Merjem xhemile kush eshte mevdudiu

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: [email protected] 2

N emr t A ll-llahut, t Gjithmshirshmit, M shiruesit!

KUSH SHT MEVDUDIU MUXHEDIDI I MADH I PERIUDHS MODERNE

Merjem Xhemile

Botuar nga: Biblioteka Mehmet Akif Ersoj

T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn botuesit


N vend t parathnies .................................................Error! Bookmark not defined.


PARATHNIE

MEWLANA SEJJID EBUL ALA MEWDUDIU ishte bartsi kryesor me vler i lvizjeve pr ringjalljen e Islamit n periudhn e kaluar t mvonshme, andaj duhet t njihemi me jetn e tij q sht me rndsi t veant, me aktivitetet, qllimet e idealet dhe synimet pr prhapjen dhe ngadhnjimin n prgjithsi t idealit ISLAM. N kt punim i kam cituar gjersisht veprat e shkruara dhe punimet e botuara me qllim q ta informoj opinionin e gjer me t dhna t dors s par, t cilat kan par drit gjat aktivitetit t Mewlana Mewdudiut. Ata, t cilt jan m tepr t interesuar pr t, kan mundsi t studiojn shum vepra origjinale t tij n gjuhn urdu dhe n disa gjuh t prkthyera.

Mewlana Mewdudiu nga natyra evitonte t fliste pr veten dhe pr aktivitetet private t tij, ndaj deri m sot, ai nuk ka asnj biografi t shkruar. Vetmohimi i tij i shprehur shum shpesh tek ithtart e tij shkaktonte frik, ngase me kso sjellje ndaj kauzs s cils ia kishte kushtuar jetn, i sillte dm vetes. Ata bile insistonin prej tij q patjetr t shkruante vet nj biografi t veten. Mjerisht, kt nuk arriti ta realizoj kurr pr arsye shndetsore, andaj, ky punim i paraqitet lexuesit me shpres se do t inspiroj ndonj pen t talentuar muslimane q ta trajtoj kt problem me nj prkushtim m t madh, m t prkryer dhe me nj dituri dhe shkrim t meri

Merjem Xhemile (ish- Margaret Markus) Nju-Jork


MEWLANA SEJJID EBUL ALA MEWDUDI

MUXHEDDID I MADH I PERIUDHS MODERNE

T gjitha lvizjet e mparshme pr ringjalljen e Islamit jan integruar, kurse kto aktuale, pak a shum, nuk kan treguar sukses t mjaftueshm, bile disa kan dshtuar gjat kohs s realizimit t objektivave. Nga lvizjet e shquara ndrkombtare e cila edhe sot sht aktive n bot, sht edhe ajo e XHEMAT-E-ISLAMIS n Pakistan. Kjo lvizje e dalluar deri m sot ekzistencn e saj dhe qndresn e saj e ka siguruar fal nj njeriu-Mewlana Sejjid Ebul Ala Mewdudiut.

Ky u lind m 25 shtator t vitit 1903 n Aurangabad, Hajdarabad t Dekanit n nj familje e cila kishte rrjedhn nga Hvaxha Kutbuddin Mewdud-e-isti, themelues i rendit sufist isti, msimet e t cilit zhvilloheshin n nnkontinentin Indo-Pakistanez, me an t nxnsve t gjenerats s tret t Hvaxha Moinuddinit nga Axhmeri. Hvaxha Moinuddin ishte student i Hvaxha Uthman Harvanit, i cili ishte po ashtu student i Haxhi Sherif Zandanit, prndryshe trashgues i Hvaxha Kutbuddin Mewdudiut. Babai i Mewlana Mewdudiut ishte avokat, por edhe Ser Sejjid Ahmed Hani ishte kushri i nns s tij, tek i cili ky u edukua m von n Aligarh dhe u rrit n nj atmosfer duke qen i paknaqur me sundimin britanik dhe bartsit e regjimit t vendit. Kjo gj, Mewdudiun e largonte nga civilizimi modern perndimor, ashtu q babai i tij edhe vet nuk dshironte ti drgoj djemt e vet n shkollat angleze, dhe pr kt arsye, ai i organizonte msimet shkollore n shtpi n gjuhn arabe, persishte dhe n gjuhn urdu. Kur ishte 16-vjear i vdiq babai dhe qysh prej ather filloi t punonte si gazetar. M 1919 bhet redaktor i Uikli Taxhit (Weekly Taj), gazet q dilte n Xhabalpur, dhe kshtu vazhdoi deri n vitin 1920 kur gazeta u b e prditshme. N vitin 1922 bhet botues i gazets dyjavore n Delhi, q quhej


Muslimani i Vogl. Prej vitit 1924 deri n fund t vitit 1928 bhet botues i gazets Al-Xhemiat n Delhi, e cila ishte organ i Xhemiat-ul-Ulema-e-Hind, por disa muaj m von u smur dhe u kthye n Delhi. N vitin 1931 prsri kthehet n Hajdarabad dhe m 1932 filloi ta publikoj revistn mujore, me t ciln prher lidhet emri i tij - Terxhuman ul Kuran.

N mars t vitit 1938, me thirrjen e Ulemas Muhammed Ikball shkon n Penxhab pr ta ringjall Ligjin islamik, dhe me kt rast u vendos n qarkun Gurdaspur, ku kishte n dispozicion 80 akra tok, nj xhami dhe katr apo pes ndrtesa, t cilat m von u bn Akademia Dar ul Islam. Ulemaja Ikball vdes n prill, kurse Mewlana Mewdudiu shkon pr n Lahore ku emrohet si dekan pa rrog i Fakultetit Teologjik. Pas nj viti organet administrative krkojn pr ta paguar, por ai refuzoi ti pranoj rastriksionet n rrafshin e programit t mendimeve t tij, ndaj e lshoi kt universitet, por mbeti n Lahore tre vjet e gjysm gjat t cilave n gusht t vitit 1941 themeloi organizatn Xhemaat-e-Islami. N qershor t vitit 1942 lshoi Lahoren dhe u kthye n Dar ul Islam ku vazhdoi t shkruaj dhe t predikoj.

Prej kohs kur themeloi Xhemaat-e-Islamin, jeta e tij ishte e lidhur pa mas pr fatin e lvizjes s vet.

Kshtu, Mewlana Mewdudiu ishte nj autodidakt. Qysh si djalosh 17 vjear, kur e prkrahte lvizjen pr Hilafet, u dha pas zhvillimit t mendimit kritik, gj q i mundsoi q verbrisht mos ta prkrah at lvizje. Kjo sht pjes e natyrs sime, un kurr nuk i marr sendet si t prfunduara, por m par mendoj mir pr do problem i cili m shtrohet ose i cili tek un zgjon ndonj interes, dhe pastaj mundohem pr ta kuptuar thellsisht. Lidhur me kt, fillova t bindem pr gjendjen faktike t Hilafetit dhe t situats n Turqi, dhe, si prfundim, zbulova at se


udhheqja e athershme e Turqis, pas Lufts s Par Botrore, ishte inspiruar me ndjenja nacionaliste turke, duke qen e frymzuar me ideale sekulariste t xhon-turqve, t cilt ishin shkolluar n Perndim. N t njjtn koh zbulova faktin se si armiqt e Islamit e kan nxitur nacionalizmin dhe aspiratat nacionaliste tek arabt, n mnyr q n vend q t jen s bashku gjat Lufts s Par Botrore, turqit dhe arabt n mes veti u bn armiq. Pr mua kjo gj ishte e qart, pr arsye se kjo gjendje paraqiste nj kundrthnie t vrtet pr situatn n Turqi. N njrn an, pushtetmbajtsit aktual u bn trashgimtar t Hilafetit, e n ann tejtr, Halifeja duke rn nn sundimin britanik dhe duke mos qen n gjendje q as formalisht t ket kompetenca, prapseprap dshironte ti prij vendit rrugs q shpie drejt n sekularizm. Jo vetm kjo, por nacionalizmi turk, duke paraqitur mbshtetje pr ekzistencn e tyre, dhe shkak pr t gabuar edhe m shum, ngase me kt vet u larguan nga lojaliteti ndaj arabve, t cilt ende mbetn nn Turqin, ndaj kurdve dhe popullats tjetr joturke. Por kto nuk ishin gabimet e vetme t pushtetit turk. Ata vazhduan ende tu prijn arabve n kt mnyr, duke i injoruar makinacionet e flliqta krishtere dhe ifute, prvetsuan nacionalizmin arab si mnyr t llogaritur kundr nacionalizmit turk, kaluan n ann e anglezve dhe prfundimisht u pajtuan me fatin se kurr m nuk do ti sundojn vendet islame, ndryshe, ku gjendeshin vendet e shenjta. N kohn kur isha duke i realizuar kto qndrime t mia, fillova t besoj se Hilafeti, pr t cilin muslimant e Indis ishin t gatshm t sakrifikojn do gj, n t vrtet m nuk ekzistonte. I gjith trupi politik i Komunitetit islam n Indi ishte zotuar pr ta mbrojtur Hilafetin, i cili ishte jasht kontrollit t tyre. Pyesja veten prse lvizja jon ka nj fat t till kur dihej se Hilafetin e kan sjellur n gremin lidert e sekularistve turq?


N vitin 1924 ngjarjet e vrtetuan frikn time dhe m msuan se si t veproj n mnyr korrekte. At pata kujtuar ajo edhe ndodhi, dhe me kt u drrmua besimi im n udhheqjen kombtare turke. N at vit, udhheqsit e Turqis shpalln suprimimin e Hilafetit pr t cilin muslimant e Indis patn qndruar si nj trup i tr pr ta mbrojtur. Ne jemi ngritur n mbrojtje n emr t Hilafetit duke ln pas dore do problem q gjendej para nesh n vendin ton, dhe kshtu, ky popull i tr mbeti duke shikuar se si manteli i Hilafetit gjuhet anash si i panevojshm.

Po n at vit, Bashkimi Indu-Musliman, t cilin e udhhiqte Kongresi, prkrahu lvizjen pr Hilafetin, por edhe muslimant prkrahn lvizjen induse Svaraxh (Swaraj), e cila prfundoi n mnyr tragjike. Shum kryengritje lokale ather u thyen n tr viset e Indis, dhe t gjith udhheqsit indus, duke llogaritur ktu edhe Ghandin, e dnuan bashksin muslimane t vendit, megjithq pr kto kryengritje edhe muslimant u ndshkuan, bile m shum, ngaee i prkrahn indust dhe ndaj t cilve treguan simpati t madhe, edhe pse vet indust n kto raste ishin agresiv. N fund t vitit 1924, kto ngjarje nuk na bn t dyshojm n pikpamjet tona sepse ishte e qart se Bashkimi Indu-Musliman, n t vrtet, nuk do t prtrihet.

Pr her t par, Mewlana Mewdudiu zgjoi interesim n opinion n vitin 1926 me veprn e botuar AL-XHIHAD FIL AL-ISLAM, n t ciln bnte krahasime t detajizuara n kuadr t konceptit islam mbi xhihadin, me an t s drejts moderne ndrkombtare pr gjendje lufte, duke e dalluar me kujdes XHIHADIN nga koncepti i vjetr dhe ai i ri i lufts. Mewlana Mewdudiu m 1932 prpiloi librin e tij m t popullarizuar dhe t njohur me titull T kuptuarit e drejt t islamit, duke tentuar q me kt t prfitohet rinia moderne pr ta kuptuar besimin e iltr dhe t drejt. Qllimi pr ta kuptuar Islamin sht prkthyer n m se 12 gjuh t huaja, duke vazhduar s botuari gjithnj e m shum dhe duke u shitur me mijra kopje n tr botn.


Ky libr po ashtu, m von bhet tekst standard shkollor n disa vende islamike. Gjat vitit t prmendur, Mewlana Mewdudiu filloi me publikime t revistave mujore, t cilat gjithnj kan qen t titulluara me emrin TERXHUMAN Ul-KURAN, t cilat gjat disa dekadave shpjegonin pr iltrin e Islamit, dedikuar edhe publikut t shkolluar urdufols.

