axali politikuri realoba: okupirebuli teritoriebi da ruseTis faqtori

22/12/2013

saqarTveloSi vizebis liberalizaciis procesis analizi:

moldovis gamocdileba da rekomendaciebi

nino samveliZe

ianvari, 2014

`saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti“ (GISS) aris kvleviTi organizacia (Think Tank), romlis mizania usafrTxoebis, konfliqtis, sagareo urTierTobebis, regionaluri politikis sakiTxebis analizi, gaSuqeba da kvlevebis momzadeba. `saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti` (GISS) Tavisi saqmianobiT mowodebulia xeli Seuwyos saqarTvelos ev-roatlantikur struqturebSi integracias.

organizaciis damfuZneblebi arian saqarTvelos yofili vice premieri, reintegraciis sakiTx-ebSi yofili saxelmwifo ministri eka tyeSelaSvili, saqarTvelos evropul da evroatlanti-kur struqturebSi integraciis sakiTxebSi yofili ministri Tornike gordaZe, reintegraciis sakiTxebSi saxelmwifo ministris yofili pirveli moadgile irakli forCxiZe da ilias saxel-mwifo universitetis politikur mecnierebaTa profesori daviT afrasiZe.

proeqti - `vizebis liberalizaciis procesis analizi da mosalodneli gamowvevebi samoqmedo gegmis implementaciis procesSi~ - xorcieldeba aRmosavleT-dasavleTis marTvis institutis (EWMI) programis - `saqarTveloSi sajaro politikis, advokatirebisa da samoqalaqo sazogadoe-bis ganviTarebis~ (G-PAC) farglebSi.

am programis ganxorcieleba SesaZlebeli gaxda amerikeli xalxis gulisxmieri mxardaWeris Sede-gad, amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) dafinansebiT.

publikacia ar gamoxatavs USAID-is an amerikis SeerTebuli Statebis mTavrobis Sexedulebebs.

proeqtis xelmZRvaneli:

nino samveliZe

axali politikuri realoba: okupirebuli teritoriebi da ruseTis faqtori

22/12/2013

© GISS 2014 `saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti“

mcxeTis quCa 19/21a, 0179, Tbilisi, saqarTvelo, tel/faqsi: +995 32 2 22 67 94

el. fosta: office@giss.org.ge; t.kandelaki@giss.org.ge, vebgverdi: www.giss.org.ge

