Organizacija multimodalnog transporta1.Karakteristike tehnoloskih promjena u drustvu, privredi i transportu

-Savremeni uslovi ivota, intezivan razvoj privrede i dru tva stvaraju potrebu za novom transportnom teorijom i novim, savremenijim oblicima tehnologije i organizacije transportnog procesa. -Transport je u su tini upravljiv proces koji ima svoju teoriju i svoju tehniku i tehnologiju upravljanja saobra ajno-transportnim procesom sto br e i sto jeftinije Predmet istrazivanja, zadatak i cilj rada

-Osnoni cilj ovoga rada jeste da se upoznamo sa prednostimaodnosno nedostacima savremenih tehnologija transporta u odnosu na klasi ne tehnologije transporta. -Jedan od premeta istra ivanja ovog rada jeste i komercijalizacija intermodalizma u Evropi i Bosni i Hercegovini, odnosno sa kakvim problemima se susre emo pri njegovoj realizaciji i koje su metode i strategije za rije enje tih problema.

Metodologija izrade

-

Metodologija je, u irem smislu, znanost cijelokupnosti svih oblika i na ina istra ivanja pomo u kojih se dolazi do sistematskog i objektivnog znanstvenog znanja, ili znanstvena disciplina u kojoj se kriti ki ispituju i eksplicitno izla u razli ite op e i posebne znanstvene metode. Metoda deskripcije; postupak jednostavnog opisivanja ili ocrtavanja injenica, procesa i predmeta te njihovih empirijskih potvr ivanja odnosa i veza Komparativna metoda; upore ivanje istih ili srodnih injenica, pojava, procesa odnosa, odnosno upore ivanje njihove sli nosti u pona anju i intenzitetu kao i razlika me u njima. Metoda analize:postupak nau nog istra ivanja i obja njava stvarnosti putem ra lanjivanja slo enih misaonih tvorevinana njihove jednostavnije sastavne dijelove i elemente kao i izra unavanje svakog dijela za sebe u odnosu na druge.

Osnovne karakteristike tehnologija klasi nog transporta nedovoljan stepen unifikacije i standardizacije tehni ke baze male brzine prijevoza robe. vi ak utro ka vremena,radne snage i materijala. nepostojanje jedinstvenog transportnog suda,odnosno standardizovane tovarne naziva se jo i lomljeni jer se transportni proces obavlja u vi e faza pri kojima se mijenja tovarna i transportno-manipulativna jedinica,odnosno tokom procesa djeluje se na robu. ne postoji kontinuitet kojem te i savremena logisti ka koncepcija. U tehnolo kom smislu transportni lanac ne predstavlja proizvoljno redanje jedne za drugom TPS (transport-pretovarskladi tenje) operacije, ve niz svijesno optimalno sinhronizovanih, me usobno vremenskih uskla enih TPS operacija.

Podjela i specifi nosti klasi nih tehnologija transportaTehnologije kopnenog klasi nog transporta-direktan transport u kopnenom saobra aju realizuje se primjenom sredstava drumskog ili eljezni kog transporta ili kombionavano. Prema definiciji Evropske ekonomske komisije Ujedinjenih nacija za unutra nji transport(ECE), kombinovani transport je teretni transport koji se realizuje istim transportnim sudom i pri tome se koristi neposredno najmanje dva vida transporta Direktan drumski transport(od vrata do vrata) ima zna ajnije mogu nosti i prednosti pri sljede im uslovima: -kratka rastojanja prijevoza -prijevoz lahko kvarljive i skupocijene robe i na ve im rastojanjima. -kad ne postoji alternativan vid prijevoza,a radi se o malim koli inama robe, -velika pouzdanost dostave i kvaliteta prijevoza eljezni ki transport predstavlja najracionalniji i najjeftiniji prijevoz robe. Me utim esto su prisutni veliki gubici ,zbog dugog zadr avanja kola usljed nepostojanja,odnosno nedovoljne opreme za utovarneistovarne operacije na industrijskim kolosijecima

