3-3-3-3-3-���������������

20122012201220122012

�������������������������

Bosh muharrir

Halim SAIDOV

Ilmiy-metodik,axloqiy-ta’limiy,ommabop jurnal

Tahrir hay’ati

Baxtiyor DONIYOROV

Jo‘ra YO‘LDOSHEV

Islom ZOKIROV

Tal’at G‘AFFOROVA

Dilfuza TOSHMUHAMEDOVA

Nafisa SAFAROVA

Gulmira KAMILOVA

(bosh muharrir o‘rinbosari)

Manzilimiz: 100000, Toshkent,

Matbuotchilar ko‘chasi, 32- uy.

Telefonlar: (0-371) 236-74-23,

(0-371) 232-02-90.

Fax: (0-371) 233-72-28

Veb-sayt: www.bt-jurnal.uz

E-mail: talim-uz@xtv.uz

Jurnal O‘zbekiston RespublikasiMatbuot va axborot agentligida¹ 0056- raqam bilan 2006- yil22- dekabrda ro‘yxatga olingan.

MUASSIS:O‘zbekiston Respublikasi

Xalq ta’limi vazirligi

Jurnal maketi tahririyatning matbaa

bo‘limida tayyorlandi.Dizayner - B. Jontemirov.

Sahifalovchi - M. Fayziyeva.

Bosishga 2016- yil 26.07. kuniruxsat etildi. Ofset usulida chop

etildi. Qog‘oz bichimi60x84 1/8. Qog‘oz hajmi shartli

4 bosma taboq. Nashriyothisobida 4,65 bosma taboq.

Tiraji: 13895. 625- buyurtma.Bahosi kelishilgan narxda.

Tahririyat nuqtayi nazariga moskelmagan maqolalar tahlil etilmaydiva egalariga qaytarilmaydi.

© BOSHLANG‘ICH TA’LIM 2016- yil

Nashr uchun mas’ul:

B.YUNUSOVA.

Media-tur

Ta’til sururi........................8

Tajriba

Sinf sardori: mas’uliyatmi yokiimkoniyat?.............................9

Forum taassurotlari

Dillarni tutashtirganbayram...............................11

Metodik tavsiya

Tezlik, vaqt, masofa............14

Yo‘l harakati qoidasi

Yo‘l saboqlari hushyorlikkachorlaydi(1- sinf)............................15

Íàãëÿäíîå ïîñîáèå

«Çíàéêà»..........................16

Ôîðóì ó÷èòåëåé íà÷àëüíûõ êëàññîâ-2016

Íà÷àëüíîå îáðàçîâàíèå —îñíîâà ïðî÷íîãîôóíäàìåíòà.....................20

×òî ìíå äàëà íåçàâèñè-ìîñòü?.............................23

Äåòñêàÿ ïñèõîëîãèÿ

Âçðîñëûå è äåòè: êàê íàëà-äèòü äèàëîã......................24

Ïðàâèëà äîðîæíîãî äâèæåíèÿ

Ïóòåøåñòâèå â ñòðàíóäîðîæíûõ çíàêîâ(Êðóæêîâàÿ ðàáîòà).........26

Óðîê-ÊÂÍ

Çíàòîêè ïðèðîäû(Óðîê â 3-ì êëàññå)..........27

Jismoniy tarbiya

Umumiy rivojlantiruvchimashqlar.............................28

Tajriba almashamiz

Intellektni oshiruvchidarslar.................................30

Xazina

Maqollarni uch tildao‘rganamiz........................31

«Mahorat» tanlovi

Faol mualliflar safidabo‘ling..................................32

Êîíêóðñ «Ìàñòåðñòâî»

Ïîïîëíÿéòå ðÿäûàêòèâíûõ àâòîðîâ.............32

«Sano-Standart» MCHJbosmaxonasi.

100069, Toshkent shahri,Shiroq ko‘chasi, 100- uy.

2

O‘qituvchi: — Aziz o‘quvchilar!Bugungi darsimiz yurtimizmustaqill igining 25 yill igigabag‘ishlangan bo‘lib, sizlar bilan«Kecha kim edik-u, bugun kimbo‘ldik?» mavzusida suhbatlashamiz.

Jahon shoirlari Vatan sha’niga,Sifat axtarmishlar qator va qator.Nihoyat kelmishlar bitta ma’niga,Ona Vatan, deya bitmishlar ash’or.Vatan — naqadar ulug‘, hayot-

baxsh so‘z! U bizga oq sut berganonaga qiyoslanadi, ona Vatan deyamehr bilan aytiladi. Bolajonlar, sizVatanning nega ulug‘lanishi haqidahech o‘ylab ko‘rganmisiz? Bilasizmi,hali dunyoga kelmasimizdan oldinota-onamiz bizga beshik yasashniorzu qiladi. Mana shu mo‘jazginabeshik bizning ilk Vatanimizdir!

Sizlar ham yillar davomidaulg‘aydingiz, aqlingiz to‘lib, yoshingizyetib, maktabga keldingiz. Endisizning lug‘atingizdan O‘zbekiston,Mustaqillik, Istiqlol kabi so‘zlar joyoldi. Sekin-asta Vatan mehrini, Vatantuyg‘usini anglay boshladingiz.

O‘g‘il-qizlarim! Bugungi darsi-mizda Vatan haqidagi tushuncha-larimizni kengaytiramiz. Darsnimusobaqa va savol-javoblar asosidaolib boramiz. Kelinglar, buning uchunikki guruhga bo‘linib olamiz.

1- guruhga savol:Dunyoda borki hayot,Kimdir eng mo‘tabar zot? (Ona).2- guruhga savol:Yer yuzida yagona,Bizga mehribon ona! (Vatan).

Darsning maqsadlari:ta’limiy: o‘quvchilarga «Go‘zal

va betakrorimsan, muqaddasVatanim, jonim senga fidoO‘zbekistonim!» shiori mohiyatihaqida tushuncha berish, yurtimizda25 yil ichida erishilgan yutuqlarborasidagi tasavvurlarini boyitish,shuningdek, «Bilimlar kuni»ahamiyatini anglatib, o‘qish fanigabo‘lgan qiziqishlarini oshirish;

tarbiyaviy: Vatan ona kabimuqaddas ekanligini tushuntiribberish va uni asrab-avaylashgao‘rgatish, vatanparvarlik ruhidatarbiyalash;

rivojlantiruvchi: to‘g‘ri, ongli,ifodali o‘qish malakalarini o‘stirish,lug‘at boyligini oshirish, og‘zaki nutqmukammalligiga erishish, erkinfikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

Dars turi: yangi bilim beruvchi.Dars metodlari: «Aqliy hujum»,

interfaol, izohli o‘qish va tushuntirish,savol-javob, «Kelajak rasmi» mashqi,sayohat.

Dars jihozi: Vatanimiz o‘tmishiva buguni tasvirlangan ranglirasmlar, ko‘rgazmalar, slaydlar,testlar, bukletlar, videolavha.

Darsning borishiI. Tashkiliy qism.O‘quvchilarni darsga tayyorlash,

davomatni aniqlash, darslik bilantanishtirish.

II. Yozgi ta’til bo‘yicha qisqasuhbat.

III. Yangi mavzu.(O‘qituvchi barchaning e’tiborini

ekranga tortadi va bolalar mustaqillikdarsi shiorini o‘qiydi).

1- guruh «Ona», 2- guruh«Vatan» so‘ziga klaster tuzadi.

(O‘quvchilarning fikri jamlanib,haqiqatdan ham Ona bitta, Vatanyagona ekanligi izohlanadi vaguruhlar rag‘batlantiriladi).

— Endi esa e’tiboringizni yanaekranga qarataman.

(Ekranda yurtimiz mustaqilligie’lon qilingan kun va mustaqillikyillarida yurtimizda amalga oshirilganbunyodkorlik ishlari haqidagi 2daqiqalik videolavha namoyishetiladi).

— Bolalar, kuni kecha mamla-katimizda qanday bayram nishon-landi?

— Bu yil mustaqilligimizningnecha yilligini tantana qilyapmiz?

(O‘quvchilarning javobi ting-lanadi).

— Dunyo xaritasiga nazar solsak,Vatanimiz — O‘zbekiston mustahkamchegarasiga ega davlat ekanligibilan yaqqol ko‘zga tashlanadi.Yurtimiz o‘zining buyuk o‘tmishi,milliy qadriyatlari, urf-odatlari,bobolari o‘gitlari bilan dunyoni lolqoldirgan diyordir.

Qani, kim aytadi ushbu VatandaNe-ne ulug‘ zotlar yashab o‘tganin?Ne uchun ularni dunyo xalqlariNomlarin tillarda doston etganin?Shu yurtning muqaddas gul tuprog‘igaNe-ne azizlarning qadami tekkan.Buyuk bobolarning buyuk ishlarinTa’rifi Mag‘ribdan Mashriqqa yetgan.(Shu o‘rinda guruh o‘quvchilariga

yurtimizda yashab o‘tgan buyuk

3

bobolarimizning nomini ikki daqiqaichida xatosiz va chiroyli yozuvasosida yozish topshiriladi. Bumusobaqada allomalar nomlarini ko‘pyozgan guruh g‘olib deb topiladi varag‘batlantiriladi).

1991- yil 31- avgust kuniToshkentda bo‘lib o‘tgan RespublikaOliy Kengashining navbatdan tashqarisessiyasi xalqimiz qalbida bir umrgamuhrlanib qoldi. Ana shu sessiyadabizning jondan aziz Vatanimiz o‘ziningmustaqilligini e’lon qildi va tarixsahifalariga 1- sentabr Mustaqillikkuni deya zarhal harflar bilan bitildi.Istiqlol bayrog‘i hilpiraydigan ozodzamonni orzu qilgan qanchadan-qancha ulug‘ zotlar bu kunlargayetolmadilar. Ular Vatanimizning aslfarzandlari edilar. Ozodlik ishqidayongan buyuk zotlar istiqlol yo‘lidajonlarini fido etdilar. Ma’rifatparvaradib Abdulla Avloniyning mana busatrlarida ularning dil tug‘yonlaribitilgandek go‘yo:

O‘tar kunlar, o‘tar zamon,Ey, Vatanim, bo‘lma hijron!Men ketsam-da, sen bo‘l omon!Omon Vatan, Vatan omon!— Shu aziz vatan barchamizniki,

uning har bir giyohi, tog‘-u toshlari,dala-yu bog‘lari biz uchun qadrli.Uning har bir qarichini asrab-avaylamoq burchimizdir.

Shukrki, bugun bobolar orzusiushalib, istiqlolga erishdik. U bizgaimkoniyatlar eshigini ochdi. Ayniqsa,siz — yoshlar uchun yaratilayotgansharoitlar ko‘zlarni quvnatib, dillarniyashnatadi.

Bolaligimni eslayman. Mahallamizbolalari uchun bir parcha tashlandiqyer futbol o‘ynash maydoni edi. O‘yinjarayonida tuproqli yerdan ko‘tarilganchang bolalarni tanib bo‘lmas holgakeltirar, o‘nqir-cho‘nqirlikda koptokbir tekis yumalamas edi. U paytlarsport va san’at tanlovlari degangaplar yo‘q edi.

Bugun-chi? Yurtimizning barchago‘shasida keng va ozoda sportmaydonlari qad rostlagan. Sportningbarcha turi bo‘yicha mashg‘ulotlargaqatnashish imkoni yaratilgan.Tengdoshlaringiz xalqaro tanlovlarg‘olibi bo‘lib, yurtimiz dovrug‘inidunyoga doston qilayotir. Bu sizlarnihech kimdan kam bo‘lmaganbarkamol avlod bo‘lishingiz uchunqilinayotgan ishlarning bir qismidir.

Shu o‘rinda bir tarixiy yangiliknie’tirof etmasak bo‘lmaydi. Mana,yaqinda viloyatimizni poytaxt bilanbog‘lovchi Qamchiq tunnel va

IV. Yangi mavzuni mustah-

kamlash.

«Kelajak rasmi» mashqi.

O‘quvchilarga 2 daqiqa

davomida kelajak haqida o‘ylash va

o‘ylaganlarini qog‘ozga chizish

topshiriladi. So‘ng ular chizgan

rasmlarini bir-birlariga ko‘rsatib,

muhokama qiladilar.

Muhokama savollari:

1. Rasmlarda ko‘proq nimalarni

tasvirladingiz?

2. Ularda qanday o‘xshashlik

bor?

3. Mashq sizga yoqdimi? (Nima

uchun?).

V. O‘quvchilarni baholash.

— Shuning bilan «Go‘zal va

betakrorimsan, muqaddas Vatanim,

jonim senga fido O‘zbekistonim!»

shiori ostidagi mustaqillik darsimiz

nihoyasiga yetdi.

Mustaqillik bu, avvalo, o‘zlikni

anglash, o‘z tili, madaniyati, ilm-fani,

bayrog‘i, gerbi, madhiyasi, o‘z

konstitutsiyasi, milliy qadriyatlariga

ega bo‘lish demakdir. Mustaqil

yurtda yashayotganimizdan faxrlanib,

a’lo o‘qib, yuksak fan cho‘qqilariga

erishishimiz kerak. Mustaqilligi-

mizning 25 yilligi bilan yana bir bora

qutlayman! Sizlarga a’lo baholarga

o‘qishingizda omad tilayman!

Guruhlarning ballari hisoblab

chiqilib, rag‘batlantiriladi.

Guruh a’zolari barcha bilgan

ma’lumotlarini «Insert» jadvaliga

tushiradilar.

«Insert» jadvali.

«Angren — Pop» yo‘nalishidagitemiryo‘l qurib bitkazildi vafoydalanishga topshirildi (muqova-ning 4- betiga qarang). Tarixiydeyishimning boisi shuki, bu yo‘lniasrlar davomida xalqimiz orzuqilgan. Bu ham siz — kelajak vorislariuchun qilingan bunyodkorliklardanbiridir. Bunga sizlar yaxshi xulqingizva o‘z bilimingiz bilan javobqaytarishingiz darkor.

— Hozir sayohatga otlanamiz. Uni«Buyuk kelajak sari» debnomlaymiz.

(Ekranda «Buyuk kelajak sari»yozuvi ko‘rsatiladi).

— Sayohatimizni «Orzular»bekatidan boshlaymiz. Bolajonlar,ayting-chi, kelajakda kim bo‘lishnixohlaysiz?

— Ustoz, men O‘zbekistonbayrog‘i, madhiyasi va gerbini butundunyoga ko‘z-ko‘z qilib ko‘rsatuvchichempion bo‘lmoqchiman.

— Men esa yetuk shifokor bo‘lib,odamlarni davolasam deyman!

— Kelajakda tarixchi bo‘lib,yurtimizning o‘tmishi, bobokalon-larimizning merosini o‘rganish —mening orzum!

— Barakalla, bolajonlarim! Menixursand qildingiz. Endi keyingi —«Bilimdonlar» bekatiga o‘tamiz.

«Vatan haqida maqollar». Bushartda guruhlar jadvallardagibo‘g‘inlardan Vatan to‘g‘risidagimaqollarni topadi.

(G‘olib guruh rag‘batlantiriladi).

1- guruhga:

2- guruhga: V — bilgan ma’lumot; + —

yangi ma’lumot; ? — qo‘shimchama’lumot.

VI. Uyga vazifa. Vatan,mustaqillik haqidagi she’rlardan yodolish.

Malohat ERGASHEVA,Namangan tumanidagi

23- umumta’limmaktabining boshlang‘ich sinf

o‘qituvchisi,Xalq ta’limi a’lochisi.

4

Sermazmun ma’ruzalardataraqqiyot talqini

O‘zbekiston davlat jahon

tillari universitetining yangi

qurilgan muhtasham binosidagi

katta majlislar zalida forumning

yalpi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi.

Anjumanni Xalq ta’limi vaziri,

pedagogika fanlari doktori,

professor Ulug‘bek Inoyatov

«Boshlang‘ich ta’lim mazmunini

modernizatsiyalashning amaliy

natijalari va istiqbollari»

mavzusidagi ma’ruzasi bilan

ochib berdi.

Nizomiy nomidagi Toshkent

davlat pedagogika universiteti

rektori, Shavkat Sharipov

zamonaviy boshlang‘ich ta’lim

mutaxassislarini tayyorlashning

dolzarb masalalariga bag‘ish-

langan nutqida bo‘lg‘usi

boshlang‘ich sinf o‘qituv-

chilarining uzluksiz amaliyoti

joriy etilgani, talabalarning

bitiruv-malakaviy ishlari

himoyasi amaliyot obyektlarida

o‘tkazilayotgani va jarayonga

tatbiq etilayotganini ta’kidladi.

Professor-o‘qituvchilarning ilmiy

maktablarini tizimli shakllan-

tirish, keng qamrovli hamkor-

likni yanada mustahkamlash,

ularning ilmiy salohiyatidan

darslik, o‘quv qo‘llanmalarning

yangi avlodini bugungi zamon talabi

darajasida takomillashtirish ishlarida

foydalanish masalalariga to‘xtaldi.

O‘zbekiston davlat jahon tillari

universitet i rektori Shuhrat

Qayumov «Chet tili o‘qituvchilarini

innovatsion texnologiyalar asosida

tayyorlashning dolzarbligi» mavzu-

sidagi ma’ruzasida boshlang‘ich

ta’lim talabi va xususiyatlariga mos

zamonaviy chet tili o‘qituvchilarini

tayyorlash borasida amalga

oshirilayotgan ishlarni slaydlar

yordamida namoyish etdi.

Hamkorlik asosida integratsiya-

lashgan darslar orqali bolalarga

chet t i l ini o‘rgatishda mil l iy

kontentni yaratishning ustuvor

jihatlariga ahamiyat qaratdi.Piskent tumanidagi 1- umum-

ta’lim maktabi direktori, «El-yurthurmati» ordeni sohibasi MarhaboQurbonova mamlakatimizda o‘qituv-chilik kasbi, ustoz-murabbiylikmaqomi tobora ulug‘lanib, samaralifaoliyati uchun barcha sharoitlaryaratilgani, bu esa har bir muallimzimmasiga mas’uliyat yuklashikerakligi haqidagi samimiy fikrlarinito‘lqinlanib bayon etdi.

Nizomiy nomidagi TDPUboshlang‘ich ta’lim va sporttarbiyaviy ish fakulteti dekani BarnoAbdullayeva «Multimediali resurslaryordamida boshlang‘ich ta’limningzamonaviy sifatiga erishish uchunshart-sharoitlar yaratish» mavzu-

Joriy yilning 13–14- iyul kunlari Toshkent shahrida

O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi, Oliy va o‘rta

maxsus ta’lim vazirliklari hamkorligida yurtimizda

boshlang‘ich ta’lim tizimini yanada takomillashtirish,

zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya

texnologiyalarini keng tatbiq etish, o‘qituvchilarning

sohaga oid eng so‘nggi yangiliklardan xabardor bo‘lishini

ta’minlash maqsadida «Boshlang‘ich ta’limni

modernizatsiyalash orqali o‘quv-tarbiya jarayoni sifati va

samaradorligini oshirish» mavzusida boshlang‘ich ta’lim

o‘qituvchilarining respublika forumi o‘tkazildi. Unda

yurtimizning barcha hududlaridan 400 nafarga yaqin ilg‘or

boshlang‘ich ta’lim va ingliz tili o‘qituvchilari,

metodistlar, universitet va institutlar professor-

o‘qituvchilari hamda «Mahorat maktablari»ning

trenerlari ishtirok etdi.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

5

sidagi ma’ruzasida malakalipedagogik faoliyatni samarali tashkiletishda elektron axborot resurs-larining o‘rni, o‘quvchilarning darsdaham ko‘rib, ham eshitib, hammustaqil bajarish orqali o‘zlashtirishi

texnologiyalari bilan boyitilgan vamultimedia ilovali o‘quv-metodikqo‘llanmalar yaratildi. Forumning ilksho‘basida «Boshlang‘ich ta’limjarayoniga yangi avlod darslik-majmualari va zamonaviy axbo-rot-texnologiyalarini joriy etish:muammo va yechimlar» mavzusimuhokama markazida bo‘ldi. QoriNiyoziy nomidagi O‘zbekistonpedagogika fanlari ilmiy-tadqiqotinstitutining pedagogika-psixologiyalaboratoriyasi mudiri, pedagogikafanlari doktori, professor RohatoySafarova hamda pedagogika fanlaridoktori, professor BarnoAbdullayevaning ma’ruzalari katta

larini rivojlantirish respublikailmiy-amaliy markazi xodimiSvetlana Xan pedagoglargaChet tillarni o‘qitish borasidamamlakatimizda amalga

kutilgan natijalarni berishini aniqmisollar asosida yoritdi. Pedagogikafanlari doktori, professor ShahnozaXalilova bolani maktab muhitigamoslashtirishning psixodiagnostikjihatlari haqida to‘xtalib, o‘quvchiruhiyatini o‘rgangan holda, ungamos yondashuv asosidamunosabatga kirishish boshlang‘ichsinf o‘qituvchisi muvaffaqiyatiningmuhim omili ekanini treningmashg‘ulot orqali asosladi.

Yalpi yig‘ilish yakunida faol vatashabbuskor boshlang‘ich ta’limfidoyilariga «Xalq ta’limi a’lochisi»ko‘krak nishoni (2- muqovagaqarang) va faxriy yorliqlar topshirildi.

Sho‘ba yig‘ilishlari dolzarbmasalalarga bag‘ishlandiTa’lim sifati va samaradorligi ko‘p

jihatdan darslik hamda o‘quv-metodik qo‘llanmalar sifati hamdata’minotiga bog‘liq. Istiqlol yillaridatubdan yangilangan maktabdarsliklariga qo‘shimcha tarzda ilg‘orpedagogik, axborot-kommunikatsiya

qiziqish bilan tinglandi. Mazkursho‘bada darsliklar mualliflariningishtirok etishi o‘qituvchilar uchun

kutilmagan yangilik bo‘ldi. Qumri

oshirilayotgan islohotlar,ta’limning barcha bosqichlarigajoriy qilinayotgan yangidarsliklar, o‘qitish metodlari,

innovatsion texnolo-giyalar, bu borada o‘zigaxos yangilik yaratayotgano‘qituvchilarni qo‘llab-q u v v a t l a s h ,rag‘batlantirish xususidama’lumot berdilar.M.Irisqulov dunyoda chettillar, xususan, ingliztilining xalqaro munosa-batlardagi ahamiyatitobora ortib borayotgani,chet tillarni o‘rganishO‘zbekistonning jahon

hamjamiyatiga muvaffaqiyatliintegratsiyasini ta’minlashdamuhimligini ta’kidlab,islohotlardan ko‘zlanayotganmaqsad har bir fuqaro qaysikasb egasi bo‘lishidan qat’inazar, chet tilida erkin so‘zlashaoladigan, «Chinese English»,«Hindish English» singari«Uzbek English» muloqotmuhitini yaratishdir, deb aytib

o‘tdi. Buning uchun chet tili

o‘qituvchilari talaffuz, gram-

matika qoidalariga rioya qilgan

holda sof ingliz til ida

so‘zlashishlari zarurligiga

professor alohida urg‘u berdi.

Shundan so‘ng CEFR tizimi,

nafaqat o‘quvchilar, balki

(Davomi 6- betda).Burh

on

RIZ

OQ

ULO

V

olg

an

sura

t.

Abdullayeva, Nabiya Abdurahmo-

nova, Muhabbat Umarova, Tal’at

G‘afforova, Safo Matjon, Sattor

Burhonov, Mamanazar Jumayevlar

bilan bo‘lgan muloqot barchada

unutilmas taassurot qoldirdi. Suhbat

asnosida o‘qituvchilar o‘zlarini

qiziqtirgan savollarga javob oldilar,

darsliklar bo‘yicha amaliy taklif va

mulohazalarini bildirdilar.

«Boshlang‘ich ta’limda chettili va boshqa tillarni o‘qitishninginnovatsion texnologiyalari»mavzusidagi sho‘ba yig‘ilishida

O‘zDJTU professori Muhammadavas

Irisqulov, O‘zbekiston ingliz tili

o‘qituvchilari uyushmasi raisi Feruza

Rashidova, «Kids’ English» darslik-

majmualari mualliflaridan biri,O‘zDJTU huzuridagi chet tillarnio‘qitishning innovatsion metodika-

Burh

on

RIZ

OQ

ULO

V

olg

an

sura

t.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

6

o‘qituvchilarning ham chet tili

bo‘yicha bilimlarini baholash-

ning zamonaviy mezonlari,

«Kids’ English 4» darslik-

majmuasi va multimedia

ilovalaridagi yangiliklar haqida

fikr yuritildi, ular bilan ishlash

bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi.

Svetlana Xan ishtirokchi-

o‘qituvchilar bilan interfaol o‘yin

o‘tkazdi. Chet tillarni o‘qitish-

ning innovatsion metodikalarini

rivojlantirish respublika ilmiy-

amaliy markazi tomonidan

o‘qituvchilarning keyingi

faoliyatida qo‘l kelishi mumkin

bo‘lgan metodik yordam

to‘plamlari tarqatildi. Ularda

chet tili muallimlari uchun

foydali elektron manbalar

ro‘yxati, chet tillar bo‘yicha

O‘zbekiston Respublikasi

uzluksiz ta’lim tizimining Davlat

ta’lim standartlari, zamonaviy

chet tili xonasini jihozlash

bo‘yicha tavsiyalar, kommu-

nikativ o‘yinlar to‘plami hamda

maktabgacha ta’lim muassasa-

lari tarbiyachilari va

boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari

uchun chet tillarni o‘qitish

bo‘yicha metodik qo‘llanma

ilova qilingan. Sho‘ba yig‘ilishi

so‘ngida forum ishtirokchilari

ma’ruzachi-mutaxassislardan

o‘zlarini qiziqtirgan savollarga

javob oldilar.

