Hmasawnna Thar - neitham.in Thar/2018/October/HT-13-10-2018.pdf · Hmasawnna Thar (An Independent...

4
Hmasawnna Thar ( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r ) ___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________ Estd. 1984 dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747 police staon : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239 dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/ 8258 057 887 / 8974 103 600 sp Hotline number: 7085-256-377 Hmasawnna Thar Vol - 34/11 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy changer (OctOber) 13, 2018 InrInnI (saturday) GAS NEWS VANGSEI INDANE K. Salbung Booking :26-07-2018 to 27-07-2018 delivery :13-10-2018 (sAt) Time : 9AM -11AM stOCK :306 GAS NEWS Agency : SAS Booking :18th Aug. , 2018 to 8th. sept., 2018 delivery :13-10-2018 (sAt) Time : 9AM - ll stock stOCK : 280 @rate:Rs. 998/- NEWS TOMKIM CHANCHIN LAKTAWI Thangso Baite, MP khuollien ding ccPur: Saikawt Youth Club (SYC) chun Octo- ber 23, 2018 khin Saikawt playground-ah SYC Dia- mond Jubilee-cum-football tournament closing cer- emony puithu taka hmang an tum. Hi huna hin Outer Ma- nipur Lok Sabha MP Pu Thangso Baite khuollienin \hang a ta, Pu T.N. Haokip, MLA, 59-Saikot A/C le Dr Chinkholal Thangsing hai guest of Honour le function- al president in \hang an tih. SYC Diamond Jubilee lawmna ding le inzawm hin insingsatna a fe mek a, Dimond Jubilee lungdaw khawm hawng ning a tih. Jubilee lung hi Chief Guest in hawng a ta, Rev. Dr Huolthanglur, EAL, RPCNEI in \awng\aia inhlanna nei a ta, Jubilee hmang ding le inzawma football tournament buot- saia um final inkhel ni bawk a tih. Parbung khuoah ICI 69th General Assembly ccPur: Hungtlung ding December 5-9, 2018 inkar sung khin Parbung, Pherza- wl District, Manipur hmu- nah “Thuawina” (1 Samuel 15:22) thupuia hmangin In- dependent Church of India (ICI) 69th General Assem- bly um a tih. Assembly sunga thuhriltudinghai chu- Rev. Alan L. |hiek, Lecturer, SBC; Rev. Lalramlawm Inbuon, Evangelist-at- Large; Rev. Jonathan Infi- mate, F/S, Assam Mission Field; Rev. Ramchuoilo Varte, P/S Aizawl Pres- bytery; Rev. Dr J.L. Son- gate, Executive Secretary le Rev. H. Chungthang |hiek, Moderator, General As- sembly hai ning an tih. Assembly sung hin Pension le Ordination ser- vice hmang ni bawk a tih. Hi proramme buoina um loa hmang a ni theina dingin mipui hai \awng\ai- naa lo san seng dingin Ex- ecutive Secretary aiin Rev. Lalneikhum, Office Super- intendent, ICI Secretariat chun ngenna a siem. SIUM Vice Chan- cellor a inthawk an ban ccPur: Sangai Interna- tional University, Manipur (SIUM) a Vice Chancellor Dr Lal Dena chun October 10, 2018 khan SIUM Vice Chancellor a ninaa inthawk inban in University a suok- san ta niin ei thu dawngna chun a hril. SSPP Annual Flag Day ccPur: Oct. 13, 2018, 1PM hin SSPP Complex, Siloam Veng, Bungmual, CCPur-ah Siamsinpawlpi (SSPP) GHQ chun Flag Day, 2018 hmang an ta, hi huna hin Outer Manipur Lok Sabha MP Thangso Baite khuolliena \hangin SSPP Flag keipharna nei a tih. cMht card nei 12,000 chuong an um ccPur: Churachandpur District a chun Manipur sawrkarin health scheme a \an Chief Minister-gi Hak- shelgi Tengbang (CMHT) Card nei 12,000 chuong an um a, CMHT Card nei, CMHT card hmanga inen- kawl damnaw 750 an um tah. Chun, tulai hnaia sawrkar thlungpuiin khawvela health scheme lien tak a hung \an Pradhan Mantri Jan Arogya Yojana (PMJAY) a dingin tuche- na hin registration thaw mi 120 chuong an um ta a, PMJAY fethlenga inen- kawl 1 a um ta bawk. PMJAY hnuoia hin damnaw huna sungkuo pakhatin kum khatah inen- kawl man Rs. 5 lakh chen an dawng thei ding a ni a, CMHT a chun kum kha- tah Rs. 2 lakh chen a nih. CMHT Health Card nei hai khawmin PMJAY dawng thei dingin in registered thar a \ul a. Thu chieng lem CMHT/PMJAY coun- ter, District Hospital-ah kan thei a nih. EBCC Behiang Golden Jubilee ccPur: October 27, 2018 khin Evangelical Baptist Convention (EBC), Singn- gat Sub-Division hnuoia EBCC Behiang (T) chun Golden Jubile hmang an tih. Rev. S. Ginmalsawm, Director of Social Devel- opment in Golden Jubilee lung hawng a ta, Rev. G. Kamzamuan, DS Singngat Division in Souvenir hawn- gin Jubilee thucha hril a tih. Jarnail Singh in MU Ad- ministrator sin a zawm tah IMPhal: Manipur Uni- versity Vice Chancellor chungchang buoi leia MU Vice Chancellor sin thaw dinga ruot Manipur Chief Secretary hlui Jairnail Singh chun October 12, 2018 khan Manipur Uni- versity Administrator sin a chel \an tah. Jarnail Singh hi Prime Minister’s Office-a khawm Joint secretary sin lo chel ta a ni a, zani hmasaa kha Manipur High Court in Administrator dinga a ruot a nih. Court chun Manipur University Act, 2005 hnu- oiah Vice Chancellor ang thuneina a pek a nih. Mr Jarnail Singh chun October 13, 2018 hin Deans le Head of depart- ments hai inhmupuiin Uni- versity nundan pangngaia a um nawk theina dinga aca- demic le thu dang dang hai a hriltlangpui ding thu a hril. Jarnail Singh hi MU Community han lawm takin an lawmlut a ni a, hi thua hin Jairnail Singh khawmin lawmum a ti thu hrilin, an hmupui nuomtuhai inhmu- pui dinga a lawmlut thu a hril. Imphal-Moreh le Imphal- Chandel bandh thaw an tum IMPhal: Flood Vic- tims Demand Committee (FVDC), Chandel chun October 16, 2018 zanrila inthawk October 18, 2018 zanril chen, darkar 48 sung Imphal-Moreh Road le Imphal-Chandel inkar haiah bandh thaw an tum thu an puonlang. Sawrkar thlungpuiin tulien leia har- satna tuorhai ta dinga Spe- cial Package IAY-2015 hn- uoia a sanction tasa chu pe suok dinga State sawrkar an ngenna leia bandh hi an thaw tum niin FVDC thu- suok chun a hril. Christian Biekin-hai \hiek vawng tum IMPhal: Manipur sawrkarin Imphal khawpui sunga Christian biekinhai, a bikin Lamphel, Langol le National Games Village area sunga mihai chu \hiek vawng a tum leiin biekin neihai a suk phawklek a, zani zingkar khan Lam- phel Area Churches Fo- rum, Imphal (LACF) hmal- aknain meeting an nei a, hmalak dan ding hriltlang dingin October 15, 2018 zing dar 6:30khin Tang- khul Baptist Church, Lam- phel-ah meeting nei dingin an rel. Meeting dinga kona lekha hi secretary, LACF in an suo. NESO-in North East pumpui-a NRC thaw a ngen: Congress le Tribal han an kal Election 2019 ah BJP kan hrat chun NRC thaw vawng ning a tih: Amit Shah new delhI/guwa- hatI: BJP sawkarin ram dangmi indiknaw taka hung luthai zawng suokna dinga Assam-a National Registrer of Citizens (NRC) up-date a thaw le hmun dang khawm thaw dinga a hrilmawinaa sukphura umin North East Students’ Organization (NESO) chun North East pumpuiah khawm NRC thaw dingin Home Ministry kuomah a ngen. NESO advisor Mr. SK Bhattacharya rawia palaihai chun, Nilaini khan Union Home Minister Mr Rajnath Singh le MoS Home Affairs Kiren Rijiju inhmupuiin, North East pumpui khawm Bangladesh le hmun danga inthawka illegal migrants (dan lova inpem) hunghai zawng suokna dingin NE pumpui ah NRC thaw ve dingin an zu ngen a nih. Press Conference neiin Mr Bhattacharya chun, “Kan demand chu a fie fel. Northeast pumpui chu In- dia mi chau an um ding a nih, Bangladesh a inthawka illegal migrants hai \hang lovin. Illegal migrants hai zawng dawka, voter list a inthawka an hming thai- boa thawn kir nawkna ding chun NRC is step hmasatak a nih” tiin a hril. A hril pei dan chun, As- sam-a NRC thaw lei khan Bangaldesh mi tamtak chu Assam a inthawka state dangah an insawn tawl niin a hril. Iengzat chie am an uma ti a hril nawa chu, As- sam chauh ni lovin North- east state danga mihai ta dinga \ium an nih tiin a hril. “Union Home Minis- ter le kan hohlimnaa chun Northeast-a indigenous people hai identity le ram humhimna dingin ‘compre- hensive policy’ nei a \ul thuhai kan hril” tiin a hril a. “Assam ah NRC thaw dinga ngenna hi kum 40 vel an taa chu, hi thil hin Na- tional Importance a la hmu nawh a. Diktak chun hi thil le inzawm hin 1979-1985 khan, illegal migrants hai thawnkir ngenna le inzaw- min \halai 855-in hringna an chan tah” tiin a hril bawk. Hienglai zing hin Con- gress le Opposition party danghai chun 2015 a in- thawka in\an tah, Supreme Court thupeka Assam-a NRC thaw hi an dem nasa hle a. A ram mi indiktak maktaduoi 4 vel chu Final Draft ah khan an \hang nawh, niin an hril. BJP ruok chun illegal migrants hai hi India ta dinga \ium an nih tiin 2019 Election ah hnena an chang chun India ram pumpuiah NRC an thaw ding thu an hril a. Nilaini khawm khan BJP President Amit Shah chun, Rajasthan-a election rally ah, Election 2018 le 2019 hnena an chang phat chu India rama inthawkin ‘illegal migrants po po hnawt dawk vawng’ ning an tih, tiin a hril. NRC hi nei a \hat lai zingin mi tamtak chun a rammi indiktakhai, abikin tribal hai ta dinga buoina um thei dingin an hril. Meghalaya-a Patricia Mukhim chun, “Megha- laya ah thaw ding lo nisien, tribal tamtakhai document an la thaw nawa tukhawm hin documentation an la hrat naw leiin, tamtak chu ‘leftout’ an ni ding a nih. Thaw si chun India pumpui thaw a \ha” tiin a hril. Tribal hnam han record mumal an nei nawna thuah, NESO Gen. Secretary, Si- nam Prakash chun, “Hi hi problem pakhat a ni thei. Chuleichun, Assam-a thaw ang hi State danghaia thaw ve kher a \ul nawh kan tina chu” tiin a hril a. NESO sungah khawm ngaidan an kal. Mr Bhattacharya chun, “Tribal hai NRC a inthaw- ka hluo dawk an nina ding san a um nawh. Northeast-a tribal hai chu an hming >>sunzawmna phek 4-ah Parbung-ah aithîng khâwl in\hut tah Parbung: Pherzawl dis- trict sunga mihriem chêng rawnna tak Senvawn dawttu Parbung khuoah Aithîng khâwl (Biomass Heat Gen- erated Dryer & Accesso- ries) chu in\hut a lo ni tah. Liemtah, April 20 le 21, 2018 haia Manipur 1st Gin- ger Festival, Parbung khuoa hmang a ni huna Manipur CM kuoma hnina siem ani anga khawl hi Manipur Organic Mission Agency-in Farmer-hai ta dinga GFOC fethlenga a hung pêk a nih. Khâwl hin Aithîng, Aieng le thil dang dang a suk\awlna (dryer), sukphitna (multi-purpose pulverizer), a sâwp faina le a packing-na hmangruohai a keuzawm sa bawk a nih. Parbung khuo mipui, sungkhat pa le nuha’n muolinkhawmna hmangin lawmna le inhlanna hun hmang a nih. Upa Lalhratthangin Pa- thien kutah \awngtaiin inh- lanna a neia. Pu Lalringum Inbuon Chairman GFOC, Pu Ramhluothang Secy Fin GFOC han thuhrilna hun an hmanga. Pu L Tlanthang Vice Chairman le Parbung VA Chair ni bawk chun hieng ang khawl ni danga ei biela la um ngailo ei nei theina dinga hmalatuhai, Sawrkara ei \huoituhai le GFOC memberhai po po chungah lawmthu hrilna a nei. (Lalruotlien Hmar) MPCC-in Court thurel Lawm, manhai insuo dingin a ngen IMPhal: Manipur Pradesh Congress Com- mittee (MPCC) chun MU thua Court thurel le thupek chu lawmum a ti thu hri- lin, student le hotu manhai po po khawm condition iengkhawm um lova in- suo vawng nghal dingin a ngen a. Thubuoi suina sin khawm a hun taka zo din- gin a ngen bawk. MU Vice Chancellor hlui le Congress Executive member Ng. Bijoy Singh chun, University buoina chingfelna dinga Judiciary (Court) a hung inrawl chu state le central sawrkar ro- relna hlawsam inentirna a ni leiin thil inzakum tak a ni thu a hril a, Union HRD minister chu moral ground- a inban dingin a phut. Zani ta Congress Bha- van-a press conference ah, MLA K Ranjit chun, Court thupek hnung hin chu ror- elna indik um ta awm tak a nih, tiin indik taka thil a um ta a beisei thu a hril a. Member pahni Independent Inquiry Committee ruota lo um ta khawm Inquiry Committee Act, 1958 dung- zuia siem\hat a rawt bawk. MLA K. Ranjit chun, Manipur University buoina hieng chen chen intluntuhai le inrawlna neihai po po chu a ram dan ang taka hrem vawng ding an nih, tiin a hril a. Student le hotu FIR siemkhuma umhai po po insuoin FIR khawm keikir nghal ding a nih, tiin a hril. Hienglai zing hin zani zantieng khan Chief Minis- ter chun MUSU, MUTA >>sunzawmna phek 4-ah LMHADC in Municipal Board Chairperson, SDPO le OC hai Thangsuopuon an insiltir hMarkhawlIen: Lakhipur Municipal Hmar Area Development Com- mittee (LMHADC) chun October 12, 2018 khan Lakhipur Municipal Board Chairperson Mrs S. Gurung le Lakhipur SDPO le OC le midang dang inhmupuiin Thangsuopuon insiltirna an nei. Hmarkhawlien khaw- sung hin Town le GP a \he a ni a, Lakhipur Town sungah Ward 5&6 an um a, hieng haia hin eini Hmar mi In 300 vel an um a, sawrkar thil an dawng ding ang du- thusama an dawng ngain- aw leia hma latu dinga thla hmasa laia hi committee (LMHADC) hi an indin a nih. Committee indina um hi Hmarkhawlien VC hai khawmin an hrietpui a, Town sunga hnam mipui- in chanvo an chang ding ang indik taka an dawng theina dingin LMHADC chun hma lak a tum a nih. Tuhin Hmarkhawlien le Fulertal inkar lampui siem zing a ni a, lampui siema um hi January, 2019 vela zo hman beisei a ni thu ABCI contractor chun a hril. Street light siem dinga ngen chu siem zo a ni ta leiin zanita inthawk khan a var \an ta bawk leiin maw- phurtu hai chunga Com- mittee chun lawmthu a hril. (Fimronghet Hmar) BBBP thuah Orientation nei ccPur: Sawrkar thlung- puiin nuhmei naupang hai ngirhmun dawmsangna dinga Scheme le policy thar a hung \an Beti Bachao Beti Padhao (BBBP) le inzawmin October 12, 2018 khan DC Office Con- ference Hall, CCPur-ah District Level Officer hai ta dingin One Day Orienta- tion nei a nih. Hi huna hin Glory Kim Singsit, Jr, MCS, Nodal of- ficer for BBBP resource person in a \hang. Glory Kim Singsit chun, CCPur district-ah medical evidence um naw sienkhawm nu le pa tam ta- kin nau nuhmei nekin nau pasal an dit lem a, hi thil hi nuhmei le pasal kara daid- anna lientak intluntu a nih tiin a hril. Nuhmei tam tak Class X zn zo hunah school inkaitir zawm ta lo, \henkhat class XII le graduate hnunga career sunzawm ta lo an um bawk tiin a hril a, hi lei hin nuh- mei tam tak \huoitu ni thei dinga infui an pawimaw a, >>sunzawmna phek 4-ah India hratna chu |halaihai an nih: Th Radheshyam IMPhal: Education, Labour & Employment Minister Mr. Thokchom Radheshyam chun, India-in superpowr a nei theina ding khawpa India hratna chu \halaihai an nih tiin a hril. “Khawvela resource pawimaw tak chu mihriem resource (capital) a nih a, India ta ding chun 35% chu \halai an nih” tiin, zani ta, 3-day ‘National Seminar- cum-Training workshop “Youth & Agenda 2030” thupui hmanga City Con- vention, Imphal-a People’s UNESCO Club of Manipur, Confederation of UNESCO Club & Association of In- dia (CUCAI) le Centre for Study of Social Exclusion & Inclusive Policy, MU hai buotsai a hawng huna a hril. Pu Rasdheshyam chun tulai khawvel chu teleco- munication zarin ‘global village’ a ni tah a. Ram- bung tinin hratna le hrat- nawna an nei seng a, \halai- hai hi rambung hmatienga rambunghai hratna tak an nih tiin a hril a. UN Agenda 2030 chun Goal 17 a nei a, hlawtling taka hlen vawng a pawimaw thu a hril. “Education hi hratna pakhat a nih a, sin hmuna ding ringawta hmang lovin, hmatienga problem le is- sue hai chingfelna dinga hmang ding a nih. |halai- hai khawm decision mak- ing haiah a neka tamlem in\ hangtir pei a thaa, an thiem- na sawr \angkai tum ding a nih” tiin a hril. MU thua Court Thurel hi Historic a nih: O Joy IMPhal: Manipur High Court-a Judge pahni Justice Kotishwar and Justice No- bin han, Oct.11-a Manipur University Vice Chancellor ruotna thua an thupek insuo chu inchik thlak tak ‘his- toric’ a nih tiin a hril. “Manipur High Court-a Division Bench rorelna hi mipuihai ta dinga hnena a nih a. Manipur University hmangaituhai po po ta din- ga hnena a nih” tiin a hril a. State sawrkar le Centre sawrkar han thil an thaw dan le mipui an nghaisak naw danah ruok chu a lun- gawi naw hle niin Langtha- bal a inthawka vawi 5 MLA tling tah Pu O. Joy chun a hril. Buoi hun lai khan rul- ing politician \henkhat chun, politician election-a hrat nawhai chun ngaidan an hril a thieng ta naw ang deuva ngaidan neiin an \awngsuok niin a hril a. “Politician hai hnengdena dinga an \awngbau hmang- hai ang kha chu mi invethai siem dictionary ah chauh a um” tiin a hril hiel a nih. Pu O Joy chun, Court >>sunzawmna phek 4-ah