4 5

Sinaarsi

Sesavali 5

kvlevis meTodologia 6

kvlevis Sedegebis mokle Sejameba 6

moldovis gamocdileba vizebis liberalizaciis procesSi 7

uwyebaTaSorisi koordinacia da vadebi 7

migraciis SesaZlo safrTxeebis kvleva 8

adamianuri resursebi da administraciuli SesaZleblobebi 8

korufciasTan brZola da instituciuri reformebi 9

antidiskriminaciuli kanoni 9

sazogadoebasTan urTierToba 11

arasamTavrobo organizaciebis CarTuloba procesSi 11

dnestrispireTTan TanamSromloba 12

vizebis liberalizaciis procesis gamowvevebi saqarTveloSi da

Sesabamisi rekomendaciebi 12

politikuri mandati reformebis ganxorcielebisTvis 12

procesis gamWvirvaloba da samoqalaqo sazogadoebis CarTuloba 13

sazogadoebis informireba da masTan komunikacia 14

antidiskriminaciuli kanoni 15

regionuli an umciresobaTa evropuli enebis qartia 17

migraciis sfero da TavSesafris maZiebelTa ricxvis zrda 17

mwvane sazRvris marTva da trefikingTan brZola 18

lobireba evrokavSiris doneze politikuri gadawyvetilebis misaRebad 19

okupirebuli teritoriebi da ruseTs gaaqtiureba regionSi 20

daskvna 22

4 5

Sesavali

saqarTvelosa da evrokavSirs Soris urTierToba efuZneba partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebas“, romelic ZalaSi Sevida 1999 wlis 1 ivliss. saqarTvelosTan TanamSromlobis politikuri prioritetebi ganisazRvra `evropuli samezoblo politikis“ samoqmedo gegmiT, romelic 2006 wlis noemberSi miiRo evrokavSirma. 2009 wels saqarTvelo SeuerTda aRmosavleT partniorobas“, romlis mizania, xeli Seuwyos partniori qveynebis evrokavSirTan politikur asocirebas, etapobriv ekonomikur integracias, legalur mobilobas da savizo reJimis liberalizacias. 2010 wels xeli moewera ~partnioroba mobilobisaTvis~ SeTanxmebas, romelic miznad isaxavs aralegalur migraciasTan brZolas da legaluri migraciis waxalisebas, maT Soris cirkularuli migraciis SesaZleblobebis gamoyenebiT. saqarTvelos da evrokavSirs Soris savizo reJimis gamartivebisa da readmisiis SeTanxmebebi ZalaSi Sevida 2011 wlis 1 marts, xolo evrokavSiris sabWos 2012 wlis 31 maisis daskvnaSi pozitiurad Sefasda komisiis iniciativa, saqarTvelosTan dawyebuliyo dialogi savizo sakiTxebis Sesaxeb. saqarTvelo-evrokavSiris dialogi uvizo mimosvlis Sesaxeb 2012 wlis 4 ivniss daiwyo, xolo 2013 wlis 25 Tebervals saqarTvelom miiRo vizebis liberalizaciis samoqmedo gegma.

saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti aqtiurad aris CarTuli evrokavSirTan integraciis Temebis kvlevasa da analizSi. organizaciam gasuli wlis oqtomberSi saerTaSoriso da adgilobrivi eqspertebis, samoqalaqo seqtorisa da mTavrobis warmomadgenlebis monawileobiT gamarTa mrgvali magida, raTa Sefasebuliyo is gamowvevebi da perspeqtivebi, romlebic vizebis liberalizaciis process ukavSirdeba. am periodidan moyolebuli, organizaciam miznad daisaxa, eTanamSromla procesSi CarTul dainteresebul mxareebTan, ewarmoebina vizebis liberalizaciis procesis kvleva da Seeswavla saerTaSoriso gamocdileba.

saqarTvelosTvis Zalze mniSvnelovania moldovis praqtika am mimarTulebiT, romelic aRmosavleT partniorobis nawilia, axlos aris saqarTvelos gamocdilebasTan da `aRmosavleT partniorobis evropuli integraciis indeqsSi“ pirveli adgili ukavia.1 moldovisa da saqarTvelos samoqmedo gegma Tematurad da struqturulad analogiuria, Tu ar gaviTvaliswinebT mcire Tematur gansxvavebebs migraciis sferoSi. moldovam evrokavSirTan savizo dialogi 2010 wlis 15 ivniss daiwyo, xolo samoqmedo gegma 2011 wlis 25 ianvars miiRo. qveyanam samoqmedo gegmis pirveli faza 2012 wlis ivnisSi daasrula da meore fazaze gadasvlis nebarTva 2012 wlis noemberSi miiRo. 2013 wlis 27 noembers vilniusis samitze gacxadda, rom moldova 2014 wlis bolos ukve isargeblebs evrokavSirTan uvizo reJimiT.

kvlevis mizani, erTi mxriv, iyo moldovis gamocdilebis Seswavla vizebis liberalizaciis mimarTulebiT, iq mimdinare procesebis analizi da imis gageba, Tu ra gamowvevebi Sexvda qveyanas da risi gaTvaliswineba iqneboda sasargeblo saqarTvelosTvis. meore mxriv, kvlevis amocanas warmoadgenda saqarTvelos vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis implementaciis Sefaseba, gamowvevebis identificireba da Sesabamisi rekomendaciebis SemuSaveba dainteresebuli mxareebisTvis.

saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti miznad isaxavs, mocemuli kvlevis Sedegebi da rekomendaciebi gaacnos mTavrobis, arasamTavrobo organizaciebis da mediis warmomadgenlebs, raTa gafarTovdes diskusia Temis garSemo da gaadvildes samoqalaqo sazogadoebis aqtiuri CarTuloba am procesSi. Cven vgegmavT, aqtiurad daviwyoT muSaoba am sakiTxTan dakavSirebiT samoqalaqo cnobierebis amaRlebisTvis da am mimarTulebiT gavaRrmavoT TanamSromloba mTavrobasTn, samoqalaqo seqtorTan da saerTaSoriso donorebTan.