O‘quvchilarni ma’nan bar-

kamol etib tarbiyalashda

boshlang‘ich sinf o‘qituvchi-

larining hissasi katta. Bola-

larning yot g‘oyalarga qarshi

immunitetini kuchaytirish va

bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil

etishda ota-onalar bilan

hamkorlikda ish olib borish

maqsadga muvofiq. Forumning

«Barkamol avlodni ma’naviy

yetuk qilib tarbiyalashda

boshlang‘ich ta’limning

o‘rni»ga qaratilgan 3- sho‘ba-

sida tinglangan ma’ruzalar

bugunning dolzarb mavzusi

atrofida bo‘ldi. Toshkent shahar

XTXQTMOI Til va adabiyot

ta’limi kafedrasi mudiri Mohira

Xoliqova, Nizomiy nomidagi

TDPU Milliy istiqlol g‘oyasi va

ma’naviyat asoslari kafedrasi

mudiri, pedagogika fanlari nomzodi,

dotsent Marhabo Sobirova, RTM

Ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy-ma’rifiy

ishlar bo‘limi boshlig‘i Nargiza

Ismatova hamda Respublika milliy

g‘oya va mafkura ilmiy-amaliy

markazi bosh mutaxassisi Otabek

Bozorovning qiziqarli ma’ruzalari

barchaga manzur bo‘ldi. Shundan

so‘ng o‘qituvchilarning fikr-

mulohazalari tinglandi. Tarbiyaviy

soatlarda takrorlanadigan mavzular

ma’naviyat soatlariga ko‘chirilib,

ularning yanada takomillashtirilishi

Respublika ta’lim markaziga taklif

sifatida taqdim etildi.

«Boshlang‘ich ta’lim tizimipedagog kadrlarining kasbiykompetensiyalarini oshirish hamdata’limni modernizatsiya qilishda

ularning pedagogik mahoratlarinishakllantirish masalalari» yo‘nali-

shida o‘tkazilgan 4- sho‘ba yig‘ilishida

O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimi

kadrlari malakasini oshirish va ularni

qayta tayyorlash institutining

Boshqaruvda ijtimoiy psixologiya

kafedrasi mudiri, pedagogika fanlaridoktori, professor Shahnoza Xalilova,Abdulla Avloniy nomidagi XTXQTMOMIo‘quv-metodik ishlar bo‘yichaprorektori, pedagogika fanlari doktori

Nargiza Rahmonqulova, Toshkentshahar XTXQTMOI o‘quv-metodik ishlarbo‘yicha prorektori, pedagogika fanlarinomzodi, dotsent Shukur Po‘latovboshlang‘ich ta’lim tizimi pedagogkadrlarini yuksak salohiyatli mutaxassissifatida tayyorlash muhimligi hamdamalaka oshirish kursidan keyingijarayonga alohida e’tibor qaratdilar.Muallimlar bu borada o‘z faoliyati vahududlaridan kelib chiqqan holda ilg‘ortajribalari bilan o‘rtoqlashdilar.Murabbiy va metodistlar pedagog-larning mahoratini oshirish, kasbiykompetensiyalarini shakllantirishga doirbir qator istiqbolli taklif va tavsiyalarinio‘rtaga tashladilar.

Forum doirasidagi unutilmasdaqiqalar

Yurtimizning barcha go‘shalaridan

kelgan ilg‘or va tajribali o‘qituvchilar

forum doirasida Xalq ta’limi vazirligi

tasarrufidagi xorijiy tillarga ixtisos-

lashtirilgan davlat umumta’lim

maktabida tashkil etilgan ona tili,

o‘qish, matematika, tabiatshunoslik,

ingliz tili, mehnat fanlaridan 12ta

namunaviy mashg‘ulot va mahorat

darsida ishtirok etib, hamkasblarining

tajribasi bilan tanishish imkoniyatiga

ega bo‘ldilar.

— Axborot-kommunikatsiya texno-

logiyalari taraqqiy etgan zamonamizda

boshlang‘ich ta’limga oid yangiliklarkun sayin o‘zgarib bormoqda. Bugunmuhim deb bilganimiz ertaga o‘z

(Davomi. Boshi 4- betda).

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

7

ahamiyatini yo‘qotishi, eskirishi

mumkin. Bundan bexabarlik oqibatida

ziyrak, dono o‘quvchilar oldida mulzam

bo‘lib qolishimiz hech gap emas.

Shiddatli jarayon esa, yoshimizdan qat’i

nazar, o‘z ustimizda muttasil ishlash,

sohaga oid yangiliklarni o‘zlashtirib

borishni taqozo etadi, — deydi

Toshkent viloyati Angren shahridagi 41-

maktabning boshlang‘ich sinf

o‘qituvchisi, «Mehnat shuhrati» ordeni

sohibasi Manzura Nabiyeva. —

Hamkasblarimizning «Boshlang‘ich

sinflarda matematik savodxonlik»,

«O‘qish darslarida matn ustida ishlash»,

«To‘garak mashg‘ulotlarida o‘yinlarni

qiziqarli tashkil etish», «Boshlang‘ich

ta’limda elektron axborot ta’lim

resurslaridan samarali foydalanishning

texnik va texnologik yechimlari»

mavzularidagi mahorat darslari menda

katta qiziqish uyg‘otdi. Forumdan

qaytgach, boshqa pedagoglarga ham

barcha o‘rganganlarimni yetkazish,

keng yoyishni maqsad qilganman.

Shayxontohur tumanidagi

324- maktabda esa «Raqamlar tilga

kirganda», «Tabiatni asraymiz»,

«Naqshlarda ranglar jilosi», «Ertaklar

yaxshilikka yetaklar», «Sehrli

barmoqchalar», «Men orzu qilgan

kasb» kabi mavzularda namunaviy

ochiq darslar tashkil etildi. «Happy

English» to‘garagida yosh pedagog

Dilafro‘z Sayfullayeva o‘qituvchilarga

ingliz tilida ranglarni quvnoq tarzda

o‘qitish tajribasini namoyish etdi.

Forum rejasiga asosan, mamla-

katimizning turli hududlaridan kelgan

mehmonlar poytaxtimizning diqqatga

sazovor joylarida bo‘lib, bir nechta

madaniyat va ma’rifat maskanlarida

hordiq chiqardilar. Buyuk mutafakkir

bobomiz Alisher Navoiy haykali poyiga

ehtirom ramzi sifatida gullar qo‘yishdi.

Temuriylar tarixi davlat muzeyida

forum ishtirokchilari buyuk ajdod-

larimiz haqidagi bilimlarini yanada

oshirdilar.

O‘zbekiston milliy akademik drama

teatrida taniqli artistlar — Yoqub

Ahmedov, Yodgor Sa’diyev, Saida

Rametova, Fatxulla Mas’udov bilan

o‘tgan ijodiy uchrashuv ham har bir

o‘qituvchining qalbiga olam-olam

quvonch ulashdi. O‘zbekiston xalq

artisti Yodgor Sa’diyevning boshlan-

g‘ich sinf o‘qituvchisi sifatida jajji

yuraklarga ezgulik urug‘ini qadagan

onasi bilan bog‘liq xotiralari ustozlarga

kasbidan yana bir karra faxrlanish

tuyg‘usini berdi.

— Jonajon mamlakatimizningpoytaxti — Toshkent shahriningmuqaddas qadamjolarini ko‘rishorzularimdan biri edi, — deydi Andijonviloyati Baliqchi tumanidagi41- maktabning boshlang‘ich sinfo‘qituvchisi Saida Sharipova. —Bugungi forum sabab shunday baxtgamuyassar bo‘ldim. Yuz martaeshitgandan bir marta ko‘rgan yaxshi,deb bejiz aytishmagan ekan.Poytaxtimizni televizorda tomoshaqilardim, odamlardan eshitardim. Endiesa o‘z ko‘zim bilan ko‘rib, uning borgo‘zalligini his etdim. O‘quvchilarimgametro haqida hikoya qila turib,o‘qiganlarimga suyanardim. Yangio‘quv yilida ko‘rganlarimni o‘ztaassurotlarim asosida hikoya qilibberaman.

Mamlakatimizning barcha shahar,qishloq va olis ovullaridan kelganpedagoglar bir piyola choy ustida bir-biri bilan yaqindan tanishib, tajribalaribilan o‘rtoqlashishdi. Kuy-qo‘shiqlaryangradi. Ayniqsa, Qoraqalpog‘iston

Respublikasining Mo‘ynoq

tumanidan kelgan 2- maktab-

ning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi

Guljahon Ismoilova mahorat bilan

ijro etgan «Qizmuloyim» qora-

qalpoq xalq qo‘shig‘i barchani

raqsga chorladi.

Yuqori saviya va ko‘tarinki

ruhda o‘tgan forum yakunida

boshlang‘ich ta’lim jarayonida

o‘quv-tarbiya sifati va sama-

radorligini yanada oshirishga

qaratilgan bir qator dolzarb

vazifalar belgilab olindi.

Ishtirokchilar olgan yangi

ma’lumot va taassurotlarini,

qo‘yilgan talab va belgilangan

vazifalarni minglab kasbdosh-

lariga yetkazadilar.

B.YUNUSOVA,D.RO‘ZIQULOV,

Sh.ALIYEVA,M.MIRZAQOBILOVA.

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

8

Xalq ta’limi vazirligi tomonidan O‘rtachirchiq tumanida bolalarning yozgi damolish mavsumini mazmunli tashkil etishga bag‘ishlangan media-tur o‘tkazildi.

Dastlab media-tur ishtirokchilari tumandagi 72- ixtisoslashtirilgan davlatumumta’lim maktabida tashkil etilgan sog‘lomlashtirish maydonchasi va to‘garakmashg‘ulotlari faoliyati bilan yaqindan tanishdilar.

— Maktabimizda «Ingliz tili», «Yosh musavvirlar», «Drama», «Yoshkitobxonlar», «Yosh dasturchi», «Mohir qo‘llar» kabi to‘garaklar bolalarbilan doim gavjum, — deydi maktab direktorining ma’naviy-ma’rifiyishlar bo‘yicha o‘rinbosari Nazokat Dushayeva. —Mashg‘ulotlarni olib borishda madaniy-ma’rifiy tadbirlardasturida belgilangan sport turlari, milliy xalq o‘yinlariva filmlardan hafta davomida navbati bilanfoydalanyapmiz. Axborot-resurs markazifaoliyatidan o‘quvchilar juda mamnun.

«Yosh kitobxon» to‘garagi a’zolari«Zumrad va Qimmat» ertagini rollargabo‘lib ijro etayotgani tadbirishtirokchilarining e’tiborini tortdi.

— Bu to‘garakkaqatnashganimdan so‘ngkitob o‘qishga qiziqi-shim yanada ortdi, —deydi 72- DIUMningboshlang‘ich sinf o‘quv-chisi Marjona Mashrapova. —Ustozimiz bilan bitta ertakni o‘qibbo‘lgach, albatta, tahlil qilamiz. Salbiyva ijobiy qahramonlar haqida o‘zfikrimizni aytamiz. Ijobiy qahramonlardano‘rnak olishga harakat qilamiz.

— deydi o‘zbek jang san’ati bo‘yicha murabbiy NursultonMuhammadqoziyev. — Ushbu sport turiga bolalar juda qiziqadilar.

Kunning ikkinchi qismida jurnalistlar tumandagi «Barkamol avlod»bolalar markazida bo‘lib, to‘garaklar faoliyati bilan tanishdilar. Bu yerda16 nomdagi to‘garaklarga 6 yoshdan 16 yoshgacha bo‘lgan bolalarqiziqishlari bo‘yicha jalb qilingan. «Yosh jurnalist va notiqlar», «Oila salomatligi»,«Qandolatchilar», «Raqs», «Yosh rassomlar», «Yosh dasturchi» kabi to‘garaklarshular jumlasidan.

Tumanda joylashgan bolalar musiqa va san’at maktabi o‘quvchilari mehmonlarnimusiqa sadolari ostida kutib oldi. Maktabda hozirda 9 yo‘nalish bo‘yicha 287 nafar

Tumandagi bolalar va o‘smirlar sport maktabidasport seksiyalari faoliyati namunali yo‘lgaqo‘yilibdi. Maktab direktori Aziz Ermatovningta’kidlashicha, ushbu maskanda tashkiletilgan 13 turdagi to‘garaklarda 788nafar o‘quvchi muntazam shug‘ul-lanmoqda. Ularga 24 nafarmalakali murabbiy saboqbermoqda. Birgina badiiygimnastika bilan140dan ortiq qizlarshug‘ullanadi. Maktabo‘quvchilari turli tanlov vasport musobaqalarida faxrlio‘rinlarni egallagan. Masalan,eshkak eshish bo‘yicha 14 nafar,kurash bo‘yicha 7 nafar o‘quvchichempionlikni qo‘lga kiritgan bo‘lsa, «Umidnihollari» sport musobaqalarida 6 nafar o‘quvchig‘olib bo‘lgan.

— Hozirda 50dan ortiq shogirdlarim bor. Ulardan20 nafardan ortig‘i respublika turnirlarida g‘olib bo‘lgan,

o ‘ q u v c h ita’lim olmoqda.

Ularga 40dan ortiqmalakali o‘qituvchi

musiqa sirlarini o‘rgatibkelayotir. — Qashqar rubobi va dutor

bo‘yicha bolalarga darsberayotganimga 30 yildan oshdi, —

deydi rubobchilar to‘garagi rahbari, Xalqta’limi a’lochisi Zokir O‘tayev. — To‘garakda

16 nafar o‘quvchi bor. Bolalarni 1- sinfdanoqqiziqishiga ko‘ra qabul qilamiz. Ayni paytda joriy

yilning 28- noyabrida Samarqandda o‘tkaziladigan «Ona

yurt ohanglari» tanloviga tayyorgarlik ko‘ryapmiz.Tadbir yakunida ommaviy axborot vositalarixodimlari uchun xalqaro va respublika tanlovlari

g‘oliblari ishtirokida konsert dasturinamoyish etildi.

NiginabonuHABIBULLAYEVA,O‘zDJTU talabasi.

Ilk bor maktabga qadam qo‘yganjajji o‘g‘il-qizlar bog‘chadan ko‘ramaktabni bir go‘zal olamga o‘xshatadi.Bolajonlar sentabrda bilimlarmaskaniga qadam qo‘yar ekan, ularo‘qituvchini o‘z onasidek, o‘qituvchiesa o‘quvchilarni o‘z farzandidekqabul qilishi zarur. O‘qituvchi yangio‘quvchilarini yaqindan bilish uchunularning ota-onalari, oilaviy muhiti bilantanishib chiqadi. Kerak bo‘lsa,mahalladoshlari bilan hamsuhbatlashadi. Bu esa, o‘z navbatida,sinf sardorini saylash, tayinlashdao‘qituvchiga yordam beradi.

Sinf jamoasi ahil bir oila kabidir.Oila a’zolarining o‘z vazifalari bo‘lganikabi sinf o‘quvchilarining ham birqator burch va majburiyatlari mavjud.Biz — o‘qituvchilarning ishimizni to‘g‘riyo‘lga qo‘yishda sinf faollarini tengmuqobillik asosida xolisona saylashmuhim o‘rin tutadi. Ayniqsa, sinfsardori o‘quvchilarni boshqarishdabizga yaqindan ko‘mak bera olishiniyodda tutish lozim.

Birinchi sinfning dastlabkikunlarida o‘quvchilar hali bir-biriniuncha yaxshi bilmaydi. Shuning uchunmurabbiy o‘quv yilining ikkinchiyarmida sinf faollarini tayinlaydi.Faollarning ishlarini nazoratga olishnisinf sardoriga topshiradi. Ikkinchisinfdan boshlab esa sinf faollari vasinf sardorini o‘quvchilar ovoz berishyo‘li bilan saylaganlari maqsadgamuvofiq.

Uzoq yillik tajribamga tayanibaytishim mumkinki, sinfga sardorlik bir

vaqtning o‘zida hammas’uliyat, ham ma’lum

vakolatni beruvchi imkoniyat-dir. Sinf sardorining vazifalari

quyidagilardan iborat, debhisoblayman:— Sinf sardori o‘qituvchiga sinf

faoliyatini tashkil qilish, jumladan, turlitadbirlar, maktab va maktabdantashqari ishlarni uyushtirishda yordamberadi.

— Dars jarayonini tashkil etishgayordamlashadi (o‘quv qurollariningmavjudligi, uy vazifalarining bajarilishininazorat qiladi).

— Sinf o‘quvchilari orasidabo‘layotgan voqea-hodisalar haqidao‘qituvchini boxabar qilib turadi.

— Maktab kengashining sardorlaryig‘ilishida ishtirok etib, maktabhayotiga oid istiqbolli rejalar haqidasinfdoshlarini xabardor qilib boradi.

— Fan o‘qituvchilari va sinfrahbariga turli topshiriqlarni bajarishdako‘maklashadi.

— Sinf faollari bilan birgalikda susto‘zlashtirayotgan o‘quvchilarni(masalan, dars tayyorlashda) faollikkaundaydi, o‘z bilimlarini ular bilano‘rtoqlashishga harakat qiladi.

— O‘zining tartib-intizomi, xulqihamda o‘zlashtirish ko‘rsatkichi —baholari bilan sinfdoshlariga namunabo‘ladi.

— Har oy, chorak yakunidamaktab ma’muriyati, sinf rahbari vasinfdoshlari oldida hisobot topshiradi.

Yuqoridagi vazifalardan kelibchiqib, sinf sardori quyidagi xislatlargaega bo‘lishi lozim:

— tartibli: yurish-turishi,darsliklarni ozoda tutishi, tozalikkarioya qilishi bilan boshqalarga o‘rnakbo‘la olishi;

— mas’uliyatli: berilgantopshiriqlarni tez anglab, o‘z vaqtidavijdonan bajarishi;

— kirishuvchan: nafaqatsinfdoshlari, balki maktab ma’muriyativa o‘qituvchilar bilan muomala qilishi;

— faol: topshiriqlarni sinfdosh-lariga yetkazib, sinf sha’nini o‘ylashi,tadbirlarda faol qatnashishi;

— haqiqatgo‘y: tezkor xulosachiqarib, turli muammolarni to‘g‘ri vaoqilona yecha olishi;

— mehnatsevar: zimmasidagivazifalarni og‘rinmay, chin dildanbajarib, butun sinfni mehnat qilishgaundashi;

— mehribon: sinfdoshlariningko‘mak so‘rashini kutmay yordamqo‘lini uzatishi;

— chinakam lider: sinfni o‘zortidan ergashtira olishi;

— sinfdoshlari orasida alohidahurmatga ega bo‘lishi va boshqalarniham izzat-hurmat qilishi zarur.

Bunday o‘quvchilarni aniqlash qiyinemas. Ular a’lo o‘qishga, vazifalarnidoimo o‘z vaqtida bajarishga harakatqiladi. Muallimlarning doimo maqtovi,alqovida bo‘ladi. O‘quvchilar orasidaneng munosibiga sardorlik vazifasinitopshirish uni yanada faol bo‘lishga,bundan-da yaxshi o‘qishiga turtkibo‘ladi.

Shu o‘rinda yana bir savol tug‘iladi:Sinf sardori qancha vaqtga saylanadi?

Har chorak yakunida, sinfmajlislarida sardor hisoboti tinglan-gach, uning o‘z vazifasini nechog‘likpuxta va to‘liq bajara olgani tahlilqilinadi. Loyiq topilsa, o‘z ishini davomettiradi, aks holda, boshqa sinf sardorisaylanadi.

Biz — o‘qituvchilar ishimizni to‘g‘riyo‘lga qo‘yib olsak, o‘quvchilar o‘z-o‘zini boshqarishiga imkon yaratsak,mustaqil fikrlaydigan, murakkabholatlarda to‘g‘ri yechim topa oladiganshaxsni tarbiyalay olamiz. Shuniunutmaslik kerakki, sinf sardorisinfning yuzi hisoblanadi. Bu mas’uliyatva imkoniyat ko‘lamini his etgano‘quvchigina sardor maqomigamunosibdir.

Sharofat DAVLATOVA,Sirdaryo viloyati Yangiyershahridagi 1- umumta’lim

maktabining boshlang‘ich sinfo‘qituvchisi.

9

Vla

dim

ir

GR

AN

KIN

olg

an

sura

t.

1- boshlovchi: — Assalomu alaykum, aziz vamehridaryo ustozlar, bilim ahli va qadrli ota-onalar!

2- boshlovchi: — Mana, bu yil ona O‘zbekistonimizmustaqilligining 25 yilligini keng nishonladik va hali-hanuzgacha bu hurlik nashidasi bizga ko‘tarinki kayfiyatbaxsh etib kelmoqda.

1- boshlovchi: — O‘zbekistonimizning, millatimizningyana bir faxri, ko‘rki sanalgan jihatlaridan biri — nafisva jarangdor, dunyolarni o‘z sehriga oshufta aylagano‘zbek tilidir.

1- boshlovchi:Dunyolarni lol aylagan ona tilim,Azizdirsan, onajonim yopgan nonday.O‘zing xushbo‘y, o‘zing xushro‘y, o‘zing so‘lim,Asragayman seni abad shirin jonday!2- boshlovchi:Ona tilim — onam tili, qadri — osmon,G‘ururimsan, sururimsan — otamdayin.Ham akamsan, ham opamsan — jon tomirim,Asragayman ko‘zim nuri — bolamdayin!1- boshlovchi:Millatimning sharaf-shoni — ona tilim,Navoiyni maftun qilgan tanho gulsan!Bobolarim duosidan masrur dilim,Elimdayin, yurtimdayin seni suysam!2- boshlovchi:Ona tilim, aylanayin kalomingdan,So‘z boshingdan, shirinsuxan salomingdan.Ishqing bilan bulbuldayin xonish qilay,Uchrashaylik to‘ylaringda, ayyomingda.O‘quvchi: — 1989- yil 21- oktabr kuni O‘zbek tili

Davlat tili deb e’lon qilindi. O‘zbekiston Respublikasining«Davlat tili to‘g‘risida»gi qonunining 1- moddasida,O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4- moddasidabu haqda aytib o‘tilgan.

1- boshlovchi: — Ustoz shoirimiz Abdulla Oripov«Ona tilim» she’rida tilimizning jozibasi va ahamiyatinichiroyli tasvirlab bergan.

O‘quvchi:Ming yillarkim bulbul kalomiO‘zgarmaydi, yaxlit hamisha.

Ammo sho‘rlik to‘tining holi

O‘zgalarga taqlid hamisha.

O‘quvchi:

Ona tilim, sen borsan, shaksiz,

Bulbul kuyin she’rga solaman.

Sen yo‘qolgan kuning, shubhasiz,

Men ham to‘ti bo‘lib qolaman.

2- boshlovchi: — Tilga oid maqollardan ham

tinglaylik.

1- o‘quvchi: — Tig‘ yarasi bitadi, lekin til yarasi

bitmaydi.

2- o‘quvchi: — Odobning boshi — til.

3- o‘quvchi: — Yaxshi so‘z — jon ozig‘i, yomon so‘z

— bosh qozig‘i.

4- o‘quvchi: — Yaxshi so‘z bilan ilon inidan, yomon

so‘z bilan pichoq qinidan chiqar.

5- o‘quvchi: — Til — dil kaliti.

6- o‘quvchi: — Tilga e’tibor — elga e’tibor.

7- o‘quvchi: — Boshinga ne kelsa, tilingdan ko‘r.

(Sahna ko‘rinishi. Shoh va mulozimlari kirib keladi).

Shoh: — Menga dunyodagi eng lazzatli taomni

keltiring.

(Vazirlar maslahatlashib, til go‘shtidan taom pishirib

keldilar).

Shoh (tatib ko‘rib): — Bu qanday etdurkim, mazasi

rohati jondur?

1- vazir: — Bir qoshiq qonimdan keching,

olampanoh! Bu — til go‘shtidan pishirilgan taom.

Shoh: — Borakallo, aqlingizga tasanno! Emdi meng‘a

eng achchiq narsadan tayyorlangan taom keltiring.

(Bu gal ham unga til go‘shtidan yemak keltirdilar).

Shoh: — Bu taom nedan iborat?

2- vazir: — Ey, aqli bokaram zot! Bu gal ham til

go‘shtidan taom tayyorladik. Zero, dunyoda achchiq so‘z,

shafqatsiz tildan-da achchiqroq narsa bo‘lmas, deb fikr

etdik, olampanoh.

Shoh: — Ofarin, ofarin! Haqiqatan, dunyoda tildan-

da shirin, tildan-da achchiq narsaning o‘zi bo‘lmas.

1- boshlovchi: — Xurshid Davronning «Ona tilim»

she’rida ham tilimiz bosib o‘tgan yo‘l tasvirlangan.

