Hyrje nw psikologjine shkollore Redina BALLA1Adoleshentve mund tu ndodh: T mos e duan shkolln dhe veprimtarit msimore, T ken vshtirsi n organizimin e efektshm t kohs, T ken mangsi n aftsin pr t studiuar, T dshtojn n detyrat shkollore, T mos ken disiplin vetjake, T shqetsohen pr shtje familjare dhe t vuajn q nuk i kuptojn,

Baza ligjore e shwrbimit psikologjik nw shkollwT ndihen t depresuar apo t ankthshm, T eksperimentojn me drogat apo alkoolin, T mendojn pr vetvrasje, T shqetsohen pr seksualitetin e tyre, T prballen me situata t vshtira si aplikimi n universitet, gjetja e nj pune apo lnia e shkolls, T vn n dyshim potencialin, aftsit apo fatin e tyre.

Veshtiresi ne te nxene, Crregullime emocionale, Crregullime te te folurit, te degjimit, te te parit, Paaftesi fizike, Probleme te shendetit, Paaftesi komplekse, Mjedise te renduara sociale, Jane vecanerisht te talentuar.

Situata e tyre nderlikohet shume per shkak te nevojave te vecanta ne rastet kur kane:

[1] Nxenesi ka te drejte te marre mesim dhe edukim ne shkolle ne kushte normale, te sigurta dhe te pershtatshme shendetesore, te cilat percaktojne dhe kohen per pushim, per aktivitete te lira ne perputhje me psikologjine, aftesite, interesat dhe moshen e tij, si dhe te ndjeke rruget e format e mundshme, qe zbulojne dhe zhvillojne prirjet e tij ne fushen e shkences, artit dhe sportit. Dispozita normative te arsimit parauniversitar, neni 36

Ketu vjen ne ndihme sherbimi psikologjik. Ai eshte instrument i angazhimit publik te shkolles per te dhene sherbime te specializuara, i shprehur edhe ne Dispozitat normative te arsimit parauniversitar. Sherbimet e shkolles duhet dhe pritet qe te mbeshteten fort ne interesat dhe prirjet e nxenesve. Specialisti i sherbimit psikologjik ne shkolle vleresohet si instrument i qasjes se investimeve ne arsim prane asaj qe te rinjte jane realisht dhe nevojave te tyre.

Sherbimi psikologjik ne institucionet arsimore parauniversitare perben nje risi per arsimin tone kombetar, cka hedh edhe nje hap tjeter ne perqasjen e sistemit tone arsimor me sistemet bashkekohore evropiane e boterore. Implementimi i tij fillon ne vitin mesimor 2004-2005. Nga Urdhri nr. 321, date 11.10.2004, i Ministrit te Arsimit dhe Shkences

[2] Individualiteti dhe dinjiteti njerezor i nxenesit respektohet; ai mbrohet nga dhuna fizike e psikologjike, diskriminimi e vecimi. Ne shkolle jane kategorikisht te ndaluara ndeshkimet fizike apo trajtimet poshteruese e denigruese te nxenesit.

Sherbimi psikologjik ne shkolla do te kryhet nga nje specialist. Specialisti i sherbimit psikologjik duhet te kete perfunduar studimet universitare ne degen e psikologjise apo te jete mesues me specializim pasuniversitar ne kete fushe. Ne mungese te tyre, perzgjidhen specialiste te shkencave social-politike ose te degeve te tjera te peraferta me to. Specialisti i sherbimit psikologjik i shkolles, eshte nje person kyc ne mbarevajtjen e veprimtarise mesimore edukative te institucionit arsimor. Veprimtaria e tij zhvillohet ne lidhje dhe bashkepunim te ngushte me stafin pedagogjik dhe drejtues te shkolles, me prinderit dhe komunitetin ku ndodhet shkolla.

Urdhri nr. 321, date 11.10.2004, i Ministrit te Arsimit dhe Shkences Per eksperimentimin e sherbimit psikologjik ne sistemin arsimor parauniversitar ne vitet shkollore 2004-2005 dhe 2005-2006 , hyri ne fuqi menjehere.

Qellimi kryesor i punes se specialistit te sherbimit psikologjik ne shkolle fokusohet ne promovimin dhe zhvillimin mendor e fizik te nxenesve si dhe ne ndihmesen e mbeshtetjen qe jep per rritjen e cilesise se procesit te mesimnxenies dhe mesimdhenies. Specialisti i sherbimit psikologjik bashkepunon me personelin administrativ dhe pedagogjik per konceptimin dhe realizimin e sherbimeve qe lidhen me vleresimin e rezultateve te nxenesve, me orientimin e karrieres dhe me zhvillimin social dhe personal te nxenesve, nepermjet:

Sigurimit te sherbimeve te drejtperdrejta per adoleshentet dhe nxenesit ne nevoje, Vleresimit dhe interpretimit te rezultateve te nxenesve, te stafit pedagogjik te shkolles dhe te prinderve Shwrbimeve keshillimore dhe trajnuese per stafin e shkolles dhe prinderit Konceptimit dhe realizimit te sherbimit psikologjik ne perputhje me politikat e zhvillimit te arsimit dhe te institucionit arsimor.

1. Keshillimi Keshillimi realizohet permes mbledhjeve me anetaret e stafit pedagogjik te shkolles dhe komunitetit te prinderve per te diskutuar, identifikuar dhe parandaluar probleme te ndryshme si dhe per te programuar nderhyrje dhe sherbime te nevojshme. Procesi keshillues perfshin keshillimin e stafit pedagogjik ne lidhje me nevojat e nxenesve.

Detyrat e specialistit te sherbimit psikologjik Keshillon stafin per konceptimin dhe realizimin e planit te nderhyrjeve ne ndihme te nxenesve, Keshillon dhe ndihmon prinderit te njohin dhe te kuptojne nevojat e adoleshenteve dhe realizon veprimtari kualifikuese me ta, Ndihmon stafin pedagogjik dhe prinderit per hartimin e planeve te bashkepunimit te shkolles me familjen, Ndihmon nxenesit qe kane veshtiresi dhe probleme pershtatjeje me ndryshimin e klases, ciklit apo shkolles, Bashkepunon me sherbime te ndryshme te specializuara te komunitetit si sherbimi shendetesor, sherbimi social, OJF te ndryshme etj.

KwshilluesiDetyrat kryesore te specialistit te sherbimit psikologjik ne kete rol jane: Merr pjese ne analizat vleresuese te veprimtarise mesimore edukative ne baze klase, cikli dhe shkolle, Zhvillon konsultime me mesuesit dhe prinderit, Merr pjese dhe ndihmon ne hartimin dhe zbatimin e planit mesimor edukativ te shkolles, Ndihmon ne menyre te vecante ne zhvillimin e veprimtarive edukative qe lidhen me sjelljen dhe etiken e nxenesve, Koncepton nderhyrje dhe strategji veprimi aty ku e gjykon te arsyeshme si dhe ben rekomandimet e pershtatshme, Kur eshte e nevojshme, referon perpara keshillit te mesuesve per rastet tipike qe jane trajtuar.

Ndihma per keshillin e mesuesve te shkolles Specialisti i sherbimit psikologjik i shkolles zhvillon seanca psikologjike me nxenes te vecante per probleme te caktuara. Gjate ofrimit te ketij sherbimi specialisti duhet: Te ruaje konfidencialitetin (fshehtesine), Te informoje drejtuesin e shkolles per ate cka ai duhet te dije, Te informoje prinderit dhe te marre miratimin e tyre, Te lidhet me struktura te specializuara jashte shkolles per te siguruar nje trajtim me te mire te nxenesit me probleme.