Transcript of Hmasawnna Thar - neitham.in Thar/2018/October/HT-13-10-2018.pdf · Hmasawnna Thar (An Independent...

Hmasawnna Thar( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r )

___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________

Estd. 1984dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747

police station : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239

dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/

8258 057 887 / 8974 103 600sp Hotline number:

7085-256-377

Hmasawnna Thar Vol - 34/11 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy

changer (OctOber) 13, 2018 InrInnI (saturday)

GAS NEWSVANGSEI INDANEK. SalbungBooking :26-07-2018 to 27-07-2018delivery :13-10-2018 (sAt) Time : 9AM -11AMstOCK :306

GAS NEWS Agency : SASBooking :18th Aug. , 2018 to 8th. sept., 2018delivery :13-10-2018 (sAt) Time : 9AM - till stockstOCK : 280 @rate:Rs. 998/-

NEWS TOMkiMcHANcHIN LAKTAWI

Thangso Baite, MP khuollien dingccPur: Saikawt Youth Club (SYC) chun Octo-ber 23, 2018 khin Saikawt playground-ah SYC Dia-mond Jubilee-cum-football tournament closing cer-emony puithu taka hmang an tum. Hi huna hin Outer Ma-nipur Lok Sabha MP Pu Thangso Baite khuollienin \hang a ta, Pu T.N. Haokip, MLA, 59-Saikot A/C le Dr Chinkholal Thangsing hai guest of Honour le function-

al president in \hang an tih. SYC Diamond Jubilee lawmna ding le inzawm hin insingsatna a fe mek a, Dimond Jubilee lungdaw khawm hawng ning a tih. Jubilee lung hi Chief Guest in hawng a ta, Rev. Dr Huolthanglur, EAL, RPCNEI in \awng\aia inhlanna nei a ta, Jubilee hmang ding le inzawma football tournament buot-saia um final inkhel ni bawk a tih.

Parbung khuoah IcI 69th General Assembly ccPur: Hungtlung ding December 5-9, 2018 inkar sung khin Parbung, Pherza-wl District, Manipur hmu-nah “Thuawina” (1 Samuel 15:22) thupuia hmangin In-dependent Church of India (ICI) 69th General Assem-bly um a tih. Assembly sunga thuhriltudinghai chu- Rev. Alan L. |hiek, Lecturer, SBC; Rev. Lalramlawm Inbuon, Evangelist-at-Large; Rev. Jonathan Infi-mate, F/S, Assam Mission Field; Rev. Ramchuoilo

Varte, P/S Aizawl Pres-bytery; Rev. Dr J.L. Son-gate, Executive Secretary le Rev. H. Chungthang |hiek, Moderator, General As-sembly hai ning an tih. Assembly sung hin Pension le Ordination ser-vice hmang ni bawk a tih. Hi proramme buoina um loa hmang a ni theina dingin mipui hai \awng\ai-naa lo san seng dingin Ex-ecutive Secretary aiin Rev. Lalneikhum, Office Super-intendent, ICI Secretariat chun ngenna a siem.

SIUM Vice Chan-cellor a inthawk

an banccPur: Sangai Interna-tional University, Manipur (SIUM) a Vice Chancellor Dr Lal Dena chun October 10, 2018 khan SIUM Vice Chancellor a ninaa inthawk inban in University a suok-san ta niin ei thu dawngna chun a hril.

SSPP Annual Flag Day

ccPur: Oct. 13, 2018, 1PM hin SSPP Complex, Siloam Veng, Bungmual, CCPur-ah Siamsinpawlpi (SSPP) GHQ chun Flag Day, 2018 hmang an ta, hi huna hin Outer Manipur Lok Sabha MP Thangso Baite khuolliena \hangin SSPP Flag keipharna nei a tih.

cMht card nei 12,000 chuong an umccPur: Churachandpur District a chun Manipur sawrkarin health scheme a \an Chief Minister-gi Hak-shelgi Tengbang (CMHT) Card nei 12,000 chuong an um a, CMHT Card nei, CMHT card hmanga inen-kawl damnaw 750 an um tah. Chun, tulai hnaia sawrkar thlungpuiin

khawvela health scheme lien tak a hung \an Pradhan Mantri Jan Arogya Yojana (PMJAY) a dingin tuche-na hin registration thaw mi 120 chuong an um ta a, PMJAY fethlenga inen-kawl 1 a um ta bawk. PMJAY hnuoia hin damnaw huna sungkuo pakhatin kum khatah inen-

kawl man Rs. 5 lakh chen an dawng thei ding a ni a, CMHT a chun kum kha-tah Rs. 2 lakh chen a nih. CMHT Health Card nei hai khawmin PMJAY dawng thei dingin in registered thar a \ul a. Thu chieng lem CMHT/PMJAY coun-ter, District Hospital-ah kan thei a nih.

EBCC Behiang Golden Jubilee

ccPur: October 27, 2018 khin Evangelical Baptist Convention (EBC), Singn-gat Sub-Division hnuoia EBCC Behiang (T) chun Golden Jubile hmang an tih. Rev. S. Ginmalsawm, Director of Social Devel-opment in Golden Jubilee lung hawng a ta, Rev. G. Kamzamuan, DS Singngat Division in Souvenir hawn-gin Jubilee thucha hril a tih.

Jarnail Singh in MU Ad-ministrator sin a zawm tah

IMPhal: Manipur Uni-versity Vice Chancellor chungchang buoi leia MU Vice Chancellor sin thaw dinga ruot Manipur Chief Secretary hlui Jairnail Singh chun October 12, 2018 khan Manipur Uni-versity Administrator sin a chel \an tah. Jarnail Singh hi Prime Minister’s Office-a khawm Joint secretary sin lo chel ta a ni a, zani hmasaa kha Manipur High Court in Administrator dinga a ruot a nih. Court chun Manipur University Act, 2005 hnu-

oiah Vice Chancellor ang thuneina a pek a nih. Mr Jarnail Singh chun October 13, 2018 hin Deans le Head of depart-ments hai inhmupuiin Uni-versity nundan pangngaia a um nawk theina dinga aca-demic le thu dang dang hai a hriltlangpui ding thu a hril. Jarnail Singh hi MU Community han lawm takin an lawmlut a ni a, hi thua hin Jairnail Singh khawmin lawmum a ti thu hrilin, an hmupui nuomtuhai inhmu-pui dinga a lawmlut thu a hril.

Imphal-Moreh le Imphal-Chandel bandh thaw an tum

IMPhal: Flood Vic-tims Demand Committee (FVDC), Chandel chun October 16, 2018 zanrila inthawk October 18, 2018 zanril chen, darkar 48 sung Imphal-Moreh Road le Imphal-Chandel inkar haiah bandh thaw an tum

thu an puonlang. Sawrkar thlungpuiin tulien leia har-satna tuorhai ta dinga Spe-cial Package IAY-2015 hn-uoia a sanction tasa chu pe suok dinga State sawrkar an ngenna leia bandh hi an thaw tum niin FVDC thu-suok chun a hril.

Christian Biekin-hai \hiek vawng tumIMPhal: Manipur sawrkarin Imphal khawpui sunga Christian biekinhai, a bikin Lamphel, Langol le National Games Village area sunga mihai chu \hiek vawng a tum leiin biekin neihai a suk phawklek a, zani zingkar khan Lam-phel Area Churches Fo-

rum, Imphal (LACF) hmal-aknain meeting an nei a, hmalak dan ding hriltlang dingin October 15, 2018 zing dar 6:30khin Tang-khul Baptist Church, Lam-phel-ah meeting nei dingin an rel. Meeting dinga kona lekha hi secretary, LACF in an suo.

