Post on 11-Feb-2018
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
1/34
Leksion 4: Ekonomiksi i mireqenies
Analiza e Politikave Publike
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
2/34
Ekonomiksi i mireqenies Eshte pika e nisjes per cdo analize politikash publike.
Menyre shume e dobishme per te oranizuar mendimet tuajalidhur me e!ektet e politikave publike" ne terma per#timeshapo kostosh.
Perku#zimi
Eshte disiplina qe i perjijet pyetjes: Cpamje duhet te keteekonomia nese do te sigurohej mireqenia pershoqerine ne teresi?
Perqasja:
Paraqitja e pre!erencave
$erkesa individuale dhe teprica e konsumatorit $erkesa ne tre
$osto dhe cmime
%!erta ne tre dhe ekuilibri
&e mirat publike dhe eksternalitetet
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
3/34
Paraqitja e pre!erencave Analizimi i pre!erencave individuale nuk eshte i
thjeshte" sepse nuk mund te matim direkt kenaqesinee secilit na konsumi i dickaje.
Per kete arsye" ekonomistet kane ndertuar konceptine 'dobishmerise.
Dobishmeria eshte nje !unksion matematikor qesherben per te paraqitur konceptin e pre!erences P qele(ohet: )*+ P ),+ )do te thote me pelqen me shume *
sesa ,+.
-unksioni i dobishmerise eshte i tille qe: nese )*+ P ),+atehere )*+ /),+. &re jane mundesite: )*+ / ),+")*+ 0 ),+ dhe )*+ 1 ),+. 2asti i !undit eshteshume 3 rendesishem sepse perku#zon indiferencen
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
4/34
Pre!erencat: !unksioni idobishmerise
A ekzistojne !unksione dobishmerie qe mund te paraqesinpre!erenca te shumellojshme Po" nese plotesohen kushtete meposhtme.
Pre!erencat jane te plota: individi duhet te zjedhe patjeter
nje mes tre mundesive 'me pelqen me shume *5" 'mepelqen me shume ,5 ose 'jam indi!erent56
Pre!erencat jane tranzitive: nese )*+ P ),+ dhe ),+ P )7+atehere )*+ P )7+
Pre!erencat jane te panopshme: 'me shume5 eshte
jithmone me mire se 'me pak5. $jo quhet ndryshe dhe'monotoni5: nje shporte )4" 4+ eshte me mire se nje )8" 8+
Permbushja e pre!erencave ka dobishmeri mar(hinalezvoeluese: sa me shume te kem na nje mall aq me pake vleresoj nje njesi shtese te atij malli.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
5/34
Pre!erencat: !unksioni idobishmerise9isa me mire "disa me keq Pika qe jane me
mire
)kane me shume
na secili mall sesa A+
Pika qe jane me keq
)kane me pak na secili
mall se A+
9isa me mire
disa me keq
Piken A mund ta krahasojme lehte me
pikat qe ndodhen ne kuadrantin 'memire5 dhe 'me keq5. Po si ta
krahasojme A me " ; dhe 9
&hemi se meqenese ka nje bashkesipikash qe jane qartazi me mire se A
dhe nje bashkesi pikash qe janeqartazi me keq se A" midis ketyre dy
bashkesive duhet te kete nje ku#ndares. Pikat qe ndodhen ne kete
ku# ndares paraqesin dobishmeri tenjejte per individin: $urba e
3ndi!erences
A
9
;
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
6/34
Pre!erencat: norma e zevendesimit
do pike e ku#rit ndares paraqet balancimin midisnjerit mall dhe tjetrit. Emri teknik i ketij balancimieshte norma mar(hinale e zevendesimit )M2 do te thote'ndryshim5. =a ana intuitive" M2< na thote se sa
lule do individi ne kembim te nje arme" duke qeneindi!erent mes dy shportave te konsumit.