Keshillimi psikologjik individual Ne veprimtarite keshilluese ne grup, specialisti i sherbimit psikologjik se bashku me dy ose me shume nxenes, organizon seanca ne mjediset e qendres se sherbimit psikologjik, per te zgjidhur probleme te caktuara. Gjate ofrimit te ketij sherbimi specialisti duhet: Te ruaje konfidencialitetin (fshehtesine), Te informoje drejtuesin e shkolles per ate cka duhet te dije, Te nformoje prinderit dhe te marre miratimin e tyre per ate qe kryen, Te lidhet me struktura jashte shkolles per te siguruar nje trajtim me te specializuar.

Keshillimi psikologjik ne grup Vleresimi psikoedukativ permban te dhena per sjelljet e nxenesve gjate zhvillimit te procesit mesimor edukativ. Qellimi kryesor eshte identifikimi i faktoreve qe ndikojne ne perparimin e nxenesve dhe realizimin e procesit mesimor edukativ. Ky informacion perdoret per tu dhene pergjigje problemeve te shkolles.

Vleresimi psikoedukativ Te marre ne konsiderate teresine e informacioneve qe lidhen me problemin, Te vezhgoje nxenesit gjate procesit mesimor edukativ, Te realizoje vleresimin e sjelljeve funksionale te nxenesve, Te siguroje instrumente te vleresimit individual, e interpretoje rezultatet e vleresimit dhe te percaktoje marredheniet qe ekzistojne ndermjet rezultateve dhe arritjeve te objektivave mesimore edukative, Te beje rekomandimet e nevojshme.

Gjate ofrimit te ketij sherbimi specialisti duhet:

Specialisti i sherbimit psikologjik eshte anetar i grupit te mesuesve te ngarkuar nga drejtoria e shkolles per edukimin special. Specialisti i sherbimit psikologjik ofron sherbime te tilla, si: Ndihmon ne pergatitjen e planit te veprimtarive per adoleshentet me nevoja te vecanta, Ben vleresimin e ecurise se adoleshenteve me nevoja te vecanta, Administron vleresimet e bera, Ben rekomandimet e duhura, Pergatit me shkrim raporte per vleresimin, Ndihmon ne pergatitjen e programeve mesimore edukative individuale, Siguron nderhyrjen e sherbimeve te specializuara sipas problemeve qe kane adoleshentet.

Edukimi special Detyrat kryesore te specialistit te sherbimit psikologjik ne kete drejtim jane: Planifikon, zhvillon dhe koordinon veprimtari kualifikuese qe trajtojne tema per shendetin mendor, Siguron informacionin e duhur per komunitetin lidhur me tema te shendetit mendor, Informon mesuesit e shkolles dhe komunitetin, per sherbimet qe ofron specialisti i sherbimit psikologjik i shkolles.

Veprimtari kualifikuese ne ndihme te stafit pedagogjik dhe prinderve

Rezultatet e shkolles, krahasuar me shkollat e tjera te rrethit dhe me gjere, Vleresimet qe jane bere per sherbimin psikologjik, Merr miratimin e drejtuesve te sherbimit psikologjik, Merr ne konsiderate dhe perfshin komentet, sugjerimet e keshillit te mesuesve, keshillit te prinderve dhe perfaqesive te ndryshmete nxenesve.

Veprimtari studimore Specialistet e sherbimit psikologjik duhet te mbeshteten, te ndihmohen dhe te nxiten te marrin pjese ne seanca kualifikuese, per te rritur dhe siguruar nje nivel gjithmone e me te larte te sherbimit psikologjik. Per kete qellim specialisti i sherbimit psikologjik i shkolles duhet: Te marre pjese ne mbledhje dhe trajnime profesionale, Te jete ne kontakt te panderprere me literaturen bashkekohore, Te marre pjese ne veprimtari edukative mesimore. Udhwzimi I Ministrit tw ARSIMITZhvillimi profesional KWSHILLUES SHKOLLOR APO PSIKOLOG SHKOLLOR?KONCEPTE DHE PWRCAKTIME THEMELORE NW SHWRBIMIN PSIKOLOGJIKkeshillim (individual dhe ne grup), orientim te grupeve te medha, konsultim, koordinim.

Keshilluesit shkollore marrin pjese edhe ne veprimtari te tilla si mbledhja e te dhenave per ti perdorur ne hartimin e programeve parandaluese ne shkolle dhe vleresimi i efektshmerise se tyre. Nderkohe ata marrin persiper edhe role te tilla si: avokaci, udheheqje, promovim te ndryshimit sistemik ne shkolle.

Roli i keshilluesit shkollor konsiston kryesisht ne keshillim, konsultim, vleresim, parandalim, edukim (te vlerave themelore te sjelljes qytetare demokratike), kerkim dhe hulumtim, planifikim dhe zhvillim programesh individuale te nderhyrjes. Nje psikolog shkollor njeh shume mire: menyren se si funksionon shkolla, dinamiken e zhvillimit moshor, stilet e te nxenit, sherbimet komunitare te shendetit mendor, teknikat e sigurimit te mjediseve te efektshem te te nxenit.

Ndersa roli i psikologut shkollor konsiston ne Keshilluesit shkollore jane pergjegjes tipikisht per orientimet ne karriere apo udheheqjen e grupeve, per hartimin e programeve te zhvillimit, per planifikimin e veprimtarive orientuese ne karriere dhe ate akademike, po aq sa jane pergjegjes per zhvillimin social dhe personal te nxenesve. Psikologet shkollore kane si pergjegjesi kryesore te ndihmojne procesin e te nxenit me sherbime te tilla te specializuara si: matja e inteligjences, matja e vijuar e arritjeve dhe e ecurise, perdorimi i testeve te personalitetit, zhvillimi i programeve arsimore te specializuara per nxenesit ne kushtet e paaftesise sociale, fizike dhe mendore.

Te dy sigurojne sherbime per te gjithe nxenesit ne kuadrin e shkolles, por puna e nje dite e psikologut shkollor ka te beje me teper me nxenesit me nevoja te vecanta (vleresime, hartime programesh nderhyrjeje edukative, sigurimin apo koordinimin e sherbimeve te shendetit mendor etj.), ndersa ajo e keshilluesit shkollor, vecanerisht ne shkollat e mesme, ka me shume detyra qe lidhen me shkollen, me nderveprimin e perditshem te nxenesve me stafin e shkolles dhe sherben si burim i vazhdueshem informimi dhe sherbimi per te gjithe komunitetin e shkolles.

PSIKOLOG Psikolog eshte gjithkush qe ne raport me te tjeret, gezon tituj qe kane te bejne me sherbimet psikologjike. Ai eshte i arsimuar ne universitet per psikologji, eshte trajnuar, ka pervoje dhe eshte ekspert ne fushen e psikologjise.

PWRKUFIZIMEPraktikat psikologjike jane praktika sherbimi per individe, grupe, organizata. Ne to zbatohen procedura te specializuara psikologjike per vleresimin, diagnostikimin, parandalimin e shqetesimeve psikologjike, emocionale dhe crregullimeve mendore. Praktika psikologjike mbulon edhe sherbimet per te maksimalizuar te nxenit.

PRAKTIKE PSIKOLOGJIKE Procedurat psikologjike perfshijne, por nuk jane te kufizuara, aplikimin e teorive, metodave apo procedurave per te kuptuar, parashikuar apo ndikuar mbi sjelljen dhe te nxenit, perceptimin, motivimin, te menduarit, emocionet apo marredheniet nderpersonale. Ato perfshijne metoda apo procedura te nderveprimit verbal, intervistimit, keshillimit, modifikimit te sjelljes, manipulimit te saj permes modifikimit te faktoreve te jashtem, perdorimit te proceseve te grupit, psikoterapise apo hipnozes. Pjese e procedurave psikologjike jane edhe perdorimi i testeve, 37 procedurat e administrimit dhe interpretimit te testeve qe japin te dhena mbi aftesite mendore, potencialin e individit, interesat, qendrimet, karakteristikat e personalitetit, emocionet apo motivimin.