Bayramona bezatilgan sahnada O‘zbekiston

Respublikasining davlat ramzlari, konstitutsiya kitobining

rasmi tushirilgan plakatlar osilgan. Sahna to‘rida so‘z

mulkining sultoni — Alisher Navoiy bobomizning surati

ilingan. «Vatan, yagonasan!» qo‘shig‘i ohista yangraydi.

Sahnaga bayram tadbirini olib boruvchi ikki boshlovchi va

qo‘llarida gullar bilan o‘quvchilar chiqib kelishadi.

10

O‘quvchi:Kelib ketdi necha dunyolar,Kuldi hayot, yig‘ladi o‘lim.Sen deb qurbon bo‘ldi bobolar,Ular ketdi, sen qolding, tilim.O‘quvchi:Belanchaging uzra Koshg‘ariy,Kuylab o‘tdi qadim navoni.Va navqiron yaproqlaringga,Dil qonini berdi Navoiy.O‘quvchi:Samarqanddan Bobur ketarkan,Dilda bo‘g‘ib hasrat sasini.Olib ketdi ona-yurtidan,Turkiy tilim, birgina seni.O‘quvchi:Ona tilim, omon bo‘l mangu,Sen borsanki, men ham o‘lmayman.Tildan qolsam, seni OybekdayMen ko‘zlarim bilan so‘ylayman.1- boshlovchi: — Aziz mehmonlar, shu bilan

bugungi bayram tadbirimiz o‘z nihoyasiga yetdi.So‘zimiz oxirida sizga ushbu tilaklarni bildiribqolamiz: Mustaqillik olib kelgan erk, hurlik baxtiabadiy bo‘lsin! Beg‘ubor ko‘ngillaringizga ozodlik,istiqlol quvonchlari yanada shijoat bag‘ishlasin!

2- boshlovchi: — Til — millatning qalbi, uniavaylab-asrash har bir inson uchun ham farz, hamqarzdir. Mana shu muqaddas tilimizni doimo sofsaqlang!

O‘quvchilar baravar aytishadi:Ne-ne allomalar sening sha’ningga,Go‘zal baytlar bitgan, fikrlar aytgan.Men ham bir farzanding, angladim, beshak,Sendan boshlanadi aslida Vatan!Asrlar bag‘rida mardona tilim,Sevib-ardoqlaymiz, ey, ona tilim!Ikki boshlovchi birga: — Xayr, omon bo‘ling!

E’tiboringiz uchun tashakkur!Musiqa sadolari ostida kechaga yakun yasaladi.

O‘roloy MARDIYEVA,Samarqand viloyati Qo‘shrabot

tumanidagi 35- maktabningboshlang‘ich ta’lim o‘qituvchisi.

Dilnoza NARZULLAYEVA,Buxoro viloyati Vobkent tumanidagi

21- maktabning boshlang‘ich sinfo‘qituvchisi.

11

Ilk bora o‘tkazilgan boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariforumi mamlakatimiz mustaqilligining 25 yilligibayrami arafasida bizga ko‘tarinki ruh bag‘ishladi.Avvalo, yalpi yig‘ilishda vazir Ulug‘bek Inoyatovma’ruzasi orqali oldimizga qo‘yilgan dolzarbvazifalarni belgilab oldik.

Forum jarayonida yurtimizning turligo‘shalaridan kelgan hamkasblarimiz bilanyaqindan tanishdik, tillashdik, dillashdik. O‘zarotajriba almashib, yutuq va kamchiliklarimiznimuhokama qildik. Sho‘ba yig‘ilishining to‘rtinchiyo‘nalishi menda katta taassurot qoldirdi. Undamalaka oshirish tizimida innovatsiontexnologiyalarni qo‘llash orqali boshlang‘ich sinfo‘qituvchilarining bilim, ko‘nikma vamalakalarini oshirish bo‘yicha maslahatlarberildi. Ilg‘or tajribali o‘qituvchilarning fikrlarinitingladik, bu boradagi mavjud kamchiliklarnibartaraf etish yo‘llari va AKTdanfoydalanishning ahamiyati haqidasuhbatlashdik. Malaka oshirish kursida o‘qibkelgan o‘qituvchilarimiz keyingi faoliyatiniqanday olib borishi lozimligi haqidamulohazalar bildirdik. Malakali professor-o‘qituvchilar yangiliklardan boxabarqilishdi. Jumladan, qayta tayyorlovdano‘tgan o‘qituvchilarni tayyorlov kurslarigaqabul qilishda imtihondan o‘tkazilishi, so‘nghujjatlar qabul qilinishi haqida aytib o‘tishdi.Qayta tayyorlovdan o‘tgan o‘qituvchilarningo‘ziga tegishli bo‘lmagan fanlardan ham darssoatlari olishi (odobnoma, tabiatshunoslik)o‘quvchilarga yetarlicha bilim bera olmasligibilan izohlanib, ishtirokchilar bilan muhokamaqilindi.

Yo‘nalishlar bo‘yicha guruhlarga bo‘linib,ish olib borish bizga o‘zaro tajriba almashishimkonini berdi. Yig‘ilish so‘ngida pedagoglarbildirgan fikrlar umumlashtirildi. Unga ko‘ra,o‘qituvchilar malaka oshirish kursiga kelgach,dastlab ulardan diktant, test kabi nazorat ishlariolinadi. O‘qituvchilar bilimidagi bo‘shliqni to‘ldirishuchun qanday darslar va mashg‘ulotlar o‘tkazishkerakligi shunga qarab belgilanadi.

Forum doirasida ta’lim jarayonida qo‘shimchamanba sifatida bizga beminnat ko‘makchi nashrlar— «Ma’rifat» gazetasi, «Boshlang‘ich ta’lim» jurnaliijodkorlari bilan ham uchrashdik. Ular bilan kelgusihamkorligimiz haqida o‘rtoqlashdik, fikr almashdik.

Bizni oldinda mas’uliyatli va sharafli vazifalarkutmoqda! Ko‘nglimizga ana shu maqsadni jo etib,xayrlashdik.

Shohidaxon ROZIQOVA,Andijon tumanidagi 25- maktabning

boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi,Xalq ta’limi a’lochisi.Burhon RIZOQULOV olgan surat.

Maqsad sari ilk qadamO‘zbek oilalarida kitobga muhabbat, uni asrab-avaylash va

kitobxonlik qadimiy an’analardan biri bo‘lib, xalqimiz ma’naviykamolotida muhim o‘rin tutadi. O‘qish bola dunyoqarashining

shakllanishiga, ularning aqliy, axloqiy va estetik tarbiyasigakatta ta’sir ko‘rsatadi. Bugunning bolasini kitob o‘qishga

majburlash bilan hech narsaga erishib bo‘lmaydi. Chunkiularning nazarida bundan-da qiziqarli ermaklar ko‘p.

Avvalo, bolaning qalbida kitob o‘qishga qiziqishnishakllantirish kerak. Bu istak talabalik paytlarimda

tug‘ilgan va uni amalga oshirishni bosqichma-bosqich olib borish kerak edi. Pedagoglik

faoliyatimni boshlagach, bu ishni birdanigaamaliyotda qo‘llay olmadim. Yillar o‘tar, lekin

kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda badiiyadabiyotni sevish hissini tarbiyalash, bilimmanbayi — kitobga mehrni uyg‘otish

xususidagi savollar menga tinchlik bermasdi.Bu masalaning yechimini hamkorlikda deb bilib,

uni hal etishni 1- sinfning ilk kunlaridanoq ota-onalar bilan birga amalga oshira boshladim.

Yig‘ilishimizda ularga maqsadimni tushuntirdim.Bugungi texnika asrida farzandlarimizni televizor,

kompyuter va telefonning salbiy ta’siridan ehtiyot qilishuchun kitob bilan do‘stlashtirishimiz samarali ta’sir

ko‘rsatishini aytdim. Bu istagimni turlicha qabul qilishdi: kimdirfikrimni yoqlagan bo‘lsa, yana kimgadir bu erish tuyuldi.

Maqsadimda sobit turib, 37 nafar o‘quvchim bilan kitob mutolaasiniboshladik.

Puxta reja — muvaffaqiyat kalitiSavodga o‘rgatish bola dunyoqarashi rivojlanishining muhim davridir.

Bu jarayonda har bir darsda bolalarga tushunishi oson, qiziqarli kichik hajviyshe’rlar, topishmoq va maqollarni yod olish topshiriladi. Alifbe va yozuv

darslarida esa yangi o‘rganiladigan tovush va harf uchun ertak va hikoyalardanbir badiiy qahramon topib, ularga ovoz berish mumkin. Bolalar nafaqat qahramon

topish uchun harakat qiladi, balki ularda aktyorlik mahorati ham rivojlanadi. Masalan,«b» tovushi — Bo‘g‘irsoq, «n» tovushi — No‘xotvoy, «z» tovushi — Zumrad kabi.

Topshiriqni vazifa sifatida ham berish mumkin. Uyda bola bu jarayonga ota-onasini hamjalb qiladi. Keyinchalik esa bu mashg‘ulotlar sinfdan tashqari o‘qish darslarini tashkil

etishning asosi bo‘ladi. Bunday darslarni tashkil etish uchun alohida e’tibor va maqsadlituzilgan reja badiiy adabiyotga qiziqishning asosiy omili hisoblanadi. Har bir sinfga o‘quvchilarning

yoshi va psixologik jihatlarini inobatga olgan holda ro‘yxat tuzdim: 1- sinfga «O‘zbek xalq ertaklari»va «Jahon xalqlari ertaklari»ni o‘qishni rejalashtirgan bo‘lsam, 2- sinfda Q.Muhammadiy,

Q.Abdullayeva she’riy to‘plamlari, tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan hikoyalar to‘plamini tavsiyaetdim. 3- sinfdan boshlab o‘quvchilar sodda ilmiy ma’lumotlarni qabul qila oladi. Shuning uchun ular

«Nega? Nega-chi?» ilmiy-badiiy kitobi va bolalar shoirlari she’rlari to‘plamlaridan foydalanishsa, maqsadgamuvofiq. 4- sinfda qayta nashrdan chiqarilgan «Kitobim — oftobim» sinfdan tashqari o‘qish kitobi,

O‘tkir Hoshimov, Xudoyberdi To‘xtaboyev hikoyalari, Anvar Obidjon va Kavsar Turdiyevalarning she’rlarinirejaga kiritdim.

12

O‘quvchilarning uyda bo‘sh vaqtinimazmunli tashkil etish maqsadida ota-onalar bilan maslahatlashib, bir-birigayaqin turadigan bolalarni guruhlab,«G‘uncha», «Gulxan» va «Tong yulduzi»kabi gazeta va jurnallarga obunabo‘ldik. Ular uyda bo‘sh vaqtida vata’til paytida mazkur bosma nashrlarnio‘qib, ota-onalariga tahlil qilib berdi.Albatta, men o‘g‘il-qizlarining fikrinieshitishga vaqt topishlarini ota-onalardan muntazam iltimos qilibturdim. Bu bilan maqsadimning 85foiziga erishdim. Ko‘rsatkichlarni hargal ota-onalar majlisida turliso‘rovnomalar o‘tkazish, monitoringyuritish, og‘zaki muhokama qilish, ota-onalar vakillari tomonidan tayyorlanganma’ruzalar, davra suhbatlarinibaholash orqali chiqarib bordim.

1- sinfdan boshlab har haftadatashkil etilgan «Ifodali o‘qish»to‘garagida badiiy asarlarningmaftunkorligi, jozibasi, go‘zalliginiochib berishga harakat qildim. Buninguchun badiiy asarni sahnalashtirish,rollarga bo‘lib o‘qish, asarqahramonlariga ovoz berish kabio‘quvchilar uchun qiziqarlimashg‘ulotlar tashkil etdik. To‘garakishining natijasi sifatida ota-onalar vao‘quvchilar bilan birgalikda tarbiyaviy,badiiy («Biz muxbir bo‘lamiz», «AlisherNavoiy davriga sayohat», «Navro‘z —milliy qadriyatlarimiz gavhari»,«Ertaklar yaxshilikka yetaklar»)kechalar o‘tkazildi. Bu esao‘quvchilarning ijodkorligini, nutqini,badiiy asarlarni o‘qishga qiziqishiningortishiga sabab bo‘ldi.

«Men qanday kitobxonman?»,«Kimning kitobi ko‘p?», «Meningshaxsiy kutubxonam», «Men qandaykitob o‘qiyapman?», «Men o‘qishnixohlagan kitob», «Kitobim — oftobim»,«Men sevgan qahramon» kabimavzularda tadbirlar, davrasuhbatlari, viktorinalar o‘tkazdim. Buorqali yana qanday ishlarni amalgaoshirishim kerakligini bilib, kelgusifaoliyatimga reja tuzib bordim.

Hamkorlikda hikmat ko‘pOta-onalarga ko‘p ta’kidlayman:

farzandingizga kitob sovg‘a qiling vaichki muqovasiga tilak yozing. Hozirkitob do‘konlari, rastalari rang-barangbolalar adabiyotlari bilan to‘la.Arzimagan pulga ham farzandingizgabir olam quvonch xarid qilishingizmumkin. Kitobni siz ham o‘qib chiqingva o‘g‘il-qizingiz bilan tahlil qiling. Aynidamda farzandingizga ilingan bir yokiikki soatlik e’tiboringiz uning qalbida

buyuk kelajakni barpo etishi mumkin.Farzand sizniki, uning yutug‘i ham,muvaffaqiyatsizligi ham. Shundayekan, ozgina mablag‘ingiz vavaqtingizni qizg‘anmang!

2- sinfdan boshlab tashabbuskorota-onalarni yordamchi sifatida tanlaboldim. Ular o‘qituvchi rahbarligidaayrim ma’naviyat va tarbiyaviysoatlarga tayyorlanib, dars o‘tdilar.Bu orqali o‘quvchilar o‘zlariganisbatan ota-onalarining nafaqatmoddiy, balki ma’naviy ko‘magi vanazorati ham kuchli ekanligini hisetdilar. Keyinchalik esa qolgan ota-onalarning ham qiziqishlari ortib,o‘zlarining faolliklarini namoyishetishdi. Mashg‘ulotlar ota-onalarmajlislarida ham o‘tkazildi. Sinf rahbarisifatida ota-onalar majlislarida bolatarbiyasiga bog‘liq turli badiiyadabiyot namunalaridan o‘qish,eshittirish, so‘rash kabi ishlarni odatgaaylantirdim.

4- sinfga borib ota-onalar bilano‘quvchilar birgalikda o‘qishlarimumkin bo‘lgan badiiy adabiyotlarro‘yxati taklif qilindi «Dunyoning ishlari»(O‘.Hoshimov), «O‘tmishdan ertaklar»A.Qahhor), «Bola Alisher» (Oybek),«Shirin qovunlar mamlakatida», «Sariqdevni minib» (X.To‘xtaboyev).

Shu o‘rinda aytish kerakki,o‘quvchilarning kitobga mehrinioshirishda sayohatlarning alohida o‘rnibor. Ota-onalar bilan kelishib,poytaxtimizning diqqatga sazovorjoylari — muzeylar va bog‘larga tashrifbuyurdik.

Biz 3- sinfda Geologiya muzeyigabordik. «Tabiatshunoslik» fanida shukungacha neft, toshko‘mir, ruda, tuz,marmar kabi foydali qazilmalar bilantanishgan edik. Muzeyda o‘quvchilarbu jismlarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rishdi.Toshkent planetariysida esa sayyoralarmavzusini mustahkamladik.

3- sinf «O‘qish» kitobidaOybekning «Mehnatkash qiz» hikoyasibor. Asarda urchuq asbobi haqidaso‘z boradi. O‘zbekiston tarixi muzeyio‘quvchilarga bu kabi dastgohlar bilantanishish imkonini berdi, o‘tmishhaqida tasavvur uyg‘otdi. Shuningdek,ular o‘zlarini qiziqtirgan savollar bilanmutaxassisga murojaat qilishdi.Bolalar har gal sayohatdan bir olamzavq bilan qaytdilar. Qo‘shimchama’lumotlar to‘plash uchun badiiy tildayozilgan ilmiy kitoblar izlashgatushishdi. Bir o‘quvchi yangi ma’lumottopib kelsa, sinfdagi boshqa bolalarundan kitobni olib, o‘qidi.

Shu tariqa turli yo‘llar izladim.

4- sinf so‘ngida esa barcha ishlarningnatijasi sifatida tadbir o‘tkazdik. Undaota-onalar, Xudoyberdi To‘xtaboyev,Anvar Obidjon, Muazzam Ibrohimovakabi shoir va yozuvchilar ham ishtiroketishdi. O‘quvchilar o‘qiganadabiyotlari yuzasidan ota-onalargasavol bilan murojaat qilishdi.Asarlardan sahna ko‘rinishlari taqdimetishdi. Ota-onalar esa savollargajavob berib, sahna ko‘rinishi qaysiasardan olinganligini va muallifikimligini aytishlari kerak edi. Bu ota-onalarning farzandlari bilan qaydarajada ishlaganligini ko‘rsatib berdi.Yakuniy xulosaga ko‘ra, o‘quvchi-larning kitob o‘qishga ishtiyoqi85—89 foizga yetdi. Bu, albatta, meniquvontiradi.

Dilbar Bahromova (KomiljonovKamronbekning onasi): — Nodiraopa dastlab farzandlaringiz qalbidabirgalashib kitobga mehr uyg‘otamiz,deganida hayron bo‘lgandim. Rostiniaytsam, shu kungacha biror martabadiiy yoki ilmiy kitob o‘qimagan edim.Har doim yig‘ilish yoki sinfdan tashqarimashg‘ulot o‘tgach, uyga vazifaberilsa, dadasi bilan o‘g‘limizgako‘maklashadigan bo‘ldik. Chunkikuyinchak muallima o‘g‘limiz kelajagibizning qo‘limizda ekanligi, uningtarbiyasida kitobning tutgan o‘rnihaqida shunday gapirardiki, asta-sekin kitob do‘konlariga yo‘l olaboshladik. Bir yig‘ilishda Nodira opamonolog o‘qib berdi. Bu menga shuqadar ta’sir etdiki, asarni topibo‘qishga ahd qildim. Va nihoyatumrimda ilk marta badiiy asaro‘qidim — «Dunyoning ishlari» (O‘tkirHoshimov). Kitobni o‘qir, mazmuninio‘g‘limga hikoya qilib berar edim.Mana, oradan uch yil o‘tib, yozgi ta’tildavrida farzandim ushbu kitobmutolaasi bilan band. Bekorchilikdanko‘cha changitib, televizor yokikompyuter qarshisida «mixlanib»o‘tirmay, bilim olayotgan o‘g‘limnikuzatib, muallimasi tutgan yo‘lningnaqadar to‘g‘riligiga amin bo‘ldim.

Kitob — tafakkur qanoti. Uningmustahkamligi kishiga kengliklarsari uchish, borliq va undagigo‘zalliklarni his qilish imkoniniberadi. Xulosa o‘rnida aytmoq-chimizki, siz ham farzand-laringizga, o‘quvchilaringizga anashunday bebaho tortiqni in’omqiling. Zero, bu ma’naviysarchashma o‘g‘il-qizlarimizningdunyoqarashini boyitadi, nutqinio‘stirib, xotirasini mustahkam-laydi. Beminnat maslahatchisi,sadoqatli hamrohi va yaqindo‘stiga aylanadi.

Bashorat OTAJONOVAyozib oldi.

13

14

4- sinf matematika kursida «Tezlik», «Vaqt», «Masofa»mavzulari alohida o‘rin tutadi. Ushbu mavzunioydinlashtirish uchun dastlab masofa to‘g‘risida fikryuritamiz. Misol uchun bir shahar bilan ikkinchi shaharorasidagi masofani olaylik. Bu ikki shahar orasidagimasofani bosib o‘tish uchun muayyan vaqt va tezlikkerak. Vaqt va tezlikning ko‘paytmasi masofani beradi.Demak, masofani topish uchun vaqt va tezlikniko‘paytirish kerak. Ya’ni:

vaqt • tezlik = masofaBunda shaharlar orasidagi masofa kilometrlarda, vaqt

soatlarda, tezlik km/soatlarda beriladi.Yuqoridagiga ko‘ra: soat•km/soat=km1- misol. Vertolyot 4 soat 200 km/soat tezlik bilan,

so‘ngra 2 soat 230 km/soat tezlik bilan uchdi. U shuvaqt ichida qancha masofani uchib o‘tdi?

Yechish: masala shartiga ko‘ra, ifodalar tuzamiz.Buning uchun quyidagicha mulohaza yuritiladi: vertolyotdastlabki tezlik bilan 4•200 km masofani bosib o‘tdi.Keyingi tezlik bilan 2•230 km masofani bosib o‘tgan.Demak, vertolyot jami qancha masofani bosib o‘tgan,degan savolga quyidagi ifoda orqali javob olamiz.

4•200+2•230=1260

1) 200 2) 230 3) 800 4 2 +460 800 460 1260

Vertolyot 6 soat ichida 1260 km masofadan uchibo‘tgan.

Dastlabki tezlik bilan bosib o‘tilgan masofa keyingitezlik bilan bosib o‘tilgan masofadan qancha ko‘p,degan savolga javob topish uchun quyidagi ifodagamurojaat qilamiz.

4•200-2•230=800-460=340.Demak, dastlabki tezlik bilan bosib o‘tilgan masofa

keyingi tezlik bilan bosib o‘tilgan masofadan 340 kmortiq ekan.

Javob: 1260 km va 340 km.Endi «Tezlik» to‘g‘risida fikr yuritamiz. Bosib o‘tilgan

masofa unga ketgan vaqtga bo‘lingandaharakatlanayotgan jismning tezligi kelib chiqadi. Ya’ni:

2- misol. Chavàndoz 3 soatda 36 km, avtomobilesa 2 soatda 120 km masofani bosib o‘tdi.

1. Avtomobilning tezligi chavandozning tezligidanqancha ortiq?

2. Avtomobilning tezligi chavandozning tezligidannecha marta ortiq?

Yechish: masalada masofa va vaqt berilgan.Chavàndozning tezligi 36:3 km/soat, avtomobilning tezligi120:2 km/soatga teng.

1- shart bo‘yicha ifoda tuzamiz, u quyidagiga teng:

120:2-36:3=48 km

1) _120 2 2) _36 3 3) _60 12 60 3 12 12 0 _6 48 6 0Demak, avtomobilning tezligi chavandozning

tezligidan 48 km/soat ortiq ekan.Endi 2- shart bo‘yicha ifoda tuzamiz:(120:2) : (36:3).Yuqorida qavs ichidagi ifodalarning qiymatini bilamiz,

shuning uchun quyidagini yoza olamiz:(120:2) : (36:3)=60:12=5.Demak, avtomobilning tezligi chavandozning

tezligidan 5 marta ortiq ekan.Javob: 48 km/soat, 5 marta.Endi «Vaqt» to‘g‘risida fikr yuritamiz. Bosib o‘tilgan

yo‘lni harakatlanayotgan jismning tezligiga bo‘lsak,masofani bosib o‘tishga ketgan vaqt kelib chiqadi.

masofa : tezlik = vaqt

3- misol. Toshkent va Samarqand orasidagi masofa300 km ga teng. Agar poyezd 60 km/soat tezlik bilanyursa, bu masofani qancha vaqtda bosib o‘tadi?

Yechish: masalada masofa va tezlik berilgan: U 300km, 60 km/soat. Masala sharti bo‘yicha vaqtni topishtalab qilinadi. Buning uchun masofani tezlikka bo‘lishkifoya.

300:60=5 _300 60 300 5 0Demak, 300 km masofani 60 km/soat tezlik bilan

bosib o‘tishda 5 soat vaqt sarflangan ekan.Javob: 5 soat.

Adash AHMEDOV,Mamatqul RASULOV,

Samarqand viloyati Urgut tumanidagi8- umumta’lim maktabi o‘qituvchilari.

. .

masofa : vaqt = tezlik

15

Dars jihozi: yo‘l belgilari, yo‘l

maketi, mavzuga oid didaktik va

tarqatma materiallar.

Darsning borishi

I. Tashkiliy qism.

Salomlashish, davomatni aniq-

lash, o‘quvchilarni darsga hozirlash.

II. Uy vazifasini so‘rash,

o‘tilganlarni takrorlash.

Uyga berilgan topshiriq:

«Bekatda to‘xtab turgan transportni

aylanib o‘tish qoidalari» mavzusi

yuzasidan o‘quvchilar o‘rganib

kelgan ma’lumotlar tinglanadi.

— Yo‘lning qatnov qismini kesib

o‘tayotganda qanday qoidalarga

amal qilish kerak?

— Tartibga solish vositalariga

nimalar kiradi?

— To‘xtab turgan avtobus qanday

aylanib o‘tiladi? (O‘quvchilarning

javoblari to‘ldiriladi).

III.O‘tilganlarni mustah-

kamlash.

O‘quvchilarga quyidagi boshqo-

tirmani yechish topshiriladi.

Savollar:1. Svetoforning ikkinchi ishorasi.2. Qaysi transport vositasining oldi-

dan o‘tiladi?3. Tartibga soluvchining tayoqchasi.4. Jamoat transporti.5. Yerosti temir yo‘li.6. Avtomashina «ko‘z»lari.7. Yo‘llar kesishadigan nuqta.8. Avtomashina boshqarishda hay-

dovchining xavfsizligini nimata’minlaydi?

