1

სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება

საჯარო მოხელეთა ატესტაცია-კონკურსის

პროცესის მონიტორინგის შედეგების

შემაჯამებელი ანგარიში

საანგარიშო პერიოდი: ოქტომბერი, 2014 - ნოემბერი, 2015

22 დეკემბერი, 2015 წელი

თბილისი

ანგარიშის გამოცემა შესაძლებელი გახდა ამერიკელი ხალხის მხარდაჭერით „ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს“ (USAID) დაფინანსებით. ანგარიშში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ”სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებას” და შესაძლოა, არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკელი ხალხის ან ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის შეხედულებებს.

2

საჯარო მოხელეთა ატესტაცია-კონკურსის პროცესის მონიტორინგის შედეგები

მეთოდოლოგია

„სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ 2014 წლის ოქტომბრიდან 2015 წლის ნოემბრამდე საჯარო მოხელეთა ატესტაცია-კონკურსების ტესტირების და გასაუბრების პროცესს

1 საქართველოს ყველა თვითმმართველ ქალაქსა და მუნიციპალიტეტში

დააკვირდა.

ტესტირების და გასაუბრების შეფასებას ორგანიზაციის 73 მონიტორი სპეციალურად შემუშავებული კითხვარების საფუძველზე ახორციელებდა

2. „სამართლიანი არჩევნები“ აქტიურად მუშაობდა

კონკურსის საბოლოო შედეგების, კერძოდ, ვაკანტურ პოზიციებზე დანიშნული კონკურსანტების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაზე საკონკურსო-საატესტაციო კომისიებიდან და თვითმმართველი ორგანოებიდან, რათა მოეხდინა შედარებითი ანალიზი იმისა, თუ რამდენად ობიექტური იყო კომისია გასაუბრებების შეფასებებსა და საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში

3.

„სამართლიანმა არჩევნებმა“ შეისწავლა საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილება ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული კონკურსის ჩატარების წესის შესახებ და 70 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულება

4. ორგანიზაციამ, ასევე, შეაფასა 2015

წლის 27 ოქტომბერს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონი საჯარო მოხელეთა კონკურსების ჩატარების წესისა და მათი უფლებების დაცვის ნაწილში.

„სამართლიანმა არჩევნებმა“ საჯარო მოხელეთა ატესტაცია-კონკურსების მონიტორინგის შედეგების შესახებ 3 შუალედური ანგარიში გამოაქვეყნა

5.

წინამდებარე ანგარიში მოიცავს საჯარო მოხელეთა კონკურსის პროცესის სამართლებრივ შეფასებას და მონიტორინგის შედეგად გამოვლენილ ძირითად ტენდენციებს. ანგარიშში, ასევე, წარმოდგენილია ორგანიზაციის მოსაზრებები 2015 წლის 27 ოქტომბერს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონის თაობაზე.

1 „სამართლიანი არჩევნების“ დამკვირვებლები დააკვირდნენ 10000-ზე მეტი კონკურსანტის ტესტირებას და 8000-მდე

კონკურსანტის გასაუბრებას; ამასთან, ქ.ფოთში ტესტირება და გასაუბრება არ ჩატარებულა; 2 თვითმმართველი ორგანოების მიერ დაწესებული შეზღუდვების გამო ორგანიზაცია ვერ ესწრებოდა კომისიის მიერ

კანდიდატებთან დაკავშირებით საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესს. შესაბამისად, „სამართლიანი არჩევნების“ შეფასება, ძირითადად, ეფუძნება ორგანიზაციის დამკვირვებლის მიერ მოწოდებულ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რამდენად კარგად წარმოაჩინა კანდიდატმა გასაუბრებაზე თავი, რამდენ შეკითხვას უპასუხა, რამდენად სწორად გასცა კითხვებზე პასუხები და რამდენად ერკვეოდა საჯარო მოხელისათვის საჭირო მნიშვნელოვან საკითხებში; 3 შედარებითი ანალიზის გაკეთება ვერ მოხერხდა 40 თვითმმართველ ორგანოში დაკვირვების შეზღუდვის და ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული სირთულეების გამო; 4 „სამართლიანმა არჩევნებმა“ შეისწავლა დებულებები, რომლებიც ხელმისაწვდომი იყო ვებ-გვერდზე - www.macne.gov.ge;

5 იხ. შუალედური ანგარიშები: http://www.isfed.ge/main/808/geo/; http://www.isfed.ge/main/855/geo/;

http://www.isfed.ge/main/896/geo/.

3

პროცესის სამართლებრივი შეფასება და მონიტორინგის ძირითადი ტენდენციები

კონკურსის პრინციპები და სასამართლო პრაქტიკა

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ცვლილებებით6,

აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილებად განისაზღვრა საჯარო სამსახურში კონკურსის ჩატარების სამართლებრივი მოწესრიგება.

საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 18 ივნისის, N412-ე დადგენილებით დამტკიცდა ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული კონკურსის ჩატარების წესი. დადგენილება არეგულირებს საჯარო სამსახურში ვაკანტური თანამდებობის დასაკავებლად კონკურსის ჩატარების პროცედურებს, კონკურსის ეტაპებს, საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების შექმნისა და საქმიანობის წესს.

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილების საფუძველზე, მუნიციპალიტეტების საკრებულოებმა შეიმუშავეს საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების დებულებები, რომელიც უფრო დეტალურად აწესრიგებს კონკურსთან დაკავშირებულ საკითხებს.

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილების თანახმად, კონკურსი არის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, კანდიდატის შესაბამისობის დადგენა ვაკანტური თანამდებობისთვის განსაზღვრულ მოთხოვნებთან, ხოლო კონკურსის პრინციპებია: კანონიერება, სამართლიანობა, საჯაროობა, გამჭვირვალობა, არადისკრიმინაციულობა, ობიექტურობა, მიუკერძოებლობა, კოლეგიურობა, კორექტულობა.

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილება არ განმარტავს აღნიშნული პრინციპების არსს და არც მითითებას აკეთებს კონკრეტულ სამართლებრივ აქტზე, რომლითაც განსაზღვრული იქნება მათი მნიშვნელობა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პრინციპების შინაარსი გათვალისწინებულია ამავე დადგენილების ცალკეული მუხლებით, მნიშვნელოვანია არსებობდეს მათი განმარტება, რათა ადგილი არ ჰქონდეს მათ არაერთგვაროვან გამოყენებას.

აღსანიშნავია, რომ „სამართლიანი არჩევნების“ მიერ შესწავლილი 70 კომისიის დებულებიდან, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში შექმნილ 60 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიას დებულებით განსაზღვრული აქვს კონკურსის ძირითადი პრინციპები, ხოლო 10 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულებით აღნიშნული პრიციპები დადგენილი არ არის

7.

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილებისგან განსხვავებით, მუნიციპალიტეტის საკრებულოების მიერ დამტკიცებული 66 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულება განმარტავს კონკურსის ძირითადი პრინციპების არსს,

8 რაც დადებით ფაქტს წარმოადგენს და ხელს

უწყობს აღნიშნული პრინციპების ერთგვაროვან გაგებას. თუმცა, კონკურსის ძირითადი პრინციპები განმარტებული არ არის 3 მუნიციპალიტეტის, დმანისის, კასპის და მესტიის მუნიციპალიტეტების კომისიის დებულებებით.

კონკურსის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრინციპს საჯაროობის პრინციპი წარმოადგენს. საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილება არ განმარტავს აღნიშნული პრინციპის არსს, რაც გარკვეულ დაბრკოლებებს ქმნის კომისიის საქმიანობის ღიაობასთან და გამჭვირვალობასთან დაკავშირებით.

6 ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში 2013 წლის 20 სექტემბერს განხორციელებული ცვლილებები იხ.

შემდეგ ბმულზე: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2030263#DOCUMENT:1; 7 ქობულეთი, შუახევი, ბათუმის მერია, ბათუმის საკრებულო, ხარაგაული, ჭიათურა, მესტია, ქ.თელავი, გარდაბანის

საკრებულო, თბილისის საკრებულო; 8 მაგალითისთვის იხ. აბაშის, ადიგენი, ამბროლაურის, ასპინძის, ახალქალაქის, ახალციხის, ახმეტის, ბაღდათის, ბოლნისის,

გარდაბნის, გორის, გურჯაანის, დედოფლისწყაროს, ვანის, ზესტაფონის, ზუგდიდის მუნიციპალიტეტების საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების დებულებები.

4

,,სამართლიანი არჩევნების“ მიერ შესწავლილი 70 კომისიის დებულება აწესრიგებს კონკურსის პროცედურებთან დაკავშირებით მიღებული სამართლებრივი აქტების, საკონკურსო კომისიის სხდომის ოქმების ხელმისაწვდომობის საკითხს. თუმცა, 66 კომისიის დებულებით არ რეგულირდება კომისიის საქმიანობის მონიტორინგის მიზნით, კომისიის სხდომებზე მესამე პირების დასწრების საკითხი. ამ მხრივ, გამონაკლისია ხულოს, ზესტაფონის, ხარაგაულისა და ჭიათურის მუნიციპალიტეტების საკრებულოების მიერ დამტკიცებული საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულებები. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ „სამართლიანი არჩევნების“ მიერ ჩატარებული მონიტორინგის პროცესში ადგილი ჰქონდა საჯაროობის პრინციპების დარღვევის შემთხვევებს, რაც გამოიხატა იმაში, რომ ორგანიზაციას შეექმნა გარკვეული სირთულეები როგორც საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის, ასევე დაკვირვების განხორციელების კუთხით.

