7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

1/34

Leksion 4: Ekonomiksi i mireqenies

Analiza e Politikave Publike

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

2/34

Ekonomiksi i mireqenies Eshte pika e nisjes per cdo analize politikash publike.

Menyre shume e dobishme per te oranizuar mendimet tuajalidhur me e!ektet e politikave publike" ne terma per#timeshapo kostosh.

Perku#zimi

Eshte disiplina qe i perjijet pyetjes: Cpamje duhet te keteekonomia nese do te sigurohej mireqenia pershoqerine ne teresi?

Perqasja:

Paraqitja e pre!erencave

$erkesa individuale dhe teprica e konsumatorit $erkesa ne tre

$osto dhe cmime

%!erta ne tre dhe ekuilibri

&e mirat publike dhe eksternalitetet

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

3/34

Paraqitja e pre!erencave Analizimi i pre!erencave individuale nuk eshte i

thjeshte" sepse nuk mund te matim direkt kenaqesinee secilit na konsumi i dickaje.

Per kete arsye" ekonomistet kane ndertuar konceptine 'dobishmerise.

Dobishmeria eshte nje !unksion matematikor qesherben per te paraqitur konceptin e pre!erences P qele(ohet: )*+ P ),+ )do te thote me pelqen me shume *

sesa ,+.

-unksioni i dobishmerise eshte i tille qe: nese )*+ P ),+atehere )*+ /),+. &re jane mundesite: )*+ / ),+")*+ 0 ),+ dhe )*+ 1 ),+. 2asti i !undit eshteshume 3 rendesishem sepse perku#zon indiferencen

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

4/34

Pre!erencat: !unksioni idobishmerise

A ekzistojne !unksione dobishmerie qe mund te paraqesinpre!erenca te shumellojshme Po" nese plotesohen kushtete meposhtme.

Pre!erencat jane te plota: individi duhet te zjedhe patjeter

nje mes tre mundesive 'me pelqen me shume *5" 'mepelqen me shume ,5 ose 'jam indi!erent56

Pre!erencat jane tranzitive: nese )*+ P ),+ dhe ),+ P )7+atehere )*+ P )7+

Pre!erencat jane te panopshme: 'me shume5 eshte

jithmone me mire se 'me pak5. $jo quhet ndryshe dhe'monotoni5: nje shporte )4" 4+ eshte me mire se nje )8" 8+

Permbushja e pre!erencave ka dobishmeri mar(hinalezvoeluese: sa me shume te kem na nje mall aq me pake vleresoj nje njesi shtese te atij malli.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

5/34

Pre!erencat: !unksioni idobishmerise9isa me mire "disa me keq Pika qe jane me

mire

)kane me shume

na secili mall sesa A+

Pika qe jane me keq

)kane me pak na secili

mall se A+

9isa me mire

disa me keq

Piken A mund ta krahasojme lehte me

pikat qe ndodhen ne kuadrantin 'memire5 dhe 'me keq5. Po si ta

krahasojme A me " ; dhe 9

&hemi se meqenese ka nje bashkesipikash qe jane qartazi me mire se A

dhe nje bashkesi pikash qe janeqartazi me keq se A" midis ketyre dy

bashkesive duhet te kete nje ku#ndares. Pikat qe ndodhen ne kete

ku# ndares paraqesin dobishmeri tenjejte per individin: $urba e

3ndi!erences

A

9

;

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

6/34

Pre!erencat: norma e zevendesimit

do pike e ku#rit ndares paraqet balancimin midisnjerit mall dhe tjetrit. Emri teknik i ketij balancimieshte norma mar(hinale e zevendesimit )M2 do te thote'ndryshim5. =a ana intuitive" M2< na thote se sa

lule do individi ne kembim te nje arme" duke qeneindi!erent mes dy shportave te konsumit.