NESO-in North East pumpui-a NRc thaw a ngen: congress le Tribal han an kalElection 2019 ah BJP kan hrat chun NRC thaw vawng ning a tih: Amit Shah

new delhI/guwa-hatI: BJP sawkarin ram dangmi indiknaw taka hung luthai zawng suokna dinga Assam-a National Registrer of Citizens (NRC) up-date a thaw le hmun dang khawm thaw dinga a hrilmawinaa sukphura umin North East Students’ Organization (NESO) chun North East pumpuiah khawm NRC thaw dingin Home Ministry kuomah a ngen. NESO advisor Mr. SK Bhattacharya rawia palaihai chun, Nilaini khan Union Home Minister Mr Rajnath Singh le MoS Home Affairs Kiren Rijiju inhmupuiin, North East pumpui khawm Bangladesh le hmun danga inthawka illegal migrants (dan lova inpem) hunghai zawng suokna dingin NE

pumpui ah NRC thaw ve dingin an zu ngen a nih. Press Conference neiin Mr Bhattacharya chun, “Kan demand chu a fie fel. Northeast pumpui chu In-dia mi chau an um ding a nih, Bangladesh a inthawka illegal migrants hai \hang lovin. Illegal migrants hai zawng dawka, voter list a inthawka an hming thai-boa thawn kir nawkna ding chun NRC is step hmasatak a nih” tiin a hril. A hril pei dan chun, As-sam-a NRC thaw lei khan Bangaldesh mi tamtak chu Assam a inthawka state dangah an insawn tawl niin a hril. Iengzat chie am an uma ti a hril nawa chu, As-sam chauh ni lovin North-east state danga mihai ta dinga \ium an nih tiin a hril.

“Union Home Minis-ter le kan hohlimnaa chun Northeast-a indigenous people hai identity le ram humhimna dingin ‘compre-hensive policy’ nei a \ul thuhai kan hril” tiin a hril a. “Assam ah NRC thaw dinga ngenna hi kum 40 vel an taa chu, hi thil hin Na-tional Importance a la hmu nawh a. Diktak chun hi thil le inzawm hin 1979-1985

khan, illegal migrants hai thawnkir ngenna le inzaw-min \halai 855-in hringna an chan tah” tiin a hril bawk. Hienglai zing hin Con-gress le Opposition party danghai chun 2015 a in-thawka in\an tah, Supreme Court thupeka Assam-a NRC thaw hi an dem nasa hle a. A ram mi indiktak maktaduoi 4 vel chu Final

Draft ah khan an \hang nawh, niin an hril. BJP ruok chun illegal migrants hai hi India ta dinga \ium an nih tiin 2019 Election ah hnena an chang chun India ram pumpuiah NRC an thaw ding thu an hril a. Nilaini khawm khan BJP President Amit Shah chun, Rajasthan-a election rally ah, Election 2018 le 2019 hnena an chang phat chu India rama inthawkin ‘illegal migrants po po hnawt dawk vawng’ ning an tih, tiin a hril. NRC hi nei a \hat lai zingin mi tamtak chun a rammi indiktakhai, abikin tribal hai ta dinga buoina um thei dingin an hril. Meghalaya-a Patricia Mukhim chun, “Megha-

laya ah thaw ding lo nisien, tribal tamtakhai document an la thaw nawa tukhawm hin documentation an la hrat naw leiin, tamtak chu ‘leftout’ an ni ding a nih. Thaw si chun India pumpui thaw a \ha” tiin a hril. Tribal hnam han record mumal an nei nawna thuah, NESO Gen. Secretary, Si-nam Prakash chun, “Hi hi problem pakhat a ni thei. Chuleichun, Assam-a thaw ang hi State danghaia thaw ve kher a \ul nawh kan tina chu” tiin a hril a. NESO sungah khawm ngaidan an kal. Mr Bhattacharya chun, “Tribal hai NRC a inthaw-ka hluo dawk an nina ding san a um nawh. Northeast-a tribal hai chu an hming >>sunzawmna phek 4-ah

Parbung-ah aithîng khâwl in\hut tahParbung: Pherzawl dis-trict sunga mihriem chêng rawnna tak Senvawn dawttu Parbung khuoah Aithîng khâwl (Biomass Heat Gen-erated Dryer & Accesso-ries) chu in\hut a lo ni tah. Liemtah, April 20 le 21, 2018 haia Manipur 1st Gin-ger Festival, Parbung khuoa hmang a ni huna Manipur CM kuoma hnina siem ani anga khawl hi Manipur Organic Mission Agency-in Farmer-hai ta dinga GFOC fethlenga a hung pêk a nih. Khâwl hin Aithîng, Aieng le thil dang dang a suk\awlna (dryer), sukphitna (multi-purpose pulverizer), a sâwp faina le a packing-na hmangruohai a keuzawm sa bawk a nih. Parbung khuo

mipui, sungkhat pa le nuha’n muolinkhawmna hmangin lawmna le inhlanna hun hmang a nih. Upa Lalhratthangin Pa-thien kutah \awngtaiin inh-lanna a neia. Pu Lalringum Inbuon Chairman GFOC, Pu Ramhluothang Secy Fin GFOC han thuhrilna hun

an hmanga. Pu L Tlanthang Vice Chairman le Parbung VA Chair ni bawk chun hieng ang khawl ni danga ei biela la um ngailo ei nei theina dinga hmalatuhai, Sawrkara ei \huoituhai le GFOC memberhai po po chungah lawmthu hrilna a nei. (Lalruotlien Hmar)

MPcc-in court thurel Lawm, manhai insuo dingin a ngenIMPhal: Manipur Pradesh Congress Com-mittee (MPCC) chun MU thua Court thurel le thupek chu lawmum a ti thu hri-lin, student le hotu manhai po po khawm condition iengkhawm um lova in-suo vawng nghal dingin a ngen a. Thubuoi suina sin khawm a hun taka zo din-gin a ngen bawk. MU Vice Chancellor hlui le Congress Executive member Ng. Bijoy Singh chun, University buoina chingfelna dinga Judiciary (Court) a hung inrawl chu state le central sawrkar ro-relna hlawsam inentirna a ni leiin thil inzakum tak a ni thu a hril a, Union HRD minister chu moral ground-a inban dingin a phut.

Zani ta Congress Bha-van-a press conference ah, MLA K Ranjit chun, Court thupek hnung hin chu ror-elna indik um ta awm tak a nih, tiin indik taka thil a um ta a beisei thu a hril a. Member pahni Independent Inquiry Committee ruota lo um ta khawm Inquiry Committee Act, 1958 dung-zuia siem\hat a rawt bawk. MLA K. Ranjit chun,

Manipur University buoina hieng chen chen intluntuhai le inrawlna neihai po po chu a ram dan ang taka hrem vawng ding an nih, tiin a hril a. Student le hotu FIR siemkhuma umhai po po insuoin FIR khawm keikir nghal ding a nih, tiin a hril. Hienglai zing hin zani zantieng khan Chief Minis-ter chun MUSU, MUTA >>sunzawmna phek 4-ah

LMHADc in Municipal Board chairperson, SDPO le Oc hai Thangsuopuon an insiltir

h M a r k h a w l I e n : Lakhipur Municipal Hmar Area Development Com-mittee (LMHADC) chun October 12, 2018 khan Lakhipur Municipal Board Chairperson Mrs S. Gurung le Lakhipur SDPO le OC le midang dang inhmupuiin

Thangsuopuon insiltirna an nei. Hmarkhawlien khaw-sung hin Town le GP a \he a ni a, Lakhipur Town sungah Ward 5&6 an um a, hieng haia hin eini Hmar mi In 300 vel an um a, sawrkar thil an dawng ding ang du-

thusama an dawng ngain-aw leia hma latu dinga thla hmasa laia hi committee (LMHADC) hi an indin a nih. Committee indina um hi Hmarkhawlien VC hai khawmin an hrietpui a, Town sunga hnam mipui-

in chanvo an chang ding ang indik taka an dawng theina dingin LMHADC chun hma lak a tum a nih. Tuhin Hmarkhawlien le Fulertal inkar lampui siem zing a ni a, lampui siema um hi January, 2019 vela zo hman beisei a ni thu ABCI contractor chun a hril. Street light siem dinga ngen chu siem zo a ni ta leiin zanita inthawk khan a var \an ta bawk leiin maw-phurtu hai chunga Com-mittee chun lawmthu a hril. (Fimronghet Hmar)

BBBP thuah Orientation nei

ccPur: Sawrkar thlung-puiin nuhmei naupang hai ngirhmun dawmsangna dinga Scheme le policy thar a hung \an Beti Bachao Beti Padhao (BBBP) le inzawmin October 12, 2018 khan DC Office Con-

ference Hall, CCPur-ah District Level Officer hai ta dingin One Day Orienta-tion nei a nih. Hi huna hin Glory Kim Singsit, Jr, MCS, Nodal of-ficer for BBBP resource person in a \hang.

Glory Kim Singsit chun, CCPur district-ah medical evidence um naw sienkhawm nu le pa tam ta-kin nau nuhmei nekin nau pasal an dit lem a, hi thil hi nuhmei le pasal kara daid-anna lientak intluntu a nih tiin a hril. Nuhmei tam tak Class X zn zo hunah school inkaitir zawm ta lo, \henkhat class XII le graduate hnunga career sunzawm ta lo an um bawk tiin a hril a, hi lei hin nuh-mei tam tak \huoitu ni thei dinga infui an pawimaw a, >>sunzawmna phek 4-ah

India hratna chu |halaihai an nih: Th Radheshyam

IMPhal: Education, Labour & Employment Minister Mr. Thokchom Radheshyam chun, India-in superpowr a nei theina ding khawpa India hratna chu \halaihai an nih tiin a hril. “Khawvela resource pawimaw tak chu mihriem resource (capital) a nih a, India ta ding chun 35% chu \halai an nih” tiin, zani ta,

3-day ‘National Seminar-cum-Training workshop “Youth & Agenda 2030” thupui hmanga City Con-vention, Imphal-a People’s UNESCO Club of Manipur, Confederation of UNESCO Club & Association of In-dia (CUCAI) le Centre for Study of Social Exclusion & Inclusive Policy, MU hai buotsai a hawng huna a

hril. Pu Rasdheshyam chun tulai khawvel chu teleco-munication zarin ‘global village’ a ni tah a. Ram-bung tinin hratna le hrat-nawna an nei seng a, \halai-hai hi rambung hmatienga rambunghai hratna tak an nih tiin a hril a. UN Agenda 2030 chun Goal 17 a nei a, hlawtling taka hlen vawng a pawimaw thu a hril. “Education hi hratna pakhat a nih a, sin hmuna ding ringawta hmang lovin, hmatienga problem le is-sue hai chingfelna dinga hmang ding a nih. |halai-hai khawm decision mak-ing haiah a neka tamlem in\hangtir pei a thaa, an thiem-na sawr \angkai tum ding a nih” tiin a hril.

MU thua court Thurel hi Historic a nih: O Joy

IMPhal: Manipur High Court-a Judge pahni Justice Kotishwar and Justice No-bin han, Oct.11-a Manipur University Vice Chancellor ruotna thua an thupek insuo chu inchik thlak tak ‘his-toric’ a nih tiin a hril. “Manipur High Court-a Division Bench rorelna hi mipuihai ta dinga hnena a nih a. Manipur University hmangaituhai po po ta din-ga hnena a nih” tiin a hril a. State sawrkar le Centre sawrkar han thil an thaw dan le mipui an nghaisak naw danah ruok chu a lun-

gawi naw hle niin Langtha-bal a inthawka vawi 5 MLA tling tah Pu O. Joy chun a hril. Buoi hun lai khan rul-ing politician \henkhat chun, politician election-a hrat nawhai chun ngaidan an hril a thieng ta naw ang deuva ngaidan neiin an \awngsuok niin a hril a. “Politician hai hnengdena dinga an \awngbau hmang-hai ang kha chu mi invethai siem dictionary ah chauh a um” tiin a hril hiel a nih. Pu O Joy chun, Court >>sunzawmna phek 4-ah

Hmasawnna Thar2 changer (OctOber) 13, 2018 InrInnI (saturday) artIcle/health & eMPlOyMent news

Editorial Boardlalmalsawm sellate: Editor& Publisherroding l. sellate: Jt. Editor Joseph Joute: Co-Editor : Asst. Editorlalsansuok pulamte :Sports lalruotlien dulien: Computer AssistantEdited & Published by Lalmalsawm Sellate at HT Office, Lighthouse Lane, Churachandpur and Printed by him at M/s Express Standard Offset Printers, PKT Street, Central Lamka Churachandpur, Manipur.