Kur fillova ta publikoj Terxhuman ul-Kuranin m 1932 n Hajdarabad, n mendjen time plani i aksionit ishte q un s pari ta l pas dore prkrahjen e kulturs perndimore dhe idet e saj, t cilat mbisundonin inteligjencien muslimane, n mnyr q me fakte ti bind se Islami i ka vet ligjet e veta t jets, kulturn e vet, sistemin e vet politik dhe ekonomik, filozofin dhe sistemin e edukimit, me t cilat tregon eprsi t madhe ndaj atyre t gjithave t cilat Perndimi mund ti ofroj. Kam krkuar q tu tregoj pr njohuri t gabuara, t cilat ata i huazonin nga t huajt, prkitazi sidomos me kulturn dhe civilizimin.1

Gjat ktyre viteve, kur lvizja n Pakistan n krye me Lign Muslimane pat grumbulluar forca, po ashtu edhe Mewlana Mewdudiu n trsi pranon dhe prkrah konceptin e dy popujve, dhe q muslimant e nnkontinentit duhet t jen t lir t zhvillohen dhe t prparojn n kuadr t nj shteti t ndar t tyre, por n t njjtn koh, ai me ashprsi kundrshtonte vetadministrimin lokal me t cilin vetm ashprsohej urrejtja dhe frika midis muslimanve dhe indusve. Insistonte n at q muslimant nuk ishin vetm nj popull i thjesht, por popull i ngarkuar me mision pr ta prhapur porosin islame n tr botn. Muslimani nuk ishte musliman i denj vetm me prejardhje muslimane me t ciln ka lindur nga familja muslimane dhe t cilit i sht dhn emri

1 Twenty-nine Years of Jamaat-e- Islami (29 vjet t Xhemaat-e-Islamit) Seyyid Abul Ala Mewdudi, The

Criterion, Karachi, November-December 1970, p.p.32-35, abriged. (Shkurtim).


musliman, por vetm ai i cili n jetn praktike dshmon prkatsin e vet n mnyr t qart ndaj fqiut jomusliman, me aprovimin e Kelime-i-Shehadetit. Vetm me profesion nuk mjafton dikush t bhet musliman. Pr tu br musliman i denj, s pari, me emrin q e mban, duhet q t jetoj n frymn islame n pajtim me urdhrat e Kuranit dhe Sunnetit, dhe me kt t ket respekt tek fqiu indus dhe ta sendrtoj Tebligun dhe rolin e fuqishm t misionarit.

Pa dyshim, Liga Muslimane, prnga numri i ithtarve rritej shum shpejt, por me kt kuptova se derisa disa vet ishin antarsuar, mundsohej me kt edhe zhvillimi i nj lvizjeje e cila shpiente nga themelimi i nj shteti nacionalist musliman, dhe kuptova faktin e sigurt se ata nuk ishin t prcaktuar pr nj shtet islam. Struktura e liderve dhe e atyre q antarsoheshin si t till n Lign Muslimane, n t vrtet, ishin n ball t atyre t cilt nuk kan qen t frymzuar me aso ndjenja dhe at drejtim, ngase jeta e tyre moderne, arsimimi dhe mnyra e t menduarit, nuk premtonin se do t jen n gjendje ose t ken mundsi pr t themeluar nj shtet t vrtet islam. Ata ishin vetm t aft t themelojn nj shtet nacionalist pr muslimant, t cilin m von nuk do t ishin n gjendje ta kthejn n nj shtet islam.2

Kto ishin tema kryesore nga seriali i artikujve t shkruar gjat periudhs 1939-1940, t titulluar me MUSLIMAN EUR MEWXHUDA SIYASI KASHMAKASH. Ktu, por edhe m par se t ndahej nnkontinenti, ai predikonte se nse Pakistani nuk do t bhet nj shtet i vrtet islam, dhe nse nj politik hipokrite e udhheqjes do t vazhdoj si veti e tyre, e ndar nga ideologjia kohezive e Islamit, ather nacionalizmi lokal, i bazuar n rajonalizm, shum shpejt do ta afirmoj vetveten, dhe me kt, integrimi eventual i vendit do t bhet i pashmangshm.

2 Ibid, p. 49.


Pr mua ktu shtroheshin tri probleme: ka duhet br q ti shptojm muslimant nse shteti nuk ndahet? ka duhet br pr muslimant q do t mbeteshin n Indi n qoft se ndahet shteti? N rastin e fundit, ka duhet br pr ta evituar shtetin e ri islam q mos t bhet nj shtet efektiv joislam?, dhe pr kto ti trasojm rrugt pr nj koh t gjat q ky shtet n vend t shtetit joislam, t bhet nj shtet i vrtet islam. Ndodhi edhe kjo, se pas ktyre mendimeve mbi tri tezat e prmendura, lindi tek un nj ide e cila do ti prgjigjej situats pr themelimin e nj organizate me emrin XHEMAAT-e-ISLAMI. Mendimet q i mbroja nuk i ishin drejtuar shumics s popullit, pr t ciln gj qesh qortuar prej disave, kshtu q organizata prfaqsonte nj grup t vogl njerzish t cilt pajtoheshin me mua, dhe t cilt, eventualisht, ekzistonin si pjes e Xhemaatit. Gjithnj m mbushej mendja se kt Xhemaat duhet ta prbjn njerz t cilt nuk do t ishin vetm besimtar t Islamit, por ata q kishin nj karakter konform me besimin n t, kshtu q fuqin e vrtet nuk e paraqet numri i njerzve, por cilsia, dhe kshtu, n Xhematat do t regjistroheshin ata njerz t cilt duhet ti ken cilsit e larta morale, pa marr parasysh sa i vogl do t ishte numri i tyre, i cili do t ishte n gjendje q me fjal dhe pun ta prfitoj masn muslimane, t jet i besueshm dhe i sinqert, t ket vetbesim t vrtet ndaj qndrimit t vet dhe i sigurt se do t jet n gjendje q kto tia prkushtoj kauzs pr t ciln sht prcaktuar. Gjithashtu, pata vendosur q Xhemaati t bhet nj organizat mir e thurur, shum e disiplinuar dhe pa standarde t luhatshme. Nj ide tjetr q lindi n mendjn time gjat kohs s organizimit t Xhemaatit, ishte fakti se kjo organizat do t prbhet nga dy kategori njerzish: nga grupi i atyre t arsimuar brenda sistemit t vjetr, dhe nga ata t arsimuar brenda sistemit t ri, n mnyr q ata t bashkpunojn n harmoni pr ta ndrtuar rendin islamik. Xhemaati, po ashtu, do t prpiqej ti afroj mendimet e t gjitha sekteve dhe t drejtave t


mendimit. Gjithashtu, edhe joshiitt do t ishin antar t plotfuqishm t Xhemaatit, bashk me nj shumic e cila na u bashkua si simpatizues (muttefikin).3

Askush me entuziazm m t madh nuk e prkrahu lvizjen pr Pakistan n Indin muslimane se Mewlana Mewdudiu. N t gjitha shkrimet dhe fjalimet e tij, ishte n gjendje ti bind muslimant e Indis se ata prfaqsonin nj bashksi t dalluar, dhe si t till, ata duhet t vetadministrohen n shtetin e vet, me kusht nse jan n gjendje ta asgjsojn krcnimin nga dominimi dhe persekutimet q u bheshin nga ana e indusve. N t njjtn koh, disa lufttar t sinqert pr liri si Mewlana Muhammed Ali Xhevher, Mewlana Shewkat Ali, bile edhe Kaid-e-Azam, t cilt n t njjtn koh ishin edhe antar t Kongresit Kombtar t Indis, kurse Mewlana Mewdudiu n kt asnjher nuk i shoqroi. Kur Kaid-e-Azamit iu b thirrja q ti bashkohet Xhemaat-e-Islamit, ai kt e pat refuzuar duke u arsyetuar se mos krijohet ndonj gjendje konflikti ndrmjet Xhemaatit dhe Ligs Muslimane; njeriu ktu aktivizohej pr shtje t nj ideali m t lart, kurse tjetri duhej t bnte nj presion t pashmangshm n masn e muslimanve t Indis me qllim q t arrihet bashkimi i kombit, por nse do t humbin, ather misioni i Xhemaatit plotsisht do t bhej i pamundur.4

Pas ndarjes s nnkontinentit m 14 gusht 1947, Mewlana Mewdudiu ia kushtoi t gjitha forcat e veta themelimit t nj rruge t pastr islamike n Pakistan. Prej janarit deri n mars t vitit 1948, ai dorzoi n shtyp nj seri prej pes fjalimeve pr ti transmetuar n radio, n t cilat

3 Ibid, p.p. 49-55, abriged (shkurtim). 4 Quoted from Kamaruddin Hans statement in the Thinker weekly, Karachi, December 27,1963.

(Prmendur nga Kameruddin Hani n deklarat n Thinker weekly...).


ekspozoheshin vetit kryesore shpirtrore, morale, politike dhe ekonomike t msimeve islamike.5 Islami pr t nuk ishte vetm nj sllogan. Ishte i vetmi n mes liderve t vendit tek i cili pajtohej do fjal me veprimin e tij. Me nj energji t hatashme prkrahte shtetin sovran islam, duke mbajtur fjalime dhe duke mobilizuar prkrahje pr themelimin e nj shteti kuptimplot islamik. Dhe, pr arsye se qllimet e tij t sinqerta nuk toleroheshin dhe nuk pajtoheshin me interesat perndimore, u akuzua edhe si armik i shtetit me rastin e krkesave pr hartimin e nj Kushtetute t vrtet islamike, dhe pr kt qndroi n burg prej 4 tetor 1948 deri m 25 maj 1950. Megjithat, prpjekjet e tij pr ti arritur qllimet pr hartimin e bazs pr nj Kushtetut islamike t vendit, patn sukses me vet faktin se m 7 mars 1949, Asambleja Kombtare Kushtetuese i pranoi Objektivat e Rezoluts, n t cilat ishin t pranishme krkesat e tij.

Teksti n Objektivat e Rezoluts ishte ky, si vijon:

Pasi q sovraniteti mbi Gjithsin i takon vetm All-llahut Fuqiplot, edhe pushtetin t cilin Ai ia dhuroi shtetit t Pakistanit prmes popullit t vet me qllim sprovimi, por me t gjitha kufizimet e prcaktuara nga ana e Tij, kjo do t thot se ky sht nj besim i shenjt;

Kjo Asamble Kushtetuese, duke prfaqsuar popullin e Pakistanit, ka prcaktuar kornizat e Kushtetuts pr shtetin sovran dhe t pavarur t Pakistanit;

N t cilin pushteti do ta ushtroj administrimin e tij dhe autoritetin prmes prfaqsueve t zgjedhur nga ana e popullit;

5 The islamic Way of Life (Mnyra e jets n Islam), S.A.A. Mewdudi, Islamik Publication, Lahore,

December, 1965


N t cilin parimet e demokracis, pavarsis, barazis, tolerancs dhe drejtsis shoqrore, si t pranuara n Islam, plotsisht do t prcillen;

N t cilin muslimant do t jen t aft ta rregullojn jetn e tyre, n sfern individuale dhe kolektive, n pajtim me msimet dhe krkesat e Islamit, n mnyr si jan parashtruar n Kuran dhe Sunnet;

N t cilin kujdesi adekuat do t sigurohet edhe pr minoritetet, t lira n zbatimin n praktik t besimeve t tyre dhe n zhvillimin e kulturs s tyre;

Meq nga territoret t cilat aktualisht e prbjn ose ato t cilat i shoqrohen Pakistanit, por edhe nga territoret tjera t cilat n t ardhmen do ti bashkoheshin Pakistanit, duhet t formohet nj federat ku njsit administrative do t prbnin autonomit me disa prkufizime t pushtetit dhe administrats, t cilat do t mund t prcaktohen;

N t cilin do t garantohen t drejtat fundamentale pr do njeri, duke llogaritur statusin dhe oportunitetin ndaj ligjit, s drejts sociale, ekonomike dhe politike, lirin e mendimit, t shprehjes, t fes dhe besimit, t mnyrs s lutjeve, dhe pr subjekte t shoqatave q veprojn n kuadr t krkesave pr t drejtat ligjore dhe moralin shoqror;

N t cilin do t sigurohet pavarsia e plot e gjyqit;

N t cilin integriteti i territoreve t federats, i pavarsis s tyre, i t gjitha t drejtave t tyre, duke llogaritur sovranitetin e plot n tokat e tyre, t detit dhe t ajrit, duhet t mbrohet;


N kt mnyr Pakistani do t mund t prosperoj dhe t jet nj vend me drejtsi t plota dhe me nder midis kombeve t bots, i cili do t mund ti jap kontributin e vet t plot paqes ndrkombtare, prparimit dhe fatit njerzor.6

Gjat shekujve, pr her t par, 31 ulema duke prfaqsuar t gjitha drejtimet m t shquara t mendimeve n Pakistan, si: Deobandi, Brelvi, Ehli Hadith dhe Shiitt, t prir nga Mewlana Mewdudiu, mbajtn konferenc n Karai prej 21-24 janar 1951, ku formuluan pajtimin e plot n 22 pika kryesore, q i takojn nj shteti modern islam, t cilat do t bhen pjes prbrse t Kushtetuts s re. Vendimi unanim i ktyre ulemave ka prcaktuar kto kushte:

Kushtetuta e shtetit islam duhet ti prcaktoj kto parime themelore, si:

1. Sovraniteti themelor mbi gjith Natyrn dhe Ligjet i takon All-llahut, Rabbi-ul-Alemin.

2. Ligji n tok do t mbshtetet n Kuran dhe Sunnet dhe asnj ligj ose urdhr administrativ q sht n kundrshtim me Kuranin dhe Sunnetin nuk do t pranohet.