1 „აღმოსავლეთ პარტნიორობის ევროპასთან ინტეგრაციის ინდექსი“, იხ. http://www.eap-index.eu/about

6 7

kvlevis meTodologiaarsebulma asimetriam (savizo dialogis progresis kuTxiT) moldovasa da saqarTvelos

Soris mogvca saSualeba, Segveswavla vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis implementaciis dinamika orive qveyanaSi, gagveanalizebina dainteresebuli mxareebis CarTulobis xarisxi da Segvefasebina arsebuli gamowvevebis mizezebi da gadaWris gzebi. kvlevam Seafasa saqarTvelos SemTxvevaSi - samoqmedo gegmis pirvel fazis, xolo moldovis SemTxvevaSi - pirveli da meore fazis niSnulebis implementaciis xarisxi.2

kvlevis meTodologia efuZneboda Tvisebrivi kvlevis instrumentebs: vizebis liberalizaciis procesis Sesaxeb arsebuli oficialuri da alternatiuli angariSebis Seswavlas; interviuebs moldovis da saqarTvelos saxelmwifo uwyebebis warmomadgenlebTan, romlebic uSualod arian CarTulni samoqmedo gegmis implementaciaSi; interviuebs evrointegraciis mimarTulebiT momuSave eqspertebTan da profiliT momuSave arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebTan orive qveyanaSi. kvlevisTvis mniSvnelovani iyo proeqtis xelmZRvanelis viziti kiSiniovSi, sadac mas hqonda SesaZlebloba, Sexvedroda am Temaze momuSave organizaciebis warmomadgenlebs da savizo dialogSi uSualod CarTul pirebs Sesabamisi saxelmwifo uwyebebidan. aseve, kvleva moicavs evrokavSirTan vizebis liberalizaciaze momuSave adgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebis3 statistikuri monacemebis analizs.

kvlevis Sedegebis mokle Sejamebakvlevis Sedegad gamoikveTa vizebis liberalizaciis procesTan dakavSirebuli socialuri,

administraciuli da politikuri xasiaTis mTavari gamowvevebi, iseve rogorc teqnikur mxaresTan dakavSirebuli sakiTxebi. evrokavSirTan savizo dialogis ganxorcielebis mTavari instrumenti - vizebis liberalizaciis samoqmedo gegma - moicavs RonisZiebebis oTx mTavar bloks, romelic exeba Semdeg sferoebs: dokumentebis usafrTxoeba, sazRvris da migraciis marTva, sazogadoebrivi wesrigi da usafrTxoeba, saerTaSoriso urTierTobebi da adamianis uflebebis dacva. gegma moicavs or fazas: sakanonmdeblos da operatiuls. sakanonmdeblo etapi moicavs Sesabamisi samarTlebrivi bazis danergvas da politikuri CarCos SemuSavebas, xolo operatiuli faza moicavs implementaciis process da Sesabamisi RonisZiebebis gatarebas.

am etapze saqarTvelo Sesabamisi samarTlebrivi bazis Camoyalibebis procesSia. mocemuli oTxi blokidan pirveli fazis moTxovnebis nawili ukve Sesrulebulia, Tumca arsebobs ramdenime sfero, sadac, arsebuli gamomwvevebidan gamomdinare, gviandeba Sesabamisi instituciuri da samarTlebrivi meqanizmebis Camoyalibeba. saqarTvelom mniSvnelovan progress miaRwia samoqmedo gegmis pirveli da meore blokis farglebSi, Tumca mesame da meoTxe blokSi gaTvaliswinebuli sakiTxebi yvelaze problemur sferoebad rCeba, radgan isini moicavs sazogadoebisTvis metad sensitiur Temebs da, Sesabamisad, gviandeba Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebis SemuSaveba.