Editorial

VAWISUN THUPUIDittakhai, thlarau nazawng chu ring naw ro, amiruokchu thlarauhai chu Pathiena inthawk an ni le ni naw infie ro; thuhriltu tehlem tam tak khawvelah an hung suok ta si a. - 1 Johan 4:1

PollutionManipur State sunga hmunhnawk sawngbawltu ding, boruok pawrche le ri nasetum hai thununtu (control) dingin ei state sawrkar chun Manipur Pollution Control Board (MPCB) an din a. Ram le mipu ta ding chun thil \ha le lawmum a nih. Amiruokchu, MPCB sin thaw dan hi ei en a, state mipui a huopzo naw a, Imphal khawpui sung chauva sin an thaw niin an lang. Hi lei hin thuneitu han an sin thaw dan hi ennawn sienla, Ma-nipur sawrkar hnuoia department hran hran han Office an nei ang bawk hin District Headquarters tin haiah khawm MPCB hi Office khawm innei ve tirin, an sin le mawphurna khawm inthawtir ngei sienla mipui lawm hleng an tih. MPCB hi Imphal Khawpui chauin a ma-maw naw a, District Headquarters tin hai khawmin an mamaw tawl a nih. Ei ramah hmunhnawk, boruok pawrche le ri nas-etum hi a pung deu deu a, ei umna hmun sengah ei buoipui ta hle a nih. Hi lei hin ei State sawrkarin MPCB hi a suk hrat le a suk lien a \ul ta a nih. Sin thaw ding an hau leiin budget hran siemin, an budget-ah fund tam lem a sie pek thil \ha a hung ni ngei ring a um. Ram changkang lem hai khawmin hi thil hi an buoipui luoi luoi a nih. Ei State sawrkar khawma hi thil hi namnul el lova a ngaipawimaw nuom a um. Ram hmasawn, ram changkang le ram hrisel ni ding chun ei ram boruok le ei kawtthlerhai a fai le a thienghlim ding a nih. Ei ramah boruok suk pawrche tham industry lien a la um naw a, boruok suk pawrche tu tak chu motor khu a nih. Motor hlak chu nitin a pung belsa pei a, khawpui haiah chun motor khu hi buoipui tham a tling ta a nih. Chun, motor khu nasa taka suksuoktu chu motor hlui-hai an nih. Zani hmasaka MPCB in Imphal khawpui sunga air pollution le Noise pollution an test huna L. Radha Kishore, Chairman, MPCB chun, Imphal khaw-pui sunga kum 15 neka hlui ta motor hai an tlan khap (ban) a ni ta thu a puonglang. A thuhril hi khau le indik taka hung hmang nisienla nuom a um. Amiruokchu, ei ram \huoituhai hin an thuhril hai hi an bawzui ngai naw a, a tak tak a hung ni dim maw? ti chu mipuihai lo thlir dan le ngaimaw a nih. Tuta Imphal khawpuia motor service mekhai laia 70% hai hi kum 15 neka upa an ni tawl ta a hril a nih. Hi lei hin Imphal khawpui boruok chu a pawrche hle bakah noise pollution rate an sang hle ding a nih. Hi thil hin mihriem hriselna khawm a nghawng siet nasa hle ring a um. Churachandpur khawpui sunga motor service me-khai lai khawm hin motor hlui a tam hle a, a tam lem hi chu kum 15 neka upa an ni tawl el thei. Hieng a ni lei hin Transport Department le MPCB hai \hangruola Motor-hai emission test an nei a, motor \awp le hlui taluo hai chu an hnawl ngam a \ul niin an lang. Chun, ri nasetum motor hi a tam taluo a, hi thil khawm hi enfelsa hai sienla nuom a um. Mihriem hriselna an ang naw a, motor risie taluo hi chu damnaw, a bikin lung \ha naw han an tuor hla bik zuol a nih. Sawrkar chun Gas Horn hmang a khap a, sienkhawm Bus le Truck lienhai hin an la hmang rawp el, Gas Horn hi hmang a ni ta nawna dingin Traffic Police duty-hai khawmin Gas Horn hmang hlakhai hi man ngamin, dan angin an chunga action la ngam ngei hai sienla an sim pha ngei ring a um. Boruok pawrche le ri nasetum (noise pol-lution) hi ei ngawk el chau ni lovin ei thawhla hle ta a nih. Motor khu chau ni lovin thil dang dang khu, mi-hriem hriselna tawkpawi thei \henkhat khawm hi thu-neitu han ngaituo hai sienla thil \ha a ni ngei ring a um. A bikin Cement khu hi mihriem ta dinga pawi a nih. Cement zawrna dawrhai hi chu khawpui puotieng deu le mi tam nawna lai hmun deuah um thei hai sienla nuom a um.Motor-a Cement hlangkaituhai hlak chun indawi lo baksakin Cement bag an the lut a, a khu lui lui a, lamliena fe le a bul hnaia um han Cement khu chu an hip lut a, an hriselnain a thawhla hle hlak a nih. Ei hausa deu deu a, Govt. Hospital el bakah Private le Mission Hospital/Clinic a pung deu deu. Hieng Hos-pital le Clinic hai hlak hin khawpui puotieng pan nekin khawpui laili lai laiah an Hospital/ Clinic hai an bawlin an in\hut a, damdawiin thli le hmunhnawk, raw chi le phum hmang chihai khawm raw le phum hmang um chuong lovin hmunhnawk pangngai dehawnna hmuna bawk dehawn an nih. Dan ang chun hieng thil hai hi Incinerator hmanga raw ding a nih. Incinerator lo nei hrim hrim hai sienkhawm khawpui lailia um an ni tawl a, khawpui boruok chu a suk pawrche tho tho ding a nih. Ei hmunhnawk thethang, pei dan le sawngbawl dana inthawk hin chu ei vadung le ruom tuihai chu thienghllim naw hleng a tih ti an lang thei a nih.

Sc in bogus voters thuah Kamal Nath le Sachin Pilot hai petition a hnawlnew delhI: Congress leaders pahni Kamal Nath le Sachin Pilot han election nei ding Madhya Pradesh le Rajasthan haia draft voter list text format a pe dinga ngenna an siem chu Supreme Court in Zirtawpni khan a hnawl pek. Hieng Congress leaders pahni hai hin Madhya Pradesh le Rajast-han haiah voter lem (bogus voters)

tam tak a um tiin sawiselna an siem a, election zalen le thienghlim taka nei a ni theina dinga hi thil hi chingfel dingin an ngen a nih. Madhya Pradesh Assembly Elec-tion hi November 28, 2018 a nei ding le Rajasthan chu December 7, 2018 a election nei ding a nih. Hieng laizing hin Chief Election Commissioner OP Rawat chun, Elec-

tion nei ding ni/hun puonglang a ni hma khan bogus voters hai peihmang (deleting) na sin zo vawng a nih tia hrilin, Electoral list-ah bogus vot-ers an um nawna dingin Commission chun theitawp a suo a nih tiin a hril. Congress leader pahni hai peti-tion Supreme Court in a hnawl le inzawma hi thu hi CEC in a hung hril a nih.

MPs han Kerala tuilien \hangpuina dingin Rs. 43 crore chuong an peknew delhI: Members of Par-liament (MPs) 102 hai chun an Par-liament Local Area Development Scheme (MPLADS) fund a inthawk Kerala tuilien leia thil a suksiet hai siem\hatna sin thawna dingin Rs. 43 crores chuong an thawlawm. MPLADS provision hnuoia hin MPs han an MPLADS fund a inthawk

khuorel sietna dang dang tlung haia thil a suksiet hai siem\hatna dingin fund an pek thei a nih. Guidelines dungzui hin MP-LADS hnuoia MPs han Rs. 1 crore chen an pek thei a nih tiin Ministryof Statistics and Programme Implemen-tation thusuok chun a hril. Kerala tuilien \hangpuina ding

petu hai laihin Rajya Sabha members 56 han Rs. 30 crores chuong an pek a, Lok Sabha members 46 han Rs. 14 crores chuong an pek bawk a nih. |hangpuina petu MPs hai lai hin Uttar Pradesh-a inthawk MPs 14, Maharashtra a inthawk 11, Bihar-a inthawk 9 le Gujarat-a inthawk 7 an \hang.

cULTIVATION OF BROccOLI (BROccOLI cHING DAN)-Lalhmuok Famhoite

Q. Broccoli ei ti hi iem a na?Ans: Broccoli ei ti hin ei la hmelhriet naw vieuin anlang

a, Broccoli ti hi Italian tawng a nih a, Italian hai khawmin Latin ṭawng ‘Brachium’ tia inthawka an lak ve sawng a nih a, a umzie chu ‘kau’ amanih ‘peng’ tina a nih. Eini ṭawngin a hming ei la nei ve nawh a, antam parbawr ang deuin a pâr an bawra, a rawng chu a hring a nih a. Chuleiin ‘Parbawr hring’ tiin a hming eiin bûk a nih. A kung um dân le a pâr danhai khawm parbawr ang deu char a nih a, a sela hmea hmang chi a ni tak. Rim inru huk a nei nawh a, a hnip a, anhnik bawk. Broccoli hin taksa ta dingin buṭha a pai tam em em a, Protein(taksa inṭhanglienna) hi 3.3% a pai a, Vitamin A, B le C a pai tam em em bawk.

Q. Broccoli chingna dingin ieng ang temperature le pil am a mamaw a?

Ans: Broccoli hi thlasik thlai hieng parbawr, zikhlum, knoll-khol hai ang tho a nih a, a chingdân khawm an ang tlangpuia boruok dei le hnawng tieng pangah a ṭha nuom tak a, temperature 15-20o C hi a ṭhat nuomna tak a nih a, hnuoi indur ṭha le inthlithulna hmunah a ṭha nuom. Pil thûr taluoa chu a ṭha thei nawh.

Q. A ching hun le a chi mamaw dan hril ta?Ans: Zikhlum le parbawr hai ang bawkin a chi inso

hmasak a phunsawn nawk chi a nih a, September-October thla hi a chingna dinga hunṭhatak a ni

bawk. Chun, a chi kg hi hectare khata dingin a huntawk.

Q. A chi inso kha phunna dingin hnuoi ieng anga buotsaidim? Chun, a phunsawn hun ding iengtik hun am?

Ans: A tlar le tlar inkar 2 ft. a inkhat ni sien, a khur cho

ni ngei sien, a khu le khu inkar 1 ft. a chi ding

a nih. A kak phunsawnna dingin kar 4 anthawka kar 6 inkar a ni ding a nih. Nisa taluo laka vengna dingin deihlip siempek a tha bawk.

Q. Anleh hnuoiṭhatna(Fertilizers) hmang a pawimaw

am?Ans: Urea, DAP le MOP chawkpawl bul tinah

thirhaihaw thum peia pek ni sien, a pek dan ding chu a kung tawk phak lo deuva a bula phulruol diet diet ding a nih a, chu zovah hnuoi vur khum nawk ding a nih. Phuna inthawka chawlkar ruk hnungah a hmaa ang bawka thaw nawk ding a nih.

Q. tui ieng anga pek ding am a na?Ans: Tui dittawka hmang ding umna hmuna chun a

tlar le tlar inkarah tuilam siema a khat tawka thlai sukhnawngna dinga inluongtir a ṭha a, amiruokchu, tui harsatna hmuna chun thlai tuipekna hmanga thlakhat sung nitin pek ding a nih.

Q. thlai fa setu lakah ieng anga inveng dim a na?Ans: Thlai fase hlaktu hieng green cabbage worm,

cabbage looper le cabbage aphid dam an um chun Neem Oil a kap a ṭha. Neem oil hin rannunghai that lovin a hnawt hmanga, neem oil hi taksa ta dingin tûr ṭium a um ve nawh. Taksa hriselna ta dingin a him bik a nih. Lotheilo a ni naw chun hieng thlai, a sela fak chihai hi chu thilhring thatna damdawi(chemical) hi chu hmang lo hram hram a ṭha.

Q. Broccoli sik hun mi hei hril ta?Ans: A parbawr a puitling thaw khat hun, a la dawng

ṭhat lai le hring ṭhat lai le a bit ṭhat huna sik ding a nih. Phunsawna inthawk ni 70/90 velah sik thei a ni tlangpui. Ṭha taka enkawl chun a tlangpuiin 100-150 qt./ha a thar thei bawk.

Q. Broccoli hi a ṭangkaina le thatna ieng iem a um a?Ans: Broccoli hi mihriem ta dingin ṭhatna le ṭangkaina

tamtak a nei a, Lungnatna nei ta dingin a ṭha a, cancer a do a, thina thau a sukhnuoi a, ru a sukhrat a inlang upat ding a venga, vun a sukṭha bawk. Phingpui a sukhrat bawk. Mit a sukhrat thei bawk.

5th Oct., 2018Rengkai

Swaraj in terrorism dona kawnga SCO members hai \hangruol dingin a fiel dushbande: Tajikistan khawpui Dushanbe hmuna SCO meeting-a \hang Ms Sushma Swaraj chun SCO rambung hai chu Ter-rorism le Climate change dona kawnga \hangruol le inremna le muongna a um theina dinga inthuruol taka thawtlang a pawimaw thu a hril. Ms Swaraj hi Shang-

hai Cooperation Organ-isation (SCO)’s Council of Heads of Government (CHG) Conclave ni 2 sung aw \hang dinga Tajik-istan ram inzin a ni a, Ta-jikistan President Emomali Rahmon le SCO rambung palai hai khawm an hmu-pui. Conclave a hin Paki-stan Foreign minister Shah Mahmood Qureshi khawm

a \hang. CHG meeting a hin Syria, Afghanistan le Ko-rean peninsula ngirhmun hai khawm ennawn an tih. SCO hi kum 2001 a kha Shanghai summit huna Russia, China, Kyr-gyz Republic, Kazakhstan, Tajikistan le Uzbekistan han an lo indin a ni a, June, 2017 khan India le

Pakistan hai chu a ruolin SCO full member dinga laklut an ni a, hi hnunga tuta \um hi CHG meeting neia um a vawihnina a nih. Kum 2005 a inthawk khan India ram chu Observer-a lo \hangin ministerial-level meeting haia lo \hang hlak a nih. Tuhin bloc a hin member rambung 8 an um mek a nih.