Interpretimi i shnimeve: Nse nj ligj sht n fuqi n vend, i cili sht n kundrshtim me Kuranin dhe Sunnetin, patjetr duhet t anulohet n Kushtetut dhe gradualisht kto ligje, brenda nj periudhe t caktuar, t prmirsohen dhe t figurojn n frymn e Ligjit Islam, ose plotsisht t anulohen.

6 Religion and Politics in Pakistan (Feja dhe politika n Pakistan) Leonard Binder, University of

California, Press Berkley, 1966, p.p. 142-143.


3. Shteti nuk do t bazohet n parimet dhe konceptin gjeografik, gjuhsor, ose n ndonj koncept materialist, por vetm n ato q i takojn skems islame t jets.

4. Shteti duhet t marr mbi vete prkrahjen e asaj q sht e Drejt ( ) dhe ta mposht at q sht Gabim ( ) sipas postulateve t Kuranit dhe Sunnetit, ti ndrmarr t gjitha masat pr ta gjallruar dhe lartsuar doktrinn islame dhe ti krijoj kushtet pr arsimimin dhe edukimin islam n frymn e krkesave dhe mendimeve t shkollave t ndryshme t njohura.

5. Shteti duhet t ket pr detyr ti forcoj lidhjet pr bashkimin dhe vllazrimin me gjith muslimant e bots, n mesin e muslimanve n shtet ti pengoj t gjitha tendencat e paraqitjeve t bestytnive n Islam, t cilat kan t bjn me ndarjen e njerzve n baza racore, gjuhsore, territoriale, ose t karakterit materialist, po ashtu edhe ta ruaj dhe ta forcoj unitetin brenda MILLET-i-ISLAMIJES.

6. Pushteti duhet t jet prgjegjs pr garantimin dhe sigurimin e nevojave humane, si p.sh. ushqimin, veshjen, banimin, mbrojtjen shndetsore, arsimimin pr t gjith banort pa marr parasysh prkatsin fetare, racore, ta siguroj ekzistencn pr ata t cilt nuk kan mundsi t prkohshme ose t prhershme ta sigurojn ekzistencn pr shkak t papunsis, smundjeve, ose pr shkaqe t tjera.

7. Qytetart do t ken autorizime pr tu thirrur n t drejtat e tyre q u takojn n baz t Ligjit Islam, p.sh. ata do t sigurohen n suaza t ligjit, duhet t ken sigurim t plot pr jetn, pronn dhe nderin e tyre, lirin fetare dhe t besimit, lirin pr mnyrn e lutjeve, lirin personale, lirin e shprehjes, lirin e qarkullimit, lirin e shoqrimit, lirin pr pun, barazi n rastet e t drejts s fitimit nga shrbimet publike.


8. Asnj qytetar nuk do t privohet nga t drejtat e prmendura, pos atyre q jan kundrligjore, dhe nuk do t dnohet ose t ngarkohet pa pas t drejta t plota n raste t mbrojtjes dhe pa vendim t gjyqit ligjor.

9. Shkollat e mendimeve islame do t njihen brenda kufijve ligjor dhe duhet t ket liri t plot fetare, t drejt pr msim fetar pr besimtart, dhe liri pr propagandimin e pikpamjeve t tyre. Lnda e cila i takon statusit personal t njeriut, do t ekzekutohet n frymn e kodeve gjegjse t jurisprudencs ( ). Do t ishte e dshiruar q trajtimi i ktyre lndve t ekzekutohet nga ana e kadive (Qazts).7

10. Qytetart joislam t shtetit, brenda kufijve ligjor gzojn liri t plot fetare dhe t besimit, pr mnyrn e jets, pr kulturn dhe edukimin fetar. Ata duhet t ken autorizime pr trajtimin e statusit t tyre personal sipas ligjeve t tyre fetare, dokeve dhe zakoneve t tyre.

11. T gjitha obligimet e shtruara nga ana e shtetit, me kufizime t Sheriatit pr qytetart joislam, patjetr do t respektohen. Kjo njherit ka t bj edhe me qytetart musliman kur sht fjala pr t drejtat qytetare, ashtu si sht cekur n paragrafin 7.

12. Kryetari i shtetit duhet t jet mashkull musliman, besimtar i denj, i aft dhe i drejt n t gjykuar ndaj popullit, dhe t ket besim ndaj prfaqsuesve t tij t zgjedhur.

13. Prgjegjsia pr administrimin e shtetit m par do ti bie vet kryetarit t shtetit, por ky mund t autorizoj ndonj person ose trup pr t kryer disa pun t pushtetit.

7 A qazi (or qadi) is a judge in a Muslim court of law. (Kadiu sht gjyqtar i gjyqit musliman ligjor).


14. Qeverisja nga ana e kryetarit t shtetit nuk mund t jet autokratike por konsultative ( ); ai duhet t shkarkohet nga situatat e dyshimta me ndihmn e konsultimeve me persona t pozitave gjegjse n qeveri dhe me prfaqsuesit e zgjedhur nga ana e popullit.

15. Kryetari i shtetit nuk duhet t ket t drejt ta suspendoj Kushtetutn n trsi ose pjesrisht apo ta vendos administrimin me do kusht, por kjo t bhet vetm n baz t konsultimeve.

16. Trupi i ngarkuar pr ta zgjedhur kryetarin e shtetit, gjithashtu ka t drejt ta revokoj kt me shumic votash.

17. Duke i respektuar t drejtat civile, kryetari i shtetit nuk qndron mbi ligj.

18. T gjith qytetart edhe antart e pushtetit, zyrtart ose personat privat, do t jen subjekte t ligjit t njjt, i cili do t zbatohet pr t gjith njlloj nga ana e gjyqit t njjt ligjor.

19. Gjyqsia (judikatura) do t jet e ndar, e pavarur n ekzekutimin e vendimeve t veta.

20. Propagimi dhe publikimi i pikpamjeve pluraliste ideologjike, t drejtuara n rrnimin e parimeve themelore dhe fundamentale t shtetit islam, do t ndalohen.

21. Zonat e ndryshme ose rajonet n vend do t konsiderohen si njsi administrative t vet shtetit. Kto nuk do t jen njsi hapsinore t bazuara n rac, gjuh ose fise, por vetm rajone administrative t cilave mund tu ofrohen disa kompetenca t pushtetit lokal t mbikqyrura nga pushteti qendror, aq sa sht e nevojshme pr prshtatjen administrative. Kto njsi nuk kan t drejt t ndahen nga shteti.


22. Kushtetuta e cila sht n kundrshtim me dispozitat e Kuranit dhe Sunnetit, nuk mund t jet lnd pr shqyrtim. Vetm ajo q sht n pajtueshmri me Kuranin dhe Sunnetin do t jet e plotfuqishme.

Gjat viteve 1952-1953, kur shumcia drrmuese e popullit pakistanez n Penxhab krkoi q Kadianit, si sekt, n Kushtetut t konsiderohen si grup minoritar (pakic) i ndar, Gjyqi ushtarak kt propozim e refuzoi, kurse Mewlana Mewdudiu pr kt rast pat shkruar nj artikull me titull Problemi Kadian, me qllim q ta prkrah at krkes, duke e gjykuar politikn e pushtetit.

shtja e Kadianive sht krejtsisht dika tjetr nga akuzat e ndrsjella t herezis midis sekteve t ndryshme. Kadianit kishin themeluar nj profeci t re n krye me Mirza Ghulam Ahmedin (1839-1908), me t ciln t gjith ata q nuk e pranuan kt qndrim i dnuan si qafir. Kadianit deprtuan n shoqrin islame duke u paraqitur si musliman, prhapn nj propagand agresive me qllim t prozelitizmit (konvertim me mjete t pandershme t njerzve prej nj feje n bindjen e tyre), duke e shtuar gjithnj numrin e bashkmendimtarve n dm t shoqris islame. N kto kushte, krkesa pr ndarjen e Kadianive nga Ummeti Islam u prkrah edhe m par nga shumica e muslimanve, pr arsye se nj pjes e madhe e tyre kan vuajtur nga Kadianit. Kadianit, n njrn an, i gzonin t gjitha privilegjet si minoritet, t cilt praktikisht kan arritur t bjn nj ndarje t dshiruar n pjesn e besimtarve musliman, kurse, n ann tjetr, i kan rrmbyer n mnyr t hatashme t gjitha beneficionet nga pjesa drrmuese q prbnte petkun islam, kshtu q, numri i tyre rritej nga zhvillimi i nj propagande subtile duke i bindur injorantt pr ta pranuar besimin e tyre, n ndrkoh edhe duke e grabitur pa skrupull pjesn m t madhe t privilegjeve


se sa u takonin prnga numri, n fushat e ndryshme t nj jete kolektive. Ky ishte shkaku prse shumica me kmbngulje krkonin ndarjen e tyre nga shoqria islame, e jo si pakic muslimane.8

Andaj, m 28 mars 1953, Mewlana Mewdudiu u gjend n arrest dhe u burgos pa gjyq. Kur Gjyqi ushtarak e dnoi me vdekje, me varje, ai e pat deklaruar kt: Nse kjo sht dshir e All-llahut, me dshir e pranoj kt fat, por nse nuk sht dshira e Tij q un t vdes tani, nuk ka rndsi se ka duan t bjn me mua, ata nuk mund t m friksojn n asnj mnyr.

sht interesant t ceket edhe kjo se s shpejti pas fjalve t fundit t dnimit me vdekje, antari i CID-it (Komiteti pr Hulumtime t Kriminalitetit), Mian Enver Ali, i veshur me rroba civile, i prcjellur nga gardiani, krkoi q mbi t t bhet nj observim i gjendjes lidhur me reaksionin e shkaktuar tek Mewlana Mewdudiu pas shpalljes s dnimit me vdekje. N rastet e tilla shkaktohet nj ndryshim i shpejt dhe gjendje abnormale mentale, t cilat zakonisht prcillen nga ana e nj polici zyrtar dhe gati shumica e t dnuarve me vdekje tregojn gjendje shum shqetsuese, kurse Mewlana Mewdudiu ishte krejtsisht n gjendje normale, sikurse mos ti kishte ngjar asgj jonormale. Pastaj, at e kishin vendosur n nj biruc t vogl dhe t ngusht t burgut pr t dnuarit me vdekje, i veshur me pixhama pa ukur dhe pa kmish, i ulur n nj shtrat me kasht, kurse pran tij, kishte nj shtamb me uj prej dheu. Kur gardiani ia ofroi Mewdudiut letrn pr ta shkruar lutjen pr ta falur nga dnimi me vdekje, Mewdudiu brtiti dhe tregoi qart Jo. Ai bile nuk prgjigjej n shum pyetje q i bheshin, gj q sht e zakonshme kur dikush krkon pr ta vizituar dik n burg ose kur krkon q ta shrbejn me aj ose kafe. Mian Enver Ali ka treguar pr kt ngjarje, e cila si e till, n prvojn e tij, kurr nuk mundi t harrohet.

8 The Qadiani Problem, Abul Ala Mewdudi, Jamaat-e-Islami, Karachi, 1953, p.p. 22,23.


Protestat n botn islame kundr ktij vendimi pr vdekje u bn aq t mdha saq pushteti qe i detyruar ta zvendsoj dnimin me vdekje me burgim me kohzgjatje prej 14 vjetsh.

