Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An...

4
Hmasawnna Thar ( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r ) ___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________ Estd. 1984 dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747 police staon : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239 dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/ 8258 057 887 / 8974 103 600 sp Hotline number: 7085-256-377 Hmasawnna Thar Vol - 33/270 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy Thlahmur (july) 23, 2018 Thaw|anni (monday) GAS NEWS VANGSEI INDANE K. Salbung Booking :15-06-2018 to 18-06-2018 delivery :23-07-2018 (MOn) Time : 9AM -11AM stOCK : 306 GAS NEWS Agency : SAS Booking :6th. July , 2018 to 27th. July, 2018 delivery :23-07-2018 (MOn) Time : 9AM - ll stock stOCK : 306 @rate:Rs. 871/- GAS NEWS Agency : KIM JOE Booking: 15th.June, 2018 to 21st. July, 2018 delivery : 23-07-2018 (MOn) Time : 9AM - ll stock Stock : *Bandh a um chun sem lo ding NEWS TOMKIM CHANCHIN LAKTAWI Bike Eksiden-ah pasal 1 a thi hmarkhawlien: Zani 10:30AM vel khan unau pahni, Tv. Jonathan Vaiphei (32) le a sangpa Tv. Samuel Vaiphei hai chuongna Bike le Bike dang pakhat chu Hmarkhawlien le Silchar inkara Shippur hmuna an inbaw a, Tv. Jonathan Vaiphei chu a hmunah a thi a, a sangpa chu na taka a hliem leiin Lamina Hospital, Pailapool panpui a ni a, sienkhawm a hliemna an rik leiin doc- tor han Silchar panpui dinga thurawn an pek leiin Silchar Medical College & Hospital panpui a nih. Bike dang an inbaw- puia chuonghai khawm an hliem leiin Silchar Medical College & Hospital panpui an nih. Unau pahnihai hi Silchar-a D.El.Ed. class a \hang dinga an fe laia eksiden hi an tuok a nih. Unau pahni hai hi Jork- ha khuo a Pu L.K. Thanga nauhai an ni a, Directorate of Education, Govt. of As- sam hnuoia L.P. Teacher sin thaw ve ve, Tv. Jonathan Vaiphei hi Neithangveng Govt. L.P. School a Zirtirtu sinthaw niin ei thu dawngna chun a hril. Hun tiemchin um lovin tlangram bielah bandh ZSF in Hill district bandh an thlawp imphal/CCpur: Vawituk zing dar 6 a inthawk hin Joint Tribal Students’ Bodies, Manipur chun Manipur tlangram biel haiah hun tiemchin um lovin Bandh an thaw ding niin Thangtinlen Haokip, Spokesperson, Joint Tribal Students’ Bodies, Mani- pur chun thusuok a siem. Bandh an thaw tumna san nia a hril hai chu, Manipur University sawr takel khar a ni ta an ditnaw lei, July 13, 2018 a In pakhat silaia kap an ditnaw zie suklang- na le July 6, 2018 a Bandh thaw huna CCPur a student leader vuok a ni dodalna lei hai niin a hril. Tribal Student Bodies, Manipur in tiemchin um loa Hill District Bandh an thaw ding hi Zomi Students Federation (ZSF) GHQ chun an thlawp ding thu July 22, 2018 khan thusuok siemin a puong. Mipui hai bandh hi thlawp seng din- gin an ngen a. Bandh leia thil ditumlo a lo tlung chun state sawrkarin mawphur a tih tiin an thu Info & Pub- licity, ZSF GHQ thusuok chun a hril. Greater Imphal area sungah chawl puong imphal: Manipur sawrkar chun vawisun (July 23, 2018) hin Great- er Imphal Area sungah sawrkar Offices le in- chuknain haiah chawl a puong. B.Sc Nursing Course CCpur: Bethesda College of Nursing, Muolvaiphei, CCPur-a kum 2018 B.Sc Nursing Course inchuk nuom hai ta dingin Pro- spectus lak le ngaiven hun a nih. Eligibility: 10+2 Sci- ence (Physic, Chemistry, Biology and English with minimum of 45% aggre- gate marks) ni a \ul. Thlaithar lawm an hmang CCpur: Kohran dang dang han an lo hmang ta ang bawkin Sielmat ICI Kohran chun Pathienni khan Thlaithar Lawm an hmang a. Hi huna hin Kohran member han an th- lai thar hai chawikhawmin suma inchangtir thei hai zawrin fak thei ding chi hai mipui fak dinga siem a nih. Internet that leiin harsatna CCpur: Manipur phairam biela Manipur University Vice Chancellor ban dinga phutna le inzawma buoina suok tlung mek le inzawma buoina punlun ding vengnaa Manipur sawrkarin Mobile Internet hai Manipur pum- puia that (suspended) dinga thupek an suo leiin BSNL Broadband ti lo Internet hmang thei a ni naw a. Hi lei hin Internet hmanga thil thaw ding nei han harsatna an tuok mek. Mobile internet that lei hin Electric fee pe nuom tam tak electric fee pe thei lo an um ta bawk. Mo- bile internet hi July 19, 2018 zanrila inthawk ni 5 sung aw dinga ban puong a nih. Ralthuom le inruithei leh mi 2 man an nih CCpur: July 22, 2018 zing- kar inhmatak khan Assam Rifles, CCPur le Churachan- dpur Police \hangruol han Khominthang, New Lamka, CCPur-a hmun tum tum an dapnaah ralthuom le inruit- hei \hahnemtawk tak an man. Ei thu dawngnain a hril danin Assam Rifles le Po- lice \hangruol han dappui an thaw hunah In pakhata in- thawk Belgium siem point 32 caliber FN M1900 Pis- tol 1, magazine 1, ramdang (foreign) pawisa \hangin India pawisa Rs. 40,000 bakah WY mum \hahnem- tawk tak le No.4 iemanizat an dapdawk a. Hi le inzawm hin mi pahni- Thangthian- song, s/o Tuangou of Kho- minthang le Kamminkhup, s/o Soikhothang of Torbung hai an man sa a nih. Mana um mi pahni hai hin CCPur khawpui sun- gah No. 4 le WY zawrin an supply hlak bawk niin an inpuong. MP Bill thuah a \ul chun nuorna nei dinga inring dingin an ngen CCpur: Manipur Assem- bly Monsoon session ni 2 sung aw ding neia um mek le a ni tawpna vawisun July 23, 2018 hin Mani- pur Peoples Bill, 2018 \hangin Assembly \an nia Bill phara Bill dang pahni hai chu hriltlang le passed tum a ni a, hi le inzawm hin July 22, 2018 (Pathienni) chawhnungtieng khan Tribal leaders han MPC Office, Hmuia Veng, CC- Pur-ah chanchinbumihai inhmupuiin thil umdan hril- langna an nei. Manipur sawrkarin tlangmi hai inthuruol naw lai remchanga la in Bill thar pass a tum a ni leiin mitin \hangruol dingin an fiel a, proposal peka um hai hnawla Bill pass a lo ni chun tlangmi hai ta din- ga thil pawi tlung thei a ni leiin a \ul chun nuorna le helna khawm um thei a ni thu hrilin, chu taka dingin mipui hai inringsaa um din- gin an ngen. Manipur People Bill, 2018 (Bill No. 10 of 2018) phara uma chun tlangmi hai ta dinga thil pawi intlun thei ding a um leiin Hill Ar- eas Committee (HAC) kuta pekdawk a ni thu zanita Tribal leaders han chan- chainbumihai an inhmupui huna an hril a. HAC kuta hi Bill pekdawk a ni dung- zuiin July 21, 2018 khan Imphala HAC Chairman Office Chamber-ah HAC member hai le tribal \huoitu tum tum han meeting neia an hriltlang thu; Manipur mi indik tak hai sinsiena dinga base year JCILPS in 1951 an ngiet chu condi- tion/standpoint neia pawm a ni chau thu hai an hril. Hi le inzawm hin Trib- al hnam \huoitu hai chun, Manipur sawrkarin Ma- nipur Peoples Bill chun- gchanga spearhead dingin JCILPS a hmang a, Tribal apex body hai le JCILPS han vawi tam tak consul- tation khawm an lo nei ta a, sienkhawm State level-a ILP Drafting Committee in anni dit dan chau an fepui a, Govt. Drafting Com- mittee in Draft an siem chu JCILPS fethlengin tribal bodies hai kutah a pek dawk nawk leiin hriltlang- na hun a um nawk ta naw >>sunzawmna phek 4-ah HSA le Tipaimukh MLA han inbiekna CCpur: Pherzawl District sunga Vangai le Tipaimukh SDO/BDO han CCPur khawpui sunga Camp Office an nei hai HSA Gen. Hqrts. in a khar pekna le inzawmin July 22, 2018 khan Tribal Hostel, HSA Campus, Churachan- dpur-ah Hmar Students’ Association (HSA), GHQ \huoitu hai le Tipaimukh MLA Dr Chaltonlien Amo han inbiekna an nei a, sienkhawm SDO/BDO Camp Offices hai kharna chungchanga hin in- biekremna an la nei thei hri naw niin ei thu dawngna chun a hril. Hi chungthua in- biekna chu thuneituhai leh hmatieng la nei sunzawm ni dingin HSA \huoituhai chun an hril. Hi inbieknaa hin Pu LRS Puruolte chu Observer anga \hang dinga fiel a ni angin a \hang ve. Political Party 20 Han Committee siemin Myanmar ramri enfel an tum Manipur University Pro-Vice Chancellor ruota, VC Prof. Pandey chawla infetir ding imphal: 11th Manipur State Legislative Assembly 5th Session in\hung vawi hni chau neina dinga ni tawpnatak Thaw\anni July 23 hin issue ngaituo ding tamtak a um leiin, ro fel lema rel zo vat beiseina le Assembly hall-a hriltlangna um lova formality-a zofel zung zung theina ding beiseinain Chief Min- ister Mr N. Biren Singh chun Pa- thienni dar 10:00am khan Cabinet Hall ah All Political Party Meeting a ko a, thutlukna pathum siem a nih. Darkar li le a chenve lai zet meeting hi Chief Minister Mr N. Biren Singh-in an rawi a. Thu pawimaw tak tak pathum – Indo- Myanmar Border issue, Manipur University buoina le NSCN (IM) le India Government hai Framework Agreement, political party hai lun- gruol taka zai khata an luong theina ding hriltlang le rel a nih. Meeting hi abikin takin Mani- pur State Assembly rorelnaa \hang ve thei lo political party hai ta ding deuva buotsai a nih a. Tu \um As- sembly Session ah chu All Party Concensual Decision ti anga thut- lukna siem a um naw ding niin CM chun a hril. All Political Party Meeting-a \hanghai chu: AAP, AIFB, AITC, BJP, BSP, CPI (M), CPI, DBSP, JD (S), JDU, LJP, MDPF, MNDF, MPC, MPP, NCP, NPF, NPP, NEI- DP, RSP le Shiv Sena, Office Bear- ers/Functionaties hai pei an nih. Indian National Congress (INC) ruok chun, hriltlanga um ding issue hai hi State Assembly Session July 23 ah hriltlang vawng thei a ni tho ti leiin a \hang thei naw ding thu a hung hril a, meeting-ah a \hang ve nawh. Congress ti lo a \hang po chu Party 20 an nih. Indo-Myanmar ramri abikin Border Pillar No.81 thu buoina thu chu nguk taka ngaituo a ni a. Ie- mani chen hriltlang a ni hnungin, political party tina inthawka palai pakhat sengin Joint Committee sie- min July 24-25 sunga Central Team hung dinghai zuia thil umdan enfie ve dingin thutlukna siem a nih. Hi thua hin India le Myan- mar ramri inchikna Border Pillar No.81 chu India ram tieng Km.3 hung sawn luta phun \hat a nih tiin Tengnoupal DC-in report a peka inthawkin buoina hi hung in\an a ni a. State sawrkarin Central Team hung tir dinga a ngenna angin July 24 khin Imphal hung tlung an ta, a zingah Moreh tieng feng an tih. Manipur University Student’s Union (MUSU) han Vice Chancel- lor Professor AP Pandey inban dinga an phutna le inzawma nuorna an nei ni 54 a tling taa chu a lan ban naw zinga, buoina a la sosang pei leiin state sawrkar chun, a mawphurna ni naw sienkhawm student hai hmak- huo ngaina leiin a bawzui a. Hi thubuoi hin University chauh nih lo College le School hai khawm a kang sa pei ta a. Student hai nuorna le nawrna chu thunun phak lo lampui tieng fe el thei dinga a um hnung le July 23-a Assembly rorelna MUSU han chawkbuoi an tuma buoina siem zawm pei an tum leiin sawrkar chun hma lo lak khal a rawt ta a nih. MU Vice Chancellor chu Cen- tre thuhnuoia um a nih bakah a thiem nawna hmu hma chu ‘thiem- naw’ inchangtira a ban thei a nih naw a, ama an ban nuom bawk si nawh. Chuleiin, Manipur Univer- sity Act hmangin Pro Vice Chan- cellor lo ruot nisien la. Fact Find- ing Committee-in Prof Pandey hek le intum a ninahai po po hun bituk sung ngeia suifel hman dingin sin inthaw \an rawse tiin a rel. Chu hma po chu, Prof Pandey hi chawl (leave)-in lo fe sienla, University-a Academic activities hai chu lo sunzawm ni raw hai se tiin, hnung suina hi zofel a ni hma po chu student hai khawmin nuorna lo tawpsan hri phawt raw hai se, tiin an rel bawk. Point pathumna chu, NSCN (IM) le India sawrkar han Frame- work Agreement an ziek sung thu >>sunzawmna phek 4-ah 11th State Level Pineapple Festival hmang zo; Gurgaon company leh thuthlung ziek imphal: Thambalnu Market Complex, Poiroup- at Lamkhai hmuna ‘11th State Level Pineapple Fes- tival cum Sellers & Buyers Meet and Youth Festival, 2018’ chu zani khan hmang zo a ni tah. Festival huna chun Manipur a rengthei ch$nghai dawmsangna din- gin Manipur sawrkar chun Gurgaon company ‘NE Arora’ leh thaw tlangna ding thuthlung iemanizat a ziekpui. Khuollien Horticulture and Soil Conservation Min- ister Pu Shyamkumar chun, Naga Frame Work Agree- ment le Manipur Univer- sity a buoina um mekhai sukfelna dinga sawrkar hun pe dingin fielna a siem. Pu Shyamkumar chun, CM Pu Biren Singh inrawi Ma- nipur sawrkar chun mipui ngaidan a lak ursun hle thu a hril. Sawrkarin hnam thlier bik a nei nawh a, a pawimaw tak chu sawrkar hun pek hi niin, mipuihai ditdan kalin sawrkar chun thutlukna siem ngai naw nih tiin a hril bawk. Manipur Liquor Pro- hibition (Second Amend- ment) Bill, 2018 thua chun, hmun danga inthawka lak- lut zu hai hin \halai le zu dawn hlak tamtak an hrisel- na a suksiet mek a, chul- eiin, sawrkarin hmun danga inthawka ‘sub-standard li- quor/alcohol’ laklut dangna dinga bill hi an duong a nih tiin Pu Shyamkumar chun a hril. Hawp le hmuom hin mihriem hriselna suksie in cancer an tlun thei thu hrilin, mimal le pawl tum tumhai chu hawp le hmuom ch$ngna suktawp dinga hma la dingin Pu Shyam- kumar chun fielna a siem. Tobacco products suktawp hi hriselna dinga bul \anna \ha tak a ni a, mimal tinin mani inthununa insiem\ha in state hi sukchangkang tum ei tiu tiin fielna a siem bawk. Pu Shyamkumar chun, Horticulture and Soil Con- servation Department le Tourism Department chun North Eastern Council (NEC) \hangpuina in thlai le theira tam lem tharsuok tumin hma an lak mek thu a hril. Hi le inzawmin NEC funding-na hnuoiah Ginger Festival, Orange Festival, Lemon Festival, Garlic Festival, Barak Fes- tival le festival dang dang huoihawt an ni tah thu a hril a, Gurgaon company ‘NE Arora’ leh Manipur rengthei vuongna hmanga zawrsuokna dinga thutlung ziek thu a hril bawk. >>sunzawmna phek 4-ah CWC meeting in PM candidate dingin Rahul Gandhi Anti-BJP front chun BJP le RSS thil suksiethai indin thar nawk a tih: Rahul Gandhi Sawrkarin Spokesperson mi pathum a ruot thar imphal: Manipur sawrkar chun sawrkar hmalaknahai chungchang thu mipui hriet dinga pu- onglang vat vatna kawngah hrat nawk lema sin thaw a ni theina ding le commu- nication gap a um nawna dingin tiin, tuta sawrkar spokesman um zing bakah mi pathum July 21 khan a ruot thar. Sawrkarin thupuon- gtu (spokesmen) dinga a ruot thar mi 3 chu: Mr Letpao Haokip, Minister, IFC, YAS; Th Radhesyam Singh, Minister, Edn., La- bour & Employment le P. Saratchandra Singh, Chief Whip hai an nih. Tu taka sawkar thu- puongtu chu Inf. Minister ni bawk Mr. Th Biswajit Singh a nih, tiin Special Secretary (Cabinet) Ningth- oujam Goeffrey thusuok chun a hril a. Thu nawk um hma po chu anni hi sawrkar Spokesman an ni ta ding tiin No. 1/8/2018-CM, dt. July 21 thupeka chun a ziek. Samak peltu mi 4 man new delhi: Zani khan Congress Working Com- mittee (CWC) siem thar han New Delhi-ah meeting hmasatak an nei a, Con- gress President Mr. Ra- hul Gandhi chu 2019 Lok Sabha election hung um dingah Prime Ministerial candidate dingin an hniel naw thu members fekhawm han an hril. AICC Spokes- person Mr. Randeep Singh Surjewala chun, Congress chun President Mr. Rahul chau hi PM dinga pholang thei a nei chu a nih tiin a hril a, Congress party ang lungril nei party leh \hangruola tling ngei tuma hma an lak ding thu a hril bawk. 2019 Lok Sabha elec- tion hung um dinga hin Congress chun BJP hne a ngirsuok ngei tumin an buotsai a. Opposition par- ties tum tum pre-poll an- nawleh post-poll alliance neipuia Congress ngirhmun sukhrat dingin CWC chun Mr. Rahul thuneina a pek. Hi le inzawmin Mr. Rahul chu national le regional parties dang le alliance siemna dinga committee indin thei dingin thuneina a pek sa nghal bawk. CWC meeting a chun hmun tum tuma inthawka fekhawm Congress \huoitu 40 neka tamin thu an hril a, Congress chu ‘anti-BJP front’ siemna a inrawitu ding a ni thu an hril tawl seng. CWC insiem thara in- thawk meeting hmasatak chu Mr. Rahul in chair la in an rawi. Hun hmasa tienga thu a hrilna a chun, BJP sawrkar chu mirethei le dalits hai hnengdetu niin an tum a, Congress workers hai chu India in harsatna tum tum a tuok mekhai hmasuona hnena changpui dingin a fiel tawl. Mr. Rahul chun, Con- gress ‘short-term goal’ chu parties danghai leh \hangtlang a 2019 election- ah hratna chang a nih tiin a hril. Congress inrawi ‘anti-BJP front’ chun BJP le Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) letkhupin, a thil suksiethai indin thar nawk a tih tiin a hril bawk. Mr. Rahul chun Congress chu “voice of India” niin a hril a, Congress party chun tuta India ngirhmun le India la hung um pei ding (future)-ah mawphurna nei- tu niin a hril bawk. CWC hi Congress party-ah thutluk- na siemtu pawl insangtak a ni a, hi pawl hi hun liemtah, thiltlung mek le la hung tlung dinghai thlung zawm dingin experience le hratna \ha tawk a nei a nih tiin Mr. Rahul chun a hril. Mr. Rahul in a hril pei- na a chun, “Indona lien lem ka hmasuon tah. Members tinin forum-ah thu an hril thei seng a, amiruokchu, mi tukhawmin thukhel an saksuok chun hi indona hi an sukhrat naw ding a nih. Iengang ngirhmun khawm nisien, action lak ka rin naw a nih” tiin a hril. Congress party ta dinga chona lientak chu mihai ringna hmukir nawk dinga ‘vote base’ suklien hi a nih tiin Mr. Rahul chun a hril. Hi hmalakna a hlawtling theina dingin, constituen- cies tina Congress vote pe nawhai hrietsuok tum ei ta, an lungril hnebanin, an >>sunzawmna phek 2-ah Heroin gram 151 leh mi 2 man Champhai: Mizoram Excise & Narcotics Depart- ment, Champhai station le Khuangleng VDP \hangruol han July 22, 2018, 8:15AM vel khan Khuangleng, Champhai District-ah Heroin grams 151 le a neitu nia intum R. Lianchhingi (49), w/o C. Laldingliana, Khamrang, Kolasib District an man. Heroin hi Mahindra Bo- lero MZ07-2815 a inthawk an man a ni a, Bolero le a driver Lalbiakliana (36), s/o Lalthanga (L) Falkland, Aizawl khawm man sa ve a ni a, ND&PS Act hnuoiah case siemkhum an nih. GuwahaTi: Assam Po- lice han zani khan Naga- land mi pahni \hangin Sa- mak p>ltu mi pali ralthuom leh an man. Mi palihai chu Nur Hussain alias Lengra, Abul Hussain, Daniel Yep- thomi le Alobo Kipa hai an ni a, Kachomari Sonari village, Darrang district-ah .303 rifles 2, 9 mm carbine 1, silencer 1 le silaimu 4 leh man an nih. Orang Na- tional Park-ah Samak kapa fe tum niin Assam Police Spokesperson chun a hril. Daniel le Alobo hai hi Na- galand mi an nih.