Zan dar 10 le 6AM inkar SMS/WhatsApp call a banbhOPal: Election Commission chun November 28, 2018 a Madhya Pradesh Assembly Election hung um ding le inzawmin a state sungah zan dar 10 le zingkar dar 6 inkar sung vote campaign-na SMS le WhatsApps call a khap. EC chun, mipui hai privacy bawsi-etna a ni leiin hieng hun sung hin In

tin sira campaign nei bakah SMS an-nawleh WhatsApp hmanga vote cam-paign khap a nih tiin a hril a. Political parties hai chu voters hai privacy inza pek seng dingin a ngen bawk. Election Commission chun voter \halai hai hipna dingin social media chu election le inzawm activities plat-form-a hmang a tum. Hi thila ding hin

State Election Commission chun Face-book, WhatsApp, Twitter le YouTube accounts hai a hawng ta bawk. Mad-hya Pradesh a hin kum 18-39 inkar voters 2.82 crores chuong an um a nih. Hieng lai zing hin Model Code of conduct bawsie a, mimal thil hai suk hmelhemna complaints 3.44 lakh a lut tah.

Nuhmei Sul-a bawk um kg. 33.5 zeta rik hlawtling taka at thlak a nihcOIMbatOre: Tamil Nadu-a Coimbatore hospi-tal chun nuhmei pakhat Ms Vasantha sul-a bawk um kg. 33.5 zeta rik hlawtling takin an atdawk. Khawvel pumpuia hiengang thil in-bawk (tumour) at thlaka um lien le rik tak la ni a hril a nih. Ms Vasantha hi Ooty hmuna nitina inhlawfa sin-thaw niin a phinga thil inbawk um hi a na pek naw leiin a hriet naw a, sienkhawm bawk um hi a hung lien pei leiin a hnunga chun na a hung ti \an met met pei ta leiin doctor a pan a. Tuolsung doctor pana test tum tum an thaw hnun-gah a Sul-a bawk um a nih ti hrietsuok a hung ni a. Sienkhawm surgery thaw dingin damsuokna ding

chance tlawm hlea an hriet leiin surgery an thaw nuom naw a. A natna hung zuol peiin, lawn thei lo le fak khawm nei thei loin a hung um bakah thuoksam hai a hung nei leiin Coimbatore tieng doctor an pan nawk a, Dr Senthil Kumar, Dr Piyush, Dr Anita le Dr Satish Kumar hai \hangna doctor team in hlawtling ta-

kin a sul a thil inbawk hi an atthlak pek ta a nih. A sul a thil inbawk at thlakna ding hin doctors han darkar 3 sung hun an hmang a nih. Tuchena India rama thil inbawk atthlaka um rik tak chu kg. 20 a rik niin AIMS le Pondicherry haia atthlak an lo ni a. Hi lei hin khawvela taksaa thil inbawk atthlak laia rik tak

a la ni leiin Indian Book of Records le Asian Book of Records haia inthawk record book a zieklut din-gin approval an hmu ta a, World Book of Records le Guiness World Records haia khawm approval thaw dinga thawn a nit ah tiin Dr Senthil Kumar chun a hril. Ms Vasantha hi sur-gery thaw a nia inthawk ni 3 hnungin Hospital-a inthawk a suok ta a, a hriselna a \ha pei tiin Dr Kumar chun a hril a, a sul cancer inbawk hi a taksa peng dang haiah a la kaidar naw leiin damsuok theina chance a \ha tiin a hril. Hospital a pan huna hin a taksa rikna kg 75 a tling phak a, bawk atthlak a ni hnungin kg. 41 a rik a hung ni ta a nih.

Salem Veng-ah Sub-centre hawngccPur: September 19, 2018 a Lamzang khuoa M/s Sangbiaklal Indane Gramin Vitrak Gas agency thar hawng-a a um hnungin za-nikhan Salem Veng, Don-bosco School main gate bulah Agency Sub-Centre hawng a nih.

Hi Sub-Centre a hin gas connection thaw nuom han pan thei a nih. Oct. 10, 2018 khan UJJAWA-LA hnuoiah BPL sungkuo Lamzang le Geljang le a se vela cheng sungkuo 70 hai kuomah Gas Connection a pek bawk.

Manipuri Film Actress tur dawnin an that IMPhal: Manipuri Film Actress Meitram Sanathoi Chanu (20), d/o M.Binoy of Leirongthel Yairipok, Thoubal District chu tur (kumthuhlo) dawnin ama le ama an that niin ei thu dawngna chun a hril. Meit-ram Sanathoi Chanu hi Oc-tober 11, 2018 12:20AM vel khan a sung han an in sunga ama pindan sungah a khek ri an hriet a, an va en chun khawhreloin a lo um a, District Hospital, Thoubal an panpui nghal a, sienkhawm 1:20AM vel

khan a thi. A pindan sunga a umna bulah kumthuhlo (pesticide) bur ruok hmu a nih. Meitram Sanathoi Cha-nu mobile phone a sung han an hang check a, tur a dawn hma hin mi pakhat hun sawt tak an biekpui ti an hriet suok niin ei thu dawngna chun a zieklang. Meitram Sanathoi Chanu hi Little Star Higher Secondary School, Thoubal Haokha a Class-XII inchuklai a nih. Hi thina le inzawm hin Yai-ripok Police Station-ah FIR registered a nih.

cMHT-PMJAY coordinator dingin Manlunching lak

ccPur: District Hospital, CCPur-a Manipur sawrkar health scheme CMHT le centre health Scheme PMJAY a District Hospi-tal Coordinator lakna dinga walk-in-Interview chu Oc-tober 12, 2018, 11AM khan Medical Suptd. Office, Dis-tr. Hospital, CCPur-ah nei a nih. Candidates 32 um hai lai 14 an absent a. Inter-view hmasuon hai lai Ms

Manlunching, B.Sc. Nurs-ing chu Coordinator dinga lak a nih. Waiting list-ah mi pathum, Chingaihkim, B.Sc. Nursing; Khawlching Khuptong, GNM le VDM Lun, GNM hai an um. Ms Manlunching hin Oct. 13, 2018 hin Imphal-ah Basic training la dingin tir ning a ta, October 15, 2018 khin Joining report pein sin a thaw nghal ding ti a nih.

national award a dawng

ccPur: October 11, 2018 a New Delhi hmu-na National award for Poshan Abhiyan sem a ni huna khan Churachan-dpur District-a inthawk Dimkhanman, w/o Tual-

chin Neihsial, New Lamka chun Best ANM Award a dawng a, Naotin Vaiphei, w/o Ngamjang Baite of D. Harmon Village, Sangang chun Best ASHA award a dawng bawk.

Sa zawrtu han inpawltlangna an nei

ccPur: October 12, 2018 khan New Lamka area sunga Sa that le zawr pawl han Damkam Bazar, CCPur-ah inhmelhriettu-ona le inpawltlangna neiin bufaktlangna an nei nghal bawk. YPA le ZRO han Damkam Bazar-ah Ran thisa, ran pul sa le mihriem

hme dinga him lo hai zawr lo dinga an inhriettirna an-gin Sa thienghlim lo hrim hrim an zawr naw a, hi lei hin hmun danga inthawk Damkam bazar hung pan vang vang hlak \hahnem-tawk tak an um niin an hril a. Hmatieng peia khawm sa thienghlim lo zawr lo dingin thutlukna an siem.

KNF-in ‘25th Martyrs’ Day’ an hmangIMPhal: Kuki underground hai laia upa pawl tak tah Kuki National Front (KNF) chun Kukiland movement bul tumtu tak Pu Nehlun Kipgen a thi champha vawi 25-na le inzawmin zani khan Kangpokpi ah “Martyrs’ Day’ vawi 25-na chu ursun takin an hmang. Liemtah October 12, 1993 khan, Pu Nehkholun Kipgen, founder of KNF chu Motbung, Kangpokpi district (Sadar Hills) ah security forces han an kap hlum a. Tuta a thlan hmun Phaijang khuo, Kangpokpi district ah hin vui a nih.

laktawI

3changer (OctOber) 13, 2018 InrInnI (saturday) natIOnal/InternatIOnal & advertIseMent Hmasawnna Thar

vIsIOn acadeMyCoHSEM Recognition No.1/312/09 - HSERengkai, Churachandpur – 795128, Manipur, India

adMIssIOn OPensAdmission opens for Preparatory, nursery , kg & class-I for Academic Session 2019. Admission form can be obtained from the office during office hours (10am – 2pm).

sd/- Principal10-22,24,26,27,28

BIG AppOrtUnItIes FOr stUdents lAMKA GOVerMent COlleGe

AdMIssIOn nOtICeChurachandpur, the 11th October, 2018

This is to notify to all the 1st, 3rd, & 5th Semester stu-dents of Lamka College that opportunities are open for those interested students in VOCATIONAL COURSE in “TOURISM & HOSPITABILITY MANAGEMENT”. Inter-ested students can contact the College Office and reg-ister themselves for the said course on all working days till 16th of October 2018

sd/- david l. lungṭau sd/- dr Chinzakham ngaihte Nodal Officer, RUSA Principal Lamka College Lamka College (11,12)

Telangana Con-gress leader nuh-

mei in BJP a zawmhyderabad: Telanga-na-a senior Congress leader C. Damodar Rajanarasimha nuhmei Ms Padmini Red-dy chun zani hmasa khan BJP a zawm. Ms Padmini hi social worker a ni a, Andhra Pradesh \hedar a ni hmaa (undivided) a N. Kiran Kumar Chief Minister a ni huna khan a pasal Rajanar-asimha chu Deputy Chief Minister in a lo um a nih. Ms Padmini hi state BJP president K. Laxman in a lawmlut. Ms Padmini chun NDA sawrkar in thil \ha tam tak a thaw hai leia BJP zawm a ni thu a hril.

Karnataka a BSP minister umsun N.

Mahesh an banbengalOre: Karnata-ka-a JD(S) le Congress \hangruol sawrkar-a BSP minister umsun N. Mahesh chun ama mimal thil suon-lamin Chief Minister HD Kumaraswamy kuomah minister-a inthawka in-banna a pek. Amiruokchu, \hangruol sawrkar a la thlawp pei ding thu a hril. Lok Sabha Election hung um dinga a constitu-ency Kollegal hmuna party sukhrat zuolna dinga sin thaw a nuom leia inban a ni thu Mr N. Mahesh chun a hril.

Thautui man kaisang thuah PM in Jait-ley le Pradhan hai meeting neipui

new delhI: Sawrkar thlungpuiin Thautui man litre khatah Rs. 2.50-a a sukhnuoi chawlkar khat hnungin Zirtawpni khan Prime Minister Narendra Modi chun Finance Min-ister Arun Jaitley le Petro-leum Minister Dharmen-dra Pradhan hai meeting a neipui nawk. October 4, 2018 khan sawrkar thlungpui chun Petrol le Diesel man litre khatah Rs. 2.50 in excise duty a sukhnuoi a, hi laia 1.50 chu centre in a tum le Re 1 chu Oil marketing companies han an chawi ding a ni ve thung a. Thau-tui man sukhnuoia um hi Rs. 5 a tling theina dingin Finance minister Arun Jait-ley chun state sawrkar hai VAT Rs. 2.50 a sukhnuoi

dinga a ngen angin BJP sawrkarna state sawrkar hai chun an hung sukh-nuoi tawl a. Amiruokchu Petrol man hi a la kaisang nawk pei leiin Thautui man sukhnuoia um hin umzie a nei taluo naw a nih. PM in Finance le Petro-leum minister hai an hmu-pui hnung hin Thautui man sukhnuoi belsap nawk a ni dim ti hriet a la ni nawh. Sawrkar thlungpui chun financial year fe me-kah fiscal deficit target 3.3 in tling tir ngei a tum leiin Thautui man zuk sukhnuoi rak hi harsa a ti a nih. A hmaa thautui man sukhnuoia um khawm khan financial year fe meka Centre in sum a seng ding chu Rs 10,500 crore a tling phak a nih.

civil Aviation minister in Trichy-Dubai AI flight incident High level inquiry thaw dingin Order an suonew delhI: Zirtawpni zingkar-a passenger 136 chuongna Air India Trichy –Dubai flight Boeing 737 Trichy airport-a inthawk a vuongsuok huna dai a hrut leia Mumbai airport-a emer-gency landing (\um) phana chu High level inquiry thaw dingin Civil Aviation minis-ter Suresh Prabhu in Order an suo. Zani zingkar inhma tak khan Dubai pan ding Air India Express flight chu Trichy International airport-a inthawk a vuongsuok hu-nah a ke (wheel) in dai a hrut leiin dai khawm a sie a, a vuongna body khawm an khawk hlawk bawk a,

hi hnung hin Dubai tieng pan in a vuong thleng tho a, sienkhawm a hnungin Trichy airport official han pilot kuoma thil tlung report an pek hnungin Mumbai air-port-ah emergency landing

thawin passenger hai him takin an suok a nih. Hi vu-ongnaa passenger hai phurtu dingin Kochi a inthawk vu-ongna dang tir a nih. Mr Prabhu chun hi thil tlung le inzawm hin a hmu-

na enfela thil umdan suizui dingin DGCA officers hai an fe a, Accident Investi-gation Bureau Officers hai khawm tir an nih tiin a hril. Air India khawmin hi thil suizuitu dingin Sub-Com-

mittee an din bawk. Hi vuongna khaltu (pi-lot) chun Trichy interna-tional airport dai an hrut hi a hriet naw nia hril a nih. Hi thil tlung lei hin passen-gers hai hliemna tuok an um naw bawk a nih. Hi thil tlung le inzawm hin pilot le co-pilot hai chu investigation thaw sung an sina inthawk inchawltir hri an nih. Hi vuongna pilot chu Capt. D. Ganesh Babu niin 3600 hours B737 flying experience nei niin first commander chu Capt. An-uragp a ni a, ama hi 3,000 hours flying experience nei a nih.