საქართველოს მასშტაბით, 61-მა თვითმმართველმა ორგანომ და 52-მა საატესტაციო-საკონკურსო კომისიამ „სამართლიან არჩევნებს“ 850 განცხადებიდან 300-ზე მეტ განცხადებაზე ინფორმაცია დარღვევებით მიაწოდა. კერძოდ, თვითმმართველი ერთეულების 43%-მა და საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების 68%-მა ინფორმაცია მნიშვნელოვანი ხარვეზებითა და კანონის მოთხოვნათა დარღვევით გასცა

9. ამასთან, ინფორმაცია კონკურსებისა და ატესტაციების პროცესის

საბოლოო შედეგების შესახებ „სამართლიან არჩევნებს“ 26-მა საკონკურსო-საატესტაციო კომისიამ10

არ მიაწოდა. აქედან, 19-მა კომისიამ აღნიშნული ინფორმაცია პერსონალურ მონაცემად მიიჩნია, დანარჩენებმა პასუხი ორგანიზაციას საერთოდ არ მიაწოდეს ან არ ისურვეს მიზეზის დასახელება. „სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ კომისიებმა და თვითმმართველმა ორგანოებმა არაკანონიერად განაცხადეს უარი საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე. ვინაიდან ადგილობრივ თვითმმართველობებში მიმდინარე საჯარო მოხელეთა კონკურსები და ატესტაციები საჯარო ინტერესს წარმოადგენს, შესაბამისად, პროცესთან დაკავშირებული ნებისმიერი დოკუმენტაცია უნდა იყოს ხელმისაწვდომი, რათა დადგინდეს, თუ რამდენად სამართლიანად და კანონიერად მიიღო კომისიამ გადაწყვეტილებები კადრების შეფასებისა და შერჩევის პროცესში. ამ მხრივ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თანამშრომლობა იმ ორგანიზაციებთან, რომლებიც აკვირდებიან, აფასებენ პროცესს და ახდენენ საზოგადოების ინფორმირებას. საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული სირთულეების გარდა, ორგანიზაციას შეექმნა დაბრკოლებები დაკვირვების განხორციელების მხრივაც. კერძოდ, „სამართლიან არჩევნებს“ 15 თვითმმართველ ორგანოში ნაწილობრივ ან სრულად შეეზღუდა გასაუბრების პროცესზე

11 დაკვირვების შესაძლებლობა. შესაბამისად, გამოიკვეთა

არაერთგვაროვანი პრაქტიკა საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების საქმიანობის საჯაროობასთან დაკავშირებით.ამასთან, კომისიის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესზე დასწრების შესაძლებლობა ორგანიზაციას არცერთ თვითმმართველ ორგანოში არ მიეცა.

,,სამართლიანმა არჩევნებმა“ კონკურსის პრინციპების დარღვევასთან დაკავშირებით 7 სარჩელი წარადგინა სასამართლოში

12. სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებში კონკურსის

ცალკეული პრინციპების, მათ შორის, საჯაროობის, კანონიერების, თანასწორობის, ობიექტურობის პრინციპების ფართო და სამართლიანი განმარტება მოხდა.

9 საერთო რაოდენობა: 142 თვითმმართველი ორგანო (59 გამგეობა; 71 საკრებულო; 12 მერია); 77 საკონკურსო-

საატესტაციო კომისია;

11 5 თვითმმართველ ორგანოში ორგანიზაცია დააკვირდა გასაუბრების პროცესს, თუმცა გარკვეული შეზღუდვებით:თბილისის

მერია, ქუთაისის მერია, გორის მერია, თელავის მერია, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი; 10 თვითმმართველმა ორგანომ უარი

განაცხადა მიმდინარე თუ დაგეგმილი გასაუბრებების ეტაპზე დაკვირვებაზე:ოზურგეთის მერია, რუსთავის მერია, ახალციხის,

ოზურგეთის, ასპინძის, ქარელის, თელავის, თერჯოლის, საგარეჯოს, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტები; 12

ზესტაფონის, ცაგერის, ახალციხის, გურჯაანის, თეთრიწყაროს რაიონულ სასამართლოები და ქუთაისის სააპელაციო

სასამართლო.

5

,,სამართლიანმა არჩევნებმა” საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით არსებული პრობლემების გამო 2 სარჩელი წარადგინა გურჯაანის და ახალციხის რაიონულ სასამართლოებში და მოითხოვდა თვითმმართველობაში გამოცხადებული კონკურსების შესახებ ინფორმაციას

13. აღსანიშნავია, რომ გურჯაანის და ახალციხის მუნიციპალიტეტის გამგეობებმა

სარჩელის შეტანის შემდეგ, სასამართლო პროცესის დანიშვნამდე, დააკმაყოფილეს „სამართლიანი არჩევნების“ მოთხოვნა და მიაწოდეს საჯარო ინფორმაცია. თეთრიწყაროს და ახალციხის რაიონულმა სასამართლოებმა “სამართლიანი არჩევნების“ სარჩელის საფუძველზე მნიშვნელოვანი გადაწყევტილება მიიღეს და საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის საქმიანობის საჯაროობის საკითხი განმარტეს. სარჩელის შეტანის საფუძველი გახდა კომისიის გადაწყვეტილება, რომლითაც ორგანიზაციას უარი ეთქვა გასაუბრებაზე დასწრებაზე იმ მოტივით, რომ კომისიის შემადგენლობაში უკვე იყვნენ ჩართული პროფესიული კავშირების წევრები, დამოუკიდებელი სპეციალისტები და დამატებით არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლის დასწრება მიზანშეუწონლად მიიჩნიეს. სასამართლოს განმარტებით, ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეთა საკონკურსო-საატესტაციო კომისია წარმოადგენს საჯარო დაწესებულებას და მისი საქმიანობა უნდა შეესაბამებოდეს “საჯარო სამსახურის შესახებ საქართველოს კანონის“ მოთხოვნებს და იმ პრინციპებს, რომელსაც აღნიშნული კანონი განამტკიცებს. საკონკურსო-საატესტაციო კომისიამ საქმიანობის განხორციელების პროცესში უნდა დაიცვას საჯარო სამსახურის ისეთი ძირითადი პრინციპი, როგორიცაა საქვეყნოობა: “საქვეყნოობა არის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საფუძველი, რაც განსაზღვრავს მოქალაქეთა და ზოგადად საზოგადოების ნდობას ყველა ორგანოს და მითუმეტეს საჯარო ორგანოებთან მიმართებაში. მონიტორინგი რა თქმა უნდა არ ნიშნავს გასაუბრების პროცესში რაიმე სახით ჩარევას. ობიექტური დაკვირვება გამორიცხავს ყოველგვარ მიკერძოებულობას“. ამასთან სასამართლო მიიჩნევს, რომ საჯაროობა არ უნდა იქნეს ვიწროდ გაგებული და არ უნდა მოიცავდეს მხოლოდ კონკურსის შედეგების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას დაინტერესებული პირებისთვის. მათ ასევე უნდა მიეცეთ კომისიის სხდომებზე დასწრებისა და მათი საქმიანობის მონიტორინგის შესაძლებლობა. ამასთან, ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეთა ატესტაციისთვის შექმნილი საკონკურსო-საატესტაციო კომისია წარმოადგენს კოლეგიურ ადმინისტრაციულ ორგანოს. კოლეგიური საჯარო დაწესებულების მიერ გადაწყვეტილების მომზადება და მიღება სპეციალურ სამართლებრივ რეჟიმს ექვემდებარება. ეს განპირობებულია მათ მიერ მიღებული გადაწყვტილების მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესებით. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 32-ე მუხლის თანახმად, თითოეული კოლეგიური საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ღიად და საჯაროდ წარმართოს თავისი სხდომები, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც თავი უნდა აარიდოს პერსონალურ მონაცემების, სახელმწიფო ან კომერციულ საიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაციის გამჟღავნებას. ამავე კოდექსის 34-ე მუხლის თანახმად, კოლეგიური სააჯარო დაწესებულება ვალდებულია ერთი კვირით ადრე გამოაცხადოს მომავალი სხდომის, მისი ჩატარების ადგილის და დღის წესრიგის თაობაზე, ხოლო შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებისას მისი დახურვის შესახებ. თუ სხდომის დღის წესრიგი შედგება რამდენიმე საკითხისგან, რომელთაგან მხოლოდ ნაწილი შეიცავს საიდუმლო ინფორმაციას, ასეთ შემთხვევაში ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ იხურება სხდომის ის ნაწილი, რომლის დროსაც განიხილება საიდუმლო ინფორმაცია. ზესტაფონის რაიონულმა სასამართლომ 21 კონკურსანტის სარჩელი დააკმაყოფილა,რომელთა ინტერესებსაც სასამართლოში „სამართლიანი არჩევნები“ იცავდა.

სასამართლომ გააუქმა საკონკურსო კომისიის გადაწყვეტილება, რომლითაც კონკურსანტებს უარი ეთქვათ ვაკანტურ თანამდებობებზე დანიშვნასთან დაკავშირებით და დაავალა კომისიას კონკურსის გასაუბრების ეტაპის ხელახლა ჩატარება.

13 ინფორმაცია მოიცავდა შემდეგ საკითხებს: რამდენ პოზიციაზე გამოცხადდა კონკურსი და რამდენი პოზიცია შეივსო

კონკურსის შედეგად; რამდენ პოზიციაზე დაინიშნენ დროებით მოვალეობის შემსრულებლად ის პირები, ვინც კონკურსის

გამოცხადებამდე მუშაობდნენ ამავე თანამდებობაზე; იმ პირთა საერთო რაოდენობა, ვინც ვერ გადალახა კონკურსის

ტესტირების/გასაუბრების ეტაპი და დანიშნული არიან დროებით მოვალეობის შემსრულებლად იმავე პოზიციაზე.

6

მოსარჩელეები მონაწილეობდნენ თერჯოლის მუნიციპალიტეტის საკრებულოსა და გამგეობაში გამოცხადებულ კონკურსში. მათ წარმატებით გაიარეს კონკურსის პირველი და მეორე ეტაპი. თუმცა, კონკურსის მესამე ეტაპის, გასაუბრების შემდეგ კომისიამ ისინი სამსახურში არ აიყვანა. კონკურსანტების განცხადებით, საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის საქმიანობა საჯაროობის პრინციპის დარღვევით მიმდინარეობდა, რაც გამოიხატებოდა იმაში, რომ კომისიის მიერ კონკურსის გასაუბრების ეტაპზე დაკვირების უფლება შეეზღუდათ დაინტერესებულ პირებს, მათ შორის, ,,სამართლიანი არჩევნების“ წარმომადგენლებსაც. კომისიას, ასევე, არ უხელმძღვანელია გასაუბრების შეფასების ფორმის მიხედვით, რომელიც დებულებით იყო განსაზღვრული და კანდიდატის უნარ-ჩვევების შემოწმებას მოითხოვდა. გასაუბრების პროცესში, არაობიექტურად შეფასდა შეფასების ფორმით გათვალისწინებული ერთ-ერთი კრიტერიუმი ,,სამუშაო გამოცდილება’. კერძოდ, იმ კონკურსანტებს, რომლებსაც უფრო ნაკლები სამუშაო გამოცდილება ჰქონდათ კომისიის წევრებმა გაცილებით უფრო მაღალი შეფასება დაუწერეს.