Transcript of Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An...

Page 1: Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An Independent dAIly newsp Aper) Reg N N ost eg N N _____ Et dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur

Hmasawnna Thar( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r )

___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________

Estd. 1984dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747

police station : 03874-202248 sp Ctrl. room: 03874-233239

dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/

8258 057 887 / 8974 103 600sp Hotline number:

7085-256-377 Hmasawnna Thar Vol - 33/270 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy

Thlahmur (july) 23, 2018 Thaw|anni (monday)

GAS NEWSVANGSEI INDANEK. SalbungBooking :15-06-2018 to 18-06-2018delivery :23-07-2018 (MOn) Time : 9AM -11AMstOCK : 306

GAS NEWS Agency : SASBooking :6th. July , 2018 to 27th. July, 2018delivery :23-07-2018 (MOn) Time : 9AM - till stockstOCK : 306 @rate:Rs. 871/-

GAS NEWS Agency : KIM JOEBooking : 15th.June, 2018 to 21st. July, 2018 delivery : 23-07-2018 (MOn) Time :9AM-tillstockStock :

*Bandh a um chun sem lo ding

NEWS TOMkiMcHANcHIN LAKTAWI

Bike Eksiden-ah pasal 1 a thih m a r k h a w l i e n : Zani 10:30AM vel khan unau pahni, Tv. Jonathan Vaiphei (32) le a sangpa Tv. Samuel Vaiphei hai chuongna Bike le Bike dang pakhat chu Hmarkhawlien le Silchar inkara Shippur hmuna an inbaw a, Tv. Jonathan Vaiphei chu a hmunah a thi a, a sangpa chu na taka a hliem leiin Lamina Hospital, Pailapool panpui a ni a, sienkhawm a hliemna an rik leiin doc-

tor han Silchar panpui dinga thurawn an pek leiin Silchar Medical College & Hospital panpui a nih. Bike dang an inbaw-puia chuonghai khawm an hliem leiin Silchar Medical College & Hospital panpui an nih. Unau pahnihai hi Silchar-a D.El.Ed. class a \hang dinga an fe laia eksiden hi an tuok a nih. Unau pahni hai hi Jork-ha khuo a Pu L.K. Thanga nauhai an ni a, Directorate

of Education, Govt. of As-sam hnuoia L.P. Teacher sin thaw ve ve, Tv. Jonathan Vaiphei hi Neithangveng Govt. L.P. School a Zirtirtu sinthaw niin ei thu dawngna chun a hril.

Hun tiemchin um lovin tlangram bielah bandhZSF in Hill district bandh an thlawp

imphal/CCpur: Vawituk zing dar 6 a inthawk hin Joint Tribal Students’ Bodies, Manipur chun Manipur tlangram biel haiah hun tiemchin um lovin Bandh an thaw ding niin Thangtinlen Haokip, Spokesperson, Joint Tribal Students’ Bodies, Mani-pur chun thusuok a siem. Bandh an thaw tumna san

nia a hril hai chu, Manipur University sawr takel khar a ni ta an ditnaw lei, July 13, 2018 a In pakhat silaia kap an ditnaw zie suklang-na le July 6, 2018 a Bandh thaw huna CCPur a student leader vuok a ni dodalna lei hai niin a hril. Tribal Student Bodies, Manipur in tiemchin um loa Hill District Bandh an

thaw ding hi Zomi Students Federation (ZSF) GHQ chun an thlawp ding thu July 22, 2018 khan thusuok siemin a puong. Mipui hai bandh hi thlawp seng din-gin an ngen a. Bandh leia thil ditumlo a lo tlung chun state sawrkarin mawphur a tih tiin an thu Info & Pub-licity, ZSF GHQ thusuok chun a hril.

Greater Imphal area sungah chawl puong

imphal: Manipur sawrkar chun vawisun (July 23, 2018) hin Great-er Imphal Area sungah sawrkar Offices le in-chuknain haiah chawl a puong.

B.Sc Nursing Course

CCpur: Bethesda College of Nursing, Muolvaiphei, CCPur-a kum 2018 B.Sc Nursing Course inchuk nuom hai ta dingin Pro-spectus lak le ngaiven hun a nih. Eligibility: 10+2 Sci-ence (Physic, Chemistry, Biology and English with minimum of 45% aggre-gate marks) ni a \ul.

Thlaithar lawm an hmang

CCpur: Kohran dang dang han an lo hmang ta ang bawkin Sielmat ICI Kohran chun Pathienni khan Thlaithar Lawm an hmang a. Hi huna hin Kohran member han an th-lai thar hai chawikhawmin suma inchangtir thei hai zawrin fak thei ding chi hai mipui fak dinga siem a nih.

Internet that leiin harsatna

CCpur: Manipur phairam biela Manipur University Vice Chancellor ban dinga phutna le inzawma buoina suok tlung mek le inzawma buoina punlun ding vengnaa Manipur sawrkarin Mobile Internet hai Manipur pum-puia that (suspended) dinga thupek an suo leiin BSNL Broadband ti lo Internet hmang thei a ni naw a. Hi lei hin Internet hmanga thil thaw ding nei han harsatna an tuok mek. Mobile internet that lei hin Electric fee pe nuom tam tak electric fee pe thei lo an um ta bawk. Mo-bile internet hi July 19, 2018 zanrila inthawk ni 5 sung aw dinga ban puong a nih.

Ralthuom le inruithei leh mi 2 man an nih

CCpur: July 22, 2018 zing-kar inhmatak khan Assam Rifles, CCPur le Churachan-dpur Police \hangruol han Khominthang, New Lamka, CCPur-a hmun tum tum an dapnaah ralthuom le inruit-hei \hahnemtawk tak an man. Ei thu dawngnain a hril danin Assam Rifles le Po-lice \hangruol han dappui an thaw hunah In pakhata in-thawk Belgium siem point 32 caliber FN M1900 Pis-tol 1, magazine 1, ramdang

(foreign) pawisa \hangin India pawisa Rs. 40,000 bakah WY mum \hahnem-tawk tak le No.4 iemanizat an dapdawk a. Hi le inzawm hin mi pahni- Thangthian-song, s/o Tuangou of Kho-minthang le Kamminkhup, s/o Soikhothang of Torbung hai an man sa a nih. Mana um mi pahni hai hin CCPur khawpui sun-gah No. 4 le WY zawrin an supply hlak bawk niin an inpuong.

MP Bill thuah a \ul chun nuorna nei dinga inring dingin an ngen

CCpur: Manipur Assem-bly Monsoon session ni 2 sung aw ding neia um mek le a ni tawpna vawisun July 23, 2018 hin Mani-pur Peoples Bill, 2018 \hangin Assembly \an nia Bill phara Bill dang pahni hai chu hriltlang le passed tum a ni a, hi le inzawm hin July 22, 2018 (Pathienni) chawhnungtieng khan Tribal leaders han MPC Office, Hmuia Veng, CC-Pur-ah chanchinbumihai inhmupuiin thil umdan hril-langna an nei. Manipur sawrkarin tlangmi hai inthuruol naw lai remchanga la in Bill thar pass a tum a ni leiin mitin \hangruol dingin an fiel a, proposal peka um hai hnawla Bill pass a lo

ni chun tlangmi hai ta din-ga thil pawi tlung thei a ni leiin a \ul chun nuorna le helna khawm um thei a ni thu hrilin, chu taka dingin mipui hai inringsaa um din-gin an ngen. Manipur People Bill, 2018 (Bill No. 10 of 2018) phara uma chun tlangmi hai ta dinga thil pawi intlun thei ding a um leiin Hill Ar-eas Committee (HAC) kuta pekdawk a ni thu zanita Tribal leaders han chan-chainbumihai an inhmupui huna an hril a. HAC kuta hi Bill pekdawk a ni dung-zuiin July 21, 2018 khan Imphala HAC Chairman Office Chamber-ah HAC member hai le tribal \huoitu tum tum han meeting neia an hriltlang thu; Manipur

mi indik tak hai sinsiena dinga base year JCILPS in 1951 an ngiet chu condi-tion/standpoint neia pawm a ni chau thu hai an hril. Hi le inzawm hin Trib-al hnam \huoitu hai chun, Manipur sawrkarin Ma-nipur Peoples Bill chun-gchanga spearhead dingin JCILPS a hmang a, Tribal apex body hai le JCILPS han vawi tam tak consul-tation khawm an lo nei ta a, sienkhawm State level-a ILP Drafting Committee in anni dit dan chau an fepui a, Govt. Drafting Com-mittee in Draft an siem chu JCILPS fethlengin tribal bodies hai kutah a pek dawk nawk leiin hriltlang-na hun a um nawk ta naw >>sunzawmna phek 4-ah

HSA le Tipaimukh MLA

han inbiekna CCpur: Pherzawl District sunga Vangai le Tipaimukh SDO/BDO han CCPur khawpui sunga Camp Office an nei hai HSA Gen. Hqrts. in a khar pekna le inzawmin July 22, 2018 khan Tribal Hostel, HSA Campus, Churachan-dpur-ah Hmar Students’ Association (HSA), GHQ \huoitu hai le Tipaimukh MLA Dr Chaltonlien Amo han inbiekna an nei a, sienkhawm SDO/BDO Camp Offices hai kharna chungchanga hin in-biekremna an la nei thei hri naw niin ei thu dawngna chun a hril. Hi chungthua in-biekna chu thuneituhai leh hmatieng la nei sunzawm ni dingin HSA \huoituhai chun an hril. Hi inbieknaa hin Pu LRS Puruolte chu Observer anga \hang dinga fiel a ni angin a \hang ve.

