1. HEZKUNTZA INKLUSIORAKOMATERIALEN GIDA: ADIMEN ETA GARAPEN URRITASUNA HAUR HEZKUNTZA LAGUNTZEN DU:

2. HEZKUNTZA INKLUSIORAKOMATERIALEN GIDA: ADIMEN ETA GARAPEN URRITASUNAHAUR HEZKUNTZALAGUNTZEN DU:FEVASek (Adimen Urritasuna dutenen aldeko elkarteen Euskal Federazioa) egindako gida. 3. aurkibideaAURKEZPENA 6SARRERA11HELBURUAK15MARKO TEORIKOA 17Inklusiorako eskubidea 18Adimen Urritasuna22Autismo Espektroaren Nahasketak28TUTORETZAK 31INfORMAZIO OSAGARRIA 37HAUR HEZKUNTZA, JARDUERAK401) Posterra422) Denak berdinak al gara? 443) Denok behar dugu laguntza 484) Diferentzia bizi 50 525) Desberdintasunak elkartu egiten gaituzte54BESTE ZENBAIT MATERIAL 57 4. Aurkezpena Aurkezpena Gure ikasgeletan adimen eta garapen urritasuna duten ikasleak ego- Gida honekin adimen urritasunaren ezagutza eskolako erkidegora hurbildu nahi tea ezinbesteko pausoa izan zen inklusiorako bidean. Baina FEVAS-dugu, eta, horretarako, hezkuntzako etapa bakoitzeko ikasleei egokitutako in- ek, adimen eta garapen urritasuna duten seme-alaben familiak formazio garrantzitsua, edukiak eta egokitutako jarduerak bildu ditugu. Kontua elkartzen dituen elkartze mugimendu bezala, lanean jarraitzeko da aniztasuna arazo gisa hartu beharrean, guztien ikasketa aberastuko duenardura dauka gaur egun ere gizartean benetako inklusioa ezinezko bilakatzen errealitate gisa hartzea da. Horrela, guztion artean, ikasketekin zuzenean erla-duten oztopoak kentzen joatea.zionatutako alderdiez gain, elkartasunean, tolerantzian, enpatian eta besteekiko,Lan zaila da hori, inolako zalantzarik gabe. Horregatik FEVASen lehentasunezkodesberdinekiko, errespetuan oinarritutako jarreren eta balioen sustapenean oina-ekintzetako bat hezkuntza da. Ondorioz lan talde bat eratu dugu, elkarteetako rritutako kultura bultzatuko duen eskola lortu ahal izango dugu; sentsibilizatukoordezkariek eta hezkuntza alorreko espezialistek osatua, ez ditzagun ahaztu adi-duen eta adimen urritasuna duten pertsonei beste era batera begiratzen eraku-men eta garapen urritasuna duten 1.300 ikasle horiek; haurrek eta gazteek etor- tsiko duen eskola. Hori da gure helburua.kizun hobea izango dute hezkuntza komunitatea eta familiak elkarlanean aritzenFEVASen badakigu, horrela egiaztatu ahal izan dugulako sarri askotan, irakasleakbagara eta norabide berean jarduten badugu. direla gurekin egunero borrokan ari direnak inklusioa lortu ahal izateko. Horre-Asko hitz egiten da adimen urritasuna duten pertsonak hezkuntza sisteman sar- gatik zuen ikasgeletan eta taldeetan gida hau erabiltzeko gonbidapena luzatzentzearen garrantziari buruz, izan ere justiziazkoa da, eta beraientzat oso ona,dizuegu. Guk, behar duzuen laguntza guztia emango dizuegu. Hor duzue.baina oso gutxitan planteatzen da gai hori benetako interesa duen zerbait bezala, Juan Cid, FEVASeko presidenteaikasle guztientzat onuragarria eta aberasgarria izango den zerbait bezala; halaere, uste dugu ikasle guztiek dutela adimen urritasuna ezagutzeko eskubidea.6 7 5. Aurkezpena Aurkezpena FEVAS zifratan Adimen urritasuna duten9.100pertsona 800 bolondresAdimen Urritasuna duten Pertsonen aldekoFEVASek zerbitzuak eskaintzen dizkie bereElkarteen Euskal Federazioak (FEVAS), Eus-kide diren erakundeei, eta beraien jarduerak 1.160 profesional 7.900 familia 2 zentro 3.000kadiko Autonomia Erkidegoan adimen urri-koordinatzen ditu, talde osoaren intereseitasuna duten pertsonei zerbitzuak eskaintzendagozkien gaietan ekintzarako irizpideak Lan hastapeneko erabiltzaile Aisia zerbitzuetandizkieten familien elkarteak biltzen ditu. 11 bateratuz. Euskal Federazio honen helburuerakundek eratzen dute eta, ondorioz, alornagusietakoa gizartea sentsibilizatzea eta gi-honetako Euskadiko antolakuntza sare ga-zarte politiketan eragina izatea da.rrantzitsuena da.ERAKUNDE ELKARTUAK: Arreta Goiztiarreko 3 zentro Eguneko arretarako 37 zentro Hezkuntza bereziko2 Ikastetxe69 Egoitza unitate 3 Babes zerbitzu Kontzertaturiko 47 Hezkuntza Unitate89 6. SA-Aniztasuna ez daikusten gainditubeharreko arazo gisa,rreraguztien ikasketarilaguntzeko baliabideaberasgarri gisabaizikHezkuntza InklusiorakoHezkuntzako Materialak(Booth, Ainscow, Black-Hawkins, Vaughen eta Show) 10 7. SarreraSarreraahal izateko, eman beharreko laguntza Beste alde batetik, ikusten dugu beha-emango duten eta irakasleentzat erabilgarri rrezkoa dela hezkuntzako inklusioa ikasle Haur guztientzat etaizango diren materialak sortu ditugu, urri-tasunaren errealitatea barne izango duen guztiek urritasunaren inguruan ikasteko haien desberdinta- duten aukera gisa lantzea, horrela desber-hezkuntza sistemaren eraikuntzan aurrera sun guztientzat to- dinak diren pertsonekiko errespetua esku-egiten lagungarri izan daitezen. ratzeko edo garatzeko. Ezin dugu ahaztu kia izango duten etaOrain arte askotan esan da oso garrantzi-ikasleek urritasunari buruz jakiteko es-horiek errespetatukotsua dela urritasuna duten ikasleak beste Desberdintasunean hez- kubidea dutela, eta irakasleen ardura dela dituzten ikasgelakguztien munduan aritzea, ikasgeletako tea ezagutzea eta onartzea kontzientziazio horretan laguntzea.sortzea denborabizitzako parte izan daitezen eta gizarteda, eta inoiz ez ezkutatzea. Hezkuntzako komunitate osoak ezagutuharremanak eta erabateko garapena in- asko eskatzen duenEzkutatzen bada baztertu behar duen errealitatea da. Agente guztiekdartuko duen hezkuntzako partaide izan estrategia egokiak garatu behar dituzteerronka da Aurre-daitezen Ardura horiek, gehien bat, ikas-egiten da.gelan urritasuna duen ikasleren bat duten hezkuntza sistema gero eta inklusiboa-ra jarraitu behar goa izan dadin.irakasleek izan dituzte. Hala ere, oso gu-Irakasleei, jardunbide inklusiboak mar-dugu borrokantxitan egin da gai horri buruzko gogoetatxan jartzea erraztuko dieten gakoak Urritasunaren inguruan sentsibilizatzekogure adierazpenekin,urritasunik duen ikaslerik ez zegoen ikas- eta urritasun hori ulertzeko lan pedago-gelatan.eman nahi dizkiegu, adimen eta garapen gikoa aurrera eramateko eta adimen urri-gure irakaskuntzaurritasunari buruzko oinarrizko edukiakHori dela eta, Adimen Urritasuna duteneskainiz. Halaber, hezkuntzako etapatan tasuna duten pertsonekin