O‘quvchilar 4 kishilik kichikguruhlarga bo‘linadi. Har bir guruhgaolti donadan yo‘l belgisi va ikkita rasmlikartochka tarqatiladi.

Masalan, «Bolalar», «Piyodalaro‘tish joyi», «Velosiped belgilari vamaktab yoki bolalar maydonchasi»rasmi beriladi. O‘quvchilar berilganuchta belgidan rasm mazmunigamosini tanlashlari lozim. Topshiriqnito‘g‘ri va tez bajargan guruhrag‘batlantiriladi.

Dam olish daqiqasi.

Har bir guruh a’zolari yo‘l harakativositalariga oid topishmoqlar aytadilaryoki sinf birgalikda «Svetofor»qo‘shig‘ini ijro etadi.

Xilma-xil uchqur tulpor,Po‘latdan uning tani.Olib yurar beozor,Asakadir Vatani. (Avtomashina).

kesishadigan, tutashadigan joyi? (Chorraha).— Agar bir yo‘l ikkinchisini kesib

o‘tsa, bu qanday chorraha deyiladi?(To‘rt tomonlama).

— Svetoforda nechta chiroq bor?(3ta).

— To‘xtab turgan avtobusning qaysitomonidan o‘tiladi? (Orqasidan).

Amaliy mashg‘ulot o‘tkaziladi.a) o‘quvchilar yo‘l maketida

ko‘chaning qatnov qismini kesibo‘tishni ko‘rsatadilar.

b) piyodalar yoki velosipedyo‘lkasida velosipedning harakat-lanishini tushuntiradilar.

d) tartibga solingan va tartibgasolinmagan chorrahadagi transportvositalari va piyodalarning harakatiniko‘rsatib tushuntiradilar.

IV. Darsga yakun yasash vabaholash.

Darsda o‘rganilganlar yuzasidansavol-javob o‘tkaziladi, o‘quvchilarfaolligiga ko‘ra baholanadi va darsyakunlanadi.

V. Uyga vazifa.O‘tilganlarni takrorlash va 2 tadan

yo‘l belgisini yasab kelish.

Risqixon YO‘LDOSHEVA,Namangan viloyati Pop

tumanidagi 56- maktabningboshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.

Mavzu: «Yo‘l qoidasi — umrfoydasi».

Darsning maqsadlari:ta’limiy: o‘quvchilarning yo‘l

belgilari, yo‘l harakati qoidalariyuzasidan olgan bilim, ko‘nikma vamalakalarini mustahkamlash;

tarbiyaviy: o‘quvchilarningtartibli bo‘lish, do‘stlik, hamjihatlikdaishlash sifatlarini tarbiyalash;

rivojlantiruvchi: mustaqilishlash, ijodiy fikrlash ko‘nikmalarinirivojlantirish.

Dars turi: mustahkamlash.

Dars metodi: ko‘rgazmalilik,

suhbat, kichik guruhlarda ishlash.

BOSHQOTIRMA Ajoyib ola tayoq,Uchida qizil chiroq.Ko‘tarilsa tikkaga,Barchani qilar ogoh. (Jezl).Qoidali yurishga,Moslangandek so‘zlari.Navbat bilan uch rangda,Chaqnab turar ko‘zlari.Chorrahaning ko‘rki u,Nima ekan, do‘stim, bu? (Svetofor).Ko‘tarib tayoqchasin,Ko‘chada turar o‘ynab.Uning barcha holatin,Kuzatib o‘ting o‘ylab. (Militsioner).

«Blits-savol» mashqi.— Yo‘llarning o‘zaro bir sathda

16

Äàííîå íàãëÿäíîå ïîñîáèå çàíÿëî I ìåñòî â îáëàñòíîì ýòàïåñìîòðà-êîíêóðñà «Îðèãèíàëüíîå íàãëÿäíîå ïîñîáèå». Ïåðåä ó÷àñò-íèêàìè ñòîÿëà çàäà÷à ðàçðàáîòàòü óíèâåðñàëüíîå ìîáèëüíîå íà-ãëÿäíîå ïîñîáèå, íå òðåáóþùåå áîëüøèõ ôèíàíñîâûõ çàòðàò è âòî æå âðåìÿ ïðåäîñòàâëÿþùåå ïåäàãîãó âîçìîæíîñòü òâîð÷åñêîãîïîèñêà è ñàìîâûðàæåíèÿ.

Ïîäðó÷íûé ìàòåðèàë: èñïîëüçîâàííûé íàñòîëüíûé êàëåíäàðü,öâåòíàÿ áóìàãà, êëåé, ðàçíîöâåòíûå ñòèêåðû, ñòåïëåð, ôëîìàñòå-ðû èëè ìàðêåðû.

Èçãîòîâëåíèå: æåëàòåëüíî èñïîëüçîâàòü êàëåíäàðü áîëüøèõðàçìåðîâ.  íåì îáû÷íî 6—7 ñòðàíèö, êàæäóþ èç íèõ íåîáõîäèìîîáêëåèòü öâåòíîé áóìàãîé, âûáèðàÿ ÿðêèå öâåòà, èëè íà óñìîòðå-íèå ó÷èòåëÿ.

 êàëåíäàðå êàæäàÿ ñòðàíèöà ïðåäñòàâëÿåò îïðåäåëåííûé ïðåä-ìåò: ðóññêèé ÿçûê, ÷òåíèå, ìàòåìàòèêà, ìóçûêà, ýòèêà, ÏÄÄ.

Íàãëÿäíîå ïîñîáèå ýôôåêòèâíî èñïîëüçîâàòü â öåëÿõ çàêðåï-ëåíèÿ ïîëó÷åííûõ çíàíèé.

1 2

3 4 5

Ñòð. 2 — «Ïðî÷èòàé». Èñïîëü-çóåòñÿ ïðè çàêðåïëåíèè è èçó÷å-íèè ñîñòàâà ÷èñåë: ñîòåí, äåñÿò-êîâ, åäèíèö.

Ñòð. 3 — «Êòî ïåðâûé?» Âêàðìàøêàõ äàíû êàðòî÷êè ñ ïðè-ìåðàìè ðàçíîé ñëîæíîñòè â öå-ëÿõ ïðîâåäåíèÿ èãðû ñ ó÷àùèìè-ñÿ ðàçíîãî óðîâíÿ óñïåâàåìîñòè.

Ñòð. 4 — «Âåñåëûé ïîåçä».Èñïîëüçóåòñÿ êàê íà óðîêå ìàòåìà-òèêè, òàê è ïðè èçó÷åíèè Áóêâàðÿ(ïðè çíàêîìñòâå ñ ÷èñëàìè, ÷åòíû-ìè è íå÷åòíûìè, ãëàñíûìè è ñî-ãëàñíûìè áóêâàìè).

Ñòð. 5 — «Ãåîìåòðè÷åñêèåôèãóðû». Ìîæíî ïðåäëîæèòü ó÷à-ùèìñÿ ñàìîñòîÿòåëüíî âûðåçàòüòàêèå æå ôèãóðû, à çàòåì ó÷èòåëüìîæåò çàäàâàòü âîïðîñû: êàêèå ýòîôèãóðû, êàêîãî îíè öâåòà? è ò.ä.

Òèòóëüíûé

ëèñò

Ñòð. 1 — «Öåïî÷êà». Äàíû êàð-ìàøêè, ñîäåðæàùèå êàðòî÷êè ñïðèìåðàìè íà ìàòåìàòè÷åñêèåäåéñòâèÿ. Ðåøåíèå âåäåòñÿ ñíèçóââåðõ, ââåðõó óêàçàí ïðàâèëüíûéîòâåò. Ìîæåò èñïîëüçîâàòüñÿ â1—4-õ êëàññàõ.

Âåñåëûé ïîåçä

17

Òàêèì îáðàçîì, íàãëÿäíîåïîñîáèå «Çíàéêà» ïðåäñòàâëÿ-åò ñîáîé êîìïëåêñ íàãëÿäíîñ-òåé, ïîñîáèé, êîòîðûå óäîá-íû â èñïîëüçîâàíèè ïðàêòè-÷åñêè íà êàæäîì óðîêå.

Ôàðèäà ÞÍÓÑÎÂÀ,ó÷èòåëü íà÷àëüíûõ

êëàññîâøêîëû ¹ 36

ãîðîäà ÕàíêèÕîðåçìñêîéîáëàñòè.

6 7 8

9 10 11

12 13

Ñòð. 9 — «ÏÄÄ». Ìîæíî èñ-ïîëüçîâàòü ïðè èçó÷åíèè ñâåòî-ôîðà.

Ñòð. 8 — «Êëàñòåð». Ýòîò ìå-òîä ïðèìåíÿåòñÿ íà âñåõ óðîêàõïðè èçó÷åíèè ëþáîé òåìû.

Ñòð. 12 — «Çàïîìíè». Ïðèìå-íÿåòñÿ ïðè èçó÷åíèè ïðàâèëà ïðà-âîïèñàíèÿ «æè» è «øè». Êàðòî÷êèñî ñëîâàìè íåîáõîäèìî ðàçìåñ-òèòü â íóæíûé ñòîëáåö.

Ñòð. 13 — «Íàéäè ñëîâî». Óäî-áåí ïðè èçó÷åíèè àëôàâèòà â 1- ìêëàññå. Äåòè íàõîäÿò ñëîâà íà çà-äàííóþ áóêâó èëè ñîñòàâëÿþò ñëî-âî, íàïðèìåð, ñîê, íîñ è ò.ä.

Ñòð. 7 — «Kids‘ English».  äâóõêàðìàøêàõ — çàäàíèÿ ïî àíãëèéñ-êîìó ÿçûêó, èõ ìîæíî èñïîëüçîâàòüâ êà÷åñòâå äîïîëíèòåëüíîãî ìàòå-ðèàëà íà ëþáîì óðîêå è â ðàáîòå ñîäàðåííûìè äåòüìè.

Ñòð. 11 — «Ðàçâèâàåì ðå÷ü».Îáû÷íî ïðèìåíÿåòñÿ ïðè ïîäãî-òîâêå ê øêîëå äëÿ ðàçâèòèÿ ðå÷èðåáåíêà, ê ïðèìåðó, ïî òåìå «Äî-ìàøíèå è äèêèå æèâîòíûå», ïðèïåðåñêàçå ñêàçîê, ìîæíî çàäàâàòüè äîïîëíèòåëüíûå âîïðîñû.

Ñòð. 6 — «Âûó÷è ñî ìíîé». Èñ-ïîëüçóåòñÿ íà óðîêàõ ÷òåíèÿ è ìó-çûêè, ê ïðèìåðó, ïðè ðàçó÷èâàíèèíîâîãî ñòèõîòâîðåíèÿ èëè ïåñíè.Ëèñò-âêëàäûø ìîæíî çàìåíèòü, ïî-ýòîìó ýòà ñòðàíèöà áóäåò ïîëåç-íîé è íà äðóãèõ óðîêàõ.

Ñòð. 10 — «Ïðîâåðü ñåáÿ». Îíàïðåäíàçíà÷åíà äëÿ óðîêà ýòèêè, àèìåííî ïî òåìàì «Çíàåøü ëè òûñâîþ ðîäîñëîâíóþ?», «Âåæëèâûåñëîâà» è ò.ä.

1818

Bir bola

m a k t a b g a

tayyorlov jarayonida

boshlang‘ich ta’l imga oid

mashqlarni o‘zlashtirishga juda

qiynaldi. Pedagogning maxsus

darsi ham unga naf bermadi.

Tibbiy ko‘rik xulosalarida

bolakayning aslida sog‘lomligi,

ammo turl i xi l qo‘rquv va

stresslar ta’sirida bosh miya

funksiyasi buzilgani hamda

ranglarni farqlash, eslab qolish

qobiliyati susaygani aniqlandi.

Oilada kunda-kunora bo‘lib

turadigan arzimas tortishuvlar,

baqir-chaqirlar bolani qattiq

tushkunlik holatiga solib, uning

taqdirida salbiy oqibatga olib

kelganini ota-ona kech anglab

yetdi. Boladagi holat autizmning

bir ko‘rinishi bo‘lib, miyaning

psixologik jarohati sabab bir

qismi faoliyatdan to‘xtaydi.

Kattalar o‘z dardi, oiladagi o‘rnini

belgilash bilan andarmon bo‘lgan

bir paytda bolaning qalbiga kim

quloq tutadi?

Ruhiy quvvat puxta bilim

olishga sarflansa...

Bolaning puxta bilim olishi,

fanlarni yaxshi o‘zlashtirishi uyda

yoki bog‘chada maktabga

tayyorgarlik davridan boshlanadi.

Birinchi sinfga qadam qo‘ygach,

uning bilim olishga qiziqishi

yanada kuchayadi. Bu ishtiyoqini

so‘ndirmaslik uchun sog‘lom

muhitda individual ishlash talab

etiladi. Tadqiqotchilar bolalarning

zehnli bo‘lishi 35 foiz holatda

irsiyatga, 20 foiz onaning

homiladorlik davriga, 45 foiz u

ulg‘ayayotgan muhitga bog‘liq-

ligini ta’kidlashadi.

— Kichik yoshdagi o‘quvchi-

larning ongini toza shisha idishga,

u o‘sayotgan muhitdagi turli

manzaralarni t iniq yoki xira

rangda tomchilayotgan suvga

qiyoslayman. Ota-onalar bilan

doimiy yaqin muloqotda bo‘lib,

bolaning aqliy va ruhiy

rivojlanishiga e’tibor qaratamiz.

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga

ko‘proq rasmlar, ko‘rgazmali

qurollar, o‘yinlar yordamida

mavzuni tushuntirib, diqqatini jalb

etishga urinamiz. Chunki

mashg‘ulotda pedagog zukko bir

aktyorga aylanib, bola xayolini

uydagi, ko‘chadagi voqealar

emas, i jobiy va qiziqarl i

jarayonlar band etishiga erishishi

lozim. Ana shunda u ruhiy

quvvatini puxta bilim olishga

sarflaydi, — deydi poytaxtimizdagi

204- umumta’l im maktabi

o‘qituvchisi Mashhura Karimova

o‘ttiz yillik tajribasidan kelib

chiqib.

Mutaxassislar fikricha, 6—7

yoshda bola organizmida

chidamlil ik xususiyati orta

boshlaydi. U endi i jt imoiy

munosabatlarda o‘z o‘rnini

topishga urinadi, yozish-chizish

va o‘qishga qiziqish uyg‘onadi.

Bu yoshda ularga ehtiyotkorlik

bilan muomalada bo‘l ib,

savollariga sabr-toqat bilan javob

berish lozim. Ba’zida atrof-

dagilarning salbiy munosabati

bois o‘quvchi o‘zini ongli

ravishda boshqarishga qo‘rqib

qoladi. Keyin o‘jarlik, ayyorlik

kabi xislatlar paydo bo‘ladi.

Ko‘pincha farzandlarimizning

giperfaol bo‘lib qolishiga ham

o‘zimiz sababchi bo‘lamiz.

Shifokorlarning aytishicha,

agar bola qandaydir tahdidni

sezsa, uning bosh miyasidagi

bodomsimon bez «qochish

hamda qarshil ik ko‘rsatish»

vazifasini bajarishga zo‘r beradi

va bu paytda miyaning

intellektual faoliyati butkul

to‘xtaydi.

Bola qalbiga quloq tuting!

Amaliyotchi psixolog Tamara

Jumayeva o‘g‘il-qizlarning ichki

his-tuyg‘ularini bilishda «Uy—

daraxt—oila» testidan foydala-

nadi. Unga ko‘ra, bolalar uy,

daraxt hamda oilani o‘z dunyo-

qarashidan kelib chiqib qog‘ozda

tasvirlashi kerak. Qaysidir

o‘quvchi shinamgina darsxona

va chiroyli daraxt tagida turgan

ota-onasini chizishga asosiy

e’tiborini qaratsa, yashil daraxt

o‘rniga bittagina tayoqni chizib

qo‘ya qoladigan bolalar ham

uchraydi. Novdaning guli va

ildizlari bi lan aks ettirgan

o‘quvchi o‘zi yashayotgan oila

mustahkamligini, tayoqchaga

barg qadalgan surat esa buning

aksi bo‘l ishi mumkinligini

namoyon etadi.

— Yaqinda 2- sinfda o‘qiy-

19

digan Gulsanam chizgan rasm

rangdor va ta’sirchan chiqibdi,

— deydi Tamara opa. — U

daraxt, uy va oilasini aks

ettirishda onasi bilan uy vazifasini

tayyorlayotgani, otasi bilan

bog‘da sayr etgani, hatto

uxlayotganda ham ularning

bag‘ridagi mitt i erkatoyni

eslatuvchi tasvirni ifoda etgan.

Bilishimcha, bu qizaloq sinfdagi

eng ilg‘or, a’lochi va intizomli

o‘quvchilardan biri. Masalan,

o‘quvchilarga bir daqiqada

me’yoriy 55—60ta so‘zni tez va

ifodali o‘qish belgilansa, u 100ta

so‘zni bemalol o‘qiydi. Uning

husnixati chiroyli, she’r

yodlashda ham qobiliyati pand

bermaydi.

Boshqa bir holat: testda bir

qizchaning xotira va idroki biroz

sustligi ayon bo‘ldi. U rasmda

ham o‘zi va dugonasini chizgan,

xolos. Izoh so‘raganimda,

shunday dedi: «Oyim menga

o‘rtog‘imning uyida o‘tir ib

turishimni tayinlagan, o‘zi ishda.

Oyijonim menga ko‘proq vaqt

ajratishini istayman. Dadam

boshqa xonada har doim

televizor ko‘radi.

Shundan keyin sinf rahbari va

o‘qituvchilar bilan birga

maslahatlashib, o‘quvchining

o‘ziga bo‘lgan ishonchini

mustahkamlashiga, fanlarni

yaxshi o‘zlashtirib borishiga

ko‘maklashdik.

Anketada aniq bo‘ldiki...

Bola tarbiyasida mehnat va

izlanish u erishgan muvaffa-

qiyatlarning 90 foizini tashkil

qiladi. Ta’lim maskanlarida mana

shunday inti l ishga, o‘g‘i l-

qizlarning ichki qobil iyatini

ro‘yobga chiqarishga katta

ahamiyat qaratiladi. Qolaversa,

farzandlarimizni o‘zaro mehr-

muhabbat, xotirjamlik, ishonch

hukmron bo‘lgan muhitda

voyaga yetkazish maktab va oila

hamkorligiga bog‘liq.

Yashnobod tumanidagi bir

necha umumta’lim muassasa-

larining boshlang‘ich sinfida

ta’lim olayotgan o‘g‘il-qizlar

o‘rtasida ushbu mavzuga oid bir

tajriba qo‘l ladik. Ularga

«Uyingizda kattalar sizga qanday

munosabatda bo‘ladi?», «Qanday

mashg‘ulotga qiziqasiz?», «Qaysi

kasb egasi bo‘lishni istaysiz?»,

«Vaqtingizni ko‘proq kim bilan

o‘tkazasiz?», «Ustozingiz muoma-

lasi haqida nima deya olasiz?»

kabi test-savollari bilan murojaat

etdik. 100 nafar o‘quvchi

to‘ldirgan varaqlarni psixolog

yordamida tahli l qi ldik.

Javoblarda buvi va bobosi bilan

yashaydigan bolajonlarning

o‘zlashtirishi uy bekalari bilan

vaqtini o‘tkazadigan bolalarni-

kidan yuqori ekani ko‘zga

tashlandi. Bu esa ayrim

onalarning turli yumush bilan

ovora bo‘l ib, bola bilan

shug‘ullanishga vaqt ajrata ol-

mayotganidan dalolatdir. Bundan

tashqari, 4 foiz o‘quvchi uyda

o‘zi yolg‘iz qolishi, ularning

baholari o‘rtacha bo‘lib, bo‘sh

qolganda multf i lm tomosha

qilishi ma’lum bo‘ldi. Quvonarlisi,

100 foiz o‘quvchiga maktab

muhiti yoqadi va ular kitob

o‘qishni yaxshi ko‘rishadi.

Anketa javoblarida 29 nafar

o‘quvchining ota-onasi ba’zida

talashib-tortishib turishi ko‘rsa-

tilgan. Ushbu o‘quvchilarning

boshqa savollarga javobiga ham

e’tibor qaratdik: til o‘rganish,

she’r o‘qish va rasm chizishga

juda qiziqqan bu bolalarning

aynan shu fanlardan o‘zlashtirish

ko‘rsatkichlari nisbatan past. Bu

esa oilaviy mojarolar o‘quvchi

ongiga ta’sir ko‘rsatibgina

qolmay, iqtidorini yuzaga

chiqarishga to‘siq bo‘layotganini

isbotlaydi.

Mutaxassis tavsiyasi:

— Aziz ota-onalar,

farzandingiz oldida bir-biringizga

tanbeh bermang, o‘g‘i l-

qizlaringizni «arslonim, ko‘zmun-

chog‘im, aqllim, go‘zalim», deb

erkalang. Bolangizning xato

qilishiga yo‘l qo‘ymang. Ulardagi

kamchil ikni ko‘rgan zahoti

tuzating. Masalan, qizingiz

vaqtida ovqatini yeyishdan bosh

tortdi. Siz u uchun yana alohida

dasturxon tuzatib, ovqat

bermasligingizni aytasiz. Biroq

boshqa ish bi lan mashg‘ul

paytingiz yoki uy vazifasini

tayyorlash paytida qulog‘ingiz

ostida uning ovozi eshitiladi:

«Qornim och qoldi». Siz hamma

ishni bir chetga surib, yegulik

hozirlashga kirishib ketasiz.

Biroz oldin aytilgan dashnom

ham esdan chiqadi va bola

ovqatini vaqtida yemaslik uchun

injiqligini yana takrorlaydi.

Ayrim hollarda oilaviy muhit

ta’siriga tushib qolgan bola

tafakkuri ma’lum chegarani

qamrab oladi. Uning miyasidagi

o‘y-f ikr lar boshqa kerakl i

ma’lumotlarni qabul qilishga yo‘l

bermaydi. Bunday vaziyatda

uydagilarning daldasi, maktabda

sinf rahbari va mutaxassislar

ko‘magi zarur.

Aytaylik, o‘g‘lingiz ko‘chaga

ko‘proq chiqishga odatlanib

qoldi. Siz unga avval boshqa

ishni yakunlab, keyin koptok

tepishi mumkinligini buyurasiz.

U esa o‘yin bilan mashg‘ul

bo‘laveradi. Bolangizning

ko‘ngl iga qarab, yengi lgina

tanbeh berasiz. Sizdagi bu

qat’ iyatsiz l ik farzandingiz

tarbiyasida o‘z ta’sir ini

ko‘rsatadi. Unutmang, bilimdon

va aqlli bolalar ishonch, qat’iyat

hamda mehr-muhabbat ustun

bo‘lgan qo‘rg‘onda ulg‘ayishadi.

Orzulari bir olam, ishtiyoq-u

o‘ylari keng dalalarga sig‘mas,

beg‘ubor o‘g‘ i l-qiz lar imizga

ishonch bildirayl ik, ularning

porloq iqboli uchun qimmatli

fursatlarni boy berib qo‘ymaylik.

Zero, tadqiqotchi ol im Jon

Maksvell aytganidek, farzandi-

ning qalbi va ruhini unutgan ota-

ona johi l : bunday noto‘g‘r i

harakat qurboni bo‘lgan bola

baxtsiz va omadsiz bo‘ladi.

Shoira BOYMURODOVA,jurnalist.