Tehnologije kopneno-rije nog klasi nog transporta realizuje se naj e e koristi u slucajevima kada se i mjesto proizvodnje i mijesto krajnjeg opredjelejnja nalaze na kopnu,ali se prilikom prijevoza na jednom dijelu puta koriste rije na plovna sredstva Tehno-ekonomske prednosti rije nog transporta su: -velika propusna mo plovnih puteva; -manji otpori kretanju u te noj sredini nego na kopnu -manja potro nja goriva po jedinici prijevoza nego u drumskom transportu -velika nosivost jedinica plovnih sredstava; -mogu nost primjene visoko proizvodne pretovarne mehanizacije; -manji utro ak metala po toni nosivosti plovila u odnosu na drumska i eljezni ka vozila

Tehnologije kopneno-pomorskog klasi nog transporta realizuje se sredstvima drumskog transporta i eljeznice na dijelu transportnog procesa koji se odvija na kopnu,dok se drugi dio procesa koriste plovna sredstva pomorskog transporta. Pomorski teretni klasi ni brodovi realizuju prekomorski prijevoz robe. Prema vrsti robe za prijevoz oni se dijele na: brodovi za prijevoz vrstog tereta, (tankeri ili brodovi cisterne).i brodovi za prijevoz te nog tereta Brodovi za prijevoz vrstog tereta se dijele na: -brodovi za prijevoz op teg tereta -brodovi za prijevoz rasutog tereta; -brodove hladnja e; -kombinovane brodove

Tehnologije kopneno-zra nog klasi nog transporta zasniva se na primjeni sredstava kopnenog transporta za dovoz i odvoz robe, i sredstava za vazdu ni transport,koja realizuju transport robe na velikim rastojanjima. Prednosti za kori enje vazdu nog transporta su prije svega izuzetno velika brzina prijevoza kao i mogu nosti obavljanja prijevoza u geografske predjele koje su nedostupne drumskom, eljezni kom ili vodenom saobra aju. Sustina i potreba za uvodjenje savremene tehnike i tehnologije u transportni sistem 1) Proces ubrzavanja me unarodnih tokova robe i kapitala; 2) Proces ubrzavanja integracije svijetske privrede, proizvodnje, distribucije i transporta, i sve vi e primjena logisti kih na ela i strategije; 3) Ubrzani proces homogenizacije i standardizacije privrednih sistema irom svijeta uz neprekidno pove anje kvaliteta proizvoda, usluga i za tite okoline. Proizvodnja, transport i distribucija postavljaju nove zahtijeve koji bi se mogli sa eti u sljede e: - na kvalitetno nov na in dostava prave robe na pravo mijesto; - minimalni ciklus porud be; - minimalne ukupne tro kove logisti kih lanaca uz maksimalnu pouzdanost i - eljeni kvalitet usluge prema o ekivanju korisnika.

Osnovni pojmovi i definicije u kombinovanom transportu Multimodalni transport je robni transport koji se realizira sudjelovanjem dva ili vi e vidova saobra aja. Intermodalni transport je robni transport koji se realizira u e em dva ili vi e vidova saobra aja, uz primjenu jedne te iste tovarne jedinice ili drumskog teretnog vozila i bez promjene transportnog suda. Kombinirani transport je intermodalni transport, kod koga se najve i dio transportnih rastojanja u Evropi prevozi eljeznicom, unutra njim plovnim putevima ili pomorskim transportom, a sabirno distributivni cestovni transport treba da bude to je mogu e kra i. Drumsko- eljezni ki transport(sistem vozilo-vozilo) predstavlja kombinirani transport, eljeznica-drum. Pokretna auto-strada predstavlja transport kompletnih drumskih vozila primjenom horizontanog sistema pretovara(roll-on, roll-off) u eljezni kim kompozicijama sastavljenim isklju ivo od eljezni kih vagona sa spu tenim tovarnim podom.

Logistika ukratko re eno predstavlja organizaciju i kontrolu robnih tokova. To zna i da mogu biti obuhva eni tokovi materijala u samim proizvodnim pogonima, zatim otprema gotovih proizvoda u skladi ne i distributivne centre, sortiranje, prerada , pakovanje i kona na distribucija do mijesta potro nje Kontejner je op i termin za sanduk, koji se koristi za transport robe, dovoljno je otporan na vi estruko kori tenje, sa mogu no u slaganja u visinu i iji konstrukcijski elementi omogu avaju zahva anje, preno enje i pri vr ivanje na sredstvima razli itih vidova transporta. Izmjenjljivi transportni sud predstavlja sanduk za transport robe, prilago en gabaritima drumskog teretnog vozila i opremljen elementima za pretovar sa jednog na drugo transportno sretstvo u okviru kopnenog kombiniranog transporta. Paleta predstavlja pomp no prijenosno sredstvo, naj e e napravljena od drveta, koje omogu ava obrazovanje unificiranih tovarnih, transportnih, skladi nih i prodajnih jedinica. Spreder predsravlja podesivi ure aj koji se nalazi na pretovarnoj mehanizaciji i slu i za zahvatanje jedinica intermodalnog transporta (JIT). Nauglice predtavljaju ta ke za fiksiranje koje se naj e e nalaze na uglovima gornje i donje strane kontejnera i slu e za prihvatanje rotacionih epova kako bi se ostvarilo dizanje ili pri vr ivanje kontejnera.