ზესტაფონის რაიონულმა სასამართლომ საკონკურსო-კომისიის მიერ წინასწარ განსაზღვრული შეფასების ფორმის გარეშე ჩატარებული გასაუბრება უკანონოდ მიიჩნია. კანდიდატთა გასაუბრების პროცესი თერჯოლის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს N37-ე დადგენილებით განსაზღვრული საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულების საფუძველზე უნდა წარმართულიყო, რაც კომისიის წევრების მიერ არ მომხდარა.

სასამართლომ, ასევე, განმარტა, რომ საკონკურსო-საატესტაციო კომისია წარმოადგენს კოლეგიურ ადმინისტრაციულ ორგანოს, რაც მას ავალდებულებს ღიად და საჯაროდ წარმათოს თავისი სხდომები. სხდომაზე დასწრების მსურველთა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მსურველთა დარბაზში ფიზიკურად განთავსება შეუძლებელია. სასამართლოს განმარტებით: ,,საზოგადოებას უფლება აქვს იცოდეს მოხდა თუ არა საკითხის ყოველმხრივი განხილვა სხდომის დროს, რა პოზიცია გამოხატა თითოეულმა წევრმა და როგორ მივიდნენ ისინი საბოლოო გადაწყვეტილებამდე. ამ ინფორმაციის გარეშე შეუძლებელია შეფასდეს საჯარო დაწესებულების და მისი კონკრეტული წევრის საქმიანობა“.

ცაგერის რაიონულმა სასამართლომ ერთ-ერთი კონკურსანტის, თამილა გაბიძაშვილის, სარჩელი დააკმაყოფილა. კონკურსანტის ინტერესებს სასამართლოში „სამართლიანი არჩევნები“ იცავდა.

ცაგერის რაიონულმა სასამართლომ სრულად დააკმაყოფილა სარჩელი, კერძოდ, ბათილად ცნო კონკურსის შედეგები და ცაგერის მუნიციპალიტეტის გამგეობასა და საკონკურსო-საატესტაციო კომისიას გასაუბრების ეტაპის ხელახლა ჩატარება დაავალა.

თამილა გაბიძაშვილმა მონაწილეობა მიიღო ტვიშის ადმინისტრაციულ ერთეულში ცაგერის მუნიციპალიტეტის გამგებლის წარმომადგენლის თანამდებობის დასაკავებლად გამართულ კონკურსში. გასაუბრების ეტაპზე კონკურსანტს კომისიამ არასათანადო კითხვები დაუსვა, დასმული შეკითხვების შინაარსი არანაირად არ უკავშირდებოდა მისი პროფესიული დონისა და კომპეტენციის გარკვევას და ნაკარნახევი იყო პოლიტიკური მიკერძოებულობით, რითიც დაირღვა საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნები. აღსანიშნავია, რომ საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულების მიხედვით, თითოეული კანდიდატისათვის გამოიყენება იდენტური შინაარსის წინასწარ განსაზღვრული კითხვარი. თუმცა, ცაგერის საკონკურსო-საატესტაციო კომისიას აღნიშნული კითხვარი საერთოდ არ ჰქონდა.

სასამართლო განმარტავს, რომ წინასწარ შედგენილი იდენტური კითხვების და შეფასების კრიტერიუმების არ გამოყენების შემთხვევაში, კონკურსის მონაწილეებს, ასევე დაინტერესებულ პირებს ყოველთვის ექნებათ განცდა, რომ კონკურსი არ ჩატარდა ობიექტურად. ამასთან, სასამართლოც მოკლებულია შესაძლებლობას შეაფასოს კონკურსის შემდგომ დამტკიცებული სადავო აქტები, როდესაც ისინი კომისიის მიერ ყოველგვარი მსჯელობისა და განხილვის გარეშე არის მიღებული. შესაბამისად, ცაგერის საკონკურსო-საატესტაციო კომისიამ დაარღვია კანონიერების, თანასწორობის, სამართლიანობისა და ობიექტურობის პრინციპები.

7

რაც შეეხება ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს, მან ნაწილობრივ დააკმაყოფილა ერთ-ერთი კონკურსანტის, დარეჯან ტალახაძის, სააპელაციო საჩივარი, რომელსაც „სამართლიანი არჩევნები“ იცავდა.

„სამართლიანმა არჩევნებმა“ საჩხერის რაიონულ სასამართლოში მოითხოვა კონკურსის შედეგების გაუქმება და მისი ხელახლა ჩატარება. პირველი ინსტანციის სასამართლომ არ დააკმაყოფილა სარჩელი. შესაბამისად, „სამართლიანმა არჩევნებმა“ აღნიშნული გადაწყვეტილება ზემდგომ ინსტანციაში გაასაჩივრა.

დარეჯან ტალახაძე მონაწილეობდა კონკურსში საჩხერის მუნიციპალიტეტის გამგებლის წარმომადგენლების კოორდინაციის განყოფილების სპეციალისტის პოზიციაზე. კონკურსანტის აზრით, საჩხერის მუნიციპალიტეტის ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეთა საკონკურსო-საატესტაციო კომისიამ დაარღვია გასაუბრების ჩატარების კანონმდებლობით დადგენილი მოთხოვნები და დაუსაბუთებლად მიანიჭა უპირატესობა ნაკლები ქულისა და საჯარო სამსახურში მუშაობის ნაკლები გამოცდილების მქონე კანდიდატს.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა „სამართლიანი არჩევნების“ მოთხოვნა, კერძოდ, ბათილად ცნო საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის სხდომის ოქმი, რომლის მიხედვით დარეჯან ტალახაძეს უარი ეთქვა თანამდებობაზე დანიშვნაზე. თუმცა, სასამართლომ არ დააკმაყოფილა გასაუბრების ხელახლა ჩატარების მოთხოვნა.

„სამართლიანი არჩევნები“ თვლის, რომ საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის სხდომის ოქმის გაუქმება, თავისთავად აცლის სამართლებრივ საფუძველს კონკურსის შედეგებს და არალეგიტიმურს ხდის მას. შესაბამისად, ვაკანტური თანამდებობის შესავსებად ადგილობრივი თვითმმართველობა ვალდებულია ჩაატაროს კონკურსი კანონმდებლობის მოთხოვნათა დაცვით.

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ კონკურსის პროცესის ყველა ეტაპზე მესამე პირების დასწრების საკითხი, რაც უზრუნველყოფს კომისიის საქმიანობის საჯაროობას და გამჭვირვალობას, საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილებით და კომისიის დებულებებით უნდა განიმარტოს და დარეგულირდეს. ამასთან, კონკურსის ობიექტურად და სამართლიანად ჩატარების მიზნით, კომისიამ ყველა კონკურსანტის მიმართ უნდა გამოიყენოს თანაბარი მიდგომა. კერძოდ, კონკურსანტების შეფასებისას და ვაკანტურ პოზიციაზე შერჩევისას ისარგებლოს დებულებით განსაზღვრული იდენტური კითხვარით და შესაბამისი შეფასების კრიტერიუმებით.

საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის ფორმირების წესი

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილებით, დაწესებულებაში კონკურსის ჩატარების უზრუნველსაყოფად იქმნება მუდმივმოქმედი ორგანო, საკონკურსო-საატესტაციო კომისია. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში კომისიის თავმჯდომარეს ნიშნავს თვითმმართველობის წარმომადგენლობით ორგანო, საკრებულო, ხოლო სახელმწიფო ორგანოებში საჯარო სამსახურის ბიუროს უფროსი, შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის წარდგინებით.

საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის თავმჯდომარის დისკრეციას წარმოადგენს კომისიის წევრთა რაოდენობისა და შემადგენლობის განსაზღვრა. კომისიის შემადგენლობაში შესაძლებელია შევიდნენ მოხელეთა პროფესიული კავშირების წევრები, დამოუკიდებელი სპეციალისტები (პირები, რომლებიც სამსახურეობრივად არ არიან დაკავშირებული დაწესებულებასთან) და ასევე ადამიანური რესურსების მართვაზე პასუხისმგებელი პირები.

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილების მე-11 მუხლი, რომელიც კომისიის თავმჯდომარეს აძლევს კომისიის შემადგენლობის ფორმირების უფლებამოსილებას, არ ადგენს იმპერატიულად კომისიის შემადგენლობაში პროფესიული კავშირების წევრების და დამოუკიდებელი წევრების მონაწილეობას, რის გამოც არსებობს კომისიის შემადგენლობის სრულად პოლიტიკური ნიშნით დაკომპლექტების რისკები. საჯარო სამსახურის რეფორმის კონცეფცია, რომელიც საქართველოს

8

მთავრობის N627 დადგენილებით დამტკიცდა ერთ-ერთ მიზნად, სწორედ საკონკურსო კომისიების შექმნისა და ფუნქციონირების პროცესის სრულყოფას ისახავს. კონცეფცია საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის საქმიანობის ობიექტურობისა და გამჭვირვალობის ერთგვარ საშუალებად, კომისიის შემადგენლობაში დამოუკიდებელი ექსპერტების სავალდებულო არსებობას მიიჩნევს.

14 როგორც

აღინიშნა, კონკურსის ჩატარების არსებული წესი მსგავსი სახის სავალდებულო რეგულაციას არ შეიცავს.