Derisa Mewlana Mewdudiu ishte duke e vuajtur dnimin kryetari i gjyqit, Muhammed Munir n bashkpunim me gjyqtarin M.R. Kajani, prpiluan raportin e tyre famoz, t njohur si Raporti i Munirit, n t cilin sht parashtruar hulumtimi q ka t bj me agjitimin popullarizues kundr sektit Kadiani, dhe n baz t krkesave publike pr largimin e audri Zafrullah Hanit dhe kadianive t tjer nga postet e tyre, u vlersua se kto kan qen shkaqet kryesore t trazirave q jan br dhe i fanatizmit musliman. Nisur nga kjo, ata kishin prfunduar mendimin se n rast se Pakistanit do ti lejohej t bhet nj shtet islam, t gjith banort jomusliman do t bhen objekt i persekutimeve dhe sektet e ndryshme muslimane vazhdimisht do t kacafyteshin n mes veti, kshtu q, ligjet e tilla t vjetruara do ti prforconin konfliktet me standardet e bots s civilizuar dhe me Pakistanin n trsi, pr shkak t prapambeturis kulturore dhe pushtetit reaksionar, dhe n kt kuptim, ky shtet do t mbetej jasht komunitetit ndrkombtar. As orientalistt perndimor e as misionart e krishter nuk e kan sulmuar aq ashpr Islamin saq kt e bri Raporti i Munirit. Tragjedia ishte m e madhe sepse vet autori ishte musliman, kshtu q efektet shumfishoheshin me t madhe. Mewlana Mewdudiu dhe Xhemati-e-Islami, t vetdijshm pr kto efekte, prgjigjeshin n kto sfida me fakte se kto jan t pavrteta dhe prgjigjeshin n shpifjet q i bheshin personalisht Mewdudiut dhe konceptit t vrtet t nj shteti islam n Pakistan. Ndaj konkluzave t shtruara t Munirit, pr nj riinterpretim thelbsor t Islamit, i cili do t prputhej me mendimet bashkkohore, dhe n kt mnyr q Pakistani t krijoj nj imazh t prshtatshm n opinionin botror, Mewlana Mewdudiu kshtu i prgjigjet:


N qoft se dikush dshiron ta riorientoj dhe ta rikonstruktoj Islamin, le ta bj at. Ndryshe, prpjekjet e tij jan t dshirueshme, nse sht n gjendje t argumentoj n baz t provave t shndosha se cilat pjes t Islamit jan t vjetruara, prse nuk jan aktuale dhe me ka mund t zvendsohen, pra, cilat pjes t tij jan vitale dhe aktuale dhe n mnyr ai mendon kto ti gjallroj? Por, duhet t kuptoj thellsisht dy gjra. E para, ne mund ti pranojm vendimet e gjyqit si procedura penale, por nuk mund t detyrohemi ti pranojm vendimet e tilla si prfundime ideologjike. E dyta, muslimani mund t bindet n argumente vetm nse ato bazohen n Kuran dhe Sunnet. Por n qoft se Islami ballafaqohet me nj Amerik, Britani, Indi dhe me lidert e tjer t vllazrimit ndrkombtar, dhe ti lusin muslimant q t heqin dor nga ato q atyre nuk u plqejn, kurse ti ln ato t cilat u konvenojn, madje ksaj tia shtojn nj materie duke menduar se ka nevoj t ekzistoj n Islam, dhe q kshtu, pas ktyre prmirsimeve, amendamenteve, ndryshimeve, shtimeve n themelet juridike islame, t prezentuara muslimanve n emr t Islamit, u dedikohen klasave t larta dhe zyrtare, por prej nj muslimani t thjesht kjo gj do t pritej me nj indinjat t hatashme, e cila do t hedhej larg me nj urrejtje t madhe!9

M 25 maj 1955, u prpilua Habeas corpus (E drejta pr ta liruar nga burgu Mewlana Mewdudiun n munges t provave), nga ana e Gjyqit t Lart me t ciln ky u lirua nga burgu.

M n fund, Kushtetuta e Par e Republiks Islame t Pakistanit u shpall n mars t vitit 1956. N t u prpilua nj brum m i gjer se sa ishin edhe krkesat e Xhemaat-e-Islamit. Megjithat, n mnyr tragjike, derisa Kushtetuta ishte duke prfunduar q ti shrbej shtetit si baz pr

9 An Analysis of the Munir Report, Jamaat-e-Islami Publication (botimet e Xhemaatit), Karachi, 1956,

p.p. 214-215.


hartimin e nj Kushtetute, me urdhrin e 7 tetorit 1958 t presidentit Iskender Mirza, pason dekreti pr anulimin e saj. N t njjtin muaj, m 17 tetor, feldmareshali Muhammed Ejub Han, rrmben pushtetin, anulon Gjyqin Ushtarak dhe i ndalon t gjitha partit politike, duke prfshir ktu edhe Xhemaat-e-Islamin.

Mewdudiu i pafrikshm, qndroi n pozitat e tij pr ta zhvilluar kauzn islame. Pr inat t Gjyqit Ushtarak, ai udhhoqi me aktivitetet n rrafshin e publikimeve, tani t prmirsuara, t edicioneve dhe t koleksioneve t zgjeruara t fjalimeve dhe artikujve t tij, t shkruara prej vitit 1939 deri m 1958, t cilat i titulloi Ligji Islam dhe Kushtetuta, n t cilat shprehimisht dhe n mnyr t bindshme, theksoi nevojn pr aplikimin e Sheriatit n pushtetin modern islam. Argumentet e Mewlana Mewdudiut ishin aq bindse saq edhe krishtert e posteve t larta, si ishte ministri i Drejtsis s Pakistanit, A.R. Kornelius, n mnyr t hapt mbrojti tezn pr zbatimin e Sheriatit si sistem i vetm legal q i prgjigjet vendit. M 17 shkurt 1957, n Pakistanin Perndimor u mbajt Mbledhja e Gjyqit t Lart Qindvjear, ku t gjith gjyqtart shprehn dshirn pr ta zbatuar Ligjin Islam, si nj gj e pashmangshme.

M 5-6 maj 1960, Mewlana Mewdudiu, s bashku me 19 ulema t tjer, t cilt prfaqsonin t gjitha shkollat dhe mendimet islame, u takuan n Lahore ku prgjigjeshin n pyetjet e shtruara nga ana e Komisionit Kushtetues t Qeveris, ngase deri ather sistemi parlamentar n Pakistan kishte dshtuar, dhe pastaj ktu u propozua nj nevoj e pashmangshme pr prmirsimin e disa masave lidhur me prtritjen e demokracis dhe t drejtave humane.

Pakistani ather ishte n fazn e themelimit t elementeve t nj bashksie islame. M von, fal ndihms s All-llahut, me kt, vetm prcaktimi i nj bashksie muslimane do t garantoj


ekzistencn dhe prforcimin e saj. Jomuslimant nuk e solln n pyetje ekzistimin e ktij shteti. Ekzistenca e tij do t vinte n pyetje vetm nse mungojn sakrificat e muslimanve, por do t qndroj dhe do t vazhdoj s ekzistuari n qoft se All-llahu lejon q ata mos ta humbasin shpresn n T, por ta lidhin fatin e tyre me T n jet dhe t vdesin pr T. Prpos disa npunsve t lart shtetror dhe nj numri t pavler t disa familjeve pasanike, dshira e magjorancs muslimane ishte q t themelohet dhe t prjetohet lulzimi i nj shteti islam me ligje islame, ku sistemi i edukimit do t ishte sistemi islam dhe kultura e civilizimi i t cilit do t ishin islame. Ky ishte qllimi pr t cilin muslimant kan flijuar jetn e tyre, pasurin dhe nderin pr ta themeluar Pakistanin. Nuk mund t jet br krim m i madh ndaj ktij populli dhe vendi se shkatrrimi i ktyre interesave t popullit. Me shkaktimin e hutis dhe humbjes s iluzioneve t thjeshta n masat e gjera muslimane, a do t ishte n at moment t pikrishm nj prkrahje e madhe dorzimi i pushtetit ktij grupi t vogl edhe pr arsye t emrit islam q do ta mbante ky shtet dhe fes s vrtet t tij?10

Kur m 2 mars 1961, Shoqata e Grave t Pakistanit korri sukses pr ta bind Qeverin q ta miratoj Rregulloren ligjore pr Familjen Muslimane e cila deri ather ishte n kundrthnie t shprehur me Sheriatin, ku do t viheshin restriksione t mdha ndaj poligamis, n fushn e detyrimeve martesore, n prcaktimin kohor minimal legal pr martes dhe n deklarimin pr shkurorzim t njanshm me krkes vetm t burrit prkundr mospajtimit t gruas, e cila

10 Answers to the Constitution Commissions Questionaire and basic Principles of an Islamic State

(Prgjigje Kuestionarit t Komisionit Kushtetues dhe themelet kryesore t nj shteti islam), published by Sayed Muhammed Daud Ghaznavi, Lahore, 1960, p.p. 26-27.


trajtohej si e paaft pr kto pun; pr kt, Mewlana Mewdudiu bashk me 209 ulema t tjer nga t gjitha ant e vendit, protestonte dhe krkonte revokimin e ktyre preambulave ligjore, ose s paku, t bhen plotsime me vrejtje klauzore. Deklaratat e ulemave si opozit ndaj ktij ligji t ri pr familjen, ishin t prcjella me masa shum t rrepta represive nga ana e pushtetit.11 Personat prgjegjs pr shtyp dhe qarkullimi i ktyre materialeve u ndalua dhe shum prej sish u vn prapa grilave t burgut.

Mewlana Mewdudiu gjat ksaj periudhe vazhdonte energjikisht s shkruari dhe predikimi n mnyr individuale dhe t pavarur. Gjat viteve 1959-1962, bri shum udhtime nepr Azin Perndimore, duke vizituar Arabin, Sirin, Jordanin dhe Egjiptin, bashk me vendet e shenjta historike t cilat prmenden n Kuran, pastaj pr ta br gati n gjuhn urdu vllimin e gjasht t prkthimit t tij t Kuranit si dhe t komentimit, me emrin TAFHIMUL ul KURAN. I filluar n vitin 1943, vllimi i gjasht, si vllim i fundit i Tafhimul-ul-Kuranit, u kompletua n qershor t vitit 1972, i cili n botn islame shum u krkua. Pr ti plotsuar nevojat e mdha t krkesave, kjo vepr u prkthye n gjuhn angleze, arabe, n bengale dhe pashto. N Tafhimul-ul-Kuran Mewlana Mewdudiu ka dhn prova t gjalla pr t Vrtetn Absolute dhe superioritetin e drejtimit islam t jets ndaj t gjitha drejtimeve t tjera, duke trhequr vrejtjen n faktin se qysh hebrenjt dhe t krishtert i kan shtrembruar librat e tyre t shenjt. Komentimi i Mewdudiut i sureve en-Nur dhe el-Ahdhab, u publikua n veanti me qllim q t tregohet mnyra se qysh

11 Deklarata e 209 ulemave t Pakistanit prkitazi me Ligjin e Familjs muslimane (Statement of 209

Ulema of Pakistan on the Muslim Family Low) Ordinace, edited and translated by Mian Tufail Muhammed, Lahore, 1962.


dnimet pr krime n Islam jan m humane dhe m efektive se do ligj penal sekular, q sht prodhim i njeriut, kshtu q kjo vepr u krkua shum t lexohet nga ana e studentve t arteve t lira dhe t drejtsis n kolexhet dhe universitetet e Pakistanit. Mewlana Mewdudiu gjithashtu ka qen udhheqs i hulumtimeve t haditheve n kuadr t veprs s tij SUNNET KI AJINI HAISIAT (Pozita ligjore e Sunnetit) n t ciln ashpr jan dnuar Ser Sajjid Ahmed Han dhe Ghulam Ahmed Parvez, t cilt nuk kan pranuar besueshmrin e Tradits s Pejgamberit.

M 1961, me krkesn urgjente t mbretit ibn Saud t Arabis Saudite, Mewlana Mewdudiu prpiloi i pari skemn pr themelimin e nj universiteti islamik n Medine pr t cilin ai besonte se eventualisht do t plotsoj nj vakuum intelektual dhe edukativ, t krijuar n kushtet kur karakteri islam i Universitetit t Az-harit sht tretur nga nacionalizmi dhe sekularizmi.

Skema e hartuar nga un dhe e aprovuar nga Komiteti i emruar nga ana e Mbretit pr Universitetin Islam t Medines, parashihte t studiohen kto lnd: Kurani, hadithet, Fikhu (jurisprudenca), historia islame, Kelami (teologjia) bashk me Ligjin modern, politika, ekonomia, historia komparative e religjioneve. Pos anglishtes, gjuha frnge dhe gjermane duhet t jen t obligueshme. Arsimi i parapar n kt skem nuk ka t bj asgj me at sekular dhe me msimin e thjesht dhe t ngusht t religjionit. Ky universitet do t dallohet nga t gjitha institucionet e vjetra dhe ato moderne, kshtu q do t ket nj fizionomi t veant. Ne dshirojm q prej tij t dalin shkollart musliman, t cilt duhet ti kombinojn msimet islame


me ato moderne dhe t cilt do t jen kompetent ti zbatojn ato n parimet islame n fushn e problemeve t jets s prditshme.12

Kur n vitin 1963 u acaruan marrdhniet midis Egjiptit dhe Arabis Saudite, mbreti refuzoi ta pranoj punimin egjiptian njvjear t prodhuar nga nj coh e zez pr ta mbuluar Shtpin e Shenjt t Qabes. Ather Mewlana Mewdudiu ndrhyri dhe ofroi shrbimin pr ta thur kt coh n Pakistan. Mbreti u pajtua me kt propozim, dhe ather, nn mbikqyrjen e Mewlanas u thur mbulesa e zez e quajtur KISVA, si nj pundore e shklqyeshme, e qndisur me fije ari nga ana e zanatinjve m t njohur t Lahores. Kur u krye ky punim n mars t atij viti, dy trena special, t udhhequr nga aktivistt e Xhemaat-e-Islamit, t ngarkuar me shum vagona, u nisn nga Lahora pr n Kueta, mandej prej Kuets pr n Karai, Lahore dhe Peshavar, dhe prej Peshavari prap pr n Karai, duke e kaluar tr Pakistanin Perndimor. Kjo gj shkaktoi nj tollovi t paprecedent n mesin e besimtarve t entuziazmuar nga i gjith vendi, nga gati t gjitha katundet dhe qytetet u vrsuln n drejtim t stacioneve hekurudhore, nnat me foshnja, fmijt me njerz t t gjitha moshave nga do vendbanim, n turma prej qindra dhe mija vetash, pritnin t tensionuar gjat disa ditve me radh. Kur m n fund arrinte treni q e bartte Kisvan, aktivistt e Xhemaatit tentonin q kt ta mbajn lart n duar pr ta par t gjith t pranishmit. N atmosfer t lutjeve dhe qarjeve nga ekstaza e gzimit, ai i cili gjendej afr pa pra puthte mbulesn e shenjt, t ciln e lagte me parfum. Kur m n fund Kisva arriti n aeroportin e Lahores aty ishin duke pritur m se nj milion njerz, t cilt i mbushn prplot t gjitha hapsirat

12 Correspondence between Mewlana Mewdudi and Meryem Jemile, op. cit. p. 22 (Korrespondenca

ndrmjet M. Mewdudiut dhe Merjem Xhemiles, faqe 22.


e rrugve, duke recituar versete kuranore, me shpres se s paku nj her do ta shohin Kisvan. N aeroport Mewlana Mewdudiu ia tregoi Kisvan ambasadorit t Arabis Saudite, i cili pr kt i shprehu mirnjohje.