PROCEDURA PSIKOLOGJIKE Psikolog shkollor eshte gjithkush qe kryen nje veprimtari profesionale psikologjike, qe lidhet me shkollen a perfituesit e saj dhe qe ka kryer shkollim te rregullt, trajnime, ka fituar pervoje dhe eshte njohur si ekspert ne fushen e psikologjise shkollore.

PSIKOLOG SHKOLLOR Praktika e psikologjise shkollore eshte shumeplaneshe, por nenkupton interpretimin e sjelljes dhe te ecurise se individeve, grupeve, organizatave permes sherbimeve te tilla si: Interpretimtesteshpertevleresuardhediagnostikuar zhvillimin e intelektit, stilet e te nxenit, arritjet, motivimin ose faktore te personalitetit qe lidhen drejtperdrejt me probleme te te nxenit ne shkolle, Keshillim per te rinjte me qellim parandalimin e problemeve qe lidhen me te mesuarit, Konsulence ne lidhje me arsimimin apo karrieren, Sherbime edukative te drejtperdrejta.

PRAKTIKA E PSIKOLOGJISE SHKOLLORE Keshillim eshte procesi prej te cilit nxenesit marrin asistence profesionale per te kapercyer probleme apo shqetesime personale, emocionale apo sociale qe mund te perbejne pengese per procesin e te nxenit a zhvillimit.

KESHILLIM Sherbimet e keshillimit dhe orientimit ne shkolle realizohen permes programesh vleresimi dhe orientimi, permes keshillimit individual, ne grup, orientimit te klasave, zhvillimit per karriere, orientimit per pune, orientimit ne sherbimin e punesimit, konsultimit me prinder e mesues dhe referimit.

SHERBIMET E KESHILLIMIT DHE ORIENTIMIT SHKOLLOR Sherbimet psikologjike ne shkolle perfshijne dhenien e sherbimeve te tilla nxenesve, mesuesve dhe prinderve si: vleresime psikoedukative, nderhyrje ne periudhe krizash, studime rastesh, konsultime me grupe nxenesish, prinderish, mesuesish, vezhgime dhe analiza te sjelljeve problematike dhe keshillim psikologjik.

SHERBIMET PSIKOLOGJIKE NE SHKOLLE Roli dhe funksionet kryesore te keshilluesit shkollor perfshijne sherbimet e meposhtme: Te ndihmoje ne zhvillimin social dhe emocional te nxenesve, Te jape keshillim per individe ose grupe te vogla nxenesish, prinderish, mesuesish,

Te konsultohet me mesuesit dhe prinderit per te kuptuar dhe plotesuar nevojat e nxenesve ne kuadrin shkollor, Te referoje ne agjencite e specializuara jashte shkolle, nxenesit apo prinderit kur eshte e nevojshme, Te marre pjese ne veprimtari qe kontribuojne ne mbarevajtjen e efektshme te shkolles, Te planifikoje, vleresoje dhe rishikoje programin e keshillimit ne shkolle, Te kujdeset per zhvillimin e tij profesional, Te jete ne kontakt me te rejat e profesionit, Te keshilloje nxenesit dhe prinderit dhe te monitoroje perparimin e tyre, Te asistoje nxenesit ne planifikimin e karrieres.

Keshilluesi shkollor Keshillim Te siguroje keshillim individual sipas kerkesave te nxenesve, Te organizoje seanca keshillimi me nxenesit per te planifikuar suksesin akademik, ndergjegjesimin per karrieren si dhe per zhvillimin social dhe emocional te tyre, Te kryeje seanca keshillimi te mirestrukturuara per te identifikuar nevojat e grupit qe synojne zhvillimin e aftesive akademike, zhvillimin e aftesive sociale, ndergjegjesimin per karriere, aftesim per zgjidhje konfliktesh, ceshtjesh familjare si dhe per te bere zgjedhje te shendetshme ne jete. Te interpretoje drejt dhe sakte te dhenat e mbledhura nga testet dhe nga rezultatet e vleresimeve te tjera.

Detyrat dhe pergjegjesite kryesore te keshilluesit shkollor

Te asistoje nxenesit ne zhvillimin akademik, te karrieres dhe ate social duke u siguruar informacion dhe duke ndervepruar me prinderit, stafin shkollor dhe komunitetin mbi burimet e zhvillimit per karriere te nxenesve, Te ndihmoje prinderit ne qendrimet qe mbajne ndaj shkolles, Te referoje nxenesit dhe prinderit e tyre, kur kerkohet nga ata, ne sherbime te specializuara jashte shkolle, Te informoje nxenesit dhe prinderit e tyre per rezultatet e testeve.

Konsultim Te promovoje bashkepunimin dhe koordinimin e veprimtarive dhe burimeve te shkolles si dhe komunikimin me/dhe ndermjet familjes, shkolles, sherbimeve komunitare, bizneseve etj., Te advokoje per akses te barabarte te te gjithe nxenesve ne programe dhe sherbime ne shkolle, Te planifikoje dhe koordinoje programe orientimi per pune, shkolle, trajnim etj.

Koordinim Puna e keshilluesit shkollor ndikon ne aspekte te ndryshme te zhvillimit personal dhe social te te rinjve. Ajo i ndihmon te rinjte te zhvillojne: nje koncept te vertete per veten, aftesite e komunikimit, aftesite e vendimmarrjes dhe zgjidhjes se konflikteve, marredhenie pozitive me bashkemoshataret, marredhenie te shendetshme me familjare dhe te rritur, ndergjegjesim mbi shkollen dhe punen, aftesim per vendimmarrje.

Aspekte te punes se keshilluesit shkollor me nxenesit

Te rinjte perfitojne nga keshilluesi shkollor edhe sherbime per te modifikuar dimensionet e mendimeve dhe ndjenjave personale, per te kuptuar me mire zhvillimin e tyre, per te diskutuar mbi ceshtje personale, mbi dashurine, raportet ne familje, seksualitetin, abuzimin me substancat, depresionin, fobite, humbjen apo ndarjen me njerezit e dashur e te rendesishem, shtatzenine, vetevrasjen etj. Keshilluesi shkollor i ndihmon nxenesit te realizojne potencialet e tyre duke punuar me ta ne dy fusha: Keshillim individual dhe ne grupe, konsultim dhe referime per ti ndihmuar te arrijne qellimet personale ne edukim, Seminare dhe veprimtari informimi per tu siguruar informacion mbi mundesite e karrieres, arsimimit, punesimit etj.

Keshilluesit shkollore mbajne parasysh se nxenesit gjate periudhes se shkolles karakterizohen nga: Kerkimi dhe vleresimi i pikave te forta tek aftesite personale, Perpjekjet per tu harmonizuar me bashkemoshataret, Nevoja per shkeputje nga prinderit/familja, Nevoja per te realizuar pavaresine e tyre, Nevoja per te marre vendime a per te planifikuar te ardhmen.

Keshilluesi shkollor eshte i diplomuar ne fushen e psikologjise. Diploma e studimeve te thelluara pasuniversitare (Master) ne keshillim, eshte e parapelqyer. Dhe gjithkush, qe ne kushtet e mungeses se te diplomuarve ne psikologji, merr persiper te kryeje detyren e keshilluesit shkollor, duhet te trajnohet dhe te kete informacion ne fushat e meposhtme

Formimi i keshilluesit shkollor Teori keshillimi, Keshillim individual, Zhvillim human, Keshillim ne grup, Bazat e psikologjise sociale dhe asaj kulturore, Testim/vleresim, Kerkim, Zhvillim dhe vleresim programesh individuale, Orientim profesional.