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის საქმიანობის ობიექტურობის, მიუკერძოებლობისა და გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით, მნიშვნელოვანია, საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის თავმჯდომარეს დაევალოს კომისიის შემადგენლობაში იმ პირების შეყვანა, რომლებიც სამსახურეობრივად არ არიან დაკავშირებული შესაბამის დაწესებულებასთან. მსგავსი წესით, საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების ფორმირება გაზრდის ნდობას კომისიის საქმიანობის მიმართ და განამტკიცებს პროფესიული ნიშნით კომისიების ფორმირებას, რაც საჯარო სამსახურის რეფორმის ერთ-ერთი მიზანია.

კონკურსანტთა უფლების დაცვის საშუალებები

საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილების თანახმად, კონკურსანტს უფლება აქვს შედეგები გაასაჩივროს საპრეტენზიო კომისიაში, მისი არსებობის შემთხვევაში, ხოლო შემდეგ სასამართლოში, ან არ გამოიყენოს საპრეტენზიო კომისიისადმი მიმართვის უფლება და კონკურსის პროცედურებსა და შედეგებთან დაკავშირებული საჩივარი წარადგინოს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, სასამართლოში. ამავე დადგენილების მე-15 მუხლის მიხედვით, საპრეტენზიო კომისიის შექმნა დაწესებულების ხელმძღვანელის დისკრეციულ უფლებამოსილებას წარმოადგენს, ანუ ის იღებს გადაწყვეტილებას დაწესებულებაში კონკურსის მიმდინარეობისას შექმნის თუ არა საპრეტენზიო კომისიას.

საქართველოს მთავრობის დადგენილების მსგავსად, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მიერ შემუშავებული საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების დებულებაც აძლევს კონკურსანტს უფლებას შედეგები გაასაჩივროს საპრეტენზიო კომისიაში, ხოლო შემდეგ სასამართლოში, ან არ გამოიყენოს საპრეტენზიო კომისიისადმი მიმართვის უფლება და კონკურსის პროცედურებსა და შედეგებთან დაკავშირებული საჩივრით პირდაპირ მიმართოს სასამართლოს.

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში შექმნილი 63 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულება ითვალისწინებს საპრეტენზიო კომისიების შექმნისა და ფორმირების წესებს, ხოლო 7 კომისიის

15 დებულებით აღნიშნული საკითხი დარეგულირებული არ არის.

„სამართლიანი არჩევნების“ აზრით, მნიშვნელოვანია, კანონმდებლობით დადგინდეს საპრეტენზიო კომისიის შექმნის ვალდებულება. ეს უზრუნველყოფს სასამართლოსადმი მიმართვის გარეშე დავის მოკლე ვადებში და ნაკლები დანახარჯებით გადაწყვეტას. ამასთან, მიუხედავათ იმისა, რომ საკონკურსო კომისიების უმრავლესობა არეგულირებს საპრეტენზიო კომისიების შექმნის საკითხს, ყველა კომისიის დებულება უნდა ითვალისწინებდეს საპრეტენზიო კომისიის შექმნას, როგორც კონკურსანტთა უფლებების დაცვის ერთ-ერთ საშუალებას.

14

იხ. საჯარო სამსახურის რეფორმის კონცეფცია: http://csb.gov.ge/uploads/matsne-2582972.pdf; 15

ბაღდათი, წყალტუბო, ხარაგაული, მცხეთა, ადიგენი, ქარელი, გორი.

9

კონკურსის ეტაპები

ტესტირება

„სამართლიანი არჩევნები“ ტესტირების პროცესს ყველა თვითმმართველ ერთეულში დააკვირდა. ტესტირების ორგანიზებას შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი და იუსტიციის სასწავლო ცენტრი ახორციელებდა.

ორგანიზაციის დამკვირვებლების ინფორმაციით, ტესტირება ძირითადად კარგად იყო ორგანიზებული, ადგილი ჰქონდა მცირე ტექნიკურ ხარვეზებს, თუმცა, რადგანაც აღნიშნულ ხარვეზებს მასიური ხასიათი არ ჰქონია და ხშირ შემთხვევაში მალევე აღმოიფხვრა, შესაბამისად, ტესტირების შედეგზე ზეგავლენა არ მოუხდენია.

კონკურსანტთა მიერ საპრეტენზიო კომისიებში წარდგენილი საჩივრები ძირითადად ეხებოდა ტესტების შინაარსობრივ მხარეს ან შედეგებს. საჩივრების უმრავლესობა არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის გამო. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მონაწილეებისთვის არ იყო დეტალურად განმარტებული საჩივრის დაწერის და წარდგენის ინსტრუქცია წინასწარ, რაც შემდგომში, საჩივრის შედგენისას, კონკურსანტებს უქმნიდა გარკვეულ პრობლემებს.

მონაწილეთა ინფორმაციით, ცალკეულ შემთხვევებში მათ მიერ ტესტირებაზე მიღებული ქულები არ ემთხვეოდა შემდგომში ოფიციალურ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულ ქულებს. თუმცა ამის დამტკიცება შეუძლებელი აღმოჩნდა, რადგან მონაწილეს ტესტირების დასრულების შემდეგ არ ეძლეოდა რაიმე სახის დამადასტურებელი საბუთი, რითაც შეძლებდა პასუხების სისწორის გადამოწმებას და დამამტკიცებელ დოკუმენტად გამოყენებას.

„სამართლიან არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ ტესტირების გამსვლელი ზღვარი, რომელიც ზოგიერთ ერთეულში 75%-ს წარმოადგენს, გაუმართლებლად მაღალი ბარიერია თვითმმართველი ორგანოების მოხელეთა შესარჩევად. ერთი მხრივ, არ უნდა მოხდეს ბარიერის დიფერენცირება თვითმმართველი ორგანოების მიხედვით და ნორმატიული აქტით უნდა განისაზღვროს ერთგვაროვანი ზღვარი ყველა თვითმმართველი ერთეულისთვის. მეორე მხრივ, უნდა მოხდეს განსხვავებული ბარიერის შემოღება მოხელის იერარქიული მდგომარეობის გათვალისწინებით. საშუალო და დაბალი თანამდებობის მოხელეთათვის ბარიერი არ უნდა აღემატებოდეს 50%-ს, ხოლო მაღალი თანამდებობის პირებისთვის 60%-ს. ასევე, მნიშვნელოვანია ტესტირების პროცესში თითოეული კადრის სპეციალიზაციის გათვალისწინება. აღსანიშნავია, რომ თვითმმართველობის ყველა მოხელეს ყოველდღიური საქმიანობის წარმატებულად და მაღალკვალიფიციურად განხორციელებისათვის არ ესაჭიროება იმ სამართლებრივი საკითხების ამომწურავად ცოდნა, რაც მოთხოვნილი იყო ტესტირების ეტაპზე. მაღალკვალიფიციური კადრების შერჩევის ძირითადი კრიტერიუმი პროფესიული ნიშნით უნდა განისაზღვროს, ხოლო სამართლებრივი საკითხები და უნარ-ჩვევები ტესტების მხოლოდ მცირე ნაწილს მოიცავდეს. გასაუბრება

კონკურსის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ეტაპს კანდიდატებთან გასაუბრება წარმოადგენს. „სამართლიანი არჩევნები“ გასაუბრების ეტაპს ყველა თვითმმართველ ქალაქსა და ერთეულში დააკვირდა. დამკვირვებლების მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, იქ, სადაც „სამართლიან არჩევნებს“ მიეცა გასაუბრებების ეტაპზე დაკვირვების შესაძლებლობა, პროცესი უმეტესწილად მიმდინარეობდა ორგანიზებულად, მონაწილეებს თითქმის თანაბრად ეთმობოდათ დრო და კითხვებიც ერთნაირი შინარსისა და სირთულის იყო. კომისიაც, ძირითადად, პოზიტიურად იყო განწყობილი კონკურსანტების მიმართ. თუმცა, 12 თვითმმართველ ორგანოში (ქარელი, ბათუმი, ზესტაფონი, თერჯოლა, ხულო, ცაგერი, გარდაბანი, კასპი, ქედა, გორი, ახმეტა, თბილისი)

10

გასაუბრებების დროს, ადგილი ჰქონდა კომისიის წევრების თუ სხვა თანამდებობის პირების მხრიდან კონკურსანტთა მიმართ მიკერძოებას, არასათანადო შეკითხვების დასმისა და ზეწოლის ფაქტებს.

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ გასაუბრება ყველა კონკურსანტისათვის თანაბარ პირობებში უნდა მიმდინარეობდეს და კომისიის მხრიდან გამოყენებულ იქნას ერთგვაროვანი მიდგომა, მიუხედავად კონკურსანტების პოლიტიკური კუთვნილებისა და სქესისა. ამასთან, მსგავსი ფაქტები საჭიროებს სიღრმისეულ შესწავლას და დროულ რეაგირებას შესაბამისი უწყებების მხრიდან.

კონკურსტანტთა შეფასება და შეფასების ფორმები

კონკურსანტთა შეფასებისათვის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს წარმოადგენს შეფასების ფორმა, რომელიც იძლევა შესაძლებლობას დადგინდეს, თუ რამდენად ობიექტურად და სამართლიანად შეაფასა და შეარჩია კომისიამ კანდიდატები გამოცხადებულ ვაკანტურ თანამდებობებზე. შესაბამისად, „სამართლიანმა არჩევნებმა“ მნიშვნელოვანი ყურადღება დაუთმო შეფასების ფორმების ანალიზს. ორგანიზაციამ შეისწავლა 43 შეფასების ფორმა, რომელიც განსაზღვრულია საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების დებულებებით

16.