Political Party 20 Han Committee siemin Myanmar ramri enfel an tumManipur University Pro-Vice Chancellor ruota, VC Prof. Pandey chawla infetir ding

imphal: 11th Manipur State Legislative Assembly 5th Session in\hung vawi hni chau neina dinga ni tawpnatak Thaw\anni July 23 hin issue ngaituo ding tamtak a um leiin, ro fel lema rel zo vat beiseina le Assembly hall-a hriltlangna um lova formality-a zofel zung zung theina ding beiseinain Chief Min-ister Mr N. Biren Singh chun Pa-thienni dar 10:00am khan Cabinet Hall ah All Political Party Meeting a ko a, thutlukna pathum siem a nih. Darkar li le a chenve lai zet meeting hi Chief Minister Mr N. Biren Singh-in an rawi a. Thu pawimaw tak tak pathum – Indo-Myanmar Border issue, Manipur University buoina le NSCN (IM) le India Government hai Framework Agreement, political party hai lun-gruol taka zai khata an luong theina ding hriltlang le rel a nih. Meeting hi abikin takin Mani-pur State Assembly rorelnaa \hang ve thei lo political party hai ta ding deuva buotsai a nih a. Tu \um As-sembly Session ah chu All Party Concensual Decision ti anga thut-lukna siem a um naw ding niin CM chun a hril. All Political Party Meeting-a \hanghai chu: AAP, AIFB, AITC, BJP, BSP, CPI (M), CPI, DBSP,

JD (S), JDU, LJP, MDPF, MNDF, MPC, MPP, NCP, NPF, NPP, NEI-DP, RSP le Shiv Sena, Office Bear-ers/Functionaties hai pei an nih. Indian National Congress (INC) ruok chun, hriltlanga um ding issue hai hi State Assembly Session July 23 ah hriltlang vawng thei a ni tho ti leiin a \hang thei naw ding thu a hung hril a, meeting-ah a \hang ve nawh. Congress ti lo a \hang po chu Party 20 an nih. Indo-Myanmar ramri abikin Border Pillar No.81 thu buoina thu chu nguk taka ngaituo a ni a. Ie-mani chen hriltlang a ni hnungin, political party tina inthawka palai pakhat sengin Joint Committee sie-min July 24-25 sunga Central Team hung dinghai zuia thil umdan enfie

ve dingin thutlukna siem a nih. Hi thua hin India le Myan-mar ramri inchikna Border Pillar No.81 chu India ram tieng Km.3 hung sawn luta phun \hat a nih tiin Tengnoupal DC-in report a peka inthawkin buoina hi hung in\an a ni a. State sawrkarin Central Team hung tir dinga a ngenna angin July 24 khin Imphal hung tlung an ta, a zingah Moreh tieng feng an tih. Manipur University Student’s Union (MUSU) han Vice Chancel-lor Professor AP Pandey inban dinga an phutna le inzawma nuorna an nei ni 54 a tling taa chu a lan ban naw zinga, buoina a la sosang pei leiin state sawrkar chun, a mawphurna ni naw sienkhawm student hai hmak-huo ngaina leiin a bawzui a.

Hi thubuoi hin University chauh nih lo College le School hai khawm a kang sa pei ta a. Student hai nuorna le nawrna chu thunun phak lo lampui tieng fe el thei dinga a um hnung le July 23-a Assembly rorelna MUSU han chawkbuoi an tuma buoina siem zawm pei an tum leiin sawrkar chun hma lo lak khal a rawt ta a nih. MU Vice Chancellor chu Cen-tre thuhnuoia um a nih bakah a thiem nawna hmu hma chu ‘thiem-naw’ inchangtira a ban thei a nih naw a, ama an ban nuom bawk si nawh. Chuleiin, Manipur Univer-sity Act hmangin Pro Vice Chan-cellor lo ruot nisien la. Fact Find-ing Committee-in Prof Pandey hek le intum a ninahai po po hun bituk sung ngeia suifel hman dingin sin inthaw \an rawse tiin a rel. Chu hma po chu, Prof Pandey hi chawl (leave)-in lo fe sienla, University-a Academic activities hai chu lo sunzawm ni raw hai se tiin, hnung suina hi zofel a ni hma po chu student hai khawmin nuorna lo tawpsan hri phawt raw hai se, tiin an rel bawk. Point pathumna chu, NSCN (IM) le India sawrkar han Frame-work Agreement an ziek sung thu >>sunzawmna phek 4-ah

11th State Level Pineapple Festival hmang zo; Gurgaon company leh thuthlung ziekimphal: Thambalnu Market Complex, Poiroup-at Lamkhai hmuna ‘11th State Level Pineapple Fes-tival cum Sellers & Buyers Meet and Youth Festival, 2018’ chu zani khan hmang zo a ni tah. Festival huna chun Manipur a rengthei ch$nghai dawmsangna din-gin Manipur sawrkar chun Gurgaon company ‘NE Arora’ leh thaw tlangna ding thuthlung iemanizat a ziekpui. Khuollien Horticulture and Soil Conservation Min-ister Pu Shyamkumar chun, Naga Frame Work Agree-ment le Manipur Univer-sity a buoina um mekhai sukfelna dinga sawrkar hun pe dingin fielna a siem. Pu Shyamkumar chun, CM Pu Biren Singh inrawi Ma-nipur sawrkar chun mipui ngaidan a lak ursun hle thu a hril. Sawrkarin hnam

thlier bik a nei nawh a, a pawimaw tak chu sawrkar hun pek hi niin, mipuihai ditdan kalin sawrkar chun thutlukna siem ngai naw nih tiin a hril bawk. Manipur Liquor Pro-hibition (Second Amend-ment) Bill, 2018 thua chun, hmun danga inthawka lak-lut zu hai hin \halai le zu dawn hlak tamtak an hrisel-na a suksiet mek a, chul-

eiin, sawrkarin hmun danga inthawka ‘sub-standard li-quor/alcohol’ laklut dangna dinga bill hi an duong a nih tiin Pu Shyamkumar chun a hril. Hawp le hmuom hin mihriem hriselna suksie in cancer an tlun thei thu hrilin, mimal le pawl tum tumhai chu hawp le hmuom ch$ngna suktawp dinga hma la dingin Pu Shyam-kumar chun fielna a siem.

Tobacco products suktawp hi hriselna dinga bul \anna \ha tak a ni a, mimal tinin mani inthununa insiem\ha in state hi sukchangkang tum ei tiu tiin fielna a siem bawk. Pu Shyamkumar chun, Horticulture and Soil Con-servation Department le Tourism Department chun North Eastern Council (NEC) \hangpuina in thlai le theira tam lem tharsuok tumin hma an lak mek thu a hril. Hi le inzawmin NEC funding-na hnuoiah Ginger Festival, Orange Festival, Lemon Festival, Garlic Festival, Barak Fes-tival le festival dang dang huoihawt an ni tah thu a hril a, Gurgaon company ‘NE Arora’ leh Manipur rengthei vuongna hmanga zawrsuokna dinga thutlung ziek thu a hril bawk. >>sunzawmna phek 4-ah

CWC meeting in PM candidate dingin Rahul Gandhi

Anti-BJP front chun BJP le RSS thil suksiethai indin thar nawk a tih: Rahul Gandhi

Sawrkarin Spokesperson mi pathum a ruot tharimphal: Manipur sawrkar chun sawrkar hmalaknahai chungchang thu mipui hriet dinga pu-onglang vat vatna kawngah hrat nawk lema sin thaw a ni theina ding le commu-nication gap a um nawna dingin tiin, tuta sawrkar spokesman um zing bakah mi pathum July 21 khan a

ruot thar. Sawrkarin thupuon-gtu (spokesmen) dinga a ruot thar mi 3 chu: Mr Letpao Haokip, Minister, IFC, YAS; Th Radhesyam Singh, Minister, Edn., La-bour & Employment le P. Saratchandra Singh, Chief Whip hai an nih. Tu taka sawkar thu-

puongtu chu Inf. Minister ni bawk Mr. Th Biswajit Singh a nih, tiin Special Secretary (Cabinet) Ningth-oujam Goeffrey thusuok chun a hril a. Thu nawk um hma po chu anni hi sawrkar Spokesman an ni ta ding tiin No. 1/8/2018-CM, dt. July 21 thupeka chun a ziek.

Samak peltu mi 4 man

new delhi: Zani khan Congress Working Com-mittee (CWC) siem thar han New Delhi-ah meeting hmasatak an nei a, Con-gress President Mr. Ra-hul Gandhi chu 2019 Lok Sabha election hung um dingah Prime Ministerial candidate dingin an hniel naw thu members fekhawm han an hril. AICC Spokes-person Mr. Randeep Singh Surjewala chun, Congress chun President Mr. Rahul chau hi PM dinga pholang thei a nei chu a nih tiin a hril a, Congress party ang lungril nei party leh \hangruola tling ngei tuma hma an lak ding thu a hril bawk. 2019 Lok Sabha elec-tion hung um dinga hin Congress chun BJP hne a ngirsuok ngei tumin an buotsai a. Opposition par-ties tum tum pre-poll an-nawleh post-poll alliance neipuia Congress ngirhmun sukhrat dingin CWC chun Mr. Rahul thuneina a pek.

Hi le inzawmin Mr. Rahul chu national le regional parties dang le alliance siemna dinga committee indin thei dingin thuneina a pek sa nghal bawk. CWC meeting a chun hmun tum tuma inthawka fekhawm Congress \huoitu 40 neka tamin thu an hril a, Congress chu ‘anti-BJP front’ siemna a inrawitu ding a ni thu an hril tawl seng. CWC insiem thara in-thawk meeting hmasatak chu Mr. Rahul in chair la in an rawi. Hun hmasa tienga thu a hrilna a chun, BJP sawrkar chu mirethei le dalits hai hnengdetu niin

an tum a, Congress workers hai chu India in harsatna tum tum a tuok mekhai hmasuona hnena changpui dingin a fiel tawl. Mr. Rahul chun, Con-gress ‘short-term goal’ chu parties danghai leh \hangtlang a 2019 election-ah hratna chang a nih tiin a hril. Congress inrawi ‘anti-BJP front’ chun BJP le Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) letkhupin, a thil suksiethai indin thar nawk a tih tiin a hril bawk.Mr. Rahul chun Congress chu “voice of India” niin a hril a, Congress party chun tuta India ngirhmun le India la hung um pei ding

(future)-ah mawphurna nei-tu niin a hril bawk. CWC hi Congress party-ah thutluk-na siemtu pawl insangtak a ni a, hi pawl hi hun liemtah, thiltlung mek le la hung tlung dinghai thlung zawm dingin experience le hratna \ha tawk a nei a nih tiin Mr. Rahul chun a hril. Mr. Rahul in a hril pei-na a chun, “Indona lien lem ka hmasuon tah. Members tinin forum-ah thu an hril thei seng a, amiruokchu, mi tukhawmin thukhel an saksuok chun hi indona hi an sukhrat naw ding a nih. Iengang ngirhmun khawm nisien, action lak ka rin naw a nih” tiin a hril. Congress party ta dinga chona lientak chu mihai ringna hmukir nawk dinga ‘vote base’ suklien hi a nih tiin Mr. Rahul chun a hril. Hi hmalakna a hlawtling theina dingin, constituen-cies tina Congress vote pe nawhai hrietsuok tum ei ta, an lungril hnebanin, an >>sunzawmna phek 2-ah

Heroin gram 151 leh mi 2 manChamphai: Mizoram Excise & Narcotics Depart-ment, Champhai station le Khuangleng VDP \hangruol han July 22, 2018, 8:15AM vel khan Khuangleng, Champhai District-ah Heroin grams 151 le a neitu nia intum R. Lianchhingi (49), w/o C.

Laldingliana, Khamrang, Kolasib District an man. Heroin hi Mahindra Bo-lero MZ07-2815 a inthawk an man a ni a, Bolero le a driver Lalbiakliana (36), s/o Lalthanga (L) Falkland, Aizawl khawm man sa ve a ni a, ND&PS Act hnuoiah case siemkhum an nih.

GuwahaTi: Assam Po-lice han zani khan Naga-land mi pahni \hangin Sa-mak p>ltu mi pali ralthuom leh an man. Mi palihai chu Nur Hussain alias Lengra, Abul Hussain, Daniel Yep-thomi le Alobo Kipa hai an ni a, Kachomari Sonari village, Darrang district-ah .303 rifles 2, 9 mm carbine 1, silencer 1 le silaimu 4 leh man an nih. Orang Na-tional Park-ah Samak kapa fe tum niin Assam Police Spokesperson chun a hril. Daniel le Alobo hai hi Na-galand mi an nih.

Page 2: Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An Independent dAIly newsp Aper) Reg N N ost eg N N _____ Et dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur

Hmasawnna Thar2 Thlahmur (july) 23, 2018 Thaw|anni (monday) arTiCle/healTh & employmenT newS

Editorial Boardlalmalsawm sellate: Editor& Publisherroding l. sellate: Jt. Editor ramditum ralsun: Asst. EditorJoseph Joute: Co-Editorlalsansuok pulamte :Sports lalruotlien dulien: Computer AssistantEdited & Published by Lalmalsawm Sellate at HT Office, Lighthouse Lane, Churachandpur and Printed by him at Lamka Super Printer, Vengnuam, Hiangtam Lamka, CCPur, Manipur.