Savremene metode i pravci racionalizacije tehnologije transporta

Stvaranjem transportnih lanaca, odnosno uvo enjem u opisane procese standardizovanih tovarno-transportnih jedinica ostvaren je niz bitnih i kvalitetno novih promjena, kao to su: 1) Unificirana tehni ka rije enja eljazni kih, drumskih i drugih vozila; 2) Znatno se smanjuje rad pri svim pretovarima eliminisanjem operacije komad po komad; 3) Elimini u se klasi na skladi ta; 4) Na itavom prijevozno putu robe ostvaruju se standardizovane tipi ne tehnologije pretovara; 5) Elimini u se transportna pakovanja; 6) Skra uju se vremena pretovarnih operacija, a samim tim i zadr avanje transportnih sredstava, to neposredno uti e na produktivnost rada; 7) Ubrzava se isporuka robe 8) Smanjuje se o te enje robe u procesu prijevoza i dr.

Osnovne karakteristike savremenih tehnologija transporta

1. Sakuplja robu i formira razli ite tovarne jedinice; 2. Obezbje uje mehanizovan, odnosno automatizovan pretovar robe u skladi tu, izme u skladi ta i transportnih sredstava, kao i izme u transportnih sredstava; 3. Realizuje neprekidne transportne lance od po iljaoca do primaoca bez ikakve diferencijacije izme u industrijskog i spoljnog transporta; 4. Za svaku dionicu prijevoza obezbje uje odgovaraju a transportna sredstva.

Sistemi savremenog multimodalnog transporta

Svaki sistem multimodalnog transporta(MMT) karakteri e anga ovanjespecifi nih tovarnih jedinica kao i odgovaraju ih vidova saobra aja. Najzna ajniji sistemi MMT su: 1)Paletni sistem transporta; 2)Kontejnerski sistem transporta; 3)Sistem vozilo-vozilo; 4)Sistemi kopneno-pomorskog multimodalnog transporta.

Paletni sistem transporta Pod sistemom paletizacije podrazumijeva se skup tehni kih sredstava, ure aja ili pomagala potrebnih za manipulisanje, prijevoz, skladi tenje i izlaganje proizvoda u trgovini, a mo e se upotrebiti u industrijskom i spoljnom transportu. Tehni ku bazu sistema paletizacije ine vilju kari i palete. Palete se dijele na dvije osnovne kategorije: Palete bez nadgradnje (ravne palete-80x100cm) Palete sa nadgradnjom (stubne ili boks-palete). Viljuskar Vilju kar je mehanizovano manipulaciono sredstvo, snabdjeveno specijalnim vilju kama, koje podilaze ispod palete ili podesnog komada nepaletizovane robe, podi u i ga ili spu taju i, u cilju preno enja sa jednog mesta na drugo radi uskladi tenja, utovara, istovara ili pretovara. Vilju kari se mogu podijeliti na dvije osnovne grupe: Ru ni vilju kari i motorni vilju kari.

Osnovne prednosti paletizacije u sistemu distribucije proizvoda ekonomi nije poslovanje svih oblika prijevoza, pretovara i skladi tenja proizvoda; maksimalno kori enje sredstava prijevoza i skladi tenja; bolja funkcionalna iskori enost i jeftinije opremanje prodajnog prostora trgovine; ve a produktivnost rada i bolja organizacija u sistemu distribucije; ve a brzina obavljanja svih radnih procesa u sistemu distribucije,dopreme i otpreme, prijevoza na putu proizvoda od proizvodnje do potro nje; kvalitetnije rukovanje, uvanje i odr avanje proizvoda; ni i tro kovi poslovanja, ve a konkurentnost trgovine na tr i tu; bolji uslovi prezentacije proizvoda na mijestu prodaje.