IT team in TDP MP Ramesh hmun hai an daphyderabad: Income Tax Officials teams 15 hai chun Zirtawpni khan Hyderabad, Amaravathi le Kadappa haia Telegu Desam Party (TDP) Rajya Sabha MP C. M Ramesh chengna in le a office hmun tum tuma mi hai an dap. Mr Ramesh chun hien-ganga a in le office hmun hai IT Department in an dap hi Prime Minister Na-rendra Modi in TDP suk\i a tumna niin an tum a, TDP ka ni leia an mi bitum bik a nih tiin a hril. Modi le BJP dodaltu taphawt suk\i tum-naa hiengang thil hi thaw

a ni a, sawrkar thlungpui sawiseltu taphawt IT in an dap pei a nih tia hrilin, iengkhawm thupruk ding a nei naw a, a \inaw bawk thu a hril. IT in an dap hai lai hin Ramesh company Rithwik Project khawm a \hang. Rithwik Projects Private Limited hi Infrastructure Development and Man-agement company niin, Chhattisgarh, Uttarakhand, J&K le Andhra Pradesh haia irrigation projects, highways, hydropower le solar power project siema sin thawtu an nih.

SC in Puja grant stay nuom lo

new delhI: Mamata Banerjee CM nina hnuoia West Bengal sawrkarin a state pumpuia Durga Puja Committee hai kuomah Rs. 28 crores sem dinga thutlukna a siem le inzaw-ma Supreme Court-a hekna um chu zanikhan hearing nei a ni a. Supreme Court chun a stayed nuom nawh a, sienkhawm pawisa hi state police fethelng chaua sem dingin a rel. Advocate Sourav Dut-ta in Calcutta High Court-ah petition a pek chu High Court an rawl nuomnaw hnungah Supreme Court-a appeal hi peklut nawk a ni a, chu le inzawma SC in Zirtawpnia kha hearing hi a nei a nih. Ms Mamata chun Puja Committes 28,000 hai kuomah Rs. 10,000 seng pek dingin September 10, 2018 khan a lo puong a nih.

Naxal pakhat an kap hlum

raIPur: Chhattisgarh a chun Zirtawpni khan Sukma district-a Pusnar Police station huopsung ramhnuoiah security forces le Naxal hai an inkaptuo a, inkaptuonaa hin Naxal cad-re pakhat kap hlum a nih. Naxal cadre kap hluma um chu Kawasi Deva a ni a, Chandameta area-a deputy militia commander a ni a, a kuta inthawk muz-zle-loading gun 1 le bomb siemna hmangruo \henkhat man a nih.

Democracy-a chun mipui han an hriet nuom hai hriet theina right an nei: Presidentnew delhI: President Ram Nath Kovind chun, Democracy a chun mipui han sawrkar an chunga ror-elna a kengkaw dan, mipui sum ienganga hmang am a ni a, ti le public le nation-al resources hai ienganga hmang am an ni lang tlang taka hriet theina rights an nei a nih tiin a hril. Hi thu hi Zirtawpni-a New Delhi hmuna Cen-tral Information Commis-sion (CIC) 13th Annual Convention hawnga thu a hrilna huna Mr Kovind in a

hril a nih. Langtlang sawrkar a thlawp tlat thu hrilin, de-mocracy a chun informa-tion hin taluo a nei nawh tiin a hril bawk.

Mipui hai chun an hriet nuom hai hriet theina din-gin rights an nei a, Right to Information hi ram mipui hai le state hai kara inring-zotuona intluntu ding a

nih tiin a hril a. RTI chu indiklo taka thil thawna le corruption sukbona dinga thil pawimaw a ni thu a hril bawk. India sawrkar chun RTI Act hnuoiah public infor-mation officers tam tak a ruot a, kum khat sunga RTI application an dawng chu 6 million vel a tling phak niin a hril. Minister of State Prime Minister’s Office Jitendra Singh chun, hi huna Infor-mation Commissioners, ac-tivist, information officers

hai chu hienganga tam RTI application \um \ul lo ding a, RTI application lut sukt-lawm a ni theina dingin thu pawimaw (information) hai chu mipui hmu thei dinga a tam thei ang tak government websites haia sie dingin a ngen. Right to Information Act hi October 12, 2005 a inthawka hmang \an a ni a, \an nia RTI application pe hmasa tak chu Shahid Raza Burney a ni a, Pune Police-ah RTI application a pek a nih.

Central special remission scheme hnuoiah States le UTs han intang 900 chuong an insuo

new delhI: India rama states le Union Territories hai chun India hnam pa Mahatma Gandhi piengch-ampha vawi 150-na le inza-wmin Central government scheme hnuoiah intang 900 chuong first phase in an in-suo zalen. Tukum July ni 18 khan Prime Minister Narendra Modi inrawinain Union Cabinet meeting nei a ni a, chu huna chun jail intang \henkhat hai special remis-sion pein category dung-zuia \hein phase thuma in-suo zalen dingin a lo rel a, chu dungzuia intang 900 chuong phase khatnaa in-suo an nih. Scheme dugnzui hin intang insuo zalena um hai chu Mahatma Gandhi

chanchin inziekna lekhabu pek le a \ul dungzuia coun-selling pek ding ti a nih. India ram pumpuia jails 1,412 um haia intang 3.80lakh um thei ding a ni laiin December 31, 2016 chena khan India ram pum-puia jail haia intang umzat chu 4.33 lakh an tling phak niin National Crime Re-cords Bureau (NCRB) sta-tistics chun a hril. Tuta sawrkarin special remission scheme a hung hmang hin India rama jail intar taluo nasa taka a hung sukthawl pha beisei a nih. Scheme dungzui hin October 2, 2018 kha phase khatna a ni a, hi zo hin a phase hninain April 6, 2019 le a phase thumna October

2, 2019 a nei nawk ding a nih. Hi scheme/ special re-mission hnuoia insuo za-len thei ding or suok dinga inhni thei ding hai chu nuh-mei le transgenders kum 55 tling tah le an intang hun ding 50% chuong jail-a intang tah. Piengphunga ruolbanlo 70% disbality, pasal thiemnaw chang kum 60 chuong, an intang ding chanve hmang zo tah; dam-naw thiemnaw chang, an intang ding hun hmun thu-ma \hea hmunhni intang zo ta hai bakah intang sunga nungchang \ha (maintained good conduct) hai an nih. Hi special remission in a huom lo hai chu thi dinga thiemnaw inchangtir annawleh damsung lun-gin intang ding, terrorist, anti-sedition laws hnuoia intang; official secrets Act le state dan bawsie hai; mo thilsawm leia inthat-naa thiemnaw chang, pawi-sa lema sumdawngtu, sex thila thiemnaw chang, sum chawkchawrawina, hlepruk-na le drugs sumdawngna leia thiemnaw chang hai an \hang.

THINA cHUNGA LAWMTHU HRILNATarik 8th October, 2018 ni a kan naupa Tv. Saithangvung S/o Pu. Sha-ron Saikawt, Homelane in fam a mi chang san na a hin lawmthu hril seng lo kan chunga a tlungna thu a hin, kan lawmthu a ngiel- angan in kan hril seng naw ding lai zingin, kan lawmthu phek za peia phek sawm-kuo pakuo pei phawk kan in a \hen a zar ei chanchinbu palaia hung hmangin hung tar lang kan tih. Puon in khumtu, Pu Haopu le a nuhmei, Bijang, Mrs. Lalrem-pui, Hmarveng, HYA Hmarveng Branch, Zogam To-day, HYA General Headquarter, Pahnam Zote, Ngurte, Lawitlang, Mani motor hai chawia ruong phurtu le zuitu mimal tin hai. Ei sin inrimna thlawn naw ni Lalpa hung nawk huna chun, ei thaw ra hai la sik ei ta, \hahnem ngai-in la thaw pei ei tih. Mitin el in ka sawl ka kham ti lova, kan siet tuokna chunga a bak khai um der lova, tha le zung, sum le pai, ngaituona po po hmanga kan ruong mi \awiawm tu hai po po mimal tin chunga taksa le tharau malsawmna tam tak a let za dam, a let sawmsari dam dawng dingin ditsakna in sang tak kan hung in hlan ruol ruolin Eliza anga thlarau let hni dawng seng dingin dit-sakna a thlampui in kan hung in \hut.

In lunginsietna dawngtusd/- sharon le a sunghaiSaikawt, Churachandpur.

AP CM in special category status

new delhI: Andhra Pradesh Chief Minister N. Chandrababu Naidu chun 15th Finance Commission chu a state special catego-ry status hnuoia sie dingin a ngen. HI baka hin disaster re-lief le district hnufuol haia infrastructure development a dingin special assistance pe dingin a ngen bawk. Mr Naidu chun Back-ward regions development a dingin Rs. 22,250 crores a ngen a, airports, lam-pui le lawng chawlhmun hai siem\hatna dingin Rs. 10,000 crores a ngen bawk a nih.

US President-in Thautui Khap A |an, Iran A Buoi |an

w a s h I n g t O n : U S President-in Iran hremna dinga economic sanction a puong khumna le inzawmin khawvela thautui siksuok dan le semruolna, zawrna hmun chu hem kuol a nih a, rambung tamtak an buoi a, Iran lem chu a buoi pha hle. Iran thautui rambung hran hrana phur suoktu Oil Tanker hai chu a hem kuola, rambung an fena hlakhai a khuokhir pek leiin Iran khawmin nuom ang a zawr thei ta nawh a. US ta lo thei loa inchawk a ngai leiin US Oil Company hai chu ni danga an siksuok neka tam suksuok a \ul tah a, sin khawm a suktam pha sawt. “Make America Great Again’ thupui hmanga pol i t ics sumdawngnaa hmanga America s iem ropui nawk tum Donald Trump a trade-politcs chu a hlawtling mek pei a hawi, an ta dingin. Hienglai zing hin Iran thautui zawr suok thei a

tlawm leiin aman a suksang a ngai a, khawvela thautui man a pung sawt bawk. Ni danga Barrel khat USD 50-60 dam ni hlak kha, tuhin chu Barrel khatah USD 90 a kai tah. US Sanction a effect chu; China, India, Japan, South Korea le Hong Kong haiin Iran a inthawka thau an inchawk sukt lawm a tul a. Saudi Arabia le OPEC rambung dang hai production an suksang a ngai. Saudi Arabia hi US le inlaichinna \ha nei a nih. China chun Oman a inthawkin a lak tam lem tah. Kuwait-in Asia tieng a thawnlut pung a ta, US tieng a thawn lut tlawm a tih. Gulf War 1990-91 a inthawka oil trade inthlak danglamna nasatak a la nih. Kuwait thautui inchaw ta lovin US chun an ram thautui vek an inchawk ta ding a nih, revenue an ram sungah hrentangna ding a nih.

Khawvel thautui man a kaisang hrat hle a. India khawm lo thei lova a kaisang pei a ngai. Iran khuokir a nih leiin Iran rambung Oman le Saudi Arabia hai an hlawk a, thautui tamlem an siksuoka an zawr a ngai. Iran a inthawka thautui suok ni khatah barrel million 2 vel peiin a tlawm pha a, tuhin chu ni khatah barrel 1 million bak a zawr thei ta nawh tiin Energy Aspect Lt chun a hrl a. Pawisa a hmu tlawm chun ralthuom a nei tlawmna dinga Trump-in a rekbet a nih. “President Trump economic sanction chu kakhawk a nei \an tah” tiin Eugene Lindell, JBC Energy, Vienna chun a hril. Iran sanction leia thautui a phur suok thei ta naw lei hin market lien China tieng West Africa le Latin America hai chenin an thautui an pek sa a \ula, zawrna ding market an nei \an ve tah. Asia tieng Iran thautui a lut thei ta naw leiin lakna ding dang zawng a \ul tah a. Khawvela thautui hmang rawntak China lem chun Latin America, Africa le hmun dang a zawng sa a ngai, abikin US leh Trade War an nei lai tak a nih bawk. Tuhin China chun ni tinin Africa thautui barrel 1.72 million an chawk tah, 2011 a inthawka a tamtak \um a la nih. (Reuters)

Russia Rocket ISS Fe Tum A Tla, Astronaut 2 HimMOscOw: International Space Station (ISS) a thuomhnaw hang thak dinga Russia hai Rocket Soyuz hmanga fe American astronaut pakhat le Russia astronaut hai chu an vuongna Rocket Soyuz siet leiin hnuoi tieng an hung in kap dawk nawk a, damin an suok ve ve. Russia Space industry hmingsietna dingin Astronaut Nick Hague le Aleksey Ovchinin hai chu an chuongna Soyuz rocket a vuong suok hnung tawite ah a hung buoi a, hnuoi tieng a hung \um suk nawk leiin an inkap suok tah a nih. Astronaut hai pahni hi an vuong suokna (ejector seat) chu Kazakhstan ramah a tla a, Russia sawrkar-in a va laka dam takin an sunghai kuom an tlung nawk tah. Russia-in mihriem

khal Rocket a kap suoka inthawka a siet vawi khatna a la nih. Russia Space Industry hin tulai hnai hin siet a tuok inzing hle a, satellites le spacecraft dang khawm iemani zat a sukhmang tah. Russia hotuhai chun, ISS a mi hang tirna chu la chawl hri phawta accident san la sui an tum. Astronaut hai an va sansuok hnungin, “Emergency rescue system chu a \ha a, an vuongna chu Kazakhstan ramah hmu a nih, an pahni’n an dam ve ve” tiin Russian space agency Roscosmos chun a hril. Baikonur Cosmodrome a inthawka an kap suok zo minit hni ding velah, astronaut Pvchinin rawl ri chun, live-stream footage a hmu thei zing pumin,

“An accident with the booster, two minutes, 45 seconds” a ti ri hriet thei a nih. Rocket chu darkar khata Km. 7, 563 vela hrata chung tieng a vuong zing lai, second 119 char an vuong tah tiah, accident hi a tlung a nih tiin NASA chun a hril ve. An kap suok a inthawka swtnawte ah a Booster ah problem a um ti hriet a nih a, fe sei tah lovin hnuoi tieng an hung \um el tah a nih. Hnuoi tienga an hung \um suk nawk chu kai tung nekin a speed a hrat lem bawk leiin \i a um hle a, Gravitational-force hrat lemin a hip suk lei a nih. Amiruokchu, hieng ang thil a tlung khawma insansuok dan ding training nei sa vawng an nih, tiin NASA thusuok chun a hril.