Pyetja mbetet: si do zjedhim mes pikes A dhepikave ;" dhe 9

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

7/34

Pre!erencat: kurba e indi!erencesLule

2enditja e pre!erencave:

)A+ P );+: monotoni

)+ P )A+: monotoni

)9+ P )A+: varet na M2&?>q1 >)q+? >q kostoja mar(hinale ose kostojae nje njesie me teper" cilado qo!te sasia e prodhuar.

=ese kostoja mar(hinale eshte nen koston mesatare"

atehere kostoja mesatare vjen duke u ulur6 nesekostoja mar(hinale eshte siper kostos mesatare"kostoja mesatare vjen duke u rritur. )shiko #uren+

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

21/34

$ostoja" cmimi" ekuilibri!are ndodh me kostot e prodhimit-irma ka disa kosto #kse" te cilat 3 shperndan ne njesite e prodhuara"

prandaj kostoja mesatare vjen duke u ulur. Me rritjen e sasise se prodhuar"ne nje moment te caktuar kostoja mesatare rritet sepse kostot mar(hinale#llojne te rriten" per arsye se perdorimi i disa !aktoreve behet jo e#cent.Per kete arsye" ka nje sasi te caktuar prodhimi ku kostoja mesatare arrinminimumin e vet dhe bashkohet me kurben e kostos mar(hinale )A1M+.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

22/34

%!erta

$urba e o!ertes: eshte radhitja esasive te prodhuara na #rmasipas cmimit te treut. Ajoparaqitet na pjesa e kurbesM qe ndodhet mbi A )cmimbaraz me kosto mar(hinale+.

$urba e o!ertes ka drejtim rrites:sa me 3 larte cmimi aq me emadhe sasia e o!ruar ne trena #rma.

Oferta totale e treut nukeshte je tjeter vecse shuma e

sasive te o!ruara na cdo#rme me nje cmim te caktuartreu.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

23/34

Percaktimi i cmimit teekuilibrit

!are ndodh na kombinimi 3 sjelljes se konsumatoreve dheprodhuesve

$jo shihet ne #uren ne !aqen tjeter. $emi tre cmime: Pl)loO?ulet+" Ph )hih?larte+ dhe P eq )ekuiliber+

Pl: =e kete cmim" sasia e kerkuar eshte me e madhe se

sasia e o!ruar" cmimi rritet" me shume #rma hyjne ne tre"kerkesa ulet )me cmim me te larte+.

Ph: #rmat prodhojne me shume se cKkerkohet nakonsumatoret" #rmat prodhojne stoqe" me kalimin e kohesato ulin cmimin per te shitur stoqet" kerkesa rritet.

$eto dy levizje na cojne ne piken e ekuilibrit te tregut. =epiken e ekuilibrit" sasia optimale e prodhuar na #rmateshte e barabarte me sasine optimale per konsum naindividet. Ajo qe prodhohet eshte baraz me ate qe shitet.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

24/34

Percaktimi i cmimit teekuilibrit

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

25/34

&e mirat publike dhe eksternalitetet

&e mirat publike: zero kosto mar(hinale dheperjashtim na konsumi i veshtire.

&e jithe ata qe per#tojne na nje e mirepublike konsumojne te njejten sasi te saj"

pavaresisht se c!are vlere i japin konsumitte produktit.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

26/34

Ekuilibri i Lindahl

Erik Lindahl" ekonomist suedez )8+Meqenese nuk mund te ndryshojme sasine e

konsumuar" mbetet vetem te ndryshojme cmimin"qe ne kete rast eshte shuma e taksave qe pauan

secili.jetja e ekuilibrit te Lindahl ka dy pjese.

E para" jejme piken e prerjes se kerkeses totaleme o!erten totale te mallit )tani kerkesa totaleeshte shuma vertikale e kerkesave individuale"Pi)+" ku nuk ndryshon+.