Kontejnerski sistem transporta Prema definiciji internacionalne organizacije za standardizaciju ISO, kontejner se defini e kao metalna posuda za realizaciju transportno pretovarno - skladi nih procesa koji ima zapreminu od najmanje l m3 i koja ispunjava sljede e uslove: jednostavan utovar i istovar, da ima sve neophodne elemente koji obezbje uju brz, racionalan utovar, istovar i pretovar u realizaciji transportnih lanaca, da omogu i tehni ko - tehnolo ku integraciju prijevoznih sredstava razli itih vidova transporta bez intervencija na teretu, da obezbjedi veliki broj ciklusa U zavisnosti od karakteristika koje se posmatraju, kontejneri se mogu podjeliti prema: namjeni, vrsti robe koja se u njima prijevozi,nosivosti, vrsti materijala od kojeg su izgra eni, vrsti konstrukcije, mjestu kori enja, na inu prijevoza, vrsti ure aja kojima su opremljeni u cilju obezbje enja uslova za prijevoz odre enih vrsta robe.

-UNIVERZALNI KONTEJNERIUniverzalni kontejneri namjenjeni su prvenstveno za prijevoz robe pakovane u ambala u u kojoj robe izlaze iz proizvodnih pogona, odnosno za prijevoz roba namjenjenih za iroku potro nju. Konstruktivne karakteristike ovih kontejnera su takve da obezbje uju uvanje, uredan i bezbjedan utovar, istovar i prijevoz robe. Tako e, obezbje ena je i mogu nost pretovara univerzalnog kontejnera sa transportnog sredstva jednog na transportno sredstvo drugog vida transporta. Univerzalni kontejneri mogu se upotrebljavati za raznovrsnu kolsku i den anu robu koja ne zahtijva preduzimanje posebnih mijera kod prijevoza. Zbog toga se upotrebom ovih kontejnera mo e ostvariti visok stepen ekonomi nosti jer se mogu koristiti u oba smijera vo nje.

-SPECIJALNI KONTEJNERI Specijalni kontejneri namijenjeni su za prijevoz jedne ili nekoliko istovrsnih roba za koje se moraju obezbjediti posebni uslovi prijevoza, kao to su npr. mineralna ubriva, cement, prehrambeni proizvodi, staklo, itd. Pogodne robe za flexi-tank kontejnere su: vino, glicerin, ulja, aditivi za ulja, sirupi, sokovi, vocni koncentrati, fruktoza, parafin i druga (bezopasna) tecna, viskozna roba. U poslednje vreme se u sve ve oj meri primenjuju specijalni kontejneri za prijevoz robe koja zahtijeva posebnu za titu pri prijevozu: zrnaste robe, robe u rasutom stanju, te nosti i sl. Vrsta robe predstavlja bitan faktor koji uti e na podjelu kontejnera.

Kontejnerski transport zahtijeva: Veliku koli inu kontejnera svih dimenzija, Specijalna transportna sredstva za prijenos kontejnera: brodovi, vagoni, kamioni, Specijalna sredstva za pretovar (brod-obala i obratno), Specijalna sredstva za utovar - pretovar (vagonterminal i obratno) i skladi tenje,tran tajner dizalice, tapel dizalice, manipulatori itd. Razne vrste ostalih specijalnih sredstava: vilju kari, delta transporteri, auto-dizalice itd. Utovarno-pretovarna mesta, Kontejnerski terminali u lukama, pristani tima, eljezni kim terminalima

Uvo enjem kontejnerizacije transporta, tj. uvo enjem kontejnera kao standardizovane tovarne - transportne jedinice, ostvaren je niz prednosti: Unificirana tehni ka rije enja eljezni kih, drumskih i drugih vozila, Znatno smanjenje rada pri svim pretovarima, Elimini u se klasi na skladi ta, jer se kontejneri skladi te i na otvorenom prostoru, Na itavom prijevoznom putu ostvaruje se standardizovana tehnologija pretovara, to omogu ava da se primjenjuju standardni pretovarni ure aji, Elimini u se mogu a transportna pakovanja, Skra uje se vrijeme pretovarnih operacija i sl. Brzina dostave robe, smanjeni ro kovi utovara i istovara Smanjenje o te enja roba, razvoj privrede zemlje, ekologija.