Editorial

Manipur hmakhuo ding hi

SUNZAWMNA

Tulai hin Manipur-ah ieng thu thu am hril le buoipui a ni a, ieng thil thil am thaw a ni a, ieng thil am a tlung hlak tihai chu invet biling ni lo hai chun ei hriet seng. Thil um dan le thil fe dan ei en chet chet chun buoina le harsatna ei hmabak niin an lang. Manipur hmak-huo ding hi a eng tieng nekin an thim tiengpangin a hung um ding niin an lang bawk. Manipur hmakhuo ding hi hrillawk thei naw inlakhawm, a hlimthla ding awm chu hmu ruon ruon thei dingin a hung inlang \an mek. Bandh, General Strike, total Shutdown le Economic Blockade hai leia harsatna ding han an min huol vel a, ei hmakhuo le ei thil tuok dinghai hi lung-kham um takel a nih. Buoina le harsatna hmatienga la hungtlung dinghai hi iengtin am ei hmasuon ding tia ei lo insingsat a \ul a nih. Manipur University buoina khawm thla 2 a tling \ep. Manipur phairam biel sunga college-hai chu khar an ni leiin class nei thei lo, admission thaw \ul-hai thaw thei lo le exam result puong dinghai puong thei ta lovin an um tawl leiin, Manipur University hn-uoia student-hai chun harsatna nasa tak an tuok a, an lekha inchuknahai an bahla pha hle ta a nih. College le University student-hai chau ni lovin school tienga student-hai khawm a hung kangkai pei ding niin an lang. Student-hai chun Manipur University buoina hi an tuorhla ding chu a ni hi! Manipur University (MU) buoina hi chingfel a ni hmakhat chu hun tiemchin um loin inchuknainhai po poah (all educational institutions) class boycott thaw ni raw seh tiin tuhin Reformist Students’ Front (RSF) chun hma an hung lak \an ta leiin, phairam biela private school \henkhat chun holiday puongin an school an khar \an mek. Government Schools han holiday em puong nawhai sienkhawm student school kai an tlawm leiin holiday puong ang tho a nih. MU buoina hlak chu ni 2/3 vela chingfel el thei ding niin an lang nawh. Hi lei hin Private/Mission school-hai khawm khar an la hung ni el thei. Tlangram biel effect phak naw sienkhawm phairam biel chu a effect nasa hle ding a nih. Manipur University hi state sawrkar ta ni lo, Central Government ta, sawrkar thlungpui enkawl le thuneina hnuoia um a ni leiin state sawrkar chun thaw thei le thuneina a nei tlawm a nih ti hi Manipur mipui han hrie thar inla nuom a um. Hi kawngah hin sawrkar thlungpui ei nawr hrat hle a \ul. Fact Finding Committee indin a ni ta a, hi Committee hin hrat taka sin a thaw a \ul a nih. Hi Committee thlawp lo ding ti hi chu thil \ha le thil indik ni naw nih. Chu nek chun thlawp le \hangpuia, sin inthaw hrattir lem ding a nih. Hi Committee hin sin a thaw hrat po leh MU buoina chingfel vat a hung ni lem ding a nih. Tulai taka MU buoina bakah burning issue dan-ghai chu, Framework Agreement, The Manipur Li-quor Prohibition (Second Amendment) Bill, 2018; The Citizenship (Amendment) Bill, 2016, The Mani-pur Peoples Bill, 2018 le ramri buoina chungthu hai an nih. Liqour bill hi chu pasi a hung ni naw chun hung re nawk el a ta, pasi a hung ni ruok chun buoina a hung suk sosang pei ding niin an lang. A dit le a dit naw pawl an inkal nuk el a nih. Liquor Bill thu hi Assembly in\hung lai mek rorel dan le thutlukna haiah thil hung fe pei dan ding a hung innghat ding a nih. Tuta Liquor Bill dit loa kaltuhai chu Coalition Against Drugs and Alcohol (CADA), Nupi Samaj le Manipur Peoples Party (MPP) hai an nih. India sawrkar le NSCN(IM) han Framework Agreement an ziek le tuta hmaa ILP tia hrietlar, tulaia The Manipur People Bill, 2018 tia a hming inbuk nawk tahai chungthu hi ieng ang takin am a hung fe pei ding ti hi hriet a la ni naw a. Burning issue fe me-khai laiah chu buoina le harsatna lien tak hung intlun theitu ding niin anlang. An dik naw zawng, kakhawk le nghawng \ha naw zawnga a hung fe chun Manipur mi han ei tuorhla hle ding niin an lang. Hieng issue pahnihai chungchangah hin buoina nasa tak ei state-ah a lo tlung ta hlak. Buoina el chau ni lovin thina chen a lo tlung ta a nih. Phairam bielah mi 18 laiin thina an lo tuok ta bakah tlangram bielah mi 9 in thina an lo tuok ta a nih. Manipur hmakhuo ding hi ei la hriet el thei naw a, sienkhawm ngaituo chet chet chun an thim a, lungkham um takel a nih.

VAWISUN THUPUIKawak a um rawpa, ring sukngartu chu karlovin se dar a ta, sukdam nawkna um ta naw nih.

-THUVARHAI 29: 1

SIET NIA EI INSAWNGBAWL DAN (With special reference to the Zohnathlak in North East India)

-Rev.Dr.Robinson.S.Zote

‘When we change the way we think, society change’- Clay Shirly

Ei Chanchinbu Hmasawnna Thar-a Puhai H.Zaneisang le Dr.Lal Dena haiin, Mithi Partly Privatise ti le Sietnia ei in \awi^wm d^n ti thupui hmanga thusep/ an ngaid^n an hung ziek kha ngunthl<k takin ka lo b$ ve a. Vankhuphnuoia mitinin ei tuok m>k le ei la tuok ngei ngei ding thil a ni leiin ngaith^ chi chu a ni d>r nawh. Sietnia ei in sawngb^wld^n chungch^ng thua an ngaid^n kha, mi tam tak chun lem intak ei ti khawm a ni el thei lai; \henkhat ruok chun ei thlawp vieu khawm a ni el thei bawk. Tulai khawvel ah vantl^ng ngaidan (public opinion) n^wlpui hriettheina chu, Social networking sites hieng, facebook group le whatsApp etc hai hi an nih. Khi ei thupui khi hieng group \henkhat haia khawm hril tl^ngna le comment tam tak a um a. Chuong comment \henkhathai chu ka tiem a, ei hnam rohlu ‘Tlawmngaina’ bo ding ang z^wnga ngaina le ngaid^n \henkhat a pieng tlat leiin, thlirna tl^ng danga inthawkin thi ni/siet ni haia ei in\^wiawm d^n, ei changchavai le ei in beiseid^n nia ka lo hmu ve d^n, tl^wm a z^wng hei t^rlang v>’ng ka tih.TlawmnGaina a Bo Tak Tak Ta’m a nih ? Tl^wmngaina ei ti hi, chibil, hnam bil ta a ni b$k nawh. Chuong ang bawkin a hawnpui/ p^wlpuia tlawmngaina khawm hi ei ta b$k a ni chuong bawk nawh. Social Anthropologist-hai chun, hienga a pawlpui /hawnpuia tlawmngaina hi, hnam chin lem le tl^wmlem haiin, an damkhawsuok theina dinga mihriema um ‘survival insinct’ chi khat niin an hril. Hun khir le harsa, derth^wng taka uma an inhrietna hmunah an langsuok nasa hlak niin an hril. Tlawmngaina hi khawvel mihriem hnam tinin ei nei seng a, amiruokchu ei kalchar huongsunga ei inlangsuok tir d^n ruok chu inang vawng kher naw nih. Abikin , eini zohnathlak s<nga chuh, mimal tlawmngaina n>kin khawtl^ng tlawmngainain mimal tlawmngaina a siem nasa lem. Khawtlang tlawmngaina chun mimal tlawmngai lo thei lovin a siem tina a nih. Chu tl^wmngaina inpiengtirtu chu tribal kalchar, ei inlangtir thei dan umsun chu ‘a hawnpuia baw hum hum/ baw thut pawlisi ’ hi anih. Hnamin hma a s^wn a, an \hang chun, nunphung le khawsak, f^k le d^wn zawng dan an thl^k danglam a, chuongang bawkin tlawmngaina ei inlangsuoktir d^n khawm indang ve pei a tih. Khawtl^ng ah siet tuok an umin, Thuoitu le Val Upa hai ngaituona chu, thl^n cho, kuong siem, \hungna rem fel, thingpui inlum le a dang dang tam tak a um ngh^l hlak. Mawphurna a pung a, Mawphurtu ei tl^wm tiel tiel a, a khaw n^wta ‘baw hum hum/baw thut’ dinga beiseina le inngaina ei nei tlat a, ei khawsak le nunphungin a mil ta naw deu deu si leiin , ‘Tlawmngaina a bo’ Tlawmngaina a tlahnuoi, ei ti mei mei lem a nih. Tlawmngaina hi a bo nawh, ei tlawmngaina an thl^k danglam deu a ni lem. Khawvel inher danglam pei ah, ‘baw hum hum/baw thut pawlisi’ in muol ami liemsan m>k. Tlawmngaina ei inlangsuoktir dan hi tulai ngaituona le inmila thl^k a hun tah tina a nih. Hunpui inthl^kthleng dawngsawng thiemnaw chu a khawhnung ah ‘Mawl’ hlawna a nih. Chu hmuthiem le hmu phak ding khawp a mitvarna neihai ta ding chun, Puhai, H.Zaneisang le Dr.Lal Dena thusep kha ‘Amen’ pe ngei an tih. Thina le a ThilThawTheina:Nitinin ei t^wpna ei hnai deu deu. Mihriem hringnuna a v^wrtawp chu thina a nih. In ropui tak i nei khawm a ni thei, in \awp tak i nei khawm a ni thei bawk. A ieng po khawm ni rawse, khawtl^ng mipui le i pansak i panthlang le lainahnai i inah an hung pungkh^wm a, nang khawm r^wnderna nei \hak lo le, i phalna le remtina khawm la bawk lova, vawilekhata i in pindan, \hungna le thuomhnaw, in sungkuo ro siekhawmna thingrem le in riekna pindan sungril chen; kil le kap ah l<ta an hung hrefel a; in ins<ng vawikhat te khawm la hung l<t ngai lo haiin chuonganga an hung ch^ng tah a ni chun, hril hranpa ngai lovin ‘Siet/Thina’ i in s<ng ngei ah a tlungtah tina a nih. Chuonga nang a phalna khawm la \hak lova hung ch^nghai chu, eini rawiin ‘mi Tlawmngai’, ‘Tlawmngaina’ ei ti hi a nih. Kawng danga ei hril ding ni sien, khi a chunga ang khin, i insung ah ‘Siet/Thina’ i in s<ngah a tlung lei khawm ni d>r lovin, pansak panthlang le khawtl^ngin hung thaw hai sien chu, laibung in\hung khawmin, Court chena inkhingna thei a nih. Amiruokchu, nang khawm r^wn der lo le, i phalna la lova khienga an hung thaw a ni chun; hrilfie hran ngai lovin i in s<ngah thina tlung chun khawtl^ng mi tin chu i ins<ng kilkh^wr tak chen l<t phalna pein, i in s<nga thil \ha a lo inhmang pal a ni khawm a, police-a FIR file chu hril lo, i pansak i panthlanghai kuoma takngiel khawm i hril a remch^ng naw el thei. hun khir.Lusun mangang le beidawng taka i um laiin, s<npuituhai hmaah thu hril dinga i ng$r \<l a tih. Mipui hmaa thu zuk hril dingin lungril mumal i nei nawh ti hrim an d^wnpui naw che. Mithi chanchin, khawtlang, kohran le sungkuoa a pawimawna le a thil thaw iengkim inz^wt hnung ah, lawmthu i hril ngai ngei bawk a tih. Hril suol rem rum i ta, hril \<l hril lovin a \<llo pui i hril nghek el thei. Z^m naw la pawi tinaw bawk rawh. Thuhril hi i fak zawngna an nawh. I hril thiem >m leiin i laina thi tah chu a hung tho nawk ding khawm a ni chuong bawk nawh. Indik taka hril chun, i thiem naw an nawh, i buoi a, i mangangin, ngaituona mumal i put naw lai taka thuhril dinga ph<t tlattu che sawsaiti thiemnaw lei vawng a nih.

