1

บทท 2 กรณศกษาองคกรจตอาสาของหนวยงานตางๆ ทงในประเทศและตางประเทศ

รวบรวมโดย อาจารยปยนาถ อมด

สงคมจะนาอย ถาหากคนบนโลกใบน รจก "ให" มากกวา "รบ" มคนจ านวนมากทพรอมจะเปน "ผให" และรงสรรคสงด ๆ เพอสรางความสข สรางคณประโยชนใหกบสงคม ในบทนจะกลาวถงกรณศกษาซงประกอบดวย บคคล กลม องคกร เครอขายทมบทบาทท างานดานจตอาสาทงในประเทศและตางประเทศ บทนจะกลาวถงเรองราวของบคคล กลม องคกร เครอขายจตอาสาทโดดเดน และส าคญ เพอท าใหผเรยนเกดความรสกประทบใจ และซาบซงไปกบสงด ๆ ทพวกเขาสรางขนเพอผอน และเกดความตระหนกในหวใจจตอาสา เกดความภาคภมใจทมพวกเขาอยรวมในสงคม และเปนแรงบนดาลใจใหผเรยนทกคนไดท าดเพอผอน 1. กรณศกษาบคคลทมบทบาทและท างานดานจตอาสาในประเทศไทย

1.1 สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน หรอ สมเดจยา แมฟาหลวงของปวงชนชาวไทย

ภาพท 1 สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน

สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงไดรบการเฉลมพระเกยรตเปน พระมารดาแหงการแพทยชนบท และพระมารดาแหงการสงคมสงเคราะห ทรงมพระนามเดมวา สงวาลย ตะละภฏ ส าเรจการศกษาทโรงเรยนแพทยผดงครรภและหญงพยาบาลแหงศรราช ตอมาทรงไดรบการคดเลอกใหไปศกษาวชาพยาบาลตอทโรงเรยนแพทยมหาวทยาลยฮารวารดสหรฐอเมรกา ไดอภเษกสมรสสมเดจเจาฟาฯ กรมขนสงขลานครนทร หรอ สมเดจพระบรมราชชนก ทรงมพระราชโอรสธดารวม 3 พระองค ในเดอนเมษายน พ.ศ. 2472 สมเดจพระบรมราชชนกทรงรบเชญเปนแพทยประจ าบาน จากโรงพยาบาล

ไรแมฟาหลวง มไวเพอปลกคน

2

แมคคอรมก จงหวดเชยงใหม และในเดอนตอมากทรงเสดจกลบกรงเทพมหานคร หลงจากนนกทรงพระประชวรอย เปนระยะเวลาประมาณ 4 เดอนกสนพระชนม เมอ วนท 24 กนยายน พ.ศ. 2472 ทพระต าหนกใหม วงสระปทม ในขณะทสมเดจพระบรมราชชนกสนพระชนม สมเดจพระบรมราชชนนทรงมพระชนมายเพยง 29 พรรษา ทรงตองรบหนาทอบรมเลยงดพระราชโอรสธดาทงสามพระองคตามล าพงในวนท 16 พฤศจกายน พ.ศ. 2481 คณะผส าเรจราชการแทนพระองคไดประกาศสถาปนา พระอสรยยศสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนเปน สมเดจพระราชชนนศรสงวาลย นอกจากนนพระองคยงพระราชทานเงนสวนพระองคสรางโรงพยาบาลอานนทมหดล จงหวดลพบร สรางสขศาลา จงหวดสมทรสาคร เมอวนท 24 มกราคม พ.ศ. 2481

สมเดจยาทรงรเรมโครงการพฒนาและจดตงหนวยงาน มลนธทส าคญขนมากมาย อาท มลนธแมฟาหลวง ในพระราชปถมภ มลนธขาเทยม เมอ 17 ป พ.ศ. 2535 ท าใหผพการสามารถประกอบอาชพเลยงตว และครอบครวได มลนธถนยรกษ เมอ ป พ.ศ. 2538 เพอใชเปนสถานทตรวจวนจฉยเตานม หนวยแพทยอาสาสมเดจพระราชชนน มอกษรยอวา พอ.สว. หนวยแพทยอาสาเคลอนท เดนไปในถนทรกนดาร และโครงการพฒนาดอยตง เมอป พ.ศ. 2531 พระองคทานมปณธานทจะปลกปาบนดอยตง เพอพลกเขาหวโลนใหกลบกลายมาเปนผนปาทอดมสมบรณ

ภาพท 2 สมเดจยา เมอครงทรงบกเบกโครงการพฒนาดอยตง

โครงการพฒนาดอยตง สหประชาชาตเชดชยกยอง ใหเปนโมเดลพฒนาของโลก เปนตวอยางทดของการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ แทนการปลกพชยาเสพตด ไมใชแคการปลกพชทดแทน แตเปนการพฒนาทางเลอกทหลากหลายในการด ารงชวตทท าไดจรง สมเดจยาทรงสงเกต เหนวาชาวไทยภเขาเผาตาง ๆ ททรงเสดจฯ ไปเยยมเยยนมชวตยากล าบาก ทงหมดมาจากความไมร และความยากจนแรนแคน ชาวบานมกท าไรเลอนลอย ยายทปลกพชไปเรอย ๆ ท าใหปาหมดไป พอปา

3

หมดก ไมมน า ไมม น ากปล ก พช ไมข น หร อถ งปลก พช ได ก ไมม ถนนจะไปอก ไม ร จะขาย อะไร กตองปลกฝนในทสด ขายฝนงายกวาเพราะมคนไปซอถงท

ภาพท 3 เปรยบเทยบดอยตงในอดต กบปจจบน

ดวยแนวคดทมงใหชาวบานชวยตวเองได จงเขาไปปลกตนไม ปลกปา สงเสรมใหปลกกาแฟ แมคคาเดเมย ปลกพชเศรษฐกจทดแทนการปลกฝน สงเสรมการทอผา

เนองจากทรงเจรญพระชนมพรรษามาก แลวการทจะแปรพระราชฐานไปยงพนทตาง ๆ ไมสะดวกประกอบกบพระราชประสงคทจะพฒนาดอยตงใหส าเรจ จงทรงมรบสงในเรองการพฒนาดอยตงกบผบญชาการทหารบกและคณะ และสรางพระต าหนกดอยตงขน เพอใหสามารถทรงงานในพนท โครงการพฒนาดอยตงได ตอมาทรงกอตงมลนธแมฟาหลวง ในพระราชปถมภ

ภาพท 4 พระต าหนกดอยตง และสวนแมฟาหลวง

โครงการพฒนาดอยตงจงถอก าเนดขนมาพรอม ๆ กบ พระต าหนกดอยตง ซงในปจจบน 2 สงนถอเปนของคกนทยากจะแยกออกได เหมอนดงภาพของสมเดจยาทยากจะแยกจากภาพการทรงงานหนกตลอดพระชนมชพของทาน เพยงเพอตองการใหพสกนกรมชวตความเปนอยทดขน จนชาวไทยภเขาและชาวเหนอทอยในทองถนทรกนดารเรยกขานพระองคทานวา “แมฟาหลวง” ซงกหมายถงแมทสวรรคเบองบนประทานมาให” โดยสมญาพระนามนเรมมาในป พ.ศ. 2507 ครงทพระองคทาน เสดจฯ

4

ไปทรงเยยมชาวกระเหรยงหมบาน “กองกอย” อ.แมสะเรยง จ.แมฮองสอน นบแตนนมาสมญาพระนามแมฟาหลวงกอยในใจของคนไทยทกคน

สมเดจยาทรงกอตง มลนธแพทยอาสาสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (Princess Mother's Medical Volunteer - PMMV) ชอยอ พอ.สว. จากทไดทรงพบเหนความยากล าบากของราษฎร ในดานการสาธารณสข ในระหวางทเสดจพระราชด าเนนทรงเยยมต ารวจตระเวนชายแดน ตามจงหวดชายแดน ตงแต พ.ศ. 2507 ราษฎรทเจบไขไดปวยจะไมไดรบการดแลรกษาจากแพทยเทาทควร เนองการเดนทางยากล าบาก บางครงตองรอจนอาการหนก จงเดนทางมารกษาในโรงพยาบาลจงหวด บางครง อาการกหนกเกนกวาจะรกษา หรอโรคทไมไดเจบปวยมากมาย กลบเรอรงจนตองพการทพพลภาพ ในป พ.ศ. 2512 ทรงตงกจการแพทยอาสา ขณะทรงประทบอยทพระต าหนกภพงคราชนเวศนจงหวดเชยงใหม โดยในเบองตน ประกอบดวยแพทยและพยาบาล อาสาสมครจากโรงพยาบาลแมคคอรมค และโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม หนวยแพทยอาสาออกปฏบตการเฉพาะวนเสาร-อาทตย ซงเปนวนหยดราชการ และไปเชาเยนกลบในวนเดยวกน โดยใช เฮลคอปเตอรเปนยานพาหนะหลก ในแตละหนวยประกอบดวย แพทย 2 คน ทนตแพทย 1 คน เภสชกรหรอพยาบาลทมความรเรองยา 1 คน พยาบาล 3 คน และอาสาสมครสมทบ 1 คน ทงหมดน อาสาท างานโดยไมมรายไดตอบแทน มภมล าเนาหรอรบราชการอยในจงหวดนน ๆ

จงหวดแรกทมกจการแพทยอาสา คอ จงหวดเชยงใหม จนถงปจจบน มจงหวดแพทยอาสา ทงสน 45 จงหวด ก าหนดวางแผนการท างานโดย คณะกรรมการระดบจงหวด ซงมผวาราชการจงหวด เปนประธานคณะกรรมการ พอ.สว. ประจ าจงหวดโดยต าแหนง จงหวดทมกจการแพทยอาสา เรยกวา จงหวดแพทยอาสา ทรงวางกฎเกณฑไววา จงหวดทตองการตงหนวยแพทยอาสา ควรจะเปนจงหวดทมอาณาเขตตดกบชายแดน หรอการคมนาคมไมสะดวก มททรกนดาร หรอจ าเปนตองอาศยกจการแพทยอาสา ใหผวาราชการจงหวดรวมดวยคณะแพทยของจงหวดนน ๆ ขอพระราชทานตงจงหวดของตนเปนจงหวดแพทยอาสาเสยกอน เมอทรงพจารณาเหนวาเหมาะสม จงจะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ รบไวเปนจงหวดแพทยอาสา

ภาพท 5 มลนธแพทยอาสาสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน

5

มลนธแพทยอาสาสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน รบอาสาสมครเฉพาะทางทางการแพทย เขาไปท างานชวยเหลอดานสขภาพในถนธรกนดาร ในลกษณะของหนวยแพทยเคลอนท

ภาพท 6 : สมเดจยา พระมารดาแหงการสงคมสงเคราะห

สมเดจยาทรงปฏบตพระราชกรณยกจเกยวกบการสงคมสงเคราะหมาตงแตสมยทพระองคยงมไดมพระราชอสรยยศเปนทปรากฏ ดวยมพระราชด ารวา สตรไทยทเปนแมบานกสามารถจะใหความชวยเหลอในกจการสงคมสงเคราะหได เปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชนตอสงคม ไดพระราชทานทนรเรมเปนจ านวนเงนหนงลานบาท ตงมลนธสงเคราะหต ารวจตระเวนชายแดนและครอบครว และทรงรบมลนธนไวในพระอปถมภ ในป พ.ศ. 2511 ไดทรงรบ มลนธชวตใหม จงหวดเชยงใหมไวในพระอปถมภ มลนธนมวตถประสงคจะชวยจดตงหมบานตามชนบทของประเทศไทย เพอใหผทหายปวยจากโรคเรอนและโรคจตสามารถมทดนบานเรอนของตนเอง รวมทงสงเสรมการประกอบอาชพของบคคลเหลานใหมงานท า มชวตอยรวมกนอยางเปนสขตามควรแกอตภาพ และทกครงทสมเดจยาเสดจออกเยยมพสกนกรตามจงหวดตาง ๆ ไดทรงสละพระราชทรพยสวนพระองคซอขาวของตาง ๆ ทจ าเปนตองใชในชวตประจ าวน แลวน าไปพระราชทานแกประชาชนตามความเหมาะสมของแตละบคคล เชน พระราชทานเสอยด ผาเชดตว ผาขาวมา เครองเขยนตาง ๆ แกคณะครประจ าโรงเรยน สวนนกเรยนนนจะไดรบพระราชทานเครองแบบนกเรยน สมด ดนสอ ยางลบและอปกรณการเรยนอน ๆ สวนชาวบานจะไดรบพระราชทานผาหม ผาขาวมา ผาถง ดายด า ดายขาวและเขมเยบผา ยาต าราหลวง อาหารกระปองและอาหารแหง ส าหรบเดก ๆ จะไดรบพระราชทานของเลนทเหมาะกบเพศและวย เชน เครองเขยากรงกรง แตรรถเลก ๆ และตกตาสวมเสอกระโปรง เปนตน

พระราชทรพยทพระราชทานชวยเหลอสมาคม มลนธ และหนวยงานตาง ๆ มาจากพระราชทรพยสวนพระองค และจากการขายของฝพระหตถเพอการกศล ทรงรเรมท าบตรอวยพรความสขในโอกาสตาง ๆ แตงดวยดอกไมทบแหงแปลกตา พระราชทานใหขายเปนรายไดแกการกศล โปรดเกลาฯ ใหขาหลวงชวยกนท าไมกวาดปานศรนารายณหรอแปรงศรนารายณ เพอขายน าเงนเขาการกศล เนองจากทรงใชปานยอมสสวย ๆ มประโยชนทงในแงใชสอยและการตกแตง จงมผสงจองกนมาก แปรงศรนารายณนท ารายไดดมาก ไดพระราชทานเงนรายไดแกมลนธชวยคนโรคเรอน จงหวดล าปาง

6

ดานการสงเคราะหทหารผานศก ไดทรงกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชปถมภและทรงจ าหนายดอกปอปปดวยพระองคเองเพอเปนรายไดสงเคราะหแกทหารผานศกสมเดจยาทรงงานสงคมสงเคราะห มลนธสงเคราะหต ารวจตระเวนชายแดนและครอบครว

ในป พ.ศ. 2528 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบตามขอเสนอของคณะกรรมการสงเสรมและพฒนางาน สงคมสงเคราะหแหงชาต ใหก าหนดวนท 21 ตลาคม ซงเปนวนคลายวนพระราชสมภพของสมเดจยา เปนวนสงคมสงเคราะหแหงชาต ดวยเหตผลทวาพระองคทรงอทศพระวรกายและเวลา เพอประโยชนใหบงเกดแกประชาชนตลอดมา โดยมไดทรงเหนแกความเหนอยยาก สมควรเปนปชนยบคคลทนกสงคมสงเคราะหควรถอเปนแบบอยางในการปฏบต งานของตนตอไป ดงนนในวนท 21 ตลาคมของทกป ภาครฐบาลและภาคเอกชนจงไดรวมกนจดงานแสดงกจกรรมตางๆ เกยวกบการสงคมสงเคราะห เพอนอมร าลกถงพระมหากรณาธคณททรงมตอพสกนกรทกหมเหลาโดยไม เลอกเชอชาตศาสนา