20

Îñíîâà äîìà — ôóíäàìåíò. Îò åãî êðåïîñòè è ïðî÷-íîñòè çàâèñÿò äîëãîâå÷íîñòü è íàäåæíîñòü áóäóùåãîäîìà. Òàê è â îáó÷åíèè è âîñïèòàíèè äåòåé îñíîâàçàêëàäûâàåòñÿ â ñåìüå, à ôîðìèðóåòñÿ è óêðåïëÿåòñÿâ íà÷àëüíîé øêîëå. Îòâåòñòâåííîñòü çà ýòî ëîæèòñÿíà ïëå÷è ó÷èòåëåé íà÷àëüíûõ êëàññîâ, êîòîðûå ñâîèìïðèìåðîì è åæåäíåâíûì ñàìîîòâåðæåííûì òðóäîìôîðìèðóþò ïîäðàñòàþùåå ïîêîëåíèå ãàðìîíè÷íî ðàç-

âèòûì. Ïîýòîìó, ïåðåñòóïàÿ ïîðîã øêîëû,íîâîèñïå÷åííûõ ó÷åíèêîâ äîëæíû âñòðå-

÷àòü ïåðåäîâûå, èíòåëëåêòóàëüíî ïîä-êîâàííûå, èíèöèàòèâíûå è òâîð÷åñ-

êè ðàáîòàþùèå ïåäàãîãè. Äåð-æàòü âûñîêóþ ïåäàãîãè÷åñêóþïëàíêó íåëåãêî, íåîáõîäèìî íå-óñòàííî ðàáîòàòü íàä ñîáîé,îáìåíèâàòüñÿ îïûòîì ðàáî-òû, ñëîâîì, èäòè â íîãó ñî

ùåå ìîäåðíèçàöèè ñîäåðæàíèÿ íà÷àëüíîãî îáðàçî-

âàíèÿ» âûñòóïèëè ìèíèñòð íàðîäíîãî îáðàçîâàíèÿ

Ó.Èíîÿòîâ, à òàêæå ðåêòîð Òàøêåíòñêîãî ãîñóäàðñòâåí-

íîãî ïåäàãîãè÷åñêîãî óíèâåðñèòåòà èìåíè Íèçàìè

Ø.Øàðèïîâ («Àêòóàëüíûå âîïðîñû ïîäãîòîâêè ñîâðå-

ìåííûõ ñïåöèàëèñòîâ íà÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ â ïå-

äàãîãè÷åñêèõ âûñøèõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèÿõ»), ðåêòîð

Óçáåêñêîãî ãîñóäàðñòâåííîãî óíèâåðñèòåòà ìèðîâûõ

ÿçûêîâ Ø.Êàþìîâ («Àêòóàëüíîñòü ïîäãîòîâêè ó÷èòå-

ëåé èíîñòðàííûõ ÿçûêîâ íà îñíîâå èííîâàöèîííûõ òåõ-

íîëîãèé»), ïðåäñòàâèòåëè ïðîôåññîðñêî-ïðåïîäàâà-

òåëüñêîãî ñîñòàâà Òàøêåíòñêîãî ãîñóäàðñòâåííîãî ïå-

äàãîãè÷åñêîãî óíèâåðñèòåòà èì.Íèçàìè, èíñòèòóòà ïå-

ðåïîäãîòîâêè è ïîâûøåíèÿ êâàëèôèêàöèè êàäðîâ ñè-

ñòåìû ñðåäíåãî ñïåöèàëüíîãî, ïðîôåññèîíàëüíîãî îá-

ðàçîâàíèÿ, ïåäàãîãè, ÷åé òðóä îöåíåí âûñîêèìè ãîñó-

äàðñòâåííûìè íàãðàäàìè.

âðåìåíåì. Äëÿ ýòîãî â ñîâðåìåííîé ñè-ñòåìå îáðàçîâàíèÿ ñîçäàíû ïðåêðàñíûå

âîçìîæíîñòè. Â ýòîì ãîäó â ïðåääâåðèè ïðàçäíîâàíèÿ

25-ëåòèÿ íåçàâèñèìîñòè íàøåãî ãîñóäàðñòâàïðîèçîøëî åùå îäíî ïîçèòèâíîå ñîáûòèå.13—14 èþëÿ òåêóùåãî ãîäà â ñòîëèöå âïåð-âûå â èñòîðèè íåçàâèñèìîé ðåñïóáëèêè áûëïðîâåäåí Ôîðóì ó÷èòåëåé íà÷àëüíûõ êëàññîâíà òåìó «Ïîâûøåíèå êà÷åñòâà è ýôôåêòèâíî-ñòè ó÷åáíî-âîñïèòàòåëüíîãî ïðîöåññà ïóòåììîäåðíèçàöèè íà÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ» ïîèíèöèàòèâå Ìèíèñòåðñòâà íàðîäíîãî îáðàçî-

âàíèÿ Ðåñïóáëèêè Óçáåêèñòàí â ñîòðóäíè÷åñòâåñ Ìèíèñòåðñòâîì âûñøåãî è ñðåäíåãî ñïåöè-

àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ.Åãî öåëü — ñâîåîáðàçíûé ýêñêóðñ â èñòîðèþ

íåçàâèñèìîãî Óçáåêèñòàíà, îñîçíàíèå ñóòè è çíà÷å-íèÿ ïðîèñõîäÿùèõ øèðîêîìàñøòàáíûõ ðåôîðì è äî-ñòèãíóòûõ ðåçóëüòàòîâ çà 25 ëåò ðàáîòû â ñôåðåâîñïèòàíèÿ ïîäðàñòàþùåãî ïîêîëåíèÿ, â ñèñòåìå èçó-÷åíèÿ èíîñòðàííûõ ÿçûêîâ, ïîâûøåíèÿ êà÷åñòâà îá-ðàçîâàíèÿ, ðàçâèòèÿ ïåäàãîãè÷åñêîãî ìàñòåðñòâà,òâîð÷åñêîãî ïîòåíöèàëà è ïðîôåññèîíàëèçìà, âíåäðå-íèÿ ïåðåäîâûõ ïåäàãîãè÷åñêèõ è èíôîðìàöèîííî-êîì-ìóíèêàöèîííûõ òåõíîëîãèé, ðàñïðîñòðàíåíèÿ ïåðåäî-âîãî îïûòà ðàáîòû è ïîäíÿòèÿ ïðåñòèæà ó÷èòåëåé âãëàçàõ îáùåñòâåííîñòè.

 ôîðóìå ïðèíÿëè ó÷àñòèå ñïåöèàëèñòû ñèñòåìûíàðîäíîãî, ñðåäíåãî ñïåöèàëüíîãî, ïðîôåññèîíàëü-íîãî è âûñøåãî îáðàçîâàíèÿ, ó÷åíûå-èññëåäîâàòåëè,àâòîðû ó÷åáíèêîâ, ìåòîäèñòû, ó÷èòåëÿ íà÷àëüíûõ êëàñ-ñîâ, ïðèåõàâøèå èç ðàçíûõ óãîëêîâ íàøåé ñòðàíû, àòàêæå æóðíàëèñòû.

Ïëåíàðíîå çàñåäàíèå ñîñòîÿëîñü â Óçáåêñêîì ãî-ñóäàðñòâåííîì óíèâåðñèòåòå ìèðîâûõ ÿçûêîâ, ãäå ñäîêëàäîì íà òåìó «Ïðàêòè÷åñêèå ðåçóëüòàòû è áóäó-

Ñëåäóåò îòìåòèòü, ÷òî â çàâåðøåíèå ïëåíàðíîãîçàñåäàíèÿ ó÷àñòíèêîâ ôîðóìà æäàë íåáîëüøîé ñþðï-ðèç: ïåðåäîâûå è èíèöèàòèâíûå ó÷èòåëÿ íà÷àëüíûõêëàññîâ ðåñïóáëèêè áûëè íàãðàæäåíû íàãðóäíûìè çíà-êàìè «Îòëè÷íèê íàðîäíîãî îáðàçîâàíèÿ», âðó÷åíû ïî-÷åòíûå ãðàìîòû Ìèíèñòåðñòâà íàðîäíîãî îáðàçîâà-íèÿ.

Îäíà èç òàêèõ ïåäàãîãîâ, ïîëó÷èâøàÿ íàãðóäíûéçíàê îòëè÷íèêà íàðîäíîãî îáðàçîâàíèÿ, ó÷èòåëü íà-÷àëüíûõ êëàññîâ îáùåîáðàçîâàòåëüíîé øêîëû ¹184×èëàíçàðñêîãî ðàéîíà ãîðîäà Òàøêåíòà Èðèíà Ìå-ãåäü, ïîäåëèëàñü ñâîèìè âïå÷àòëåíèÿìè î õîäå ôî-ðóìà:

— Íèêàê íå îæèäàëà òàêîãî âíèìàíèÿ ê ìîåìó òðó-äó è âûñîêîé íàãðàäû çà íåãî. Ýòî ïðèçíàíèå íåòîëüêî ðåçóëüòàòîâ ìîåé ðàáîòû, íî è ïåäàãîãè÷åñêî-ãî êîëëåêòèâà, íàñòàâíèêîâ, ñ êîòîðûìè ìíå ïîñ÷àñ-ëèâèëîñü ðàáîòàòü è íàó÷èòüñÿ ó íèõ ìíîãîìó, îñî-áåííî âî âðåìÿ ïîäãîòîâêè ê ðåñïóáëèêàíñêîìó êîí-êóðñó «Ëó÷øèé ó÷èòåëü-ïðåäìåòíèê ãîäà-2016». Íû-íåøíèé ãîä, äóìàþ, íå òîëüêî äëÿ ìåíÿ, íî è äëÿâñåé ïåäàãîãè÷åñêîé îáùåñòâåíîñòè áóäåò çàïîìè-íàþùèìñÿ, õîòÿ áû ïîòîìó, ÷òî ïîäîáíîãî ðîäà ìå-ðîïðèÿòèå ïðîõîäèò âïåðâûå â ñôåðå íà÷àëüíîãî îá-ðàçîâàíèÿ, ÷òî ÿâëÿåòñÿ, ïî ñóòè, ïîäâåäåíèåì èòî-ãîâ è âûÿâëåíèåì ðåçóëüòàòîâ, äîñòèãíóòûõ â ýòîìíàïðàâëåíèè â ãîäû íåçàâèñèìîñòè. Ôîðóì, íà ìîéâçãëÿä, ïîçâîëèë ñòàòü áëèæå êàæäîìó ïåäàãîãó, îñî-áåííî òåì, êòî ïðèåõàë èç îòäàëåííûõ óãîëêîâ íàøåéñòðàíû, ê îðãàíèçàöèÿì, à èìåííî, ó÷åíûì, èññëåäî-âàòåëÿì, ñïåöèàëèñòàì, êîòîðûå íàïðàâëÿþò ïåäàãî-ãè÷åñêóþ äåÿòåëüíîñòü ïî íîâîìó èííîâàöèîííîìóïóòè, ðàçðàáàòûâàþò ñîâðåìåííûå ïåäàãîãè÷åñêèå òåõ-íîëîãèè, äåëÿòñÿ ìåòîäè÷åñêèìè ðåêîìåíäàöèÿìè ïîóëó÷øåíèþ è ïîâûøåíèþ êà÷åñòâà ó÷åáíîãî ïðîöåñ-ñà. Âàæíî îòìåòèòü, ÷òî ýòî ñîáûòèå íîñèëî õàðàêòåðïðàçäíèêà, ÷òî îùóùàëîñü è â íàñòðîåíèè ó÷àñòíè-

21

êîâ, è óëàâëèâàëîñü â ñöåíàðèè äâóõíåâíîãî ìåðîï-ðèÿòèÿ. Íå ñëó÷àéíî îí ïðîâåäåí â ïðåääâåðèè ïðàç-äíîâàíèÿ 25-ëåòèÿ íåçàâèñèìîñòè Ðîäèíû, ÷òî ïðè-äàåò áîëüøîå çíà÷åíèå ñàìîîòâåðæåííîìó ïåäàãîãè-÷åñêîìó òðóäó â ãëàçàõ îáùåñòâåííîñòè. À ó÷àñòíèêè,ñî ñâîåé ñòîðîíû, èçëó÷àëè îãðîìíîå æåëàíèå ïîëó-÷èòü ìàêñèìàëüíóþ ïîëüçó îò óâèäåííîãî, çàôèêñè-ðîâàòü òå ìîìåíòû, êîòîðûå îáîãàòÿò èõ îïûò ðàáîòûè ìèðîâîççðåíèå, ÷òî áûëî çàìåòíî ïî òîìó, êàê îíèåùå äîëãî íå ìîãëè ðàçîéòèñü ïîñëå çàâåðøåíèÿ ñåê-öèîííûõ çàñåäàíèé.

Î çíà÷åíèè äàííîãî ôîðóìà äëÿ ïåäàãîãîâ ìîãóñêàçàòü ñ óâåðåííîñòüþ è ïî òîìó, ñ êàêèì èíòåðåñîìè óâàæåíèåì àóäèòîðèÿ ñëóøàëà âûñòóïàþùèõ â õîäåïëåíàðíîãî çàñåäàíèÿ, ÷üè äîêëàäû ïðåäñòàâëÿëè ñî-áîé íàó÷íî îáîñíîâàííûå ðåçóëüòàòû è òåçèñû èññëå-äîâàíèé, ïðîâåäåííûõ ïî àêòóàëüíûì âîïðîñàì íà-÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ. Ê ïðèìåðó, äëÿ ñåáÿ ïîä÷åðê-íóëà, ÷òî ðàáîòàòü ñ ïðîåêòíûìè òåõíîëîãèÿìè ïî ñè-ëàì êàæäîìó ó÷èòåëþ. Îí ìîæåò íà îñíîâå îäíîãîóðîêà ðàçðàáîòàòü öåëûé ïðîåêò.

Ðàáîòà ôîðóìà ïðîäîëæèëàñü íà ÷åòûðåõ ñåêöè-îííûõ çàñåäàíèÿõ.  ïåðâóþ ñåêöèþ «Âíåäðåíèå âïðîöåññ íà÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ ó÷åáíûõ êîìïëåêñîâíîâîãî ïîêîëåíèÿ è ñîâðåìåííûõ èíôîðìàöèîííûõ òåõ-íîëîãèé: ïðîáëåìû è ðåøåíèÿ» áûëè ïðèãëàøåíû èàâòîðû ó÷åáíèêîâ íîâîãî ïîêîëåíèÿ.  õîäå ñåêöèèáûëè çàñëóøàíû äîêëàäû îá ýôôåêòèâíîì ïðèìåíå-íèè ïåðåäîâûõ ïåäàãîãè÷åñêèõ òåõíîëîãèé, à òàêæåïðîâåäåíà âîïðîñíî-îòâåòíàÿ áåñåäà ñ àâòîðàìè ó÷åá-íèêîâ.

 ðàáîòå âòîðîé ñåêöèè «Èííîâàöèîííûå òåõíîëî-ãèè îáó÷åíèÿ èíîñòðàííûì ÿçûêàì â íà÷àëüíîì îáðà-çîâàíèè» âíèìàíèå ó÷àñòíèêîâ áûëî îáðàùåíî íà íå-îáõîäèìîñòü ïîâûøåíèÿ êâàëèôèêàöèè ó÷èòåëåé èíî-ñòðàííûõ ÿçûêîâ, ñîâåðøåíñòâîâàíèÿ ìåòîäèêè ïðå-ïîäàâàíèÿ, ïðåäñòàâëåíû äîêëàäû î íàó÷íî-ïðàêòè-÷åñêîì ðåøåíèè ýòèõ çàäà÷.  ðàìêàõ ñåêöèè òàêæåñîñòîÿëñÿ òðåíèíã, ïðîâåäåííûé ñîñòàâèòåëÿìè ó÷åá-íèêîâ ïî èíîñòðàííûì ÿçûêàì, ïî òåìå «Ýôôåêòèâíîåèñïîëüçîâàíèå ñîâðåìåííûõ èíôîðìàöèîííûõ òåõíî-ëîãèé â ôîðìèðîâàíèè ó ó÷àùèõñÿ ìëàäøèõ êëàññîâêîìïåòåíöèé óñòíîé è ïèñüìåííîé ðå÷è, óìåíèé ñëó-õîâîãî âîñïðèÿòèÿ è ÷òåíèÿ».

«Î ðîëè íà÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ â âîñïèòàíèè ãàð-ìîíè÷íîãî ïîêîëåíèÿ äóõîâíî ñîâåðøåííûìè» ãîâî-ðèëè â òðåòüåé ñåêöèè, ãäå ñ ó÷àñòíèêàìè ðàáîòàëèñïåöèàëèñòû Ðåñïóáëèêàíñêîãî íàó÷íî-ïðàêòè÷åñêîãîöåíòðà íàöèîíàëüíîé èäåè è èäåîëîãèè è ïåäàãîãèïî ïðåäìåòó «Èäåÿ íàöèîíàëüíîé íåçàâèñèìîñòè».

×åòâåðòàÿ ñåêöèÿ íà òåìó «Âîïðîñû ïîâûøåíèÿïðîôåññèîíàëüíîé êîìïåòåíöèè ïåäàãîãè÷åñêèõ êàä-ðîâ ñèñòåìû íà÷àëüíîãî îáðàçîâàíèÿ è ôîðìèðîâà-íèÿ ïåäàãîãè÷åñêîãî ìàñòåðñòâà â ìîäåðíèçàöèè îá-ðàçîâàíèÿ» îõâàòèëà êðóã àêòóàëüíûõ òåì î ïîâûøå-íèè êâàëèôèêàöèè ó÷èòåëåé íà÷àëüíûõ êëàññîâ.

 ðàìêàõ ôîðóìà ó÷àñòíèêè òàêæå ïîñåòèëè ãîñó-äàðñòâåííóþ ñïåöèàëèçèðîâàííóþ îáùåîáðàçîâàòåëü-íóþ øêîëó ñ óãëóáëåííûì èçó÷åíèåì èíîñòðàííûõ ÿçû-êîâ ïðè Ìèíèñòåðñòâå íàðîäíîãî îáðàçîâàíèÿ Ðåñ-ïóáëèêè Óçáåêèñòàí, îáùåîáðàçîâàòåëüíóþ øêîëó¹ 324 Øàéõàíòàõóðñêîãî ðàéîíà, ãäå îíè ïîçíàêîìè-ëèñü ñ äåÿòåëüíîñòüþ øêîëû ìàñòåðñòâà «Ìàõîðàòìàêòàáè» è îáðàçöîâûìè êðóæêîâûìè çàíÿòèÿìè, ïðî-âåäåííûìè ïåðåäîâûìè ïåäàãîãàìè.

Î ôîðóìå è î òîì, ÷åì îí áûë ïîëåçåí è àêòóàëåí,ðàññêàçàëà ó÷èòåëü àíãëèéñêîãî ÿçûêà îáùåîáðàçî-

âàòåëüíîé øêîëû ¹ 7 Þêîðè÷èð÷èêñêîãî ðàéîíà Òàø-êåíòñêîé îáëàñòè Ëþöèÿ Øàìñóòäèíîâà:

— Íàäåþñü, ÷òî ïðîâåäåíèå ôîðóìà ïðåâðàòèòñÿâ äîáðóþ òðàäèöèþ, êîòîðóþ âñÿ ïåäàãîãè÷åñêàÿ îá-ùåñòâåííîñòü áóäåò æäàòü ñ íåòåðïåíèåì. Òàê êàêêàæäûé èç íàñ ïîëó÷èë ÷òî-òî èíòåðåñíîå è íîâîåäëÿ ñåáÿ. Îáðàòèëà îñîáîå âíèìàíèå íà çíà÷åíèåèãð íà óðîêàõ. Äàðüÿ Ìàíñóðñêàÿ èç ÃÑÎØ ñ óãëóá-ëåííûì èçó÷åíèåì èíîñòðàííûõ ÿçûêîâ ïðè ÌÍÎ ÐÓçïîäåëèëàñü îïûòîì ðàáîòû ïî ýôôåêòèâíîé îðãàíè-çàöèè è ïðîâåäåíèþ èãð íà êðóæêîâûõ çàíÿòèÿõ. Ðàíü-øå íå ïðèäàâàëà èì îñîáî çíà÷åíèÿ, à îäíî çàíÿòèåïåðåâåðíóëî ìîå ïðåäñòàâëåíèå îá èãðàõ íà óðîêàõ.Òàê, çàïîìíèëàñü èãðà «Ïàóòèíêà». Äàåòñÿ çàäàíèå:ïðîäîëæèòü ñëîâàðíûé ðÿä èëè ñìûñëîâîé, ïåðâîìóîòâåòèâøåìó ó÷åíèêó äàåòñÿ êëóáîê íèòîê, ñëåäóþ-ùèé îòâåòèâøèé òÿíåò çà íèòî÷êó è òàê ïëåòåòñÿ ïàó-òèíêà. Áëàãîäàðÿ ó÷àñòèþ â ôîðóìå ïîÿâèëèñü íîâûåèäåè, ìûñëè, ñòèìóë, à èìåííî ê íîâîìó ó÷åáíîìóãîäó íàìåòèëà ïåðåñìîòðåòü èñïîëüçóåìûå ìíîé èãðû,âêëþ÷èòü èõ â óðîêè. È ôîðóì, è ïîåçäêà â Âåëèêîá-ðèòàíèþ â ïðîøëîì ãîäó ïî-ìîãëè ìíå ïîçíàêî-ìèòüñÿ ñ ïåðåäî-âûìè ïåäàãîãà-ìè, ñî ìíî-ãèìè èçíèõ ìûîáùà-

å ì ñ ÿèâ ñ ò ð å -ò è ë è ñ üòåïåðü íàôîðóìå. Ïåäà-ãîãè ñ óäîâîëü-ñòâèåì çíàêîìèëèñüäðóã ñ äðóãîì, îáùàëèñüè îáìåíèâàëèñü îïûòîì ïî èíòå-ðåñóþùèì èõ âîïðîñàì, êîíòàêòàìè, êàê è ÿ, ê ïðèìå-ðó, îáìåíÿëàñü êîíòàêòàìè ñ ïåäàãîãàìè èç Àíäèæàí-ñêîé è Òàøêåíòñêîé îáëàñòåé.

Íîâûå çíàíèÿ è ñâåäåíèÿ, ïîëó÷åííûå ó÷èòåëÿìè âõîäå ôîðóìà, ïîçâîëÿò êàæäîìó èç íèõ, âêëþ÷àÿ òåõ,êòî ïðèåõàë èç ãëóáèíêè, âåñòè ó÷åáíî-îáðàçîâàòåëü-íûé ïðîöåññ íà îäíîì óðîâíå, èìåòü ðàâíûå âîçìîæ-íîñòè äëÿ ñàìîîáðàçîâàíèÿ, ðàçâèòèÿ ñâîåãî ïîòåí-öèàëà, à ãëàâíîå — îáåñïå÷èòü êà÷åñòâåííîå ïîëó÷å-íèå ïîäðàñòàþùèì ïîêîëåíèåì ÇÓÍ, óìåíèå ñàìî-ñòîÿòåëüíî ìûñëèòü è íåñòè îòâåòñòâåííîñòü.

Ã.ÊÀÌÈËÎÂÀ.

Öåëè:— îáðàçîâàòåëüíàÿ: îáîãàòèòü è çàêðåïèòü

çíàíèÿ î íåçàâèñèìîñòè, ÷óâñòâî Ðîäèíû;— âîñïèòàòåëüíàÿ: âîñïèòûâàòü â äóõå ïðåäàí-

íîñòè Ðîäèíå, ïàòðèîòèçì;— ðàçâèâàþùàÿ: ðàçâèâàòü ìèðîâîççðåíèå,

íàâûêè ñàìîñòîÿòåëüíîãî ìûøëåíèÿ.Âèä óðîêà: ôîðìèðîâàíèå çíàíèé, óìåíèé è íà-

âûêîâ.Ìåòîäû: «ìîçãîâîé øòóðì», êëàñòåð, êîëëàæ, áå-

ñåäà, ðàáîòà â ìàëûõ ãðóïïàõ.Îáîðóäîâàíèå: äåâèçû è ôîòîãðàôèè, îòðàæà-

þùèå íåçàâèñèìîñòü Ðîäèíû, êàðòà Óçáåêèñòàíà,ãîñóäàðñòâåííûå ñèìâîëû, ïåñíè è ìåëîäèè î Ðî-äèíå è íåçàâèñèìîñòè, ðåáóñû è ãîëîâîëîìêè, êàð-òî÷êè.

Õîä óðîêàI. Îðãàíèçàöèîííûé ìîìåíò.à) ïðèâåòñòâèå;á) ïðîâåðêà ïîñåùàåìîñòè;â) ïîäãîòîâêà ó÷àùèõñÿ ê óðîêó.II. Îïðåäåëåíèå óðîâíÿ çíàíèé ó÷àùèõñÿ

î íåçàâèñèìîñòè.Ó÷èòåëü: — Äîðîãèå ó÷åíèêè, ïîçäðàâëÿþ âàñ ñ

25-ëåòèåì íåçàâèñèìîñòè è Äíåì çíàíèé! Ñåãîä-íÿøíèé óðîê ìû ïîñâÿòèì íåçàâèñèìîñòè è ïðîâå-äåì åãî, îñíîâûâàÿñü íà âàøèõ çíàíèÿõ ïî ýòîéòåìå.

Ïðîâîäèòñÿ «ìîçãîâîé øòóðì».— ×òî âû ïîíèìàåòå ïîä ñëîâîì «Ðîäèíà»?— Êîãäà íàøà Ðîäèíà äîáèëàñü íåçàâèñèìîñòè?— Êàê âû ïîíèìàåòå ñëîâî «íåçàâèñèìîñòü»?— Êàêèå èçìåíåíèÿ ïðîèçîøëè â ãîäû íåçàâè-

ñèìîñòè?(Îòâåòû ó÷àùèõñÿ äîïîëíÿþòñÿ ó÷èòåëåì ïðè íå-

îáõîäèìîñòè. Ïîñðåäñòâîì ôîòîãðàôèé ó÷èòåëü ðàñ-ñêàçûâàåò îá óñïåõàõ, äîñòèãíóòûõ â ãîäû íåçàâè-ñèìîñòè).

III. Íîâàÿ òåìà.Ó÷èòåëü: — Êîãäà ìû ãîâîðèì Ðîäèíà, òî ïðåä-

ñòàâëÿåì íå òîëüêî ðîäíóþ çåìëþ, íî è áîãàòóþôëîðó è ôàóíó, ñêðîìíûõ, òðóäîëþáèâûõ, ïðåäàí-íûõ, îòâàæíûõ ëþäåé, ýòî ìåñòî, ãäå ìû ðîäèëèñü,

âûì, íàõîäÿñü âäàëè îò Ðîäèíû.×òîáû ëþáèòü Ðîäèíó, öåíèòü åå áîãàòñòâà, íóæ-

íî ãëóáîêî èçó÷àòü èñòîðèþ, ïðèðîäó.Íàø êðàé — Óçáåêèñòàí, íåëüçÿ ñðàâíèòü íè ñ

êàêîé äðóãîé ñòðàíîé, ñ åå äðåâíèì ïðîøëûì, ñî-çèäàòåëüíûì íàðîäîì, íåïîâòîðèìîé êðàñîòîé ïðè-ðîäû, óìåðåííûì êëèìàòîì.