Roli dhe funksionet e psikologut shkollor

Psikologu shkollor parandalon dhe per kete ai: Harton programe per adoleshentet ne rrezik apo te deshtuar ne shkolle, Promovon tolerancen, mirekuptimin dhe vleresimin e diversitetit brenda komunitetit te shkolles, Bashkepunon me stafin pedagogjik dhe agjencite e tjera me synim permiresimin e shendetit psikologjik dhe fizik te nxenesve, Zhvillon partneritet me prinderit dhe mesuesit per te siguruar nje mjedis te shendetshem ne shkolle.

Psikologu shkollor Psikologu shkollor konsulton dhe per kete ai: Bashkepunon me mesuesit, prinderit dhe drejtorin te gjejne zgjidhje te efektshme per problemet e sjelljes dhe te te nxenit, Ndihmon te tjeret te kuptojne zhvillimin e adoleshentit dhe si ndikon ai ne te nxenit dhe ne sjellje, Inkurajon marredheniet midis mesuesve, prinderve dhe ofruesve te sherbimeve ne komunitet. Psikologu shkollor vlereson dhe per kete ai: Shikon nese jane te pershtatshme praktikat e sherbimeve dhe te mesimit ne shkolle, Ndjek te nxenesit aftesite akademike dhe kapacitetin per te mesuar, Percakton nivelin e zhvillimit socioemocional dhe statusin e shendetit mendor te nxenesve, Vlereson rrethanat e te nxenit ne shkolle.

Psikologu shkollor nderhyn dhe per kete ai: Jep vete keshillim psikologjik per te ndihmuar ne zgjidhjen e problemeve personale, nderpersonale apo familjare qe prekin ecurine e nxenesit ne shkolle, Punon drejtperdrejt me adoleshentet dhe familjet e tyre per ti ndihmuar te zgjidhin probleme ne planin e te nxenit apo te pershtatjes, Organizon trajnime/seminare ne drejtim te aftesimit social dhe kontrollit te gjendjeve emocionale, Ndihmon familjet dhe stafin pedagogjik te manaxhojne krizat e mundshme qe prekin mireqenien psikologjike te nxenesit.

Psikologu shkollor eshte pjese perberese dhe shume e rendesishme e shkolles. Ai siguron sherbime klinike dhe edukative per nxenesit, stafin e shkolles, familjet dhe komunitetin. Psikologu shkollor: Ka njohuri mbi politikat dhe ceshtjet qe lidhen me sistemin e arsimimit, Njeh menyren se si funksionon shkolla, Njeh situatat kronike ne shkolle, tipologjine e sjelljes apo veshtiresite ne te mesuar, Perqas te dhenat gjate analizes se problemeve te nxenesve sipas metodologjive shkencore, bazuar ne kerkime shkencore dhe te matshme,

Detyrat dhe pergjegjesite e psikologut shkollor Perdor mjetet e duhura per te kryer vleresime psikologjike te stilit te te mesuarit dhe te menduarit te nxenesit, per te matur sistematikisht ndryshimet ne sjellje, Identifikon, diagnostikon dhe nderhyn ne problematika qe kane te bejne me sjelljen dhe te mesuarit.

A. Nderhyrjet e drejtperdrejta me fokus nxenesin Vendin qendror ne pergjegjesite profesionale te psikologut shkollor e ze puna e drejtperdrejte me nxenesin. Kete detyre ai e realizon duke bere: 1. Vleresime te drejtperdrejta psikologjike Per kete ai perdor grup testesh te standardizuara te llojeve te ndryshme, ne varesi te nevojes dhe parametrave te sjelljes qe do te vleresoje. Shpeshhere, psikologu shkollor i ben vleresimet edhe mbeshtetur ne vezhgime sistematike e te qellimshme. Pergjithesisht, vleresimi psikologjik individual perfshin administrimin dhe interpretimin e testeve psikologjike te standardizuara. Praktika e testimit eshte ende e brishte dhe pak e njohur ne Shqiperi. Keshtu, perdorimi i testeve per te vleresuar zhvillimin kognitiv, kujtesen, zhvillimin gjuhesor, perceptimin vizual, perceptimin auditiv, zhvillimin e motorikes vizive, arritjet akademike, zhvillimin socioemocional dhe nivelet e pershtatjes se sjelljes, njihen dhe perdoren vetem ne qendra te specializuara. Vleresimi perfshin edhe vezhgimet ne klase, rishikimin e dosjeve te nxenesve, mbledhjen e informacionit per cdo rast nepermjet intervistave, rishikimin e vleresimeve te bera nga profesioniste te tjere per adoleshentet. Te dhenat e vleresimit psikologjik sherbejne si baze e rekomandimeve dhe strategjive te nderhyrjes me prinderit dhe mesuesit.

TRE DREJTIME ME TW SHPESHTA HDE TW RENDWSISHMW TW PSIKOLOGUT SHKOLLORNje nga detyrat e zakonshme te psikologut shkollor eshte dhenia e keshillimit apo terapise. Gjate keshillimit apo terapise individuale, psikologu shkollor perdor teknika te shkollave te ndryshme si: kognitive, biheiviorale, terapi racional-emocionale, geshtaltiste etj. Keshillimi individual dhe terapia realizohen permes teknikave psikoedukative per te ndihmuar nxenesit dhe te tjeret te kene nje kuptim me te plote te problemit apo per tu fokusuar ne ceshtje personale, qe kane te bejne me parandalimin apo planet per te ardhmen.

Keshillim Psikologu shkollor shpesh mund te plotesoje nevojat e nje grupi te caktuar nxenesish, duke organizuar grupe te vogla keshillimi qe kane per fokus ushtrimin e aftesive sociale, te kontrollit te inatit, stresit si dhe dukurive te tjera tipike te mjediseve shkollore.

Nderhyrje per zhvillimin e aftesive te sjelljes ne grup Konsulence Psikologu shkollor konsultohet me stafin pedagogjik, diskuton me ta per ceshtje qe lidhen me nxenesit, ne menyre te vecante, me sjelljen ne klase apo veshtiresite ne te mesuar. Planifikim i nje programi Psikologu shkollor merr pjese ne takimet qe behen per planifikimin e programeve vjetore dhe semestrale te veprimtarive te shkolles si dhe ne rishikimin e rrethanave dhe nevojave te nxenesve te vecante. Psikologu jep keshilla se si mund te pershtatet nje lende a kurrikul me nivelin e aftesive dhe shprehive te te nxenit dhe ben rregullimet e duhura ne perputhje me stilin e te mesuarit te nxenesit, profilin kognitiv, nivelin e zhvillimit apo me nevojat sjellore.

B. Nderhyrje jo te drejtperdrejta, me fokus nxenesin Komunikim me prinderit Psikologu shkollor konsultohet me prinderit e nxenesit qe ka veshtiresi ne te mesuar, veshtiresi socioemocionale apo pjellore, lidhur me shqetesimet e tyre, per strategji nderhyrjeje, marrje informacioni per te kuptuar me mire nxenesin.

Vendosje e qellimeve Psikologu shkollor interpreton gjetjet e vleresimeve dhe i perdor ato per te vendosur qellime realiste ne punen me nxenesin, duke marre parasysh pikat e forta dhe nevojat e tij. Asistence per mesuesit Psikologu shkollor konsultohet me mesuesit dhe sugjeron strategji qe kane te bejne me te nxenit bazuar ne natyren specifike te nxenesit apo ne problemet e tij ne sjellje.

Bashkepunim Psikologu shkollor bashkepunon dhe koordinon me agjenci te tjera per te siguruar sherbime te pershtatshme per adoleshentet. Referim Psikologu shkollor lehteson procesin e referimit ne agjenci apo profesioniste te tjere, sipas nevojave.