1.2 หลวงพออลงกต พระโพธสตวแหงเมองลพบร

ภาพท 7 พระราชวสทธประชานาถ (อลงกต ตกขปญโญ) ทานเจาคณอลงกต

พระราชวสทธประชานาถ (อลงกต ตกขปญโญ) ชอเดมชอ อลงกต พลธมกข เกดทจงหวดราชบร จบการศกษาชนสงสดทางโลกคอ วศวกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาเครองกล มหาวทยาลยแหงชาตออสเตรเลย สวนทางธรรม จบนกธรรมชนโท ปจจบนเปนเจาอาวาสวดพระบาทน าพ เปนผใหการอปการะชวยเหลอผปวยทตดเชอ HIV-AIDS (เอดส) และกอตงมลนธธรรมรกษ เปนผรเรมโครงการ ธรรมรกษนเวศน บานพกผปวยเอดสระยะสดทาย รบรกษาและฟกฟนผตดเชอและผปวยโรคเอดส ตงแตป พ.ศ. 2535 มาจนถงปจจบน ซงมการด าเนนการเกยวกบโรคเอดส 2 สวน คอ

ชวตทผอนมองวา ไรคา แต

หลวงพอ เหนวา

ทกชวต มคาเทาเทยมกน

7

1) รบดแลรกษาผตดเชอ และผปวยโรคเอดสทวไปจากทวประเทศ ซงอยในการดแลของวดประมาณ 2,000 คน

2) รบอปการะเดกก าพราทไดรบผลกระทบโรคเอดสจากบดามารดา ประมาณ 1,300 คน

วตถประสงคของโครงการธรรมรกษนเวศน คอสรางจตส านกของสงคม ใหมเมตตาและมนษยธรรมตอผปวยเอดสทถกทอดทงจากครอบครวและสงคม ใหไดรบการดแลชวยเหลอ จนถงวาระสดทายของชวตใหไดมโอกาสสนลมหายใจอยางสงบสข และไปสสขคตตามวถทางของชาวพทธ ปจจบนประเทศไทยมผปวยโรดเอดสกนมากขน ญาตพนองตางรงเกลยด ทอดทง ทานเจาคณอลงกตจงรบมาดแล ทงปอนอาหาร ซกเสอผา เชดตวผปวย และใหก าลงใจเรอยมา ในระยะแรกมกระแสการคดคานจากคนในชมชน มการรองเรยนใหยายโครงการไปทอน บางกประทวงดวยการไมใสบาตร แตตอมาทานไดพยายามชแจงใหผคนเขาใจ จนเรมมอาสาสมครคอยใหการชวยเหลอทางวดและผปวยเอดสใน หลาย ๆ ดาน และในแตละเดอนวดจะมคาใชจายประมาณ 4 ลานบาท แบงเปนคาใชจายในสวนของอาหาร ยารกษาโรค คาบรหารจดการภายในวด และคาเผาศพ การดแลผปวยนมคาใชจายในแตละเดอนจ านวนมาก บางเดอนเงนไมม หรอมกไมเพยงพอ ภาระนจงตกอยทหลวงพออลงกตเพยงรปเดยวในทกวนทานจะออกบณฑบาตตงแตต 2 เพอออกตระเวนบอกบญ โปรดสตว และท าทกวถทางเพอชวยเหลอผปวย ใหพวกเขาไดตอสฟนฝาใหมชวตอยตอไปจนวาระสดทายแหงชวต จนกระทงปจจบนไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาลไทยเดอนละ 100,000 บาท สวนทเหลอเปนการรบบรจาคจากผมจตศรทธา สวนยาตานไวรสเอดส และอาสาสมครไดรบการสนบสนนจากตางประเทศ

ทานเจาคณอลงกตนบเปนผสงเสรม เสยสละใหกบสงคมและเพอมนษย ถอเปนตวอยางแบบอยางทดของสงคมไทย จากการเสยสละของทานท าใหมพระสงฆ แพทย พยาบาลอาสาสมครดแลผปวยเอดส ท าใหคนในสงคมหนมาใหความสนใจและตระหนกกบปญหาโรคเอดสมากขน ชวยใหชมชนไมแสดงความรงเกยจ และชวยกนควบคมปรมาณการเผนแพรโรคเอดสอกดวย จากคณงามความดในการบ าเพญประโยชนตอสงคมและการเสยสละอยางไมเหนแกเหนดเหนอยของทานมาเปนระยะเวลานาน สงผลใหทานไดรบปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกดจากสถาบนอดมศกษาหลายแหง ดงตอไปน

1) ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2) ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3) ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาปรชญา มหาวทยาลยรามค าแหง 4) ปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยมหามกฏ

ราชวทยาลย 5) ครศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาการบรหารศกษา มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร

ตอมาในป พ.ศ. 2559 ทานไดรบสมณศกดเปนพระราชาคณะชนราช พระราชวสทธประชานาถ พลาสวรกจประชาทร มหาคณสสร บวรสงฆาราม คามวาส และเปนบคคลตนแบบของการบ าเพญประโยชนตอสงคมดวยความตงใจเดดเดยว และเสยสละตอสวนรวม

8

1.3 สบ นาคะเสถยร วรบรษ แหงหวยขาแขง

ภาพท 8 สบ นาคะเสถยร นกอนรกษธรรมชาต นกอนรกษปา และสตวปา

สบ นาคะเสถยร ชอเดม สบยศ นาคะเสถยร เกดทจงหวด ปราจนบร จบการศกษาจากคณะ วนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ในป พ.ศ. 2518 ไดเรมชวตขาราชการ โดยบรรจเขารบราชการ ต าแหนงพนกงานปาไมตร กองอนรกษสตวปา กรมปาไม ตอมาในป พ.ศ. 2522 สบ ไดรบทนการศกษาจากบรตชเคานซลเรยนตอในระดบปรญญาโท สาขาอนรกษวทยา ทมหาวทยาลยลอนดอน ประเทศองกฤษ เมอส าเรจการศกษา สบ นาคะเสถยร ไดกลบเขามารบราชการทกองอนรกษสตวปา กรมปาไม ในป พ.ศ. 2531 สบไดพยายามเสนอใหปาทงใหญนเรศวร และปาหวยขาแขง มฐานะเปนมรดกโลกอยางเปนทางการ จากองคการสหประชาชาต โดยเลงเหนวาฐานะดงกลาวจะเปนหลกประกนส าคญ ทจะคมครองปาผนนเอาไวอยางถาวร

ปลายป พ.ศ. 2532 สบไดรบทนเรยนตอระดบปรญญาเอกทองกฤษ พรอมกบไดรบมอบหมาย ใหด ารงต าแหนงหวหนาเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง ซงเปนปาอนรกษทมความส าคญมากไมแพปาทงใหญนเรศวร ในป พ.ศ. 2533 สบ ไดจดตงกองทนเพอรกษาปาหวยขาแขงและทงใหญนเรศวร ไดเปนวทยากรบรรยาย และรวมอภปรายในโอกาสและสถานทตาง ๆ หลายแหง โดยเนนเรอง “การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและปญหาทเกยวของ” และ “การอพยพสตวปาตกคางในเขอนเชยวหลาน” สบ ไดแสดงเจตนารมณอนแนวแนทจะรกษาปาผนนไวใหไดอยางชดแจง ไดประกาศใหรทวกนวา “ผมมารบงานทน โดยเอาชวตเปนเดมพน” สบอทศชวตเพอปกปองปาและสตวปา แตเนองจาก การดแลผนปาขนาดมากกวาหนงลานไร ดวยงบประมาณและก าลงคนทจ ากด รวมถงการทจรตของเจาหนาท กลายเปนปญหาใหญทไมสามารถแกไขไดโดยงาย และมากกวานนปญหาความยากจนของชาวบานทอย

สบ นาคะเสถยร เปนบทเรยน

ขาราชการไทย

หวนารกษาพงไพรจงหวดอทย ณ หวยขาแขง

9

อาศยโดยรอบเขตรกษาพนธ สตวปา ท าใหกลมผมอทธพลทหวงผลประโยชน ไดวาจางชาวบานในเขตปาสงวนเขามาตดไม และลกลอบลาสตวในเขตปาอนรกษ สบไดรบความกดดนจากกลมผมอทธพล และคดวาตงแตวนแรกทตนเขาไปรบงานเปนหวหนาเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง ถงแมจะท างานหนก แตกระนนกยงไมสามารถปกปองปาไวได เชามดวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2533 สบ นาคะเสถยร ตดสนใจจบชวตตวเองลง สบไดสงเสยลกนองคนสนทและเขยนจดหมายสงเสย 6 ฉบบ ช าระสะสางภาระรบผดชอบ และทรพยสนสวนตวทคงคาง รวมถงมอบหมาย เครองใช และอปกรณในการศกษาวจยดานสตวปา ใหสถานวจยสตวปาเขานางร า เพอน าไปใชตามวตถประสงคดงกลาว ตงศาลเพอแสดงความคารวะตอดวงวญญาณของเจาหนาท ซงพลชพรกษาปาหวยขาแขง แลวสวดมนตไหวพระจนจตใจสงบ เสยงปนดงขนนดหนงในราวปาลก ทหวยขาแขง สบ นาคะเสถยร ไดจบชวตของเขาลง และเปนจดเรมตนของ “ต านานนกอนรกษไทย สบ นาคะเสถยร ผทรกปาไม สตวปาและธรรมชาต ดวยกายและใจ”

หลงจากท สบ นาคเสถยรไดจบชวตของตวเองลงไป ศลปนตาง ๆ ไดแตงกลอนและเพลงเลาเรองราวของสบ นาคเสถยรไวมากมาย ผลงานเพลงทคนหคอ บทเพลง “สบทอดเจตนา” โดยยนยง โอภากล หรอ แอด คาราบาว (2533) เขยนเพลงนหลงจากทสบ นาคะเสถยร เสยชวตลงไปเพยงไมกวน ถอวาเปนบทเพลงแรกทกลาวถง สบ นาคะเสถยร และเปนบทเพลงทท าใหคนไทยจ านวนมาก ไดรจกวาโลกนเคยมคนทชอสบ นาคะเสถยรอย เนอหาแตละทอน ตงแตบรรทดแรก จนบรรทดสดทายไดบรรยายเอกลกษณของความเปนสบ นาคะเสถยร ออกมาไดอยางไมขาดตกบกพรอง ดงน

เพลง “สบทอดเจตนา” แตงโดย แอด คาราบาว

ดวงตาของเจาลกโชน เสยงตะโกนของเจากองไพร บดนเจานอนทอดกาย จากปาไปดวยดวงใจกงวล

วาจาของเจาจรงจง มพลงเหมอนดงมมนต นกสของประชาชน จะมกคนท าไดดงเจา

สบ นาคะเสถยร เปนบทเรยนของกรมปาไม หวหนารกษาพงไพร จงหวดอทย ณ.หวยขาแขง

สองมอเจาเคยฟนฝา อกสองขาเจายางย าไป ลดเลาะสมทมพมไม ตระเวนไพรใหความคมครอง ดแลสารทกขสารสตว ในปารกชฎหลงหวยล าคลอง

ขาแขงเหมอนดงขานอง สองขาเจาย าน าความรมเยน สบ นาคะเสถยร เปนบทเรยนขาราชการไทย

ถอประโยชนของชาตเปนใหญ ถงตวจะตายไมเสยดายชวา สบ นาคะเสถยร เปนบทเรยนของกรมปาไม

หวหนารกษาพงไพร จงหวดอทย ณ หวยขาแขง

10

เชาวนทหนงกนยา ในราวปาเสยงปนกกกอง หยาดนเพอนน าตานอง จากขาวรายกลางปาอทย วญญาณเจาจงรบร คนทยงอยยงยนหยดตอไป

เพอนเอยหลบใหสบาย เจาจากโลกไปมใหสญเปลา สบเอยเจาจากไป ไมสญเปลา

อกบทบทเพลงหนงคอ “ไมขดไฟกบดอกทานตะวน” โดย วยะดา โกมารกล ซงไดเขยนเพลง

ตวแทนสบ นาคะเสถยร เปนไมขดไฟ ทยอมจดไฟตวเอง เพอใหดอกทานตะวนหนมอง (ใหรฐบาลหรอผทเกยวของหนมาดแลผนปาอยางจรงจง) และบทกลอนร าลกถง สบ นาคะเสถยร อกมากมาย อาท

ภาพท 9 อนสาวรย สบ นาคะเสถยร ณ ปา หวยขาแขง การตายของสบ นาคะเสถยร บางกวาเขาไมไดฆาตวตายเอง แตนาจะมนายทนผมอทธพลท

เขามาหาผลประโยชนจากปาเขามาเกยวของกบการตายของสบดวย อยางไรกตามถงแมสบจะสนไปแลว แตเปนบทเรมตนของต านานนกอนรกษไทย สบ นาคะเสถยร ผทรกปาไม สตวปาและธรรมชาต ดวยกาย วาจา และหลงจากนนอกสองอาทตยตอมา หางจากบรเวณทเกดเสยงปนดงขนไมกสบเมตรบรรดาเจาหนาท ระดบสงของกรมปาไม รวมทงผวาราชการจงหวด นายทหาร นายต ารวจชนผใหญ นายอ าเภอ ปาไมเขต และเจาหนาทปาไม อกนบรอยคน ตางกลกจอมาประชมกนทหวยขาแขง อยางแขงขน เพอหามาตรการปองกนการบกรก ท าลายปาในเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง สบ รอวนนมาตงแตวนแรกทเขามาด ารงต าแหนง หวหนาเขตรกษาพนธสตวปาแหงนแลว แตหากไมมเสยงปนนดนน การประชมดงกลาวกคงไมเกดขนเชนกน การจากไปของเขานบเปนความสญเสยครงยงใหญ และเปนความสญเสยททกคนควรจดจ า

11

2. กรณศกษาบคคลทมบทบาทและท างานดานจตอาสาในตางประเทศ

2.1 แมชเทเรซา นกบญแหงกลกตตา

ภาพท 10 แมชเทเรซา : แมพระนกบญของโลก

แมชเทเรซา เปนนกพรตหญงในศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก ทานมชอเสยงเปนทรจกกน

ดในฐานะผชวยเหลอ และผตอสเพอคนยากไรทงในประเทศทยากจนและร ารวย แมชเทเรซาไดท าคณงามความดมากมาย โดยเฉพาะดานการสงเคราะหใหความชวยเหลอผยากไร จนเปนผไดรบเลอกใหรบรางวลโนเบล สาขาสนตภาพ ในป พ.ศ. 2522 (ค.ศ. 1979) และหลงจากมรณกรรมกไดรบการประกาศเปนบญราศโดยสมเดจพระสนตะปาปาจอหน ปอลท 2 มนามวา "บญราศเทเรซาแหงกลกตตา"