-Sistem vozilo vozilo Pod pojmom hucke-pack sistem podrazumjeva se kombinovan drumsko- eljezni ki prijevoz, gdje se drumska vozila (kamioni, autovozovi, sedlasti auto-vozovi) ili djelovi vozila (prikolice, sedlaste prikolice, izmjenljivi transportni sudovi) na jednom djelu puta prevoze transportnim sredstvima eljezni kog saobra aja. Najve i dio prijevoza hucke-pack sistemom na dugim relacijama obezbje uje eljezni ki transport, koji omogu ava sljede e prednosti: masovan prijevoz robe;sni enje tro kova transporta i time sni enje cijene transporta;rastere enje glavnih putnih saobra ajnica od te kih vozila drumskog teretnog saobra aja;pove anje stepena bezbjednosti u drumskom saobra aju;sni enje tro kova za izgradnju i odr avanje puteva;pobolj anje uslova za tite ivotne sredine Osnovu tehni ke baze savremenog drumsko- eljezni kog sistema transporta ine: Specijalizovana drumska vozila ili dijelovi vozila; Specijalna eljezni ka teretna kola i druga prate a oprema; Terminali multimodalnog transporta sa postrojenjima i opremom neophodnim za horizontalni ili vertikalni pretovar drumskih vozila.

-Izmjenljivi transportni sudovi predstavljaju tovarni prostor vozila drumskog saobra aja -sanduk koji se mo e skidati sa asije (tr e eg stroja) drumskog vozila. U tehnolo kom smislu to su standardizovane tovarne jedinice integralnog transporta. -Sedlaste prikolicekoje se prijevoze na eljezni kim kolima , pored uslova koji su utvr eni propisima o drumskom saobra aju, redovno moraju ispunjavati i uslove za prijevoz hucke-pack sistema transporta.

-Sistem kopneno-pomorskog multimodalnog transportaU okviru savremenog kopneno-pomorskog transporta razvile su se tri grupe tehnologija i to: Tehnologije transporta kontejnera, Tehnologije RO-RO sistema, Tehnologija transporta bar i rije nog saobra aja. -Osnovni cilj ovih sistema multimodalnog transporta jeste otvarivanje jedinstvenog transportnog procesa, to se posti e kombinovanjem prednosti razli itih vidova transporta. -Jednu od najzna ajnijih karika u transportnom lancu, koji se realizuje ovim tehnologijama, predstavljaju luke, odnosno terminal multimodalnog transporta, gdje se prikupljaju, pretovaruju i pripremaju razli ite tovarne jedinice. Kao mijesto su eljavanja razli itih vidova transporta, luka je kompleksna karika transportnog lanca, sastavljena od mno tva dijelova koji moraju efikasno funkcionisati, da bi luka mogla obavljati svoju funkciju prelaska sa kopnenog na pomorski prijevoz i obratno.

-Tehnologija RO-RO sistema RO-RO brodovi spadaju u kategoriju trajektnih brodova, a prijevoze uglavnom standardizovane jedinice tereta, koje se redovno utovaruju horizontalno. Ovi brodovi imaju mogu nost utovara kontejnerskih i drugih linijskih tereta i vrlo kratak obrt.

odnosu na druge vrste pomorskog transporta omogu uje potpunu integraciju drumskog i pomorskog, odnosno eljezni kog i pomorskog prijevoza; Omogu uje realizaciju transportnog lanca od vrata do vrata, prijevoz robe od proizvo a a do potro a a na velikim udaljenostima morskim putem; Omogu uje transport tereta u svakom obliku i veli ini; kontejnera, paleta, kamiona,poluprikolica, vagona i sl. Za razliku od kontejnerskih, za RO-RO brodove nisu potrebne velike lu ke investicije za izgradnju posebnih terminala;

-U

Omogu uje veliku produktivnost i brzinu utovarnoistovarnih operacija kod horizontalnog na ina pretovara. Tako je kod klasi nog linijskog broda brzina utovara 100 t/h, kod paletnog broda 180 t/h, kod kontejnerskog broda sa dvije specijalne dizalice 500-600t/h, a kod RO-RO broda 400-800 t/h; Br i utovar-istovar brodova u lukama, a time i kra e zadr avanje na po etno-zavr nim operacijama i pove anje broja obrtaja; U odnosu na LASH-brodove, RO-RO brodovi su manje zavisni od uticaja vremenskih prilika; Investicije u RO-RO brodove su za oko 22% ve e od investicija u klasi ne linijske brodove, ali se RO-RO brodom ostvaruju mnogo ve e u tede; Kra e zadr avanje u luci omogu ava br i obrt tako da RO-RO brod zamjenjuje 2-3 potencijalna linijska broda, to uti e na smanjenje jedini nih tro kova;