elkarbizitzeko lanarekin eta gurePertsonen aldeko Elkarteen Euskal Fede- zehar, ikasleak sentsibilizatzen eta desber- balio egokiak ezartzeko, hezkuntzako eta- curriculumarekin, pa bakoitzera egokitutako materialak pro-razioak (FEVAS) erabateko konpromisoa dintasunean eta urritasunaren ezagutzan, posatzen ditugu. Azken helburua elkarbi- inklusioa, justiziahartu du eskola inklusibo modeloarenulerpenean eta onarpenean hezten lagun- zitzara heltzea da, pertsona bakoitza den eta errespetua lortze-garapenarekin. Funtsezkoa da irakasleek duko duten hainbat baliabide aurkezten di-konturatzea zein garrantzitsua den aniz-tugu. Laburbilduz, balioetan oinarritutako bezala aitortu behar dela ulertuz, eta ez ko ahaleginean izan nahiko lukeen bezala.tasuna, desberdintasuna eta urritasunahezkuntzaren inguruko kontzientziazioa (Stainback-Stainback, 1999)beraien eguneroko irakaskuntza jardu- sustatuko duten oinarrizko ezagutzak etanean sartzea. Alor horretan aurre eginikasgelako proposamenak. 12 13 8. Sarrera IntroduccinMATERIALESIRAKASLE GUZTIARENTZATHemen aurkezten ditugun HEL-materialak irakasle guztieidaude zuzenduta, berenikasgeletan adimen urri-tasuna duen ikaslerik izanedo ez.Merkatuan dauden hainbatmateriali buruzko proposa-menak biltzen eta eskain-tzen dira; guztiak ere bi-Etapa bakoitzean honako hau biltzen da:laketa eta azterketa sakonao Sentsibilizazio kartelak. buruakegin ondoren aukeratu dira,eta ikasgelan erraz eta uneo- o Ipuinen, irakurketen proposamenak,ro erabili daitezke.bakoitza bere jarduerekin.Jarduera bakoitza, berematerialekin, hezkuntzako o Jolasak.etapetan (haur hezkuntza,lehen hezkuntza eta biga-o Ikus-entzunezko euskarrianrren hezkuntza) pentsatuz dauden materialak, filmak etaorientatu eta diseinatu da; antzezlanak, ikusteko eta aztertzeko.hori dela eta, etapa bakoi-tzerako jarduera egokienako Hala irizten badiote tutoreek garatuere adierazten ditugu.ditzaketen proposamenak. 1411 9. HelburuakHELBURUAKMaterialen erabilerarekinbilatzen ditugun helburuakhonako hauek dira: MARKO Bermatzea Ikasleak, eskolako pro- zesu osoan, adimen edo garapen urrita- suna duten ikaskideei Tutoretzak lantzean honako hau bilatzen da: o Sentsibilizatzea Gizakien arteko desberdintasunen teorikoa buruzko informazio egokia eta egokitua inguruan. izan dezan bermatzea. o Sentsibilizatzea Ikusten diren urritasunen inguruan. Hezteao Sentsibilizatzea Urritasunen inguruan haien sinto- Adimen edo garapenmen arabera (adibidez, jokaera, komunikazioa). urritasuna duten pertsonekiko jarrerao Planifikatzea Etapa bakoitzerako egokiak diren positiboetan heztea jarduerak planifikatzea eta burutzea, era egituratuan eta (errespetua, tratueduki argiekin. egokia eta elkarrekiko laguntza, etab.). o Implikatzea Ikasleak jardueraren burutzapenean. o Akordioetara eta jardunbide adostuetara heltzea.16 10. Marko teorikoa Marko teorikoaINKLUSIORAKO ESKUBIDEAIkuspegi inklusiboak aniztasuna irakas- dintasunek ikasteko aukera handiakkuntza-ikasketa prozesua aberastuko eskaintzen dituzte. DesberdintasunakInklusioa, beste ezer baino ge- Eskola inklusiboa honela ulertu behar da: duen elementu gisa eta, ondorioz, gizabaliabide doakoa, ugaria eta berriztaga-hiago, eskubidea da, baina argi garapena bultzatuko duen elementu gisa, rria dira. (Robert Barth 1990, Stainbackdago oso kontzeptu zabala dela, o Ikasketarako eta parte hartzeko oztopoak identi-baloratzea bilatzen du. Inklusioak etenga-eta Stainback-etik hartua, 2004, 26. orr.).fikatzen dituena, ondoren murrizteko, eta, halabereta argitu behar da. Definiziobeko hobekuntza prozesuarekin konpro-bi prozesu horiek bultzatzeko baliabideak indartzen Horrela, aniztasuna elkarrekintzak eta ikas-bat baino gehiago bildu eta misoa eta jarrera eskatzen du; hezkunt-dituena.ketak aberasteko aukera gisa onartu ahalkontuan har dezakegu, Patter- zako kulturak, politikak eta jardunbideakizango da. Beharrezkoa da desberdinta-sonena, adibidez: Norbanakoo Ikasleen beharretan zentratzeaz gain, eskolakoaztertzeko eta horien gainean gogoeta egi-suna sozializatzea, informazioan eta elka-bakoitzak bere balioa duela eta testuinguruaren planteamenduei buruzko gogoetateko eta oztopoak eta hobetu beharrekorrekintzarako adibide egokietan oinarrituz.taldeko kide dela uste izateanegiten duena. alorrak identifikatzeko esfortzua eskatzenoinarritutako bizitzeko modudu. Inklusioan aurrera egitea errespetu, to-bat da, elkarrekin bizitzeko era. o Ikasle guztiei, aurrera egiteko hezkuntza alorrekolerantzia eta elkartasun jarreretan aurreraInklusioan oinarritutako eskolaaukerak eta laguntzak ematen dizkiena.egitea da; balioetan heztea da, baina balio- Ikasgelan denokikasle guztiak barne, partaide, o Ikasle guztiak ahalik eta irakaskuntza indibiduali- ak, erakusteaz gain, bizi egiten dira; elka- nolabait desberdinaksentituko diren eskola izango zatuenean parte har dezaten prestatzen dituen ikas- rrekin biziz elkarrekin bizitzen ikastea da. garela planteatzea,da. Horrek esan nahi du ikas-keta giroa eskaintzen duena.le guztiak onartuak izan beharHelburu horiek errealitate bilakatzeko, etadenak berdinak ga-o Aniztasuna arazo gisa ikusi beharrean guztiontzatrela, Kepa izan ezik,desio onetan gera ez daitezen, beharrezkoadirela, bakoitzari bere berezita-aberastasun gisa erakusten duena. da Hezkuntza Erkidegoko agente guztiaksuna aitortu behar zaiola, balo-informatzea, sentsibilizatzea eta mentali- planteatzea bainoratu egingo direla, eta guztiek o Hezkuntzako Erkidegoak bere hartzen dituen ba-ere eskolan parte hartuko du- lio inklusiboak garatzen dituena.zatzea, baita ikasleak ere; oso garrantzitsuaaskoz ere aukera abe-tela, bakoitza bere gaitasunenda aniztasun hori ezagutzeko eta ulertzeko rasgarriagoa da.arabera. Esan dugun bezala, o Desberdintasunean hezten duena, bakoitzaren be- aukera izatea.rezitasuna ezagutaraziz. (Parrilla, 2005, 121.orr.)FEVASen helburua, irakas- Hori dela eta, oso garrantzitsua da irakas-kuntzari dagokionez, eskola o Aniztasunaren errespetuan, aitorpenean eta balio- leek desberdintasunean hezteko eran-inklusiboa da.an hezten duena.tzukizuna beren gain hartzea. Desber-1819 11. Marko teorikoa Marko teorikoaHelburua ez da urritasuna