Psikologu shkollor punon edhe per nevoja te shkolles. Fokusi ne kete rast eshte permiresimi i sherbimeve, duke plotesuar keshtu nevojat e te mesuarit dhe shendetit mendor te nxenesve. Ai e arrin kete me ane te formave te meposhtme te punes:

C. Nderhyrje ne shkolle Konsultimit Psikologu shkollor konsultohet me stafin pedagogjik per te siguruar informacion mbi stilet e te nxenit dhe sjelljen e nxenesve. Bashkepunimit Psikologu shkollor bashkepunon me stafin e shkolles per mbeshtetjen dhe perfshirjen me te madhe te nxenesve me nevoja te vecanta.

Sherbimeve ne kuader te edukimit Psikologu shkollor siguron trajnime per stafin pedagogjik ne fusha te tilla si manaxhimi i sjelljes, manaxhimi i stresit, interpretimi i karakteristikave te sjelljes dhe zhvillimit te te rinjve. Parandalimit dhe nderhyrjes Psikologu shkollor jep keshilla ne kuader te programeve te parandalimit dhe nderhyrjes ne shkolle, qe lehtesojne zhvillimin e nje mjedisi pozitiv ne shkolle.

Psikologu shkollor ka nje kuptim te qarte mbi statistiken dhe psikometrine, ndertimin e intervistave apo platformave te vezhgimeve, per te bere nje interpretim te sakte te te dhenave psikologjike. Vleresimi psikologjik eshte me teper se te administrosh dhe te nxjerresh pikezimet e intervistave apo vezhgimeve. Ai mbeshtetet si ne matricat e vlerave normale te DSM-IV dhe normave baze te manualeve baze te psikologjise, ashtu edhe ne interpretimin e rezultateve te testeve te bera nga qendra te specializuara te testimit psikologjik. Ai organizon vezhgime te aspekteve te rendesishme te sjelljes si ankthi, demotivimi, shperqendrimi etj. Ai eshte i ndjeshem ndaj efekteve te vleresimit te nxenesit dhe per kete perdor teknika te vecanta per te marre rezultatet optimale. Interpretimi merr ne konsiderate faktore te tille si: nje kontekst i gjere qe perfshin ndertimin e intervistave apo vezhgimeve, teorite e zhvillimit, teorite e te mesuarit, proceset psikologjike dhe pritshmerite e nxenesit. Per te interpretuar intervistat apo vezhgimet, psikologu shkollor perllogarit te dhenat dhe i krahason me intervistat apo vezhgimet e tjera. Gjithashtu, ai rishikon aspektet teknike te instrumentit perkates te tilla si vlefshmeria, besueshmeria, standardizimi dhe ndwrtimi i tij

Instrumentet e punes se psikologut shkollor Diagnostikimi psikologjik eshte detyre e veshtire. Nderkohe qe ne treg vijne instrumente te reja, kjo aftesi eshte gjithnje e me thelbesore. Eshte e domosdoshme qe psikologet te jene ne gjendje te tregojne se instrumentet qe perdoren per vleresim dhe procedurat e cojne pa gabuar ne vendosjen e nje diagnoze. Diagnoza te ndryshme shoqerohen me terapi, prognoze dhe trajtim shume specifik. Profesionistet qe merren me vleresimin psikologjik duhet te mbajne parasysh standardet etike, konfidencialitetin dhe mbrojtjen e te drejtave te nxenesit. Dhenia e miratimit te informuar prej nxenesve, prinderve apo kujdestareve eshte domosdoshmeri. Informacioni i marre nga vleresimi mund te ndahet, me shume kujdes etik, vetem me ata qe jane te perfshire ne procesin e te mesuarit. Raportet e rezultateve te intervistave e vezhgimeve nuk kalohen ne agjenci apo profesioniste te tjere pa lejen e nxenesit (nese ai ka moshen ligjore per kete), te prinderve apo kujdestarit. Kur nxenesi nuk eshte me ne ate shkolle, duhet te kete politika te qarta ne lidhje me kohembajtjen e raporteve psikologjike ne shkolle dhe dergimin e tyre ne shkollen ku shkon nxenesi.

Formimi i psikologut shkollor eshte unik persa i perket kombinimit te njohurive mbi shendetin mendor dhe arsimimit. Universiteti i Tiranes, por edhe ai i Shkodres, pergatisin prej vitesh psikologe dhe punojne per integrimin e shprehive praktike me dije dhe informacione bashkekohore. Psikologet shkollore kane njohuri, krahas te tjerash, mbi stilet e te nxenit, dallueshmerine e femijeve, metodat kerkimore, teknikat e vleresimit, ndertimin dhe implementimin e programeve individuale. Nje master ne psikologji qe perfshin dhe kurse ne fushen e zhvillimit te adoleshenteve eshte i parapelqyer. Pervoja ne psikologjine shkollore gjithashtu.

Formimi i psikologut shkollor Adoleshentet sjellin ne keshillim jo vetem probleme te rritjes dhe zhvillimit, por edhe situata problematike, komplekse dhe te ngaterruara, te cilat nuk i perballojne dot vete. Ato jane si problemet qe njerezit ndeshin cdo dite: probleme te paformuluara apo qe kane nevoje per tu kuptuar dhe riformuluar, perplasje te interesit personal, mungese informacioni te nevojshem per zgjidhje, interpretim i pervojave personale te cdo dite, sfide nga cektesia e perceptimit te problemeve, veshtiresi ne orientimin drejt zgjidhjes se drejte kur mundesite e zgjedhjes jane te shumefishta dhe secila me pergjegjesi dhe burime,

KESHILLIMI NE SHKOLLEper te kuptuar rolin e keshilluesit, per te kuptuar me mire situatat ne te cilat ndodhen, per te gjetur zgjidhje alternative te problematikave te tyre, per te kuptuar veten, per te kuptuar marredheniet ne grup, per te kuptuar marredheniet ne familje, per marredheniet dashurore, per te kuptuar orientimin seksual, per te pasur nje vizion me te qarte per te ardhmen, per tu keshilluar lidhur me karrieren (zgjedhjen e fakultetit), si edhe te referuar nga te tjere (prinder, mesues, shoke, te dashur).

Te rinjte dhe adoleshentet vijne ne keshillim, ne me te shumten e rasteve :

CFARW DUHET TE BEJE KESHILLUESITe transmetoje ngrohtesi, empati, besim dhe kujdes per nxenesin e ardhur ne keshillim, Te vleresoje mundesine e dhenies se sherbimit te kerkuar, Te jape informacion se ku mund te merret sherbimi i kerkuar, Te referoje ne njesi te specializuara te dhenies se sherbimit, nese ai nuk mund te jepet ne shkolle, Te kontaktoje nxenesin brenda 24 oreve, per tu siguruar se po merr sherbimin e nevojshem aty ku duhet.

Keshilluesi duhet:

Nxenes rezistent Kur keshillon nje te ri rezistent: Ruaj qetesine, Mos harro se klienti nxenes nuk eshte i zemeruar me ty, Mos e personalizo zemerimin e tij, Respektoje zemerimin e klientit nxenes, Ndihmoje te eksploroje rrenjet e zemerimit, Inkurajoje te te ndihmoje te jesh i vlefshem per te.

Tipologjia e nxwnwsve nw kwshillimNxenes i papergjegjshem Ajo qe duhet bere eshte pergjegjesi e nxenesit klient jo e keshilluesit, Ndihmoje te beje zgjedhjet e veta, Kujtoje se nese nuk arrin te beje nje zgjedhje per te ndryshuar sjelljen e vet, edhe kjo konsiderohet zgjedhje.