E dyta: percaktimi i shumes se taksave qe dopauaje secili. $jo eshte pjesa me e veshtire.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

27/34

Ekuilibri 3 Lindahl

=je menyre eshte te perdorim in!ormacionin qe navjen na kurbat e kerkeses se individeve per mallin

publik" qe shprehin 'deshiren per te pauar5 tesecilit per nje sasi te caktuar te mallit te o!ruar

)konstante per te dy+ )shiko #uren ne !aqen tjeter+.

Problemi: eshte e veshtire te percaktohet deshira perte pauar. donjeri do deklaroje nje vlere me te uletsesa deshira e vertete per te pauar" sepse do te

pauaje me pak taksa. 2ezultati eshte nje nenCprodhim 3 mallit publik.

Menyra e dyte: ndarja e kostos mes individeve permes

vendosjes se nje sistemi te mbledhjes se taksaveduke perdorur autoritetin detyrues te shtetit .

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

28/34

'9rejtesia5 e nje sistemi taksash

$a dy parime kryesore qe perdoren per tevleresuar drejtesine dhe barazine etaksave:

;arazia vertikale: personat me a!tesi me te

madhe per te pauar kontribuojne per njepjese me te madhe ne #nancimin e temirave publike6

;arazia horizontale: personat me te njejtata!tesi per te pauar dhe ne te njejtatkushte kotribuojne njelloj ne #nancimin emallrave publike

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

29/34

9rejtesia e taksave

;arazia vertikale: sistem taksimi proresiv;arazia horizontale: sistem taksimi qe i

trajton te jitha burimet e pasurise njelloj

3ndikatore te 'drejtesise5 se taksave:

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

30/34

9e!ormimet: taksat dhesubvencionet

$ater lloj de!ormimesh te treut na nderhyrja eqeverise.

. &aksat mbi shitjen. &aksa rrit cmimin e treut temallit. 3ne#cenca Paretiane rrjedh na !akti qe nemunese te takses konsumatoret do te ishin te

atshem te blenin me nje cmim me te larte se kostomar(hinale. &aksa rrit koston ne menyre arti#ciale.9e!ormimi ne kete rast shkakton zvoelim teteprices se konsumatorit.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

31/34

9e!ormimet: taksat dhesubvencionet

F.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

32/34

9e!ormimet: taksat dhesubvencionet ra#ke

P tj dh htj

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

33/34

Pyetje dhe ceshtje perdiskutimZgjidhni me shkrim ushtrimet e meposhtme.. 3majinoni nje konsumator qe ka te ardhura totale prej GJJJ dhe dy

mallra per te blere" pica dhe haviar. mimi i nje pice eshte G8 ndersacmimi i haviarit eshte GI )JJ r+.

a+ nese konsumatori yne e shpenzon jithe bu(hetin e vet per te blere

pica" sa te tilla mund te bleje Po nese i shpenzon te jitha parate per

haviar -ormoni ekuacionin e vijes se bu(hetit qe bashkon dy pikat qejetet me lart. &reoni ne kete ra#k bashkesine e shportave te

konsumit qe mund te perballoje konsumatori me bu(hetin e vet.

b+ Qizatoni tani kurbat e indi!erences qe paraqesin pre!erenca 'normale5

te konsumatorit" dmth monotone" tranzitive dhe me dobishmeri

mar(hinale renese.

7/23/2019 Leksion 4 - Ekonomiksi i Mireqenies

34/34

Pyetje dhe ceshtje perdiskutim8. Perdorni keto tre kombinime cmimCsasi per te vizatuar nje kurbe kerkese per

konsumatorin. Qini re qe per te bere kete" te ardhurat totale dhe cmimin ehaviarit e mbajme te pandryshuar. 7hvendosini keto tre pika ne nje ra#k teri" ku ne aksin horizontal eshte sasia e picave dhe ne ate vertikal cmimi ipicave. ;ashkojini pikat me nje vije ose me dy )nese nuk jane ne vije tedrejte+. A eshte kurba e kerkeses qe sapo vizatuat me drejtim zbrites

4.