ulertzea soilik, Onartu behar dugu inklusioa prozesu bat dela izan ere eskolak aniztasunari erantzutekobeste pauso bat eman behar da: urritasunaduten pertsonekiko balio positiboak ga- Aniztasunaz hitzerarik egokienak bilatu behar baititu. Horretarako estilo profesionala beharko da, irakas- leek adimen urritasuna duten pertsonekiko jarrera eta ekintza positiboak sor ditzaten;ratzea. Urritasuna duten pertsonak huma- egiteak berdintasunez beharrezkoak dira beraien inklusio jardunbideei buruzko gogoeta egingo duten etanizatuko, errespetatuko eta dignifikatukodituzten balioak; tolerantzia, elkartasuna, hitz egitera garamatza. aurrera egiteko helburuak ezarriko dituzten profesionalak.errespetua eta inklusioa bultzatuko dutenAniztasuna gizakiaribalioak. loturik dagoen berdin-Zalantzarik gabe, ikasle guztiei desberdin-tasunaren adierazpentasunari buruzko informazioa ematea etaEsperientziarengatik badakigu posible dela ikasle jakin bat baino ez da.gai hori lantzea, eguneroko jardunaren guztiak ikasgeletan izatea, baldin eta hezitzaileek ho-bidez urritasuna duten pertsonekin nola(Parrilla 2003; 98.orr.)aritu erakustea, oso lagungarri izango da riek hartzeko, adiskidetasuna sustatzeko, curriculumaelkarbizitza sustatzeko, enpatia bestea-egokitzeko eta praktikak graduatzeko esfor-tzua egitenren tokian jartzeko eta besteak sentitzen FEVASen HEZKUNTZAINKLUSI- badute. Hala ere, erabateko inklusioa ez da beti erra-duena sentitzeko gaitasuna garatzeko,pertsonak hobeto onartzeko eta, azken BOAREN aldeko apustua egiten dugu,za izaten. Ondorioz, beharrezkoa da helduek haurra hau da, guztiontzako eskola, pertsonafinean, urritasuna duen edozein pertsona- guztiak bere izango dituen eskola, per- baztertzearen bide erraza ez hartzea, gizarte inklusioren bazterketa saihestuko du. tsona horiek era batekoak edo bestekoak egokia lortzeko soluzioak bilatzea baizikHaurtzarotik balioetan heztea oso ga-izanik ere. Ikasgela eta eskola inklusiboakrrantzitsua da helburu horiek lortusortzen baditugu, desberdintasunak erres- (Stainback eta Stainback, 1999, Parrillatik hartuta, 2005, 115. orr.)ahal izateko. Horrela, desberdintasunenpetatuko dituzten eta desberdin ikustenirakaskuntza-ikasketa prozesua susta-dena baztertuko ez duten gizarte inklu-tzeko lana egiteko orduan irakasleentzat siboak lor ditzakegu. Aniztasuna abe-lagungarri izango diren orientabideakrastasunerako benetako balio gisa hartueman nahi dizkiegu.behar da.2021 12. Marko teorikoa Marko teorikoaADIMEN URRITASUNACIF 2001ak bi azpi-talde nagusitan anto- latzen du informazioa:Azken bi hamarkadatan aldaketa han- guruan dago. Faktore horiek funtsezkoak1. fUNTZIONAMENDUA ETAdia ikusi dugu urritasuna ulertzeko eran. izan daitezke aukera berdintasun egoeraURRITASUNALaguntzan eta gaitasun funtzionalen be- edo bazterketa egoera izateko. Sistema 1 a) funtzionamendua:rreskuratzean zentratutako betidaniko horren eraketa zehatza egin ahal izatekoplanteamenduen ordez, urritasuna dutenbeharrezkoa izango da faktore horiek iden- Norbanako baten elkarrekintzaren (osa-pertsonek bizitzako alor guztietan partetifikatzea, haien jokaera aztertzea eta per- sun baldintza batekin) eta testuingurukohar dezaten, aukera berdintasuna saihestentsonarekiko berdintasuna edo bazterketafaktoreen alderdi positiboak adieraztenduten oztopoak identifikatzean eta ken- lortzeko orduan duten eragina ikustea. ditu. Bertan sartzen dira Gorputzarentzean oinarritutako beste planteamendu Funtzioak, Gorputzaren Egiturak, Jardue-batzuk ezarri dira.rak eta Parte hartzea.Uste dugu gure gizartea antolatzeko modua Gure gizartea 1 b) Urritasuna:aldatzen badugu, urritasuna duten pertso- antolatzeko moduaNorbanako baten elkarrekintzaren (osa-nek aurkitzen dituzten oztopoak asko mu-aldatzen badugu, sun baldintza batekin) eta testuingurukorriztu daitezkeela, kasu askotan desagertuere egin daitezkeela. Gaur egun inklusioa urritasuna duten faktoreen alderdi negatiboak adierazten ditu. Bertan sartzen dira Gorputzaren Fun-bultzatzen da, mugatuagoa den egokitza- pertsonek aurkitzentzioen eta Gorputzaren Egituren gabeziak,penaren helburuaren gainetik, hori baitadituzten oztopoakJardueran dauden mugak eta Parte hartze-urritasuna duten pertsonak gizarteratzekoeta gizarte aktiboan parte hartzeko aukeraasko murriztuko zailtasunak.ematen duen faktore nagusia.daitezkeela, kasu2. TESTUINGURUKO fAKTOREAKUrritasunaren eta Osasunaren Nazioarte- askotan desagertuNorbanako baten bizitzaren eta bizimo-ko Sailkapenaren (CIF, OME-ak 2001ean ere egin daitezkeeladuaren oinarria dira. Bertan Ingurume-onetsia) arabera, urritasuna duen pertsona,narekin eta Pertsonarekin erlazionatutakozenbait faktore elkarrekin aritzen diren in- faktoreek dute eragina. 22 23 13. Marko teorikoa Marko teorikoaAAIDD-aren iritziz, BOST pREMI-Beraz, eredu teorikoa aldatu egiten da aurreko definizioekin alderatuz.Adimen Urritasunari buruzko Elkar-SA hartu behar dira kontuan definizioa Norbanako baten adimen mugak ez dira nahiko norbait adimen urri-te Amerikarrak (AAIDD) honela aplikatu ahal izateko: dun gisa baloratzeko. Kontuan izan behar da pertsonaren eta ingurua-definitzen du adimen urritasuna:o Funtzionamenduan ematen diren mu-ren arteko elkarrekintza. Inguruari garrantzia ematearen ikuspegi horiadimen funtzionamenduan zeingak, adin eta kultura berekoen erkidegokoda, baita ere, 1978an Warnock txostenak hartu zuena, hezkuntza, beharegokitze jokaeran, egokitzeko gaita-giro tipikoen testuinguruarekin erlaziona- berezien kontzeptuan sartzean eta behar horien alderdi erlatiboa eta inte-sun kontzeptuzkoetan, sozialetan etatuz hartu behar dira kontuan.raktiboa azpimarratzean.praktikoetan adierazitakoan, mugaesanguratsuak dituen urritasuna.o Baliozko ebaluazioak kontuan izan be-AAIDD-ak kontuan hartzen duen adimen urritasunaren eredu teorikoa honako hau da:Urritasun hori 18 urte bete aurretikhar ditu kultur eta hizkuntz aniztasuna,bai eta komunikazioarekin eta zentzume-sortzen danekin, trebezia motoreekin eta jokaerare-(Luckasson eta cols)kin erlazionaturiko desberdintasunak ere. 1. Adimengaitasunako Mugak, sarri askotan, bat datoz norba-nako baten gaitasunekin.Definizio hori abiapuntutzat