Pyetja mbetet: si do zjedhim mes pikes A dhepikave ;" dhe 9
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
7/34
Pre!erencat: kurba e indi!erencesLule
2enditja e pre!erencave:
)A+ P );+: monotoni
)+ P )A+: monotoni
)9+ P )A+: varet na M2&?>q1 >)q+? >q kostoja mar(hinale ose kostojae nje njesie me teper" cilado qo!te sasia e prodhuar.
=ese kostoja mar(hinale eshte nen koston mesatare"
atehere kostoja mesatare vjen duke u ulur6 nesekostoja mar(hinale eshte siper kostos mesatare"kostoja mesatare vjen duke u rritur. )shiko #uren+
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
21/34
$ostoja" cmimi" ekuilibri!are ndodh me kostot e prodhimit-irma ka disa kosto #kse" te cilat 3 shperndan ne njesite e prodhuara"
prandaj kostoja mesatare vjen duke u ulur. Me rritjen e sasise se prodhuar"ne nje moment te caktuar kostoja mesatare rritet sepse kostot mar(hinale#llojne te rriten" per arsye se perdorimi i disa !aktoreve behet jo e#cent.Per kete arsye" ka nje sasi te caktuar prodhimi ku kostoja mesatare arrinminimumin e vet dhe bashkohet me kurben e kostos mar(hinale )A1M+.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
22/34
%!erta
$urba e o!ertes: eshte radhitja esasive te prodhuara na #rmasipas cmimit te treut. Ajoparaqitet na pjesa e kurbesM qe ndodhet mbi A )cmimbaraz me kosto mar(hinale+.
$urba e o!ertes ka drejtim rrites:sa me 3 larte cmimi aq me emadhe sasia e o!ruar ne trena #rma.
Oferta totale e treut nukeshte je tjeter vecse shuma e
sasive te o!ruara na cdo#rme me nje cmim te caktuartreu.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
23/34
Percaktimi i cmimit teekuilibrit
!are ndodh na kombinimi 3 sjelljes se konsumatoreve dheprodhuesve
$jo shihet ne #uren ne !aqen tjeter. $emi tre cmime: Pl)loO?ulet+" Ph )hih?larte+ dhe P eq )ekuiliber+
Pl: =e kete cmim" sasia e kerkuar eshte me e madhe se
sasia e o!ruar" cmimi rritet" me shume #rma hyjne ne tre"kerkesa ulet )me cmim me te larte+.
Ph: #rmat prodhojne me shume se cKkerkohet nakonsumatoret" #rmat prodhojne stoqe" me kalimin e kohesato ulin cmimin per te shitur stoqet" kerkesa rritet.
$eto dy levizje na cojne ne piken e ekuilibrit te tregut. =epiken e ekuilibrit" sasia optimale e prodhuar na #rmateshte e barabarte me sasine optimale per konsum naindividet. Ajo qe prodhohet eshte baraz me ate qe shitet.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
24/34
Percaktimi i cmimit teekuilibrit
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
25/34
&e mirat publike dhe eksternalitetet
&e mirat publike: zero kosto mar(hinale dheperjashtim na konsumi i veshtire.
&e jithe ata qe per#tojne na nje e mirepublike konsumojne te njejten sasi te saj"
pavaresisht se c!are vlere i japin konsumitte produktit.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
26/34
Ekuilibri i Lindahl
Erik Lindahl" ekonomist suedez )8+Meqenese nuk mund te ndryshojme sasine e
konsumuar" mbetet vetem te ndryshojme cmimin"qe ne kete rast eshte shuma e taksave qe pauan
secili.jetja e ekuilibrit te Lindahl ka dy pjese.
E para" jejme piken e prerjes se kerkeses totaleme o!erten totale te mallit )tani kerkesa totaleeshte shuma vertikale e kerkesave individuale"Pi)+" ku nuk ndryshon+.