Xheloz pr shkak t rritjes s popullaritetit dhe ndikimit t Mewlana Mewdudiut, armiqt e tij tentonin gjithkund q ta sabotojn bile edhe Mbledhjen vjetore t Xhemaat-e-Islamit, t mbajtur m 25-28 tetor 1963. Bashk me pengesat tjera, armiqt e tij u prqndruan n sabotime t tilla q mos tu japin leje njerzve pr t shkuar n mbledhje, bile refuzonin q ti jipet Mewlanas mikrofoni, por prapseprap, konferenca u mbajt n pranin e m se 10.000 vetave. Huligant, nn mbrojtjen e policis, tentuan q ta djegin salln e konferencs ose ta vrasin Mewlana Mewdudiun, por me guximin e tij dhe durimin e aktivistve t Xhemaatit, mbledhja prfundoi me sukses.

Kjo situat nuk mund t tolerohej nga ana e kundrshtarve t tij, andaj vazhduan ta sulmojn me nj propagand t ashpr n shtypin zyrtar, e cila arriti kulmin m 6 janar 1964 kur t gjith lidert e njohur t Xhemaatit prsri u arrestuan dhe u burgosn pa gjykim. Me kt iu ndalua aktiviteti Xhemaat-e-Islamit dhe u cilsua si nj shoqat jashtligjore, s cils iu mbylln t gjitha zyrat, librarit, kurse vendet e takimeve u mbylln dhe u vulosn nga ana e policis. Megjithat, s shpejti ky rast u paraqit n Gjyqin Suprem t Pakistanit q n mnyr t drejt dhe t paanshme t dgjohet vendimi pr ndalimin e aktivitetit t Xhemaatit dhe t burgosjeve t liderve t partis, i cili u cilsua dhe u anulua si i pavlefshm. Vetm 15 dit pas lirimit t tyre nga burgu, m 25 tetor 1964, gjat periudhs s fushats elektorale pr zgjedhje presidenciale, Mewlena Mewdudiut iu lejua q t mbaj nj fjalim dyorsh n Lahore para nj mase t madhe, ku me


argumente t gjalla sulmoi politikn e regjimit, bile me kt i bri sfid regjimit pr legjitimitetin e t drejtave t tij pr t qndruar n pushtet.

Krimi jon m i madh sht q ne jemi hipokrit kur sht fjala pr besimin ton n Islam, pr at ne i kemi shtruar qysh hert objektivat pr nj aktivitet cilsor t shoqris, n mnyr q ato t jen n vijn e parimeve t Islamit. Kur predikojm se Islami sht feja jon, natyrisht se duhet prcjellur Islamin dhe vetm Islami mund t jet udhrrfyesi yn n t gjitha fushat e jets, sht nj moral q na prin, besim dhe ideologji, etik dhe edukim, rend shoqror dhe parim kulturor, sistem ekonomik ose struktur politike, ligjshmri dhe drejtsi, si n marrdhniet e brendshme ashtu edhe n ato ndrkombtare. do ndikim m i vogl i t huajit t korruptuar duhet t shlyhet nga jeta jon individuale dhe kombtare. Ne nuk mund t tolerojm asnj kompromis n kt kuptim, jemi t prcaktuar ta praktikojm vetm at t ciln e besojm. Ata q duan t bjn nj truk n emr t Islamit, vetm bjn nj vepr shum t flliqur. Politika e tyre sht shfrenuese kundr Islamit n do hap t jets, ata vazhdimisht nuk e kan qndrimin e sinqert ndaj problemit t kombit kur dihet se i sht nnshtruar gnjeshtrave. Krimi i dyt yni prqndrohet n faktin se ne prpiqemi t krijojm njeriun me nj karakter t fort. Popullin mund ta marrim nnsqetull vetm pas njohjes s trsishme t tij dhe at i cili do ti bashkohej Xhemaati-e-Islamit pas nj bindjeje t thell pr vetdijen ideologjike, dhe pastaj ky vet ta zgjedh drejtimin ton, dhe tr jeta e tij duhet tu prmbahet ktyre parimeve. Ai nuk duhet t knaqet vetm me nj deklarim t thjesht verbal se sht besimtar, por duhet t qndroj n pozitat se sht i denj pr profesionin q e ushtron, dhe t insistoj q ta ndryshoj edhe qndrimin bashk me sjelljet e veta. As persekutimet e ndryshme e as tirania ata nuk mund ti ndryshojn. Mund ta shfaqin haptas mendimin se ka sht mir e ka sht keq. Burgu pr ta


nuk sht gj q i frikson. Kjo duhet t jet si rrjedhoj e natyrs s ushtruar t tyre morale dhe shpirtrore.

Un tani jam duke e ngritur akuzn kundr presidentit Muhammed Ejub Han, ku me fakte t gjalla e akuzoj se pr arsye ai deri m sot nuk ka br asgj prej vendimit t Gjyqit Ushtarak, dhe kjo, sipas mendimit tim, sht nj shkelje pr t ciln ai nuk meriton t bhet president i Pakistanit.

Para s gjithash, ai shprdori detyrn dhe me kt tregoi se sht fajtor hi m i vogl se nj kriminel i cili shprdor besimin q i sht dhn. Kombi pat ushqyer besim n t dhe e prkrahu kur ishte kryekomandant i armats. Por, ai me armatn bri grusht shtet dhe e hodhi posht Kushtetutn e vendit. far t drejte kishte pr ta br kt dhe ta marr pushtetin n duar duke e shfrytzuar armatn, t ciln e pat vn nn komandn e vet pr ta mbrojtur vendin? Nse Ejub Hani kishte ndonj njohuri rreth shtjeve politike ose nse kishte ndrmend ndonj ide pr ta prmirsuar gjendjen n vend, ai m par duhej t jipte dorheqje nga posti i kryekomandantit dhe ta trhiqte proklamatn e tij pr kontestimin e votimeve t parapara n vend pr shkurt t vitit 1959.

Krimi i dyt i kryer nga ana e Ejub Hanit sht ai me t cilin flaku Kushtetutn demokratike t proklamuar n vitin 1956, pr t ciln, sipas rregullave, u prbetua se do ta mbroj gjat katr viteve. Gjat ksaj periudhe, populli mbeti i privuar nga t drejtat themelore, kurse n ndrkoh, ai ende miratonte ligje dhe rregullore t cilave vet nuk u prmbahej. Konstituoi Gjyqin Ushtarak, po ashtu edhe gjyqet civile dhe ato kundr krimeve, ku gati t gjitha funksionet e tyre


prqndroheshin n gjykimet e shkurtra, me an t t cilave mbi popull ushtroheshin ndshkime t rnda.

Krimi i tret i Muhammed Ejub Hanit sht se ai gjat periudhs s Gjyqit Ushtarak e ushtronte sistemin e demokracis themelore sipas dshirs s tij, dhe i mbshtette zgjidhjet vetm pr vete, ather kur asnj parti politike nuk kishte t drejt t nxjerr proklamata ose t mbaj diskutime politike. Po ashtu, edhe pr t folur pr politikn dhe pr tu przier n aktivitetet politike konsiderohej si faj i madh, pr t cilin ishte parapar dnimi prej 14 vjet burg t rnd. far atmosfere e prshtatshme pr votime pr demokracin themelore! Gjat votimeve disa mijra demokrat u pyetn se a do tia japin votbesimin Ejubit. Gjat fushats elektorale nuk ka patur kandidat tjer.

Me rastin e votimeve t kurdisura, Ejubi nuk i pyeste ata 80.000 demokrat nga baza pr ta emruar at pr president, por krkonte prej tyre t bhen autoritete t besueshme pr hartimin e nj kushtetute sipas dshirs s tij. A kishte ky arsyetim t bj di t till? Gjat periudhs s votimeve pr nj demokraci themelore, popullit nuk i sht thn asnjher se personat e zgjedhur n kt mnyr kan t drejt ta zgjedhin vet presidentin, kshtu q presidentit kur i vinte radha t bj di, ai vetveten e autorizonte ta bj kornizn e Kushtetuts. Ishte fare e qart se kta 80.000 demokrat nga baza nuk kishin mandatin e popullit pr nj gj t till.

Tani i siguruar me pushtet pr ta hartuar kornizn e Kushtetuts, Presidenti i plotfuqishm dhe Kryetar i Gjyqit Suprem t shtetit, emron Komisionin kushtetues me rekomandime rreth kushtetuts s ardhshme. T gjith kandidatt e ktij komisioni ishin emruar nga vet presidenti.


Nga ana e popullit nuk kishte asnj prfaqsues. Shprehjet pr do pikpamje politike ishin t ndaluara, prpos atyre q kishin t bjn me presidentin dhe ministrat e tij.

Megjith kto krcnime, n raportin e komisionit Kushtetues theksohej se sht e pranishme nj rritje e madhe n popull e peshs pr aspiratat demokratike. Konsekuent ksaj, Ejubi i hodhi kto rekomandime n shport dhe doli para opinionit me nj kushtetut n t ciln shprehet gjenialiteti i tij. Kushtetuta e vitit 1962, n t ciln problemet e vendit nuk e pasqyronin gjendjen e vrtet, ishte projektuar deri n fund kundr dshirs dhe aspiratave t populit, e cila as q bazohej n rekomandimet e Komisionit kushtetues, dhe si e till, ishte pranuar nga Ejub Hani. N Kushtetut ishte mishruar dshira e vetme e nj personi. Ishte e plotfuqishme pr vendin derisa ishte n fuqi Gjyqi Ushtarak.

Tani le ti hedhim nj sy Kushtetuts s cils i gjith kombi duhej ti bj nder t prhershm dhe tua paguaj hartuesve harain. N kt Kushtetut, i gjith pushteti ishte i koncentruar n duart e nj individi-Ekzekutorit Kryesor! Ai vet prej qendre kontrollonte tr makinerin ekzekutive, edhe nse paraqitej nevoja pr provincat e largta, ai vet i emrtonte guvernatort dhe i shkarkonte kur i tekej, edhe pa pas pr kt ndonj arsye.

Tani le ta analizojm faktin se far lloj lirie t shprehjes dhe t organizimit na dha Ejubi. Asnj sistem politik nuk mund t veproj n mnyr t drejt prderisa populli sht i privuar nga informimi i vrtet pr veprat e shtetit n vend, dhe derisa nuk sht i lir ti kritikoj punt e kqija t pushtetit, derisa nuk ka mundsi t duhur ta prdor aftsin e pens, shprehjes dhe organizimin pr mobilizim t fuqive me t cilat i mbron t drejtat themelore t tij kundr sulmeve t fuqis s tiranis.


Pikspari, zri i shtypit ishte i ngulfatur. Me ndalimin e shtypit, popullin e kan privuar nga liria e t shprehurit. Kshtu, meq vendi u shndrrua n nj fush t varreve politike, shtypi, platforma politike, radioja dhe e gjith makineria propagandistike e shtetit, kishte aftsi t kndoj vetm nj melodi: Qoft lavdruar vetm presidenti Ejub Han. Historia e s kaluars dhe e diktatorve aktual ktu sht duke u prsritur. do gj sht pasqyruar me qarkullimin rreth nj njeriu.13

Gjat invadimit tradhtues t Indis mbi Pakistanin q u b prej 6 deri m 24 shtator t vitit 1965, Mewlana Mewdudiu mbajti pes fjalime prmes Radio-Pakistanit n Lahore, kur bri thirrje pr nj xhihad t drejt n luft pr ta mbrojtur atdheun. Kontributi i ktyre thirrjeve pr aksion luftarak nuk mund t nnmohet.