hartuta, 2. Jokaerapertsona batek adimen urritasuna izan o Mugak deskribatzeko orduan xede ga-egokitzaileadezan hiru irizpide bete behar ditu:rrantzitsua da beharrezko laguntzen pro- BANAKAKOfila garatzea.3 . Parte hartzea, LAGUNTZAKo Muga esanguratsuak adimen funtzio-FUNTZIONA-elkarrekintzak,namenduan.o Eman beharreko laguntzak denbora MENDUAgizarteko rolakluzean ematen badira, kasu gehienetano Muga esanguratsuak egokitze jokaeran. urritasuna duen pertsonaren bizitza fun-o Urritasuna 18 urte bete aurretik agertzea. tzionamenduak hobera egingo du. 4. Osasuna5 . Testuingurua 2425 14. Marko teorikoaMarko teorikoaDimentsio bakoitzeko garrantzitsuena3 . Parte hartzea, interakzioak eta Inguru erabilerrazen egokitza-laburbilduz: B. Sozialakgizarte rolak: pena eta diseinua ezinbestekoa da1. Adimen gaitasunak:o InterpertsonalaDimentsio honek, norbanakoak erkide- adimen urritasuna duten pertso- o Erantzukizunagoan duen parte hartzea eta bertan bete- nen funtzionamendua hobetzekoAdimena gaitasun orokor gisa hartzen da,eta haren barruan sartzen dira arrazoiketa,o Autoestimuatzen duen tokia ebaluatzen du.plangintza, arazoen konponketa, kontzep- o Sineskortasuna (engainatua 4. Osasuna (fisikoa, burukoa, etiologia):Kontzeptu berri horretan, bere gaitasune- edo manipulatua izateko aukera)tu abstraktuen pentsamendua, ideia kon-tan muga jakin batzuk dituen pertsonarenplexuen ulerpena, azkartasunez ikastea eta o Xalotasuna Osasunaren Mundu erakundeak eman- funtzionamenduan inguruak duen garran-esperientziatik ikastea. o Arauak jarraitzeadako definizioa kontuan izanik, erabateko tzia aitortzen da. Hau da, atzerapena ez o Legeak betetzeaongizate fisikoa, burukoa eta soziala dela2. Jokaera moldatzailea: o Biktimizazioa saihesteaulertzen da. dago pertsonan edo inguruan, baizik eta pertsonak, bere inguruan aritzeko di-Pertsonek, beraien eguneroko bizitzanC. praktikoak5. Testuingurua (giroak eta kultura):tuen gaitasunen ondoriozko funtziona-funtzionatzeko ikasi dituzten gaitasun menduan.kontzeptuzkoen, sozialen eta praktikoen m Eguneroko bizitzako jarduerakDimentsio honek, urritasuna duen pertso- Jatea, transferentzia / mugikorta- nak egunero bizi dituen baldintzak deskri- Pertsonen gaitasunak genetikoki markatu-multzoa da. suna, garbitzea, janztea batzen ditu. Gutxienez hiru maila biltzenrik datoz, baina gaitasun horiek garatzeaKontzeptuzko trebezien, trebezia sozia- dituen Bronfenbrenner-en eredu ekolo-ez da genetikaren kontu soila: testuin-len eta praktikoen ADIBIDEAK:o Eguneroko bizitzako jarduera gikoan oinarritzen da: guruak ere badu eragina. Beraz, ingurua instrumentalak lagungarria edo ez hain lagungarria izan Janariak prestatzea, etxea garbi- Mikrosistema: hurbileko inguru soziala, daiteke. Inguru erabilerrazen egokitzapena tzea, garraioa, botikak hartzea, di- pertsona, familia eta inguruko beste zen- A. Kontzeptuzkoak eta diseinua ezinbestekoa da adimen urri- rua erabiltzea, telefonoa erabiltzea bait pertsona barne. tasuna duten pertsonen funtzionamendua o Hizkuntza (hartzailea eta adierazlea) o Lanbide hastapeneko trebeziak Mesosistema: auzokideak, erkidegoa eta hobetzeko.hezkuntza edo laguntza zerbitzuak es- o Irakurketa eta idazketa o Inguru osasungarria izatea kaintzen dituzten elkarteak. Garrantzitsuena, pertsona urritasunaren o D iruarekin erlaziona-gainetik dagoela ulertzea da; beste ezer tutako kontzeptuak Makrosistema: kultur patroi orokorrak, baino lehen pertsona bat ikusi behar dugu, o Zer egin nahi duten jakiteagizartea, herrialdea edo eragin sozio-poli-bere eskubideak onartu eta garapenerakotikoak.aukerak eskaini.2627 15. Marko teorikoaMarko teorikoaAUTISMOAREN ESPEKTROAREN NAHASKETAK (TEA)1. Elkarrekiko gizarte elkarrekin-pronominala eta hitzen asmakuntza. tzaren garapenaren nahasketa Aurpegiko adierazpenak, jarrerak edo kei-TEA hitzak dimentsio desberdinen ja- Pertsona batzuengan gizarte isolamendua nuak ulertzeko zailtasunak izan ohi di-rraipena azpimarratzen du, kategoria ikusten dugu; beste batzuk pasibo egotentuzte; jokaera horiek gizarte elkarrekintzabakarra kontuan hartu beharrean. TEA Nahasketa neuro-psikia-dira, besteenganako interes gutxi eraku-zailtzen dute. Ez dute hizkuntza erabiltzenduten pertsonengan era kualitatiboan trikoak dira, mota as-tsiz. Pertsona batzuek era arraroan ezaresperientziak konpartitzeko. Zailtasunakaldatzen da gizarte elkarrekintzarako, kotako adierazpen kli-ditzakete gizarte harremanak. Orokorrean, dituzte elkarrizketa bat hasteko edo jarrai-komunikaziorako eta irudipenerakogizartearen arauak ulertzeko eta emozioak,tzeko; ez dituzte txantxak, ironia eta esa- nikoak dituzte eta nerbiogaitasunen multzoa. Ondoren laugarrenpentsamenduak eta interesak konpartitze-nahi bikoitzak ulertzen. sistema zentralaren gara-faktorea ere sartu zen: jardueren eta inte-ko zailtasunak izaten dituzte. Ez dituzte 3. Interesen eta jokaeren erreper-resen patroi errepikakorrak. peneko faktore anitzeko ulertzen esanahi bikoitza duten esaldiak, torio mugatuaHorrek esan nahi du TEA duten baina oi-disfuntzioen ondoriozailtasunak dituzte besteen intentzioez ja- betzeko. Hori guztia dela eta, pertsona ho- Pertsona gehienek ez dute ohiko simulazio,narrizko sintoma anitzak dituzten pertso-dira. Zergati organiko rientzat zaila izaten da gizarte harremanak fikzio edo fantasia jolasa garatzen, eta ho-nak aurkituko ditugula:desberdinak dituen adie-ezartzea. rrek asmo mugatzen du besteen emozioak razpen kliniko espektro 2. Ahozko komunikazioaren eta eta intentzioak ulertzeko gaitasuna. Oso zabal horren ezaugarria ahozkoa ez denaren nahasketa zaila egiten zaie gertatu behar dena aurrez ikustea. zenbait funtzio fisio- Pertsona batzuek ez dute inolako hizkun- logikoren eta neuro-tza motarik garatzen; beste batzuk sistema Jokaeraren patroiak errepikakorrak eta erri- tozkoak dira, eta ezohiko objektu bitxiak psikologikoren ukipen alternatiboak edo komunikazio handiga- hurbileko izan ditzakete. Pertsona batzuek nuklearra da rriak erabiliz komunikatzen dira. interes bereziak izaten dituzte. Horrez gain, Sarri askotan, beraien hizkuntz trebezien ez ohiko sentsibilitatea erakusten dute senti- (Autismo-Europa)era eta edukia