E dyta: percaktimi i shumes se taksave qe dopauaje secili. $jo eshte pjesa me e veshtire.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
27/34
Ekuilibri 3 Lindahl
=je menyre eshte te perdorim in!ormacionin qe navjen na kurbat e kerkeses se individeve per mallin
publik" qe shprehin 'deshiren per te pauar5 tesecilit per nje sasi te caktuar te mallit te o!ruar
)konstante per te dy+ )shiko #uren ne !aqen tjeter+.
Problemi: eshte e veshtire te percaktohet deshira perte pauar. donjeri do deklaroje nje vlere me te uletsesa deshira e vertete per te pauar" sepse do te
pauaje me pak taksa. 2ezultati eshte nje nenCprodhim 3 mallit publik.
Menyra e dyte: ndarja e kostos mes individeve permes
vendosjes se nje sistemi te mbledhjes se taksaveduke perdorur autoritetin detyrues te shtetit .
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
28/34
'9rejtesia5 e nje sistemi taksash
$a dy parime kryesore qe perdoren per tevleresuar drejtesine dhe barazine etaksave:
;arazia vertikale: personat me a!tesi me te
madhe per te pauar kontribuojne per njepjese me te madhe ne #nancimin e temirave publike6
;arazia horizontale: personat me te njejtata!tesi per te pauar dhe ne te njejtatkushte kotribuojne njelloj ne #nancimin emallrave publike
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
29/34
9rejtesia e taksave
;arazia vertikale: sistem taksimi proresiv;arazia horizontale: sistem taksimi qe i
trajton te jitha burimet e pasurise njelloj
3ndikatore te 'drejtesise5 se taksave:
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
30/34
9e!ormimet: taksat dhesubvencionet
$ater lloj de!ormimesh te treut na nderhyrja eqeverise.
. &aksat mbi shitjen. &aksa rrit cmimin e treut temallit. 3ne#cenca Paretiane rrjedh na !akti qe nemunese te takses konsumatoret do te ishin te
atshem te blenin me nje cmim me te larte se kostomar(hinale. &aksa rrit koston ne menyre arti#ciale.9e!ormimi ne kete rast shkakton zvoelim teteprices se konsumatorit.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
31/34
9e!ormimet: taksat dhesubvencionet
F.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
32/34
9e!ormimet: taksat dhesubvencionet ra#ke
P tj dh htj
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
33/34
Pyetje dhe ceshtje perdiskutimZgjidhni me shkrim ushtrimet e meposhtme.. 3majinoni nje konsumator qe ka te ardhura totale prej GJJJ dhe dy
mallra per te blere" pica dhe haviar. mimi i nje pice eshte G8 ndersacmimi i haviarit eshte GI )JJ r+.
a+ nese konsumatori yne e shpenzon jithe bu(hetin e vet per te blere
pica" sa te tilla mund te bleje Po nese i shpenzon te jitha parate per
haviar -ormoni ekuacionin e vijes se bu(hetit qe bashkon dy pikat qejetet me lart. &reoni ne kete ra#k bashkesine e shportave te
konsumit qe mund te perballoje konsumatori me bu(hetin e vet.
b+ Qizatoni tani kurbat e indi!erences qe paraqesin pre!erenca 'normale5
te konsumatorit" dmth monotone" tranzitive dhe me dobishmeri
mar(hinale renese.
7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies
34/34
Pyetje dhe ceshtje perdiskutim8. Perdorni keto tre kombinime cmimCsasi per te vizatuar nje kurbe kerkese per
konsumatorin. Qini re qe per te bere kete" te ardhurat totale dhe cmimin ehaviarit e mbajme te pandryshuar. 7hvendosini keto tre pika ne nje ra#k teri" ku ne aksin horizontal eshte sasia e picave dhe ne ate vertikal cmimi ipicave. ;ashkojini pikat me nje vije ose me dy )nese nuk jane ne vije tedrejte+. A eshte kurba e kerkeses qe sapo vizatuat me drejtim zbrites
4.