Juridische aspecten van e-business

Natch & Bright

#e2juridisch

AgendaWelkom

Nice to meet you Over natch Workshop: legal

#e2juridisch

Over NatchDe identiteit van het huis

webwizards Lokeren & Zedelgem Projectkwaliteit

12#e2juridis

ch

Als specialist kunnen we helpen

De juridische aspecten van e-businessTom De Volder – Bright

#e2juridisch

(E²) De juridische aspecten van e-businessEen toelichting en praktijkgerichte analyse van de juridische aspecten van marketing en verkoop via internet

Natch, Lokeren, 10/05/2012 #NatchBright@BrightAdvocaten

Overzicht

1. Inleiding / 7 basisprincipes

2. Marketing1. Indirecte marketing

2. Directe marketing

3. Sociale media

3. Verkoop via internet

4. Internationale aspecten

5. Risico’s & Toekomst

INLEIDING

Wettelijk kader

Basisprincipes

Vrijheid van marketing en handel via internet

InleidingWettelijk kader

• Geen uniforme regelgeving• Europees recht• Naast algemeen verbintenissenrecht, ook:

– Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming (2010)

– Wet Diensten Informatiemaatschappij (2003)– Wet Verwerking Persoonsgegevens (1992)

• Ook sectorale en product- en dienstgebonden regelgeving

10

InleidingBasisprincipes

1. Hoedanigheid van de internaut

2. Informatie aan de markt

3. Privacy

4. Auteurs- en merkenrecht

5. Handelspraktijken

6. Reclame

7. Aansprakelijkheid van tussenpersonen

11

InleidingBasisprincipe 1 – Hoedanigheid van de internaut• Consument Particulier Handelaar

– Consumentenbescherming

• Natuurlijke persoon Rechtspersoon– Bescherming persoonsgegevens– Spamwetgeving (algemene e-mailadressen vs.

persoonlijke e-mailadressen)

• Online offline– “diensten van de informatiemaatschappij”– Regels WDI

12

InleidingBasisprincipe 2 – Informatie aan de markt

• Algemene informatie (geldt ook offline)– Goede trouw– Specifieke informatieverplichtingen– Opnieuw: sectorale regelgeving

• Verplichtingen eigen aan diensten van de informatiemaatschappij– Verplichte informatie op websites– Verplichte informatie op e-commerce websites

13

14

InleidingBasisprincipe 3 – Privacy

• Toepassingsgebied• Toelaatbaarheid• Rechten van de betrokkene

– Recht op informatie– Recht op inzage en verbetering– Recht op verzet (= opt-out principe)

• Aangifteverplichting– Maar: uitzonderingen voor interne bedrijfsprocessen

15

16

InleidingBasisprincipe 4 – Auteurs- & merkenrecht

• Auteurswerk: oorspronkelijk en vormgegeven werk• Merk: teken ter onderscheiding van waren en diensten

– Tekst, maar ook grafisch element, combinatie van grafisch element en tekst, geluid & film

• Eind jaren ‘90, begin 2000 problematiek van domeinnamen

• Nu: problematiek van onrechtstreeks gebruik van merken (SEO) & gebruik via sociale media– Procedures tegen Ebay / Google

17

InleidingBasisprincipe 5 - Handelspraktijken

• Handelspraktijken– Definitie– Verbodsbepalingen– Zowel B2C als B2B

• Europese richtlijn – maximale harmonisatie• Criteria

– Zwarte lijst hoe dan ook verboden– Agressieve en misleidende handelspraktijken

18

InleidingBasisprincipe 6 - Reclame

• Reclame– specifieke handelspraktijk– Zeer ruime definitie quasi elke (semi-)commerciële

communicatie– Verbod op misleidende en denigrerende reclame– Vergelijkende reclame specifieke regels– Reclame moet “als zodanig herkenbaar”

• Zoniet: expliciet aanmerken als ‘reclame’

– Reclame via elektronische post opt-in principe

19

InleidingBasisprincipe 7 – Aansprakelijkheid van tussenpersonen

• Principes– Exoneratie van aansprakelijkheid– Geen algemene toezichtsverplichting

• Belang bij marketing & verkoop via internet– SEO– UGC (sociale media, fora & blogs, enz.)– Verkoopplatformen

• Belang bij vrijheid van meningsuiting & privacy• notice & takedown procedure

20

InleidingVrijheid van marketing en handel via internet

• Vrijheid van vestiging• Richtlijn 2000/31/EG (= E-commerce richtlijn)

– Principe van het vrij verrichten van ‘diensten van de informatiemaatschappij’

– Home Country Rule principe

• Ook mededingingsrecht speelt- Website / e-commerce = passieve verkoop- Directe marketing = actieve verkoop