Íà íàøåé çåìëå åñòü âñå: öåííûå ïîëåçíûå èñ-êîïàåìûå, áåñöåííûå ðàñòåíèÿ, æèâîòíûå, öåëåá-íàÿ âîäà, ïëîäîðîäíàÿ ïî÷âà. Ñàìîå ãëàâíîå — óíàñ òðóäîëþáèâûé, ÷èñòîñåðäå÷íûé íàðîä. Óçáåêè-ñòàí îòëè÷àåòñÿ ýòèìè êà÷åñòâàìè îò äðóãèõ ãîñó-äàðñòâ ìèðà.

31 àâãóñòà 1991 ãîäà íà÷àëñÿ íîâûé ïåðèîä âèñòîðèè Óçáåêèñòàíà. Íà êàðòå ìèðà ïîÿâèëîñü åùåîäíî íåçàâèñèìîå ãîñóäàðñòâî — Ðåñïóáëèêà Óçáå-êèñòàí. Ó Óçáåêèñòàíà åñòü Ïðåçèäåíò, Êîíñòèòó-öèÿ, ãîñóäàðñòâåííûé ôëàã, ãîñóäàðñòâåííûé ãåðáè ãîñóäàðñòâåííûé ãèìí, îáîçíà÷åíà òåððèòîðèàëü-íàÿ ãðàíèöà.

Öèôðà 25 — ñâîåîáðàçíûé ñèìâîë. Èìåííî 25-ëåò-íèé âîçðàñò ñ÷èòàåòñÿ âðåìåíåì ðàñöâåòà ñèë, íà-êîïëåííûå çíàíèÿ äîñòèãàþò ñâîåãî ñîâåðøåíñòâà.25-ëåòèå íåçàâèñèìîñòè òàêæå ìîæíî ñðàâíèòü ñïåðèîäîì êîíöåíòðàöèè ñèë. Ïîýòîìó âàøà çàäà÷à,ðåáÿòà, âíåñòè ñâîé âêëàä â äàëüíåéøåå ïðîöâåòà-íèå Ðîäèíû.

Ðàáîòà â ìàëûõ ãðóïïàõ.Ó÷àùèåñÿ äåëÿòñÿ íà 4 ãðóïïû ïî 4 ÷åëîâåêà è

âûïîëíÿþò ñëåäóþùèå çàäàíèÿ.1.«Êëàñòåð».

ýòî òå âåùè, êîòîðûå íàñ îêðóæàëè ñ äåòñòâà.Äëÿ êàæäîãî ÷åëîâåêà Ðîäèíà — ýòî ñàìûé êðà-

ñèâûé è ñâÿùåííûé êðàé. Íàøè ïîýòû âîñïåâàþòÓçáåêèñòàí êàê åäèíñòâåííóþ ñòðàíó, ðàâíîé êîòî-ðîé íåò âî âñåì ìèðå. Ëèøèòüñÿ Ðîäèíû — ýòî íèñ ÷åì íå ñðàâíèìàÿ ïîòåðÿ.

Æèòü íà ðîäíîé çåìëå — âåëèêîå ñ÷àñòüå. Íàøâåëèêèé ïðåäîê Çàõèðèääèí Ìóõàììàä Áîáóð ãîâî-ðèë, ÷òî ÷åëîâåê íèêîãäà íå ìîæåò ñòàòü ñ÷àñòëè-

22

Ãîñóäàðñò-âåííûé

ôëàã ÐÓç

Èçîáðàæåíèåçâåçä

Èçîáðàæåíèåïîëóìåñÿöà

Ãîëóáîéöâåò

Áåëûéöâåò

Êðàñíûéöâåò

Çåëåíûéöâåò

2.Ãðóïïû âûñòóïàþò ñ ïðåçåíòàöèÿìè ñâîèõ ðà-

áîò, çàòåì îíè ïîîùðÿþòñÿ.

Ó÷èòåëü: — Ðåáÿòà, äàâàéòå âñïîìíèì, êîãäà

áûëè ïðèíÿòû ãîñóäàðñòâåííûå ñèìâîëû.

Êîãäà áûë ïðèíÿò Ãîñóäàðñòâåííûé ôëàã ÐÓç?

Êîãäà áûë ïðèíÿò Ãîñóäàðñòâåííûé ãåðá ÐÓç?

Êîãäà áûë ïðèíÿò Ãîñóäàðñòâåííûé ãèìí ÐÓç?

Êîãäà áûëà ïðèíÿòà Êîíñòèòóöèÿ ÐÓç?

— Çíàåòå ëè âû àâòîðà ãèìíà? (Ïðè íåîáõîäè-

ìîñòè îòâåòû ó÷àùèõñÿ äîïîëíÿþòñÿ, ïðîâîäèòñÿ

áåñåäà î ãåðáå è ôëàãå).

Ôèçìèíóòêà. Ó÷àùèåñÿ âûïîëíÿþò äâèæåíèÿ ïîä

ïåñíþ «Óçáåêèñòàí».

IV. Çàêðåïëåíèå. Ðàáîòà â ïàðàõ.

Äåòè âûïîëíÿþò àïïëèêàöèþ Ãîñóäàðñòâåííîãî ôëà-

ãà Ðåñïóáëèêè Óçáåêèñòàí. Âî âðåìÿ åå âûïîëíåíèÿ íà-

ïîìèíàþ î ñîáëþäåíèè ïðàâèë òåõíèêè áåçîïàñíîñòè. Ðà-

áîòà êàæäîé ïàðû îöåíèâàåòñÿ.

Èãðà â ñëîâà (ñîñòàâëÿþò èç ñëîãîâ ñëîâà è ïðåäëîæå-

íèÿ).

Ó÷èòåëü: — Ðåáÿòà, ïîïðîáóéòå èç ñîñòàâëåííûõ âàìè

ñëîâ âûñòðîèòü ïðåäëîæåíèå. Êòî ïðèäóìàåò êðàñèâûå

ïðåäëîæåíèÿ, òîò ïîëó÷èò åùå îäèí áàëë.

Ìû æèâåì â êðàñèâîé è áëàãîóñòðîåííîé ñòðàíå — â

íåçàâèñèìîì êðàå.

— Âåëè÷èå êàæäîãî íàðîäà âûðàæàåòñÿ â åãî èñòîðèè,

êóëüòóðå, îáðàçîâàíèè, ëèòåðàòóðå è èñêóññòâå, ïàìÿòíè-

êàõ: ìèíàðåòàõ è ìåäðåñå, äðåâíèõ íàäïèñÿõ, âûñå÷åííûõ

íà êàìíÿõ, êíèãàõ, íå ãîðÿùèõ â îãíå è íå òîíóùèõ â âîäå.

 íàøåé ñòðàíå ìíîãî ëþäåé, êîòîðûå ìîãóò óäèâèòü ìèð.

Ñêàæèòå, à êîãî âû çíàåòå èç íàøèõ âåëèêèõ ïðåäêîâ?

(Áåñåäà îá Àìèðå Òåìóðå, Ìèðçî Óëóãáåêå, Àëèøåðå Íà-

âîè, Çàõèðèääèíå Áàáóðå).

Ïðåçèäåíò Èñëàì Êàðèìîâ â ñâîåì ïðîèçâåäåíèè «Âû-

ñîêàÿ äóõîâíîñòü — íåïîáåäèìàÿ ñèëà» âûñêàçûâàåòñÿ î

ïðåäêàõ ñ ãîðäîñòüþ è óâàæåíèåì, ãîâîðèò ìíîãî òåïëûõ

ñëîâ î íèõ.

— Äîðîãèå ó÷åíèêè, à êàêèå ñòèõîòâîðåíèÿ è ïîñëîâèöû î

Ðîäèíå âû çíàåòå? (Îòâåòû äåòåé).

Òåñòû.

1.Ñòîëèöà íàøåé Ðîäèíû?

à) Áóõàðà á)Òàøêåíò â) Ñàìàðêàíä

2.Ñêîëüêî öâåòîâ íà ôëàãå Ðåñïóáëèêè Óçáåêèñòàí?

à) 4 á) 3 â) 2

3.Êàêèì öâåòîì èçîáðàæåíû çâåçäû íà ôëàãå Ðåñ-

ïóáëèêè Óçáåêèñòàí?

à) æåëòûì á) êðàñíûì â)áåëûì

V. Ïîäâåäåíèå èòîãîâ.

Ó÷èòåëü: — Ðåáÿòà, çàêàí÷èâàÿ íàø óðîê, õî÷ó ïîæå-

ëàòü, ÷òîáû âû ñòàëè çíàþùèìè è ïðèíèìàëè â ñêîðîì

áóäóùåì àêòèâíîå ó÷àñòèå â ïîñòðîåíèè ñâîáîäíîé è áëà-

ãîïîëó÷íîé æèçíè, âíåñëè ñâîé âêëàä â ñîõðàíåíèå ìèð-

íîé æèçíè íàðîäà, è, êîíå÷íî, êàê ìå÷òàåò Ïðåçèäåíò íà-

øåé ñòðàíû, ÷òîáû âû ñòàëè ñ÷àñòëèâûìè è ñîâåðøåííû-

ìè ëè÷íîñòÿìè.

VI. Äîìàøíåå çàäàíèå. Âûó÷èòü ñòèõîòâîðåíèå è ïî-

ñëîâèöû î Ðîäèíå.

Ãóëüíîðà ØÀÐÈÏÎÂÀ,ó÷èòåëü òðóäîâîãî îáó÷åíèÿ

øêîëû ¹ 8 ã.Áóõàðû.

23

Ñåãîäíÿ «äåòñêàÿ» òåìà àêòó-

àëüíà êàê íèêîãäà. Ìû ñòðåìèìñÿ

æèòü ïî ïðèíöèïó «âñå ëó÷øåå —

äåòÿì», áåñïîêîèìñÿ î ðàííåì

ðàçâèòèè è ñîöèàëèçàöèè, õîòèì

âûðàñòèòü äåòåé óñïåøíûìè è

áëàãîïîëó÷íûìè. Ìîæíî íàéòè äå-

ñÿòêè, åñëè íå ñîòíè, êíèã, òðå-

íèíãîâ, ñåìèíàðîâ ïî âîñïèòàíèþ

è îáó÷åíèþ îò ïåäàãîãîâ, ïñèõî-

ëîãîâ è äðóãèõ ñïåöèàëèñòîâ. Ïî-

÷åìó ýòî ïðîèñõîäèò? Íåóæåëè âñå

òàê ñèëüíî èçìåíèëîñü â ñîçíà-

íèè è îáùåñòâå, ÷òî ïðîñòî áûòü

ðîäèòåëåì óæå íå ïîëó÷àåòñÿ?

Îò÷àñòè ýòî òàê, âåäü óêëàä

îáùåñòâà è òðàäèöèè èçìåíÿþò-

ñÿ, óòðà÷èâàþò ñèëó, à íà èõ ìåñ-

òå îñòàåòñÿ ïóñòîòà. È ñåãîäíÿø-

íåìó ðîäèòåëþ íå íà ÷òî îïåðåòü-

ñÿ, ìû ñàìè ïðÿìî ñåé÷àñ ñòðî-

èì íîâóþ ñèñòåìó, äåëàåì îøèá-

êè, ïðîáóåì âàðèàíòû. Ñ äðóãîé

ñòîðîíû, â ïðîñòðàíñòâå, ãäå ìû

ðàñòèì äåòåé, ñêîíöåíòðèðîâà-

ëîñü î÷åíü ìíîãî ñòðàõîâ è òðå-

âîã. Ìû î÷åíü áîèìñÿ ïîòåðÿòü

äåòåé, èñïîðòèòü èõ êàê ëþáîâüþ,

òàê è äàâëåíèåì, ìàÿòíèê íàøèõ

ðåàêöèé êà÷àåòñÿ èç ñòîðîíû â

ñòîðîíó – îò ïîïóñòèòåëüñòâà è

ïàíèáðàòñòâà äî òîòàëüíîãî êîíò-

ðîëÿ, ìû èñïîëüçóåì òî êíóò, òî

ïðÿíèê è ïîñòîÿííî ÷óâñòâóåì ñåáÿ

íåäîñòàòî÷íî õîðîøèìè

ðîäèòåëÿìè.

Ñòàðøåå ïîêîëåíèå âñå-

ãäà âîëíóåòñÿ î ñóäüáå ìëàä-

øåãî è îñóæäàåò åãî. È ýòî íå

íîâî. Åùå â 1700 ãîäó äî íà-

øåé ýðû åãèïåòñêèé æðåö Èïó-

âåð ïèñàë: «Íàø ìèð äîñòèã êðè-

òè÷åñêîé ñòàäèè. Äåòè áîëüøå íå

ñëóøàþòñÿ ñâîèõ ðîäèòåëåé. Âè-

äèìî, êîíåö ìèðà óæå íå î÷åíü

äàëåê». «Íàøà ìîëîäåæü ëþáèò

ðîñêîøü, îíà äóðíî âîñïèòàíà, îíà

íàñìåõàåòñÿ íàä

íà÷àëüñòâîì è

íèñêîëüêî íå óâà-

æàåò ñòàðèêîâ. Íàøè íûíåøíèå

äåòè ñòàëè òèðàíàìè; îíè íå âñòà-

þò, êîãäà â êîìíàòó âõîäèò ïîæè-

ëîé ÷åëîâåê, ïåðå÷àò ñâîèì ðî-

äèòåëÿì. Ïîïðîñòó ãîâîðÿ, îíè

î÷åíü ïëîõèå» âòîðèë åìó Ñîêðàò

(470—399 ãã. äî í. ý.). Ìû ñàìè,

ãëÿäÿ íà äåòåé è ïîäðîñòêîâ, íåî-

äîáðèòåëüíî ïîäæèìàåì ãóáû è

êà÷àåì ãîëîâàìè, äåñêàòü, ìû òà-

êèìè íå áûëè.

Òàê ÷òî æå ïðîèñõîäèò ñåãîä-

íÿ ñ äåòüìè è âçðîñëûìè, ÷òî ïðî-

èñõîäèò ñ íàøèìè îòíîøåíèÿìè,

ïî÷åìó íàì òàê ñëîæíî?

Ïåðâîå, î ÷åì ÿ õî÷ó ñêàçàòü —

âçðîñëûå óñòàëè. Ðîäèòåëè, âîñ-

ïèòàòåëè, ïåäàãîãè ñòðàäàþò îò

ñèíäðîìà õðîíè÷åñêîé óñòàëîñòè

è ýìîöèîíàëüíîãî âûãîðàíèÿ. È

íå äåòè òîìó âèíîé, à òåìï æèç-

íè, íåâîçìîæíîñòü èëè íåóìåíèå

îòäûõàòü, ñëîæíîñòè â áûòîâûõ è

ïðîôåññèîíàëüíûõ âîïðîñàõ. Íî

êîãäà ÷åëîâåê óñòàë, êîãäà ó íåãî

íåò ðåñóðñà, òîãäà äåòè âîñïðè-

íèìàþòñÿ êàê ðàçäðàæèòåëü, âåäü

îíè òðåáóþò çàáîòû, âíèìàíèÿ,

ó÷àñòèÿ, à åñëè âçðîñëîìó â ýòîò

ìîìåíò ñàìîìó íóæíà ïîääåðæêà

è ïîìîùü — ýòî ïðèâîäèò ê îò÷à-

ÿíèþ è âñïûøêàì ãíåâà. Ïîýòîìó

ïåðâîå ïðàâèëî äëÿ ëþáîãî ðî-

äèòåëÿ èëè äåòñêîãî ñïåöèàëèñ-

òà: íà÷èíàéòå ñ ñåáÿ, îòäûõàéòå,

äàðèòå ñåáå çàáîòó è òåïëî. Íå-

áîëüøàÿ ïðàêòèêà — ñîñòàâüòå

ïðÿìî ñåé÷àñ ñïèñîê «33 óäîâîëü-

ñòâèÿ», âêëþ÷èòå â íåãî ðàçíûå

ìåëî÷è, êîòîðûå ñäåëàþò âàñ ñ÷à-

ñòëèâåå, è êàæäûé äåíü áàëóéòå

ñåáÿ.

Âòîðîé âàæíûé ìîìåíò — ìû

æäåì îò äåòåé íåâîçìîæíîãî. Ñ

ðàçâèòèåì íåéðîïñèõîëîãèè ìû

ïîëó÷àåì âñå íîâûå è íîâûå äàí-

íûå î ðàáîòå ÷åëîâå÷åñêîãî ìîç-

ãà, è ñåé÷àñ óæå íåò íèêàêèõ ñî-

ìíåíèé â òîì, ÷òî äåòè îñòàþòñÿ

íåçðåëûìè î÷åíü äîëãî. Òàêèå êà-

÷åñòâà, êàê ñïîñîáíîñòü ê ñàìî-

êîíòðîëþ, ïëàíèðîâàíèþ, âîçìîæ-

íîñòü ðàáîòàòü â êîìàíäå, çàáîòà

î äðóãèõ, îòâåòñòâåííîñòü, ýòî

ñâîéñòâà çðåëîãî ÷åëîâåêà. Ó äå-

òåé ýòè ñïîñîáíîñòè ôîðìèðóþò-

ñÿ, íà÷èíàÿ ñ 6—7 ëåò (èíîãäà ïîç-

æå), è ïðîäîëæàþò ðàçâèâàòüñÿ

äîâîëüíî äîëãî, ïðèìåðíî äî 18—

20 ëåò, íåäàðîì ýòîò âîçðàñò ñ÷è-

òàåòñÿ âîçðàñòîì ñîâåðøåííîëå-

òèÿ, êîãäà ÷åëîâåê â ñîñòîÿíèè

ïðèíèìàòü ðåøåíèÿ è çàáîòèòü-

ñÿ î ñåáå. Áåçóñëîâíî, ìû äîëæ-

íû ïîìîãàòü äåòÿì â ýòîì ïðî-

öåññå, îáñóæäàòü ñîáûòèÿ èç æèç-

íè, ëèòåðàòóðó, äåëèòüñÿ ñ íèìè

ñâîèì îïûòîì, íàïðàâëÿòü, íî ïðè

ýòîì ïîíèìàòü èõ âîçìîæíîñòè è

ñ÷èòàòüñÿ ñ çàêîíîìåðíîñòÿìè

ðàçâèòèÿ.

Òðåòèé ôàêòîð íàøèõ çàòðóä-

íåíèé — ìû íå ó÷èòûâàåì âàæ-

íîñòü îòíîøåíèé ñ äåòüìè. Ìû óï-

ðîùàåì ñõåìó âçàèìîäåéñòâèÿ ñ

äåòüìè äî äîëæåíñòâîâàíèÿ â

äóõå: «ß îòåö è òû äîëæåí ìåíÿ

ñëóøàòüñÿ», «ÿ ó÷èòåëüíèöà è òû

îáÿçàí ñëåäîâàòü ìîèì ïðàâè-

ëàì». Íî íè äëÿ êîãî óæå íå ñåê-

ðåò, ÷òî ýòî íå ðàáîòàåò. À ÷òî æå

òîãäà ðàáîòàåò? Íà íàøåé ñòîðî-

íå ñèëà ïðèâÿçàííîñòè. Êîãäà ðå-

áåíîê ïðèâÿçàí ê âçðîñëîìó — îí

áóäåò ñëåäîâàòü çà íèì, îí áóäåò

ó÷èòüñÿ ó íåãî, áóäåò ëîÿëåí è

ïðåäàí, çàõî÷åò áûòü õîðîøèì.

Ïîýòîìó îñíîâíîå íàïðàâëåíèå

êîððåêöèè òðóäíîãî ïîâåäåíèÿ,

íåóñïåâàåìîñòè è äðóãèõ ñëîæíî-

ñòåé — â óêðåïëåíèè îòíîøåíèé,

ñîçäàíèè ïðî÷íûõ è íàäåæíûõ ñâÿ-

çåé. Â äåòñêîì ñàäó, øêîëå âàæ-

íî, ÷òîáû âîñïèòàòåëü (ó÷èòåëü)

ïîïàë â çîíó àâòîðèòåòíîñòè,

÷òîáû ðåáåíîê óâèäåë â íåì íà-

äåæíóþ è âåäóùóþ ôèãóðó. Ìíå

î÷åíü áëèçêî ïîíÿòèå íàñòàâíè-

÷åñòâà â îáðàçîâàíèè, êîãäà ïå-

24

äàãîã íå

òîëüêî ïå-

ðåäàåò ðåáåíêó çíàíèÿ è óìåíèÿ,

íî è îïåêàåò, íàïðàâëÿåò äåòåé â

èõ âçàèìîäåéñòâèè, âîñïèòûâàåò

â íèõ êàêèå-òî êà÷åñòâà. Ýòî åùå

íàçûâàåòñÿ «äåðæàòü ïðîñòðàí-

ñòâî» — îòñëåæèâàòü, ÷òî ïðîèñ-

õîäèò ñ äåòüìè, ïîìîãàòü âûõî-

äèòü èç êîíôëèêòîâ, áûòü âíèìà-

òåëüíûì ê èíäèâèäóàëüíîñòè êàæ-

äîãî.

Ðàçâèâàÿ òåìó îáðàçîâàíèÿ,

âàæíî ñêàçàòü åùå è î òîì, ÷òî

äîâîëüíî ÷àñòî ðîäèòåëè è ó÷è-

òåëÿ óõîäÿò â îáîðîíó è âî âçà-

èìíûå îáâèíåíèÿ, âìåñòî òîãî,

÷òîáû îáúåäèíèòü óñèëèÿ è èñ-

êàòü ðåøåíèå ïðîáëåìû ñîîáùà.

Õîðîøàÿ íîâîñòü ñîñòîèò â òîì,

÷òî íèêòî íå âèíîâàò. Åñòü ñèñ-

òåìíûå ïðîáëåìû, êîòîðûå íàäî

ïîíèìàòü è ðåøàòü íà ðàçíûõ

óðîâíÿõ, è ñîòðóäíè÷åñòâî ïðèíî-

ñèò ãîðàçäî áîëüøå ïëîäîâ, ÷åì

êîíôðîíòàöèÿ. Ðîäèòåëè ìîãóò

ïîääåðæèâàòü ïåäàãîãîâ êàê â

âîñïèòàòåëüíûõ ìîìåíòàõ, òàê è

ïðîñòî äîáðûì ñëîâîì, áëàãîäàð-

íîñòüþ çà èõ òðóä, ïåäàãîãè òàê-

æå ìîãóò îòìå÷àòü â äåòÿõ è ñå-

ìüÿõ õîðîøåå, àêöåíòèðîâàòü âíè-

ìàíèå íà ïîëîæèòåëüíûõ êà÷å-

ñòâàõ. Óëûáêà òâîðèò ÷óäåñà.

Áëàãîïîëó÷èå äåòåé íà÷èíàåò-

ñÿ ñ ìàëîãî — îáåñïå÷èòü äåòÿì

ñâåæèé âîçäóõ â êëàññàõ è âîç-

ìîæíîñòü ñâîáîäíî äâèãàòüñÿ íà

ïåðåìåíàõ, íå ïåðåãðóæàòü èõ äî-

ìàøíèìè çàäàíèÿìè è äîïîëíè-

òåëüíûìè çàíÿòèÿìè âî âíåóðî÷-

íîå âðåìÿ, ïðåäîñòàâèòü âðåìÿ

äëÿ ñâîáîäíîé èãðû è òâîð÷åñòâà.

Ñ÷èòàåòñÿ, ÷òî ïî äîñòèæåíèè

øêîëüíîãî âîçðàñòà, âåäóùàÿ äå-

ÿòåëüíîñòü ñìåíÿåòñÿ ñ èãðîâîé

íà ó÷åáíóþ. Îäíàêî äåòè åùå äîë-

ãî ïðîäîëæàþò èãðàòü, è ñâîáîä-

íàÿ èãðà î÷åíü áëàãîòâîðíî âîç-

äåéñòâóåò íà ðàçâèòèå èíòåëëåê-

òà è ïñèõîëîãè÷åñêîå ñîñòîÿíèå.

Âàæíî ó÷èòü äåòåé èãðàòü â ïîä-

âèæíûå è íàñòîëüíûå èãðû, íî òàê-

æå âàæíî îñòàâëÿòü èì âðåìÿ äëÿ

ïîëåòà ôàíòàçèè.

Òàêæå ñòîèò óäå-

ëèòü âíèìàíèå îðãà-

íèçàöèè ëè÷íîãî ïðîñòðàíñòâà

ðåáåíêà, âåäü íè äëÿ êîãî íå ñåê-

ðåò, ÷òî ó÷åáíûå çàâåäåíèÿ ñåãîä-

íÿ ÷àñòî ïåðåïîëíåíû è äëÿ ìíî-

ãèõ äåòåé ýòî ÷ðåçìåðíàÿ íàãðóç-

êà, ïîýòîìó âàæíî ïî âîçìîæíîñ-

òè âûäåëèòü êàêîå-òî ïðîñòðàí-

ñòâî â äîìå ëè÷íî äëÿ ðåáåíêà.