Nxenes i lekundur Pergatitu te kesh perballe nje te ri qe gjithsesi do ti duket e pamundur te ndjeke nje kurs sjelljeje qe e con ne ndryshim, Ndihmoje te eksploroje shkaqet e pagadishmerise per te pranuar nje alternative ndryshimi, Pavendosmerine dhe lekundjen e tij lexoji si shenja te deshires per te ndryshuar.

Nxenes perdorues i droges dhe alkoolit Ji gjithmone konkret dhe realist kur ndihmon nje nxenes perdorues te droges dhe alkoolit tek eksploron shanset e veta per te ndryshuar, Referoje po te jete e mundur ne nje program te specializuar per trajtimin e varesise ndaj droges dhe alkoolit, Koordino sa me shume sherbime ndihme te jete e mundur, per nxenesit dhe persona shume te afert te tij (shoke te ngushte, prinder, motra dhe vellezer), Mos harro se ke detyrimin ta raportosh si rast, prandaj mos premto konfidencialitet pa kushte.

Nxenes i viktimizuar ose i perdhunuar Mos u cudit kur te ndjesh se perjeton ndjenja prinderore ndaj nxenesve te dhunuar, Inkurajo atashimin e klientit me njerez te dashur per te, te cilet i japin siguri dhe dashuri, Referoje po te jete e mundur per trajtim te specializuar psikologjik a mjekesor, Nese eshte e mundur, mund te sjellesh ne skene edhe nje klient te dyte qe ka vuajtur te njejten pervoje. Ndarja e dhimbjes shpeshhere eshte sheruese

Nxenes i mbrapshte Sido qe te jete klienti, jepi mesazhin se kujdesesh per te, se aeshte i rendesishem per ty, Vlereso situaten e klientit nxenes, Syno ta besh te flase per rruget dhe mjetet qe mendon te zgjidhe situaten, Trego angazhim dhe konsiderate per zgjidhjet qe jep ai, Jepi mundesi te shikoje dhe kuptoje se ka edhe mjete e rruge te tjera per te zgjidhur situaten e tij, Pergjigju cdo lloj pyetjeje qe mund te kete, Sqaro domethenien e asaj qe bisedohet per tu siguruar se ti po e kupton shume mire dhe ai po te kupton, Vlereso nevojat e tij imediate, Sigurohu qe ai e ka kuptuar sinqeritetin tend per ta ndihmuar te zgjidhe krizen e tij.

Lidhe klientin pas vetes dhe inkurajoje te flase hapur. Kjo mund te jete nje keshille e rendomte per rastin e adoleshentit qe vjen ne keshillim se deshiron te vije. Keshilla te tjera perfshijne: Pyetja e pare per te do te jete A je gati te ndryshosh?,Tregoji se je gati ta ndihmosh,Ndihmoje te marre nje vendim te informuar, pasi te jete njohur me te gjitha mundesite dhe opsionet qe ka per veten, Monitoro ne menyre te vazhdueshme gadishmerine e tij per tiu permbajtur vendimit te tij, Ndihmoje me referenca nderkohe qe ai merr vendimin, ndihmoje te dije burimet e ndihmes, Sigurohu qe ai nuk e kupton ndihmen si te perhershme.

Adoleshenti mendjendare per keshillim Keshilluesi shkollor mund te ndjeke keshillat e meposhtme: Vlereso situaten, Eksploro mundesite qe ka per te zgjidhur situaten dhe si ndihet per to, Sqaroji klientit nxenes se roli yt eshte ta mbeshtese ne vendimmarrje pasi te keni eksploruar se bashku mundesite, me qellim qe te merret vendimi me i informuar, Merri miratimin e informuar per gjithcka qe do te ndodhe ne keshillim, (Miratimi i informuar eshte procedura e pergatitjes se nxenesit per vendimmarrje, pasi ai te jete informuar per te gjitha mundesite qe ka dhe per pasojat e zgjedhjeve te veta. Procedura e informimit te miratuar e ndihmon klientin nxenes ta zgjedhe alternativen e sjelljes se ardhshme i lire dhe pa u nxitur se jashtmi).

Adoleshenti rastesor ne keshillim Filloje keshillimin tamam aty ku eshte nxenesi klient, jo prej nga do te doje ti ose ai te ishte, Angazhoje dhe kujdesu qe mes jush te linde nje marredhenie, Degjoje, Perfshi familjen e klientit tend kur eshte e mundur dhe e domosdoshme, Trego kujdes dhe perkushtim, Jirealist,mosungut,mosuacaro,sidomoskurklienti eshte ne mes te krizes, Riformatoje problemin si nje projekt, si nje shans per te bere nje ndryshim ne jete, pavaresisht gadishmerise se klientit per tu angazhuar, Mos e gjyko nxenesin klient, ndergjegjesohu per mendimet e tua per sjelljet atipike te moshes se shkolles se mesme,

Pavaresisht nga natyra e klientit, keshilluesi mban mend: Ji konkret, Ji empatik, po jo keshilldhenes dhe moralizues, Ndihmoje te eksploroje alternativat e veta me realizem, Kur klienti del nga seanca e pare e takimit, mos harro ta shoqerosh deri tek dera, Mos harro ti thuash se vlereson faktin qe ai erdhi ne keshillim, Mos harro ta kujtosh se ti do te jesh aty per te per ta ndihmuar, Pas takimit te pare, klienti nxenes duhet te kete kuptuar se si trajtohen problemet e natyres se tij ne kliniken tuaj, Nese eshte e nevojshme mund ti jepni me vete te lexoje fletepalosje dhe broshura qe mund te keni parapergatitur per problemin e tij,

Nese eshte e nevojshme, cakto takimin e radhes tjeter, Mos e anulo takimin e ardhshem per arsye te rendomta.

Adoleshentet, pavaresisht nevojes qe i detyron te vijne ne keshillim, kane nevoje te ndjejne se keshilluesi kujdeset per mireqenien e tyre. Kur te rinjte apo adoleshentet me ide vetevrasese vijne ne keshillim eshte e rendesishme te kihet parasysh fakti qe klienti eshte ne keshillim, pra shpresa nuk ka humbur. Ne momentet e para te kontaktit me kliente me ide vetevrasese keshilluesi duhet te manaxhoje shokun fillestar. Ne keto raste vlen te pyetet: Si arrite te vish tek une me gjithe kete ngarkese emocionale? Gjithe kete dhimbje? Une mendoj se ti di te kerkosh ndihme dhe te ruash veten. Kjo eshte nje aftesi e jashtezakonshme dhe une te cmoj shume!.

Adoleshenti hezitues Psikologet dhe keshilluesit shkollore ngarkohen me pergjegjesine per te raportuar abuzimin qe eshte bere me adoleshentin. Cdokush duhet te jete vigjilent ndaj mundesise qe femijet me te cilet ata janw ne kontakt mund te kene qene te abuzuar. Shqetesimet duhet te raportohen te sherbimet sociale publike dhe private, ne bashki dhe komuna. Kjo pergjegjesi eshte vecanerisht e lidhur me profesioniste sic jane mesuesit, punonjesit sociale, edukatoret dhe profesionistet e shendetesise, te cilet kane kontakte te rregullta me te rinjte gjate punes se tyre.

Adoleshenti I abuzuarvetevleresim i ulet/imazh te varfer per veten, nuk beson te vetja, te te tjeret/frikesohet shpejt, i varur/ i terhequr, i ankthshem/depresiv, ankohet shpesh/shume vigjilent, krijon me shume veshtiresi marredhenie shoqerore/ i shkeputur nga mjedisi i tij, pa entuziazem,

Karakteristikat e adoleshentwve tw abuzuar kerkues/agresiv, shkaterrues/pa takt, pasiv-agresiv/obsesiv-kompulsiv, nuk pranon te njohe/flase per emocionet e tij, familjen, shoket, shkollen, crregullime gjuhesore dhe te gjumit, veteshkaterues/ tentativa vetevrasjeje, abuzues me drogen ose alkoolin.