21

MARKETING VIA INTERNET

Indirecte marketing

Directe marketing

Sociale media

Indirecte marketing

1. Website

2. Banners / inzetreclame

3. Veilingsites, fora, weblogs, enz.

4. Indirecte/verborgen reclame (o.m. metatags)

5. SEO

Overzicht

23

Indirecte marketing

• Verplichte informatie op websites– Lijst aan identificatie- en contactgegevens– “gemakkelijke, rechtstreekse en permanente toegang”– ‘Offline’ informatieverplichtingen blijven van toepassing

• Verplichte informatie op e-commerce websites– Bijkomende informatieverplichting vóór plaatsen van order– Bijkomende informatieverplichting ná plaatsen van order

1. Websites

24

25

26

Indirecte marketing

• Meeste raakvlakken met klassieke marketing in dag- of weekbladen, kranten, enz.– Vandaar ook weinig tot geen juridische risico’s

• Dus: algemene regels inzake reclame• Wel: reclame moet als dusdanig herkenbaar zijn

– Dus: banner / (inzet)reclame die niet onmiddellijk als reclame zichtbaar is vermelding ‘Reclame’

– Op heden probleem bij sociale media (zie verder)

2. Banners / inzetreclame

27

28

Indirecte marketing

• Problematiek van de UGC• Beperkte aansprakelijkheid van tussenpersonen

– Interne policy en procedure!– Let op voor actieve handelingen

• Onrechtmatige / schadeberokkende inhoud– Laster en eerroof / belaging– Oneerlijke handelspraktijk (indien tussen

ondernemers)

3. Veilingsites, fora, weblogs, enz

29

Indirecte marketing

• Indirecte/verborgen reclame (o.m. metatags)– Reclame moet als dusdanig herkenbaar zijn– Metatags (minder relevant op vandaag, zie SEO)– Product placement op internet: gesponsorde

blogberichten, gesponsorde Tweets of Facebook-berichten (zie hierna), enz.

• Opnieuw: vereiste dat reclame steeds als dusdanig herkenbaar moet zijn! Zoniet: expliciet meedelen

4. Indirecte/verborgen reclame (o.m. metatags)

30

Indirecte marketing

• Natuurlijke SEO: technische beïnvloeding zoekmachines– Probleem: kan ‘spamdexing’ als oneerlijke

handelspraktijk worden beschouwd?– Afhankelijk van de feiten (en rechtbank…)

• Gesponsorde SEO: Google Adwords– Google / Louis Vuitton (HvJ 23/03/2010)– Interflora / Marks & Spencer (HvJ 22/09/2011)

5. SEO

31

32

MARKETING VIA INTERNET

Indirecte marketing

Directe marketing

Sociale media

Direct marketing

1. E-mail, SMS/MMS, DM’s, enz.

2. Virale marketing en tell-a-friend

3. Behavioral advertising

4. SoLoMo

Overzicht

34

Directe marketing

• Inhoudelijke vereisten directe berichten– Duidelijk herkenbaar als reclame– Identiteit van de onderneming duidelijk raadpleegbaar– Verbod naamlening (art. 14, §3 WDI)

• Opt-in principe– Voorafgaande, vrije, specifieke en geïnformeerde

toestemming– Verzetsrecht en Uitzonderingen

• Bewijs

E-mail, SMS/MMS, DM’s, enz.

35

36

Directe marketing

• Begrippen• Juridische probleempunten

– Reclame of niet? gevolgen– Verwerking van persoonsgegevens? gevolgen– Opt-in bij virale e-mailmarketing? gevolgen

• Toepassingsgeval– Nice People zaak (Hof v. Beroep, Luik)– Quid via Facebook of Twitter?

Virale marketing en tell-a-friend

37

38

Directe marketing

• Behavioral advertising– Technieken: invullen gebruikersprofiel door gebruiker,

maar ook ‘cookies’, ‘web beacons’, Facebook like-buttons enz.

– Opinie Group 29 van 06/2010

• Juridische problematiek– Privacywetgeving BA-profielen = persoonsgegevens– Art. 5.3 e-Privacy RL verplichte opt-in

• maar: nog niet omgezet in BE-recht• onduidelijkheid: cookie-instelling browser ook opt-in?

Behavioral advertising

39

40

41

Directe marketing

• Social, Localisation & Mobile• Diverse (nieuwe) privacy-issues

– Gedrags- en locatiegestuurde reclame– Locatiegegevens = persoonsgegevens– Aanbeveling van de Groep Gegevensbescherming

Art. 29 • Localisatie steeds default op ‘uit’• Betrokkene verstaanbaar en voldoende informeren • recht tot inzage locatiegegevens

SoLoMo

42

43

44

MARKETING VIA INTERNET

Indirecte marketing

Directe marketing

Sociale media

Sociale media

• Afhankelijk van het doelpubliek (direct of indirect), gelden voor sociale media dezelfde regels – o.m. 7 basisprincipes – als voor directe en indirecte marketing

• Let wel: gebruiksvoorwaarden v/d diverse sociale media platformen!