შეფასების ფორმებთან დაკავშირებით გამოვლინდა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ტენდენცია:

- 70 კომისიის დებულებიდან შეფასების ფორმა მხოლოდ 43 დებულებით არის განსაზღვრული. შესაბამისად, შეფასების ფორმა არ არის დამტკიცებული, როგორც სამართლებრივი დოკუმენტი და საჭიროების შემთხვევაში ვერ იქნება გამოყენებული როგორც რაიმეს დამადასტურებელი საბუთი ან/და მტკიცებულება;

- 43-დან 40 შეფასების ფორმა არის თითქმის იდენტური და არ იძლევა კონკურსანტის ობიექტურად და სამართლიანად შეფასების საშუალებას, კერძოდ:

- შეფასების ფორმა არ არის ინდივიდუალური და წარმოადგენს ერთ მთლიან დოკუმენტს, რაც შეუძლებელს ხდის თითოეული კანდიდატის შესახებ სრულყოფილი ინფორმაციის ასახვას და შესაბამისად, პიროვნების სრულფასოვნად შეფასების შესაძლებლობას;

- შეფასების ფორმაში არ არის წარმოდგენილი საკმარისი რაოდენობის კრიტერიუმები. მოცემულია მხოლოდ ერთი შეფასების კრიტერიუმი (პროფესიული უნარ-ჩვევების შეფასება), რომელიც თავისთავად მოიცავს სხვადასხვა შეფასების კრიტერიუმებს და საჭიროებს ჩაშლას;

- შეფასების შკალა (სუსტი: 0-50 ქულა; საშუალო - 50-57 ქულა; ძლიერი: 75-100 ქულა) არ მოიცავს რეალისტურ დიაპაზონს, ქულებს შორის სხვაობა არის საკმაოდ დიდი და ამასთან, არ არის შესაბამისად განმარტებული. მოცემული შკალის მიხედვით გაუგებარია, თუ როგორ იზომება კანდიდატის უნარები და რა პრინციპით ენიჭება მას ქულები. ამასთან, მოცემული შკალა იძლევა სხვადასხვაგვარი ინტერპრეტაციის და მანიპულირების შესაძლებლობას.

16

იგულისხმება იმ დებუილებებით განსაზღვრული შეფასების ფორმები, რომლებიც ხელმისაწვდომია ვებ-გვერდზე:

www.macne.gov.ge.

11

ქვემოთ მოცემულია შეფასების ფორმის მაგალითი:

შედარებით უკეთესი და სრულყოფილი შეფასების ფორმები აქვს თერჯოლის, რუსთავის და ხარაგაულის მუნიციპალიტეტების საკონკურსო-საატესტაციო კომისიებს:

თერჯოლის კომისიის შეფასების ფორმა არის ინდივიდუალური თითოეული კანდიდატისთვის და სხვა კითხვარებისაგან განსხვავებით, მოიცავს რამდენიმე კრიტერიუმს. თუმცა შეფასების შკალა და კრიტერიუმების განმარტებები, სხვა შეფასების ფორმების მსგავსად, აქაც რჩება პრობლემად;

რუსთავის კომისიის შეფასების ფორმაც არის ინდივიდუალური, შეფასების შკალა უფრო რეალისტურია და მოცემულია კრიტერიუმები და მათი განმარტება. თუმცა, კრიტერიუმების განმარტება შესაძლოა უფრო უკეთესად იყოს წარმოდგენილი;

„სამართლიანი არჩევნების“ მიერ შესწავლილი შეფასების ფორმებიდან ერთ-ერთი ყველაზე სრულყოფილი არის ხარაგაულის კომისიის დებულებით განსაზღვრული შეფასების ფორმა. აღნიშნულ ფორმაში შეფასების შკალა ყველაზე რეალისტურია, მოცემულია კითხვები და მათი მიზნობრიობა, კრიტერიუმები და მათი განმარტება. ამასთან, კითხვარში არის კომენტარის ველი, რის საფუძველზეც ხდება თითოეული კონკურსანტის დეტალური შეფასება. ზოგადი შეფასების ველი იძლევა შესაძლებლობას, კომისიის წევრებმა დაინახონ საერთო სურათი ამა თუ იმ კანდიდატის შესახებ და ამასთან, გაიზარონ, თუ რომელ პოზიციაზე იქნებოდა უფრო მართებული აღნიშნული კანდიდატის წარდგენა.

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ შეფასების ფორმა უნდა განისაზღვროს კომისიის დებულებით, როგორც ოფიციალური სამართლებრივი დოკუმენტი. ამასთან, არსებული შეფასების ფორმები საჭიროებს დახვეწას და გაუმჯობესებას ისეთი სახით, რომ იძლეოდეს კონკურსანტთა სრულყოფილად, სამართლიანად და ობიექტურად შეფასების შესაძლებლობას.

12

კადრების შერჩევის პროცესი

როგორც უკვე აღინიშნა, „სამართლიანი არჩევნები“ აქტიურად მუშაობდა კონკურსის საბოლოო შედეგების, კერძოდ, ვაკანტურ პოზიციებზე დანიშნული კონკურსანტების შესახებ ინფორმაციის მოძიებაზე საკონკურსო-საატესტაციო კომისიებიდან და თვითმმართველი ორგანოებიდან შედარებითი ანალიზის გაკეთების მიზნით. თუმცა, შედარებითი ანალიზის გაკეთება ვერ მოხერხდა 40 თვითმმართველ ორგანოში დაკვირვების შეზღუდვის და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული სირთულეების გამო.

თვითმმართველ ორგანოებში, სადაც „სამართლიანმა არჩევნებმა“ მოახდინა კადრების შერჩევის ანალიზი, კომისიის მხრიდან გასაუბრებების შეფასებები და გამარჯვებულების გამოვლენა ძირითადად ობიექტურად განხორციელდა. თუმცა, „სამართლიანი არჩევნების“ შეფასებით, 100 ვაკანტურ პოზიციაზე

17 კომისიას უკეთესი გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობა ჰქონდა.

იმ პოზიციებზე, სადაც ორგანიზაციამ საკონკურსო კომისიების თუ თვითმმართველობის ორგანოების მიერ კადრების შერჩევის დროს მიღებული გადაწყვეტილებები არ გაიზიარა, რამდენიმე მნიშვნელოვანი ტენდენცია გამოიკვეთა:

კომისიებმა და თვითთმმართველმა ორგანოებმა პოზიციები მიზანმიმართულად დატოვეს ვაკანტურად, რათა დროებით მოვალეობის შემსრულებლები ან სხვა მოქმედი თანამშრომლები დაენიშნათ. ხელახალი კონკურსები დაინიშნა იმ მიზნით, რომ დროებით მოვალეობის შემსრულებლებს ან მოქმედ თანამშრომლებს, რომლებმაც ვერ გადალახეს ტესტირება პირველ ეტაპზე, გადაელახათ ტესტირება და დანიშნულიყვნენ აღნიშნულ პოზიციებზე (ადიგენის და ხობის გამგეობები);

კონკურსები გამოცხადდა ჩაშლილად მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობა (ამბროლაურის, ტყიბულის, ჭიათურის, ხობის, ჩხოროწყუს, ქობულეთის,ხულოს გამგეობები, ბათუმის მერია და ამბროლაურის მერია);

კომისიას ჰქონდა მაღალკვალიფიციური კადრების შერჩევის ალტერნატივა, თუმცა არ გამოიყენა ეს შესაძლებლობა და უფრო დაბალკვალიფიციური კადრები შეარჩია (ამბროლაურის, ბაღდათის, წყალტუბოს, ხობის, ზუგდიდის, ჩხოროწყუს, ქობულეთის, დუშეთის, ხულოს, ქედის, ჩოხატაურის გამგეობები, ბათუმის საკრებულო და მერია). ამასთან, ზოგიერთმა კომისიამ უპირატესობა მიანიჭა დროებით მოვალეობის შემსრულებლებს, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა უკეთესი არჩევანის შესაძლებლობა სხვა კანდიდატების სახით (ბათუმის მერია, კასპის გამგეობა, ქედის გამგეობა);

კომისიამ აიყვანა დაბალკვალიფიციური კადრები იმ პოზიციებზე, სადაც არჩევანის ალტერნატივის საშუალება არ ჰქონდა. თუმცა „სამართლიანი არჩევნები“ თვლის, რომ აღნიშნულ პოზიციებზე კომისიას კონკურსი ჩაშლილად უნდა გამოეცხადებინა უფრო კვალიფიციური კადრების შერჩევის მიზნით (ბაღდათის, ზუგდიდის, ქობულეთის, ხულოს, კასპის გამგეობები და ბათუმის მერია).

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ კომისიამ კადრების შერჩევისას უნდა ისარგებლოს წინასწარ დადგენილი შეფასების კრიტერიუმებით, რომლებიც გამოყენებული იქნება თანაბრად როგორც უკვე თვითმმართველ ორგანოებში დასაქმებული, ასევე იმ პირების მიმართაც, რომლებიც არ არიან დასაქმებული თვითმმართველ ორგანოებში და წარდგენილი აქვთ განაცხადი რომელიმე ვაკანტურ პოზიციაზე. ამასთან, განსაკუთრებით საპასუხისმგებლო და მაღალ პოზიციებზე, არჩევანის ალტერნატივის არ არსებობის შემთხვევაში, სასურველია კონკურსი ამ პოზიციებზე თავიდან გამოცხადდეს.

17

3200-მდე პოზიციიდან.

13

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს ახალი კანონი

2015 წლის 27 ოქტომბერს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონი. ახალი კანონის მიღება მნიშვნელოვანია საჯარო სამსახურის რეფორმის განსახორციელებლად, რამაც ხელი უნდა შეუწყოს პროფესიული, გამჭვირვალე, ეფექტური და მიუკერძოებელი საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბებას. რეფორმის წარმატებულად განხორციელება ერთ-ერთ წინაპირობას წარმოადგენს დემოკრატიული და ეფექტური საჯარო მმართველობის დასანერგად. აღსანიშნავია, რომ კანონის მიღების პროცესში გათვალისწინებული იყო დაინტერესებული მხარეების მიერ წარდგენილი მოსაზრებები. თუმცა, მიგვაჩნია, რომ მოცემული კანონით გათვალისწინებული რიგი რეგულაციებისა ვერ უზრუნველყოფს გამჭვირვალე და სტაბილური საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბებას და საჭიროებს გადახედვას.

კონკურსი

სამართლიანი, კონკურენტული და ობიექტური კონკურსის ჩატარებას დიდი მნიშვნელობა აქვს პროფესიონალური და გამჭვირვალე საჯარო სამსახურის ჩამოსაყალიბებლად. კონკურსების ჩატარება ხელს უნდა უწყობდეს კვალიფიციური კადრების მოზიდვას საჯარო სამსახურში. საქართველოში საჯარო სამსახურში კონკურსების ჩატარება ყოველთვის წარმოადგენდა პრობლემატურ საკითხს, რომელიც ხშირად იყო საზოგადოების კრიტიკის საგანი.