Mittui hul haka i hril chun, mi \henkhat chun ‘A va tuorna naw de’ t$ng an ti che. Mittui parawl kuonga i hril ruok chun, thlaraumi thenkhatin, AD 60 vel dai a thi tah, Tirko Paula \awngbau hawin ‘Thina hi malsawmin um raw se’ tia bul \anin, Paula chu a nuom nuom inhriltir el tang an tih. In ins<nga thina chu nang le i sunghai in harsuokna ding le Pathien malsawmna a ni zie inz^wt khum nghek an ti che. BeiSeina mak: Lungngai lus<na in dawm k<n lai khan, mipui hlasak zawm ve dinga beisei i nih . Chu chau chu an’ nawh, l^m an um chun lampui ve thei dinga beisei sa i ni ngh^l bawk. In sungkuoa thina leia nasa taka mihlims^ng an l^m rak chun, ‘Pathien p^wlna nasatakin in sungkuo’n indawng tina a nih a. Mihlim an l^m thei naw chun, ‘Thlarau zal>n lo, Pathien umpuina chang ve lova tuor tlawk tlawk sungkuo in nih. Lengkh^wm hla khawm sak hlei thei lo, kut bena lam ve theilo i ni chun, i hlaw chu demna a n’el. Demna in a sawmsahai chu, ‘Thlarau suk zalen lo’, ‘Pathien hre lo,’ ‘\hanghar thei lo’ tihai an nih. Chuleiin, Pathien umpuina le thlamuongna in dawng le dawng naw chu nangni tieng pangah ni lovin, mihlim l^m le l^m naw ah an nghat tina a ni chu. Chu chu ‘thini le thl^n nghak ni’ ei tihaia ei thlal^k indik tak a nih. Mipui boruok le huou huou inhawi ti mi i ni chun, mithi in le khaws^wt in l>ng hi addict thei khawpa inhawi a nih. Tuithaphai lai mi \henkhat lem chu mithi in zawnga in v^k v>l an um nuk tah. L>ngkh^wm le l^m thiemna hi thlaraumi nina a ni nawh. Ni sien chu, Paula hai, Peter le Johan hai khawm kha l^m thiem ngawt an tih. Deborah, Ruthi le Mari-hai an in khawngkhawbai le hnuoi sika an lam rak rak khawm ei hriet chuong nawh. V^n thlarau hi ei hnuoi culture le ph<rna haia inkh$ chi an’ nawh. mi Chi hnih: Siemtu’n leilung le hunbi, thil tinrenghai hi, ‘malsawmna le tawngsie,’ ‘thina le hringna,’ ‘s<n le z^n,’ haiin a \he a. Chuong ang deu chun, thina chungch^ngah mi chi hnih ei um. Chuonghai chu, ‘Thina sukzangkhai nuomtu’ le ‘Thina sukhauintak zing nuomtu,’-hai an nih. Nang tiemtu, khawtieng ^m i \hang a ? Thina sukz^ngkhai chungch^ng ei hril le ei ziek hin, thina hi ei palzam a, ei ngain>pin ei <ksaknawh ti tieng a k^wk nawh. ei hun tawng pei le hun hung inher danglam le nunphung inthlakthleng m>k le ram ekonomi in a tlin t^wk ang peia ei kalchar her rem/mil a \<l chungchang thu ei hril a ni lem. Tuta \hang fe mek hai hin, thina/sietnia ei in \awiawmd^n \henkhat sukdanglam rawtna zieka lo um tahai le zieka um m>khai hi, ei chekin a la mil da’l thei. Amiruokchu, hi thila ruok hin chu ka chieng: Hi ka thuziek hi, kei a ziektupa n>kin dam s^wt lem a ta, tuta inthawk kum sawtnaw te ah, teknawlawzi khawvelah i t< le tehaiin la tiem ngei an tih. Khaws^wt in l>ng, thl^n cho le kuong siem, tihai hi k^wk hmu la khawm, an mobile phone hmanga an thil hmu le tiem hai ruok chu, khawvel changk^ng lem hai khawsak, nunphung, kalchawi, an invui d^n le in\awiawm danhai ni lem a tih. Hne lo ding buon n>k chun, ruol\haa siem a \halem. Sap kristienna ei ngaisang si chun, sap kalchar-ah ei l<t inth<k naw thei nawh. Ei pi le pu hai thaw ngai lo, Piengcham lawm ni khuo ah, inzak na le int$mna nei d>r lovin ‘HAPPY BIRTHDAY TO YOU….’ tia sungkuo ei innui dar dar ta chun, sap d^na ei thi ve hun hi a hla ta nawh ti a chieng. Kohran khawm, sap kristien entawn a, an thaw d^n ang angin, Mo thuom leh biek-ina inneina buotsai a, Praise and Worship ei thaw a, |halai p^wl tum tumhaiin Music prawjek ah sum tam tak s>ngin, kh^wl suok thar thar hmanga inkh^wm an mi \huoi a, ei z^wm duol duol ngam si chun, sietnia an in\awi^wm dan khawm hi ei entawn ngam ve ding an naw’m a ni aw? dawiZep lei am ropui nuom lei?Khawvel mihriem tukhawm thina pumpel ding an um nawh. Ei hnam hi changk^ng le hmasawn hrat thei lova ei umna ding ^wm a san tum tum ka ngai tuo a, mi ram/ ram danga ei thi ngam naw lei ni pakhat a tih. Mi rama ei thi nuomnawna hi dawizep lei am ropui taka in vuiliem ei thl^khla lei? Ramdanga thi ei \itna a bo pha pha, vawis<na n>k hin k^wlhr^wngin changk^ng lem t^ng ei tih. Vairam khawpui le foreign-a chen inbengbelin, khawvel hi ei d^p vat el ding a nih. Damlaia ei huoisen ngam naw khawmin, ei thi hnung a b>k hin chu dawizep ta naw inla, mi thi anga thi ve ngam dingin inbuotsai ei tiu. ‘Mithi-Partly Privatize’ ti thupui hmanga Pu. H Zaneisang ziek le,’ ‘Sietnia ei in\awiawmdan: A hun le inmil a thl^k thleng a hun ta naw maw?’ ti thu hmanga Dr.Lal Dena ziekhai kha, a taka hmang thei khuo le veng chu, ei hnam history ah ‘Khuo var/V>ng var hmasa’ tia inchik le mi entawn an ni ring a um. Iengpo khawm ni sien, thina le a keihnawi thilhai hi, hringnun ah, ei sukthl>k le ngaid^n inkawkal tak takhai ei la chai pei ding khawm a ni ring a um. Siet nia ei in\^wi^wm dan/ thawdan (social practice) chungch^nga ei mimal ngaid^n seng, tu midang r^wn le \i \hak lovin puongsuok ngam seng inla chu, “Ei zo ta naw deu an naw am a nih aw ? In\huoid^n thar ei pawimaw an ta nawh maw ?” titu ei tamlem ring a um thei. Hunin a la hung hril pei dingah ngai ei tih.

Hmar R<n.Dated the 15th July 2018

A naunu suolluitu damsung intang dinginkoTa: Kota district, Rajasthan hmuna papui pakhat kum 40 mi vawi tamtak a naunu kum tling lo suolluitu chu damsunga jail intang dinga thiem-naw inchangtir a nih. Court rorelna chu Special judge of (POCSO) court, Judge Girish Kumar Aggarwal in an

rawi a, Kaithun area laia khawsa a naunu suolluitu chu Protection of Chil-dren from Sexual Offences (POCSO) Act le IPC Sections tum tum besanin thiemnaw an changtir a, Rs. 50,000 chawi dingin a rel pek bawk. Special Public Prosecutor (SPP)

Kamal Kant Sharma in a hril dan chun, a naunu suolluitu hin nau pathum a nei tah a, a nuhmei a sukrimsi hlak leiin May, 2017 khan an in\he a, pas-alpa chun a nau nuhmei le pasal pak-hat chu a enkawl dingin a umpui niin a hril.

Assam-Nagaland ramri-ah ni 60 sung zan curfew

dimapur: Assam-Na-galand border huom sung po-ah zan intim char le zingkar khawvar hlim inkar ni 60 sung zan cuefew zam a nih. Hi le inzawmin zani khan Mokokchung Deputy Commissioner, Mr. Sachin Jaiswal in Additional DM of Sivasagar District, As-sam in Section 144 CrPc hnuoia ‘Night Curfew’ ni 60 sung a zam thu thusuok a siem a, curfew chu zani

(July 22, 2018) zana in-thawk \an nghal a nih. Zan curfew chu dan le thupek ngirhmun thununna dinga zam a nih. Curfew hin Magistrate duty, Army security per-sonnel, CRPF, police le civil officials duty neihai chu a huom nawh a, Hal-wating, Galekey le Bihubor police stations, Assam-Na-galand border area po cur-few chun a huom a nih.

AIIMS in ‘national action plan’ siem dinginnew dlehi: India rama inruithei ch$ng an tam hrat em em le inruithei leia sietna tlung mekhai dona dingin, All India Institute of Medical Sciences (AIIMS) chu ‘national action plan’ siem dingin Supreme Court in inhriettirna a pek. SC in a hril dan chun, drugs chi tum tum chu school kai lai naupang khawmin an ch$ng \an mek niin a hril a, action plan chu September 7, 2018 hmaa siem zo dingin AIIMS a hril. Chief Justice Dipak Misra inrawi bench chun, AIIMS in policy a siem ding chu pawimaw tak a ni a, ngaitha lova hunbi ruot sung ngeia zofel dingin centre aia ngir, Addi-tional Solicitor General Maninder Singh an hriettir. 2016 kuma Nobel laureate Kailash Satyarthi a NGO, ‘Bachpan Bachao Andolan’ in PIL a file bawzuina a hi thu hi SC in a ngaituo a nih.

Scrap dealer kuta man Answer sheets paTna: 2017 kuma Bihar School Examination Board (BSEB) Class 12 exam huna answer sheet zatel a umna chin hriet lova inhmang chu lekha \hanaw inchawtu (scrap dealer) kuta inthawk man an nih. Police team in report an dawng bawzuia July 21, 2018 zana kha answer sheets hai chu man an ni a, an chawtu Scrap dealer Rajkishore Gupta khawm man sa a nih. Answer sheets hai chu BSEB peon le mi \henkha-tin scrap dealer kuomah an zawr niin Police han an hril. Thla hmasak khawm khan BSEB Class 10 answer sheet inhmang Special Investigation Team (SIT) in an sui a, scrap dealer kuta inthawk bawk hmu a ni a, hi le inzawma dawrkai Pappu Gupta le peon Chotu Singh man an nih. Chotu Singh in answer sheets hai chu Gupta kuomah Rs. 8,500 in a zawr nia hril a nih.

employment newsSSC recruitment 2018 Employment Type: Central Govt JobsTotal No. of Vacancies: 54953Job Location: All Over IndiaName of the Post: Constable (GD)Qualification: Candidates who have completed matricu-lation or 10th class pass or equivalent.age limit:Minimum Age: 18 yearsMaximum Age: 23 yearsPay Scale: Rs 21700- 69100/-Selection procedure:Computer Based ExaminationPhysical Efficiency TestPhysical Standard TestMedical Examinationapplication Fee:General/OBC Candidates: Rs.100/-All Other Candidates (ST/SC/Ex-s/PWD): Nilhow to apply: Eligible & Interested candidates can apply via online in Official website page in www.ssc.nic.in SSC Recruitment 2018.Important Dates:Starting Date for Submission of Application: 21.07.2018Last date for Submission of Application: 20.08.2018Instructions to Apply: Log on to SSC careers page at the official website www.ssconline.nic.in.

ringzona ei hlawkir nawk ding a nih. CWC insiem tharna san tak khawm huopzau tak, ngaituona tluong tak, huoisen le hrat taka thutlukna siem a party aia a ngirsuok theina ding a nih. Chu khelah, \huoitu la \halai deu le senior deu, experience \ha tak lo nei ta han an theina an thaw tlang theina ding khawm a ni bawk tiin Mr. Rahul chun a hril. United Progressive Alliance (UPA) Chairperson, Ms. Sonia Gandhi chun Modi inrawi NDA sawrkar tlaksietna dinga ‘countdown’ an \an tah tiin a hril. Ms. Sonia chun, Modi \awng theina leia a ngirhmun hung tlasie pei hin NDA sawrkar detindo naw zie a suklang tah a, India hi in-pak derna le beiseina bo thuneina in ro a rel tah tiin a hril. PM hlui Dr. Manmohan Singh chun Congress in 2019 election huna tling theina chance lientak a nei thu a hril. Union Finance Minister hlui, Mr. P Chidambaram chun 2019 election a hin Congress chu states 12 haia hratna a la neina-ah insawi mukin, BJP neka hmun thuma tam lema tling theina chanvo a nei niin a hril bawk. Congress chun tuhin Lok Sabha-ah members 48 a nei mek a nih. CWC chu permanent invitees 19 le special invitees 9, a rengin members 23 neia siem thar a nih. Committee thara chun Mr. Rahul in senior party leaders hieng Digvi-jaya Singh, Kamal Nath, Sushil Kumar Shinde, Mohan Prakash, CP Joshi le Shashi Tharoor hai a pei thlak a, members thar hieng Jyotiraditya Scindia, Jitin Prasada, Tarun Gogoi, Siddaramaiah, Sheila Dikshit, Ghulam Nabi Azad, Mallikarjun Kharge le a dang dang a laklut thung. UPA Chairperson Ms. Sonia Gandhi le PM hlui Dr. Manmohan Singh hai chu CWC thar-ah senior members niin, 2019 Lok Sabha polls le tukum a state Assembly elec-tion nei ding haiah ‘core team’ siemtu dinga dande an nih.

Anti-BJP front chun BJP le RSS

Page 3: Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An Independent dAIly newsp Aper) Reg N N ost eg N N _____ Et dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur

lakTawi

3Thlahmur (july) 23, 2018 Thaw|anni (monday) naTional/inTernaTional & adverTiSemenT Hmasawnna Thar

Lamka Film AcademyWeDance Academy- Admission Open now for Level 1 and Level 2 batch for Hip-Hop, Jazz & Contemporary dance.FreeAdmissiontill31stJuly,2018. Enroll now for our newly introduced Scholarship scheme. Register now for the Scholarship Auditionand join our academy for free. Last date of form sub-mission is 20th July, 2018. WeDance Academy Grand Showcase (WeDAS) ticketisnowavailablefor(General)Rs.100,(VIP)Rs.500,(Sponsor) Rs.2000, and (Donor) Rs.5000. Contact: 7085338943.

Gilead DiagnosticsRengkai, Vengpui, Churachandpur

Specialist Doctor Medicine, ENT le Gynae hieng a hnu-oia ang hin pan thei a nih.

* Medicine (Monday-Saturday) - 6AM-9AM* ENT Specialist (Tuesday & Wednesday) - 4PM-6PM* Gynae Specialist (Monday, Wednesday, Saturday) -11AM - 1PM

Contact nos: 9366040243/ 8974132469manager,

Gilead diagnostic(17-23)

INSTALMENTWashing Machine thlatin Instalment in, pawisa tlaw-

mte te a pek dingin kan pek thei che.Hung pan rawh.

LED TV khawm Instalment in kan pek thei.Address:

SinlunG TeChNehru Marg, Near Apollo Junction

# 8729905213/ 8258051965(23,25,27,29,31)

Dr. MV Azad Phusam chunga lawmthu hrilnaPile natna nei ka ni a. Ka natna-hai chu, inhnawm huna kan san rak pha leh ka mawngkuoa in-thawk ka tawl a hung dawk a, ka nawr lut pha leh a sa hum hum a, a nat khawm a na hle hlak. Ka ek khawm kel ek angin an khal hlak. Thisen dam a hung suok a, hi taka inthawk ni 3/4 dam inhnawm thei lovin ka um a, chu zova a hnai hmun 3/4 ah a hung um a, a na hle a, tuorzo ruol a ni nawh. Doctor hran hran ka pana, sienkhawm ka dampui tawl nawh. Dr MV Azad Phusam ka pan a, a mi enkawl dam ta a nih. A mi sukdamtu Pathien le Pu MV Azad Phusam chungah hi Chanchinbu hmang hin lawmthu ka hung hril. Pan theina hai,1. CCPur- Opp: JP Selection, Tiddim Road, Near ICI Church.2. Singngat Bazar, CCPur District.3. Contact Nos. 7628890261/9089738275 Lawmthu hriltu,

Sd/-neichong, Tollen

Oja Zia-ul Haque chunga lawmthu hrilnaHun sawt taka inthawk ta khan Pile natna ka nei a. Inhnawm thei lovin ka um a, kan hnawm pha Kel ek angin a hung suok a, a chang leh kuta khel dawk a ngai a, ka mawng dam a na a, thisen a hung suok a, ka mawngkuo sung a puom hlak bawk. Ka natna danghai chu, luna, kawngna, luhai, ru le changna le kham bakah phingpui hrat lo hai an nih. Bu ka du naw a, ka taksa a hung chau deu deu a, harsa ka ti hle hlak. Hieng ang natna hai lei hin Oja Zia-ul Hqque Phusam ka pan a, hun iemanichen a mi enkawl hnun-gin ka hung dam ta a, ka lawm hle leiin hi Chanchinbu hmang hin Pathien le Oja Zia-ul Haque Phusam chun-gah lawmthu ka hung hril. Pan theina hmunhai,1. Old Bazar, Zomi Colony, Near Muslim Masjid, CCPur2. Kekru Villa, North AOC, AMUCO/UCM gate, Imphal.3. Contact Nos.9615391873/ 9774274411 Lawmthu hriltu,

- Sunggin, Singngat.