แมช เทเรซา มนามเดมวา "แอกเนส กอนจา โบยาจ" เกดในครอบครวชนชนกลาง เชอสายอลเบเนย ในป พ.ศ. 2471 (ค.ศ. 1928) ตดสนใจขออนญาตครอบครวเพอขอบวชเปนแมช ตอนแรกครอบครวคดคาน แตตอมาไมกวนทางครอบครวกยอมใหบวช และเดนทางไปบวชทอาราม โลเรโต (Loreto Abbey) ในกรงดบลน ประเทศไอรแลนด ทานตงใจศกษาเลาเรยนวชาทนกพรตหญงพงไดเรยนเปนเวลา 1 เดอน หลงจากนนจงเดนทางไปยงประเทศอนเดยในเดอนธนวาคมปเดยวกน และไดเรมออกเผยแผค าสอนในเมองดารจลง รฐสกขม ทางเหนอของประเทศอนเดย โดยเธอไดพกอยทอารามโลเรโตทตงอยทเมองดารจลง ทานไดรบศาสนนาม (ชอทางศาสนา) วาภคนเทเรซา ซงมาจากนามของนกบญเทเรซาแหงพระกมารเยซ และไดปฏญาณตนตลอดชพในป พ.ศ. 2480 (ค.ศ. 1937)

หลงจากปฏญาณตนตลอดชพแลว แมชเทเรซาไดเขาเปนครวชาภมศาสตร ประวตศาสตรในโรงเรยนสตรเซนตมาเรย ในเมองเอนทาล นครกลกตตา ไมนานกไดเปนครใหญของโรงเรยนสตรเซนตมาเรย พาตนเองและเหลานกเรยนผานเหตการณเลวราย ทเกดจากผลกระทบของเหตการณรนแรงและสงครามทเกดขนตอเนองในอนเดยมาไดดวยด

คณแมเทเรซากลาววา

“ชวตทไมได

ชวยเหลอคนอน คอ

ชวตทไมมคา"

12

ในป พ.ศ. 2489 (ค.ศ. 1946) ขณะทแมชเทเรซาก าลงนงรถไฟกลบไปยงอารามททารจลง ระหวางทางเธอกไดยนพระวจนะของพระเจา ซงเนอหาทพระเจาพดกบแมชเทเรซาในขณะนน ท าใหแมชเทเรซาตดสนใจขออนญาตไปท างานในสลม เพอชวยเหลอคนยากจน แตการท าแบบนนถาหากท าโดยไมไดรบการอนญาตเปนพเศษจะถอวามความผดทางศาสนา แมชเทเรซาจงขอใหทานมขนายก ขอรองไปยงพระสนตะปาปา ใหอนญาตแมชเทเรซาเปนกรณพเศษ แมชเทเรซาไดรบอนญาตเปนพเศษใหไปท างานในสลมได แตกอนนนตองใหมความรเพยงพอเสยกอน ซงเธอกไดเดนทางไปศกษาวชาพยาบาลทโรงพยาบาลแหงหนงในเมองปตนา รฐพหาร เมอศกษาจบแมชเทเรซากไดกอตงโรงเรยนกลางแจงในสลมมเดก ๆ ใหความสนใจมาเรยนเปนจ านวนมาก หลงจากนนไมนานกเรมมศษยเกาจากโรงเรยนสตรเซนตมาเรยมาขอบวชเปนผชวยแมชเทเรซา โดยคนแรกทมาขอบวช คอ "สวาชน ดาส" เมอบวชแลวไดรบสมญาทางศาสนาวา "ภคนอกเนส" และไมนานกมศษยเกามาบวชเพมอกถง 10 คน

ในป พ.ศ. 2493 (ค.ศ. 1950) ทานอารชบชอปไดตงกลมของแมชเทเรซาใหเปนคณะนกบวชคาทอลก มชอวา "คณะธรรมทตแหงเมตตาธรรม" (Missionaries of Charity) โดยแมชเทเรซาไดเปนมหาธการณ ซงนบตงแตนนมาผคนสวนใหญมกเรยกแมชเทเรซาวา คณแมเทเรซา (Mother Teresa)

ภาพท 11 บานของผรอความตาย หรอ บานส าหรบคนทก าลงจะตาย (Home for the Dying)

วนหนงแมชเทเรซาไดคดทจะสรางบานหลงหนง เพอใหผหวโหยทนอนรอความตายอยขางถนนนนไดมานอนตายอยางสงบ และดวยเหตนทานจงขอยมเทวสถานพระแมกาลของศาสนาฮนดใชเปน"บานของผรอความตาย" (Home for the Dying) โดยเรมเปดใชในป พ.ศ. 2495 (ค.ศ. 1952) แตชาวฮนดพอสมควรทไมเหนดวยกบการทคณแมเทเรซาซงเปนชาวครสต จะมาใชเทวสถานของชาวฮนดเปนสถานท แตเมอผบญชาการต ารวจเขาไปคยกบคณแมเทเรซา กไดผลสรปวาคณแมเทเรซายงใชสถานทเทวสถานกาลอยไดตอ

ทานพาผหญงทก าลงนอนรอความตายอยขางถนนมาทบานแหงน และอาบน าท าความสะอาดรางกาย พรอมทงเยยวยาใหตามก าลง โดยทานไดบอกถงจดประสงคของบานส าหรบคนทก าลงจะตายนวา “ทานตองการชวยเหลอคนทอยในชวโมงสดทายของชวต มใชเพอตอชวตใหแกคนเหลานนเลย หากแตตองการใหพวกเขาเหลานน ตายอยางสงบและเปนสข ไมตองทกขทรมานมากเกนไป” แตการกระท าของทานขดแยงกบความเชอของศาสนาฮนด ซงเชอวา "การตาย" นนเปนเพยงการละสงขาร เปน

13

การปลดปลอยตวตน เพอไปเกดใหม ชาวฮนดและคนทวไปจงเหนวา การกระท าของแมชเปนเรองทแปลก

"บานส าหรบเดกๆ" และ "นคมโรคเรอน" กถอก าเนดตามกนมา ทกสงทกอยางทแมชเทเรซาคดและสามารถท าใหเปนรปธรรมไดส าเรจนน ลวนแลวแตชวยเหลอสงคมโดยแทจรง เธอเขาใจถงปญหาของสงคมอยางถงแกน ไมวาจะเปนเดกทถกทอดทง หรอคนทปวยเปนโรคเรอนทแสนจะนารงเกยจ จนถกสงคมมองอยางเยยดหยาม แตเธอกลบแกปญหาดวยการน าพวกเขามาดแล ใหความรก และเยยวยาพวกเขาทงทางรางกายและทางจตใจ เมอป พ.ศ. 2498 (ค.ศ. 1955) มผใจบญบรจาคบานใหแกคณะธรรมทตแหงเมตตาธรรมเพอใหทางคณะฯ ไดใชงานบานใหเปนประโยชนตอคณแมเทเรซาและสวนรวม ท านจ ง ไดต ดส น ใจใช บ านหล งน ในการรบ เล ย ง เด กก าพร า ต งช อว า "บ าน เดกดวงหท ยนรมล" (Children's Home of the Immaculate Heart)

เมอทานกาวเขาสเมองกลกตตา กตองพบกบสภาพความเปนอยของชาวเมองทลวนแตอตคตขดสนอยางแสนสาหส อดอยาก มชวตไมตางอะไรกบสลม ทานจงเขาไปชวยเหลอคนจนททกขยาก สอนใหเขาเหลานนรจกการมชวตทถกสขอนามย เธอรณรงคตอตานการละทงเดก และชวยเหลอเดกก าพราตามขางถนน อปสรรคนานปการทถาโถมเขาใสเปนระลอก สรางความทอแทหลายครงหลายครา ทงรายไดทไมมเขามา จนตองขออาหารจากชาวบานประทงความหว ประกอบกบเมองกลกตตาขนชออยแลวในเรองความรนแรงทางศาสนาการเมอง ยงท าใหแมชเทเรซามความยากล าบากในการเผยแพรศาสนา จนเธอรสกทอแท และนกถามตวเองไปวา คมหรอไมททงชวตแบบสามญชนคนธรรมดา มาท างานดานศาสนาแบบน แตดวยความมงมน และศรทธาอยางแรงกลา แมชเทเรซากสลดความทอแทออกไปไดจนหมด และรวบรวมแมชไดถง 400 คน มาชวยกนบรหารงานดานเดกก าพรา คนยากจน และผปวยโรคเอดสทมอยทวโลก โดยทานมขอคด หรอแงคดทนาเอามาเปนแบบอยางในการด ารงชวตอยหลายขอ อาท

ภาพท 12 เมชเทเรซารเรมกอตงบานส าหรบเดก ๆ ขางถนน และยากจน

ชวตทอทศใหกบการชวยเหลอสงคม ท าใหเธอไดรบการยอมรบจากผคนในประเทศอนเดย และยงไดรบการยอมรบไปทวโลก ดงจะเหนไดจากบรรดารางวลมากมายทเธอไดรบ ป 1963 รางวลแรกท

คณแมเทเรซากลาววา “ใหเราท าสงเลก ๆ แตท าดวยความรกทยงใหญ”

14

ไดรบกคอ "Pad Mashri award" จากประเทศอนเดย ในฐานะทเธอใหความอนเคราะหแกชาวอนเดย ตามมาดวยรางวล "รามอน แมกไซไซด" ในป 1971 "รางวลสนตภาพ" และ "รางวลโนเบลสาขาสนตภาพ ในป 1979 เงนรางวลจ านวน 192,000 เหรยญสหรฐ แมชเทเรซาไดบรจาคใหแกคนยากจนในอนเดยทงหมด

กตตศพทความเปนแมพระนกบญของทานไดเลองลอกนไปทว มผคนมากมายตางชวยกนบรจาคเงนเพอชวยเหลอผยากไรของทาน ท าใหองคกรมลนธฯ ของทานถอก าเนดขนทวโลก ไมวาจะเปนเอเชย, แอฟรกา, ยโรป หรอแมแตในประเทศทเจรญแลวอยางสหรฐอเมรกา จนทานไดรบเหรยญอสรภาพจากท าเนยบขาว ไดสถานภาพพลเมองเกยรตยศของสหรฐ ไดรบปรญญาดษฎบณฑตจากมหาวทยาลยหลายแหงทวโลก และไดรบรางวล "Peace Prize" จากสมเดจพระสนตปาปา จอหน พอล ท 2 ซงทก ๆ รางวลทมอบแดทานลวนสรางความยนดและภมใจเปนอยางมาก

แมชเทเรซา ลาจากโลกนไปอยางสงบเมอวนท 13 มนาคม ค.ศ.1997 (พ.ศ. 2540) ดวยวย 87 ป นบเปนความสญเสยบคคลทมคณอนนต แมแมชเทเรซาจะลาจากโลกนไปแลว แตคณงามความดของทานกถกกลาวขานไปตราบนานเทานาน

2.2 สมเดจพระเทนซน เกยตโซ ดาไลลามะ องคท 14 แหงทเบต

ภาพท 13 ดาไล ลามะ องคท 14 ผน าทางจตวญญาณของทเบต

ประสตเมอวนท 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2478 ณ เมองตกเซอร ทางตะวนออกเฉยงเหนอของทเบต ทรงถกคนพบดวยวธการตามประเพณทเบตเมอพระชนมาย 2 พรรษาเศษ พระนามตอนเปนเดกคอ ลาโม ดอนดป เมอบรรพชาเปนสามเณร จงถกเปลยนพระนามตามประเพณเปน จมเพล เยเช และตอมากใสชออน ๆ ดวย จงมพระนามเตมวา จมเฟล นาวง ลบซง เยเช เทนซน เกยตโซ ทรงขนครองราชยเปนผน าทเบต เมอวนท 2 กมภาพนธ 2483 พระชนมาย 5 พรรษา ดานการศกษา ทรงเรมตนเมอ

ดาไล ลามะ (เทนซน เกยตโซ)

ตรสวา “ถาคณอยากใหคนอนมความสข จงฝกเหนใจผอน ถาคณอยากมความสข จงฝกเหนใจ

ผอน”

15

พระชนมาย 6 พรรษา กระทง 25 พรรษา ทรงจบปรญญาเอกปรชญาของทเบต ชอ เกเช ลารามปา ทรงไดรบต าแหนงและอ านาจทางการเมองอยางสมบรณ เปนประมขของชาต เมอเดอนพฤศจกายน 2493 ปเดยวกบทกองทพปลดปลอยประชาชนจนเขาปราบปรามการตอตานในทเบต กอนรฐบาลจนเสนอขอตกลงใหทเบต ยอมรบวาจนมอ านาจเหนอ ชวงเวลานน พระองคเดนทางไปปกกงในป 2497 เพอเจรจาสนตภาพกบ เหมา เจอ ตง, โจว เอน ไหล และเตง เสยว ผง อก 2 ป ถดมาทรงเดนทางไปอนเดยเขารวมงานฉลอง 2500 ป พทธชยนต และไดปรกษากบนายกรฐมนตรเนหร ถงสถานการณทเบตทเลวรายลง เดอนมนาคม พ.ศ.2502 เกดการประทวงครงใหญทสดในประวตศาสตรทเบตทกรงลาซา เมองหลวง ผประทวงชาวทเบตจ านวนมากถกกองทหารจนจบกมและสงหาร องคทะไลลามะตองทรงเดนทางลภยไปอนเดย โดยมชาวทเบตประมาณ 80,000 คน ตดตามพระองคไป และนบตงแต พ.ศ.2502 เปนตนมา พระองคประทบอยทเมองธรรมศาลา รฐหมาจลประเทศ ตอนเหนอของอนเดย