Mewlana Mewdudiu nuk kurseu mund pr ta siguruar shtjen e t drejts pr Kashmirin. Fjalimi i tij prmes Radios-Azad Kashmir n Muzafferabad, thell i goditi krimet e Indis kundr muslimanve t Kashmirit. Mewlana Mewdudiu i kundrshtoi t dy propozimet e Kombeve t Bashkuara rreth urdhrit pr ndaljen e zjarrit, i cili u aplikua m 24 shtator 1965 dhe Deklaratn e Tashkentit t 10 janarit 1966, me t ciln erdhi n shprehje fitorja e plot diplomatike e Indis, dhe me kt u b e pamundur zgjidhja e problemit t Kashmirit.

Fuqit e mdha t bots nuk treguan kurrfar interesi serioz pr problemin e Kashmirit. Kjo situat u shkaktua me qllim nga ana e anglezve kur e dorzuan pushtetin n nnkontinentin

13 The Political Situation in Pakistan, Abul Ala Mewdudi, Jamaat-e-Islami, Karachi, 1965, p.p. 24-41.

abrigod (shkurtim).


Indo-Pakistanez, dhe pr shkak t prkrahjes n do mnyr, nga ana e Kombeve t Bashkuara q i ofrohej Indis, por edhe nga ana e Bashkimit Sovjetik. Ata jo vetm q nuk bn presion mbi Indin q t pranoj nj zgjidhje t drejt rreth ktyre mosmarrveshjeve, por, prkundrazi, vazhdimisht e prkrahnin Indin me qllim q ti ruaj kto pozita.

Q t dy fuqit e mdha prkrahn rritjen permanente dhe lulzimin ekonomik t Indis t ciln me do gj e furnizonin, e nga ana e vet Bashkimi Sovjetik e ndihmonte Indin koh pas kohe, me prdorimin e vetos n Kshillin e Sigurimit, sidomos ndaj dhnies s prkrahjes s rezolutave q kishin t bjn me shtjen e Kashmirit. N t vrtet, shihej se kto dy fuqi mbshtetnin ndihmat q i bheshin Indis si nj fuqie imperialiste, e cila do ti prfaqsoj interesat e tyre n kto an t bots. S bashku, SHBA-t dhe BRSS-ja prpiqeshin me t gjitha forcat ta bjn Indin nj fuqi t madhe ushtarake si kundrpesh Kins, dhe n kt kuptim, ndihmonin q kt shtet ta zhvillojn n nj fuqi brthamore. N kto rrethana, do gj ishte pa shpres q t pritet prej ktyre dy fuqive t mdha ta zgjidhin problemin e Kashmirit. do lloj shprese ose mendim q mund t ushqente njeriu n kt drejtim, flakej n fund me Deklaratn e Tashkentit, n t ciln shprehej haptas interesi i BRSS, i mbshtetur me t gjitha forcat nga SHBA-t, me qllim q t ngrihet shtja e Kashmirit deri n shkalln e prqafimit vdekjeprues dhe q Kashmiri t mbetet nn okupim.

Ndaj, xhihadi pr ne ishte solucion i vetm, dhe prkitazi me kt, shum lufttar trima t Kashmirit ishin t gatshm ta flijojn jetn dhe pasurin e tyre, duke u prgatitur pr vuajtje t paprshkrueshme n luft q vet ta zbrthejn kt problem. Mundsia e fundit q shtrohej para nesh lidhur me ndihmn q i duhej Kashmirit, ishte sigurimi i gjer dhe efektiv i publicitetit rreth shpjegimit objektiv t situats n Kashmir, si dhe prpjekja maksimale e mundsive pr ta


mobilizuar opinionin e gjer t bots n t mir t t drejtave pr vetvendosje t popullit t Kashmirit; pr zgjimin e vendeve t Bots Islame dhe vendeve t vogla aziatike dhe afrikane, pr ti kundrshtuar Perandoris Induse, duke ua br me dije q mos t ushqejn iluzione prkitazi me kt problem, q vet t prgatiten kundr ktij krcnimi, dhe q ta mbshtesin ndihmn morale dhe materiale ndaj popullit t Kashmirit, n mnyr q ky t jet i aft q ta liroj veten nga zgjedha e Indis, q ta prcaktoj n mnyr t lir fatin e vet n prputhje me idealet vetjake.14

Kur Izraeli bri agresion t pashpirt kundr Siris, Egjiptit dhe Jordanis m 5 - 9 qershor t vitit 1967, Mewlana Mewdudiu e mobilizoi tr energjin pr ti ndihmuar vllezrit e vet arab n drejtim t lirimit eventual t Palestins nga okupimi cionist, dhe sidomos t qytetit t shenjt Jerusalemit.

Kushtrimi i br me kt rast gjith bots islame, kishte pr qllim q t prkrahen arabt dhe tu bhet nj mbshtetje e fort dhe prcaktim pa rezerv pr kauzn e tyre. Me kt krkohej nga njerzit e drejt t bots nj prkrahje e pranimit t parimeve se kurrkush nuk mund t pushtoj nj vend sikurse q as me forc e as me luft nuk mund t pranohet ndryshimi i kufijve t nj vendi. N kt vazhd, ne duhet t formojm nj front unik, prndryshe pasojat e tmerrit nuk do t mund t paramendoheshin. N qoft se vendet muslimane do ta injoronin sfidn ifute n form qysh sht duke u br, n t ardhmen duhet pritur nj shkatrrim.

14 Kashmir: A Call to the Conscience of Humanity, S.A. Mewdudi (Nj thirrje pr koshiencn humane),

Jamaat-e-Islami, Lahore, February, 1966, p.p. 53-55, abriged.


Ne duhet t bjm nj plan t gjer pr ti zbutur pasojat e mundshme nga kjo disfat, me t cilin duhet ti luftojm faktort themelor q ishin shkaktar pr nj prdhosje t tilll. Kjo luft mund t quhet nga ana e dikujt si luft vetm arabo-izraelite, dhe disfata q e vuajn arabt do t mund t quhej disfat e tyre, por fakt i gjall sht se ky qndrim n mnyr t tmerrshme do ti shkaktonte prestigjit, nderit dhe sigurimit t gjith popullsis muslimane dm t madh karshi bots. Okupimi cionist i qytetit t vjetr Jerusalemit, shenjat e dukshme pr demolimin e Mesxhidi Aksas, dhe n vend t saj ndrtimi i nj tempulli t Solomonit, nuk jan katastrof e cila do t kufizohej vetm tek arabt. Kjo paraqet nj plag t rnd pr do shpirt musliman, shtja e qytetit t shenjt Jerusalemit, nuk u takon vetm arabve; t gjith muslimant at e nderojn si Kibln e Par t tyre. M von, ne do ta prjetonim planin e ekspansionistve hebrenj agresiv n prmasa botrore, me krcnimin e qyteteve t shenjta t Mekkes dhe Medines. Kjo mundsi paraqet nj shtje serioze pr ne, nj rrezik t mundshm shum t madh jo vetm pr arabt, andaj situata sht e padurueshme edhe pr t gjith muslimant e bots.15

Prej se Izraeli bri kt agresion t pashpirt kundr Egjiptit, Siris dhe Jordanis m 5-9 qershor t vitit 1967, Mewlana Mewdudiu e mobilizoi tr energjin e vet n prkrahjen e vllezrve arab, pr lirimin e Palestins dhe objekteve sakrale t qytetit t shenjt Jerusalemit nga okupimi cionist.

15 How to meet the (Palestinian) Situation, Seyyid Abu Ala Mewdudi, The Middle East Crisis, Chaudhry

Ghulam Muhammed, Chiragh-e-Ragh Publications, Karachi, March 1968, p.p. 161-163, abriged. (Si e mojm situatn e Palestins, S.A.A. Mewdudi; Kriza e Lindjes s Mesme, audri Ghulam Muhammed, irag-e-Ragh botimet, Karai, mars 1968....)


N mars t vitit 1966 Mbledhja e Rabitas (Kongresi Botror Islamik) e mbajtur n Mekke, e prkrahu Mewlana Mewdudiun, si njrin nga themeluesit e ksaj organizate, me mendimet e tij t shtruara rreth organizimit urgjent t forcave vetjake ushtarake t vendeve muslimane, duke ln anash mbshtetjen e Ameriks, t Bashkimit Sovjetik ose t ndonj fuqie tjetr t jashtme. Ai u bri thirrje t gjith muslimanve t bots q ta injorojn nacionalizmin dhe t bashkohen n nj bllok t vetm pr ta mbrojtur veten edhe kauzn islame n do vend. E proklamoi Islamin si ideologji e vetme e aft pr bashkimin e t gjitha racave dhe kombeve brenda nj familjeje, e cila sht n gjendje tu shrbej t gjitha shteteve si baz pr t sjell drejtsi t prhershme dhe paqe universale.

Islami nuk paraqet nj koncepcion t barazis s njeriut t bazuar n nj filozofi prtace. Ai paraqet nj shoqri t bazuar n kt koncept: Shoqrin Islame e prbjn grupe njerzore t racave t ndryshme, t kombeve t ndryshme, duke u themeluar kjo n nj barazi t plot t t gjith individve. N Islam t gjitha racat, ngjyrat, gjuht ose kombet jan t barabarta dhe fardo dallimi n mes tyre nuk ekziston. Pos ksaj, Islami gjithashtu ka prjetuar t ket nj lloj shteti n bot t bazuar n ideologji t njjt, funksionimi i t cilit ishte me plot sukses. E gjith Bota Islame ka qen e udhhequr nga i njjti ligj. T gjith muslimant ishin sikur nj familje. Nse nj person joislam, qoft n Perndim, e ka pranuar Islamin, ai menjher sht kooptuar si antar i shoqris islame dhe i ka gzuar t gjitha t drejtat dhe privilegjet. A ka qen ai zezak, iranian, kopt ose berber, n mnyr imediate ka qndruar n themelet e njjta t shoqris islame pas pranimit t Islamit, dhe sht konsideruar si t ishte pjestar i farefisit t Pejgamberit t Shenjt (paqja qoft mbi t) ose i shokve t tij arab. Statusi i tij shoqror ishte i njjt me at t tyre. Mund t fitonte pozita m t larta n shoqrin islame n baz t cilsive morale dhe t


drejtave t tij. Besimtari islam, pa marr parasysh prejardhjen e tij racore, origjinn e vendit, gjuhn amnore ose ngjyrn, sht vlla i t gjith muslimanve t tjer, dhe kudo q t qarkulloj npr shoqrin islame, i gzon privilegjet e njjta sikurse muslimant e tjer. Nj musliman nga do pjes e bots, mund t shkoj n do vend islam pa kurrfar pengesash, lirisht t lviz prej nj vendi n nj vend tjetr, t qndroj sa t doj, t merret me do pun prodhuese, mund t siguroj edhe postin m t lart n administrat dhe mund t martohet pa asnj penges. Historia islame sht prplot me shembuj t till kur nj musliman e ka lshuar vendin e vet dhe ka jetuar me dekada n nj vend tjetr (vend islam). Ka pas mundsi t studioj aty, t merret me tregti n nj vend tjetr, t bhet ministr ose kryekomandant i ushtris n nj vend t tret, dhe ka mund t shkoj bile edhe n nj shtet krejt tjetr islam, t bhet banor i tij dhe t krijoj familje. Pr kt, shembull i mir ka qen Ibn Batuta i njohur, i cili ka udhtuar 27 vjet me radh nepr shum vende islamike. Pr ti vizituar ato vende nuk ka patur nevoj pr pasaport ose viza. Askund nuk e kan pyetur pr prejardhjen e tij kombtare. N asnj vend nuk ka hasur n pengesa lidhur me sigurimin e t ardhurave pr jetes. Nuk ka patur nevoj pr ndonj leje t veant pr vizitat e vendbanimeve t ndryshme gjat gjith udhtimeve q i ka br. N rast se diku ka krkuar pun, emrohej menjher pran do administrate pa kurrfar pengesash. Gjat sundimit t sulltan Muhammed Tuglakut ai jetoi n Indi. Vet fakti q mori ato udhtime t largta, duke u nisur prej Marokut, vendlindja e tij nuk paraqiste penges pr emrimin e tij n cilsi t gjyqtarit n Indi. Pas nj kohe, sulltani e drgoi n Kin n cilsi t ambasadorit t tij. Kto prova sheshazi tregojn faktin se nuk ka patur asnj kufizim n veprimtarin e tij, deri n shrbimet diplomatike. Kto fakte tregojn se ajo koh nuk cilsohej si ide t krijohen raportet sikur t ishte fjala pr ndonj komonvelt, por tregohej shum operative e drejta e nj qytetari. Pushteti n botn islame ishte i ngjashm n t gjitha vendet muslimane. Mbrojtja dhe ruajtja e


bots islame ishte nj nga detyrat e prbashkta pr t gjith muslimant. Nj gjendje e till mbisundonte n botn islame deri n fillim t shekullit XIX. far prove m e madhe n botn islame duhet t jet se themelet e forta t shtetit q ishin bazuar n teorin dhe praktikn e ideologjis islame, t ciln gj aktualisht e admirojn mendimtart? Faktikisht, kjo gj ka ushtruar ndikim t madh q t ekzistojn n kt mnyr shum vende (p.p. 19-24).