Tro kovi utovara, slaganja i razmije tanja tereta znatno su manji; Ve a je produktivnost rada lu kih radnika; Smanjuje se opasnost od kvara, o te enja i sl.; Smanjuje se rizik u transportu roba, kao i tro kovi uvanja i osiguranja tereta; Za manipulisanje dovoljno je postojanje drumske saobra ajnice i prostora za nakupljanje vozila i prikolica; Mogu nost prijevoza raznih vrsta tereta obezbeduje lako prilagodavanje promijenama u strukturi tovarnih jedinica pa je rizik uvo enja ovog sistema mali; Utovarno-istovarne operacije mogu se obavljati neprekidno (danno ) bez zastoja; RO-RO brodovi su prilago eni promijenama u rasporedu tereta pa se izmjene redosljeda luka mogu vr iti bez problema. Osnovni nedostatak RO-RO brodova je slabije kori enje tovarnog prostora. U odnosu na kontejnerski brod, RO-RO brod za 1/3 slabije koristi brodski prostor, zbog: gubitka prostora i rastavljanja izme u prikolica; neiskori enosti prostora ispod prikolica sa vi im to kovima; neiskori enosti prostora iznad prikolica i gornje palube; zauzetosti prostora rampama za pristup vozila na palube.

- Tehnologija transporta bar i rije nog saobra aja Po transportnoj funkciji, bar a je dio skladi nog prostora,a mo e se odvojiti od broda i predstavlja rije no plovilo. U novije vrijeme bar e se izra uju od plasti nih materijala poja anih vlaknima koja po vrsto i nisu nimalo slabija od eli nih.Bar e se pri vr uju za dizalicu pomo u etri dr a a na gornjim uglovima. Postoje seabee i lash bar e. Seabee bar e su vr e gra ene,imaju samostalan sistem za ventilaciju,nezavisan od mati nog broda. U njihovoj unutra njosti mogu se za manipulisanje koristiti i vilju kari, to olak ava slaganje tereta. Lash bar e u rije noj plovidbi nisu tako upotrbljive kao to se u po etku o ekivalo,jer se uglavnom upotrebljavaju na kratkim udaljenostima.

Prema na inu pretovara bar i brodovi namijenjeni za njihov prijevoz se mogu podijeliti na dvije osnovne kategorije: Sa vertikalnim na inom pretovara-lash system Sa horizontalnim na inom pretovara- seabee sistem U prvoj kategoriji brodovi su opremljeni velikom mostnom dizalicom i na taj na in vr i pretovar bar i,a kod druge kategorije brodovi su opremljeni liftom velikog kapaciteta koji se nalaze na zadnjem dijelu broda. Danas u svijetu postoje etri kategorije tehnologije prijevoza bar i rije nog saobra aja brodovima duge plovidbe i to: sistem LASH sistem SEABEE sistem BACAT sistem FIDER. LASH sistem se sastoji od kori enja tri osnovna elementa: -mati nog broda nosa a bar i -bar i, koje su jedinice tereta kada su na brodu,a kada su odvojene od njega,onda su prijevozno sredstvo, -dizalica nosivosti oko 500 t. Prednost LASH brodova jeste u tome to omogu ava da se utovar i istovar roba obavlja i u lukama koje nisu opremljene specijalnom opremom,skladi tima i mehanizacijom,kao i u lukama malom dubinom. Nedostatak je to zahtjeva velike investicije u brodove bar e.

Sistem SEABEE se zasniva na razli iti principima,zavisno od opreme i veli ine bar i: ovi brodovi su opremljeni liftom kapaciteta 2000 t koji se nalazi na zadnjem dijelu broad, svaka od tri palube je opremljena sistemom za vu u bar i inama, jedini ni kapacitet bar i je 850 t ,a maksimalni transportni kapacitet je 39 bar i SEABEE brodovi su najve i brodovi na svijetu ija du ina iznosi 875 stopa,a irina 105 stopa. Tri horizontalne palube za utovar i prijevoz bar i prostiru se preko itave du ine ovih brodova.