องคดาไล ลามะตรสวา “ในเมอประชากรถกท าลายแลสญเสยชวตไปเชนน ในขณะทขาพเจาตองอาศยอยนอกประเทศ ขาพเจามชวตอยดวยความหวงอยางเดยว คอขอท าการตาง ๆ เพอเตอนโลกใหสหประชาชาต บอกใหโลกรวาเกดอะไรขนในธเบตและอะไรก าลงเกดขนอยทนน นอกจากนขาพเจากไดแตเอาใจใสตอชาวธเบตทลภยมากบขาพเจาและวางแผนเพออนาคต” ผลภยทงหลายนแตกกระสานซานเซนไปตามทตาง ๆ ในอนเดย ภฐาน สขม และเนปาล ชนชนน าในอนเดยไดตงกรรมการกลางขนชวยผลภยชาวธเบต กรรมเหลานท าการรวมกบอนเดยในดานการชวยเหลอ องคการอน ๆ ในประเทศตาง ๆ กสงเงน อาหารและเครองนงหม ตลอดจนยารกษาโรคมาชวยรฐบาล องกฤษ อเมรกา ออสเตรเลย นวซแลนด กสงของมาชวยการศกษา รฐบาลเวยดนามกไดใหขาว ดาไล ลามะ ตรสเสมอวา “ขาพเจาเปนเพยงพระสงฆธรรมดา ไมมอะไรมากกวานและนอยกวาน” ทรงปฏบตตนในฐานะสงฆ โดยเคยตรสเลาวา “อาตมากเหมอนพระทกรป คออยกบความจน ไมมสมบตสวนตว ในหองนอนมแตเตยง เวลาลกขน สงแรกทไดเหนคอพระพกตรของพระพทธเจาจากพระพทธรป เวลาตนขนมานนหนาวเยนนก จงตองออกก าลงกายและรบอาบน าแตงตวอยางรวดเรว อาตมานงจวรส แดงเขมเชนนดจพระองคอน ๆ ผาหยาบ ๆ มปะชน หากเปนผาผนเดยวกจะเอาไปขายหรอแลกเปลยนกบอะไรได การนงหมผาอยางนเอาไปขายไมได เปนการยนหยดปรชญาของเรา ทสอนใหไมตดยดในสงของตาง ๆ ทางโลก”

องคดาไล ลามะ ไดรบการยอมรบจากชาวโลกทงตะวนออกและตะวนตก ทรงไดรบการถวายรางวลและปรญญาบตรสาขาตาง ๆ โดยเฉพาะดานสนตภาพจ านวนมาก รวมถงรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ พ.ศ. 2532 โดยคณะกรรมการแถลงวา “ตองการเนนความเปนจรงทองคทะไลลามะ ไดพยายามตอสอยางตอเนองและอยางสนต เพอปลดปลอยทเบต ทรงเสนอหนทางแกไขปญหาโดยเนนเรองความอดทนและการเคารพซงกนและกน เพอคมครองมรดกทางประวตศาสตรและวฒนธรรมของประชาชนทเบต” หลงจากผลประกาศ ดาไลลามะกลาวตอบรบอยางถอมตนวาเขาเปนแคพระธรรมดาคนหนงเทานน เกยรตยศของรางวล Templeton Prize เปนเพยงสญลกษณทเตอนใหระลกถงผลงานอนเลกนอยทเขาไดท าใหกบมนษยชาต โดยเฉพาะการตอสเพอยตความรนแรงและการสรางเอกภาพบนความแตกตางระหวางศาสนาตาง ๆ ดาไลลามะถอเปนมนษยคนทสองทไดทงรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ ป พ.ศ. 2532 (ป 1989) และรางวล Templeton คนแรกทท าไดคอ แมชเทเรซา ผซงไดรบรางวล Templeton ในป 1973 และรางวลโนเบลสาขาสนตภาพป 1979

16

นอกจากจะเปนผไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพแลวยงเปนผน าจตวญญาณและผน าสงสดของชาวทเบต ถงแมวาทางการของสาธารณรฐประชาชนจนจะไมยนยอมกตาม พระองคทรงเปนประมขแหงพทธศาสนานกายมหายานแบบทเบตเกลก และปจจบนน ดาไล ลามะองคท 14 ไดลภยไปอยในประเทศอนเดย และยงคงตอสเพออสรภาพของประเทศธเบตและประชาชนชาวธเบตตอไป

3. กลม องคกร เครอขายทมบทบาทและท างานดานจตอาสาในประเทศไทย 3.1 มลนธสยามกมมาจล

ธนาคารไทยพาณชย ไดกอตง มลนธสยามกมมาจล (Siam Commercial Foundation) ขน

เมอวนท 25 มกราคม 2538 เพอใหเปนหนวยงานทด าเนนการในสวนของกจกรรมเพอสงคม ธนาคาร

น าค าวา “สยามกมมาจล” มาตงเปนชอมลนธ จงถอเปนการยนยนถงเจตนารมณขององคกร ทค านงถง

ประโยชนตอประชาชน และประเทศชาต ทมมานบแตอดตจนถงปจจบน รวมไปถงอนาคต ใน

ระยะแรก มลนธสยามกมมาจล มบทบาทในการสง เสรมและสนบสนนงานดานการศกษา

ศลปวฒนธรรม การอนรกษทรพยากร สงแวดลอม จนกระทง ป พ.ศ. 2551 ธนาคารจงมอบหมายให

มลนธสยามกมมาจล เปนหนวยงานหลกในการด าเนนงานสงเสรมและสนบสนนการพฒนาเยาวชนและ

ชมชน ทงนดวยตระหนกถงความส าคญของการพฒนาเยาวชน ผซงจะเตบโตเปนก าลงส าคญในการ

พฒนาประเทศ

ภาพท 14 โลกมลนธสยามกมมาจล

มลนธสยามกมมาจล มชอยอวา ส.ก.จ. เรยกเปนภาษาองกฤษวา THE SIAM COMMERCIAL

FOUNDATION ยอวา SCFO เลข ๑ ไทย หมายถง ปฐมบท กาวแรกของการรเรม สแดง หมายถง พลง

อ านาจ วรรณะกษตรย เลอดในจตวญญาณของการรงสรรคเปลวสทองกนกสามตวทไหวพลวรอบเปลว

ฉานแสดงถงความรงเรองเถอกเถลงไปสอนนตบนพนสมวง และสามารถเขาไปดรายละเอยดโครงการจต

อาสาของมลนธสยามกมมาจลไดท https://www.scbfoundation.com/project

17

มลนธสยามกมมาจล มความเชอวา การพฒนาประเทศจ าเปนจะตองสรางจตอาสาใหเกดขนใน

สงคมไทย เพราะส านกของการอาสาเสยสละเพอสวนรวม เปนพนฐานของการอยรวมกนในสงคมได

อยางสนตอกทงเปนการเสรมพลง (SYNERGY) ใหการด าเนนงานดานตาง ๆ เกดผลส าเรจ อนจะสงผล

ใหการพฒนาประเทศชาตเจรญกาวหนาไปอยางสมดล มความรมเยนเปนสขอยางแทจรง ค าวา

“จตอาสา” ในความหมายของมลนธสยามกมมาจล คอ การแบงปนศกยภาพของตนเองกบผอน หรอ

สงคม โดยจตอาสานน ตองเกดขนจากความตระหนกภายในใจของบคคลผนนเอง มใชการถกก าหนดให

ท า ดงนนหนาทหลกของมลนธ คอ ชวยกนบมเพาะใหเดกพฒนาศกยภาพไดอยางเตมทเดก ทเตบโต

อยางมคณภาพ ไมไดหมายความแคฉลาดเรยนด หรอเกงแตในต ารา แต ตองเปนคนรจกคดเปน ท าเปน

รเรมสรางสรรคกลาตดสนใจ ท างานเปนทม ม ความเปนผน า รบผดชอบตอสงคม ควบคกบการเปนคน

จตใจด มน าใจ และม จตอาสาพรอมจะแบงปนศกยภาพของตนกบสงคม มลนธสยามกมมาจล สนบสนนการพฒนาเยาวชน โดย สงเสรมการเรยนร ของเยาวชน ใหเขา

ใจความเปนไปของสงคม เพอบมเพาะพลเมองรนใหมใหม ความสามารถ และมจตอาสา นนคอ เปนผทมทง ความร สตปญญา คณธรรม จรยธรรม มจตใจแบงปน เหนความส าคญของการอยรวมกนกบผอน และใชศกยภาพของตวเองในการท าประโยชนกบชมชนสงคม (Active Citizen)

คณคาทมลนธสยามกมมาจลใหความส าคญ 1) คนด 2) จตอาสา และการแบงปน 3) ส านกความเปนพลเมอง (Active Citizen) 4) การเรยนรและพฒนาตลอดชวต 5) การท างานเปนทมภายใตองคประกอบทหลากหลาย มลนธฯ มงเนนการท างานรวมกบ “คนใกลตว”ของเยาวชน อนไดแก พอ-แม คร ผน าชมชน

ผใหญใจด รวมทงเจาหนาทหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และคนท างานกบเยาวชน (พเลยง) ของหนวยงานภาครฐ หรอองคกรพฒนาเอกชนในพนท เพราะบคคลเหลานมสวนส าคญในการสงเสรม “การเรยนร” ของเยาวชน ดวยการท าหนาทส าคญยง คอการเปน “ครฝก” (Facilitator) คอมความร ความเขาใจ ตอพฒนาการเยาวชนในแตละชวงวย มความร และวธการในการสงเสรมการเรยนรเพอพฒนาศกยภาพ และมความเขาใจในบทบาทการเปน “ครฝก” ทด

ตวอยางโครงการของมลนธสยามกมมาจล 1) สรางเครอขายเยาวชนสมพนธเสรมพลงจตอาสา

โครงการเครอขายเยาวชนสมพนธเสรมพลงจตอาสา มบทบาทในการเปนศนยกลาง (Hub)

ทท าหนาเปนตวแทน (Agent)vเชอมโยงเยาวชนทม “ความรความสามารถ” อกทงมใจทเตมเปยมไป

ดวย “ความเสยสละ” จากทวประเทศใหมารวมตวกน เพอผลกดนใหเกดความรวมมอระหวางเยาวชน

และกลายเปนการขบเคลอนเพอสงคมตอไป

18

ยงไปกวานน "เครอขายเยาวชนสมพนธเสรมพลงจตอาสา" พรอมทจะสนบสนนใหเยาวชน

เหลานเกดการท าความดเพอชมชนและสงคมทตนเองอาศยอย ดวยการน าความร ความสามารถ รวมถง

ความสนใจทตนเองม มาแสดงออกในรปแบบทเปนตวเอง ภายใตหลกคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เครอขายเครอขายเยาวชนสมพนธเสรมพลงจตอาสา ไดรเรมพฒนาโครงการและกจกรรมขบเคลอนขน

มากมาย ไดแก โครงการเรองเลาเยาวชนเศรษฐกจพอเพยง โครงการส ารวจขอมลเยาวชน “กลาใหม...

ใฝร” และ บลอก (Blog) เรองเลาในแบบ “ดดมสไตล” (Do Dee Me Style) ทจะท าใหใครหลายคนร

วา การท าดเปนเรองงาย และท าไดอยางสรางสรรค

2) โครงการ “กลาใหม...ใฝร”

ธ น า ค า ร ไ ท ย พ า ณ ช ย ไ ด ต ร ะ ห น ก ถ ง ก า ร ม ส ว น ร ว ม ใ น ก า ร พ ฒ น า

แ ล ะ เ ส ร ม ส ร า ง เ ย า ว ช น ไ ท ย ใ ห เ ต บ โ ต เ ป น ท ร พ ย า ก ร ท ม ค ณ ค า แ ล ะ เ ป น พ ล ง

ส า ค ญ ใ น ก า ร พ ฒ น า ป ร ะ เ ท ศ ใ ห เ จ ร ญ ก า ว ห น า จ ง ไ ด จ ด ก า ร แ ข ง ข น โ ค ร ง ก า ร

“กลาใหม...ใฝร” ขนเปนครงแรกเมอป พ.ศ. 2549 และมโครงการตอเนองมาจนถงปจจบน เพอเปน

สวนหนงของการรวมเฉลมฉลองในโอกาสทธนาคารด าเนนกจการครบรอบ 100 ป และไดด าเนน

โครงการอยางตอเนองโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมและสนบสนนใหเยาวชนซงเปนอนาคตของชาตได

แสดงความคด รเรมสรางสรรค เพมพนทกษะความร กลาแสดงออกในสงท สรางสรรครวมทงเปนการ

เปดประสบการณใหม เนนสงเสรมการท าประโยชนใหกบสงคม เรยนรทจะชวยเหลอกน ผสานการ

รจกท างาน เปนทมและปลกฝงใหเกดจตอาสาผานกระบวนการมสวนรวมพฒนาชมชน เปน “เยาวชนท

เกงและด” พรอมจะเตบโตอยางมพลง ความสามารถ เพอเปนผใหญทมคณภาพของสงคมตอไป

ทมาของชอโครงการคอ “ตนกลา” มาเปรยบกบ “เยาวชน” หากเราบมเพาะตนกลาน

ดวย “ใจ” หมนรดน า พรวนดนและดแล อยางถกวธ ใหตนกลาตนนอย รจกการเรยนร รจกคดกลา

แสดง ออกในสงทด พรอมทงปลกฝงใหมจตใจทตระหนกถงความรบ ผดชอบตอสงคม ตงแตยงเยาววย

ตนกลานนจะเตบใหญเปน ตนไมทแขงแรง แผกงกานใหความรมเยนแกสงคม พรอมทจะพฒนาและ

เตบโตเปนผใหญทดของสงคมตอไป และเชอมนวา โครงการ “กลาใหม...ใฝร” จะเปนสวนหนงทจะชวย

ผลกดน ตอยอด และเสรมสรางใหเยาวชน ไทยเตบโตเปนทรพยากรทมศกยภาพทรงคณคาและเปน

พลงส าคญในการขบเคลอนและพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา เขมแขงและยงยนตอไป

เยาวชนทกชวงวย ทกระดบการศกษาทวประเทศ สามารถรวม การแขงขนโครงการ “กลา

ใหม...ใผร”ได เรมตนตงแตระดบประถมศกษาปท 1-6 แขงขนวาดภาพระบายส (Painting) รวมกน

แสดงความคด และสรางสรรคผลงานเปนทม ทมละ 4 คน ระดบชนละ 1 คน ระดบประถมศกษาปท

1-6 แขงขนตอบค าถาม (Quiz) มงเนนการทดสอบไหวพรบ ปฏภาณ ความเขาใจ การใชหลกเหตผล

วดพนฐานความรใน ดานตาง ๆ รวมถงความรรอบตว ใหเยาวชนรจกคดรวมกนเปนทม ทมละ 4 คน

ประกอบดวย นองๆ มธยมศกษาตอนตน 2 คน และมธยมศกษาตอนปลาย 2 คน และ การแขงขนประเภท

สดทาย คอ ระดบอดมศกษา แขงขนโครงงาน “กลาใหม สรางสรรคชมชน” (Community Project) จาก

19

พนฐานความรทเลาเรยนมา โดยน าเสนอแผนโครงงานและลงมอปฏบตจรง มงเนนการชวยเหลอชมชน

ใหมการพฒนาและมความเปน อยทดขนอยางยงยน ซงทผานมามหลายโครงการ ของเยาวชนคนเกง

ไดรบคดเลอกจากหนวยงานสถาบนตางๆ น าไปตอยอดขยายผลใหเกดประโยชนตอชมชน

3) โครงการพฒนาเครอขายแกนน าเยาวชนจตอาสาในสถานศกษา

การพฒนาแกนน าเยาวชนจตอาสาในสถานศกษา ภายใตการสนบสนนของมลนธ

สยามกมมาจล ธนาคารไทยพาณชย จ ากด (มหาชน) ซงมระยะเวลาในการด าเนนงาน 2 ป 6 เดอน

(1 ตลาคม 2551 - 31 มนาคม 2554) ในลกษณะ "ตอยอด" เปนการสนบสนนใหมลนธกระจกเงาซง

เปนองคกรพฒนาเยาวชนทมความร ทกษะและประสบการณโดยตรงเกยวกบงานดานอาสาสมครและ

เชอมโยงเครอขาย โรงพยาบาลมสข มบทบาทในการเปน catalyst เพอใหผบรหารสถานศกษาและคร

แกนน ามองเหนความส าคญของการปรบเปลยนพฤตกรรมการเรยนรและปรบเจตคตทดใหแกนน า

เยาวชนเกด "จตส านกความเปนพลเมองและเกดความสขจากการใหและเอออาทร" ผานกระบวนการ

เรยนรแบบโครงงานและกจกรรมทหลากหลาย ทเนนการลงมอปฏบตจรงดวยตนเอง อนน าไปสการ

พฒนาตนเองและมสวนรวมรบผดชอบตอสงคมอยางตอเนอง ทงนสามารถเขาไปดรายละเอยดโครงการและกจกรรมทเปนผลผลตมาจากโครงการนไดท เวป