kvlevis Sedegebi gviCvenebs, rom saqarTveloSi administraciul da politikur doneze mTavar gamowvevas warmoadgens procesis drouli warmarTva, sazogadoebis farTo mxardaWeris mopoveba, procesis gamWvirvalobis uzrunvelyofa da problemuri sakiTxebis irgvliv sazogadoebasTan da samoqalaqo seqtorTan aqtiuri dialogis warmoeba. amis garda, qveynisTvis mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens antidiskriminaciuli kanonis miReba, iseve, rogorc regionaluri an umciresobaTa enebis evropuli qartiis principebis damkvidreba. problemuri sakiTxebi teqnikur doneze moicavs: migraciis politikis saerTaSoriso standartebTan daaxloebas da Sesabamisi analitikuri sistemis Seqmnas, cirkularuli migraciis4 ganviTarebas,

2 კვლევის ტექნიკური შედეგების აღწერილობა შეგიძლიათ იხილოთ ორგანიზაციის ვებგვერდზე, www.giss.org.ge3 „ევროპული სტაბილურობის ინიციატივა“, „ევროპული ინიციატივა - ლიბერალური აკადემია თბილისი“, „საგარეო პოლიტიკის ასოციაცია“, „მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია“, „აღმოსავლეთ პარტნიორობის ვიზების ლიბერალიზაციის ინდექსი“, „კოალიცია - უვიზო ევროპა“.4 ეს მექანიზმი ქმნის მოქალაქეებისთვის ევროკავშირში გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ლეგალურად დასაქმების, სწავლის, ტრენინგების გავლის შესაძლებლობა და შემდგომ მათ დაბრუნებას საქართველოში.

6 7

TavSesafris miRebasTan dakavSirebuli procedurebis gaumjobesebas, mwvane sazRvris marTvas, trefikingis winaaRmdeg brZolas da pirad monacemTa dacvis meqanizmebis gaZlierebas.

moldovis SemTxvevaSi instituciuri SesaZleblobebis nakleboba warmoadgenda im mTavar mizezs, ris gamoc ver moxda samoqmedo gegmaSi gawerili rekomendaciebis droulad gaTvaliswineba. aseve, politizebulma garemom, politikurma arastabilurobam da saxelmwifos institutebis mimarT dabalma ndobam mniSvnelovnad Seaferxa reformebis implementaciis procesi. qveynisTvis yvelaze problemur sferos warmoadgenda antikorufciuli RonisZiebebis gatareba, Sinagan saqmeTa saministros da iusticiis saministros reforma, iseve, rogorc antidiskriminaciuli kanonis miReba. teqnikur doneze problemuri iyo: trefikingTan da aralegalur migraciasTan brZola, pirad monacemTa dacvis meqanizmebis ganviTareba da migraciis marTvis sistemis danergva. moldovaSi jer kidev dasaxvewi rCeba procedurebis avtomatur reJimSi gadayvana, eleqtronuli registraciis procedurebis gaumjobeseba, saxelmwifos informaciuli resursebis gaZliereba da migraciis sferos daaxloeba saerTaSoriso standartebTan.

moldovis gamocdileba vizebis liberalizaciis procesSimoldovam umeteswilad SeZlo samoqmedo gegmaSi gaTvaliswinebuli samarTlebrivi da

instituciuri bazis SemuSaveba da etapobrivad moaxdina oTxive blokSi gawerili niSnulebis danergva. Tumca, sainteresoa im mTavari gamowvevebis Sefaseba, ramac gaaxangrZliva procesi, Seqmna garkveuli dabrkolebebi socialur, administraciul da politikur doneebze da romelTa gaTvaliswinebac sasargeblo iqneba saqarTvelos SemTxvevaSi.