BACAT sistem je naziv za pomorsko-rijr ni transport i to je sistem koji je sli an LASH sistemu,samo to su BACAT bar e znatno manjih dimenzija pa se zbog toga koriste u za transportovanje robe u unutra njosti kontinenta,gdje se SEABEE i LASH bar e nemogu primjeniti zbog ve eg gaza. Za obavljanje dovozno-odvozne finkcije prijevoza slu e FIDER brodovi malih dimenzija.Imaju veoma mali gaz. Zbog toga mogu uploviti u gotovo sve luke. Osnovne prednosti FIDER sistema jeste u tome to se ovom tehnologijom rastere uju glavne centralne luke,a manje luke uklju uju u integralni sistem transporeta bez velikih investicionih ulaganja.

-Efekti savremenog multimodalnog transporta Op i i parcijalni efekti transporta robe savremenim multimodalnim tehnologijama u pore enju sa klasi nim transportom su: Transportni tro kovi u transportnom lancu smanjuju se u prosjeku za 40%; Obezbije uje br u dostavu robe; Produktivniji je u odnosu na klasi ni transport robe; Ekolo ki je znatno povoljniji u odnosu na klasi ni transport robe; Bolje titi robu od mehani kih uticaja i dr. efekti. obezbje enje svih potrebnih tehni ko-tehnolo kih i organizacijskih uslova, kao to su: savremena saobra ajna infrastruktura, terminali multimodalnog transporta, akvizicija, organizacija i usmjeravanje robe, itd.

-

EVROPSKI KONCEPT INTERMODALIZMA Po etkom februara 1990 godine u Briselu je odr an Me unarodni forum EUROMODAL 90 za razvoj tehnike i tehnologije kombinovanog transporta u Evropi. Ovu veliku me unarodnu manifestaciju su pod visokim patronatom Ekonomske komisije Ujedinjenih nacija za Evropu (CEE) i Me unarodne eljezni ke unije (UIC) organizovali: Zajednice 14 evropskih eljeznica; Me unarodno dru tvo za eksploataciju transporta velikih kontejnera Me unarodno eljezni ko dru tvo za prijevoz robe u rashladnom stanju Me unarodna unija transportnih organizacija za eksploataciju (UIRR) Hucke-pack saobra aja Osnovni sadr aj deklaracije ukazuje da Intermodalni transport mora da bude prisutan i da u estvuje u dogovoro o budu oj izgradnji Evrope u svim njenim dimenzijama.

-Ciljevi i nosioci razvoja intermodalnog transportazajedni ka elja i volja evropskih eljeznica, me unarodnog dru tva INTERCONTAINER i me unarodnog udru enja UIRR. Njihov zajedni ki cilj je bio u najmanju ruku, udvostru enje obima intermodalnog transporta u period do 1994 godine i utrostru enje obima intermodalnog transporta u period do 2000 godine, to je i ostavreno, to je i ostvareno uz postizanje sljede ih efekata: eljezni ko-drumski intermodalni transport, omogu io je objedinjavanje prednosti masovnih prijevoza u kompletnim vozovima eljezni kog teretnog saobra aja kao i realizaciju efikasnih transportnih usluga u saobra aju od vrata do vrata, Evropske eljeznice su u sporazumu sa Me unarodnim dru tvom INTERCONTAINER,Me unarodnim udr enjem UIRR i sa operatorima na podru ju me unarodnog intermodalnog transporta utvrdile glavne prijevozne relacije intermodalnog transporta u Evropi i realizovale efikasne instradacije koje su kako u odnosu na koli inu tako i u odnosu na kvalitet omgu ile ostvarivanje utvr enih ciljeva, Zadatak operatora intermodalnog transporta jeste u komercijalizaciji svih usluga korisnika intermodalnog transporta uklju uju i i usluge vu e vozova eljezni kih transportnih organizacija Me unarodno dru tvo za eksploataciju velikih kontejnera (Intercontainer) vr i jednu nezamjenjivu ulogu na podru ju pomorskog transporta i operatora intermodalnog transporta obezbje uju i ponudu kompletne usluge u saobra aju od vrata do vrata. Ovakva uloga obezbje uje orginalnost i pravo na postojanje dru tva za eksploataciju transporta velikih kontejnera.

