Hyrje ne makrekonomi
-
Upload
menaxherat -
Category
Documents
-
view
3.804 -
download
1
Transcript of Hyrje ne makrekonomi
HYRJE NE MAKROEKONOMI
• Teoria makroekonomike studion sjelljen e ekonomisë si një e
tërë, vë theksin në sjelljet ekonomike dhe politikat që ndikojnë
mbi investimet dhe konsumin bilancin tregtar dhe të pagesave
përcaktuesit në ndryshimin pagave dhe çmimeve politikave
monetare dhe fiskale, ofertën e parasë buxhetin shtetëror, normat
e interesit dhe borxhi kombëtar .
Tre janë çështjet themeleore të tematikës së kërkimit shkencor
të shkencës makroekonomike .
• Si i shpjegojmë periudhat e papunësisë së lartë dhe të
qëndrueshme ?
• Si ta shpjegoni inflacionin ?
• Kush e përcakton rritjen ekonomike ?
KONCEPTET KRYESORE MAKREKONOMIKE
• Produkti i Përgjithshëm si koncept kyç
KONCEPTE KYÇ
PRODUKTI I BRENDSHëM BRUTO (GDP)
GDP është masa bazë e aktivitetit ekonomike duhen bër tre
dallime të rëndësishme :
• GDP nominal kundrejt GDP real .
• Nivelet e GDP nominal ose real, kundrejt rritjes së GDP
• GDP kundrejt GDP përfrymë .
Inflacioni dhe GDP
Norma e inflacionit shpreh ritmin e rritjes, në përqindjen të nivelit
të çmimeve gjatë një periudhe të dhënë .
GDP real
Objektivat kryesore makroekonomike dhe mjetet politike te realizimit
Produkti aktual
Hendeku I prodhimit
koha
Punesimi dhe Papunesia
Shtegu I rritjes potenciale
Objektivat kryesore makrekonomike dhe mjetet politike të
realizmit .
• Punëzënie e plotë
• Qëndrueshmëri çmimesh
• Zhvillimi i balancuar rajonal
• Bilanc i ekuilibruar pagesash
Mjetet që përdor qeveria për realizimin e objektivave të saj
ekonomik quhen instrumente politike . Disa nga instrumentet
kryesore poltike janë :
• Politika fiskale
• Politika monetare
• Politika e të ardhurave
• Politika e marrdhënieve me jashtë .
Politikat tregtare
Politikat valutave
Kordinimin e poltikave të brendshme të veçanta .
Instrumente kryesore të analizës makrekonomike .
Dy nga konceptet dhe instrumentet më të rëndësishme
Makrekonomikë .
Kërkesa agregate (AD), shpenzimet e përgjithshme të të gjithë
agjentëve ekonomike, për të gjithë mallrat e konsumit,
shërbimet, mallrat kapital, mallrat e blera nga qeveria, mallrat
e blera nga të huajt .
Oferta agregatë i referohet sasisë së përgjithshme të produktit
që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin me një
nivel të dhënë agregat të çmimeve në një periudhë të
caktuar kohe .
MATJA E PRODUKTIT TE PERGJITHSHEM
• Krijon mundësinë që jo vetëm të matim aktivtetin ekonomik
tërësor, por edhe të kuptojm funksionimin ekonomisë .
• Llogaritja e produktit të përgjithshëm të një vendi ndesh në
problemin e agregimit i cili ka disa dimensione .
• Mënyrat e matjes së produktit të përgjithshëm dhe treguesit
përkatës .
• Mënyra e prodhimit (produktet dhe shërbimet përfundimshe,
Produkti Kombëtar) .
• Mallrat dhe shërbimet e ndërmjeshme përjashtohen .
• Për llogaritjen e produktit kombëtar mund të përdoren dy
metoda, metoda e transaksionit të fundit dhe metoda e vlerës
së shtuar .
Mënyra e shpenzimeve përfaqëson shumën e konsumit të
mallrave dhe shërbimeve të prodhuara në vend, investimeve
private, shpenzimeve qeveritare dhe eksporteve neto .
E = C + I + G + NX
Mënyra e të ardhurave, llogaritet duke mbledhur të gjitha të
ardhurat e të gjithë zotëruesve të faktorëve të prodhimit .