uwyebaTaSorisi koordinacia da vadebi

moldovaSi vizebis liberalizaciis procesSi erT-erT gamowveva iyo samoqmedo gegmaSi gawerili RonisZiebebis SesrulebisTvis gansazRvruli vadebis dacva da uwyebebs Soris koordinaciis uzrunvelyofa.5 es faqti, erTi mxriv gamowveuli iyo susti politikuri mandatiT da, meore mxriv, brZoliT koaliciis partiebs Soris garkveul organoebsa da institutebSi6 politikuri Zalauflebis mosapoveblad.

mogexsenebaT, moldovaSi 2013 wlis dasawyisSi Seiqmna politikuri krizisi, ris Sedegadac samTavrobo koalicia `aliansi evropuli integraciisTvis“ Seicvala axali `proevropuli koaliciiT“, romlis umTavresi amocana evropuli integraciis mimarTulebiT RonisZiebebis da ZalTa mobilizebis gaaqtiureba iyo.7 2013 wlamde arsebul koaliciaSi Semavali partiebidan yvela partias ar hqonda analogiuri miswrafebebi evropuli integraciis gzaze, ramac Seaferxa reformebis droulad gatareba8 da gamoiwvia dinamikis kleba evrointegraciis instrumentebis danergvis mimarTulebiT. aseve, vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmam gaiTvaliswina axali institutebis danergva, romlis marTva da monitoringi xSirad asocirdeboda politikur ZalauflebasTan da, Sesabamisad, koaliciis wevrebi ver Tanxmdebodnen, vis unda ekisra axali organoebis xelmZRvanelobis funqcia.

aseve, aRsaniSnavia, rom moldovaSi Tavidan arsebobda politikuri diskursi, romelic ufro met movaleobas akisrebda briusels, rom moldovas daCqarebul vadebSi mieRo uvizo reJimi da acilebuli yofiliyo ruseTis gavlena.9 Tumca, mogvianebiT, roca briuselis mxridan qveynis mier gasatarebel reformebze gakeTda aqcenti, es midgoma Seicvala da gacxadda, rom movaleobebis

5 ინტერვიუ მოლდოვის საგარეო საქმეთა და ევროპასთან ინტეგრაციის სამინისტროს წარმომადგენელთან.6 მაგალითად: ეროვნული საკოორდინაციო საბჭო, რომელიც ზედამხედველობს ორგანიზებულ დანაშაულთან დაკავშირებულ საკითხებს; ასევე, ეროვნული ანტიკორუფციული კომისია, რომელიც ახორციელებს საჯარო მოხელეების, მოსამართლეების და თანამდებობის პირების შემოსავლების და ქონების კონტროლს.7 დემოკრატიის და სოლიდარობის ევროპული ფორუმი, პოლიტიკური მდგომარეობა მოლდოვაში, ივლისი, 2013, იხ. http://www.europeanforum.net/country/moldova8 იხ. http://www.europeanforum.net/country/moldova9 ინტერვიუ ლეონიდ ლიტრასთან, მსოფლიო პოლიტიკის ინსტიტუტის უფროსი მკვლევარი.

8 9

Sesrulebis valdebuleba moldovaze iyo, romelsac unda gaetarebina is reformebi, rasac samoqmedo gegma iTxovda da Seesrulebina evrokavSiris Sesabamisi rekomendaciebi. es iyo mniSvnelovani gardatexa mTavrobis damokidebulebaSi, radgan aman gamoiwvia ufro proaqtiuri nabijebis gadadgma da pasuxismgeblobis gazrda aRebuli valdebulebebis Sesrulebaze.

gasaTvaliswinebelia, rom moldoveTSi politikuri mandatis sisustis gamo procesebi ufro nela mimdinareobda, rasac Sesabamisi negatiuri gavlena hqonda cvlilebebis danergvis xarisxze da rTuli xdeboda radikaluri da swrafi reformebis gatareba. aseve, moldovaSi samoqmedo gegmis miRebis dros saqarTvelosTan SedarebiT gacilebiT susti saxelmwifo institutebi arsebobda da es procesi ekonomikur kriziss daemTxva, ris gamoc garTulda sajaro institutebSi adamianuri resursebis mozidva da maTi efeqturi muSaobisTvis finansuri resursebis gazrda.10