მიგვაჩნია, რომ მიღებული კანონი ვერ პასუხობს ამ კუთხით არსებულ გამოწვევებს. კანონის 34-ე მუხლი არეგულირებს მოხელის ვაკანტურ თანამდებობაზე კონკურსის წესით დანიშვნას. კერძოდ, კანონი ერთმანეთისაგან განასხვავებს ორი სახის კონკურსს: ღია კონკურსს და დახურულ კონკურსს. შემოთავაზებული ცვლილებებით პირების დანიშვნა დაბალი რანგის (მეოთხე) თანამდებობაზე მოხდება ღია კონკურსის საფუძველზე, ხოლო მოხელის დანიშვნა მაღალი რანგის თანამდებობებზე (მესამე, მეორე, პირველი) მოხდება დახურული კონკურსის საფუძველზე, რაც გულისხმობს კანდიდატების შერჩევას საჯარო სამსახურში დასაქმებული მოხელეებიდან. კანონი მხოლოდ იმ შემთხვევაში უშვებს ღია კონკურსის ჩატარებას მაღალი რანგის თანამდებობაზე, თუ დახურული კონკურსის საფუძველზე კანდიდატი ვერ გამოვლინდა.

„სამართლიანი არჩევნები“ თვლის, რომ თითქმის ყველა რანგის თანამდებობაზე შიდა კონკურსის ჩატარება მოქალაქეებს შეუზღუდავს საჯარო სამსახურში დასაქმების უფლებას. ამასთან, არსებული წესი წინააღმდეგობაში მოდის საჯარო სამსახურის თანაბარი ხელმისაწვდომობის პრინციპთან. აღნიშნულ პრინციპს კანონის მე-13 მუხლი ითვალისწინებს, რომლის თანახმადაც, საქართველოს ყველა მოქალაქისთვის უზრუნველყოფილი უნდა იყოს საჯარო სამსახურში შესვლის თანაბარი შესაძლებლობა მათი უნარის, კვალიფიკაციის და პროფესიული მომზადების შესაბამისად.

ერთის მხრივ, მნიშვნელოვანია სახელმწიფომ შექმნას ისეთი საჯარო სამსახურის სისტემა, სადაც მოხელეთა პროფესიონალიზმის წახალისება მოხდება, ხოლო მეორეს მხრივ, აუცილებელია ყველა მოქალაქეს მიეცეს საჯარო სამსახურში დასაქმების თანაბარი შესაძლებლობა. იმ შემთხვევაში, თუ საჯარო სამსახურში ღია კონკურსი მხოლოდ პირველი რანგის თანამდებობაზე გამოცხადდება, მოქალაქეებს, საჯარო სამსახურში დასაქმების ნაკლები შესაძლებლობა ექნებათ, რაც მათ კონსტიტუციურ უფლებას შეზღუდავს. რაც შეეხება იმ არგუმენტს, რომ შიდა კონკურსის მიზანია პროფესიული დაწინაურების შესაძლებლობა მიეცეს უკვე დასაქმებულ პირებს, ვთვლით, რომ მოცემულ შემთხვევაში, ეს არგუმენტი არ არის მისაღები, ვინაიდან საჯარო სამსახურში დასაქმებულ პირებს შეუძლიათ თავისუფლად მიიღონ მონაწილეობა ღია კონკურსში და სხვებთან თანაბარ პირობებში დაამტკიცონ თავისი უპირატესობა. გარდა ამის, მიუხედავად იმისა, რომ დასაქმებული პირების დაწინაურება და მათთვის სტიმულის მიცემა მნიშვნელოვანი საკითხია, მიგვაჩნია, რომ უფრო პრიორიტეტულ საკითხს წარმოადგენს საჯარო სამსახურში კონკურენტულ პირობებში კვალიფიციური კადრების მოზიდვა.

14

კანონის 42-ე მუხლით არ არის განსაზღვრული კონკურსის ყველა ეტაპის დასრულებიდან რა ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას საკონკურსო კომისია. აღნიშნული ვადის კანონით განსაზღვრა მნიშვნელოვანია, რომ არ მოხდეს პროცესის ხელოვნურად გაჭიანურება. ასევე, არ არის განსაზღვრული თუ რა ხასიათის გადაწყვეტილებას იღებს საკონკურსო კომისია, კერძოდ ეს გადაწყვეტილება იქნება სავალდებულო, თუ მას ექნება მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი.

კანონის 117-ე მუხლით დადგენილია კონკურსში მონაწილე კანდიდატთა უფლების დაცვის სამართლებრივი საშუალებები.

117-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, კანდიდატს, რომელმაც ვერ გადალახა განაცხადის ძირითად ფორმალურ მოთხოვნებთან შესაბამისობის ეტაპი შეუძლია მიმართოს საჯარო სამსახურის ბიუროს, საკონკურსო კომისიის გადაწყვეტილების კანონიერების გადამოწმების მოთხოვნით. ბიურო შეტყობინების მიღებიდან ორი დღის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას, რასაც აცნობებს მომჩივანს და შესაბამის საკონკურსო კომისიას.

კანონით არ არის დარეგულირებული რა სამართლებრივი შედეგები მოყვება საჯარო სამსახურის ბიუროს გადაწყვეტილებას კონკურსანტის საჩივართან დაკავშირებით. კერძოდ, ბიუროს გადაწყვეტილება სავალდებულო იქნება შესასრულებლად საკონკურსო კომისიებისთვის, თუ მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი ექნება.

გამოსაცდელი ვადა

კანონის 45-ე მუხლით დადგენილია, რომ მოხელის გამოსაცდელი ვადა მოიცავს 12 თვეს. გამოსაცდელი ვადის არსებობა მნიშვნელოვანია იმის შესაფასებლად, თუ რამდენად შეესაბამება პირი მის მიერ დაკავებულ თანამდებობას. „სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ 12 თვიანი ვადა გაუმართლებლად ხანგრძლივია და ხელს არ უწყობს საჯარო სამსახურში სტაბილური გარემოს შექმნას. სრულიად შესაძლებელია პირი მისი კვალიფიკაციის და გამოცდილების მიხედვით შეფასდეს გაცილებით ნაკლებ ვადაში, მაგალითად 6 თვეში.

უფლების დაცვა

კანონის 118-ე მუხლი არეგულირებს მოხელის უფლების დაცვას. დემოკრატიული საჯარო მმართველობის დასამკვიდრებლად მნიშვნელოვანია ყველა მოხელის უფლება დაცული იყოს და არ მოხდეს მათი შელახვა საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის ან სხვა თანამდებობის პირის თვითნებური და დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილების შედეგად. აქედან გამომდინარე, კანონით უნდა დადგინდეს მოხელეთა უფლებების დაცვის მკაფიო და ნათელი გარანტიები.

მოცემული მუხლის მე-3 პუნქტი ადგენს, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე მოხელე ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღდგენას სამსახურში. თუმცა, აქვე დადგენილია, რომ აღდგენა არ მოხდება, თუ ეს შეუძლებელია. მსგავსი ბუნდოვანი გამონაკლისის არსებობა დაუშვებელია, ვინაიდან იძლევა მისი ფართო ინტერპრეტაციის და საჯარო დაწესებულების მხრიდან სხვადასხვა გაუმართლებელი მიზეზით პირის სამსახურში აღდგენზე უარის თქმის საშუალებას. იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლოს გადაწყვეტილებით დადგენილია, რომ პირი უკანონოდ იქნა გათავისუფლებული სამსახურიდან, მნიშვნელოვანი და პრიორიტეტულია მოხდეს პირის დარღვეული უფლების აღდგენა, რისი განხორცილების გზასაც სამსახურში აღდგენა წარმოადგენს. კანონი ამომწურავად უნდა ითვალისწინებდეს იმ შემთხვევებს, როდესაც ამის განხორციელება შეუძლებელია. მიგვაჩნია, რომ ასეთი საფუძველი შეიძლება იყოს მხოლოდ საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაცია, ლიკვიდაცია ან/და შერწმა, რა დროსაც პირზე უნდა გავრცელდეს მობილობის წესი. თუ შეუძლებელია მობილობის წესით პირის დასაქმება გარდა შესაბამისი კომპენსაციისა, მას უნდა მიეცეს, ასევე, განაცდური თანამდებობრივი სარგო.

15

ძირითადი დასკვნები

კონკურსის პრინციპები და სასამართლო პრაქტიკა

- მონიტორინგის პროცესში, „სამართლიან არჩევნებს“ სირთულეები შეექმნა საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მხრივ. საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების 68%-მა და თვითმმართველი ორგანოების 43%-მა „სამართლიან არჩევნებს“ საჯარო ინფორმაცია მნიშვნელოვანი ხარვეზებით და ვადების დარღვევით მიაწოდა; ინფორმაცია კონკურსებისა და ატესტაციების საბოლოო შედეგების შესახებ, ორგანიზაციას 26-მა საკონკურსო-საატესტაციო კომისიამ საერთოდ არ მიაწოდა. აქედან, 19-მა კომისიამ აღნიშნული ინფორმაცია პერსონალურ მონაცემად მიიჩნია;

- 15 თვითმმართველ ორგანოში ორგანიზაციას ნაწილობრივ ან სრულად შეეზღუდა გასაუბრების პროცესზე დაკვირვების შესაძლებლობა. შესაბამისად, გამოიკვეთა არაერთგვაროვანი პრაქტიკა საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების საქმიანობის საჯაროობასთან დაკავშირებით;

- კომისიის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესზე სამართლიან არჩევნებს დასწრების უფლება არცერთ მუნიციპალიტეტში არ მიეცა, რითაც დაირღვა კომისიის, როგორც კოლეგიალური ორგანოს საქმიანობის გამჭვირვალობა და ღიაობა და ეჭვქვეშ დადგა კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების ობიეტურობის საკითხი;