desberdinak izaten dira. Ba- menen estimuluen aurrean. Mugimendu es- tzuek ekolalia izan ohi dute, hau da, hi- tereotipatuak izaten dituzte: hegaz egitearen tzen edo esaldien errepikapena; inbertsio itxura, eskuak igurztea, balantza egitea28 29 16. Marko teorikoaTU-Nahasketa horiez gain, TEA duten pertsonek loturiko bigarren mailako sintomak izatendituzte. Ohikoenak honako hauek izaten dira: krisi epileptikoak, elikaduraren nahaske-tak, loaren nahasketak, inpultsibitatea, hiperaktibitatea, adimen urritasunaAutismoaren jatorria oso argi ez dagoen arren, jatorri biologikoa duen nahasketa delauste da. Baron-Cohen eta Bolton-en arabera, zergati biologikoen artean faktore gene-tikoak, infekzio birikoak eta haurdunaldian edo erditzean gertaturiko zailtasunak daude;horietako edozeinek sor dezake TEA eragiten duen buru kalte arina. Zergati biologikohoriek ez dira haur guztiengan aurkitzen, eta horrek esan nahi du oraindik beste zenbaitfaktore biologiko aurkitu gabe daudela.TEAk eragin handiagoa du gizonezkoen artean (hiru bider gehiago ematen da gizo-nezkoen artean emakumezkoen artean baino), baina emakumeek pronostiko larriagoaizaten dute. Ez dakigu zergatik dauden desberdintasun horiek gizonezkoen eta emaku-toretzakmezkoen artean.Joaqun Fuentesen iritziz (Gipuzkoako Poliklinikako haur eta gazte psikiatria zerbitzukoburua), Euskadin 250 haurretatik 1ek TEA-ren bat erakusten du, kasu arinenetatik hasi etalarrienetaraino.30 17. TutoretzakTutoretzakIkasle talde bakoitzak, bere ezaugarriak etabeharrak ezagutzen dituen irakasle tutorebat du bere eskola bizitza osoan. Tutore Desberdintasuna ezhorren lana ezinbesteko laguntza da ikas-leen trebakuntza integralerako, izan ere,da bakoitza den iza-hezkuntzako etapa bakoitzean ezaugarri ki errepikaezin ho-edo jokaera desberdinak dituen arren, beti rren adierazpen soila,ere ahalegina egingo baitu ikasgelan har-monia egon dadin helburuen, edukien etakasu askotan, izaterataldearen sozializazio prozesuaren artean. heldu ahal izanaren,Gure iritziz tutoreen lana prozesu jarrai- izateko aukera ge-tua da eta ikasleei munduaz eta besteez hiago edo gutxiagoduten ikuspegi propioa eraikitzen lagun-du behar die; horrek diziplina anitzekoizatearen eta gizarte,jarduerak burutzea eskatzen du, izan ere,ekonomia eta kulturatutoretzak hezkuntza ekintza eta irakas-kuntza lana osatzen baititu. alorretako ondaree-Tutoreak ikaslea bere ikasketa prozesuan bertan inbolukratzen du ikasgai bakoitzarenUNESCO-ren aurrean aurkeztutako XXI. tan parte hartzeko programan beren beregi biltzen ez diren trebatze eta heltze prozesuaren zenbait alderdimenderako hezkuntzari buruzko Nazioar- adierazpena ere badalantzen baititu. Horrela, balioetan hezten du eta ikasleentzat eredu da, erreferentegarrantzitsua. Helduak beti dira funtsezko elementua; esaten eta egiten dutena, nolateko Batzordearen txostenaren arabera (Gimeno Sacristn, 1999, Lpez jokatzen duten eta nola zuzentzen diren urritasuna duten pertsonengana, imitatzeko ere-hezkuntza, bizitza osoan, lau zutabetan oi- Melerotik hartua 2004, 69. orr.) du izango dira ikasle guztientzat. Hau da, haurrek helduengan ikusten dituzten jarre-narritzen da: ezagutzen ikasi, egiten ikasi,rek eta jokaerek zerikusi handia izango dute urritasuna duten pertsonekiko balioakelkarrekin bizitzen ikasi eta izaten ikasi.ezartzeko orduan. Hori guztia curriculum ezkutuaren parte da. Oso garrantzitsuaHorretarako tutorearen lana funtsezkoa da;da argi izatea eta ondorio hori ezagutzea, desberdintasuna onartuko, errespetatuko etaikasleari laguntzen dio hezkuntza prozesuaitortuko duen eredu inklusiborantz aurrera egin ahal izateko.osoan, ezagutzaren eta ikasketaren aldekojarrerak bultzatuz eta sormena, autonomiaeta erantzukizuna sustatuz.32 33 18. Tutoretzak TutoretzakTutoretzak oso une egokia dira eskolakorrezkoa da irakasleek, tutoretzen bitartez,Informazioaren eta sentsi-antolakuntzan pertsona eta gizarte mai-ikasleen iritzia ezagutzea, iritzi hori az-lako trebakuntza hedatuko duten zenbait bilizazioaren bidez berezkotertzea eta egituratzea eta eman beharrekogai lantzeko orduan. Hori dela eta, tutore- laguntza sortuko dira ikas-azalpenak ematea. Garrantzitsua da, bai-tza lana, ongi planifikatuta baldin badago, gelako ateak zeharkatzen ta ere, familiari baimena eskatzea edo-oso erabilgarri izan daiteke ikasleak adi-dituzten eta adimen urrita-zein ekintza edo jarduera burutu ahalmen edo/eta garapen urritasunaren ingu- suna duten pertsonentzat.izateko.ruan sentsibilizatzeko. Irakasleei ematen zaien laguntza osatze-Gure esperientziak erakutsi digu irakas- nak ulertzeko eta beraienganako ulermen ko, sareko lanaren edo elkarlanarenleek, gai jakin batzuen inguruan, adimen eta arreta giroa sortzeko.ideia gomendatuko genuke. Kasu horre-urritasunaren inguruan, adibidez, sentsi-tan, urritasuna duten pertsonak beraiek, Hau da, tutoretzak eguneroko jardunarenbilizatu ahal izateko eta ideia garrantzi- auto-kudeatzaileen taldeen bitartez, une osagarria dira; ikasleak onespenerakotsuak transmititu ahal izateko, horrekin batzuetan tutoretzetan har dezakete par- prestatu ahal izateko, irakasleek anizta-bat datozen sinesmenak eta jarrerak izan te, beraien esperientziak ezagutarazteko suna eta urritasuna onartu behar dituzte.behar dituztela, seguru sentitzeaz gain. Auto-kudeatzaileak, adimen urritasuna Ezinbestekoa da irakasleek ikasleak duten pertsona helduak dira, eta aldian be-Horretan laguntzeko oinarrizko ezagutzak motibatzea besteak onar ditzaten. Beraz,hin beraien elkarteetan biltzen dira, komu-emango ditugu, eta baita ikasgela barruan desberdintasunak aurkitzen, ezagutzen eta Adimen edo/eta garapen urritasuna duten nikaziorako trebeziak jasotzeko, pertsonaerabili beharreko zenbait material, ikasleak errespetatzen lagundu beharko diete, gelanpertsonak dauden ikasgeletako ikasleeketa gizarte mailan autonomia handiagoasentsibilizatzeko eta beraien artean urrita- horretarako giro egokia ezarriz. Guztienezagutzen dute zer den desberdintasuna, lortzeko eta beraien kabuz hitz egiteko etasuna duten pertsonekiko jarrera positiboak errespetuan eta onarpenean hezi behar beraien ideiak sortu dituzte urritasuna