PROBLEMET TE MATJES SE PRODUKTIT TE PERGJITHSHEM
• Shumë produkte maten sepse nuk tregtohen në treg psh aktivitet
vullnetare etj .
• Llogaritja e skatë e përmirësimit të cilësisë së të mirave
është e vështirë , kur janë duke shpikur produkte dhe modele
të reja .
• Llogarit nuk marrin parasysh ndotjen dhe degradimin e ambientit .
Ky problem është i rëndësishëm veçanërisht, në vendet në zhvillim .
Ekonomia e fshehtë , kryerja e një pune të dytë , puna e zezë
mbas kryerjes ilegale në vend tregtia ilegale e drogës, puna për
bakshishe që nuk raportohen, shitja pa faktorë etj .
Mënyrat e Matjes së Produktit të Përgjithshëm dhe treguesit përkatës
Mënyra e prodhimit . Gjatë përdorimit të kësaj metode duhet
të mbahen parasysh dy momente kryesore . Së pari, është e
rëndësishme të përfshihen të gjithë mallrat dhe shërbimet
përfundimtar, pavarësisht nga destinacioni i tyre .
Së dyti në këtë tregues mallrat dhe shërbimet që përdoren
si inpute të ndërmjetme, duhen përjashtuar për të evituar
përseritjet .
Fermert e grurit Ia shesin
Grurin fabrikes se miellit
Stadet e prodhimitVlera e transakcionit (ne leke per cdo 100kg buke)
Vlera e shtuar (ne leke per cdo 100 kg buke)
1000 1000
Fabrikanti I miellit e kthen grurin ne miell dhe ia shet ate prodhesit te bukes
21001100
Prodhuesi i bukes ua shet buken e prodhuare konsumatoreve
40001900
i gjithe procesi i prodhimit
40007100
Llogaritja e vleres se produktit kombetar
• Menyra e shpenzimeve • Shpenzimet e konsumit shpenzimet e konsumatorëve nga
sektori familjar përfshinë shpenzimet e kosnumatorit per te mirat afatshkurte dhe afatgjate
• Konsumi më I larte (ose kursimi të uleta) siç do të thotë ose më pak investime ose deficit tregëtar më I madh
• Shpenzimet për investime si aktivitet korent që rritë aftësine e ekonomisë për të prodhuarë më shumë produkte në të ardhmen si investime fizive dhe investime me kapitalin human
• Shpenzimet qeveritare përfshin të gjitha shpenzimet që ben qeveria si për mallra konsum ashtu edhe per invstime
• Eksporti neto• Në të gjitha rastet bëhet fjalë për blerjen e mallrave dhe
shërbimeve perfundimtare
• Gjatë përdorimit të mënyres së shpenzimeve mallrat e pashtruara nuk perfshihen drejtperdrejt ne vleren e produktit te pergjithshem
Mënyra e të ardhurave . Vlera e produktit të përgjithshëm
llogaritet duke mbledhur të gjitha të ardhurat, si për prodhimin
e mallrave përfundimtare, ashtu edhe për prodhimin e mallrave
të ndërmjetme .
Treguesi i të Ardhurave Kombëtare i përfituar në këtë
mënyrë përfshinë :
• Kompenzimin e punonjësve,
• Të ardhurat e firmave jo aksionare,
• Të ardhurat rentore të individëve .
• Fitimet korporative (para taksave), domethënë fitimin e
pashpërndarë të korporatave, dividentët dhe taksat mbi fitimin
e korporatave .
• Interesi neto .
• Taksat indirekte mbi firmat e biznesit, si taksat mbi shitjet, taksat
mbi pronën dhe akcistat ose taksat monopol .
• Llogaritja e të ardhurave të transferuara përjashtohen, ngase
përfaqësojnë vetëm rishpërndarje të të ardhurave .
• Në vlerën e GNP përfshihen edhe investimet bruto dhe
amortizimi .
• Treguesi më relevant për analiza makroekonomive do të jetë
ai që në vete përfshinë investimet neto .
• Kur nga GNP zbritet amortizim fitohet produkti kombëtar
neto (NNP), që ndryshe quhen edhe të ardhura kombëtare (TK)
NNP = GNP – A
Produkti Kombëtar dhe mirëqenia ekonomike
• www.Biznesi.net