Kudo q t shkojm, prej Indonezie e deri n Marok, shohim se muslimant disponojn me nj kultur, e cila i trajton t gjith besimtart n mnyr t njjt. Vlerat fundamentale t ksaj kulture manifestohen n form t njjt n t gjitha vendet muslimane. Kudo q t jet, n astin kur dgjon ezanin pr tu falur, muslimani bhet i vetdijshm se ndodhet n mesin e vllezrve t fes. Ai ka t drejt t bhet antar i nj xhemati n xhami sikurse ata q jan t vendit. Askush nuk e konsideron si t huaj kur e shohin se falet. Shpeshher njerzit nxitojn pr ta prqafuar kur marrin vesh se ky ka ardhur nga nj vend islamik. Mund t mos e njoh gjuhn e tyre, por nj Esselamu alejkum i thjesht, paraqet formn m t prshtatshme pr njohje ndrmjet vete. Prej Indonezie e deri n Marok, forma dhe knaqsia e foltorve sht e njjt. Xhemati kt mund ta lus ndonjher q tu bhet imam pr ndonj namaz. Mirpo, edhe ky si i vetmuar i huaj mund ta lus xhematin q namazit ti prij imami i prhershm i tyre. Kudo q t shkoj jasht xhamis, n mjedisin musliman mund ti gjej lidhjet kulturore t njjta q at e lidhin me muslimant e nj vendi. Mund t ushqehet s bashku me ta fare i sinqert dhe i vetdijshm se t gjitha ato lloje t ushqimeve q jan t ndaluara dhe t anatemuara pr t, njkohsisht vlejn edhe pr ata. Rregullsia pr pastrti kultivohet njsoj si tek ata po ashtu edhe tek ai. Cilindo vend musliman q mund ta vizitoj, pa marr parasysh a sht n nj mjedis t elits shoqrore ose n at t popullit t thjesht, mund ta zbuloj faktin se pa marr parasysh standardin jetsor t


popullsis n nj vend islamik, muslimani i huaj konsiderohet sikur t ishte ilaka me popullsin e vendit. Nse dgjojn se n vendin e tij populli sht duke jetuar mir, ata e lusin All-llahun q atyre tu sjell rehati dhe mirqenie, dhe fytyrat e tyre mbushen me shklqim nga gzimi. Por, nse dgjojn se situata n vendin e tij nuk sht e mir, athere ndihen keq pr bashkvendsit e tij, sikur atyre vet tu kishte ngjar nj gj e till. Jo vetm kaq. T gjitha ligjet shtetrore n vendet islamike jan t ngjashme si bie fjala, pr martesa, shkurorzime, trashgime, gj q tregon pr faktin se nj banor i nj vendi musliman nuk mund t has n pengesa pr tu martuar me nj banore t nj vendi tjetr islamik. Kso raporte nuk ekzistojn n vendet tjera t bots joislame. T gjitha kto jan prova se n vendet muslimane ekzistojn raporte t forta t bazuara n ndjenja t prbashkta, t cilat nuk ka forc q mund ti mposht, bile edhe n kt periudh t kultit t nacionalizmit. Aq m tepr, t gjitha vendet islamike, prej Lindje n Perndim, paraqesin nj kontinuitet t pandar gjeografik. A thua, prse kto vende nuk i bashkojn fuqit e veta pr ti zgjidhur problemet e prbashkta dhe nuk ndihmojn njri-tjetrin pr t ecur prpara dhe pr tu zhvilluar? (p.p. 33-35).

Njeriu befasohet me ata q e kundrshtojn bashkimin e vendeve islamike q jan kaq t ndara n mes vete, pr arsye se kan nj fe t prbashkt. sht gj e uditshme kur njerzit bashkohen n emr t komunizmit, duke menduar se ky akt sht i urt dhe i pranueshm; ose je e logjikshme sht edhe cilsia e ngjyrs s lkurs pr bashkimin e njerzve dhe se vetm bashkimi n emr t Zotit dhe besimit ndaj Tij, paraqet marrzi (p. 33). Tani mund t shohim se nse muslimant do ti gzonin t drejtat pr t vendosur pr fatin e tyre, armiqt e tyre do ta merrnin prsipr prhapjen e predikimit t nacionalizmit midis muslimanve, me t ciln gj ata besojn se do ti pengojn muslimant n forcimin e lidhjeve t tyre pr bashkim. Fuqit e mdha nuk ngurrojn, e


po ashtu edhe cionizmi dhe imperializmi indus, ta tregojn veten si faktor kund rrizgjimit islamik dhe bashkimit t muslimanve. Sikur muslimant, njher ti kishin ngjeshur radht e tyre, do t vinte fundi i sundimit dhe shfrytzimit t vendeve muslimane (supozohet q numri i muslimanve arrin rreth 600 mil -1,6 mil.-vrejtje pr vler). Cionistt jan n dijeni t mir pr bashkimin e muslimanve, dhe se fundi i Izraelit nuk mund t jet shum i largt. Kt frik e ndajn bashk me ata q jan duke ndrruar pr dominimin e indusve si shumic, dhe ndikimin e tyre n Afrik dhe Azi. Fuqit imperialiste jan t vetdijshme se ky bashkim do tua pamundsoj lojn me fatin e vendeve muslimane si e kan praktikuar n t kaluarn, me plasimin e spiunve t tyre n pushtetet muslimane (p. 43). N kt kaos i cili sht duke e ngulfatur botn aktuale muslimane, prapseprap thirrja pr nj mbledhje islame ka dhn shpresa t mdha. Ndaj, muslimant duhet t tregojn ndjenja miqsore dhe bashkpunim me ata, pa marr parasysh nga do t vinte kjo dukuri, ata duhet edhe t jen vigjilent ndaj fuqive t mdha, t cilat gjithmon qndrojn n pozita t shfrytzimit t prapambeturis dhe mospajtimeve n vendin ton. Faktikisht, ky duhet t jet shkas m i madh pr nj pajtim t muslimanve n mes veti, aq saq fuqia e secilit do t bhej fuqi pr ne t gjith. Ky drejtim paraqet rrugn n t ciln muslimant do t bheshin t aft pr ta ruajtur sovranitetin e tyre, t luajn nj rol t rndsishm dhe konstruktiv n raportet ndrkombtare dhe ti sjellin bots nj rilindje t kultivuar (p.p. 44-45).16

16 The Unity of Muslim World (Bashkimi i Bots Islame), Seyyid Abul Ala Mewdudi, Islamic Publications,

Lahore, July, 1967.


Ku qndron arsyeja e prapambeturis s bots aktuale muslimane? N fjalimin e mbajtur n Xhemiat-ul-Tulaba, organizat e studentve n Karai, m 10 dhjetor t vitit 1963, Mewlana Mewdudiu pat deklaruar:

Zhvillimi tepr i ngadalshm i t gjitha vendeve muslimane tregon faktin se me sa vshtirsi sht paguar konflikti i prhershm i popullit me pushtetmbajtsit, t cilt kan tentuar tia imponojn popullit vlerat e t huajve. Asnj prej vendeve muslimane nuk ka qen n gjendje q n do fushveprim t arrij ndonj prparim. P.sh. Turqia ishte nj shtet sovran q nga viti 1924, por a mund t lavdrohet se ka br ndonj prparim n industri, prodhimtari etj.? Gjat periudhs s njjt, Japonia dhe Kina realizuan prparim t dukshm, praktikisht n t gjitha fushveprimet, dhe ato tani zn vend ndr shtetet m t zhvilluara t bots. sht i qart shkaku pr ngecjen n prparimin e Turqis kur dihet pr faktin e konflikteve t brendshme, t cilat i imponoheshin popullit nga ana e pushtetmbajtsve sekularist. N kt mnyr, pr ta imponuar civilizimin perndimor n vend, prhapeshin nga ana e pushtetit idet e tilla, megjithse populli dshironte t ket nj rend shoqror islamik. Praktika t tilla prsriteshin pak a shum n do vend musliman. Nj komb mund t zhvillohet dhe t prparoj vetm n kushtet kur ekziston nj harmoni ndrmjet aspiratave t popullit dhe politiks s pushtetit. Luftrat aktuale zhvillohen n t gjitha vendet muslimane duke u mbshtetur n faktin se populli n ato vende nuk sht prgatitur pr tu bashkuar me sunduesit dhe me drejtimin q atij ia imponon pushteti; njkohsisht edhe pushtetet nga ana e tyre nuk kan qen t prgatitura ta udhheqin popullin n


at drejtim ku ai dshiron t shkoj. Kto kan qen shkaqet pr paraqitjen e konflikteve t prhershme n t gjitha vendet muslimane t bots. Ja pra, ky sht Islami aktual.17

Mewlana Mewdudiu dhe lvizja e tij paraqesin nj pend pa kompromis kundr sulmeve t rajonalizmit, nacionalizmit, sekularizmit, ateizmit dhe materializmit. Ai sht armik m i pathyeshm kundr do tentimi t modernistve q duan ta ndrrojn Sheriatin (sidomos ligjet q i takojn statusit personal t njeriut dhe familjes), t na detyrojn q t bhemi pjes e komformitetit t sistemeve moderne ligjore t Perndimit.

Ai gjithashtu ishte kundrshtar i flakt ndaj politiks nacionale dhe asaj ndrkombtare q kishin t bjn me kontrollimin e rritjes s numrit t popullsis me an t mjeteve kontraceptive, aborteve dhe sterilizimeve, si faktor diametralisht t kundrt me frymn e doktrins islamike. M 1962 publikoi nj artikull me titull Islami dhe kontrollimi i lindjeve, ku demonstroi duke vn n dije pr nj gjendje t pamohueshme pr pasojat katastrofike kur prdoren metodat artificiale pr redukimin e popullsis, nisur nga pasojat individuale, shoqrore, kombtare, ndrkombtare, deri tek ato ekonomike dhe morale. Ky punim u ndalua posa u publikua, me an t nj urdhri zyrtar t dats 9 gusht 1966, i cili ishte n fuqi deri m 10 mars 1967, pr arsye se autoritetet zyrtare u friksuan nga mundsia e sabotimit t Programit Kombtar pr Planifikimin e Familjes.

Gjat tri dekadave Mewlana Mewdudiu zhvilloi nj luft pa kompromis edhe kundr herezive, si ka qen mohues i haditheve t lansuara nga Ghulam Ahmed Parvezi, madje kundr Kadianive si Rebwah dhe Lvizjes s Ahmedive n Lahore, hadithe kto t bazuara sipas thnieve t Mirza

17 Islam Today (Islami sot), Seyyid Ala Mewdudi, Students Publication Bureau, Karachi, 1968, p.p. 57-58.


Ghulam Ahmedit, i cili pr veten pohonte se sht Mahdi dhe Profet. I sulmonte pa pra Kadianit dhe herezin e tyre n librthin Mbarimi i Profecis, publikuar n vitin 1965, ku po ashtu mori ngoj shtjen e Dexhxhalit ose t Antikrishtit, ku ky i dyti vie pas Jezu Krishtit (paqja qoft mbi T), Imam Mehdiun, dhe sheshoi planet ekspansioniste t Izraelit dhe konspirimin cionist kundr Bots Islame.

Po ashtu, Mewlana Mewdudiu disa her qe thirrur n Angli dhe Gjermani nga ana e Shoqats s Studentve Musliman pr tu br nj vizit, tu mbaj ligjrata dhe ti kshilloj, por ather pushteti pakistanez, i friksuar nga ndikimi i madh q ky e gzonte n masat e popullsis, si nj personalitet me fam ndrkombtare, nuk e prfilli krkesn e tij pr t udhtuar jasht vendit. Megjithat, n gusht t vitit 1968, nj trup mjeksor formalisht bri nj ekzaminim t shndetit t tij, dhe konstatoi se ky gjat koh vuan nga gurtht q ka n veshk dhe nga gjaku, gj q ka br ti acarohet shum gjendja shndetsore, andaj duhej ti shtrohej nj operacioni, i cili mund t bhej vetm n Londr. Gjithashtu, pr kt operacion t dyfisht udhtimi ishte i vshtir pr arsye t shndetit t lig q kishte, pr ka krkohej t largohet nga vendi edhe pr arsye se shum musliman dhe jomusliman jan e vizitonin dhe e bezdisnin prdit. Pikrisht, m 15 dhjetor pr t u prgatit nj pritje madhshtore n hotelin Hilton t Londrs ku ishin t pranishm jo vetm prfaqsuesit e komunitetit pakistanez n Londr, por edhe diplomat nga shum vende islamike, prfaqsues t revistave, reporter dhe gazetar q shkruanin n gjuhn angleze dhe urdu e po ashtu ishin t pranishm edhe shum specialist dhe orientalist anglez. Ktu Mewdudiu fjalimin e tij ia kushtoi sidomos emigrantve pakistanez n Britanin e Madhe. U drejtohej dgjuesve duke e theksuar at se nse muslimant n Britani kan pr qllim kryesor t jetojn konform idealeve dhe vlerave t Islamit, vet numri i madh i tyre dhe ekspansionizmi


mund t konsiderohen n Perndim si nj akt shum i pamatur. Por, n rast se ata e lejojn veten t prkulen nga kompleksi i inferioritetit, vet imitimi i stilit t jets perndimore do t rezultoj si form e mungess s identitetit dhe si fundosje totale n kulturn e huaj. Udhheqsve t komunitetit pakistanez n Londr ua trhoqi vrejtjen se fmijve musliman ktu u mungon mundsia pr t msuar pr edukatn islame n shtpi, shkolla, kshtu q gjenerata e re pr shoqrin islame mund t jet e humbur. Insistonte n at se sht gabim pr anglezt q t insistojn n asimilimin dhe absorbimin e muslimanve n civilizimin perndimor me sllogan t integrimit. Shoqria multiracore dhe multikulturore pr Britanin e Madhe nuk mund t jet shkas q t bhet nj forc e integrimit, prkundrazi, me eliminimin e padrejtsis dhe mosmarrveshjeve t brendshme, ajo do ta pasuronte jetn kulturore t ktij vendi.