erabakitzeko aukerak zabaltzeko. Horrezsortzen laguntzeko. dituzte, elkarlanean eta elkarrekiko lagun- duen pertsonarekin izandako esperien- gain, beraien eguneroko bizitzan eraba-Emaitzak lortzeko oso garrantzitsua da tzan eta erantzukizunean. Komenigarria da tziaren arabera, helduei pertsona horie-kiak hartzen eta pertsona eta hiritar gisaprofesionalek adimen edo/eta garapen urri- informazioaren eta sentsibilizazioarenkin ikusten dieten jarreraren arabera eta beraiei ere dagozkien gai praktikoen ingu-tasuna duten pertsonengan sinestea eta es- bitartez berezko laguntzak sortzea ikas-beraien gurasoen eta ingurukoen iritzia ruan eztabaidatzen ere ikasten dute. Adi-kolan elkarrekintzarako eredu positibo gisagelako ateak zeharkatzen dituzten eta kontuan izanik. Kasu horretan, ikasleek men urritasuna duten pertsonen elkartee-agertzea, horrela urritasuna duten pertso- adimen urritasuna duten pertsonentzat.beraien informazioa jaso dute, eta beha-tan oso ohikoa da talde horiek eratzea.34 35 19. Presentacin FEVASAniztasunaz hitz INfOR-egiteak berdintasunezhitz egitera garamatza. MAZIOAniztasuna gizakiariloturik dagoen berdin- Osagarriatasunaren adierazpenjakin bat baino ez da.(Parrilla, 2003:98). Adimen urritasuna 36 33 20. Informazio OsagarriaInformazio OsagarriaAtAl honetAn hAinbAt libururen etA Valora la diferencia ikasgelatik urritasuna lantzeko presta- web gune interesgarriak:hAinbAt web guneren erreferentziA sAr- tu den hezkuntza programa da. jerezko udalak, omad bule-FEVAS Adimen urritasuna duten pertsonen aldeko elkarteen euskal federazioa.tuko dugu, lAgungArri izAn dAitezkeelAko goaren (oficina municipal de Atencin a la disCApACidAd)www.fevas.orgirAkAsleek Adimen urritAsunAri etA gArA- bitartez, honako gune honetatik jaitsi daitezkeen programapenAren beste nAhAsketA bAtzuei buruz ge-hauek bultzatzen ditu: FEAPS Confederacin espaola de organizaciones a favor de las personas con discapacidad intelectualhiAgo jAkin dezAten www.feaps.org http://www.omad.jerez.es/index.php?id=11Djame que te hable de los nios y nias con autismo de tuAttem Asociacin para el tratamiento de personas con alteraciones del desarrollo Oinarrizko premisa honako hau da:www.attem.comescuela. hernndez, j; martn, A. y ruz, b. (2007). madrid: - bazterketa ezaren gehi ekintza positiboaren emaitza gizarte-teleno ediciones, s.l.CERMi Comit espaol de representantes de personas con discapacidad ratzea da.Liburu hori lagungarri izan daiteke autismoaren espektroko na-www.cermi.eshasketa duten ikasleen aurrean erantzun egokia emateko.Lan horiek lantzeko honako material hauek jaitsi daitezke:Confederacin Autismo Espaa - hezitzailearen gidaliburua - gua del educador.www.autismo.org.es/AE/default.htmMrame! Forma de ser. Forma de actuar. Alonso-garca, j.(2005). madrid: Cepe.- lehen hezkuntzako unitatea - unidad primaria.Creena Centro de recursos de educacin especial de navarra. departamento de educacin del gobierno de navarra - bigarren hezkuntzako unitatea - unidad secundaria. www.pnte.cfnavarra.es/creena/003Documentacion/descargar.htmlEscchame! Relaciones sociales y comunicacin. Alonso-garca, j. (2005). madrid: Cepe. - batxilergoko unitatea - unidad bachillerato.Discapnet el portal de la discapacidadAtindeme! Ocio y aprendizajes. Alonso-garca, j. (2005). Jarduera gehienak gehiago zentratzen dira sentimen urritasune- www.discapnet.esmadrid: Cepe.tan edo urritasun fisikoetan.inico instituto universitario de integracin en la ComunidadAndresen bitartez, garapenaren nahasketa jeneralizatua (GNG- La discapacidad en el cine. Alegre de la rosa, o.m. (2003).inico.usal.esTGD) diagnostikatu zaion kasu errealera hurbiltzeko aukera barcelona. ediciones octaedro.emango diguten hiru liburu. Junta de Andaluca los trastornos generales del desarrollo. una aproximacin desde la prctica Liburu horrek Hezkuntza Bereziak zinean izan duen historia la- www.juntadeandalucia.es/educacion/nav/contenido.jsp?pag=/Contenidos/PSE/Actividad fsica adaptada: El juego y los alumnos con dis- burbiltzen digu. Filmak laukietan agertzen dira sailkatuta. Etaorientacionyatenciondiversidad/educacionespecial/Publicacionescapacidad. ros hernndez, m; blanco rodrguez, A; bonanyzinea irakaskuntzarako baliabidea dela kontuan izanik, liburua- ren amaieran zenbait gidoi ditugu, ikasleekin urritasunaren gaia NeeDirectorio. Recursos para la Atencin a la Diversidad. Regin de Murcia Consejera de educacin y Cienciajan, t. y Carol gres, n. (2006). barcelona: paidotribo.www. needirectorio.murciadiversidad.org/Liburu honetan zenbait sentsibilizazio jolas biltzen dira, anizta- landu ahal izateko.sunaren errespeturako bide gisa.Real Patronato sobre Discapacidadwww.rpd.es3839 21. PresentacinFEVAS IntroduccinEDUCACIN INFANTIL HAUR Haur hezkuntzako lanahelburu nagusi batera dago zuzenduta:Ikasleak kontzientziatzea, denak HEZKUNTZAdesberdinak garela ikus dezaten,eta badaudela laguntza behar du-ten haurrak.Ikasgelan egiteko bost jarduera proposatzen ditugu; horretarako zenbait material auke-ratu ditugu, horiek nola erabili azalduz. Horrez gain, ikasgelan erabili daitezkeen bestezenbait material kontsultatzeko gonbidapena luzatzen da. 36 A 22. PosterraHaur HezkuntzaDesberdintasunen inguruan 1 JARDUERAsentsibilizatzeko posterraZuen esku ikasgelan jartzeko poster bat laguntza mota. Pertsonen arteko desber-jarriko dugu. Posterra ikasturteko hainbatdintasunak ugariak izan daitezke: batzuekunetan erabili daiteke, taldearentzako inte-sentimen zailtasunak dituzte, beste batzuekres gune gisa.oinez ibiltzeko zailtasunak, beste batzuekgauzak ulertzeko, beste batzuek hitz egite-ko, beste batzuek gauzak egiten zentratze-Jarduera honen helburua irudienko, beste zenbaitek jolasteko Bakoitzaribitartez sentsibilizatzea da. Ikas-era batean lagundu diezaiokegu, eta gureleek desberdintasunak identifika-laguntzarekin hobeto egongo dira.tzea eta ezagutzea eta informazioaizatea bilatzen da. Azpimarratu Beste zenbait iradokizun:behar da pertsona batzuek zailta-sunak dituztela, baina horrek ez Guztion artean egin panel bat kartulinaduela esan nahi ez dutela eskolanbatzuetan; ikasleek desberdinak direnegon behar; denak talde bateko pertsonak