Åñëè íåò îòäåëüíîé äåòñêîé êîì-

íàòû — íå áåäà, ìîæíî óñòàíî-

âèòü èãðîâóþ ïàëàòêó èëè ïîäâåñ-

íîé çàêðûòûé ãàìàê, äàòü âîçìîæ-

íîñòü ñòðîèòü øàëàøè èç îäåÿë

è ñòóëüåâ è ò.ï.

×òî äîëæíî íàñòîðîæèòü ðîäè-

òåëåé, íà ÷òî îáðàùàòü âíèìàíèå,

ïîêà ðåáåíîê ðàñòåò è êðåïíåò?

· Î ÷åì ðåáåíîê ãîâîðèò. Çà-

âåäèòå òðàäèöèþ — çà îáåäîì

èëè â êîíöå äíÿ îáìåíèâàòüñÿ íî-

âîñòÿìè, ðàññêàçûâàéòå î ñâîèõ

ñîáûòèÿõ, ïîáóæäàéòå ðåáåíêà

äåëèòüñÿ, àêòèâíî è çàèíòåðåñî-

âàííî ñëóøàéòå åãî.

· Êàê ðåáåíîê åñò — êîëåáà-

íèÿ àïïåòèòà íîðìàëüíû, íî íà-

ñòîé÷èâûé îòêàç îò åäû äëèòåëü-

íîå âðåìÿ, êàê è óñòîé÷èâîå ïå-

ðååäàíèå, äîëæíû íàñòîðîæèòü;

· Êàê ñïèò — íå ìó÷àþò ëè

åãî êîøìàðû, íåò ëè ÷ðåçìåðíîé

ñîíëèâîñòè èëè áåññîííèöû;

· Ñëåçû — ÷ðåçìåðíàÿ ñëåç-

ëèâîñòü (êàê ãîâîðÿò ðîäèòåëè:

«ïëà÷åò ïîñòîÿííî èç-çà ëþáîé

ìåëî÷è») ëèáî çàìîðîçêà, êîãäà

ðåáåíêó ÿâíî ïëîõî, íî îí ïî÷åìó-

òî íå ìîæåò ïëàêàòü.

· Ïîâåäåíèå — íåâíèìàòåëü-

íîñòü, ïîäàâëåííîñòü, àãðåññèâ-

íîñòü è äðóãèå ïðîÿâëåíèÿ, îñî-

áåííî åñëè îíè íå õàðàêòåðíû äëÿ

âàøåãî ìàëûøà.

· Ðèñóíêè, èãðû òîæå ÷àñòî

ìîãóò äàòü ïèùó äëÿ ðàçìûøëå-

íèé.

Îáû÷íî êîëè÷åñòâî îáðàùåíèé

ê ïñèõîëîãó ïî âîïðîñàì íåóñïå-

âàåìîñòè, ñíèæåíèÿ ó÷åáíîãî èí-

òåðåñà èìååò äâà ïèêà — çèìíèå

êàíèêóëû, êîãäà ïðîøëà ïîëîâèíà

ó÷åáíîãî ãîäà, è âåñíà, êîãäà ó÷åá-

íûé ãîä áëèçèòñÿ ê êîíöó. Ýòî ñâÿ-

çàíî ñ òåì, ÷òî äåòè óñòàþò, à òàê-

æå ñ ñåçîííûìè ôàêòîðàìè. È

íàøà çàäà÷à íå â òîì, ÷òîáû ñòà-

ðàòüñÿ èõ äèñöèïëèíèðîâàòü è

ìîòèâèðîâàòü, à â òîì, ÷òîáû óñ-

òðàíèòü ïðè÷èíó — èñòîùåíèå.

Åùå îäíà àêòóàëüíàÿ ïðîáëå-

ìà — ýòî èíôîðìàöèîííûå òåõíî-

ëîãèè. Äåòè î÷åíü ìíîãî âðåìåíè

ïðîâîäÿò çà êîìïüþòåðíûìè èã-

ðàìè è àêòèâíî îáùàþòñÿ â ñî-

öèàëüíûõ ñåòÿõ. Ñ îäíîé ñòîðîíû

— ýòî âàæíàÿ ÷àñòü æèçíè ñî-

âðåìåííîãî ÷åëîâåêà è ïîëíî-

ñòüþ âûêëþ÷èòü òåõíèêó íå

ïîëó÷èòñÿ. Íî ìîæíî óïîðÿ-

äî÷èòü ýòó äåÿòåëüíîñòü,

ââåäÿ ïðîñòûå ïðàâèëà,

íàïðèìåð, îãðàíè÷èâ

âðåìÿ ñèäåíèÿ çà

êîìïüþòåðîì. Â

øêîëó ìîæíî äà-

âàòü ïðîñòîé

êíîïî÷íûé òå-

ëåôîí äëÿ

ñâÿçè, ÷òî-

áû «íå òå-

ðÿòü» ðå-

áåíêà, íî

ïðè ýòîì íå âðåäèòü ó÷åáíîìó ïðî-

öåññó. Âàæíî êîíòðîëèðîâàòü, ÷òî

ðåáåíîê ñìîòðèò, íà êàêèõ ñàéòàõ

ïðîâîäèò âðåìÿ, âåäü ìû óæå çíà-

åì, ÷òî åãî ìîçã íå ðàçâèò äëÿ

òîãî, ÷òîáû ïðîòèâîñòîÿòü ñîáëàç-

íó ñàìîñòîÿòåëüíî. Ãðàíèöû íóæ-

íî âûñòðàèâàòü òâåðäî, íî òàêòè÷-

íî è áåðåæíî.

Îáùåå ïðàâèëî â ëþáûõ ïðî-

áëåìíûõ ñèòóàöèÿõ – áûòü íà ñòî-

ðîíå ðåáåíêà. Ýòî íå îçíà÷àåò

âñåäîçâîëåííîñòè è ïîïóñòèòåëü-

ñòâà, îäîáðåíèÿ âñåõ ïîñòóïêîâ è

äåéñòâèé — ýòî îçíà÷àåò, ÷òî ìû

ïîíèìàåì, ÷òî ïðîèñõîäèò, è ãî-

òîâû ïîìîãàòü, ÷òî ìû çíàåì, ÷òî

íàø ðåáåíîê íà ñàìîì äåëå äîáð

è ïîëîí õîðîøèõ íàìåðåíèé, ÷òî

ïëîõîé ïîñòóïîê íå äåëàåò åãî ñà-

ìîãî ïëîõèì. Âñå äåòè âðåìÿ îò

âðåìåíè (÷àùå èëè ðåæå) âåäóò

ñåáÿ íåïðàâèëüíî, îíè ìîãóò âûã-

ëÿäåòü î÷åíü ýãîèñòè÷íûìè, ìî-

ãóò ãîâîðèòü îáèäíûå ñëîâà. Íî

ìû âñåãäà äîëæíû ïîìíèòü, ÷òî

ïîêà îíè ýòî äåëàþò — âíóòðè íèõ

ðàñïðàâëÿåò êðûëüÿ «àíãåë» — èõ

ïîòåíöèàë, èõ ñïîñîáíîñòü ñòàòü

âçðîñëûìè, îòâåòñòâåííûìè, çà-

áîòëèâûìè, äîáðûìè è öåëåóñò-

ðåìëåííûìè.

Ëèàíà ÍÀÒÐÎØÂÈËÈ,ïñèõîëîã.

25

Öåëè: ïîâòîðèòü è çàêðåïèòüçíàíèÿ î äîðîæíûõ çíàêàõ; âîñïè-òûâàòü óìåíèå îñîçíàííî èñïîëü-çîâàòü Ïðàâèëà äîðîæíîãî äâèæå-íèÿ â ïîâñåäíåâíîé æèçíè.

Ìåòîäû: ðàáîòà ñ ãðóïïàìè,áåñåäà.

Îáîðóäîâàíèå: ìîäåëü ñâåòî-ôîðà, êîñòþì Íåçíàéêè, ìîäåëèäîðîæíûõ çíàêîâ, ñëàéäû, ïðîåê-òîð.

Õîä çàíÿòèÿI. Îðãàíèçàöèîííûé ìî-

ìåíò.Ó÷èòåëü: — Ðåáÿòà, ìû ñ âàìè

çíàåì, ÷òî óëèöû â áîëüøèõ ãîðî-äàõ øèðîêèå. Ïî íèì åçäÿò ëåã-êîâûå è ãðóçîâûå ìàøèíû, àâòî-áóñû. À âû íå çàäóìûâàëèñü, ïî÷å-ìó ïðè äâèæåíèè îäíè àâòîòðàíñ-ïîðòíûå ñðåäñòâà íå ìåøàþò äðó-ãèì. Ýòî ïîòîìó, ÷òî âñå ó÷àñòíè-êè äîðîæíîãî äâèæåíèÿ ñîáëþäà-þò ÷åòêèå è ñòðîãèå ïðàâèëà. Ñå-ãîäíÿ ìû îòïðàâèìñÿ â ïóòåøå-ñòâèå ïî Ñòðàíå äîðîæíûõ çíàêîâè ïîçíàêîìèìñÿ ïîáëèæå ñ ýòèìèïðàâèëàìè.

Íåîæèäàííî ïîÿâëÿåòñÿ Íå-çíàéêà.

Íåçíàéêà: — Íó è êîøìàð! Êàêìîæíî æèòü â ýòîì ãîðîäå? Âåçäåìàøèíû åçäÿò, äûìÿò, ðû÷àò…×óòü íå çàäàâèëè!

Ó÷èòåëü: — Äåòè, ê íàì ïðè-áûë ãîñòü èç ñêàçî÷íîãî öâåòî÷íî-ãî ãîðîäà. Âû óçíàëè íàøåãî ãîñ-òÿ? Êòî ýòî?

Ó÷åíèêè: — Íåçíàéêà!Ó÷èòåëü: — Íî Íåçíàéêà ÷åì-

òî îãîð÷åí?Íåçíàéêà:Ïîïàâ â áîëüøîé øóìíûé ãîðîä,ß ðàñòåðÿëñÿ, ÿ ïðîïàë.

×óòü ïîä ìàøèíó íå ïîïàë!Ïðèçíàòüñÿ ÷åñòíî, ÿ íå çíàþ,Ãäå ìíå äîðîãó ïåðåéòè.Ðåáÿòà, âû ìíå ïîìîãèòåÈ åñëè ìîæíî, ðàññêàæèòå,Êàê äîðîãó ïåðåõîäèòü.Ó÷èòåëü: — Âñå ÿñíî. Ìû ñ ðå-

áÿòàìè òåáå ïîìîæåì. Ìû êàê ðàçñîáèðàëèñü â ïóòåøåñòâèå ïîÑòðàíå äîðîæíûõ çíàêîâ. Òîëüêîíàì íóæåí ïðîâîäíèê. Îí ïîÿâèò-ñÿ, åñëè òû îòãàäàåøü åãî èìÿ.

ß ãëàçèùàìè ìîðãàþÍåóñòàííî äåíü è íî÷ü.È ìàøèíàì ïîìîãàþ,È òåáå õî÷ó ïîìî÷ü.Íåçíàéêà: — Ðåáÿòà, ïîìîãèòå

ìíå îòãàäàòü çàãàäêó.Ó÷åíèêè: — Ñâåòîôîð.Ñâåòîôîð: — Çäðàâñòâóéòå,

ðåáÿòà! ß î÷åíü ðàä, ÷òî âû ìåíÿóçíàëè.

Íåçíàéêà: — Îé! Ñòðàííûé êà-êîé! Òðåõãëàçûé! À òðè ãëàçà-òî çà-÷åì?

Ñâåòîôîð: — Ðåáÿòà, îáúÿñíè-òå Íåçíàéêå, ïî÷åìó ó ìåíÿ òðè ãëà-çà. (Âûõîäÿò òðè ó÷åíèêà ñ êðóãà-ìè êðàñíîãî, æåëòîãî è çåëåíîãîöâåòîâ).

1-é ó÷åíèê: Íèêîìó ïðîõîäàíåò, åñëè âñïûõíóë ýòîò ñâåò.

2-é ó÷åíèê: Îñòîðîæíîñòü íåìåøàåò — ýòîò ñâåò ïðåäóïðåæäà-åò.

3-é ó÷åíèê: Êàæäûé äîëæåíçíàòü îòâåò, íà êàêîé èäòè íàìñâåò!

(Äåòè îáúÿñíÿþò çíà÷åíèå öâå-òîâ ñâåòîôîðà).

Íåçíàéêà: — ×òî-òî ÿ íå î÷åíüïîíÿë. Âû ìíå ëó÷øå ïîêàæèòå, êàêýòî äåëàåòñÿ?

II. Çàêðåïëåíèå èçó÷åííîãîìàòåðèàëà.

Èãðà «Ñâåòîôîð».Ó÷èòåëü ïîî÷åðåäíî çàæèãà-

åò ðàçíûå öâåòà ñâåòîôîðà. Íàæåëòûé è êðàñíûé öâåòà äåòèñòîÿò, íà çåëåíûé — øàãàþò íàìåñòå.

Äåòè, äîïóñòèâøèå îøèáêó,ñàäÿòñÿ íà ñâîè ìåñòà.

Ó÷èòåëü, îáðàùàÿñü ê Íå-çíàéêå: — Òåïåðü ÿñíî?

Íåçíàéêà: — ßñíî!Ñâåòîôîð: — ×òîáû îòïðàâèòü-

ñÿ â Ñòðàíó äîðîæíûõ çíàêîâ, íàìíóæíî âûáðàòü òðàíñïîðò. Îòãàäàé-òå, ÷òî ÿ âàì õî÷ó ïðåäëîæèòü.

×òî ýòî çà ñòðàííûé äîì?Ðåáÿòèøåê ìíîãî â íåì,Íîñèò îáóâü èç ðåçèíûÈ ïèòàåòñÿ áåíçèíîì.Ó÷åíèêè: — Àâòîáóñ.Íåçíàéêà: — Âîò è óãàäàëè.

Ïîåõàëè! ×åãî æäàòü!Ñâåòîôîð: — Ïîäîæäè, òû

âåäü íå çíàåøü, êàê íóæíî âåñòèñåáÿ â òðàíñïîðòå.

(Äåòè ðàññêàçûâàþò, êàê íàäîâåñòè ñåáÿ â îáùåñòâåííîì òðàíñ-ïîðòå).

Ó÷èòåëü: — Ìû ñåëè â àâòîáóñ.Àâòîáóñ çàâåëñÿ. Àâòîáóñ ïîåõàë.

Ñâåòîôîð:Òîëüêî âäðóã — êîíåö ïóòè.Îñòàíîâêà, âûõîäè!Íåçíàéêà: — Óðà! Ïðèåõàëè!

Ñêîðåå áåæèì!Ñâåòîôîð: — Ñòîé! Ðàçâå ìîæ-

íî òàê âûõîäèòü èç òðàíñïîðòà?

(Äåòè îáúÿñíÿþò, êàê íóæíî âû-õîäèòü èç òðàíñïîðòà).

Íà ýòîé îñòàíîâêå äåòè îòãàäû-âàþò çàãàäêè.

Íà ñëåäóþùåé îñòàíîâêå èãðà«Ìîçàèêà».

Äåòè ñîáèðàþò äîðîæíûå çíà-êè è îáúÿñíÿþò èõ çíà÷åíèå.

Ïîòîì äåòè îáúÿñíÿþò Íåçíàé-êå, êàê ïî ïðàâèëàì ïåðåõîäèòüóëèöó.

Êîíêóðñ «Íîâûå äîðîæíûå çíà-êè».

Äåòè ïðèäóìûâàþò è ðèñóþòäîðîæíûå çíàêè.

III. Èòîã çàíÿòèÿ.Ñâåòîôîð: — Íàøå ïóòåøå-

ñòâèå ïîäîøëî ê êîíöó. Ïîðà âîç-âðàùàòüñÿ äîìîé. Ñàäèìñÿ â àâ-òîáóñ è, íàïåâàÿ âåñåëóþ ïåñåíêó,

îòïðàâëÿåìñÿ äîìîé.Ïîäâîäÿòñÿ èòîãè, âðó÷àþòñÿ

ïðèçû.Àéãóëü ÊÓÍÍÀÇÀÐÎÂÀ,

ó÷èòåëü íà÷àëüíûõ êëàññîâÃÑÎØ «Ïðîãðåññ» ã.Íóêóñà.

Å.ÇÀÁÈÐÎÂÀ,äîöåíò.

26

27

Òåìà: «Îáîáùåíèå è çàêðåïëåíèåèçó÷åííîãî ìàòåðèàëà».

Öåëè: ïîâòîðèòü èçó÷åííûé ìàòå-ðèàë, ðàçâèâàòü ëîãè÷åñêîå ìûøëåíèå,ñîîáðàçèòåëüíîñòü, àðòèñòè÷íîñòü,êóëüòóðó ðå÷è, óìåíèå ãðàìîòíî îòâå-÷àòü.

Îáîðóäîâàíèå: ïëàêàòû ñ èçîá-ðàæåíèåì ïðèðîäû, ïòèö, æèâîòíûõ,ðàñòåíèé, êîíâåðòû ñ çàãàäêàìè, ñòè-õè, ïàêåòèêè ñ ôðóêòàìè, îâîùàìè.

Ñîðåâíîâàíèå ïðîâîäèòñÿ ìåæäóäâóìÿ êîìàíäàìè, ïî 11 ó÷àñòíèêîâ â

êàæäîé. Îöåíèâà-åòñÿ ïî ïÿòèáàëëü-íîé ñèñòåìå.

Õîä óðîêàÓ÷èòåëü: —

Óâàæàåìûå ó÷èòå-ëÿ, ãîñòè, äîáðîïîæàëîâàòü ê íàìíà óðîê! Ìû õî-òèì ïðåäîñòàâèòüâàøåìó âíèìàíèþèíòåëëåêòóàëüíóþè âåñåëóþ èãðóÊÂÍ ïî ïðèðîäî-âåäåíèþ.

1-é êîíêóðñ «Ïðåäñòàâëåíèåêîìàíä».

1-ÿ êîìàíäà «Ïåòóøîê»:Ó÷àñòíèêè (õîðîì):

Ïåòóøîê, ïîãðîì÷å ïîé,

Æäè ñ ïîáåäîé íàñ äîìîé.

2-ÿ êîìàíäà «Ñïàñàòåëè»:Ó÷àñòíèêè (õîðîì):

Âñåãäà è âåçäå

Ïîìîæåì â áåäå.

2-é êîíêóðñ «Ðàçìèíêà». Îò êàæ-

äîé êîìàíäû âûõîäèò ïî îäíîìó ïðåä-

ñòàâèòåëþ, èì ïðåäñòîèò îòãàäàòü ïî

òðè çàãàäêè.

1-ÿ êîìàíäà:Ìàëåíüêèå çâåðüêè,

Ñåðåíüêèå øóáêè,

×åðíåíüêèå ãëàçêè,

Îñòðåíüêèå çóáêè. (Ìûøè).

Øóáà áåëà, âñþ çåìëþ îäåëà.

(Ñíåã).

Ïðîñûïàåòñÿ âåñíîé,

À çèìîé ïîä ñíåæíûé âîé

Ñïèò â èçáóøêå ñíåãîâîé. (Ìåä-

âåäü).

2-ÿ êîìàíäà:Íàøà ìóðêà ñïèò è ñëûøèò

Êàê â óãëó ñêðåáóòñÿ... (ìûøè).

Ìÿãêèå ëàïêè, à â ëàïêàõ öàðàïêè.

(Êîøêà).

Ðûæàÿ, ñ ïóøèñòûì õâîñòîì,

Æèâåò â ëåñó ïîä êóñòîì. (Ëèñà).

Æþðè îöåíèâàåò ðåçóëüòàòû âòî-

ðîãî êîíêóðñà.

3-é êîíêóðñ «Äîìàøíåå çàäà-íèå». Ó÷àñòíèêè çàðàíåå âûó÷èëè ïî

äâà ñòèõîòâîðåíèÿ íà òåìó «Ïòè÷üè ñòè-

õè».1-ÿ êîìàíäà:Ãðà÷èõà ãîâîðèò ãðà÷ó:Ñëåòàé ñ ãðà÷àòàìè ê âðà÷ó.Ïðèâèâêè äåëàòü èì ïîðàÄëÿ óêðåïëåíèÿ ïåðà!2-ÿ êîìàíäà:Áûëè ãàë÷àòà â ãîñòÿõ ó âîë÷àò,Áûëè âîë÷àòà â ãîñòÿõ ó ãàë÷àò,Íûí÷å âîë÷àòà ãàëäÿò êàê ãàë÷àòàÈ êàê âîë÷àòà ãàë÷àòà ðû÷àò.

Êàïèòàí 2-é êîìàíäû:

1. Ó êîãî åñòü øàïêà áåç ãîëîâû,

íîãà áåç ñàïîãà? (Ó ãðèáà).

2. Êàêîé êîëîêîëü÷èê íå çâåíèò?

(Öâåòîê êîëîêîëü÷èê).

3. Êàêîé ïåñîê â ðåêå Âîëãå? (Ìîê-

ðûé).

4. Ìîæåò ëè ïåòóõ íàçâàòü ñåáÿ ïòè-

öåé? (Íåò, ïåòóõ íå óìååò ãîâîðèòü).

7-é êîíêóðñ. Êîíêóðñ íà ëó÷-

øåãî õóäîæíèêà.

1-ÿ êîìàíäà:Óòðîì, ïðèñåâ íà çåëåíîì ïðèãîðêå,Ó÷àò âîðîíû ñêîðîãîâîðêè:Êàð-ð-ð-òîøêà,Êàð-ð-ð-åòà,Êàð-ð-ð-òîíêà,Êàð-ð-ð-òóç.Êàð-ð-ð-íèç,Êàð-ð-ð-àíäàø,Êàð-ð-ð-àìåëü,Êàð-ð-ð-àïóç.2-ÿ êîìàíäà:Ùåáå÷åò â ðîùèöå ùåãîë!Àõ, ìîé ùåãëåíîê åùå ãîë!Ùåãëåíêó ïëàù áû øåãîëüñêîéÈ áóäåò ñ÷àñòëèâ ùåãîë ìîé!4-é êîíêóðñ. Êîíêóðñ àêòåðñ-

êîãî ìàñòåðñòâà. Ïî äâà ó÷àñòíèêàîò êàæäîé êîìàíäû äîëæíû ïîêàçàòüñöåíêó, èçîáðàçèâ æóêà è îñó.

5-é êîíêóðñ. Êîíêóðñ-ôèçìè-íóòêà.

1-ÿ êîìàíäà:Íåæíûé ìàëåíüêèé áóòîí,Ñâåðíóò òóãî-òóãî îí.Ñîëíöå ëó÷ åìó ïðîòÿíåòÈ áóòîí ãâîçäèêîé ñòàíåò.(Äåòè ñèäÿò íà êîðòî÷êàõ, îáõâàòèâ

êîëåíè, ãîëîâà îïóùåíà âíèç. Ìåä-ëåííî âñòàþò, âûïðÿìëÿÿñü, ïëàâíîïîäíèìàþò ââåðõ ðóêè è ãîëîâó).

2-ÿ êîìàíäà:Äåðåâî êà÷àåòñÿ Ýòè ðóêè ñèëüíûåÃäå-òî â îáëàêàõ, Ðâóòñÿ â âûøèíó.Îáëàêà êà÷àþòñÿ Äåðæàòü íåáî ñèíåå,Íà åãî ðóêàõ. Çâåçäû è Ëóíó.

(Âñå ñòîÿò âðàññûïíóþ, ïîäíèìà-þò ðóêè ââåðõ, ðàñêà÷èâàÿ ðóêàìè,ñëåãêà øåâåëÿ ïàëüöàìè, êîðïóñ ñãè-áàþò âïðàâî è âëåâî).

6-é êîíêóðñ. Êîíêóðñ êàïèòàíîâ.Îíè çàäàþò çàìûñëîâàòûå âîïðîñû äðóãäðóãó.

Êàïèòàí 1-é êîìàíäû:1. ×òî ñëó÷èëîñü 31 ôåâðàëÿ? (Íè-

÷åãî. 31 ôåâðàëÿ íå áûâàåò).2. Ïîä ÷åì çàÿö ëåæèò? (Ïîä ñâîè-

ìè óøàìè).3. ×òî ó çàéöà ñçàäè, à ó öàïëè

ñïåðåäè? (Áóêâà «Ö»).4. Íàçâàíèå êàêîé ïòèöû ñîñòîèò

èç ñîðîêà áóêâ? (Ñîðîêà – 40 à).

Ì÷èòñÿ áåç îãëÿäêè,

Ëèøü ñâåðêàþò ïÿòêè.

Ì÷èòñÿ, ÷òî åñòü

äóõó,

Õâîñò êîðî÷å óõà.

Êòî æå ýòî? (Çàÿö).

Ïî îäíîìó ÷åëîâåêó

îò êîìàíäû ðèñóþò ñ çàê-

ðûòûìè ãëàçàìè çàéöà íà

äîñêå.