Gjat vitit t prmendur, n nj intervist q bri Mewdudiu pr disa kompani televizive italiane dhe gjermane, theksoi se gabimi m i madh i njeriut modern prqndrohet n faktin e pranimit t verbt t gnjeshtrs se gjoja prparimi i shkencs do ti mundsoj njeriut shfrytzimin e elementeve fizike, ndaj njeriu nuk ka nevoj ta pranoj udhheqjen morale dhe shpirtrore nga Librat e Shenjt dhe nga revelatat e t drguarve. Rezultat i ktij mendimi sht se jeta perndimore vet nuk e njeh paqen. Jeta pr Perndimin sht e pakuptimt dhe pa qllim, familja n t sht shkatrruar, krimet dhe violencat e paevitueshme do her krcnojn ardhmrin e bots. Gabimi i dyt fatal sht krijimi n kuptim t ngusht i njeriut perndimor. Nse civilizimi perndimor nuk sht n gjendje t gjej nj rrugdalje nga kto probleme, si p.sh. diskriminimi racor, ather populli mund t msoj prej Islamit se si ky e ka zgjidhur kt problem me sukses shum t madh, dhe si ka arritur deri te kuptimi real i vllazrimit t njerzve, sepse n Islam nuk merren parasysh racat dhe prkatsia kombtare. Detyr e njeriut perndimor


sht q t shikoj se ka gjendet matan jets s tij t kufizuar, dhe t msoj se n mnyr xhihadi mund ta largoj tmerrin dhe barbarizmin e lufts, se qysh me zbatimin e msimeve t Islamit mund t ruhet familja dhe t realizohet personalizimi i individit, i cili aktualisht gjendet n gjendje t nj smundjeje epidemike mentale, kurse shoqria n nj integrim total. Trashgimia e Islamit nuk i takon vetm asaj strukture q sht lindur si muslimane, por gjith njerzimit n bot, thekson Mewdudiu.

N shtator t vitit 1969 u mbajt Konferenca e Samitit Islamik n Rabat, nn patronatin e mbretit Hasan t Marokut, ku mori pjes edhe Mwlana Mewdudiu, i cili po ashtu ishte i pranishm n Fez, n Xhamin e Universitetit Kairavin, n Konferencn pr Arsimimin, ku u takua me personalitete t shquara si: Alal el Fasi, Abdullah Kunum, ish-guvernator i Theuts, Shejh Ibrahim Nijasin e Senegalit dhe autoren egjiptase dr. Ajsha bint Shati. N Konferencn e Samitit Mewlana Mewdudiu pat takime t veanta me delegatin e Al Fatahut, Halid Abdul Hatibin t shoqruar nga disa antar t Ihvanul Musliminit, t cilt krkuan nga Mewlana ta prkrah Lvizjen pr Rezistencn Palestineze dhe t lutet pr nj sukses eventual t saj.

Me plot bindje Mewlana Mewdudiu sqaroi faktin se Islami dhe Socializmi jan t papajtueshm n mes veti. N kt kuptim, Mewlana Mewdudiu shtroi t dhnat e dokumentit t rndsishm, n form t prgjigjeve n 31 pyetje t bra nga ana e Shorish Kashmirit, redaktor i revists javore Weekly Chatan t Lahores, t cilin e pat publikuar n numrin special t 14 prillit 1969, gj e cila shkaktoi nj tollovi n popull ngase u blen t gjitha kopjet brenda tri orve pas daljes nga shtypi:

Islami dhe Socializmi n t gjitha fushat jan t kundrt njri me tjetrin. Themeli i Islamit prqndrohet n besimin n All-llahun. Ne disponojm me nj fe n kuptimin absolut t


Udhheqjes s Vrtet n t gjitha fushat e jets son, t ciln All-llahu ia prezentoi Pejgamberit t Tij (paqja qoft mbi T) si t Vrtet dhe Librin e Tij, n mnyr q ne si musliman jemi t obliguar ta ndjekim rrugn e ksaj udhheqjeje. Pr ne, jeta n kt bot u nnshtrohet sprovave jetsore, kshtu q edhe qllimi i jets son sht q ta fitojm knaqsin e All-llahut dhe t Pejgamberit t Tij. Bazuar n kt besim, Islami na dhuron nj sistem komplet moral dhe mnyr t prsosur t besimit, kshtu q n praktik, jeta jon plotsisht i prshtatet besimit ton themeltar. Krahas ksaj, Islami na siguron ligjet dhe rregullimin kuptimplot n t cilat prfshihet ekzistimi kompleks, prej jets familjare dhe vendore, n shkollat, gjyqet, parlamentet, n tregjet dhe n relacionet ndrkombtare.

Socializmi fillon me kundrthnie t theksuara, me iden e mohimit t trsishm t ekzistencs s Zotit dhe t t drguarve, duke paraqitur nj filozofi t historis s vet materialiste me t ciln beson se do gj n jetn e njeriut varet nga sistemi ekonomik n t cilin ai jeton, duke e mohuar konceptin e vdekjes absolute transcendentale. Me ngadhnjimin e socializmit, ku qllimi i arsyeton mjetet, mund t prdoren gnjeshtrat, t mposhten premtimet dhe mund t prdoren violenca dhe gjakderdhja. Sistemi shoqror ISLAM thekson rndsin e liris s njeriut, duke e ruajtur nga degjenerimi i mundshm. Kapacitetet individuale kan mundsi t vijn n shprehje dhe t zhvillohen; ku n vend t konflikteve dhe kundrshtimeve ndrmjet klasave t cilat i kultivon doktrina komuniste, brenda sistemit ISLAM mund t ekzistoj nj bashkpunim, simpati e ndrsjell, nj sistem i trsishm shoqror, i cili mund ta mposht t keqen dhe shtrembrimet nga ana e presioneve q dikush i ushtron, dhe duke i inkurajuar punt e mira t inicuara nga ndonj pal. Sipas doktrins marksiste, tentimi pr shfrytzimin e prons private dhe lirive t njeriut, paraqet themelin e gabimeve. Pra, ai parashtron nj sistem t till ku t gjitha mjetet e


prodhimit duhet t jen pjes e prons shoqrore, kurse ato individuale, jan t mbrthyera n makinerin kolektive. Por, ky drejtim paraqet nj rrug t pakuptimt dhe kontradiktore ndaj mendimit t shndosh, ku nj ideologjie t cils i besohet, n individ nuk mund ta mbshtes vet sistemi besimin, ku njerzit duke e prbr makinerin kolektive t dirigjuar prej qendrs, duhet t bhen engjj t pafajshm dhe nuk do t ken gabime udhheqsit ndaj masave t gjera popullore, t cilat gjenden nn kontrollin dhe administrimin e tyre, ku n ekonomin e nj vendi t tr duhet t prdoren n mnyr t prsosur pasurit shoqrore dhe prej saj t bhet nj shprndarje e drejt. Filozofia komuniste fillon me konceptin e ansimit, i cili do t thot mbshtetje proletariatit, me urrejtje ekstreme dhe dshir t flakt pr luft kundr t gjith individve dhe grupacioneve t tjera shoqrore.

N nj sistem t till, si sht e mundur q njeriu t prjetoj nj shprndarje t drejt t t mirave pr tr shoqrin? Nse dshironi, kt e gjeni n praktikn e komunizmit, ku vetm nj grup njerzish ose grupacione t tyre, mbajn gjith fuqin e distribuimit t pasuris, dhe se ky koncentrim i kapitalit sht edhe m total se sa ta kishte pas ndonj mbret n suazat e monarkis, ose ndonj kapitalist, respektivisht sundues feudal n shoqrin kapitaliste ose feudale. Partia komuniste prpos pushtetit mban edhe kontrollin e prgjithshm mbi t gjitha mjetet e prodhimit. Lidhur me kt, edhe furnizimi i popullsis me artikuj t ndryshm pr nevoja t saj nuk ndryshon shum nga ai i prgjegjsve t burgjeve, t cilt mbajn fatin e t burgosurve pr ti furnizuar me buk, veshje, strehim dhe me trajtime mjeksore.

Sipas msimeve t ISLAMIT, do person q fiton n mnyr legale, at e ka si dhurat nga All-llahu, e cila si dhunti, nuk kufizohet. Pasuria ilegale, sado e vogl, sht ilegale, kurse pasuria e fituar n mnyr legale, sado e madhe q t jet, mbetet legale. N vend t konfiskimit t pasuris


private nga ana e shtetit, duhet t praktikohet shrimi i smundjeve t vogla me zhdukjen e atyre t mdha, gj e cila duhet t jet cak i ndalimit me ligj i t gjitha metodave t pandershme dhe ilegale, t cilat shpiejn n drejtim t koncentrimit t padrejt t pasuris shoqrore, n mnyr q pr t gjith banort duhet t sigurohen nevojat pr ushqim, veshje, strehim, arsimim dhe mundsia pr shrim mjeksor.

Burim i konfuzioneve t tashme ideologjike n Pakistan sht socializmi, i cili me pranimin e filozofis materialiste, i kundrvihet n mnyr diametrale ISLAMIT n do sfer, dhe me qllim t mashtrimit t popullit, merret kinse me hartimin e programeve t afrta pr shijen e popullit, orvatet ti bind injorantt dhe mendjelehtt se kto gjra joislame, jan islame!. Termi Socializm Islamik do t thot se ky drejtim paraqet nj nga shum drejtimet e mendimeve, t cilat n ant tjera t bots, paraqesin nj form t re t Islamit

Merjem xhemile kush eshte mevdudiu

Documents

Transcript of Merjem xhemile kush eshte mevdudiu

Cila eshte endra juaj

...shoqerise eshte prodhim ,transmetim,shperndarje dhe shitje energjise elektrike me adrese Kashar,Kthesa e Kamzes ,perball spitalit Hygeia,Tirane. Kapitali fillestar I shoqerise eshte

Eshte goh fm

Webaruhazam van. Hogyan merjem? - Klikkmania - Keresomarketing nap 2016

ATA Nº 4 /2017 - ESHTE · CP ESHTE Ata nº 14 /2017 CONSELHO PEDAGÓGICO DA ESCOLA SUPERIOR DE HOTELARIA E TURISMO DO ESTORIL ATA Nº 4 /2017 ... CP ESHTE Ata nº 54 /2017 n.º 1

Cfare eshte EMD?

UDHERREFYESI PER VARICELEN - ishp.gov.al · 4. ETIOLOGJIA Varicela zoster virus(VZV), eshte nje ά herpes virus,qe eshte i lidhur ngushte me virusin herpes simpleks , ai eshte i padallushem

Mirsad merjem kurdiq letër nënës dhe motrës muslimane

Ç'fare eshte desktop

Zona Operative e Drenic«s 1. Xhemile Halit Zariqi, i lindur me 10.04.1982 n« Baic«, me nr. Personal

Cfare eshte endosonografia.

Packet Switching - 4 Byte | - Faqja kyesore4byte.weebly.com/uploads/9/5/3/0/9530316/packet_switching_-_prezantim.pdf · Cfare eshte packet switch? •Packet switching eshte nje metode

Instituti i Studimeve Europiane - Varferia - cila eshte pervoja ?

Cfare eshte qytetaria vepruese

Tefsir Ibn Kesir - Merjem [Merjema]

Kush eshte fajtori

Cka Eshte Gjeodezia Dhe Si Ndahet (Autosaved) (Autosaved)

Da tradição à modernidade Eventos gastronómicos ESHTE/AIP.

Ku eshte vendi im?

Economia I - ESHTE