agertzen diren irudiak bilatu1kide gara eta haiek ere eskolanbeharko dituzte, ondoren ebakitzeko etadauden haurrak dira. itsasteko.Jarduera talde handian egin daiteke, alfon-bra gainean daudenean, edo talde txikietan,bestela. Irudien laguntzaz desberdintasunakazalduko dira, eta baita eman dezakegun jarduera43 23. Denak berdinakHaur Hezkuntza 2 JARDUERADenak berdinak al gara?al gara?Haurrentzako ipuinen bitartez des- Elmerrek izan ezik, izan ere, Elmer koloretakoberdintasunerantz sentsibilizatu de- elefantea baita. Gehienetan besteek barre egi-zakegu. Komenigarria da jarduera ho- ten zuten Elmerrekin, baina nekatuta zegoenrretaz baliatzea, ikasleek ikus dezatendesberdina izateaz eta, ondorioz, egun bateandesberdina izatea ez dela inor baino taldea utzi zuen. Oihanean, beste animaliekingutxiago izatea. gurutzatzean, denek agur egiten zioten. Ele- fante koloreko baiez betetako zuhaixka aurkituMaterial gomendatua: Elmer eta gorpu-tza igurtzi zuen, bere gorputz osoaMcKee, D. (2006), gris geratu arte, baien zukuaren eraginez. BereBartzelona: Beascoa. taldera itzultzeko bidean animalia guztiekAdin gomendatua: 3 urtetik aurrera. egunon elefante jauna esaten zioten Elme- rri, inork ez zekien Elmer zenik. Taldean ere inor ez zen konturatu Elmer heldu zenik, bes-Elmerren istorioa kontatzen da. Elmer kolo- te elefanteei txantxak egiten hasi zen arte, de-2retako elefantea da, gainerako elefanteen des- nak oso serio ikusten zituelako. Denak barrezberdina, besteak grisak baitira. Ikasgelan izan hasi ziren. Euria hasi zuen, eta euriak berrirodezakegun ipuin bilduma da, eta ikasgelako ere Elmerren benetako koloreak atera zituen.lan materialaren barruan ere sar dezakegu. Azkenean, urtero jai bat egitea erabaki zuten,Ipuinaren laburpena: Elmerren eguna ospatzeko. Egun horretan ele-Elefante talde batean badira gazteak, zaharrak,fante guztiek kolorez margotzen dute beraienaltuak, potoloak edo argalak. Denak desberdi-gorputza, denek Elmerrek izan ezik, Elmerreknak dira, baina kolore bera dute, grisa, denak bere gorputza grisez margotzen du eta. 40 jarduera 45 24. Haur Hezkuntza Haur Hezkuntza2 JARDUERAJARDUERAKElmerren lagun izan nahiko zenuke?Marraztu nolakoa izango litzatekeen egunIpuina kontatu ondoren honako jarduerabat Elmerrekin. Jarduerarenhauek iradokitzen dira: Ondorioa1. Egin gogoeta honako gai hauei buruz: 2. Ikasleek azal dezatela zer gertatzenden ipuinean.Zergatik utzi zuen Elmerrek bere elefantetaldea? 3. Ikasle bakoitzak Elmer marraz deza- Badira, Elmer bezala, besteen desber-Elmer gainerakoen desberdin sentitzen zelako.Elmer taldera itzuli zenean, ezagutu alla, eta denbora batez ikasgelako masko-ta izan dadila. din senti daitezkeen pertsonak, bainazuten?Inork ez zuen ezagutu, ez baitzuen bera ema-4. Ikasleek beste pertsonaia batzuk biladitzatela etxean dituzten edo liburute- lagunak dira eta garrantzitsuak dira.ten, gainerako elefante guztien kolore gris gian irakurtzen dituzten ipuinetan. El-bera zuelako. mer bezala, desberdin sentitzen diren BESTE AHOLKU BATZUK:Elmerri buruz Mckee-k idatzi-pertsonaiak izan beharko dira. Bere itxuraz gain, zein beste ezaugarri berezitako istorio gehiago ere badaude: Klik gunean, gainera, Aprendiendo a leer condu Elmerrek?5. Ikasleek Elmerren istorio berriak Elmer bezalako jarduerak daude, kontuan har- El bao de Elmer.Besteei barre eragiten die, bere txantxekin.asma ditzatela. tzeko modukoak, Lehen Hezkuntzan batez ere. El chapuzn de Elmer. Nolakoa da Elmerren egunaren ospakizu-Egilea Remedios de Cabo Laso da.na eta zergatik ospatzen da? (http://clic.xtec.net/db/act_es.jsp?id=2051) Elmer en la nieve.Elefanteak kolorez margotzen dira, eta Elmer en zancos.Elmer gris elefante kolorez margotzen da.Bere gorputza gainerako elefanteek zuten Elmer juega al escondite.gris kolorez margotuz egun batean Elme- Elmer y el abuelo Eldo.rrek bere taldeari txantxa egin ziola ospa-tzen da. Elmer y el clima... 4647 25. Denok behar duguHaur Hezkuntza 3 JARDUERAlaguntzaDenok behar dugu laguntza Taldea kontzientziatu behar dugu, denok behar dugu laguntza zerbait egiteko. Material gomendatua: La tortuga Marian. Taboada, A. (2008). Madril: Ediciones SM. Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.o Ipuinaren argumentua: 1Marian dortokak irakurtzeko eta idazteko zail-tasunak ditu. Bere ikaskideek lagundu egitenIpuin honetan Down sindromea era ez diote. Bere urtegunean, guztien artean hegoakzuzenean lantzen da, ikastea gainerakoeioparitzen dizkiote, ahal duen lekuraino hegazbaino gehiago kostatzen zaion dortoka ba- egin dezan.ten bitartez. Amaieran, Down sindromeaduten haurrei buruzko zenbait testutxo3daude. Ipuin hori astebeteko epean landudaiteke, egun bakoitzean zenbait orrial-de irakurriz. Estrategia hori lagungarriizan daiteke arretari eusteko eta ulermenahobetzeko.ACTIVIDAD jarduera49 26. Haur Hezkuntza Haur Hezkuntza 3 JARDUERAJARDUERAK JarduerarenOndorioaIpuina irakurri ondoren egin daitezkeen galderak: Zuen ustez Marian dortoka ikasteko gai al da?Bai, Down sindromea (adimen urritasuna eta garapenaren beste nahasketa batzuk) duten pertsona batzuek, Marianhaurrekin gertatzen den bezala, Marian dortokak ikas dezake, laguntza eta denbora ge-hiago behar badu ere. dortokari gertatzen zaion Zer egiten du okilak Marian dortokarekin? bezala, denbora gehiago behar duteBere ondoan eseri eta hizkiak ikasten laguntzen dio. Nola tratatzen dute eskolan Marian dortoka? ikasteko, kostatu egiten zaie eta zaila-Onartu egiten dute, beste ikasle bat da. goa da. Oso garrantzitsua da guztion Zure ustez zergatik oparitzen dizkiote hegalak?Gauza guztietan (irakurketan, idazketan) ahal duen lekuraino hel dadin. artean eman diezaiekegun laguntza, Nahiko zenuke Marian dortokak bere urtegun jaira gonbidatzea? Erantzuna baiezkoa bal- ahal duten lekuraino hel daitezen.din bada, marraztu urtegun jai horiMarraztu ondoren esan behar da ez daudela berdinak diren bi izaki, guztiak bakarrakHaur bakoitzak identifikatu behar dueta desberdinak garela. zein laguntza behar duen. 50 51 27. Diferentzia biziHaur Hezkuntza4 JARDUERADiferentzia biziJarduera honekin haurrek zailta-Jarduerarensunak esperimentatzea eta bizitzeaOndorioabilatzen