Algemeen

46

47

48

Sociale media

• Reclame via sociale media mag (alg. vw.), maar moet herkenbaar zijn; zoniet ‘Reclame’ vermelden (of #spon, of #ad)

• Concurrentie / oneerlijke handelspraktijken via sociale media

• ‘Eigendom’ van sociale media accounts• Sociale media & onrechtmatige content

Specifieke problemen uit de praktijk

49

50

51

52

VERKOOP VIA INTERNET

Algemeen

Algemene voorwaarden

Overeenkomst op afstand

Bewijs

Verkoop via internet

• Offline = Online– Analoge toepassing algemeen verbintenissenrecht– Toestemming, hoedanigheid, oorzaak & voorwerp– Verplichtingen verkoper offline gelden ook online

• Bepaalde contracten wettelijk onmogelijk via internet– Overeenkomsten die authentieke akte vereisen– Personen- en familiaalrechtelijke overeenkomsten

Algemeen

54

Verkoop via internet

• Algemene principes • Cumulatieve voorwaarden

– mogelijke kennisname + zekere instemming (mag impliciet)– Bewijslast steeds in hoofde van verkoper (C + P)

• Specifieke bepalingen– Beding dat kennisname veinst = nietig & onrechtmatig – Mogelijkheid tot opslag en weergave

• Praktijktip:– verwerken in check-out procedure (bijv. checkbox & hyperlink)– algemene voorwaarden meedelen in PDF-formaat

Algemene voorwaarden op websites

55

Verkoop via internet

• Enkel t.a.v. consumenten• Twee regelgevingen: algemeen én voor financiële diensten• Interpretatie ‘overeenkomst op afstand’ & toepassingsgebied• Belangrijk aandachtspunten

1. informatieverplichtingen vóór de verkoop en ná de verkoop;

2. herroepingsrecht en terugbetalingsverplichting;

3. Levering

• Dwingend recht: elke contractuele afwijking = nietig• Verregaande sancties

Overeenkomst op afstand: begrip

56

Verkoop via internet

• Informatieverplichting vóór verkoop– Bijv. Leveringskosten, wijze van betaling, het al dan niet

bestaan van een herroepingsrecht, wijze van terugneming en teruggave van het goed, de kosten voor het gebruik van de techniek voor communicatie op afstand, enz.

• Informatieverplichting ná verkoop– Ten laatste bij levering of uitvoering van de dienst– Op ‘duurzame’ drager– Doch vooral: herroepingsbeding

Overeenkomst op afstand: aanvullende informatieplicht

57

Verkoop via internet

• Herroepingsrecht – Zonder opgave van motief– Geen boete, administratieve kost of schadevergoeding– Enkel kosten terugzending lastens de consument, maar

uitzonderingen

• Herroepingsbeding – Minimum 14 kalenderdagen, meer mag– Op de eerste bladzijde + formele tekst + formele opmaak– Quid e-mail?

Overeenkomst op afstand: herroepingsrecht (1/2)

58

59

Verkoop via internet

• Bepaalde gevallen: ‘ontstentenis’ v/ herroepingsbeding– Enkel in de gevallen door de WMPC of een KB voorzien– Moet worden vermeld!

• In uitzonderlijke gevallen: regels herroepingsrecht geen toepassing– Bijv. betaling parking per SMS, aankoop beltonen per SMS– logies, vervoer, het restaurantbedrijf en vrijetijdsbesteding,

Overeenkomst op afstand: herroepingsrecht (2/2)

60

61

Verkoop via internet

• Levering– binnen 30 dagen, tenzij anders overeengekomen– Risico van verzending: steeds verkoper!

• Laattijdige of gebrek aan levering – Vermoeden van wanprestatie in hoofde van verkoper– Ontbinding d.m.v. eenvoudige kennisgeving,

eventueel schadevergoeding

• Levering online diensten

Overeenkomst op afstand: Levering

62

Verkoop via internet

• Rechtsfeiten• Rechtshandelingen

– tegen handelaren: vrij bewijs– tegen particulieren/consumenten: strikter bewijsregime

• Consumenten:– regels inzake bewijsstukken– onrechtmatig beding inzake bewijsmiddelen – bij verkoop op afstand: bedingen inzake

bewijslastomkering zijn nietig

Bewijs

63

Verkoop via internetDwingende bepaling Consument Handelaar

Informatieplicht Wettelijke informatieplicht (ruim)

Wettelijke informatieplicht (beperkter, WDI)

Regels WDI Alle van toepassing Diverse uitsluitingen mogelijk

Herroepingsrecht Min. 14 dagen N.v.t.