ไซคของมลนธสยามกมมาจล

ภาพท 15 ตวอยางชอโครงการ กจกรรมจตอาสา ในเวปไซคของมลนธสยามกมมาจล

4) โครงการคนรนใหมใจอาสาชวยเหลอผประสบภย (Gen-V) ความเปนมาของ Gen-V เรมจากมลนธโกมลคมทองซงสงเสรมการท างานคายอาสา

ของนกศกษา และมเครอขายในมหาวทยาลยตาง ๆ ทวประเทศ และกลมสลง โครงการดนตร พลงเพลง พลงปญญา (Triple H Music ) ไดรวมมอกนจดคอนเสรตระดมทน และสงของขนในวนท 8-10 ตลาคม 2554 ณ ลาน MBK Center เพอชวยเหลอผประสบภยในภาคกลางของประเทศ คอ จงหวดชยนาท อยธยา ลพบร และสงหบร เปนตน หลงจากนนสถานการณน ามความรนแรงเพมมากขน ขยายผลมาสกรงเทพมหานครและปรมณฑล จงมการขยายงานตอเนองเพอบรรเทาภยททวความรนแรงมากขนเรอยๆ โดยมการตงศนยใหความชวยเหลอท หอจดหมายเหตพทธทาสอนทปญโญ (สวนโมกข กรงเทพฯ) ตงแตวนท 16 ตลาคม 2554 โดยใชชอวา “ศนยคนรนใหมใจอาสา เพอผประสบภย” ชอ

20

ภาษาองกฤษ คอ Generation of Volunteer (GEN-V) ซงมเครอขายสนบสนนการด าเนนงาน ไดแก ทานพระอาจารย ว.วชรเมธ (สถาบนวมตยาลย) , หอจดหมายเหตพทธทาสอนทปญโญ, มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย), เครอขายพทธกา, เครอขายตลาดสเขยว, มลนธสขภาพไทย, มลนธคมครองเพอผบรโภค, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) กลมบานน าเคม และภาคเครอขายตางๆ ศนยคนรนใหมใจอาสาเพอผประสบภย ไดมการด าเนนภารกจในการชวยเหลอผประสบภยน าทวม ซงมการเปดรบบรจาคสงของเครองใช เครองอปโภค -บรโภค จากผมจตศรทธา แลวสงตอใหกบภาคเครอขายทท างานในพนทประสบภย

หลงจากวนท 27 ตลาคม 2554 สถานการณน าเรมเขามาในกรงเพทฯ เพมมากขน จากทศนยธรรมศาสตรรงสต ตองอพยพผประสบภย และศนย ศปภ. ดอนเมอง น าเรมทวมสงขน จงมการประเมนสถานการณวา ศนยคนรนใหมสวนโมกขฯ เปนพนทเสยง รวมถงทรพยากรในกรงเทพฯเรมขาดแคลน จงมการยายศนยคนรนใหม ไปทศนยแมกลอง ณ โรงเรยนศรทธาสมทร จงหวดสมทรสงคราม ซงเปนพนททสามารถระดมความชวยเหลอเปดรบบรจาคเงนจากทางภาคใต รวมทงมการประสานงานไปกบเครอขายเดกคายอาสา และภาคในแตละภมภาคเพอจดตงศนยระดมทรพยากรอกหลายจด เชน ศนยหาดใหญ, ศนยโคราช, ศนยเชยงใหม เปนตน ปจจบนสถานการณน ากยงสงผลกระทบในหลายพนท แตในวกฤตกยงมโอกาส ทสามารถสรางคนรนใหมใหมจตอาสาและมประสบการณทจะรบมอกบภยพบตในอนาคต จากปรากฏการณน าทวมครงน จะเหนไดวา คนรนใหมไดลกขนมาเปนอาสาสมครอยางลมหลาม อาสาสมครเหลานอยากจะใชเวลาทมอยอยางจ ากดจากหนาทการงานและการเรยน เพอมาแบงเบาทกขอะไรไดบาง ดงนน วกฤตการณในครงน จงเปนโอกาสทดทจะสรางคนเหลาน เพอสรางส านกทดตอสงคมและพฒนาระบบงานในการจดการภยพบตใหมประสทธภาพมากยงขน

ภาพท 16 ตวอยางภาพกจกรรมขบเคลอนโครงการฯ ในเวปไซคของมลนธสยามกมมาจล

21

3.2 มลนธชมชนไทย

ภาพท 17 ภาพสญลกษณของมลนธชมชนไทย

“มลนธชมชนไท” เปนองคกรพฒนาเอกชน ทถกกอตงขนเมอป พ.ศ. 2535 โดยไดรบงบสนบสนนจากสถานทตเดนมารก (dance และ danida) ท าหนาทสนบสนนเสรมสรางความเขมแขงองคกรชมชน สรางกระบวนการเรยนร สนบสนนการพฒนาศกยภาพแกนน า และการเชอมโยงระหวางเครอขายตางๆ เพอใหเกดกระบวนการผลกดนการแกปญหาเชงโครงสรางในระดบนโยบายรวมกนของชมชนทไดรบผลกระทบจากการพฒนา

จดมงหมายเรมแรกในการกอตงมลนธฯ คอ ตองการเปนศนยกลางความรวมมอของกลมคนฝายตาง ๆ ในสงคม ทงในและตางประเทศทมเจตนารมณในการพฒนาชมชนทองถน ทงในเมองและชนบท และสนบสนนกจกรรมการศกษาวจยและสงเสรมภมปญญา พรอมไปกบการแกไขปญหาคนจน ทงในเมองและชนบท รวมทงผลตสอประชาสมพนธ และเผยแพรงานพฒนา โดยไมด าเนนการเกยวของกบการเมองใด ๆ ทงสน

ในป พ.ศ. 2545 ทางมลนธฯ ไดรวมมอกบสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) และ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) จดท าโครงการปฏบตการชมชนและเมองนาอย (lcap) มพนทน ารองใน 12 เมอง และในอนาคตจะขยายเชอมโยงเปน 100 เมองทวประเทศไทย อาท การฟนฟเมองเกาสามชกตลาดรอยป ท าใหเกดกระบวนการอนรกษฟนฟโดยชมชนและทองถน จนไดรบรางวลจากหลายหนวยงาน รวมทงรางวลจากยเนสโก รวมถงเปนพนทตนแบบในการเรยนรของชมชนและทองถนอน ๆ อกกวาปละ 300 คณะไดเขามาศกษาดงาน

ซงตอมา มลนธชมชนไทไดรวมมอกบ สสส. ด าเนนโครงการทเกยวกบชมชนอกหลายโครงการ อาท โครงการเสรมสร างสทธและโอกาสเ พอความเปนธรรมทางสขภาวะของชมชนและผดอยโอกาส เพอชวยสรางเสรมกลมคนยากจน ชมชนแออด กลมคนชายขอบ ใหสามารถเขาใจและเขาถงสทธ และมสวนรวมในกระบวนการสรางโอกาสและความเปนธรรมทางสขภาวะ โดยเนนการท างานเชงรก ลงพนทท ากจกรรมรวมกบชาวชมชน อยางเครอขายชมชนเพอการปฏรปสงคมและการเมอง จงหวดอบลราชธาน ทด าเนนโครงการโมเดลเกษตรเมองเพอพฒนาคณภาพชวต ดานความ

22

มนคงทางดานอาหารในชมชน สงเสรมอาชพและรายได โดยมกจกรรมการปลกพช เลยงสตว ตลาดนดจ าหนายผลตผล เปนตน

ดานปญหาทดน มเครอขายองคกรชมชนเมองเชยงใหม เขาไปด าเนนการรวมกบชมชน จดท าโครงการเสรมสรางสทธและโอกาสเพอความเปนธรรมทางสขภาวะของชมชนในทดนรถไฟ เพอแกไขปญหาทอยอาศยในชมชนรถไฟสามคค ซงตอมาไดรบการอนมตเชาทดนจากบอรดการรถไฟแหงประเทศไทย

เครอขายสทธคนจนพฒนาภเกต ซงมสมาชกกวา 30 ชมชน รวมมอกนในการแกไขปญหาการถอครองทดนและทอยอาศย การฟนฟสงแวดลอม การจดสวสดการและธนาคารชมชน และการพฒนาคณภาพชวตกลมชาตพนธชาวเล กลไกการผลกดนแกไขปญหามคณะกรรมการรวมกบหนวยงานรฐในระดบจงหวดและระดบชาต จนเกดการแกปญหาอยางเปนรปธรรม เชน โครงการบานมนคงใน 12 ชมชน การเสนอการจดท าโฉนดชมชน 13 ชมชนซงผานการพจารณาแลว 7 ชมชน การฟนฟวถชวตชาวเล และการปลกปาชายเลน เปนตน

สวนการท างานดานกลมคนไรสญชาต มเครอขายการแกปญหาคนสญชาตคนไทย ในจงหวดระนอง และจงหวดประจวบครขนธ เนองจากการแบงเขตแดนระหวางไทยและพมา ท าใหมชมชนคนไทยสวนหนงทตกอยในเขตดนแดนพมา กลมคนไทยเหลานเมอกลบเขามาอยอาศยในประเทศไทยไมไดรบสญชาตไทย จงไมมสทธในดานตางๆ เชน ถกจ ากดการเดนทาง การเรยนหนงสอฯลฯ ทางเครอขายฯ ไดเขาไปชวยการส ารวจขอมลรายบคคล การพฒนาทอยอาศยและสภาพแวดลอม จดตงกลมออมทรพย เปนตนรวมถง การผลกดน ราง พ.ร.บ.สญชาต เพอใหกลมคนไทยทไรสญชาตมสทธไดรบสญชาตกลบคน ตามหลกการไดสญชาตสายโลหต ซงพ.ร.บ.ฉบบนก าลงถกพจารณาในคณะกรรมการกฤษฎกา กอนเสนอเขาพจารณาในสภานตบญญตตอไป

นอกจากน ยงมโครงการฟนฟวถชวตและเตรยมความพรอมรบมอภยพบตโดยชมชนเปนแกนหลก ทรวมมอกบส านกสนบสนนการควบคมปจจยเสยงหลก (ส านก1) สสส. เพอสรางพนทน ารองกระบวนการฟนฟวถชวตหลงประสบภยน าทวมโดยชมชนและเครอขาย ใน 5 พนทตนแบบ คอ จงหวดนครราชสมา ปทมธาน อบลราชธาน สงขลา และกทม.เขตบางขนเทยน รวมทง ผลกดนนโยบายการมสวนรวมในการจดการภยพบตและการจดทรพยากร โดยการมกลไกรวมของทกภาคสวนผานการสอสารสาธารณะและสงคม

ทกลาวมาขางตน เปนเพยงแคโครงการบางสวน ททางมลนธฯ ไดเขาไปท างานรวมกบชมชน เพอชวยแกไขปญหาความเดอดรอน นอกจากน ยงมโครงการ ชวยฟนฟกลมชาตพนธทไดรบผลกระทบจากนโยบาย แผนพฒนาโครงการขนาดใหญ และการสรางเขอน การเขาไปตดตามแกไขปญหากลมชมชนทไดรบผลกระทบจากการใหสมปทานเหมองแร และกจกรรมทสรางสรรค ไดแก

1) การจดการภยพบตโดยเครอขายชมชนเปนแกนหลก 2) การแกปญหาทดน ทอยอาศยและทรพยากรสงแวดลอม 3) กลมชาตพนธชาวเลและชนเผาพนเมอง 4) คนไทยพลดถน คนไรสญชาต 5) การประกอบอาชพของชมชน

23

6) พนทสสาน พนทสาธารณะของชมชนชาวเล 7) วฒนธรรมทองถน-ประเพณ-ภาษา 8) 3 จงหวดชายแดนใต 9) กองทน-กระบวนการยตธรรม 10) การศกษาลมน าและชายฝงอาวไทย เปนตน ซงสามารถเขาอานรายละเอยดเพมเตม หรอตดตามกจกรรมของทางมลนธฯ ไดท

เวบไซต www.chumchonthai.or.th สถานทตดตอเลขท 11 ถนนกรงเทพกรฑา ซอยบานสสม แขวงหวหมาก เขตบางกะป กรงเทพฯ 3.3 มลนธสรางสรรคเดก

ภาพท 18 มลนธสรางสรรคเดก หรอ บานสรางสรรคเดก กอตงโดย ครหยย

มลนธสรางสรรคเดกเปนหนวยงานทมสถานรองรบเดกดอยโอกาสทางสงคม ไดแก เดกเรรอน

เดกลกกรรมกรกอสราง เดกก าพรา เดกพอแมตองโทษจ าคก เดกถกทารณกรรม เดกทไดรบผลกระทบจากโรคเอดส เปนตน พรอมกบมการแกไขปญหาของเดกโดยการ ฟนฟ และพฒนา ใหเดกไดมโอกาสพฒนาตนตามศกยภาพของเดกแตละคน ภายใตบรรยากาศแหงความอบอน ความรก ความเขาใจ การใหอภย และการใหโอกาส ตลอดจนใหไดรบการศกษา และการมสวนรวมในการพฒนาสงคม โดยเปดบานรองรบเดก 2 หลง คอ บานอปถมภเดก และบานสรางสรรคเดก

นอกจากนยงเปนหนวยงานทรเรมการท างานเชงรก โดยการน าครรกเขาไปหากลมเปาหมาย โดยมวธการกลไกทเหมาะสม ทชวยเหลอแกไข ฟนฟ พฒนา เดกและเยาวชนเพอใหเดกเหลานนสามารถคนสสงคมอยางประณต การท างานทไมค าน งถงมตเวลาการท างาน เนนเวลาทลงไปถงกลมเปาหมายเปนหลก โดยกลมเปาหมายไดประโยชนสงสด และสามารถพฒนาและพงพาตนเองได ซงไดแก โครงการศนยเดกกอสราง โครงการครขางถนน โครงการรถความรเคลอนทสชมชน โครงการครสญจร และโครงการชวยเหลอเดกและครอบครว