Khawvela Ram Inhawitak Singapore, Hausatak SwitzerlandlOndOn: Tulai khawvela ram chengna dinga inhawi tak chu Singapore a nih a, ram hausatak, hlaw tamna tak chu Switzerland a nih. Ram inhawitak nina hi a zawna kum li a lakna a nih tah. Khawvela rambung khawsak inhawina le kum tina a mihai hlaw zat Hong Kong Shanghai Banking Corporation-in a sut dan chun, Switzerland mihai thla khat hlaw chu a tlangpuiin USD 61, 000 a nih a. India pawisa chun Rs. 73 lakh vel pei a nih. Khawvel level chawkruol nekin a let hniin a tam lem a nih. Rambung thawktuhai hlaw \hatna chu, Switzerland dawtah US le Hong Kong

an nih a. US le Hong Kong mihai hlaw thla khatah a tlangpuiin USD 21, 000 (Rs. 15 lakh vel) a nih a. Kum khat hlaw chu USD 252, 000 (Rs. 1.82 crore vel) a nih. Switzerland ah chu kum

khatah Rs.5.27 crore vel pei an hlaw suok phak. HSBC’s annual Expat Explorer su idan chun, S w i t z e r l a n d h i n N e w Zealand, Germany, England, Canada, US le Hong Kong

hai a khum a. Switzerland hi hlaw tamna tak a nih laiin naupang enkawlna man insang tiengah chu parietna a nih a, ruolhai thlem thluk intakna tieng khawm parietna a nih. Nuhmeihai ngirhmun chawisangna ram Sweden chu khawvela sungkuo inrem tak le inthuruol tak a nih a. Tawnhriet hau tieng chu New Zealand, Spain le Taiwan hai pakhatna, pahnina le pathumna an nih. Mi 22, 318 survey a inthawka an hmu chu, cultural, finance le ducation tieng hma ei sawn tah hlea chu kawng iengkimah nuhmeihai chu hnung daltu, pasal neka inhnuoi an la ni vawng.

Hmasawnna Thar4 EntErtainmEnt / SportSchanger (OctOber) 13, 2018 InrInnI (saturday)

sun ZAWMnA.......

Seikam Memo. Football Tournament 2018Venue : Kholmun playground, Churachandpur.

results : 12th October, 2018 (Friday) 1. Kholmun YC 0-1 K. Mongjang YC. 2. Ozawa FC 4-0 Kingkin Youth Club.

Fixtures: 13th October, 2018 (saturday) 1. Guolkilungtuok FC vs SC T. Champhai @ 12:00 pm.

2. Ahsijolneng FC vs Happy Feet FA @ 01:30 pm. 3. Golngai FC vs Peace Team @ 03:00 pm.

Khabib le conor ni 10 ve ve suspended; A team-mate ban a ni chun Khabib in UFc chawlsan a tumlas vegas: UFC fighters Khabib Nurmagomedov le Conor McGregor hai chu kar hmasa Pathienni-a Mobile Arena, Las Ve-gas hmuna an inbei huna Octagon sung le puoa buoina an siem leiin Nevada Athletic Commission chun ni 10 ve ve a suspended. Nilaini khan Neva Athletic Commission chun mixed martial arts fighter pahni hai hi ni 10 sung Suspended an nina lekha a thawn ve vea, suspended an nina hi Octo-ber 15, 2018 a inthawk hmang/ef-fective tiem \an ning a tih tiin Com-mission Executive Bernett chun a hril. Khabib le Conor inbei huna buoina suok chungchang kha Commission chun a suizui mek a, panel chun October 24, 2018 khin meeting nei nawk an ta, chu huna temporary-a suspended an nina hi

keisei a ni el thei thu Bennett chun a hril. Chun, Khabib le McGregor hai khawmin appeal an thaw thei tho thu a hril bawk. Khabib khan round 4-naah chokehold in Conor McGregor kha a hne a ni a, Khabib in hratna a chang zo khan Octagon dai lawn-liemin Conor a team-mate a va

hnek a, hi ruol hin Khabib team-mate hai khawm Octagon sungah inchawmlutin Conor an lo hnek ve bawk a, Conor khawmin Octagon a hung inchawmlut tum lai Kabib teammate a lo hnek bawk a nih. Khanga buoina tlung lei khan title belt inhlanna hun khawm hmang loa inkhel suktawp a ni a,

Commission chun Khabib hlaw dollar 2 million khawm an la hren-tang pek hri a, Conor ruok chun dollar 3 million a dawng tah. Khabib hi a chetdan mawinaw leiin UFC chun a title an hlip pek el thei nia hril a ni bawk. Hieng laizing hin Khabib Nur-magomedov chun Conor le an in-bei huna buoina suok le inzawma a team-mate Zubaira Tukhugov ban a ni chun UFC sport a chawlsan ding thu a hril. Hi thil hi UFC in Zubaira Tukhugov an hnawtdawk/ban el thei nia hril rik um le inza-wma Zubaira thlawpnaa Khabib in a hril a nih. Zubaira hin buoina suok huna khan Octagon sunga um Conor a lo va hnek a intum a nih. Buoina suok lei khan Khabib in October thla tawpa Artem Lobov an beipui dinga ti khawm kansel hri phawt a nih.

Eden Hazard chun January thlain Real Madrid tieng an sawn naw ding thu a hril

lOndOn: Chelsea for-ward Eden Hazard chun January transfer window huna Real Madrid tieng insawn a tumnaw thu a hril. Sienkhawm Ballon d’Or a dawng theina din-gin Chelsea a suoksan a \ul el thei thu ruok chu a hril. Hi thu hi press con-ference huna Hazard in a hril a nih. Kum 27-a upa Haz-ard chun naupangte a ni laia inthawk Real Madrid zawm lo nuom hlak a ni

thu tuta thla bul khan a lo hrillang ta a nih. Hazard contract hi June, 2020 a tawp ding a ni a, Real Madrid chun tuta season tawpah pound

70m a Chelsea in zawr an nuom an ring a nih. Hazard chun tuta sea-son fe meka hin Premier League-ah goal 7 a thun ta a, top scorer ni mek a nih.

Charity-a |hangpuina ka pek hin keiah danglamna a um nawh: Kylian Mbappe in World Cup hlaw

ParIs: Russia FIFA World Cup 2018 -a Best Young Player award kum 19 nia dawngtu Kylian Mbappe chun World Cup-a match fees le bonus pawisa a hmu hai dollar 500,000 zet \hangpui ngaihai saw-mdawlna dingin charity-ah a pek vawng. TIME magazine in in-terview an nei naah, Charity-a a pawisa hlawsuok hai a pek vawng nasan an indawn hunah chun, ‘ka ram ta dinga khel ka ni a, hlaw pek ka \ul nawh. Ka hmang khawp sum tam tak ka hlaw suok a, ka harsa nawh. Hi lei hin \hangpui ngai hai \hangpui \ul in ka hriet a, harsatna tuor, natna leia harsatna tuor tam tak an um bawk a. “Keini hai angin midang kuoma \hangpuina kan pek

hi thil harsa a ni nawh, a ma-maw hai ta dinga \hangpuina ka pek hin keiah harsat pha-na annawleh danglamna a um naw a, sienkhawm annia chun danglamna nasa tak an tlun thei a nih. Chuleiin, an ta dinga \angkaina nasa tak intlun a, danglamna an nei pha chun, chu chu ka ta dingin lawmum tak a nih tiin Mbappe chun a hril. Mbappe hi tuhin kum 20 mi a nita a, France ram

ta dingin goal 10 a thun ta a, tuta thla International TIME magazine cover-ah a lim a chuong a nih. Mbappe hi piengphunga ruolbanlo naupang hai ta dinga sports activities buot-sai le enkaitu Premiers de Cordees association-a patron member a ni a, World Cup 2018-a an ram ta dinga an khelnaa hlaw a dawng hai chu hi charity a ding hin a pek vawng a nih.

UEFA Nations League:

Portugal in Polan 32 in an hne, Russia le Sweden 0-0 in an indraw

chOrzów: UEFA Na-tions League A Group 3 match ah zanikhan Po-land chun an home Silesian stadium-ah Portugal an mikhuol a, Portugal chun a mikhuoltu Poland hi 3-2 in an hne. Goal hmasa Krysz-tof Piated chun minute 18 naah Poland ta dingin goal a hung thun a, sienkhawm minute 31 naah Andre Silva in Portugal ta dinga goal hung thunin an goal bat a hung thungkir nghal a. Hi zo minute 42 naah Kamirl Glik chun Portugal ta dinga goal a hung thun-

sap nawk leiin first-half chenah Portugal in Poland hi 2-1 in an hne a. Second-half minute 52 naah Ber-nardo Silvar chun Portugal ta dingin goal a hung thun nawk bakah Jakub Blaszc-zykowski chun minute 77-naah Poland ta dinga goal a hung thun ve leiin inkhel tawp chenah Portugal chun Poland hi 3-2 in an hne a nih. Portugal chun games 2 an khel ta haiah hratna an la chang ve ve leiin League A Group 3-ah point 6 hmuin hma an \huoi mek a, Poland le Italy chun point 1 ve ve

chau an la hmu a, pahnina le pathumna an nih. Chun, zanikhan Russia chun League B group 2 match-ah an home Stadion Kaliningrad stadium-ah Sweden a mikhuol ve a, a hrat lem um loin 0-0 in an indraw. Russia chun match 2-ah point 4 hmuin League B group 2 ah point 4 hmuin hma an \huoi a, Turkey in point 3 an hmu a, Sweden chun Russia an indraw-pui lei hin point 1 chau la hmuin pathumna an nih. Zanita match dang haia chun Azerbaijan in Farore Island 3-0 in an hne a, Is-rael in Scotland 2-1 in an hne bakah Romania chun Lithuania 2-1 in an hne a, Kosovo in Malta 3-1 in an hne a, Serbia chun Monte-negro 2-0 in an hne bawk. VAwizan 9:30PM hin Latva v/s Kazakhstan; Armeniav/s Gibraltar le Georgia v/s Andora inkhel an tih.

Twinkle Khanna le Askhay Han ‘Houseful 4” Shooting Chawl

M u M b a I : T u l a i h i n nuhmeii in an s inthawna hmuna pasalhai sawisakna report-a case siem an ching thar em em a. Hollywood tieng #MeToo movement an hung neia inthawkin Indian nuhmeihai khawm a sukhuoi sawt amanih ding, Tanushree Dutta khawmin kum sawm neka tam liemta thil a hung phawrlang leiin thu le hla a tam ta hle. A kakhawk chu Akshay Kumar changna “Houseful 4” khawm shooting an chawl pha hlawl. Asan chu director Sajid Khan khan nuhmei pahniin an sinthawnaa ‘sexual abuse’ a thaw tia an intum leiin ‘moral ground’ ah an ban a. A changtupa Akshay Kumar khawm foreign a inthawka a hung kirin producers hai chu shooting la chawl phawt dingin a hril. “Foreign a inthawkin ka hung kir h l im a na . Nuhmei chunga nunrawngna intumnahai hi an dik a ni chun ‘Houseful 4’ shooting la chawl hri ding a nih. Intuma umhai an dik le an dik naw fie phawt ding a nih. Intumtuhai khawm an thu hril ngai ding a nih. Thiemnaw chang mihai le sinthaw chu ka pei nawh. “Investigation kimchang taka thaw hma chu producer hai shooting la chawl dingin ka ngen a nih. Nuhmeihai khawm an thu ngaithlakin mi tinin rorelna indik an phu” tiin Twitter ah a tweet. Akshay Kumar nuhmei Twinkle Khanna khawmin, ‘Houseful 4’ cast hai chu an ngirna senga ngir det dingin an fui a. Nuhmeiin harsatna tamtak an lo pal tlang hlak ding thu a ngaituoin, hieng ang thil a um hi mak a tih ti a puong ve. “Houseful 4” ah hin Akshay Kumar bakah Nana Patekar khawm a \hang a. Co-star Tnushree Dutta chun hlasakna shooting an thaw lai Nana Patekar hin ‘sexual abuse’ a thaw niin a hril a. Court chen tlung a ngam thu a hril leiin thubuoi an sang a, an sinthawna chen a thembuoi tah a nih.