- ,,სამართლიანი არჩევნების“ მიერ შესწავლილი 70 კომისიის დებულება აწესრიგებს

კონკურსის პროცედურებთან დაკავშირებით მიღებული სამართლებრივი აქტების, საკონკურსო კომისიის სხდომის ოქმების ხელმისაწვდომობის საკითხს. თუმცა, 66 კომისიის დებულებით არ რეგულირდება კომისიის საქმიანობის მონიტორინგის მიზნით კომისიის სხდომებზე მესამე პირების დასწრების საკითხი. ამ მხრივ, გამონაკლისია ხულოს, ზესტაფონის, ხარაგაულისა და ჭიათურის მუნიციპალიტეტების საკრებულოების მიერ დამტკიცებული საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულებები. გასაუბრების და კომისიის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესზე მესამე პირების დასწრების საკითხი არ არის დარეგულირებული საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილებით; შესაბამისად, ორგანიზაციის შეფასებით, აღნიშნული რეგულაციის არ არსებობამ მთავრობის 412-ე დადგენილებასა და საკონკურსო-საატესტაციო კომისიების დებულებებში გარკვეულწილად ნეგატიური ზეგავლენა იქონია „სამართლიანი არჩევნების“ მიერ პროცესზე სრულყოფილად დაკვირვების მხრივ;

- თერჯოლის, ცაგერის და საჩხერის საკონკურსო-საატესტაციო კომისიებმა დაარღვიეს კანონიერების, თანასწორობის, სამართლიანობისა და ობიექტურობის პრინციპები, რაც გამოიხატა იმაში, რომ კომისიის წევრებმა არათანაბარი მიდგომა გამოიყენეს კონკურსანტების მიმართ და რიგ შემთხვევებში არ ისარგებლეს დებულებით განსაზღვრული იდენტური შეფასების კითხვარებით და შესაბამისი კრიტერიუმებით;

- ,,სამართლიანმა არჩევნებმა“ კონკურსის პრინციპების დარღვევასთან დაკავშირებით 7 სარჩელი წარადგინა სასამართლოში

18. აქედან, 2 შემთხვევაში გურჯაანის და ახალციხის

მუნიციპალიტეტებმა ორგანიზაციის მოთხოვნა სასამართლოს ჩატარებამდე დააკმაყოფილეს. რაც შეეხება თეთრიწყაროს, ახალციხის, ზესტაფონის, ცაგერის და ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოებში წარდგენილ 5 სარჩელს, 4 სრულიად დაკმაყოფილდა, ხოლო 1 - ნაწილობრივ. მისასალმებელია ის ფაქტი, რომ სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებში კონკურსის ცალკეული პრინციპების, მათ შორის,

18

ზესტაფონის, ცაგერის, ახალციხის, გურჯაანის, თეთრიწყაროს რაიონულ სასამართლოებში და ქუთაისის სააპელაციო

სასამართლოში.

16

საჯაროობის, კანონიერების, თანასწორობის, ობიექტურობის პრინციპების ფართო და სამართლიანი განმარტება მოხდა. სასამართლოს განცხადებით, საკონკურსო-საატესტაციო კომისია წარმოადგენს კოლეგიურ ადმინისტრაციულ ორგანოს, რაც მას ავალდებულებს ღიად და საჯაროდ წარმათოს თავისი სხდომები. სასამართლო მიიჩნევს, რომ საჯაროობა არ უნდა იქნეს ვიწროდ გაგებული და არ უნდა მოიცავდეს მხოლოდ კონკურსის შედეგების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას დაინტერესებული პირებისთვის. მათ ასევე უნდა მიეცეთ კომისიის სხდომებზე დასწრებისა და მათი საქმიანობის მონიტორინგის შესაძლებლობა. სასამართლომ ასევე განმარტა, რომ წინასწარ შედგენილი იდენტური კითხვების და შეფასების კრიტერიუმების არ გამოყენების შემთხვევაში, კონკურსის მონაწილეებს, ასევე დაინტერესებულ პირებს ყოველთვის ექნებათ განცდა, რომ კონკურსი არ ჩატარდა ობიექტურად. ამასთან, სასამართლოც მოკლებულია შესაძლებლობას შეაფასოს კონკურსის შემდგომ დამტკიცებული სადავო აქტები, როდესაც ისინი კომისიის მიერ ყოველგვარი მსჯელობისა და განხილვის გარეშე არის მიღებული.

კომისიის ფორმირების წესი

- საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილების მე-11 მუხლი, რომელიც კომისიის თავმჯდომარეს აძლევს კომისიის შემადგენლობის ფორმირების უფლებამოსილებას, არ ადგენს იმპერატიულად კომისიის შემადგენლობაში პროფესიული კავშირების წევრების და დამოუკიდებელი წევრების მონაწილეობას, რის გამოც არსებობს კომისიის შემადგენლობის სრულად პოლიტიკური ნიშნით დაკომპლექტების რისკები.

კონკურსანტთა უფლების დაცვის საშუალებები

- N412-ე დადგენილება და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში შექმნილი 63 საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის დებულება ითვალისწინებს საპრეტენზიო კომისიების შექმნისა და ფორმირების წესებს, ხოლო 7 კომისიის დებულებით (ბაღდათი, წყალტუბო, ხარაგაული, მცხეთა, ადიგენი, ქარელი, გორი) აღნიშნული საკითხი დარეგულირებული არ არის.

ტესტირება

- ტესტირების პროცესი ძირითადად კარგად იყო ორგანიზებული. რიგ შემთხვევებში დაფიქსირდა ტექნიკური ხარვეზები, რომლებსაც ზეგავლენა არ მოუხდენია ტესტირების შედეგზე;

- ზოგიერთ თვითმმართველ ერთეულში, ტესტირებისთვის დაწესებული მინიმალური ზღვარი (75%) იყო მაღალი;

- კონკურსანტთა მიერ საპრეტენზიო კომისიებში წარდგენილი საჩივრები ძირითადად ეხებოდა ტესტების შინაარსობრივ მხარეს ან შედეგებს. საჩივრების უმრავლესობა არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის გამო;

- რიგ შემთხვევებში, მონაწილეთა მიერ მიღებული ქულები არ ემთხვეოდა შემდგომში ოფიციალურ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულ ქულებს. თუმცა, ამის დამტკიცება შეუძლებელი აღმოჩნდა, რადგან მონაწილეს ტესტირების დასრულების შემდეგ არ ეძლეოდა რაიმე სახის დამადასტურებელი საბუთი, რითაც შეძლებდა პასუხების სისწორის გადამოწმებას და დამამტკიცებელ დოკუმენტად გამოყენებას.

გასაუბრება

- დამკვირვებლების მიერ მოწოდებული ინფორმაციით, იქ სადაც „სამართლიან არჩევნებს“ მიეცა გასაუბრებების ეტაპზე დაკვირვების შესაძლებლობა, პროცესი უმეტესწილად მიმდინარეობდა ორგანიზებულად, მონაწილეებს თითქმის თანაბრად ეთმობოდათ დრო და კითხვებიც ერთნაირი შინარსისა და სირთულის იყო. კომისიაც, ძირითადად, პოზიტიურად იყო განწყობილი კონკურსანტების მიმართ;

17

- 12 თვითმმართველ ორგანოში (ქარელი, ბათუმი, ზესტაფონი, თერჯოლა, ხულო, ცაგერი, გარდაბანი, კასპი, ქედა, გორი, ახმეტა, თბილისი) გასაუბრებების დროს, ადგილი ჰქონდა კომისიის წევრების თუ სხვა თანამდებობის პირების მხრიდან კონკურსანტთა მიმართ მიკერძოებას, არასათანადო შეკითხვების დასმისა და ზეწოლის ფაქტებს.

კონკურსანტთა შეფასება და შეფასების ფორმები

- 70 კომისიის დებულებიდან შეფასების ფორმა მხოლოდ 43 დებულებით არის განსაზღვრული. შესაბამისად, შეფასების ფორმა არ არის დამტკიცებული, როგორც სამართლებრივი დოკუმენტი და საჭიროების შემთხვევაში ვერ იქნება გამოყენებული როგორც რაიმეს დამადასტურებელი საბუთი ან/და მტკიცებულება;

- 43-დან 40 შეფასების ფორმა არის თითქმის იდენტური და არ იძლევა კონკურსანტის სრულყოფილად, ობიექტურად და სამართლიანად შეფასების შესაძლებლობას. შედარებით, სრულყოფილია რუსთავის, ხარაგაულის და თერჯოლის საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის შეფასების ფორმები.

კადრების შერჩევის პროცესი

- 100 პოზიციაზე, სადაც „სამართლიანმა არჩევნებმა“ კომისიის მიერ მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილება არ გაიზიარა, კადრების შერჩევისას გამოვლინდა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ტენდენცია:

- კომისიებმა და თვითთმმართველმა ორგანოებმა პოზიციები მიზანმიმართულად დატოვეს ვაკანტურად, რათა დროებით მოვალეობის შემსრულებლები ან სხვა მოქმედი თანამშრომლები დაენიშნათ. ხელახალი კონკურსები დაინიშნა იმ მიზნით, რომ დროებით მოვალეობის შემსრულებლებს ან მოქმედ თანამშრომლებს, რომლებმაც ვერ გადალახეს ტესტირება პირველ ეტაპზე, გადაელახათ ტესტირება და დანიშნულიყვნენ აღნიშნულ პოზიციებზე (ადიგენის და ხობის გამგეობები);

- კონკურსები გამოცხადდა ჩაშლილად მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობა (ამბროლაურის, ტყიბულის, ჭიათურის, ხობის, ჩხოროწყუს, ქობულეთის,ხულოს გამგეობები, ბათუმის მერია და ამბროლაურის მერია);

- კომისიას ჰქონდა მაღალკვალიფიციური კადრების შერჩევის ალტერნატივა, თუმცა არ გამოიყენა ეს შესაძლებლობა და უფრო დაბალკვალიფიციური კადრები შეარჩია (ამბროლაურის, ბაღდათის, წყალტუბოს, ხობის, ზუგდიდის, ჩხოროწყუს, ქობულეთის, დუშეთის, ხულოს, ქედის, ჩოხატაურის გამგეობები, ბათუმის საკრებულო და მერია). ამასთან, ზოგიერთმა კომისიამ უპირატესობა მიანიჭა დროებით მოვალეობის შემსრულებლებს, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა უკეთესი არჩევანის შესაძლებლობა სხვა კანდიდატების სახით (ბათუმის მერია, კასპის გამგეობა, ქედის გამგეობა);

- კომისიამ აიყვანა დაბალკვალიფიციური კადრები იმ პოზიციებზე, სადაც არჩევანის ალტერნატივის საშუალება არ ჰქონდა. თუმცა „სამართლიანი არჩევნები“ თვლის, რომ აღნიშნულ პოზიციებზე კომისიას კონკურსი ჩაშლილად უნდა გამოეცხადებინა უფრო კვალიფიციური კადრების შერჩევის მიზნით (ბაღდათის, ზუგდიდის, ქობულეთის, ხულოს, კასპის გამგეობები და ბათუმის მერია).