Kum 15 Sunga Mars-in Khawvel A Hung Hnai Tak |umnew york: Vana arasi le leilung ni heltuhai (planet) hai khi khawvela inthawka mawi taka thlir dinga Siemtu lo siem reng an nih, an nina sungril takah \ium tak tak nih hai sienkhawm. Sikeisen (Mars) \henkhatin Evening Star an tia, nisa tlak tawma arasi var tak khawvar laia inthawka lo hmu thei ta hlak khi kum 15 sunga khawvel a hung hnai \um tak chu July 13 kha a nih. Chu hlimthla mawi em em tuipui chunga inlang (relfect) chu hnuoiah mawi taka hmu thei dingina um a, mi pakhatin a thla a lo lak fuk hlau a, a mawi hle. Mars in khawvel a hung hnai tak \um chu 2003 kha a nih a. Chu hnunga a hnai nawk takna chu tu kum hi a nih. Rhode Island, New York-a photographer pakhat Abdul Dremali chun, Mars (Sikensen) var \hat lai takin khawvel a hung sun enga, tuipui chungah a lim le var eng puota inzam thla chu a lo lak a nih. A hril dan chun, 2003 kuma nek khan a eng (var) mawi lem niin a hril.

Thlasik Lampui (The Milky Way) chun khawvel boruok a sukeng put a. Serthlum anga var lien bik Mars chu arasi danghai laka inthawkin fie takin an hmu thei a. A var bik em em a, hmu naw ruol an nawh. July 13, zan dar 10pm ah chun Rhode Island tuipui vakam laia tui chu Mars var hin a hung el

tle uora, sei tak tuipui chunga a var lim chu hmu thei a nih. Hienga a var bikna san chu Mars hi horizon, kawl chung lai a um a, Thlasik Lam ‘Milky Way’ arasi bawmpui laia um khawm ang lovin ama khatin fal deuvin a um/inlang a nih. Hieng ang deu hin tuta thla tawp tieng khawm khin Mars hin khawvel hung hnai nawk a ta, anachu, tuta mi ang em em hin chu hung hnai ta naw nih. Chun, Mars in khawvel a hung hnaina tak ding pakhat nawk chu 2035 kum khi a nih. Tuta thla July tawp tienga a hung hnai zuol sung hin Mars chu a pangai nekin a let 1.8 zetin a var lem ding a nih. Kum 2035 ah khin chu a let 2 velin a var lem dinga ring a nih. Boston a um photographer Abdul Dremali chun, “Active photographer ka nih a. Thlalak hi kan hnikna zawng tak a ni leiin zan sawt tak tak chen tuolah ka um hlak. Hi ni hin Mars ah dust storm ropuitak a um ding ti ka hriet a, khawvel a hung hnai ding

a nih ti leh. Chuleiin, hi zan hi special taka lo lak ka tum reng a nih. Mars hi Planet ka ngaisanghai laia pangana a nih a, a thla hi vawi tamtak ka lo lak tah” tiin Rhode Island-a riek ngata lo inchantu chun a hril. Mars hi ei khawvel dawta chu mihriem um theina dinga awmtak a nih a. Hi lei hin an study nasa a, US lem chun Mars Mission ah hin pawisa a seng rawn ta hle a. Khawvel lo se thut khawm nisienla bu hang khuor theina dingin hmunpui (base) siem a tum zing tah a. Enthlatu satellite tamtak Oppotunity, Spirit, etc hai a lo tir tah a nih. Mihriem an la lut nawa chu khawl tamtak tukhawm hin an um zing tah. India khawmin Mars hi an chuk \an ve tak tak tah a. A mission pakhat a ni tah. Mars enthlatu ding bik lieu lieu siem satellite khawm hlawtling takin a lo kap suok tah a. Tuhin Mars panin a vuong zinga kum iemani zat hnungah chu Mars a lut beisei a nih. (Reuters)

Russian Emergencies Ministry Nuhmei Graduate Thar 600 An ParademoSCow: World Cup 2018 hnesaw taka a mikhuol hnung le World Cup sung po a nuhmeihai nasataka a khuokhir hnungin Russian Emergencies Ministry chun, nuhmei sipai Graduate thar hlawk 600 hai chu zani khan sina laklut ding le sin \ana pen suok dingin Passing Out Parade an nei. Nunghak 600 nal tak tak le hmel\ha hrisel tak takhai chu an uniform (graduate robes) vawnga incheiin, Russian army hai anga uniform inhriet theina mawitak a nih, Moscow khawpui laili lai taka um Red Square ah an parade a. Pakhat khatin an hotuhai

a inthawkin Medal an hang dawng nghien nghien a. Russian military and security forces laia zelsa ve an nih tah. V i d e o f o o t a g e a n suklang dan chun, uniform nal taka inchei nuhmei ruol 600 hai chun parade neiin

Russian Flag inkhai chu an hung salut pei a. Parade an nei zoin, khupa ngirin pasalhai hung parade ve chu an lo en a. Mitmeng fel kawk le lungril har kawkin an inthazo tawl hmel hle. Russia hin Ministry for Emergency Situations

tiin rikrap thila che hmasa p a w l d i n g b i k a s i p a i training a nei a, chutaka chun nuhmei bat tal ion khawm hi an din thar a nih. Hi Ministry hnuoiah hin Higher Education institution paruk a um a. Chu paruk haia inthawk chun nuhmei graduate Cadets 1, 650 le civil volunteer tamtak an um tah. An uniform nal taka incheiin pakhat khatin an parade a, an hotuhai a in thawkin Dip loma Certificate an hang dawng seng a. Tuta inthawk chu Russian armed forces ni bawk, rikrap le bui thil (natural disaster, etc) haia

hmatawngtu ding, mihai \hangpuitu ding ‘Nuhmei Battalion” an ni tah a nih. K h a w v e l r a m b u n g danghai angin Russia khawm hin nuhmei Army (military) a nei vea chu chuong bekin a la hmang \angkai nawh a. US le India hai angin UNO mission hai lem chu a la hmang bek nawh. Nuhmei armed forces (security forces) thaw \ha pawla chu ring naw ang takin India hi khawvela thaw \ha pawl tak a nih, USA dawtah.

Putin A Robot Hai 2019 Ah International Space Station Tir a Tum

moSCow: Russia chun vantieng chanchin suina le International Space Station (ISS)-a sinthawna sukhrat nawk zuola, mihriem ta dinga \ium tak tak sinhai khawl (Robot) inthawtir ta lem a tumna le inzawmin, 2019 ah chu Russia Robot hai pahni bek sinthawtu ding kap suok thei tah an beisei thu a hril. Fit ruka insang thir-mihriem Robot hai hi FEDOR ti hming an inbuk a, vanboruok International Space Station-a mihriem thaw ding sin \ium tak takhai thaw thei dinga siem an nih tiin Russian scientist hai chun an hril a, test khawm thaw vawng an ni tah. Robot hai hin thil kil le silai kap chenin an thiem vawng tah niin an hril. Robot hai siemtu RIA Novosti chun, hieng Robot hai hi an hma takah August 2019 khin ISS ah kap kai hman beisei a ni thu a hril. DefenseOne.com hril dan chun, hieng Robot hai hi ISS a thawktu ding angin Soyuz rocket ah inchuongtir ning an

ta, crew member angin an um ding a nih. Amiruokchu, anni kap kaina Rocket Soyuz ah hin chu mihriem tak chuong nawng an tih. F E D O R ( F i n a l E x p e r i m e n t Demonstration Research) in an sinthaw video an tlangzar dan chun, Robot hai hin thil an dawm lai, thil an kil lai le mihriem anga insawizawina innam-kang (push up) an thaw lai dam hmu thei a nih. Russia scientist hai chun Robot hai hmang hin thlapa ah hmunpui (base) siem an inbeisei bawk a nih. Russian designer FPI hril dan chun, Robot hai hi Base siemnaa mihriem \hangpuitu ding taka siem an nih a. ISS ah hin ensin an tum a nih. President Putin a deputy Dmitry Rogozin chun, “Hieng robot hai hi spacesuit bovin sin an thaw thei a. Astronaut hai vuongna rocket (crew vehicle) sungah an um thei chau bakah puotieng khawm an um thei a nih. Pakhat hming chu Fyodor a na. Pakhat chu Ffedor a nih. Fit ruka insang Fedor hi Pound 233 vela rik a nih a. Thuomhnaw (cargo) pound 44 chena rik a dawm thei bawk. “Planet danga Space mission hran hran le space walking haiah, astronaut hai chun hi robot hai hi an hmang/ring ta ding a nih” tiin National Center for Technology Development and Basic Robotics-a director le Head of Projects Sergei Khurs chun a hril.

Pawisa lem Rs. 7 lakh leh mi 2 man

kolkaTa: Zani khan Malda district, West Ben-gal-ah Criminal Investiga-tion Department (CID) of-ficials han Biswajit Mondal le Sk Manglu of Baishnab-nagar town, Malda district hai chu pawisa lem Rs. 7 lakh leh an man. Sk Mang-lu hi a hma khawmin police han an lo man ta le thla 22 sung jail intang tah a nih. An pahni hin pawisa lem thawndarna-ah an inrawl thu hriet a ni a, an chungthu chipchier taka suina nei ning a tih.

In sawng 5 bawl lai a chim; mi 1 a thi

GhaZiaBad: Akash Nagar area, Ghaziabad hmuna In sawng nga bawl lai mek chu zani khan a chim a, mi pakhatin thina a tuok a, sinthawtu tamtak hliemna tuok an um bawk. National Disaster Response Force (NDRF) team in san-suokna sin an thaw a, zani thimbut chen khan mithiru-ong pakhat an laksuok a, mithi dang khawm an la um dinga ring a nih. Hliemna tuokhai chu hospital a en-kawl mek an nih.

Alwar a inthatna le inzawmin mi 3

man tahalwar: Bawng a sum-dawngtu ringhla leia July 21, 2018 huna Akbar Khan (28) of Kolgaon, Haryana thatna le inzawmin Rajas-than Police han zani chen khan mi pathum an man tah. Mi pahni chu zani hmasak khan man nghal an ni a, midang pakhat chu zanita man a nih. MLA Mr. Gyandev Ahuja chun, Akbar Khan kha mi in an that ni lovin Police custody a thi a nih tiin a hril a, Rajasthan Home Minister Mr. Gulab Chand Kataria in mi thattu-hai hremna pek dinga a tiem thu a hril bawk. Akbar Khan chu ‘dairy farm’ siem niin, July 21, 2018 khan a ruolpa leh Lalawandi village ram-hnuoia bawng an kei lai a ruka bawng a sumdawng hlak ringhla leia hmelhriet lo han an that a nih.

Sawrkarna \hatak nina Kerala state in a lak

BenGaluru: Public Affairs Centre (PAC) in kum tina ‘Public Affairs Index’ a siem hlak zani khan tlangzar a ni a, Kerala state chun India states hai laia sawrkar \hatak nina a lak. PAC chun ‘Public Af-fairs Index’ hi 2016 kuma inthawk khan siem \an a, chutaka inthawk kum thum a zawmin Kerala state chun sawrkar \hatak nina hi a hau tah a nih. PAC hi Bengaluru \hangsan ‘think tank

group’ a ni a, sawrkar \ha an thlang suokna a hin state sawrkarin a hmalakna ‘framework’ a siem dan le development sin a thaw dan an inkhi hlak a nih. 1994 kuma Indian economist in-lar Mr. Samuel Paul in an din PAC chun India states hai chu sawrkar \ha tak ni a, mipuihai ta dinga devel-opment phursuok dingin a ph<t a nih. ‘Public Affairs Index, 2018’ top 5 a chun Tamil Nadu in Kerala a dawt a,

Telangana chu a pathumna niin Karnataka le Gujarat han an dawt nawk. PAC ranking a chun Madhya Pradesh, Jharkhand le Bi-har state hai an hnuoi tak an ni a, Northeast states hieng Nagaland, Manipur le Meghalaya hai khawm an hnuoitieng an \hang ve. PAC in index a siemna a chun subjects 30 le indica-tors 100 zet a hmang a nih. National Commission for Protection of Child Rights President hlui, Mr. Shantha Sinha in index tlangzarna hun chu a uop a, thu a hrilna-ah, ‘Samuel Paul Memorial Lecture’ neiin rampum huopa ‘child rights’ ngaitha a ni ta chu a ngaimaw thu uor takin a hril. Index in naupanghai ngirhmun ngaivena chanvo \ha petu state-ah Kerala, Hi-machal Pradesh le Mizoram hai an sangtak in a sie.

J&K-ah Governor’s Rule hnungin helpawl chetna a tlahnuoi: HMnew delhi: Governor’s Rule hnuoia Jammu and Kashmir sie a ni hnungin tharum insuona le helpawl chetna a tlahnuoi a, lunga indengna (stone pelting) ruok chu a kaisang thung niin union Home Minis-try data chun a hril. Home Ministry data tharlam taka chun, SoO puong hun Ram-zan sung nekin June 16 le July 15, 2018 inkar thla khat sung khan helpawl chetna a tlawm lem niin a hril. May 16, 2018 a in-thawk khan J&K-ah Ram-zan leia SoO puong a ni a, June 20, 2018 khan PDP a inthawk BJP an hnukdawk hnungin CM Mehbooba Mufti an ban a, chu hnunga Governor’s Rule chu puong a nih. Ramzan sung khan

helpawl chetna vawi 80 a um a, Governor’s Rule thla khat sung ruok chun vawi 47 chau a um thung a nih. Helpawl chetna a hin gre-nade sukpuok le silai kap puokhai tiem an nih. Home Ministry date in a suklang pei dan chun, Ramzan sungin helpawl 24 le security personnel 10 that an ni a, Governor’s Rule

sungin helpawl 14 le secu-rity personnel 5 that an nih. Stone pelting cases ruok chu Ramzan sungin vawi 90 a um a, Governor’s Rule sungin vawi 95 a um thung a nih. Ramzan sungin op-eration thawna le inzawmin civil mi pali an thi a, Gover-nor’s Rule sungin pasari an thi leiin civil mi thina tuok an pung lem bawk a nih.