24

เปนหนวยงานทเปนแหลงการเรยนรและการศกษาอยางตอเนอง ใหกบนกเรยน นสต นกศกษา เปนสถานทฝกงาน, ฝกอบรม ตลอดจนการศกหาหาขอมล นกวชาการและอาจารยทเกยวของในการวางแผนนโยบาย ยทธศาสตร จะใชขอมลท “ศนยขอมลของมลนธสรางสรรคเดก” เปนขอมลเชงวชาการ ท างานวจยและวทยานพนธตางๆทเกยวของกบเดกดอยโอกาสทางสงคม และเปนหนวยงานรเรมการท างานอาสาสมคร จากประชาชน นกเรยน นสต นกศกษา ในหลากหลายรปแบบ เชน การเขามาเปนอาสาสมครในการท างานของมลนธฯ เชน อาสาสมครพทกษเดกเรรอน อาสาสมครเยาวชนสรางสรรค เปนตน บางสวนเปนผบรจาคทรพยสนและงบประมาณในการดาเนนงานของมลนธฯ ตลอดจนการเขามาเปนพอแมอปถมภเดก และเขามาเลยงอาหารเดกตามความสมครใจ และเปนผเผยแพรการทางานของมลนธฯ ในระดบกวาง

มลนธสรางสรรคเดกมการท างานเชอมโยงกบองคกรพฒนาเอกชน และภาครฐ โดยการท างานเชอมโยงเปนเครอขาย เชน รเรมการจดตง “เครอขายองคกรเพอเดกเรรอน” “เครอขายองคกรเพอเดกลกกรรมกรกอสราง” ตลอดจนการท างานรวมกบองคกรพฒนาเอกชนในการจดงานเวทสทธ เดกอยางตอเนอง คอ คณะท างานดานเดก และเครอขายคนทางานเพอเดก และรวมผลกดนส านกงานต ารวจแหงชาตไดตง “ศนยพทกษเดก เยาวชน และสตร ส านกงานต ารวจแหงชาต” โดยมโครงการกองปราบจวเพอใหเดกไดมารวมอบรมและพฒนาตนเองใหเทาทนตอการลอลวงรปแบบตางๆ ผลกดนใหโรงพกมหองสอบสวนเดก, หองชตวเดก, พนกงานสอบสวนหญงและการท างานเปนทมสหวชาชพ และโครงการนกเรยนนายรอยสมผสปญหาชมชนอยางตอเนองและรวมถงจดตง “ศนยพทกษและชวยเหลอเดกทางการศกษากระทรวงศกษาธการ” โดยไดด าเนนการท าเรอง รบแจงเหตเดกถกละเมด และใหความเปนธรรมแกเดกอยางเรงดวน. รบเรองราวรองทกขจากเดกนกเรยนทถกใหออกหรอไลออกจากโรงเรยน, เปดกลไกของกระทรวงศกษาธการ ใหเดกพการและเดกดอยโอกาสกลมตางๆ เขารบการศกษาไดอยางทวถง และเปดมตของความหลากหลายทางการศกษาใหมการปฏบตมากขน เพอ “ใหเดกทกคนตองไดเรยนและไดรบการปกปองคมครอง”

มลนธสรางสรรคเดกรเรมและการพฒนา “อดตเดกเรรอน เดกลกกรรมกรกอสราง” มาท างานพฒนาชวยเหลอเดกในรปแบบ “ผชวยครขางถนน และผชวยครเดกกอสราง” และพฒนาเปนเจาหนาทของมลนธฯ จ านวน 6 คนโดยการเปดโอกาสในการเรยนหนงสอและการเรยนรวธการตางๆทชวยเหลอนองๆ ใหพนจากการเปนเดกเรรอน เดกลกกรรมกอสราง ทงดานการพฒนาการท างานดวยการศกษาดงาน อบรม เขาประชม แลกเปลยนการท างาน เพอเปนการสรางความตระหนกใหเหนคณคา ศกยภาพของตนเองและเปนทรพยากร ทนทางสงคมทมคณคา พรอมทจะไปชวยเหลอผดอยโอกาสในสงคมตอไปนอกจากนยงผลกดนใหเกดนโยบายและแผนพฒนาเกยวกบเดกดอยโอกาส โดย ป 2534 ไดรวมกบองคกรพฒนาเอกชนดานเดก โดยพบวาปญหาทเกดขนกบเดกเรรอน เดกลกกรรมกรกอสราง เดกก าพรา ฯลฯ เปนเดกทขาดเอกสารหลกฐาน ,ใบเกด,ทะเบยนบาน ทจะเขาเรยนในโรงเรยนทสงกดกรงเทพมหานคร และสงกดสานกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต ไมรบเดกเขาเรยนในโรงเรยนตางๆ จงไดมการท าหนงสอถงปลดกระทรวงศกษาธการหาแนวทางแกไขกระท ง กระทรวงศกษาธการไดออก “ระเบยบวาดวยหลกฐาน วนเดอน ปเกด ในการรบนกเรยน นกศกษาเขาเรยน ในสถานศกษา พ.ศ. 2535 และแนวปฏบต ในการจดการศกษาสาหรบเดกทไมมหลกฐาน

25

ทะเบยนราษฎรและเดกทไมมสญชาตไทย” ส าหรบโรงเรยนสงกดส านกการศกษา กรงเทพมหานคร ใหรบเดกทกคนเขาเรยนไวกอนแลวใหระยะเวลาในการหาหลกฐานของเดก โดยมโรงเรยนน ารองหลายโรงเรยน เชน โรงเรยนวดเทวสนทร โรงเรยนวดหลกส โรงเรยนตลงชน เปนตน แตโรงเรยนทสงกดสานกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาตยงไมอนญาตใหเดกเขาเรยนจนกระทงป 2541 ไดมคาสงจากรฐมนตรกระทรวงศกษาธการ ใหทกหนวยงานทสงกดกระทรวงปฏบตตามระเบยบขางตน และไดมการแกไขเพมเตมมตของคณะรฐมนตรฉบบน ในป 2549 และรวมผลกดนการแกไข ปว.294,ปว 132 ทใชมาอยางยาวนาน โดยเฉพาะเรองการท างานชวยเหลอเดกเรรอน จนแกไขเปนพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546

ไดผลกดนใหทางส านกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร จดด าเนนการ โครงการครอาสาสอน ในแหลงกอสรางและเดกเรรอน โดยรวมกบคณะสงคมสงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทางมลนธฯพรอมดวยเจาหนาททกทานไดจดฝกอบรมครอาสาในภาคปฏบต ในพนทททางมลนธท างานอย ในระยะเวลา 3 สปดาห แลวจงกลบไปปฏบตงานในหนวยงานของกรงเทพมหานคร ในขณะนทางสานกสวสดการสงคมยงดาเนนโครงการตอเนองและรวมเปนสมาชกเครอขายองคกรเพอเดกเรรอน และเครอขายองคกรทางานเพอเดกลกกรรมกรกอสราง โดยมคณะครอาสาสอนเดกเลกในแหลงกอสราง จานวน 10 คน คณะครอาสาสอนเดกเรรอน จนพฒนาเปนศนยการเรยนรเดกดอยโอกาส จ านวน 10 คน พรอมมอาสาสมครหนมสาวทเขาไปเรยนรงานจ านวนมาก ตอมาในป 2535 เปนมา ไดเรมขยายแนวความคดเกยวกบการท างานชวยเหลอเดกเรรอนไปยงสวนภมภาค ซงไดแก มลนธเพอชวตเดก จงหวดอดรธาน มลนธสงเสรมการพฒนาบคคล,โครงการชวยเหลอเดก จงหวดขอนแกน บานเดกพระมหาไถพทยา จงหวดชลบร โครงการพฒนาเดกดอยโอกาส(พนทสะพานพทธ) กลมพนธกจเพอสงคม จงหวดสมทรปราการ โครงการสรางสรรคเดกเวยงพงค จงหวดเชยงใหม โครงการสรางสรรคเดกสงขลา จงหวดสงขลา เปนตน แลวไดด าเนนการตอเนองขยายไปยง กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน (เทศบาลและมหานครเทศบาล) ทจดครอาสาสอนไปด าเนนการตามจงหวดตาง ๆ 19 จงหวด และในป 2544 ไดขยายไปยงโครงการครต ารวจรถไฟขางถนน และครต ารวจขางถนนทด าเนนการตอเนองในปจจบน และในป 2545 ทางกรมการศกษานอกโรงเรยน ไดด าเนนโครงการจดการศกษานอกโรงเรยนเพอพฒนาทกษะชวตเดกเรรอน จ านวน 17 จงหวด

มลนธสรางสรรคเดกไดรเรมโครงการพอแมอปถมภเดก ซง เปนการเชอมสายสมพนธแหงความเกอกล และความปรารถนาดจากผใหญสเดกททกขยาก และดอยโอกาสท อยในบานทมลนธฯ และโครงการทนการศกษาเดกดอยโอกาส จากสภาพเศรษฐกจและสงคมปจจบน ท าใหเดกๆ มากมายขาดโอกาสทางการศกษา เดกบางคนไมมโอกาสไดเรยน เดกบางคนตองออกจากโรงเรยน ซงทางมลนธฯ ขอเชญชวนผมจตอาสาเขารวมโครงการ และสามารถเขาไปดรายละเอยดเกยวกบการสมครโครงการไดท เวบไซคของมลนธสรางสรรคเดก http://www.fblcthai.org/

26

3.4 ธนาคารจตอาสา

ภาพท 19 สญลกษณธนาคารจตอาสา

ธนาคารจตอาสา มความหมายถง เวลารวมทอาสาฝากไวกบธนาคาร นนคอเวลาทงหมดทอาสาไดมาประกาศความตงใจเพอน าไปท างานจตอาสา เวลารวมของภารกจทตองการอาสา คอเวลารวมทงหมดของโอกาสในการท าจตอาสา และเวลารวมทอาสาไดปฏบตภารกจไปแลว คอเวลารวมทงหมดทถกใชในการท างานอาสาแลว

ฐานคดของการตงธนาคารจตอาสาขน เนองจากเชอวาสงคมไทยจะเปนสงคมอดมไปดวยความรกความสข มความมนคง และพฒนากาวหนาตอไปได เพราะทกคนรวมสรางสงคมนขนมา ไมจ ากดวาเปนวยไหนหรออยในหนาทการงานใด เราตางมความมงมนตงใจเพอสรางประเทศไทย เราไมนงเฉยดดาย แตจะลกขนยนมอมาชวยเหลอกน ทกๆ คนบนผนแผนดนไทยสามารถเปนอาสาสมครผอทศก าลงความสามารถและเวลาอนมคาของตนใหแกประโยชนสวนรวม ธนาคารจตอาสาเปนพนทใหทกคนไดเขามาใชเพอประกาศความตงใจทจะแบงปนเวลาใหกบสงคม เวลาเหลานคอทนของความมงมนตงใจของคนไทยทงประเทศเปนทน และหลกประกนความมนคงของสงคม เปนเครองชวาจตอาสาคอคณคาทสงคมไทยยดถอ เพราะการใหเวลาคอการมอบสมบตล าคาทเรา ทกคนมอยอยางเทาเทยมกนใหแกสวนรวม และใหแกกนและกน จากเดมทเราพรอมจะมอบเวลาใหคนทเรารก ธนาคารจตอาสาชวยเพมชองทางใหเราสามารถมอบเวลาใหกบสงคม ใหกบบานทเรารก โดยมระบบแนะน ากจกรรมอาสาทเหมาะกบความสนใจ ความสามารถ และแบบแผนการใชชวต ใชเวลาวาง อกทงมบรการเสรมความร ความเขาใจ ทกษะ เตรยมความพรอม ใหกบทงอาสาและองคกร รวมถงการแลกเปลยนเรยนรสะท อนแบงปนประสบการณหลงกจกรรม

ธนาคารจตอาสามภารกจ 3 สวนหลก ไดแก 1) ระบบธนาคารเวลา (Time Bank) เปนระบบสนบสนนการท างานอาสา ทเขาถงไดทาง

Internet ใหอาสาสมครไดแสดงความตงใจจะใชเวลาเพอท างานอาสา โดยรวบรวมสถตการใชเวลา ยงมระบบคดเลอกและแนะน างาน (matching) ใหคนหางานอาสาทเหมาะกบตนเอง ตรงกบความสนใจ ความถนด ทกษะ ความสามารถ หรอความสะดวก ไมเฉพาะแตในสถานการณภยพบตเทานน แตยงรวมถงงานอาสาสมครเพอสงคมทกประเภททมอยแลวในประเทศไทยดวย

27

2) การปฐมนเทศและการอบรม (Orientation and Training) เปนกระบวนการเตรยมพรอมอาสาสมครกอนลงไปท างานอาสา เพอใหอาสาไดเกดประสบการณทด ไดเรยนร และพฒนาตนเองอยางรอบดานทงทางกาย ทางใจ และทางสงคม นอกจากนการจดอบรมใหกบองคกรทรบอาสาเขาไปท างานกเปนสงส าคญเชนกน เพราะการจดกจกรรมเพอใหเกดประโยชนสงสดกบอาสานนจ าเปนตองมทงความเขาใจและทกษะ รวมถงมการจดท าคมอรวบรวมองคความรเรองการปฐมนเทศและการอบรมดวย

3) อาสาสมพนธ (Volunteer Relation Management) เปนการสรางความตอเนองในการมกจกรรมความรวมมอและสอสาระะหวางอาสาสมครและองคกรทจดกจกรรม นอกจากจะเปนชองทางในการสอสาร งานอาสาสมพนธยงชวยใหก าลงใจ เปดโอกาสการแลกเปลยนประสบการณ และความประทบใจ จากการท างาน ตลอดจนสามารถพฒนาเปนชมชนเครอขายความรวมมอตามประเดนความสนใจ หรอตามพนทตอไป