Ne momentin qe sigurohet se i riu eshte abuzuar, kwshilluesi duhet te ndermarre hapa konkrete sipas procedurave ligjore per te raportuar.

demtimin fizik dhe mendor, abuzimin dhe shfrytezimin seksual, trajtimet neglizhente dhe keqtrajtimet e adoleshentit nen moshen 18 vjec nga dikush qe eshte pergjegjes per mireqenien e tij, ne rrethana te cilat tregojne se shendeti dhe mireqenia eshte demtuar ose kercenuar, keqtrajtimin emocional.

Abuzimi dhe neglizhenca e rinjve perfshijne: Per cdo dyshim te arsyeshem per abuzim duhet te kete nje reagim,pasi injorimi i sinjaleve apo deshtimi ne nderhyrje mund te rezultoje ne vazhdimin apo demtimin e metejshem te adoleshentit... Abuzimet dhe neglizhimet fizike mund te jene fatale dhe disa adoleshente mund te mbeten pergjithmone te paafte apo te shperfytyruar si rezultat i abuzimit te tyre.

Manuali per mbrojtjen e femijeve, Sherbimi Social Nderkombetar

Detyrimi per te raportuar abuzimin ndaj klientit nxenes Neqoftese dyshohet per abuzim te adoleshentit, personat te cilet bien ne kontakt me te duhet te raportojnw nw njw qendwr qw ofron shwrbime sociale. Cdo shwrbim socil nw bashki e komuna dhe institucione private duhet tw ndjekw rastet qw kwrkojnw ndwrhyrjen e tij duke filluar me raportimin me shkrim pranw bashkive dhe komunave sikundwr dhe pranw prokurorisw.Keshilluesit i kerkohet te raportoje prane prokurorise, sherbimit social ne bashki ose komune per abuzimin ose neglizhimin e adoleshentit nese veren demtime. Konkretisht, keshilluesi rekomandohet qe: Te jete i prirur te dyshoje ne mundesine e abuzimit Cdo sjellje e adoleshentit ne keshillim keqyret me kujdes.

Mbi hetimin e abuzimit me adoleshentin Te kerkoje shenja te abuzimitTe rinjte e abuzuar e fshehin faktin qe jane demtuar, ndaj edhe shenjat me pak te dukshme duhet te eksplorohen me kujdes. Keshilluesi ne varesi edhe te teorise qe aplikon, perdor teknika te terthorta per te kuptuar apo zbuluar abuzimin e dyshuar. Te regjistroje informacionin e duhurRekomandohet qe keshilluesit te regjistrojne me kujdes vezhgimet duke perfshire daten, kohen, emrat, vendet, situaten konkrete dhe cdo informacion tjeter qe mund te kete lidhje me abuzimin dhe abuzuesin. Kohezgjatjen e abuzimit, Rrezikshmerine e abuzimit per zhvillimin dhe cilesine e jetes se nxenesit, Dinamiken e mjedisit ku i riu dhunohet, pranine e elementeve frenues te vuajtjes se tij.

Gjwrat qw duhet tw analizojw kwshilluesiInformacion identifikues (emri, adresa dhe mosha e adoleshentit dhe emrat dhe adresat e prinderve/ kujdestareve),Emri dhe adresa e personit te akuzuar si shkaktar i demtimit te te riut, Datat kur eshte ngritur shqetesimi ose kur ka ndodhur nje incident i vecante,Rrethanat ne te cilat eshte ngritur shqetesimi, ose ka ndodhur incidenti, Vleresimi i rrezikut, demtimit apo shqetesimit, Deshmia personale e adoleshentit, (nese eshtee mundur),

Struktura e raportimit te abuzimit Cdo informacion tjeter qe ka te beje me veshtiresite me te cilat ai mund te jete perballur, Detaje mbi ndonje veprim tashme te ndermarre rreth rrezikut ose shqetesimit,Emrat dhe adresat e institucioneve dhe organizatave ose te personit kyc te perfshire me prinderit/ kujdestaret, Identiteti i raportuesit (emri, adresa, numri i telefonit, profesioni dhe marredheniet me adoleshentin).

Keshilluesi shkollor e thyen konfidencialitetin kur: Meson per nje tendence vetevrasjeje, Kercenohet viktimizimi i te treteve, Perdoret droge, Meson se adoleshenti ka marredhenie te shumefishta seksuale me partnere qe mund te jene HIV pozitiv, Meson se i riu/adoleshenti ka plan per te vjedhur me arme, Veren shenja depresioni, Meson se do te kryhet nje abort.

Adoleshenti depresiv Crregullimet apo paaftesite globale ose pjesore te te nxenit ne drejtim te perpunimit te informacionit te perceptuar, te informacionit gjuhesor dhe te angazhimit te vemendjes, energjise dhe motorikes fine ne kryerjen e detyrave akademike, i bejne te dallueshem shume nxenes.

Adoleshenti me veshtiresi ne te nxene A duhet tw frekuentojnw shkollwn fwmijwt me aftwsi tw kufizuara?[1] a) Me termin nxenes me nevoja te vecanta do te kuptojme te gjithe ata te rinj qe paraqesin vecori anatomo-funksionale specifike.

Ata mund te jene: me prirje dhe aftesi te vecanta (te talentuar) duke u dalluar ne menyre te dukshme nga norma e zakonshme ;

me aftesi te kufizuara te natyres mendore, fizike, shqisore ose organike.

b) Per te dy kategorite e permendura me lart, per shkak te veshtiresive ose kerkesave qe lindin ne edukimin dhe arsimimin e tyre, shteti perkujdeset dhe krijon mundesi me struktura mbeshtetese dhe organizma te tjere te larmishem brenda dhe jashte shkolle per zhvillimin ne maksimum te potencialeve te tyre.

c) Me termin nxenes me aftesi te kufizuara do te kuptojme te gjithe ata femije apo te rinj, qe paraqesin vecori anatomo funksionale specifikedhe qe per edukimin dhe arsimimin e tyre shkolla publike ndesh veshtirwsi

2] Arsimimi i nxenesve me aftesi te kufizuara realizohet ne dy forma:ne shkollat e arsimit publik (shkollat e zakonshme), ne kuadrin e gjithperfshirjes, nepermjet integrimit te tyre ne shkolla apo klasa publike te vecanta (speciale), sipas kategorive e specifikave qe ata paraqesin, te cilat jane pjese e rrjetit te institucioneve shkollore parauniversitare publike te Republikes se Shqiperise Dispozita normative te arsimit parauniversitar, neni 57 Keshilluesi shkollor nderton programe te vecanta per keto kategori nxenesish: Programe kompensimi, Programe ne mjedise te vecanta, Programe te monitorimit te progresit, Programe te perfshirjes se te gjithe te rinjve ne veprimtari, Programe te nderhyrjes se hershme Programe te nderhyrjes, Programe te mundesimit te suksesit.

Programe parandaluese Programe te parandalimit te abuzimit te te rinjve, Programe te parandalimit te abuzimit me drogen, alkoolin, duhanin, HIV/AIDS etj. Programe te individualizuara Programe mbeshtetur ne nevojen per te nxitur aftesi te vecanta te zhvilluara mbi normen ose te kufizuara ne zhvillim.

Kur ndodh thyerja e konfidencialitetit?Konfidencialiteti dhe privatesia Ne shkolla, puna ne grupe merr forma te tilla si: grupet e terapise, grupet e rritjes personale te individeve anetare, grupet e edukimit, grupet e diskutimit, grupet e strukturuara, grupet e keshillimit.