US-Mexico border-ah India \halai 60,000 vel hrentang an nih: Manish Tewari

ludhiana: Congress \huoitu hlun le Union Minister hlui, Mr. Manish Tewari chun India \halai, a tam lem Punjab state mi 60,000 vel ding US-Mexico border laia detention camps haia hrentang an nih tiin a hril. Mr. Tewari chun US an zin \umin ramri chu a kan a, a hmun ngeiah belchiengin thil umdan a hrietchieng hle niin a hril bawk. Mr. Tewari chun Punjab Congress Sec-retary, Mr. Satwinder Jawaddi in Congress Party Worker’s Meeting a huoihawtna a hi

thu hi a hril a nih. United States le Mexico ramri laia India mi hrentanga an um chu a ngaimaw thu hrilin, \halai 60,000 vel chu Mexico fethlenga dan lova US lut tum an ni a, US thuneitu han manin detention camps-ah an hrentang mek tawl a nih tiin Mr. Tewari chun a hril. Mr. Tewari in a hril pei dan chun, hren-tanga um hai laia 90% chu Punjab state mi an nih tiin a hril. |halai intang mekhai a ngaimaw thu uor takin a hril nawn a, an chungthu hi Ministry of External Affairs level a ngaituo chi an ni thu hrilin, hi chun-gthu hi central sawrkar hriet dinga a hril-lang ta thu a hril. Punjab \halai sin nei lo an tam leia hi thil hi tlung niin Mr. Tewari chun a hril a, Punjab sawrkarin \halai hai sin tamtak a siem pek a \ul zie thu a hril-lang sa bawk.

J&K-ah helpawl 3 kap hlumSrinaGar: Kulgam district, Jammu and Kash-mir-ah zani khan Security Forces hai le inkaptuona-ah helpawl pathum kap hlum an nih. Indian Army le state Police hnuoia Special Operations Group (SOG) \hangruolin Mutalhama ar-ea-ah dappui an thaw laiin helpawl intawm han an lo kap a, chu huna inkaptuona chu tlung a nih tiin State DGP SP Vaid chun a hril. Kap hluma umhai chu Con-stable Mohammad Saleem Shah \huoihmang le thatna a inrawlna nei an ni a, an identity hriet a la ni nawh.

Border Security Force (BSF) hai khawmin zani zingkar dar 6:30 AM vel khan Kathua district In-ternational Border (IB) lai ramri kan tum Pakistan mi pakhat an kap hlum. BSF thusuokin a hril dan chun, Boboiya area, Hiranagar hmuna duty han IB lai mi-hriem chang chavai an hmu a, mi pakhat border fencing chunga lawn chu vawi ie-manizat warning an pek a, a dawnsak naw leia kap hlum a nih tiin a hril. Kap hluma um chu a khat am ruol nei ti hriet an nawh a, a hnung suizui mek a nih.

HM in ‘rape investigation kits’ 5,000 an chawk

new delhi: Suolluina le nuhmei laka suolna tum tumhai investigation a fe hrat theina dingin, Union Home Ministry chun states tum tuma police stations hai hmang dingin ‘rape investigation kits’ 5,000 an chawk. Hi thua senior Women and Child Devel-opment official in a hril dan chun, kits chu ditsak bik um lovin states pakhata po-lice stations panga pei pek ning an ta, hi le inzawma hmalatu dingin states thu-neituhai mawphurna pek an nih tiin a hril.

Kit chun test tubes le bottles a sawm sa pei a, a man chu pakhatah Rs. 200 le 300 inkar nia hril a nih. Women and Child De-velopment Minister, Ms. Maneka Gandhi khawmin chawlkar hmasak khan hi ang test kit hi police stations tinin nei dingin thurawn a lo siem ta hrim a nih. Home Ministry hmal-akna chu states tum tumin dawnna \ha tak an pek a, Haryana sawrkar chun an chawkna ding a approved tah niin ei thu dawngna chun a hril.

Delhi Police han ‘bicycle patrols’

new delhi: Delhi khawpui le a se vela parks le hmun int>pna haiah suolna tamtak a um hlak le inzawmin, Delhi police hai chu cycle hmangin patrol tang an tih. Hi le inzaw-min zani hmasak zan khan Delhi Police chun meeting an nei a, hmun int>pna le kilkhawr \henkhat, PCR Vans awlsam taka a lut thei nawna haia chun cycle hi hmang remchang dinga ngai a ni a, parks le hmun int>pna haia suolna awlsam lema suisuok zung zung an ni theina dinga ‘bicycle pa-trols’ chu nei dinga ti a nih. Delhi khawpui huom

sunga parks, hmun finriel, bazaar kawmkar le hmun int>pna hmun haia chun suolna chi tum tum hieng nuhmei suollui, nuhmei khuoikhemna le tuolthatna chen a tlung hlak a, hieng hmun haia hin PCR Vans a lut thei ngai naw leiin, misuol man le suolna suina kawngah Police han hma an lak hrat thei ngai naw a nih. Delhi police han ‘bicycle patrols’ an nei ding hin an hmalakna a sukhrat ding bakah, mipui ringzo khawm an hlaw pha ding a nih tiin Deputy Commissioner of Police (South), Mr. Romil Baaniya chun a hril.

SL Navy han TN ngamantu 3,000 vel an hnawt zam

rameSwaram: Zani zingkar khawvar hma khan Katchatheevu slet laia nga man, Tamil Nadu ngamantu 3,000 vel ding chu Sri Lan-ka Navy han an hnawt zam. Ngamantuhai chu lawng 564 hmanga nga mana suok an ni a, an nga man lai chu SL Navy han silaia tinde in an hnawt zam niin P Sesura-ja, President, Tamil Nadu Mechanised Boats Fisher-men Association chun a hril. Ngamantuhai \ithawng takin nga khawm man hman lovin an tlansie a, SL Navy hai chun lawng 20 sunga an nga manna l>n khawm an suksiet pek vawng.

Page 4: Hmasawnna Thar - NEITHAM.IN Thar/2018/July/HT-23-07-2018...2018/07/23  · Hmasawnna Thar (An Independent dAIly newsp Aper) Reg N N ost eg N N _____ Et dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur

Hmasawnna Thar4 EntErtainmEnt / SportSThlahmur (july) 23, 2018 Thaw|anni (monday)

sun ZAWMnA.......

Jamshedpur Fc coach dingin cesar Ferrando JimenezkolkaTa: Atletico Madrid manager hlui Cesar Ferrando Jimenez chu Jamshed-pur FC Coach thar dinga ruot a nih. Steve Coppell in Jamshedpur suoksana Kolkata francise ATK a zawm thla 4 hnungah Ce-sar Ferrando Jimenez hi Jamshedpur FC (JFC) coach thar dinga ruot a nih. Cesar hin La Liga giants Atletico Ma-drid chu a 11-na a lo nipui bakah 2003-04 season a khan Copa Del Rey chu semifi-nals chen a lo lutpui a nih. Kum 58-a upa Cesar hin Spanish club Elche, Albacete bakah Valencia hai khawm a lo enkawl ta a, kum 2013-14 khan Malaysia hmuna Johur Darul Takzim FC lo enkawl ta a ni leiin Asian team coaching experience nei tasa a nih. Cesar hi coaching career a \an hmain Spanish clubs, Valencia, Salamanca, Sab-adell, Alzira (La Liga & Segunda Division

Clubs) haia midfield lo khel hlak a ni bawk. JFC director Sunil Bhaskaran chun Cesar chunga hin beiseina insang tak an nei thu le Jamshedpur FC chu trophies lakpuia team ropui taka a hung siem ngei a beisei thu a hril. Cesar chun game tin \ha taka khel a ni theina dingin nitin training session haiah theitawp a suo ding thu a hril.

International Champions Cup:

Premier League champion Man. City chun Dortmund 1-0 in an hne zo nawhChiCaGo: June 21, 2018 zana Manchester City le Dortmund han Soldiers Field, Chicago, US-a In-ternational Champions Cup match hmasa tak an inkhel hunah chun Dortmund in Premier League Champion Manchester City chu 1-0 in an hne. First-hlaf minute 28 naah American international Christian Pulisic chu Alex Zinchenko in Man. City box sungah a kalthluk leiin referee chun penalty a pek a, Dortmund captain Mario Gotze chun penalty hi pet-lutin goala an changtir leiin

Dortmund chun first-half chenah 1-0 in Manchester City hi an hne a, second-half hnunga khawm Man. City in an goal bat hi an thungkir

tanaw leiin Dortmund chun City hi an hne ta a nih. Kum 2016 International Cham-pions Cup a khawm Dort-mund chun Man. City hi 4-1

in an lo hne ta bawk a nih. Manchester City man-ager Pep Guardiola chun International Champions Cup an khel hmasa taka hin a player inchawk thar Ri-yad Mahrez le German star Leroy Sane hai a hmang nghal a, player naupang le tawnhriet la nei meu lo player iemanizat an kheltir bawk a nih. Russia FIFA World Cup khel zo hlima an ram ta dinga inkhel Man-chester City player \ha le senior tiengpang tamlem chu an la chawlhadam leia Guardiola hin player nau-pang lem hai pre-season

match a hin an kheltir a nih. Mahrez hi Man. City in Leicester a inthawk dol-lar 75 million-a an chawk, tuta an khel hi City ta dinga a khel hmasa takna a ni a, English midfielder Phil Foden khawm Man. City match hmasa taka hin an khel ve. Match dangah Bayern Munich chun Zirtawpni zan khan PSG 3-1 in an hne bawk. Match hmasa tak khel zo hnung hin Baynern chun point 3 hmuin hma an \huoi a, Dortmund chun point 3 hmu vein an dawt mek.

Football Thuthang:• Manchester United manager Jose Mourinho chun England interna-tional Leicester defender Harry Maguire (25) laklut a la nuom zing a, chu din-gin pound 65 million vel a offer el thei.• Man. United chun French forward Anthony Martial (25) chu kum 2020 chena la hrentang dingin contract suksei an inpei. Hieng laizing hin Chel-sea le Bayern Munic chun Martial hi contract ziekpui ngei an nuom ve ve a nih. • Brazil midfielder An-dreas Pareira (22) chun khawlai hmuna khawm a \ul huna khel dinga an pei thu United manager Mourinho a hril. • Arsenal chun Borussia Monchengladbach’s Swiss goalkeeper Yann Sommer (29) contract ziekpui dingin

an dawr mek. • Chelsea le Aston Villa defender hlui John Terry (37) chu football khel chawlsan (retire) a tum deu a hril a ni a. Sky Sports chun pundit/sporst analyst dingin an dit. • Atletico Madrid chun France striker Olivier Gir-oud (31) chu loan a lak din-gin Chelsea an dawr. • Manchester City chun Brazilian midfielders Douglas Luiz (20) le Spain player Brahim Diaz (19) hai season thar inkhel dinga hin squad-ah an in\hang tir ding le ding naw an la suk-chieng thei nawh. • Juventus midfielder le Bosnia international Mi-ralem Pjanic chun Premier League champion Man. City a zawm el thei. City chun Pjanic hi 100m euro an offer a hril a nih.

Lakshya Sen in World No. 1 hnein Badminton Gold a lakjakarTa: Indonesia khawpui Jakarta hmuna Badminton Asia Junior Championships tawpni Pathienni khan India mi Lakshya Sen (16) chun World No. 1 Kunlavut Vit-idsarn chu straight games 21-19, 21-18 a hnein Bad-minton Asia Junior Cham-pionships 2018 men’s singles Gold medal lain history thar a siem. Lak-shya hi Junior Champion-ships a India badminton khel thiem Gold medal la pathumna a nih. Tuta hma khan Indian shuttler PV Sindhu le Gautam Thakkar hai khawmin Junior Asian Championship-ah Gold

medal anlo lak ve ta a nih. Tuta \uma World No. 9 Sen in gold medal a lak hi a badminton career-a a phak insang tak \um a ni a, kum 6 liem hnunga India mi in hi competi-tion-a gold medal an lak

nawk hmasa takna a ni bawk. Chun, Sen hi kum 53 liemta hnunga men’s singles event/individual a Gold medal la hmasa tak a ni bawk. Tuta hmaa gold medal lo latu PV Sindhu khan kum 2012 in a lo lak a, Gold medal la hmasa tak Thakkar chun kum 1965 lai daia kha medal a lo lak ta a nih. Sen hin quarter-finals-ah 2nd seed China mi Li Shifeng 21-14, 21-12 in a hne a, semi-finals-ah 4th seed Ikhshan Leonardo Imanuel Rumbay 21-7, 21-14 a hnein final a lo lut a nih.

Tennis Hall of Fame-ah Michael Stich le Sukova hai laklut

new york: Wimbledon champion hlui German mi Michael Stich le women’s world No. 1 lo nitah Czech mi Helena Su-kova hai chu July 21, 2018 khan Tennis Hall of Fame, Newport, Rhode Island-a ATP grass-court tuornament neina hmuna International Tennis Hall of Fame a laklut niin Hall of fame jacket inhaktir le medal inhlan an nih. Stich hin a career sunga Grand Slam singles a lak sun chu kum 1991 khan a German chanpui Boris Becker straight set a hnein Wimbledon Champion title a lo lak a, 1994 khan Andre Agassi a hne zonaw leiin runner-up a lo ni a, 1996 khan French Open ah Russia mi Yevgeny Kaf-

elnikov a hne naw leiin runners-up a lo ni ta bawk. World Number 2 lo ni phak Stich hin kum 1992 Barcelona Olympic a khan Becker leh \hangruol (partner) in men’s double champion an lo lak a, hi kum vek Wimbledon ah America mi John McEn-roe leh men’s double title an lo lak a nih. Kum 1997 a tennis khel a chawlsan (re-tire) hma chena khan singles titles 18 a lak hman a, tuhin ATP German, Hamburg ah tournament director ni lai mek a nih. Ten-nis Hall of Fame a laklut a nina hi a ta ding chun hun bik pawimaw tak a ni thu hrilin Tennis Hall of Fame a laklut a ni hi ropui le lawmum a ti thu a hril. Helena Sukova hi Grand Slam dou-bles vawi 14 lo ni tah le women’s double ah chawlkar 68 sung number one nina lo hau ve a ni a, a career sungin Grand Slam women’s double title vawi 9 le mixed doubles title vawi 5 a lo lak a nih. Doubles trophy a lak hai lai hin Wim-bledon ah women’s double 4 le mixed double pathum bakah French Open-ah women’s le mixed double pakhat ve ve; US Open women’s doubles le mixed double pahni ve ve le Australian open women’s double pahni a \hang. Singles ranking a chun No. 4 chen a kai phak a, US Open le Australian Open haiah finals vawihni ve ve a lo kai phak bawk a. Kum 1998 a tennis a chawlsan hma chena khan Singles title 10 le career double titles 69 a lak hman a nih.

R. Ramanathan in Tim Smyczek hnein final a lutnewporT: Newport, USA ah Hall of Fame Open khel meka chun Indian tennis star Ramkumar Ramanathan (23) chun Pathienni khan America mi Tim Smyczek chu semifinals-ah 6-2, 7-5 a hnein Men’s singles final a lut. Ramkumar Ramana-than hi kum 7 liem hnunga India mi ATP World Tours finals lut nawk hmasa tak a nih. Ramkumar chun zani chawhnung-tienga semifinal inkhel Spain mi Marcel Granollers le America mi Steve Johnson hai a hrat lem lem final-ah an khelpui ding a nih. Kum 2011 khan Somdev Devvarman chun South African wildcard Izak van der Merwe chu SA Tennis Open semifinal-ah hnein ATP World Tour singles final a lo

lut ve a, hi hnungah Ramanathan hi ATP tour final lut nawk hmasa tak a nih. 2011 SA open final a khan Somdev chun Wim-bledon runner-up Kevin Anderson a hne zonaw leiin runner up a nih. Kum 1976, 1980 le 1984 hai khan In-dia mi Vijay Amritraj chun Hall of Fame Open single title a lo lak ta a nih.