ประเภทภารกจจตอาสา มหลากหลายดานดงน 1) กภยและฟนฟจากภยพบต 2) หตถกรรมและงานฝมอ เยบ ปก ถก รอย 3) ศาสนาและปฏบตธรรม 4) ศลปวฒนธรรม ทองเทยว ดนตร กฬา นนทนาการ 5) อาหารและโภชนาการ 6) สงแวดลอมและการเกษตร 7) กอสรางและงานชางเทคนค 8) ประสานงานและบรหารจดการ 9) เดกและเยาวชน 10) สตร 11) ผสงอายและครอบครว 12) ผพการ 13) ไอท และคอมพวเตอรกราฟฟค 14) สอ สอสาร ประชาสมพนธ และการตลาด 15) สนข แมว และสตวเลยง 16) กฎหมาย 17) สขภาพและสาธารณสข 18) การศกษาและฝกอบรม ทงนสามารถคนหารายละเอยดเกยวกบงานจตอาสาของธนาคารจตอาสาไดท เวปไซค

http://jitarsabank.com

28

3.5 มลนธหวใจอาสา

ภาพท 20 สญลกษณมลนธหวใจอาสา

มลนธหวใจอาสา กอตงขนเมอ 28 เมษายน 2551 โดยประธานคณะกอตงคอนายไพบลย วฒนศรธรรม พรอมกบผรวมอดมการณ ปจจบน มคณหญงชฎา วฒนศรธรรม เปนประธานกรรมการ มวตถประสงคทส าคญ คอใหค าปรกษา จดกระบวนการเรยนร สงเสรมหรอด าเนนการเกยวกบการจดการเชงระบบและอยางเปนขบวนการในงานพฒนาสงคม ทรวมถงการพฒนางานอาสาสมคร การสงเสรมการท าความด การสรางเสรมสขภาพ การพฒนาชมชนทองถน การพฒนาประชาสงคม และอนๆ โดยมแผนงานส าคญ 5 แผนงานหลก โดยมการจดสรรงบประมาณจากรายไดและการบรจาค สนบสนนเปนกองทนแตละแผนงาน คอ

1) แผนงานสงเสรมการมหวใจอาสาและการแบงปนในสงคม ม “กองทนสงเสรมการมหวใจอาสาและการแบงปนในสงคม” รองรบ มโครงการส าคญภายใตแผนงานไดแกโครงการเสรมสรางเ ค ร อ ข า ย จ ต อ า ส า เ พ อ ก า ร พ ฒ น า อ ง ค ก ร แ ล ะ ส ง ค ม อ ย า งยงยน (HAPPY HEART TO HAPPY SOCIETY) เนนการเสรมสรางความรวมมอและพฒนาศกยภาพเครอขายองคกรแหงการใหเพอสงคม ในภาคธรกจ โดยมองคกรแหงการใหทเขารวมโครงการกวา 200 องคกร

2) แผนงานสงเสรมสนตวธเพอสงคม ม “กองทนสงเสรมสนตวธเพอสงคม” 3) แผนงานสงเสรมชมชนเขมแขงเปนสข ม “กองทนสงเสรมชมชนเขมแขงเปนสข” รองรบ ม

โครงการส าคญภายใตแผนงาน ไดแก โครงการสงเสรมเครอขายชมชนสรางสข ดวยกระบวนการจดท าเปาหมาย ตวชวดความสขชมชน ตามแนวทาง อ.ไพบลย วฒนศรธรรม มการบรการวชาการเพอการฝกอบรม เครองมอ วธการจดท าแกชมชน และองคกรภาครฐและเอกชนทสนใจ ซงมชมชนและต าบลทเขารวมโครงการ 50 แหง ใน 5 จงหวดของภาคกลาง ตะวนตก ภาคใต และ กทม.

4) แผนงานสงเสรมการปองกนโรคมะเรงและโรคหวใจ ม “กองทนสงเสรมการปองกนโรคมะเรงและโรคหวใจ” รองรบ โครงการส าคญภายใตแผนงาน ไดแก โครงการเดน-วง สงคมสดใสดวยหวใจอาสา ซงมการจดขนทกป เพอสงเสรมดานสขภาพและสอสารการให ดวยหวใจอาสาในระหวางการด าเนนกจกรรม

5) แผนงานสงเสรมการเชอมประสานภาคพฒนาประเทศไทย ม “กองทนสงเสรมการเชอมประสานภาคพฒนาประเทศไทย” รองรบ มโครงการส าคญภายใตแผนงาน ไดแก โครงการเสรมสรางความเขมแขงภาคประชาสงคม เพอสรางสรรคระบบสงคมทเออตอสขภาวะ โดยมเปาหมายเพอเพมขดความสามารถของเครอขายองคกรภาคประชาสงคม ตามประเดนงานตางๆ 15 เครอขาย

29

4. กลม องคกร เครอขายทมบทบาทและท างานดานจตอาสาในตางประเทศ 4.1 กลมกรนพซ (GREENPEACE)

ภาพท 21 สญลกษณกลมกรนพซ (GREENPEACE) จากคนรกสงแวดลอม...สกรนพซ...เพอสงคม

ประวตความเปนมาของกลมกรนพซ เรมจากป พ.ศ. 2514 กลมนกกจกรรมกลมเลก ๆ จากเมองแวนคเวอร แคนาดา ซงไดรบแรงบนดาลใจจากวสยทศนแหงโลกสเขยวและมสนตสข ไดแลนเรอหาปลาเกา ๆ ออกจากแวนคเวอร แคนาดา การแลนเรอในครงนนท าใหพวกเขาเหนการทดลองนวเคลยรใตดนทเกาะอมชตกา ซงเปนเกาะเลก ๆ นอกชายฝงตะวนตกของรฐอลาสกา ซงเปนภมภาคทเสยงตอแผนดนไหวมากทสดแหงหนงในโลก อมชตกาเปนสถานหลบภยของนากทะเลทใกลสญพนธ 3,000 ตว และเปนบานของนกอนทรยหวลาน เหยยวตางถน และ สตวปาอน ๆ มากมาย เรอของพวกเขาถกขดขวางกอนทจะไปถงอมชตกา เรอของพวกเขาถกกระแทกอยางแรง แมคทกการดถกตโดยหนวยจโจมฝรงเศสจนตาขางหนงสญเสยการเมองเหน จงยอนกลบไปใหมอกครงในปตอมา และการตอสขนมหากาพยกเปนเรองราวในสอทวโลก เมอเรอล าเลกจวทาทายหนงในกองทหารทยงใหญทสดในโลก สหรฐอเมรกายงคงจดระเบดอยางหนกหนวงตอไป พวกเขาพยายามขดขวางและจดประกายเลกนอยใหแกความสนใจของสาธารณชน ในทสดเสยงของพวกเขากมผไดยนแลว การทดลองนวเคลยรบนเกาะอมชตกาไดสนสดลงในปเดยวกน และเกาะแหงนนไดถกประกาศใหเปนสถานหลบภยของนกทงหลาย ในอก 2 ทศวรรษตอมา แมคทกการด พยายามประชนกบรฐบาลฝรงเศสในเรองการทดลองอาวธนวเคลยรในทะเลในศาลหลายครง และผงาดขนเปนผน ากรนพซทวโลก และกอตงกรนพซสากลขน โดยนกกจกรรม ซงเปนผกอตงกรนพซ เชอวาบคคลไมกคนสามารถสรางความเปลยนแปลงได

ภาพท 22 ภาพเรอกรนพซทรบอาสาสมครจากทวโลก และแลนเรอออกไปปฏบตภาระกจพทกษโลก

30

ปจจบน กรนพซเปนองคกรนานาชาตทใหความส าคญแกการรณรงคเพอสงแวดลอมเปนอนดบแรก กรนพซมส านกงานใหญอยในกรงอมสเตอรดม เนเธอแลนด มผสนบสนน 2.8 ลานคนทวโลก และมส านกงานประจ าประเทศและภมภาคใน 43 ประเทศ ความส าเรจของกรนพซในการรณรงคดานสงแวดลอมในโลกตะวนตกเปนการปกปองโลกไวเพยงสวนเดยวเทานน ทกวนนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดกลายเปนแหลงรองรบมลพษจากโลกตะวนตกทสงผานมาในรปของการถายทอดเทคโนโลยทถกปฏเสธในบานตน กรนพซจงมอาจปลอยใหดนแดนทมงคงดวยทรพยากรธรรมชาตแหงนกาวตามความผดพลาดดานสงแวดลอมทเคยเกดขนมาแลวในอกมมหนงของโลก ดวยเหตนกรนพซเอเชยตะวนออกเฉยงใตจงถอก าเนดขน

เอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนภมภาคทส าคญมากตออนาคตของโลก มรดกทางธรรมชาตอน อดมสมบรณของภมภาคนมคาควรแกการปกปองในตวของมนเองอยแลว อยางไรกตามการพฒนาอตสาหกรรมและการเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรวใน 30 ปทผานมาไดสงผลกระทบมหาศาลตอสงแวดลอม ผลกระทบดานสงแวดลอมของภมภาคนยงขยายวงกวางออกไปยงประเทศอนๆ ดวย โดยสงแวดลอมทเสอมถอยรนแรงเกดขนแลวทวทงภมภาค มลพษและการผลาญท าลายทรพยากรก าลงทบถมขนทกขณะ นอกเหนอจากวกฤตเศรษฐกจเมอไมนานมาน เพราะบรษทขามชาตและประเทศทพฒนาแลวตาง ๆ มเปาหมายทภมภาคนเพอขยายการด าเนนงาน และเพมเทคโนโลยทท าลายสงแวดลอม สงทท าใหปญหาหนกขนไปอก ไดแก การขาดการตระหนกรของชาวเอเชยเกยวกบการท าลายสงแวดลอม และ กลไกอนออนแอของระบอบประชาธปไตยทควรตองใชเพมเสรมก าลงใหกบชมชนในการผลกดนการตดสนใจของรฐบาล กรนพซเลงเหนความส าคญของการพฒนาและภยคกคามทอาจเกดขนในพนทเหลาน ดงนน เพอทจะผนกก าลงการตอสขนในเอเชยตะวนเฉยงใต จงไดเพมกจกรรมตาง ๆ ขน

กรนพซมบทบาทอยางแขงขนแลวในหลายประเทศในเอเชย งานของเราในในเอเชย ไดแก การยบยงการน าเขาขยะสารพษอนตราย การรณรงคตอสภาวะโลกรอน โดยผลกดนการใชพลงงานหมนเวยนทยงยน การรณรงคใหบรษทตางๆ เลกใชสารพษในผลตภณฑอเลกทรอนกส การรณรงคใหรฐบาลมกฎหมายและอตสาหกรรมมนโยบายหยดการปลอยสารพษลงสแหลงน า การยตการสรางโรงไฟฟานวเคลยรซงเปนอนตรายรายแรง การรณรงคตอตานการท าลายปาฝนอนอดมสมบรณในอนโดนเซย การตอตานอาหารตดตอพนธกรรม (จเอมโอ) และ การผลกดนเกษตรกรรมยงยนทปลอดสารพษ กรนพซมกท างานกบกลมทองถนตางๆ จงมการรณรงคทประสบความส าเรจในอนเดย จน ญปน ฟลปปนส อนโดนเซย และ ไทย เรามงมนในการพฒนาองคกรในเอเชยในปลายทศวรรษท 80 และตนทศวรรษท 90 และเรมกอตงส านกงานในญปน (พ.ศ. 2532) จากนนในจน (พ.ศ. 2540) นอกจากนการด าเนนการส ารวจตรวจสอบดานสงแวดลอมในระยะแรกๆ กเรมขนในภมภาคเอเชยดวย โดยหลกๆ มงเนนไปทอนโดนเซยและฟลปปนส

เอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนภมภาคหลกทจะก าหนดทศทางความมนคงดานสงแวดลอมทวโลก เมอ 30 ปทผานมา กรนพซไดประสบความส าเรจในการรณรงคในประเทศทพฒนาแลวลดและก าจดมลพษและความเสอมถอยทางสงแวดลอม อยางไรกตามความพยายามและความส าเรจเหลานสามารถกลบหนามอเปนหลงมอได เพราะบรษทขามชาตเหลานสงออกเทคโนโลยสกปรก ซงท าใหสงแวดลอมในภมภาคนเสอมถอย ดงนน หลงจากทไดส ารวจและจดตงการรณรงคในประเทศหลกๆ ของโลก แลว ใน

31

ทสดกรนพซกประสบความส าเรจในการเปดส านกงานในเอเชย โดยกรนพซ เอเชยตะวนออกเฉยงใต กอตงขนอยางเปนทางการในวนท 1 มนาคม 2543 และกรนพซ เอเซยตะวนออกเฉยงใต ส านกงานประเทศไทยถอก าเนดขนเมอ 3 พฤษภาคม 2544 กรนพซเปนองคกรทยนหยดอยไดดวยการรบเงนบรจาคจากผทรกสงแวดลอม และปฏเสธทจะรบเงนชวยเหลอจากรฐบาลและเอกชน จงเปนองค กรทด าเนนงานอนรกษสงแวดลอมทเปนอสระอยางแทจรง

4.2 มลนธพทธฉอจไตหวนในประเทศไทย

ภาพท 23 สญลกษณมลนธพทธฉอจไตหวน

ฉอจ ถอไดวาเปน โมเดลจตอาสาเพอการพฒนามนษย มลนธฉอจหรอมลนธเมตตาสงเคราะห (ฉอ หมายถงเมตตา และจ หมายถงสงเคราะห) นบเปนตวอยางขององคกรการกศล สาธารณประโยชนทท าใหคนทวโลกไดเหนวา มนษยมศกยภาพและสามารถแบงปนความชวยเหลอตอกนไดอยางไมมทสนสด โดยไมหวงสงตอบแทน ฉอจเปนองคกรการกศลใหญทสดในไตหวน มสมาชกกว า 6 ลานคน (เกอบ 1 ใน 4 ของประชากรไตหวน) และมพลงขบเคลอนในการปฏบตภารกจตางๆ อาท การแยกขยะเพอลดปญหาสงแวดลอม และการชวยเหลอผประสบภยพบตทพรอมจะท างานในทกๆ จดบนโลก มอาสาสมครมากกวา 200,000 กวาคนทกระจายอยทวประเทศ มโรงพยาบาลมาตรฐานระดบนานาชาต จ านวน 6 โรง มมหาวทยาลยและวทยาลยเพอผลตแพทยพยาบาล และบคลากรทสนบสนนทางการแพทยทม “หวใจแหงความเปนมนษย” นอกจากนยงมโรงเรยนตงแตระดบอนบาลถงระดบมธยมทผสานความรควบคกบคณธรรมในการเรยนการสอน ปจจบน ฉอจ มสาขาใน 47 ประเทศ (สาขาฉอจในประเทศไทยกอตงเมอ พ.ศ. 2538 จดทะเบยนเปนมลนธเมอป พ.ศ. 2541 มสมาชกมากกวา 4,000 คน มสาขายอยอยทอ าเภอฝาง จงหวดเชยงใหม) มสมาชกประมาณ 10 ลานคนและอาสาสมครอกราว 1 ลานคนทกระจายอยทวโลก ความโดดเดนของฉอจ นอกเหนอจากภาวะผน าของทานธรรมาจารยเจงเหยยน ผกอตงองคกรพทธฉอจแลวกคอ คณภาพของบคลากรทมาท าหนาทเปนอาสาสมคร ซงมคณสมบตจนไดรบการยกยองตรงกนวา เปนผมน าใจไมตร ไมรงเกยจงาน ออนนอมถอมตน มงมนท างานหนก อดทน มความเพยร อาสาสมครเหลานไมไดรบเงนเดอน เมอจะตองเดนทางไปปฏบตภารกจชวยเหลอผประสบภยพบตทงในและนอกประเทศไตหวนกตองออกคาใชจายในการเดนทางทงหมดเอง เรยกวาเปนการท างานโดยไมหวงสงตอบแทนใด ๆ อยางบรสทธ ยดมนในหลกพรหมวหาร 4 คอ เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา ดวย