da.Diferentzia,Adibidez, zirkuitu bat antola daiteke, etabertan ikasleek oilo itsuaren jolasera jolasdesberdintasuna,dezakete, ikaskideren bati begiak estaliz,keinuen bidez komunikatzen ahalegindu sentitudaitezke, hanka bakar baten gainean edogurpildun aulki batean toki batetik beste-ra joan, zenbait objektu esku bakarrarekinhartu4 jarduera53 28. Desberdintasunek Haur Hezkuntza5 JARDUERAelkartu egiten gaituzteDesberdinasunek elkartu egiten gaituzteIkasleekin, desberdintasuna eta ezin- oBeltzitina antzerkiaren argumentua:tasuna erakusten den antzezlan batBeltzitina buruko atzerapena duen neskatilaedo filma bat ikustera joatea gomen-eta Txuribeltz ahatetxo itsusia. Biak desberdindatzen da.sentitzen dira eta besteek baztertu egiten di-tuzte, baina elkarrekin adiskidetasunaren ba-Panta Rhei konpainiak Beltzitinalioa aurkitzen dute. 1estreinatu zuen 2000. urtean. An-tzezlanak 60 minutu irauten ditu. Beste aukera batzuk SHREK eta Bus-cando a Nemo filmak izan daitezke.http://www.teatropantarhei.com/caste-llano/repertorio/beltzitina.htmAdin gomendatua: 4 urtetik aurrera.Hizkuntza: Gaztelania eta Euskara.5 Apdema Elkarteak eta Eusko Jaurlaritzak lagundu zuten antzezlan honetan.ACTIVIDADjarduera 55 29. Desberdintasunekikasketarako aukerahandiak biltzen dituzte. Beste zenbaitDesberdintasunak MATE- RIALdoako baliabide ugariaeta berriztagarria dira.(Robert Barth 1990, Stainback eta Stainback-etik hartuta 2004:26).56 30. Beste zenbait material Beste zenbait materialikAStuNitAtEAAhatetxo itsusia haur literaturako klasikoa da, eta asko dira Est bien ser diferente. parr, t. (2004). bartzelona: serres s.l.- Elmer matematika orduan.Elkarrekin ikasten dugulan hau argitaratu duten argitaletxeak. Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.- Elmer eta zientziak. Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera. egileak adierazi nahi die haurrei desberdina izatea ondo dagoela.- Elmer eta hizkuntzaAprenem junts elkartasuna, tolerantzia eta banakoen arteko des-berdintasunen onarpen balioak lantzeko sortzen da. kalandraka ediciones Andalucak piktogramaz egindako ipuinun bicho raro. urberuaga, p; rodero, p. y morn, j. (2003). za-- Elefanteei buruzko ipuinen bibliografia. honen egokitzapena du.ragoza: edelvives.http://www.aprenemjunts.es/indexflashesp.html Elmer y Wilbur horrez gain, walt disney-ren el patito feo (1939) filma ere Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.ordenagailuaren bitartez ikastetxean zein familian egin daitekebadugu. ikasleek ikus dezakete.teatro de la luna konpainiak (madril) 50 minutu irauten Txori jaio berria bere nortasuna bilatzen ari da, desberdina izatea ezlan, izan ere, bertan eskaintzen diren jarduerak anitzak baitira. duen lan hau estreinatu zuen 2007an. dela ezer txarra konturatzen den arte. marimba antzerki taldeak lan horri buruzko antzezlana du. http://www.teatrodelaluna.comEtapak: Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza komenigarria da, baita ere, ipuin egokituz osatutako materialak Lolo, un conejo diferente. genechten, g.V. (1999). madril: Adin gomendatua: 3 urtetik 8 urtera. izatea. piktogramak dituzten ipuinak, mAkAkios bildu-iPuiNAksm. makoak. bAtAk (autismoa duten pertsonei zerbitzuak eskaintzenwilbur elmerren lehengusua da. lauki zuridun eta belzdunhaur literatura, berez garrantzia izateaz gain, baliabidea izanAdin gomendatua: 3 urtetik aurrera. dizkien elkartea) argitaratutako ipuinak. bilduma horietako bat- elefantea da, eta animalia askoren ahotsak imitatzen ditu.daiteke irakasleentzat, balioak eta jarrerak transmititzeko, zuk betidaniko ipuinak dira, sagutxo pinpirina, untxitxo zuriaelkartasuna, tolerantzia, adiskidetasuna, etab.Lolo besteak ez bezalako untxia da, belarri bat erorita baitu. Be- El patito feo (www.kalandraka.com) rak besteak bezalakoa izan nahi du, baina konturatzen da desber-familian zein eskolan oso garrantzitsua da pertsona helduakdin izatea ez dela txarra. marimba konpainiak (madril) 55 minutu irauten dituen lanbetetzen dugun lana, haurren esku jarriko diren ipuinak auke-ANtzEzLANAkhau antzezten du.ratzeko orduan, eta baita ipuin horiek interpretatzen laguntze- Mi hermano tiene autismo. gonzlez, A. y labat, V. (2008). Antzezlanak ere baliabide egokia izan daitezke gure helburuakhttp://www.marimbamarionetas.com/index.phpko orduan ere, beraien erreferenteak baikara.un libro explicativo para nios entre 4 y 5 aos. madril: lan lortu ahal izateko.koaderno pedagogiko bat proposatzen dute: eta gizarte gaietarako ministerioa.El gallo Jacinto. Alcntara, r. (1999). len: everest, d.l.Elmer, el elefante http://www.marimbamarionetas.com/doc/Cp-patitofeo.pdf Adin gomendatua: 4 eta 5 urte.Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera.ipuin hau 2005. urtean argitaratu zen lehen aldiz. Autismoa du- teatro de la luna konpainiak (madril) 45 minutu irautengidoi osoa dohainik jaitsi daiteke honako helbide honetan:Jacintok gehien atsegin zuena abestea zen, baina hain gaizki abes- ten pertsonen anai-arrebei zuzenduta dagoen arren, oso erabil-duen lan hau estreinatu zuen 1995ean.http://www.lulu.com/items/volume_47/712000/712952/1/ten zuenez, gainerako animaliek ezin zuten jasan.garria da, baita ere, gainerako ikasleentzat eta irakasleentzat. print/el-patito-feo.pdf Adin gomendatua: 3 urtetik 8 urtera.El gallo que no saba cantar. dallas-Cont, j. (2001). madril: scar el botn. nagy, e. (2001). barcelona: ediciones beascoa, s.A.Adin gomendatua: 2 urtetik aurrera. Antzezlana gaztelaniaz eta euskaraz ikus daiteke.ediciones s.m. Adin gomendatua: 4 urtetik aurrera. txosten pedagogikoa dute elmerrentzat lan egin ahal izateko.Adin gomendatua: 3 urtetik aurrera honako orri honetan ikus daiteke: Oscar oso beroki serioan bizi da, eta bidaiatzea erabaki du. La-Oilarrak ahaztu egin zuen nola kantatu behar zen, eta saiatzen zen http://www.teatrodelaluna.com/mediafiles/14-es-1.pdf gunak egin nahi ditu, baina baztertu egiten dute, desberdina de-bakoitzean gaizki egiten zuen. Horregatik beste animalia guztiak lako. Azkenean ilargiarekin elkartuko da, eta hark oso aholku ona txostenean honako aurkibide hau proposatzen da:berarekin sartzen ziren. emango dio. 5859