8-é êîíêóðñ «×òî

â ïàêåòå?»

Äâà ïàêåòà ñ ôðóêòàìè è îâîùàìè.

Êàæäàÿ êîìàíäà ãîòîâèò òàêîé ïàêåò

äðóã äëÿ äðóãà, êîìàíäû îáìåíèâàþò-

ñÿ, ïðåäñòàâèòåëè íà îùóïü îïðåäå-

ëÿþò ñîäåðæèìîå è íàçûâàþò åãî.

9-é êîíêóðñ «Ðåøè êðîññâîðä».

1-ÿ êîìàíäà:

1. Þæíîå äåðåâî. (Ïàëüìà).

2. Òàíåö. (Ïîëüêà).

3. Ìåëêàÿ ðûáà. (Êèëüêà).

2-ÿ êîìàíäà:

1. Îäåæäà. (Ïàëüòî).

2. ×àñòè ðóêè. (Ïàëüöû).

3. Äîðîãè äëÿ ïîåçäîâ. (Ðåëüñû).

Ïîäâåäåíèå èòîãîâ. Âðó÷åíèå ïà-

ìÿòíûõ ïîäàðêîâ.

Â.ÌÀÌÅÄÎÂÀ,ó÷èòåëü íà÷àëüíûõ êëàññîâ

øêîëû ¹ 3Êèáðàéñêîãî ðàéîíà

Òàøêåíòñêîé îáëàñòè.

Darsning maqsadlari:ta’limiy: o‘quvchilarga buyum-

lar bilan bajariladigan mashqlarhaqida tushuncha berish, ushbumashqlarni bajarish texnikasinio‘rgatish;

tarbiyaviy: o‘quvchilarning bir-biriga yordam berish, epchillik,

chaqqonlik, hozirjavoblik fazilatlarinitarbiyalash;rivojlantiruvchi: o‘quvchilarning

jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish, umumiy jismoniytayyorgarlik darajasini yuksaltirish;

korreksion: o‘quvchilarni mustaqil muloqotgao‘rgatish, og‘zaki nutqini o‘stirish, sportga bo‘lganqiziqishini oshirish.

Dars turi: yangi tushuncha va bilimlarnishakllantiruvchi.

Dars metodi: savol-javob, suhbat, yakkatartibda va guruhlarda ishlash.

Dars jihozi: darslik, tarqatma materiallar, koptok,bayroqcha, arqon, halqa-gardish, gimnastiktayoqchalar.

Dars o‘tiladigan joy: maktab sport zali.Darsning borishi

I. Tashkiliy qism.Saflanish, salomlashish, navbatchi o‘quvchining

axboroti orqali davomatni aniqlash. Dars mavzusiva vazifalar bilan o‘quvchilarni tanishtirish.

Turgan joyda quyidagi buyruqlar bajariladi:«O‘ngga!», «Chapga!», «Orqaga!». Yurish, oyoquchida, tovonda yurish, tez va sekin yugurish,tizzalarni baland ko‘targan holda yugurish. Yontomonlama sakrama harakatlar va nafas rostlovchimashqlar olib boriladi.

Bosh, bo‘yin, yelka, qo‘llar, bel, oyoqlarharakatlarini bajarish. Umumiy rivojlantiruvchimashqlar (URM) o‘qituvchi tomonidan bajartirilib,xatolar o‘z vaqtida to‘g‘rilanib, nazorat qilib boriladi.URM ovoz mashqlari bilan uyg‘unlikda bajariladi:A-O-I-E-U-O‘.

II. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash.

O‘tilgan mavzu: «Gimnastik o‘rindiqda oyoq

uchida yurish».

O‘quvchilar saflanib turadilar. Birin-ketin

gimnastik o‘rindiqda oyoq uchida yurish mashqi

bajarib ko‘rsatiladi. So‘ng o‘qituvchi o‘quvchilar

bajargan mashqlarni kuzatib, ularni izohlaydi va

baholaydi.

Sportga oid so‘zlarni kim ko‘p topa oladi?

Ikki guruh a’zolari o‘tilgan mavzudan kelib

chiqqan holda sportga oid turli so‘zlarni topadi.

O‘qituvchi: — Sportga oid so‘zlarni yozish

natijasida guruhingizda qanday so‘zlar hosil bo‘ldi?

(O‘quvchilar so‘zlarni izohlaydi. O‘tilgan mavzuni

mustahkamlash yuzasidan bildirilgan fikrlar

umumlashtiriladi).

III. Yangi mavzu bayoni.

Mavzu: «Buyumlar bilan bajariladigan

mashqlar».

O‘qituvchi: — Aziz o‘quvchilar, biz hozir

buyumlar, ya’ni gimnastik tayoqcha, arg‘amchi va

bayroqchalar bilan mashqlar bajarishni o‘rganamiz.

Qaddi-qomat — organizmning rivojlanishi va

faoliyat ko‘rsatishi uchun muhim ahamiyatga ega.

Bolalarda ko‘pincha umurtqaning yon tomonga,

old-orqa yo‘nalishga qiyshayishi, bukurlik,

shuningdek, yassi oyoqlik kabi holatlar uchraydi.

Buning oldini olish uchun qaddi-qomatni to‘g‘ri

shakllantirishga doir maxsus jismoniy mashqlar bilan

muntazam shug‘ullanish kerak. Unutmangki, bu

borada maxsus jismoniy mashqlar muhim rol

o‘ynaydi. Shunday ekan, qaddi-qomatni

shakllantirishda yaxshi natijalarga erishishni

28

istasangiz, albatta, o‘tirgan, turgan, yurgan paytda

gavdani to‘g‘ri tutishga harakat qiling hamda turli

buyumlar bilan mashqlar bajarishni unutmang.

O‘qituvchi navbatma-navbat buyumlar bilan

mashqlarni bajarib ko‘rsatadi, o‘quvchilar esa

birgalikda shu mashqlarni takrorlaydilar.

1. Gimnastik tayoqchalar bilan bajariladigan

mashqlar.

1. Dastlabki holat. Tayoqchani pastga tutib,

oyoqlarni yelka kengligida qo‘yish, 1—2 deganda

oyoq uchiga ko‘tarilib, tayoqchani yuqorida ushlash.

3—4 deganda dastlabki holatga qaytish.

2. Dastlabki holat. Oyoqlarni yelka kengligida

qo‘yish va tayoqchani orqada ushlab turish. 1—2

deganda tayoqchani boldir va son orasiga qo‘yib,

qo‘llarni oldinga uzatib, cho‘qqayib o‘tirish. 3—4

deganda dastlabki holatga qaytish.

2. Arg‘amchida bajariladigan mashqlar.

1. Dastlabki holat. Arg‘amchini qo‘lda pastga

tutib turish. 1—2 deganda oyoqlarni yelka

kengligida qo‘yish va oyoq uchiga ko‘tarilish.

Qo‘llarni yuqoriga uzatib, kerishish. Dastlabki holatga

qaytish.

3. Bayroqchalar bilan bajariladigan

mashqlar.

1. Dastlabki holat. Asosiy tik turish: 1 deganda

qo‘llar yon tomonga uzatiladi, 2 deganda oyoq

uchiga ko‘tarilib, yuqoriga cho‘ziladi. 3 deganda

esa oyoq kaftiga to‘liq qo‘yilib, qo‘llar yon tomonga

cho‘ziladi. 4 deganda dastlabki holatga qaytish.

Lug‘at ishi uchun so‘zlar: gardish, koptok, arqon,

turnik, gimnastik tayoq.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash.

Buyumlar bilan bajariladigan mashqlarni

o‘quvchilar bajarib, mustahkamlaydilar.

Lug‘at so‘zlarni birma-bir takrorlaydilar.

O‘quvchilar ikki guruhga bo‘linadi.

1- guruh: «Epchillar».

2- guruh: «Chaqqonlar».

O‘quvchilar navbat bilan belgilangan joyga

yugurib borib, kesma harflardan bittadan olib, sport

jihozlari nomini to‘g‘ri hosil qilishlari kerak. Sport

jihozlariga oid so‘zni qaysi guruh to‘g‘ri yozib,

marraga birinchi yetib kelsa, shu guruh g‘olib

hisoblanadi.

Kesma harflar:

«KOPTOK» «TURNIK»

«Tezkor savol-javob» o‘yini.

Bunda o‘quvchilar bir-birlarining savoliga tez va

to‘g‘ri javob qaytarishi lozim. Masalan, Sharofat

Temurga savol beradi:

— Gimnastik tayoqchalar bilan mashqlar qanday

bajariladi?

Temur Og‘abekka savol beradi:

— Bayroqchalar bilan bajariladigan mashqlarni

ko‘rsating.

Savollarga javob bera olmagan o‘quvchi o‘yindan

chiqadi.

V. O‘quvchilarni baholash.

G‘olib guruh aniqlanadi. Darsda faol qatnashgan

o‘quvchilar rag‘batlantiriladi.

VI. Uyga vazifa.

Yangi so‘zlarni yod olish, mashqlar texnikasini

o‘rganib kelish.

Gulsara BOBOMURODOVA,Navoiy viloyati Karmana tumanidagi

25- eshitish imkoniyati cheklangan bolalarnio‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktab-internatining

jismoniy tarbiya fani o‘qituvchisi.

29

Birinchi sinf — murakkab davr.Bu yoshdagi bolalarni o‘qitishdagiqiyinchiliklar ularda iroda halimustahkam emasligi, xotira vae’tibor yetarli darajada rivojlanma-ganidan kelib chiqadi. Bil ishjarayonini rivojlantirish uchunmaktablarda intellektni oshiruvchidarslarni o‘tkazish maqsadgamuvofiq. Bunday darslarda o‘quv-chilar qiyoslash, umumlashtirish,qonuniyatlarni ochish, tasniflash,ta’rif berish, xulosa chiqarish,fikrlash, kattalar va tengdoshlaribilan muomala qilishni o‘rganadi.

Dars noan’anaviy ko‘rinishdao‘tkazilsa, o‘quvchilar diqqatiniko‘proq jalb qilish va faolliginioshirishga erishish mumkin. Mazkurtadbir avvaldan ishlab chiqilgan turlio‘yinlar va vazifalar orqali tashkiletiladi. Intellektual darslarda bolalaro‘z fikrlarini chiroyli bayon etish vabirgalikda muhokama qilishgao‘rganadi. O‘qituvchining vazifasio‘quvchining xatosini ko‘rsatishemas, uni o‘zi anglashi va tuzatishiuchun yo‘l ko‘rsatishdan iborat.Darslarda juft va jamoa bo‘libishlash orqali esa o‘quvchilarkonstruktiv muomalani, mustaqilfikrlash, eng muhimi, tengdoshlarigahurmat bilan muomala qilishnio‘rganishadi.

Sinfda psixologik qulay sharoithamda mehr-muhabbat va o‘zaroishonch muhitini shakllantirish judamuhimdir. Ko‘tarinki kayfiyat vaijobiy yondashuv o‘quvchilarda o‘zkuchiga ishonchni mustahkamlaydi,doska oldida va joyidan turib javobberishda tortinchoqlikni bartarafetadi.

Biz quyida «Oppog‘oyninguyida mehmonda» mavzusidagiintellektni oshirish darsinie’tiboringizga havola etamiz.

O‘qituvchi: — Bugun bizOppog‘oyning uyiga mehmongaboramiz. U bizga «Mo‘jizali bog‘»niko‘rsatishni va’da qilgan.

— Rahmat, bolalar. Endi faqat bitta bantikli qizcha rasmini topib, uniruchka bilan o‘chiring. Nechta rasmni o‘chirdingiz?

II. Fikrlash qobiliyatini o‘stirish. Bu mashq umumlashtirish vaortiqchasini anglash qobiliyatini shakllantiradi.

O‘qituvchi doskaga qo‘ng‘iroqgul, chinnigul, lola, atirgul, nargis, archa,chinor, momaqaymoq, terak, bo‘tako‘z va moychechak rasmlariniyopishtiradi.

— Mana bu «Mo‘jizali bog‘». Rasmlar nimasi bilan o‘xshash? Qaysio‘simliklar ortiqcha va nima uchun? Barcha rasmlarni qanday eslab qolishmumkin? Buning uchun ularni guruhlab chiqish kerak:

I. Diqqatni jamlash mashqi.O‘qituvchi: — Oppog‘oyning uyiga borish uchun biz quyidagi shakllarni

berkitishimiz kerak. (O‘qituvchi doskaga turli shakllarni ilib qo‘yadi).— Ushbu belgilarni bo‘sh shakllar ichiga yozing:

30

III. Tasavvur qobiliyatini rivojlan-

tirish.

— Ikkita tayoqchani stolning o‘rtasiga, yana ikkitasini yuqori o‘ng

burchagiga qo‘ying. Stolning pastdagi chap burchagiga esa uchta

tayoqchani joylashtiring. Jami nechta tayoqcha oldingiz? Ulardan archa

yasashga urinib ko‘ring.

IV. Fikrlash qobiliyatini o‘stirish. Bu mashq orqali o‘quvchilar

narsalar o‘rtasidagi o‘xshash va farqli jihatlarni topishga harakat qilishadi.

— Siz oddiy tayoqchalardan ajoyib archa yasadingiz. Uni hosil

qilayotgan paytingizda Oppog‘oy uyiga tipratikanni chaqirdi.

O‘qituvchi doskaga archa va tipratikanning rasmlarini yopishtiradi.

— Archa bilan tipratikanning o‘rtasida qanday farq mavjud?

(Archa va tipratikan o‘rmonda yashaydi, ikkalasida ham ninachalar

bor — bu ularning o‘xshash belgisi. Tipratikan hayvonot olamiga, archa

o‘simliklar dunyosiga mansub. Tipratikan — kulrang, archa — yashil.

Shu sifatlarga ko‘ra ular farqlanadi).

Shu o‘rinda tipratikan haqida ma’lumot berish mumkin:

Bahor va yozda tipratikanlarning ninalari almashadi. Tipratikanlar

kemiruvchilarning bo‘sh inlarini egallab olib, shu yerda yoki chakalakzorda

yashaydi. Quruq shox-shabba va barglardan in quradi. Kuz kelishi bilan

uyquga ketib, bahorda uyg‘onadi. Ular hasharot, qurt-qumursqalar bilan

oziqlanadi, qo‘ziqorin va mevalarni xush ko‘radi. Uy sharoitida go‘sht,

tuxum, non, suli bo‘tqasini yeydi, sut ichadi.

V. Topqirlikni oshirish.

O‘qituvchi doskaga quyidagi shakllarni yopishtiradi.

— Bu shakllar nimaga o‘xshaydi? Ularni biron shakl ko‘rinishiga keltirib

tipratikanga sovg‘a qiling.

VI. Xulosa.

— Mana, Oppog‘oyning uyiga ham yetib keldik. (Doskaga uycha rasmi

ilinadi).

— Oppog‘oyning uyi sizga yoqdimi?

— Uyda nimalar bor ekan?

— Uycha qanday shakllardan tuzilgan?

— Sizga darsda nima yoqdi? Nima siz uchun qiyin bo‘ldi?

Bu kabi darslar o‘quvchilarda og‘zaki topshiriqlarni bajarish, o‘z-

o‘zini boshqarish xislatlarini shakllantiradi. Mantiqiy fikrlash, diqqatni

jamlash, tahlil etish va umumlashtirish ko‘nikmasini hosil qiladi, ko‘rish

va eshitish xotirasini mustahkamlaydi.

Dilfuza MURODOVA,Navoiy davlat pedagogika instituti

Boshlang‘ich ta’lim uslubiyati kafedrasi mudiri,

pedagogika fanlari nomzodi.

31

12345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012123456789012345678901234567890121234567890121234567890123456789012345678901212345678901212345678901234567890123456789012123456789012

MAQOLLARNI

UCH TILDA

O‘RGANAMIZ

Insoniy fazilatlar ichida engoliyjanobi do‘stlikdir. Do‘stlik haqidaxalqimiz qanchadan-qanchamaqollar, hikmatli so‘zlar, ibratlimulohazalar aytgan. Ularningaksariyatida yaxshi do‘st tanlashdaadashmaslik, haqiqiy do‘stlikningmezonlari, yomon do‘st insongakulfat keltirishi kabi g‘oyalar ilgarisurilgan.

Yozgi ta’til bolajonlarga engesda qolarli damlarni hadya etishbilan birga yangi do‘stlar orttirishimkoniyatini ham beradi. Yozgisog‘lomlashtirish oromgohlari, fanto‘garaklari yoki sportmusobaqalarida bolajonlar bir-birlarini yaqindan bilib olishadi,do‘stlashishadi. Quyida do‘stlikhaqidagi xalq maqollarining engsaralarini ingliz, o‘zbek hamda rustillarida e’tiboringizga havolaetamiz.

A friend in need is a friendindeed.

[E frend in nid iz e frend indid]Do‘st do‘stni kulfatda sinar.Äðóã ïîçíàåòñÿ â áåäå.(Mazmuni: Haqiqiy do‘st inson

boshiga og‘ir kunlar tushganidaham yonida turadi, dalda bo‘ladi).

Only your real friends tell youwhen your face is dirty.

[O‘nli yo‘r rial frends tel yu venyo‘r feys iz dyorti]

Do‘st achitib gapirar, dushman— kuldirib.

Òîëüêî íàñòîÿùèå äðóçüÿ ñêà-æóò êîãäà òâî¸ ëèöî ãðÿçíîå.

(Mazmuni: Insonning o‘zigabilinmagan kamchiliklarini haqiqiydo‘stlargina aytib, uni to‘g‘rilashga,yaxshi odam bo‘lishga undaydi.)

Lug‘at:Need — [nid] — ehtiyoj, bu

yerda — tashvish, zarur paytdaIndeed —[indid] — haqiqatdan

hamDirty — [dyorti] — kir, iflosReal — [rial] — haqiqiy.

Nigina HABIBULLAYEVAtayyorladi.

32

Turli materiallar taqdim etilganikkinchi chorak bo‘yicha «Mahorat»tanlovi natijalarini e’lon qilish fursatikeldi. Tanlov ishtirokchilari soniningko‘pligi hamda chop etilganmaqolalarning betakrorligi tufaylihakamlar hay’ati uchun g‘oliblarnianiqlash oson bo‘lmadi. Shundayqilib, quyidagi mahoratli va tinib-tinchimas pedagoglar tanlovnominatsiyalarida birinchilikka loyiqdeb topildi.

Sirdaryo tumanidagi 41- mak-tabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisiM.Jo‘rayevaning dars ishlanmasi(«Ïîñëîâèöû ñîâåòóþò, ïîó÷àþò,íàñòàâëÿþò…» 4- son, 26—27-betlar) «Eng yaxshi bir soatlikdars ishlanmasi uchun»nominatsiyasida g‘oliblikni qo‘lgakiritdi.

«Eng yaxshi maqola uchun»nominatsiyasida «Mediata’lim — darssamaradorligini oshiradi» (5- son,22—23- betlar) materiali uchunbirinchilik jurnalist N.Erxonova(N.Mahkamova)ga nasib etdi.

Toshkent viloyati Chirchiqtumanidagi 9- maktabning bosh-lang‘ich sinf o‘qituvchisi V.Amirova(«Îñîáåííîñòè ðàáîòû ñ äåòüìè-áèëèíãâàìè» 5- son, 28—29-betlar) «Eng yaxshi metodikmaterial uchun» nominatsiyasidaeng ko‘p ovoz to‘pladi.

«Eng yaxshi badiiy asar (ertak,hikoya yoki ocherk) uchun»nominatsiyasida O.Ochilovaning«Bolalikda berilgan va’da» (5- son,6—7- betlar) nomli materialibirinchilikni egalladi.

«Eng yaxshi intervyu (suhbat)yoki yangilik uchun» nomi-natsiyasida O‘zbekiston RespublikasiVazirlar Mahkamasi huzuridagiDavlat test markazi bo‘lim boshlig‘i,p.f.n Q.Boymirov («Attestatsiya —o‘qitish sifatini oshirish vositasi» 6-son, 12—13- betlar) mutlaq g‘olibbo‘ldi.

Farg‘ona viloyati Oltiariqtumanidagi 8- maktabning bosh-lang‘ich sinf o‘qituvchisi Sh.Rashid-dinovaning o‘zgacha ijodiy ishi(«Kelajakka yo‘l», 6- son, 16—17-betlar) «Eng yaxshi ko‘rgazmaliqurol (slaydlar) uchun»nominatsiyasida birinchilikkamunosib topildi.

«Eng yaxshi fotosurat yokiboshqotirma uchun» ijodkorforosuratchi B.Nedosekov («Ìèð ãðàöèè è òàíöåâ», 4-son, 1—2- muqovalar) olgan surat eng yaxshi deb topildi.

G‘oliblarni chin qalbdan muborakbod etamizhamda mushtariylarimizga murojaat qilibaytmoqchimizki, o‘z ishlanmalaringizni yuboring,faol mualliflar safidan joy oling va g‘olib bo‘ling!

Tahririyat.

Ïîäîøëî âðåìÿ äëÿ ïîäâåäåíèÿ èòîãîâ êîíêóðñà

«Ìàñòåðñòâî» çà âòîðîé êâàðòàë, â êîòîðîì áûëè

ïðåäñòàâëåíû ñàìûå ðàçíûå ìàòåðèàëû. Èç-çà áîëü-

øîãî êîëè÷åñòâà êîíêóðñàíòîâ è îðèãèíàëüíûõ ïóá-

ëèêàöèé ìíåíèÿ ÷ëåíîâ æþðè ðàçîøëèñü.  ðåçóëü-

òàòå áûëè âûÿâëåíû ñëåäóþùèå ïîáåäèòåëè.

«Ëó÷øåé ðàçðàáîòêîé óðîêà»

ïðèçíàíà ðàáîòà ó÷èòåëÿ íà÷àëüíûõ

êëàññîâ øêîëû ¹ 41 Ñûðäàðüèíñ-

êîãî ðàéîíà Ì.Äæóðàåâîé («Ïîñëî-

âèöû ñîâåòóþò, ïîó÷àþò, íàñòàâëÿ-

þò... (¹4, ñ. 26—27).

Æóðíàëèñòó Í.Ýðõîíîâîé äîñòà-

ëàñü ïîáåäà â íîìèíàöèè «Ëó÷øàÿ

ñòàòüÿ» («Ìåäèàòàúëèì — äàðñ ñà-

ìàðàäîðëèãèíè îøèðàäè» (¹5,

ñ. 22—23).

Ó÷èòåëü íà÷àëüíûõ êëàññîâ øêî-

ëû ¹ 9 ãîðîäà ×èð÷èêà Òàøêåíòñ-

êîé îáëàñòè Â.Àìèðîâà ïîáåäèëà â

íîìèíàöèè «Ëó÷øèé ìåòîäè÷åñ-

êèé ìàòåðèàë» («Îñîáåííîñòè ðà-

áîòû ñ äåòüìè-áèëèíãâàìè» ¹ 5,

ñ.28—29).

«Ëó÷øèì õóäîæåñòâåííûì

ïðîèçâåäåíèåì (ñêàçêà, ðàññêàç

èëè î÷åðê)» áûëà ïðèçíàíà ðàáîòà

Î.Î÷èëîâîé («Áîëàëèêäà áåðèëãàí

âàúäà», ¹5, ñ. 6—7).

 íîìèíàöèè «Ëó÷øåå èíòåð-

âüþ (áåñåäà) èëè íîâîñòü» ïîáå-

äà ïî ïðàâó äîñòàëàñü íà÷àëüíèêó

îòäåëà Ãîñóäàðñòâåííîãî òåñòîâîãî

öåíòðà ïðè Êàáèíåòå Ìèíèñòðîâ

ÐÓç, ê.ï.í. Ê.Áîéìèðîâó («Àòòåñòà-

öèÿ — ´³èòèø ñèôòèíè îøèðèø âî-

ñèòàñè», ¹6, ñ.12—13).

Çà îðèãèíàëüíóþ ðàáîòó Ø.Ðà-

øèääèíîâà, ó÷èòåëü íà÷àëüíûõ êëàñ-

ñîâ øêîëû ¹ 8 Àëòûàðûêñêîãî ðàé-

îíà Ôåðãàíñêîé îáëàñòè, ñîáðàëà

íàèáîëüøåå êîëè÷åñòâî ãîëîñîâ â

íîìèíàöèè «Ëó÷øåå íàãëÿäíîå

ïîñîáèå (ñëàéäû)» («Êåëàæàêêà

éóë», ¹ 6, ñ. 16—17).

Ïîáåäó â íîìèíàöèè «Ëó÷øèé

ôîòîñíèìîê èëè êðîññâîðä»

îäåðæàë òàëàíòëèâûé ôîòîãðàô

Á.Íåäîñåêîâ («Ìèð ãðàöèè è

òàíöåâ», ¹ 4, 1—3-ÿ îáëîæêè).

Èñêðåííå ïîçäðàâëÿåì ïîáå-

äèòåëåé! È îáðàùàåìñÿ ê ÷èòà-

òåëÿì — ñêîðåå ïðèñûëàéòå

ñâîè ðàáîòû â ðåäàêöèþ, ïîïîë-

íÿéòå ðÿäû àêòèâíûõ àâòîðîâ è

ïîáåæäàéòå!

Ðåäàêöèÿ.