-Strategija komercijalizacije i razvoja intermodalnog transporta u EU Sada nji i budu i evropski intermodalni transport razvija e se na osnovu programiranog saobra aja efikasnih i ekonomi nih homogenih vozova me unarodnog intermodalnog transporta. Eksploatacija kompletnih vozova treba da istovremeno omogu i omasovljenje saobra ajnih tokova i realizaciju kratkih i pouzdanih rokova isporuke i visokog kvaliteta usluge. Tarifski odnosi izme u eljezni kih organizacija i operatora na podru ju eksploatacije intermodalnog transporta odvijaju se u duhu zdrave konkurencije i obezbje uju jednakost tarifskih uslova na tr i tu Shodno usvojenim na elima saobra ajne politike pru a se financijska pomo investicijama za razvoj terminala intermodalnog transporta, od strane dr avnih organa

-Osnove strategije i poltike odr ivog razvoja transporta u EU Osnovni cilj razvoja transportnog sistema EU ogleda se u sljede em: razvijati transportni sistem koji e biti sposoban da efikasno zadovolji potrebe za prijevozom na vrlo visokom nivou kvaliteta uz to manje negativno dijelovanje na ivotnu sredinu. Osnovu novog transportnog sistema EU treba da karakteri u sljede e osobine: Interconnectivity (me usobna povezanost razli itih saobra ajnih mre a) Intermodality (me ugranska povezanost usluga) Interoperabilty (me ugranska i unutargranska povezanost usluga) , to je osnova filozofije odr ivog razvoja na podru ju transporta. U Evropskoj Uniji teku dva paralena procesa: Proces strate ke kompozicije transportnog sistema (razvoj infrastructure Panevropske mre e) Proces razvoja strategija upotrebe Panevropskog sistema

-Elementi sistema savremenog kombinovanog transporta Sistem savremenog kombinovanog transporta sa injavaju sljede i elementi: Terminali i logisti ki centri sa svojom infrastrukturum i opremom, Saobra ajnice za me usobno povezivanje terminala sa svojom infrastrukturom i opremom, Saobra ajnice opslu nih podru ja terminala, Transportna sredstva i intermodalne transportne jedinice (ITJ), Telematska infrastruktura Ljudstvo koje u estvuju u procesu

-Aktuelni problemi u realizaciji intermodalizma u EU Neujedna eno razvijena infrastruktura po razli itim standardima Problem dimenzija intermodalnih jedinica, Problem primjene jednostavne, kompatibilne i standardizovane informatike vo enja statisti kih podataka i dr. Naj e e se navode dva razloga zbog kojih je usporen razvoj intermodalizma u prostoru itave Evrope, a to su : Zatvorenost eljeznice ija se mre a razvijala unutar teritorije svoje dr ave, a ne po modelu kontinuiranog razvoja integralne mre e i , Tradicionalno uspje an drumski transport na tr i tu transportmih usluga

-

ZAKLJU CI I PREPORUKE

-

Osnovni problem le i u neravnomijerno razvijenom saobra ajnom sistemu po pojedinim zemljama uop te. Poseban problem postoji kod manjih zemalja- lanica EU. Njihov transport drumom je podvrgnut estokim restrkcijama, nisu na putu intezivnih tokova robe savremeni intermodalni transport robe donosi niz prednosti u odnosu na tehnologiju klasi nog transporta gotovo u svim oblastima kao to su poljoprivreda, gra evinarstvo i svim vidovima saobra aja(drumski, eljezni ki, zra ni, pomorski), zbog ega treba te iti njegovoj primjeni i razvoji u svim zemljam kako u onim razvijenim tako i u onim u razvoju kakva je i na a zemlja Bosna i Hercegovina. Problemi su podstakli EU da po ne razvijati zajedni ku infrastrukturu za lanice EU pod nazivom TRANSEVROPSKI koridori. Na istom principu po ela je izgradnja tzv. PANEVROPSKIH koridora koji se odnose na zemlje u tranziciji gdje bi tako e do lo do izgradnje zajedni ke transportne infrastrukture za pomenute zemlje gdje spada i Bosna i Hercegovina. U pravo na tom principu po ela je gradnja cestovnog koridora Vc. Ovakav pristup o ekuje se i u podru ju eljeznice.