Prince George Kum 5 A Tling Lawmna Thlalak Pholang

l o n d o n : D u k e o f Cambridge, Kate chun an naute pathumna Prince Louis baptisma an inchangtirna le inzawm Royal Family Portrait thar a pholang a inthawka thla khat khawm a tling hmain an naupa upatak Prince George kum 5 a tlingna thlalak (portrait) thar a pholang nawk tah. A pa Prince William-in ‘little Mongkey’ tia a ko hlak, a naupa upatak Prince George chu naupang kum 5 mi chau a la nia chu lal thisen kai na na na chu lalnau (Prince) taka uma mipui suklawmna dinga innui sai, an zak hle hlaka chu, a thiem hrat hle niin an lang. A kum 5 tlingna official portrait Kensington Palace hminga insuo chu a pu Prince Charles hai chengna Clarance House bang innghaia inzak hmel deuva a ngir lai a nih a. Designer shirt £42 man le half-pant £44 (Rs. 3, 960) man Navy Blue a bun a. A kekawr bul bun hi Amaia Kids (Spain le France inkawp company) siem a nih a. Prince George in a official

portrait-a a bun a nih leiin an lar hrat hle a. A thlalak pholang a nia inthawk darkar 24 khawm a bo hmain dawr a mi po an zawr zo vawng ring a nih. Tuta \uma Prince George official Portrait-a an pose dan hin chu a nina a hriet ve tah niin an lang. Ni dang iengkhawm ngaisak ngai lo kha, camera tieng enin an nui sai a, umzie nei taka thla an lak ti chu a hriet ve tah khawp el. Lalnau lungril chu a put chieng hle.Prince George a birthday Portrait thla latu hi Matt Porteus a nih a. A sangpa Prince Louis baptisma a chang laia thlahai khawm ama lak vawng a nih. Matt Porteus hi Duke and Duchess of Cambridge, William le Kate hai official photographer a nih bawk. Prince George hi naupang kum 5 mi chau a nia chu Spanish \awng khawm thiem takin a hmang thei tah a, Germany le French \awnghai khawm a hriet phel phuol tah. Naupang e ti lovin football fans a nih ve a. A football team ngainat tak khawm Aston Villa a nih. Naupang danghai ang bawkin inhnelna Toys a ngaina a, a ngaina tak chu Dinosaurs laia khawm T-Rex a nih. Volcano (tlangkang) dam, lirinhning le leilung umdan hai dam hi a en nuomin a hriet chieng nuom em em a, geologist ropuitak khawm a la nih el thei a nih.

Ariel Winter Social Media Hawng Nawkin A Leng Suok

loS anGeleS: ‘Modern Family’ star le a taksa \hat zie pholang inhawi ti le Gym-a work out pei tak, a thau taluo ding vengna dinga ni tin thlansa phul kaia exercise la zie hlak le social media-a iemani chen inlang nuom tah lo Ariel Winter chun Twitter account a sukhring nawk tah thu puongin Gym-a a workout-na thuom leh khawlai a leng suok nawk tah. Kum 20-a upa actress Ariel Winter chun bra le kekawr (skin tight) Gym-a exercise a lakna thuoma inthuomin, a kawngah Bag dum paiin a mobile phone kuta chawiin Los Angeles nisa lum lai chun a hung leng suok a. A taksa pieng zie indiktak chu ngaituo sei rak ngai lovin chieng taka hmu thei vawng a nih. Khuo a la lum hle ni ding a na, a sam

khawm a hlim tung vawnga, a rangkachak \hi awrh khawm nal takin an lang thei a. A bra huop lien chi a nia chu a nene bal chungtieng lai po chu a thup hne chuong nawh a. A lai (phing) khawm a thep huntawk char a nih ti hril a ngai nawh, an hmu thei vawng.Ariel Winter hi a taksa hriselna ding a ngai pawimaw em em a. Exercise laka thlansa phul kaia workout khawm a rin nawh. Tulai tak lem chu Mack Fit ah fein regularin a workout hlak. Tuta a zakuo haka a workout lai tak thlalak khawm Instagram ah a post \eu bawk. Hun iemani chen Twitter account po po a delete vawng hnungin a hung kir nawk tah ti thu a puong a. A workout lai thla lak iemani zat leh “Back on Twitter so (kutpar emoji) hi!” tiin a fans hai a hung hmuok tawl a. Thla bul lai khan, Instagram ah ‘In the process of deleting all my social media” tiin a lo post tah bawk a. Anachu social media bovin thla khat khawm a um thei nawh. Hienga social media hai (Instagram le Twitter) a hung kir nawk hma hin, hun tawite an lang naw sung kha khawlam a um ei ti chun, a bielpa dittak Levi leh Mexico tienga inzin an lo nih zing. Ariel (20) hin ama neka kum 10a upa Levi Meaden (30) a ngaizawng a. An pahniiin in pakhat an hluo in\awm a nih. Lekha lan chuk zing laia acting le model tieng sinthaw a ni leiin a fakzawngna sin (career) tieng ngaisak bik met a nuom leiin March thla khan UCLA-a an chukna chu la chawlsana a Career tieng hun le tha tamlem la seng a nuom/tum thu a lo puong tah bawk. A thawkrim bawka, TY serial Episode pakhat pei ah $500, 000 (Rs. 3.35 crore vel) a hlaw khawm a awm a nih.

Justin Bieber-in Isu Krista Le Sungkuo Indin A Nuommiami: Kar hmasak laia inhuol thar hlawt, lan nei lova chu nupa nun iengkim lo chen tlang tah Canada tlangval Selena Gomez ngaizawng hlui Just in Bieber le a nuhmei huol model Hailey Baldwin hai chu pre-marriage honeymoon hmangin Miami restaurant ah hun an hmang a. An bu fak ding an la hung pek nawa chu an bau a lo sip der tah. An lo inret mawl mawl tah. Nun zalen tak le ngaisam hmel taka hmang siin, a tleirawla inthawka a zawng tah Isu chu a la zawng zinga a nunah hmun pawimaw tak a la pek zing niin an lang. Khawvel mi taka a chetnahai hmu a ni zing laiin a \awngbau suokah chun Isu hming a sam ve zie. A ngaisang zawng khawm Western nekin Asian a ni tlat, Komodo Asian restaurant

ngat a thlang a nih. Jus t in le Hai ley h i an inngai thar em em a. Restaurant ah khawm hin hmaisana in\hung nekin Hailey sirah a \hunga, a kuo zinga a zut zing el a nih. An bu fak ding an order an hung pek hma khawmin an lo inret mawl mawla, an lo in-kiss deu ran el a nih. Hotel swimming pool ah zakuo bo ve vein an insil a. Justin a puma tattoo rang nei nuoi chun ramsa a suk ang rak a nih. An inhuolna thusam Justin-in social media a pholang ah chun, “Thu iemani hril tumin ka nghaka chu ka thei tah nawh....thu hi chu a vuong inrang a nih. |ha deuvin lo ngai rawh, Hailey. I iengkim hi ka hmangai taluo vawng che a nih! Mi nei nuom i ti?” tiin a proposed laia a thuhril a tarlang. Hun sawt tak Selena

Gomez le midang dang le inzuia in\he nawk peia Hailey \anga inbei sawng tah kum 24 tlangval Justin Bieber chun, “Ka hringnun po po hi i hringnun po po nina indiktak hrie suok ding le zawng suok dingin an pumpek vawng tah. “Ei sungkuo chu inzaum tak le det tak a ni theina dingin Isu Krista le a Thlarau

Thienghlim chu kawng iengkima mi vengtu le \huoitu dingin rawn pei ei ta, ei thilthawna taphawt le thutlukna ei siemna taphawt haiah khawm. Ka hringnun le lungril po po hi a rengin i ta vawng a ni tah a. Ka lungril po po I TA a na, kei khawm NANGMA TA ka na, iengkimah A HMASATAK ah sie’ng ka che!” tiin a ziek a. “Hailey Baldwin, ka hringnuna ka hmangaitak i nih a. Nanga \hang lovin hringnun hi tawite khawm hmang ka nuom nawh. Nang neka damsung hmangpui ka nuom an um nawh. I mi siem\ha takzet a, ei indawmtuo \ha hlein ka hriet bawk. Ei hringnuna ‘hun \hatak’ ding hun chu ka nghakhla tah!” tiin an innei ding hun a nghakhla thu a hril bawk. Hailey Baldwin chun an inhuolna thu hi July thla bul lai khan a confirmed ve tah a. Justin-in inhuolna kutsebi an buntir ang bawkin ama khawmin lunghlua siem inhuolna kutsebi Justin ta ding lieu lieua insiemtirin an buntir ve tah bawk. An inhuolna hi an nu le pa han an lawmpui hle a, inneina ding hun ruok chu an la hril nawh.

leiin June 20, 2018 khan Bill hi Assem-bly-ah phar a ni tah a nih tiin an hril. Hi lei hin Bill Draft chungchanga hin tlangmi hai an lungawinaw hle a, HAC fethlenga chingfel dinga sie niin, hi le inza-wm hin Tribal Apex Body (JAC-AATB) , Hmar Inpui-GHQ; Zomi Council-HQ; Kuki Inpi, Manipur (KIM); Mizo Peoples Convention (MPC) HQ; All Tribal Stu-dents’ Union, Manipur (ATSUM); Thadou Inpi, Manipur (TIM); KSO GHQ le Pawl tum tum \huoitu han HAC member-hai leh ngenna siemin, ‘Manipur People Bill, 2018’, ‘Manipur Land Revenue & Land Reforms (7th Amendment) Bill, 2015’ le ‘Manipur Shops and Establishment (2nd Amendment) Bill, 2015’ chungchangah ‘joint representation’ khawm HAC Chair-man kuomah peklut a ni a. HAC kuomah Bill thar phar a ni hmain Bill 2- The Manipur Land Revenue and Land Reforms (Seventh Amendment) Bill, 2015 le The Manipur Shops and Establish-

ment (Second Amendment) Bill, 2015 hai chu lakkir (withdraw) hmasa dinga ngen a ni a. Manipur Peoples Bill, 2018 chun-gthu chu HAC kuoma proposal pekluta um anga a fethleng naw chun Assembly in Bill hi a lo pass khawmin pawm thei a ninaw ding thu Tribal \huoitu hai chun an hril. Tribal Apex Body tum tum palai han base year dingin kum 1951 hi direct-a an pawm el ni loin condition neia an pawm chau a ni a, HAC kuoma proposal peka um hai Bill a hin thunlut le hmang a ni chun base year 1951 chu pawm thei ning a ta, Bill pahni hai lakkir (withdraw) dinga CM in ziek ngeia thutiem (assurance) a pek chun tlangmi hai ta dingin kum 1951 hi base year a hmang pawi naw nih ti leia pawmpui a ni chau a nih tiin an hril bawk. Hieng a ni lei hin proposal anga thil a fe naw chun \hangruol ding le nuorna nei dinga inringsaa um dingin Tribal \huoitu-hai chun mipui an ngen a nih.

MP Bill thuah a \ul chun nuorna nei dinga

national paper han an insuo chungchanga Manipur a themchang theina ding thilhai a nih. Hi thil hi la hriltlang nawk a \ul a ni chun, Assembly Special Session khawm koin hriltlang nih el rawse tia rel a nih bawk. Hi baka hin sensitive em em pakhat, Manipur People’s Bill 2018 tia siem\hat, 2015-a anti-tribal Bill tia dodal President-in a hnawl draft thar chu Hill Area Commit-tee-in a review hnungin July 23 hin inpuiah putlut a ni ding a ni a. Chief Minister chun hi Bill hi Manipur

mipuihai po po ta dinga pawimaw le \ul a ni leiin political party le mipuihai chu tluong taka a fe theina dinga lo thlawp seng dingin a ngen. Vawisun hin putlut le hriltlang a ni ding a ni a. Tribal han ‘conditions’ an siem hai sawrkar ta dinga pawm thlak or pawm thei a ni dim tihai, Bill a fe thleng zo dim, Opposition tiengin iengtinam an hung kal/hril ding hriet a lan nawh. Assembly Ses-sion ruok chu boruok a lum hle ring a nih. (DIPR/IT)

Political Party 20 Han Committee siemin

NE Arora chun rengthei 1 tonne an chawk dinga ti a nih. Pu P. Saratchandra Singh, Chief Whip, Advisor to CM le Moirang A/C MLA; Pu L. Susindro Meitei, Khurai A/C MLA; Pu O Lukhoi Singh, Vice Chairman MIDA le Wangoi A/C MLA le Pu Radhakishore Singh, Chairman MPCB le Oinam A/C MLA hai khawmin programme a chun khuol inzaum le functional president hai niin thu an hril. Pu O Lukhoi Singh chun, Pineapple

Festival hi sawrkara innghat ringawt ding ei ni naw zie min chuktirtu a nih tiin a hril. Sawrkar khawmin infrastructures \ha le factories lien tak tak a nei bik nawh a, chuleiin, hlawtlingna chang ding chun mani kut hmanga hmalakna \an a ngai a, an theina le an phak tawk peia sinthawtu chun hlawtlingna an chang hlak tiin Pu Singh chun a hril. Pineapple Festival chun loneituhai a dawmsang chau ni lovin, Ma-nipur economy le tourism a sukhrat ding niin a hril sa bawk.

11th State Level Pineapple Festival hmang zo

Amarnath panin 1,561 an suok nawkjammu: Amarnath Yatra hmang ding batch dang Amarnath pilgrims 1,561 hai chun zani khan motor 62 hmangin Jammu an suoksan nawk. Pilgrims hai chu security venghimna khautak pek an ni a, anni laia 1,179 chu Pahalgam base camp fe ding niin a dang 382 chu Baltal chen fe ding an nih. June 28, 2018 a \an le ni 60 sung aw ding Amarnath Yatra chu ni 25 sung har-satna taluo um lovin a fe tluong pei a, zani

chen khan pilgrims 2,30,000 vel yatra-ah an \hang tah. Boruok inlumlet danah har-satna tum tum a um leia pilgrims \henkhatin harsatna an tuok a, Baltal-cave shrine route a chun mimkei leiin pilgrims pali in thina an tuok a, boruok zo naw leia lungphu chawla thi midang pahni vel an um ta bawk. Baltal le Pahalgam routes haia pilgrims hai fena ding helicopter services khawm siem a nih.