Laattijdige levering 30 d. + actiemogelijkheden

≈ afspraken tussen partijen

Risico inzake levering

Steeds voor verkoper ≈ afspraken tussen partijen

Bewijsregeling Wettelijk geregeld, in voordeel consument

Vrije bewijsvoering, vrijheid afspraken daaromtrent

Onrechtmatige bedingen

Nietig ‘Toegelaten’, zolang ze voorwerp OVK niet uithollen

64

INTERNATIONALE ASPECTEN

Herkomstlandbeginsel

Rechtsmacht & bevoegdheid

Toepasselijk recht

Internationale aspecten

• Art. 5 WDI Home Country Control. Principes:– de Europese harmonisatie van regels inzake

informatiediensten– een verplicht wederzijdse erkenning door de EU-

lidstaten van rechtsregels van andere EU-lidstaten– een controle op dienstverleners door het land van

herkomst.

• Aantal uitzonderingen, o.m. inzake consumentenovereenkomsten en auteursrecht

Herkomstlandbeginsel

Internationale aspecten

– Consumenten• specifieke regeling indien onderneming “zijn activiteiten op het land van de

consument richt’• HvJ. 7 december 2010 (Pammer)• vordering door een consument: (a.) lidstaat waar de onderneming haar zetel

heeft, (b.) lidstaat waar de consument woonplaats heeft.• vordering tegen een consument: lidstaat waar de consument woonplaats heeft.

– Rechtskeuze: exclusieve bevoegdheid van de gekozen rechtsmacht– Algemene regel

• Woonplaats verweerder of plaats waar de verbintenis is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd

– Bijzondere bepalingen / exclusieve rechtsmachten: opgelet, veel uitzonderingen!

Rechtsmacht: Brussel I-Vo

Internationale aspecten

– Rechtskeuze: het recht dat de partijen hebben gekozen– Consumenten (art. 6 Rome I Vo.):

• Indien de “verkoper zijn activiteiten o.m. op het land van de consument richt”• HvJ. 7 december 2010 (Pammer)• rechtskeuze is toegestaan, maar kan geen afbreuk doen aan de dwingende

bepalingen

– Regel bij verkoop en dienstverlening: recht van het land waar de verkoper/dienstverlener zijn gewone verblijfplaats heeft

– Catch-all: • verblijfplaats van partij die de kenmerkende prestatie moet verrichten, zoniet• het land waarmee zij het nauwst verbonden is.

– Let wel:• (1): bijzondere bepalingen voor tal van contracten• (2): Rome I-Vo regelt contractuele geschillen. Voor extra-contractueel: Rome II-Vo

Toepasselijk recht: Rome I-verordening

RISICO’S & TOEKOMST

Risico’s bij niet-naleving• Klant• Concurrenten

– Niet-naleving dwingende bepalingen = oneerlijke marktpraktijk

– Stakingsvordering

• FOD Economie– Routinecontroles + klacht gebaseerde controles– Administratieve sancties of/en doorverwijzing aan O.M.

• Openbaar ministerie– Overgrote deel van de bepalingen van de WMPC, WDI en

WVP zijn correctioneel gesanctioneerd– Correctionele veroordeling (= psychologisch impact)

70

Toekomst• Europa

– Richtlijn 2011/83/EU (25/10/2011)– Nieuwe verordening inzake privacy en verwerking

persoonsgegevens– Nieuwe verordening inzake Europees Kooprecht

• België– Ingrijpende aanpassing WMPC

71

CONCLUSIE

Conclusie

• Als consument – “u hebt meer rechten dan u denkt”

• Als ondernemer– “u hebt meer verplichtingen dan u denkt”– De juridische ‘valkuilen’ zijn er, om te blijven en wellicht te

verzwaren (privacy…)– Bij aanvatten e-commerceactiviteit zorg ervoor dat uw site

onmiddellijk aan de wettelijke vereisten voldoet

• Maar…– Diverse nieuwe wetgevende initiatieven op til…

73

Nog vragen? Contacteer me gerust!

Tom Devolderadvocaat

@TomDevolder 

Bright AdvocatenAccent Business Park - Gebouw C1  |  Kwadestraat 149 / bus 22  |  8800 Roeselaretel.:  +32 (51) 20 28 76  |  fax:  +32 (51) 21 28 76  |  www.b-right.be

tom.devolder@b-right.be | mob.:  +32 (496) 76 70 62 |  SkypeTM : bright_tomdevolder

#NatchBright74