32

วถแหงพทธฝายมหายาน จงยงมงเนนไปทพลงแหงเมตตา (รกโดยไมแบงแยก) และอเบกขา (ใหโดยไมหวงสงตอบแทนใด ๆ) ทนาทงกวานนกคอ นอกจากอาสาสมครเหลานมความหลากหลายในเรองอาย อาชพ และฐานะทางสงคมทดมาก มทงวศวกร แพทย นกธรกจระดบซอโอ เศรษฐระดบรอยลานพนลาน แตกลบยงตองการมาเปนอาสาสมครผอทศตนทพรอมรบใชสงคมดวยความออนนอมถอมตน

ภาพท 24 ประตมากรรมหม น าโดยทานธรรมาจารยเจงเหยยน ทหนาพพธภณฑฉอจ ทฮวเหลยน

ในบรรดาส านกพทธหลาย ๆ ส านก ฉอจถอไดวาเปนส านกทใหญและทรงพลงทสด มมลนธ ฉอจซงกอตงมาตงแตป 2509 เปนองคกรแกนกลางในการด าเนนงาน โดยภารกจหลกขององคกรมดวยกน 4 ภารกจ คอ

1) การท ากจกรรมสงคมสงเคราะห 2) การจดบรการรกษาพยาบาล 3) การจดการศกษา 4) การสงเสรมวฒนธรรม นอกจากนยงไดแยกยอยออกไปเปน 8 กลม ไดแก 1) งานการกศล (charity) 2) งานดานการแพทย (medical) 3) งานดานการศกษา (education) 4) งานดานมนษยธรรม (humanitarian) 5) งานการบรรเทาทกขสากล (international relief) 6) ธนาคารไขกระดก (marrow registry) 7) งานดานการอนรกษสงแวดลอม (environmental protection) 8) งานอาสาสมครชมชน (community volunteers)

33

มลนธฉอจด าเนนงานดวยเงนบรจาคอยางสม าเสมอจากสมาชกราว 10 ลานคน มระบบบรหารจดการทดมาก การเงนโปรงใสมากจนเปนทเชอถอของคนทวไป จงมเงนมาใชท ากจกรรมตาง ๆ อยางมากมายไมรจบสน ประมาณการกนวา เงนบรจาคทมลนธฯ ไดรบนาจะมมลคารวมเปนหมนเปนแสนลานเหรยญ (1 เหรยญไตหวนเทากบ 1.2 บาท) เพราะฉอจไดขยายงานตาง ๆ ออกไปมากมาย ซงแตละงานจ าเปนตองใชเงนจ านวนมหาศาล ไมวาจะเปนการจดการศกษา การสรางโรงพยาบาล การกอตงธนาคารไขกระดก การท าสถานโทรทศน ฯลฯ แตเมดเงนทหลงไหลเขามลนธฯ ยงไมส าคญเทากบทนมนษยและทนทางจตวญญาณของสมาชกและอาสาสมครฉอจทรวมกนเปน “มหาเมตตา-มหากรณา” มความตงใจและพรอมจะลงมอท างานสารพดอยางเพอชวยเหลอผมทกขใหพนทกข ต งแตเรองงายๆ อนไดแก งานชวยท าความสะอาดบานเรอน ชมชน สถานทสาธารณะ การคดแยกขยะ การชวยสงเคราะหบคคลและครอบครวผยากไร ไปจนถงการชวยเหลอกรณภยพบตทงในและนอกประเทศ ทงยงมอาสาสมครฉอจทเปน “มออาชพ” ในสายงานหลายแขนงเขามารวมบรหารงานดานตาง ๆ ของมลนธฯ ใหด าเนนไปอยางมประสทธภาพ

แนวพทธของฉอจมองวา คนทกคนมเมลดพนธแหงความด มธาตของความรกความเมตตาอยในตว ทกคนจงควรฝกฝนจตใหรจกรกและขอบคณสรรพสงรอบตว ชาวฉอจจงนยมฝกฝนขอบคณผอนอยางจรงใจและนอบนอม แมไปชวยเหลอใครๆ กยงขอบคณผทใหตนชวยเหลอ การรจกขอบคณ (กนเอน) นถอเปนการฝกทจะรกและเคารพในผอน เปนการพฒนาจตอยางสม าเสมอ ใหชาวฉอจเปนคนทมจตใจด มองคนในแงบวก มองสรรพสงทเกดขนดวยความเขาใจและมความสข

ตวอยางงานอาสาสมครฉอจทสะทอนใหเหนถงการมงฝกฝนตนเองจากการลงมอปฏบตจรงอยางไมยอทอกคอ งานอาสาสมครแยกขยะตามชมชนตาง ๆ บรรดาอาสาสมครทเลอกท างานนเปรยบเหมอนมดงานโพธสตวหรอพระโพธสตวรากหญาทกมหนากมตาแกปญหาสงแวดลอมอยทวไตหวน กลมอาสาสมครเหลานจะมหนวยท างานกระจายแทรกตวอยตามชมชนตาง ๆ โดยจะขอใหประชาชนในละแวกนนน าขยะมาทงใหในวนททางการไมมาเกบ จากนนบรรดาอาสาสมครฉอจกจะขนยายขยะ น ามาคดแยก โดยไมรงเกยจวาเปนงานตอยต า เลอกทเปนประโยชนไปรไซเคล ไปขาย ไดเงนเขามลนธฯ รวมแลวปละเปนรอยลานเหรยญ เรยกวาไดทงเงนไดทงบญและยงไดฝกฝนตนเองอยางสม าเสมอ

ส าหรบหลกการฝกตนเปนชาวฉอจ ทานธรรมาจารยเจงเหยยนสอนเพยงใหเขาถงจตวญญาณทมความรกความเมตตาจรงๆ โดยแสดงผานพฤตกรรมออกไป ไมใชแคปรชญาทฤษฎเหตผล เชน พระพทธองคสอนเรองเมตตา กใหออกไปรกไปเมตตาคนอนใหจรง ไปใสใจผปวย ผบาดเจบ คนยากจนโดยตรงเลย โดยวธทจะบรรเทาความทกขของคนปวย คนจนทองหวกคอ ใหทานวตถกอน สวนคนรวยซงมความทกขใจทงๆ ทมกนมใช กตองเปดโอกาสใหเขาไดเหนคนทกขยาก เหนอรยสจส เหนถงอนจจง ความไมเทยง โดยพาเขามารวมท าประโยชน จนเขาเองเกดความรสกวาการชวยเหลอคนอนเปนความสข เขากจะยงยนดทจะเสยสละมารวม กระบวนการเชนนท ากนอยางตอเนอง คนไขคนจนทไดรบความรกความเมตตา เขากจะเกบความประทบใจนไวในใจเขา ตอไปเมอเขามโอกาส เขากอยากจะท าเชนนกบคนอนบาง เพราะเขาเคยไดรบจากคนอนมากอนแลว เหลานคอสงททานธรรมาจารยเจงเหยยนสอน ซงกคอการสอนใหเปนคนทมฝามอคว า (ให) มากกวาจะเปนคนฝามอหงาย (รบ)

34

กจกรรมสงคมสงเคราะหของมลนธฉอจเตบโตขยายวงกวางขวางมากขนดวยพลงศรทธาของสมาชกและพลงการบรหารจดการทผสมผสานมออาชพเขากบอาสาสมครทกระดบ ไมท างานอาสาสมครแบบมอสมครเลน หรอท าแบบท าบางหยดบางไมเปนระบบ ไมเอาจรงเอาจง งานสงคมสงเคราะหทวไป เชน การชวยเหลอผยากไร เชนทเคยท ามาตงแตอดตกไมหยด ในขณะเดยวกนกขยายไปจบงานใหญและใหญมาก เชน การเขาไปชวยเหลอประชาชนทประสบภยแผนดนไหวครงใหญทางตอนใตของไตหวนเมอป 2542 มลนธฉอจสงหนวยอาสาสมครเขาไปชวยเหลอเปนกลมแรก ท างานชวยเหลอหลายดานอยางตอเนองนานถง 5 ป ถอนตวออกมาเปนหนวยสดทาย โดยชวยรฐบาลกอสรางโรงเรยนทดแทนใหชมชนตางๆ มากถง 51 แหง ทกแหงกอสรางดวยเทคโนโลยทนสมยเพอปองกนแผนดนไหวในอนาคต จงตองใชเงนหลายหมนลานเหรยญ โดยคอย ๆ ระดมเงนบรจาค ขยายขอบขายการรบบรจาคออกไปเรอยๆ ใชเวลาด าเนนงาน 2 ปกวาจงแลวเสรจ ระยะหลง นอกจากการท างานสงคมสงเคราะหในประเทศแลว อาสาสมครฉอจยงประกาศศกดาไปทวโลก ดวยมองเหนวาโลกปจจบนเสยสมดลจากน ามอของมนษย ทกคนทตนแลวจงมหนาทชว ยกนเยยวยาโลก สรางสรรคโลก เหตการณสนามแถบบานเรา อาสาสมครฉอจกเขามาชวยเหลอตงแตตน ๆ โดยเฉพาะในประเทศอนโดนเซย อนเดย และศรลงกา เหตการณแผนดนไหวทปากสถานเมอไมนานมาน ธงอาสาสมครฉอจกไปโบกสะบดคกบธงสหประชาชาตเพอชวยเหลอผประสบภยพบตอยางเอาจรงเอาจง 5. คณคาทเกดจากการท างานจตอาสา

ความส าคญของจตอาสา 1) ท าใหบคคลมความคขนสงชวยยกระดบจตใจทเปยมไปดวยเมตตา เพราะจตอาสามงเนน

การใหมากกวาการรบ ท าใหไดพบความสขทเกดจากการให ซงเปนความสขทมคณคากวาความสขทเกดจากการไดรบ

2) บคคลทมจตอาสายอมเปนทรกใครของบคคลรอบขางเพราะมองเหนคณคาในความดทม อยในบคคลนน มากกวามลคาของทรพยสนใดๆ นอกจากนยงเปนการผกมตรแทไดอยางยงยน

3) ท าใหสงคมมการแบงปน การชวยเหลอเกอกลซงกนและกน รวมมอกนดแลรกษาสงของ สาธารณะเพอการใชประโยชนรวมกนรวมทงสงแวดลอมรอบตว

4) ท าใหสงคมนาอยและเปนสงคมคณภาพททกคนสามารถอยรวมกนไดพงพาอาศยซงกน และกน

งานจตอาสาเปนโอกาสสรางการเรยนรใหผอน งานจตอาสาจงเปนการเรยนรตลอดชวต และเปนการเรยนรตอเนอง เปนงานแสนพเศษทแมไมมใครออกค าสง แตรสกวา มนมคณคา มความหมายส าหรบเรา และส าหรบโลก การรวมมอกนรณรงคสงเสรม “จตอาสา” ใหเกดขนในประเทศไทย เปนการเรยก "น าใจงาม"ของคนไทย ใหกลบมาอกครงหนง และควรจะตองดขนกวาเดม เพราะ จะไมจ ากดอยเฉพาะญาตมตร เพอน หรอคนรจกเทานน แตควรตองเผอแผ ดแลสงคมไทย ดแลสงแวดลอม ชมชน ตลอดจนปญหาตาง ๆ รอบตวรวมกน รวมกนสรางสรรคสงด ๆ ท าดใหเปนรปธรรมกนมากขนใน ไมเพยงแต รอดวา ใครจะรบผดชอบเรองอะไร แตควรตองออกมา มสวนรวมรบผดชอบดวยกน ในยโรป หรออเมรกา คานยมในการเปนอาสาสมครมมานานแลว อนเนองมาจากแรงผลกดนของศาสนาครสต และความคดเรองประชาสงคมในสงคมตะวนตกทมสวนผลกดนใหเกดอาสาสมครอยางตอเนอง ยคแรก

35

ของจตอาสาในไทยมาจากการรวมตวชวยเหลอกนในหมชาวจนโพนทะเล ตอมาเกดกจกรรมคายอาสาพฒนาตามสถาบนการศกษา และโดยเฉพาะการเกดขนของเอนจโอ ท าใหความคดเรองการท างานอาสาสมครชวยเหลอสงคมแพรหลาย

"จตอาสา" คอ ผทมจตใจทเปนผให เชน ใหสงของ ใหเงน ใหความชวยเหลอดวยก าลงแรงกาย แรงสมอง ซงเปนการเสยสละ สงทตนเองม แมกระทงเวลา เพอเผอแผ ใหกบสวนรวม...อกทงยงชวยลด "อตตา" หรอความเปนตว เปนตนของตนเองลงไดบาง

"อาสาสมคร" เปนงานทเกดจากผทม จตอาสา ซงมความหมายอยางมาก กบสงคมสวนรวม เปนผทเออเฟอ เสยสละ เวลา แรงกาย แรงใจ เพอชวยเหลอผอน หรอ สงคมใหเกด ประโยชนและความสขมากขน การเปน "อาสาสมคร" ไมวาจะเปนงานใด ๆ กแลวแตทท าใหเกดประโยชนในทางบวก ลวนแตเปนสงทเราควรท าทงสน คนทจะเปนอาสาสมครไดนน ไมไดจ ากดท วย การศกษา เพศ อาชพ ฐานะ หรอ ขอจ ากด ใด ๆ ทงสน หากแตตองมจตใจ เปน "จตอาสา" ทอยากจะชวยเหลอผอน หรอสงคม เทานน

กจกรรมอาสาสมคร เปนกระบวนการของการฝก "การให" ทดเพอขดเกลาละวางตวตน และบมเพาะความรก ความเมตตาผอน โดยไมมเงอนไข ทงน กระบวนการของกจกรรม ซงเปนการยอมสละตน เพอรบใชและชวยเหลอแกไขวกฤตปญหาของสงคม อาสาสมครจะไดเรยนรละเอยดออนตอสงทเกดขนรอบตวมากขน สมผสความจรง เชอมโยงเหตและปจจยความสขและความทกข เจรญสตในการปฏบตงาน ทศาสนาพทธเรยกวา พรหมวหาร 4 คอ เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา เพอใหเกด "การให" ทด ซงนบวาเปนการใหทยงใหญ กจกรรมอาสาสมคร จงเปนกระบวนการทชวยใหบคคลไดขดเกลาตนเอง เรยนรภายใน และเกดปญญาได ทผานมาคนไทยอาจเคยชนกบการท าความดดวยการใชเงนลงทนในการท าบญ ไมคอยอยากออกแรงชวยเหลอ เพราะถอวา การท าบญกบสงศกดสทธ หรอผมบญบารมจะท าใหคน ๆ นนไดบญมากขน คนไทยจงมกท าบญกบพระ บรจาคเงนสรางโบสถ แตละเลยการ "ชวยเหลอเพอนมนษย"