Ceshtje te keshillimit ne grup te adoleshenteve Grupet e terapise, sugjerohet te organizohen me adoleshente te abuzuar ose problematike pasi ata te kene kaluar nje here ne keshillimin individual. Keto grupe rezultojne te jene te efektshme me adoleshentet qe ne qender te nevojave kane zbulimin e vetes.

Grupet e rritjes personale, bazuar ne teorite e zhvillimit, duken me shume te perdorshme me grupmosha me nevoja ekzistenciale. Grupet e edukimit, organizohen kur vihen re sjellje shqetesuese per shkollen. Keto grupe organizohen per te kuptuar burimin e sjelljeve shqetesuese, per te modifikuar sjelljet, per tu integruar ne shoqeri.

Grupet e diskutimit, organizohen per te diskutuar ceshtje a shqetesime te perbashketa ne grupe te medha klientesh. Ato jane grupe me fokus te qarte, por ndryshojne ne strukture. Ne to, perfshirja emocionale eshte e minimizuar.

Grupet e keshillimit, jane grupe qe organizohen me kliente qe kane nevoje te kuptojne identitetin ne strukturat sociale, te rrisin mireqenien, si dhe te realizojne nevojat ekzistenciale.

Reflektoni nese jeni ne gjendje: te hapni dhe mbyllni sesionet e grupit, te modeloni sjelljet per cdo anetar te grupit, te inkurajoni dhe ruani masen e vetehapjes se duhur ne grup, te jepni dhe merrni feedback,te nxisni dhe ruani kohezionin e grupit,te ndihmoni anetaret e grupit te integrohen dhe te aplikojne te nxenit,te respektoni dhe zbatoni standardet etike ne praktiken e punes me grupin.

Eshte e keshillueshme qe keshilluesi te kete bere vete keshillim individual, te kete pasur pervoje ne keshillimin e grupeve te rritjes personale, te kete marre pjese ne trajnime, ku te jete ushtruar i mbikeqyrur, sikunder edhe duhet te kete shume te qarta karakteristikat e zhvillimit te te rinjve dhe nevojat kryesore te zhvillimit te tyre.

Kushtet e punes ne grupe me adoleshente Nje tjeter keshille per punen me grupe eshte ndjekja e modelit te keshillimit me bashkedrejtim. Disa nga perparesite e grupeve te drejtuara nga dy keshillues jane se ata: jane komplementare dhe balancojne njeri tjetrin, mesojne duke diskutuar se cfare ndodh ne grup, vezhgojne stilet e njeri tjetrit, planifikojne te ardhmen. ndajne ngarkesen, nderkohe qe njeri drejton sesionin, tjetri mund ti kushtoje me shume vemendje reagimeve te anetareve te grupit.

Keshilluesi punon me prinderit ne rastet kur: ve re sjellje qe jane jashte normave, dhune dhe agresivitet qe i riu shfaq ose pranon te ushtrohet mbi te, i riu refuzon te nxere dhe per kete eshte nevoja e nje sistemi mesimor te vecante, pjese e te cilit eshte edhe familja, vihen re shenja abuzimi tek i riu.

Kwshillimi me familjenKur punon me prinderit, keshilluesit i porositet: Organizoni seanca keshillimi me prinderit, Referojini ne burime te vlefshme ndihme dhe informacioni, Kembeni numrat e telefonit, Ruani marredhenie ndihme dhe inkurajimi gjate kohes qe femija i tyre eksperimenton me sjelljen e re, Perfshini mesuesit ne aleanca progresive, Organizoni klasa prinderimi, Organizoni klasa te mesimit te strategjive te te nxenit, Shpjegojuni rezultatet e testeve adoleshenteve.

Disa forma te suksesshme per mbajtjen e prinderve aleate ne sigurimin e shendetit mendor te adoleshenteve jane: Siguroni informacion specifik per nenat dhe baballaret ne fleten e regjistrimit te nxenesit. Komunikoni me te dy prinderit kur eshte e pershtatshme. Kur telefononi, kerkoni te flisni me te dy prinderit, nenen edhe babane. Mbajini te dy prinderit te informuar me ane te takimeve, letrave, postes elektronike dhe shenimeve qe kane lidhje me perparimin e nxenesit, Beni shenja mireseardhjeje ne shkolle. Beni perpjekje te perfshini meshkuj dhe femra ne role drejtuese ne te gjitha organet keshillimore apo organizatat mesues prinder,

Kerkojini te dy prinderit te marrin pjese ne takime. Mundohuni te perfshini baballaret ne diskutim lidhur me femijet. Nese ju lejon koha, jepuni te dy prinderve kohe te flasin se cfare pelqejne me shume, interesat dhe nevojat e vecanta dhe oraret e perditshme. Parashikoni hapesire ku prinderit te shenojne shqetesimet e tyre dhe te rreshtojne nevojat specifike, Krijoni nje mjedis miqesor e terheqes per baballaret. Krijoni mundesine e perfshirjes se baballareve ne veprimtarite shkollore. Nxitini te marrin pjese ne to dhe te vezhgojne ne klasa. Njihni rolin e vecante qe luajne baballaret ne ngjarje familjare, programe, lojra apo veprimtari te ndryshme,

Ofroni ne shkolle klasa prinderimi lidhur me angazhimet, pergjegjesite qe duhet te kete nje prind. Kur punon me prinderit, keshilluesit mund ti sherbejne keshilla te tilla si: Ki parasysh qe prindi ka edhe femije te tjere, pra ka mundesi te kete edhe probleme te tjera, Ndihmoje te rishikoje pergjegjesite e veta si prind, Eksploro ndjenjat e fajit a te urrejtjes per adoleshentin, Ndihmoje te riformuloje sjelljen e vet qe te mund te jete me i efektshem si prind,Fokusoje keshillimin ne ceshtjen me te madhete klientit, Jepi te kuptoje se ti i kupton emocionet e tij.

Mos harro: Familjaret kane nje ndikim te madh ne vendimmarrjen e nxenesit klient, Niveli i ndikimit varet nga mosha e femijes, nga problemi, historia e raporteve dhe arsimimi i prinderve, Raportet e permiresuara me familjaret, vecanerisht me nenen, shpeshhere rezultojne te jene sheruese, Vendimmarrja perfundimtare i takon klientit, Gjate keshillimit eksplorohet niveli i ndikimit te familjareve dhe vulnerabiliteti i nxenesit klient ndaj tij,

Vendimi qe do te marre femija do te ndikoje ne dinamiken e familjes se tij, Perfshiji familjaret ne procesin e keshillimit sipas mundesise dhe arsyes. Kjo gjithmone do te vendoset nga nxenesi klient, Eksploro rolet e familjareve nese eshte e mundur. Qartesimi i roleve ne familje ndihmon ndryshimin per mire te klientit nxenes, Analizo cfaredolloj rezistence nga ana e familjareve ne keshillim, Eksploro shanset per dhimbje ne familje, Eksploro mitet mbi sjelljen e femijeve qe mund te kene familjaret, sidomos pjesa mashkullore e familjes per pjesen femerore,

Vazhdo te vendosesh ne raport te shendoshe me te, per te eksploruar me thelle alternativat e sjelljes ne situaten e klientit nxenes, Eksploro bashke me te ate profil sjelljeje qe ka ne mendje, Ndihmoje te eksploroje pse ka zgjedhur pikerisht ate tip sjelljeje si me te miren e mundshme, Eksploro se si do te ishte sjellja, nese ai nuk do te ndiqte ate zgjedhje qe mendon si me te mundshmen, Konfidencialiteti eshte i domosdoshem ne keshillimin e te rinjve, Behu gati te trajtosh pasojat e njohjes se prinderve me problemet e verteta te femijes se tyre si: ndjenjat e fajit, zhgenjimit, turpit, dhimbjes.