Twinkle Khanna chun mi tamtakiin Tanushree ‘inlar nuoma’ thaw anga an hril chu kalin, “Thutawp insiema mi in inkhi hmain thil umdan suifie hmasak nghak phawt ro. Hieng ringawt hin chu fe pei thei nawng ei tih. Mani ngirnaah ngir det tlat ro” tiin Tanushree khawm a thu puonga ngir det tlat dingin a hril. Nana Patekar hekna thu le inzawmin kha hma khan police hai chun ‘evidence huntawk’ a um nawh tiin FIR an zieklut nuom nawh a. Tanushree Dutta chun High Court chen a fepui ding thu a hril a. Hienga thubuoi a fe lai zing hin nuhmei pahni danghai chun director Sajid Khan khawmin ‘sexual abuse’ a thaw ve tiin an hung intum ve nawk a nih. Tanushree Dutta-in Nana Patekar an tumna tak hi chu 2008 kuma mi an tah a. Nana chun an tumna hi hnielin Legal Notice a pek bawk a, court ah an inbei tah hmel. Iengtinam an thubuoi a fe pei ding, Vaihai chu insel an hrat a thu tamtak chu an hril suok hman ring a um a. Court thurel nghak mek a nih. “Houseful 4” a changtu danghai chu Riteish Deshmukh, Bobby Deol, Sharad Kelkar, Pooja Hegde, Kriti Kharbanda le Kriti Sanon hai an na. Sajid Nadiawalla produces a nih.

Britney Spears-in Album 10-na Tlangzar El TheilOs angeles: Thawk khat lai tak, a nunghak vanglaia khawvel runtu Britney Spears (36) chun, a album 10-na ding a tlangzar ding thla tamtak fans haiin an nghak tah laiin, ‘thil iemani puong ding’ a nei thu Ellen DeGeneres Show ah a hril. Nau pahni nei ta hnung khawma Conert Tour la neia la perform zak zak thei Britney Spears chun, kum 60-a upa TV Show host inlar Ellen DeGeneres leh an inpawlna hunah puong ding \ha deu ‘Big announcement’ thaw ding a nei a, chu chu October 18 khin a puong ding thu a hril. Pop Princess Britney S p e a r s c h u n , E l l e n - i n “Iengleia hitaka hung ve am i nih a?” ti an dawn mei meinaah, “Diktak chun thil puong ding \ha deu ka nei an nawm” ti a dawn a. Chu

chu Iem a nih ti an dawn nawk a. “Ka thu puong ding chu thupuong ding a nih” ti chauvin a dawn nawk a. Ellen-in an dawn sa pei a, iemani tak inhrilsuoktir a tuma chu a bau an chip ta tlat a. “October 18 hung tlung hma chu ka la puong thei nawh” tiin

a hril. Chu phingleh, Ellen chun convince-in a thil puong ding chu Ellen a YouTube a puong dingin an inem tah a nih. Britney hin iem a nih ti a hri nawa chu, kum tamtak a buoipui tah a music video album 10-na ding a nih el thei, album 10-na a tlangzar ding thu hi a lo hril vet ta hlak.Kum bu l khan Peop le magazine kuomah, studio ah Album 10-na ding a siem mek thu a hril. “anachu, thuruk lientak a la nih” tiin a hril. Britney Spears hin a Music Sound Track, album 9-na chu August 2016 khan a released a. Kum li ang sung po chu Las Vegas ah Residency program a hmang a. Tuhin a program a zo tah a, world tour a nei khawm a zo tah bawk a. Album release naw ding chu thaw ding program a la nei el nawh.

Dakota Johnson-in Nau A Pai Naw Thu A PuonglOs angeles: ‘F i f ty Shades of Grey’ changtunu Dakota Johnson chu Oct. 4 khan kum 29 a tling a. Tatler m a g a z i n e N o v e m b e r - a suok ding le interview an thawnaa chun, mi tamtakin a ngaizawngpa Chris Martin nau a pai nia an hril chu a pai naw thu a puong. “Hril suok nawng ka ta chu, ka pai nawa ka hlim takzet a nih” tiin a hril. D a k o t a J o h n s o n l e ColdPlay hai hlasaktupa Chris Martin hi ni kum October a inthawk khan ruolhai a inthawka inhrein an inzui \an a, kum khat an inzui tlingna char a nih. Hienglai zing hin Chris a nuhmei hlui “Ironman’ a changtunu Gwyneth Paltrow (46) chu a ngaizawngpa Brad Falchuk (47) leh September 29 khan an innei tah. Chris Martin le Gwyneth hai hin nau pahni

an nei a, Apple (4) le Moses (12) an nih. Dakotah Johnson chun a thuhril fiena dingin Nilaini khan exercise thawa a fe lai miin an hmu theina dingin ‘workout dress’ hakin, a phing

thep inlang theina dingin exercise thawna thuom leh an pholang. Dakota Johnson hi Yoga class khawm a \hang a. Kekawr kawng insang, tight fit leggins a bun a, a phing thep dakin an lang. Skin tight legging dum le bra dum hakin, Adidas sneakers le sunglass dum bunin a Jacket dar batin Gym a inthawka a hung suok lai khawm hmu a nih a, nau a pai nawh. Pathienni khawm khan M a l i b u a c e l e b r i t y h a i inpawlkhawmna ah ruolhai leh hun an hmanga, hi hun hi mani nina inpuongna hmun le hun a nih a. Nau a pai naw thu a suklang. A \hang ve danghai chu Julia Roberts, Sean Penn le Dakota nu le pa Don Johnson le Melanie Griffith hai an nih.

le nina, an hnam hming le sungkuo hming-hai (surnames) chen khawm ei hriet vawng a. Direct-in identify-a NRC a zieklut el thei an nih” a ti ve thung. Mak ve tak chu, NESO hin NRC a hril-mawi rak laiin Citizenship Amendment Bill, 2016 ruok chu nasatakin a kal nawk thung a nih. Bill hin ram dang Afghani-stan, Bangladesh le Pakistan haia inthawka hung Hindu, Sikh, Buddhist, Jains, Parsis le Christian migrants hai chu India mi nina (Citizenship) pek ding ti a nih a. Muslim- Shias le Ahmediyas, Pakistan-a neksawrna tuok ve zinghai ruok chu a huomsa nawk si nawh. BJP-in Hindu hai hum a tuma, Bangla-desh Muslim hai hnawt dawk a tum laiin Pakistan Muslim hai ruok chu a ‘welcome’ nawk si nawh. Inkhuongruol tak le buoina um lovin iengtinam a thaw ding ti khawm

hriet an tak tah. Hindu nih lo pohai ta ding chun an tar deu deu ding tina a nih, tiin Pa-ticia chun a hril bawk. Mr Bhattarcharya chun, “Sakhuona chu India mi nina dinga hmang thei ni naw nih, Constitution dan zul chun. Northeast chu Bangladesh a inthawka illegal migrants hai inthielfai dinga ngenna hi a sawt tah. Amiruokchu, illegal migrants-hai \hang-puitu thilthawthei ve tak an lo um nawk si. Citizenship Bill 2016 ah khawm hin chu ‘design’ chu kan hmu a. Chu khawm chu Home Minister hi kan hrilpui” tiin a hril. NESO advisor chun, “India sawrkarin Bangladesh sawrkar leh illegal migrants hai lakkir/thawnkirna dingin inremna siempui sienla. Tribal hai humhim puiin an ram le natural resources hai chunga thunei-na pe sienla \ha tak a tih” tiin a hril. (PNS/PTI)

NESO-in North East pumpui-a NRC thaw a ngen:

le MUSA hotuhai meeting dingin a ko a. Zantieng dar 3pm hnunga CM secretariat-a meeting an ni a, ieng thum an hrila ti ruok chu kimchang hriet a lan nawh. CM le meeting dinga ko an nih ti an hriet le inruolin MU community hai chun,

an thil ngen, student le hotu manhai inthla-suok vawng ding ti chu an la ngirpui zing thu le an thil ngen a puitling hmakhat an insawn naw ding thu ziekin CM sectetary kuomah lekha an thawn.

MPCC-in Court thurel Lawm, manhai insuo dingin a ngen

Bethany College in Annual Sports closing

ccPur: Bethany Chris-tian College, Family Lane, CCPur chun Oct. 8, 2018 a inthawka an lo \an tah Annual Sports Meet, 2018 closing function zani 9:30AM khan an hmang a. Chief Guest in Do Lian Mang Buansing, IPS, CO 1st IRB a \hang a, Annual sports week hi a khar. Chief Guest chun Beth-any Christian College-a hin kum 10 le a chanve a lo thawk thu hrilin, kum 35 hnunga hi hun hman-

gna\hang theia a um chu lawmum a ti thu a hril. Tu-kum-a kai student \henkhat kum thara admission thaw theinaw leia school kai thei lo ding an um chun an ad-mission a tum pek ding thu a hril. Mihriem hi ei tum an hnuoi chun ei hlawtlingna khawm an hnuoi tia hrilin student hai chu Pathien hrie zing puma tum lien tak neia lekha inchuk dingin an fui a. Social Media a bikin WhatApp le mobile tawk

rawn hin ei hmakhuo ding a mi siem pek naw ding leiin lekha inchuk le tiem tieng nasa taka thaw dingin student hai a ngen. Insung harsat leia inngaisie el lo dinga hrilin, tumru taka in-chuk dingin an rui bawk.

thurel chu State le Central sawrkar, BJP ta-luoa thilthaw le Manipur University chen khawm (rawng eng nal) ‘saffronise’ an tum-na a sukmuolpho der a nih, tiin a hril bawk. Court-in State le Centre sawrkarhai University thua inrawl tah lo ding le Ad-ministrator kuoma thil iengkim siem\hatna ding thuneina a pek khan thil pahni a suk-puitling nghal leiin mipuihai ta dinga hn-ena tak tak a nih tiin a hril bawk. “MU buoina tak chu Prof Pandey lei a ni a. Court chun Prof Pandey a khuop tah a, Centre kuomah ban a nina hmang dingin an hriettir bawk a nih” tiin zani ta Imphal suoksana vuong suok Prof Pandey thu a hril bawk. Court thupek chun, Administrator of-

fice chabi vuosiea lutlui Pro VC Prof. Yugindro le in-charge Registrar Prof. Shy-amkesho hai khawm a ban nghal a nih. “Manipur University buoina chu thil indik le thil indiknaw indona a nih a. Ro-relna indik le rorelna indiknaw kar thu le iem thaw ding ti le iem thaw lo ding ti kar thu a nih a. Indiktaka thaw hi hnena a nih, ti a suklang a nih” tiin a hril a. “Strikes sung khan mipuihai chun mi-mal zalenna le fundamental rights chen sawrkarin an za nawna thil tlung khawm an hmuh” tiin ama le mipui haiin MU com-munity hai thlawpna dinga rally nei an tum District administration-in a khapna thu le inzawmin a hril bawk (IT)

MU thua Court Thurel hi Historic a nih

BBBP thuah Orientation neinuhmei hai hi a hnungzuitu ringawta \hang hun a ni ta nawh tiin a hril. Child sex ratio khawm nasa takin a tla-huoi a, 2001 cesus a pasal 1000 umnaah nuhmei 968 chu 2011 census a chun pasal 1000 umnaah nuhmei 948 in a tlahnuoi a. National child sex ratio ah pasal 1000 ah nuhmei 918 a ni a, CCPur district a chun tuhin 1000 ah nuhmei 948 a ni a nih tiin a hril. Nuhmei naupang kum 2-10 inkar nei

hai ta dingin Post Office in a lo \an tah Su-kanya Samriddhi Yojana fethlengin Post Office-ah Bank account hawng thei a ni a, kum tin Rs. 1000 a inthawk Rs. 1 lakh inkar sie thei a ni a, pawisa deposit hai hi kum khatah 8.1 percent in a pung ding thu le hi account um dan hai a hril. Shyam Lal Poonia, IAS, DC, CCPur; Lalramsang Infimate, MCs, Addl. DC; T. Kammuanlal Simte, MCS, CEO/ADCC le DLOs hai an \hang tawl.

Christina Aquilera Rawl Nat Leiin Canada Tour |hulLOS ANGELES: ‘What A Girl Wants’ saklartu Christina Aquilera (37) chun, hun sawt taka inthawkin Ontario, Canada ah Liberation Tour Concert nei dingin a lo inpuocha taa chu, a daktor han a rawl hrui a \ha naw leia la chawl dinga an hril leiin Canada Tour ding chu a \hul hri niin Tweeter ah a hril. Christina Aquilera hin Ningani zan a inthawk khan “Liberation Tour’ le inzawmin Oillia, Ontario, Canada ah Show a neina ding a nia chu, daktor han hla a sakna tak rawl bawk a \ha naw leia la chawl dingin an hril a nih.Tweeter-a a fans (hnungzuituhai) kuoma a hril dan chun, “MY FIGHTERS, MY FRIENDS, per doctor’s order, I need to rest tonight in order to get well asap –

and will be unable to sing my heart out and perform for you at tonight’s show in Orillia, Ontario” tiin a post a. Canada rama a fans hai kuomah, “Ka rawl \ha naw leiin hla ka la sak thei naw ding a nih leiin pawi ka tih hle a. Boruok

\ha naw leiin ka rawl khawm a \ha nawh. An hma thei anga la hung nawk ka tiem cheu. “Hun sawt tak in mi lo nghak tah a. Hi Tour neina ding sawt tak kan nghaktir tah cheu leiin pawi ka tih. Ni thar le hun tharah tuta ai hi ei la hmawng vawng ding a nih. Chu hma po chu ka ditsakna le hmangaina ka hung thawn cheu. Stage-a kai kar ka nghakhla tah. All My love, Xtina” tiin a post. Christina Aquilera ‘Liberation Tour’ hi September 25 a inthawk khan Hollywood, Florida a inthawka in\an a nih a. Tour tawp hmain Show vawi 16 a la nei a nih. Final Show chu, Thawlenni, November 12 khin St Petersburg, Florid ah nei a tih.