18

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს ახალი კანონი

- „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონით კონკურსის ჩატარებასთან, მოხელეთა გამოსაცდელ ვადებთან და მათი უფლებების დაცვასთან დაკავშირებული რიგი რეგულაციებისა ვერ უზრუნველყოფს გამჭვირვალე და სტაბილური საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბებას.

„სამართლიანი არჩევნების“ დაკვირვების შედეგები ცხადყოფს, რომ რიგ თვითმმართველ ორგანოებში კონკურსანტთა შერჩევის პროცესში კრიტერიუმების დაწესების, საჯარო ინფორმაციის გაცემის არაერთგვაროვანი მიდგომის პრაქტიკა და ზოგადად, ატესტაცია-კონკურსების ჩატარებასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ აქტებში მნიშვნელოვანი რეგულაციების არ არსებობა, ნეგატიურად აისახა პროცესის მიმდინარეობაზე და დაბრკოლებები შეუქმნა ორგანიზაციას, როგორც დაკვირვების, ასევე ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის კუთხით.

„სამართლიანი არჩევნები“ მიიჩნევს, რომ ზემოაღნიშნულმა პრობლემებმა თვითმმართველ ორგანოებში ეჭვქვეშ დააყენა კონკურსანტების შეფასებისა და საბოლოო გადაწყვეტილებების ობიექტურობა და ამასთან, კონკურსანტების დიდ ნაწილში უკმაყოფილება და პრეტენზიები გამოიწვია. იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ ორგანიზაცია ვერ დაესწრო კომისიის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესს, შეუძლებელია სრულყოფილად შეფასება იმისა, თუ რამდენად სამართლიანად და გამჭვირვალედ ჩატარდა ატესტაცია-კონკურსების პროცესი და არის თუ არა კომისიის მიერ მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილებები ობიექტური.

რეკომენდაციები

კონკურსის პრინციპები და კომისიის საქმიანობის საჯაროობა

1. თვითმმართველი ორგანოებიდან საჯარო ინფორმაციის გაცემა უნდა მოხდეს დროულად და სრულყოფილად. ამასთან, დაწესდეს საჯარო ინფორმაციის გაცემის ერთგვაროვანი მიდგომა ყველა თვითმმართველ ორგანოში და პირადი ინფორმაციის გაცემისას გათვალისწინებული იყოს საჯარო ინტერესი. კერძოდ, კომისიის მიერ ვაკანტურ ადგილებზე შერჩეული კანდიდატების სახელობითი სია და შედეგები იყოს ხელმისაწვდომი;

2. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებმა უნდა მისცენ ყველა დაინტერესებულ მხარეს მოხელეთა ატესტაციისა და კონკურსის პროცესებზე სრულფასოვანი დაკვირვების საშუალება, რაც გულისხმობს პროცესის ყველა - ტესტირების, გასაუბრების და გადაწყვეტილების მიღების - ეტაპებზე დასწრებას, რათა კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დადგეს ატესტაციებისა და კონკურსების პროცესის სამართლიანობა;

3. კონკურსის პროცესის ყველა ეტაპზე მესამე პირების დასწრების საკითხი,რაც უზრუნველყოფს კომისიის საქმიანობის საჯაროობას და გამჭვირვალობას, საქართველოს მთავრობის N412-ე დადგენილებით და კომისიის დებულებებით უნდა განიმარტოს და დარეგულირდეს;

4. კონკურსის ობიექტურად და სამართლიანად ჩატარების მიზნით, კონკურსანტების შეფასებისას და პოზიციაზე შერჩევისას კომისიამ უნდა ისარგებლოს დებულებით განსაზღვრული იდენტური კითხვარით და შესაბამისი შეფასების კრიტერიუმებით.

19

საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის ფორმირების წესი

5. საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის საქმიანობის ობიექტურობის, მიუკერძოებლობისა და გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით, მნიშვნელოვანია, საკონკურსო-საატესტაციო კომისიის თავმჯდომარეს დაევალოს კომისიის შემადგენლობაში იმ პირების შეყვანა, რომლებიც სამსახურეობრივად არ არიან დაკავშირებული შესაბამის დაწესებულებასთან.

კონკურსანტთა უფლების დაცვის საშუალებები

6. საქართველოს კანონმდებლობით უნდა დადგინდეს საპრეტენზიო კომისიის შექმნის ვალდებულება. ეს უზრუნველყოფს სასამართლოსადმი მიმართვის გარეშე დავის მოკლე ვადებში და ნაკლები დანახარჯებით გადაწყვეტას.

ტესტირება

7. ტესტირების გამსვლელი ზღვარი, რომელიც ზოგიერთ ერთეულში 75%-ს წარმოადგენს, გაუმართლებლად მაღალი ბარიერია თვითმმართველი ორგანოების მოხელეთა შესარჩევად: - ერთის მხრივ, არ უნდა მოხდეს ბარიერის დიფერენცირება თვითმმართველი

ორგანოების მიხედვით და ნორმატიული აქტით უნდა განისაზღვროს ერთგვაროვანი ზღვარი ყველა თვითმმართველი ერთეულისთვის.

- მეორეს მხრივ, უნდა მოხდეს განსხვავებული ბარიერის შემოღება მოხელის იერარქიული

მდგომარეობის გათვალისწინებით. საშუალო და დაბალი თანამდებობის მოხელეთათვის ბარიერი არ უნდა აღემატებოდეს 50%-ს, ხოლო მაღალი თანამდებობის პირებისთვის 60%-ს;

8. ტესტირების შემდეგ მონაწილეს უნდა დარჩეს დამადასტურებელი დოკუმენტი, რითაც

შემდგომში შეძლებს ტესტის სისწორისა და შედეგების გადამოწმებას;

9. მოხელეთა შეფასება უნდა მოხდეს კომპლექსურად, მათი გამოცდილებისა და სპეციალიზაციის გათვალისწინებით:

- მნიშვნელოვანია შერჩევის პროცესში მხედველობაში იქნას მიღებული კადრის გამოცდილება და წარსული საქმიანობა, რადგან ერთი გამოცდის შედეგად, მხოლოდ ტესტირების ქულების მიხედვით, არ მოხდეს ისეთი კადრების გათავისუფლება, რომლებიც კარგად იცნობენ სამსახურის სპეციფიკას და ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში წარმატებით ასრულებენ თავიანთ მოვალეობებს.

- ასევე, მნიშვნელოვანია ტესტირების პროცესში თითოეული კადრის სპეციალიზაციის გათვალისწინება. აღსანიშნავია, რომ თვითმმართველ მოხელეთა გარკვეული რაოდენობა ყოველდღიური საქმიანობის წარმატებულად და მაღალკვალიფიციურად განხორციელებისათვის სრულებით არ ეყრდნობა იმ სამართლებრივი საკითხების ამომწურავად ცოდნას, რაც ტესტების ძირითად ნაწილს შეადგენს. მიგვაჩნია, რომ მაღალკვალიფიციური კადრების შერჩევის ძირითადი კრიტერიუმი პროფესიული ნიშნით უნდა განისაზღვროს, ხოლო სამართლებრივი საკითხები და უნარ-ჩვევები ტესტების მხოლოდ მცირე ნაწილს მოიცავდეს.

გასაუბრება

10. გასაუბრება ყველა კონკურსანტისათვის თანაბარ პირობებში უნდა მიმდინარეობდეს და კომისიის მხრიდან გამოყენებულ იქნას ერთგვაროვანი მიდგომა, მიუხედავად კონკურსანტების პოლიტიკური კუთვნილებისა და სქესისა. მოვუწოდებთ, შესაბამის უწყებებს დროულად და ეფექტურად გამოიძიონ სავარაუდო ზეწოლის ფაქტები.

20

კონკურსანტების შეფასება

11. შეფასების ფორმა უნდა იყოს განსაზღვრული კომისიის დებულებით, როგორც ოფიციალური სამართლებრივი დოკუმენტი. ამასთან, არსებული შეფასების ფორმები საჭიროებს დახვეწას და გაუმჯობესებას ისეთი სახით, რომ იძლეოდეს კონკურსანტთა სრულყოფილად, სამართლიანად და ობიექტურად შეფასების შესაძლებლობას.

კადრების შერჩევა

12. კომისიამ კადრების შერჩევისას უნდა ისარგებლოს წინასწარ დადგენილი შეფასების კრიტერიუემებით, რომლებიც გამოყენებული იქნება თანაბრად როგორც უკვე თვითმმართველ ორგანოებში დასაქმებული, ასევე იმ პირების მიმართაც, რომლებიც არ არიან დასაქმებული თვითმმართველ ორგანოებში და წარდგენილი აქვთ განაცხადი რომელიმე ვაკანტურ პოზიციაზე;

13. განსაკუთრებით საპასუხისმგებლო და მაღალ პოზიციებზე, არჩევანის ალტერნატივის არ არსებობის შემთხვევაში, სასურველია კონკურსი ამ პოზიციებზე თავიდან გამოცხადდეს.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს ახალი კანონი

14. გამომდინარე იქიდან, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონით კონკურსის ჩატარებასთან, მოხელეთა გამოსაცდელ ვადებთან და მათი უფლებების დაცვასთან დაკავშირებული რიგი რეგულაციებისა ვერ უზრუნველყოფს გამჭვირვალე და სტაბილური საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბებას, აღნიშნული რეგულაციები საჭიროებს გადახედვას.