migraciis SesaZlo safrTxeebis kvleva

moldovisTvis erT-erTi gamowveva iyo evrokavSiris moTxovna, Catarebuliyo moldovasTan uvizo reJimis SemTxvevaSi migraciis SesaZlo safrTxeebis analizi/kvleva. aRsaniSnavia, rom msgavsi midgoma ar arsebobda dasavleT balkaneTis qveynebis mimarT da es iyo winapiroba, romlis Sesrulebis SemTxvevaSic moldova SeZlebda samoqmedo gegmis meore nawilze gadasvlas. es moTxovna ZalaSia `aRmosavleT partniorobis“ yvela qveyanasTan mimarTebaSi. aRniSnuli kvlevis Catareba iTvaliswinebda garkveul periods, meore fazaze gadasvla ki dakavSirebuli iyo Sesabamisi biurokratiuli procesebis gavlasTan briuselSi.

kvlevis Catarebis aucileblobam gaaxangrZliva procesi, Tumca procesis Senelebis erT-erTi mizezi iyo is, rom droulad ar iqna miRebuli Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebi, aseve dagvianda antikorufciuli reformebis danergva da ar iyo SemuSavebuli Sesabamisi sistema, romelic sistematur reJimSi moaxdenda aRmasrulebeli xelisuflebis da parlamentis wevrebis informirebas samarTlebrivi cvlilebebis mimarTulebiT. moldova aqtiurad CaerTo am dinamikaSi da xeli Seuwyo am procesis SeZlebisdagvarad mokle vadaSi warmarTvas, raTa maqsimalurad daCqarebuliyo samoqmedo gegmis pirveli fazidan meoreze gadasvla. mTavrobis mxridan moxda intensiuri molaparakebebebis inicireba, Tumca gadawyvetilebis miRebas meore etapze gadasvlisTvis daaxloebiT xuTi Tve dasWirda.

adamianuri resursebi da administraciuli SesaZleblobebi

moldova, iseve, rogorc aRmosavleT partniorobis sxva qveynebi, warmoadgens postsabWour qveyanas, sadac mmarTvelobis sistema da institutebi jer kidev transformaciis procesSia. Sesabamisad, evropul da saerTaSoriso standartebTan Sesabamisi kanonmdeblobis SemuSaveba da implementacia garkveul sirTuleebTanaa dakavSirebuli. am TvalsazrisiT gansakuTrebiT aRsaniSnavia personalur monacemTa dacvis sfero. moldovaSi daaxloebiT 4 wlis win Seiqmna monacemTa dacvis samTavrobo centri, Tumca aRniSnuli centris TanamSromlebi ar flobdnen Sesabamis codnas da gamocdilebas am sferoSi, ris gamoc Tavad centris muSaobac araefeqturi iyo. pirad monacemTa dacvis sferos ganviTareba gulisxmobs sruliad axali sistemis da SesaZleblobebis danergvas, rac moiazrebs aramarto specialuri saagentos Seqmnas, aramed am sferoSi moRvawe TiToeuli adamianis momzadebas da misi kvalifikaciis amaRlebas. Sesabamisad, aucilebeli gaxda, ufro meti resursi Cadebuliyo Tavad kadrebis gadamzadebasa da kvalifikaciis amaRlebaSi.

aseve, arasamTavrobo seqtoris Sefasebebidan irkveva, rom miuxedavad miRweuli progresisa da Sesabamisi samarTlebrivi bazis ganviTarebisa, procesis erT-erT gamowvevad rCeboda miRebuli kanonebis implementaciis xarisxi; aseve, institutebis arasakmarisi SesaZleblobebi,

10 ინტერვიუ ნიკუ პაპესკუსთან, ევროკავშირის უსაფრთხოების კვლევების ინსტიტუტის ექსპერტი, მოლდოვის პრემიერ-მინისტრის მრჩეველი 2010-2013 წლებში.

8 9

praqtikulad ganexorcielebinaT Sesabamisi samarTlebrivi cvlilebebi da gawerili politika.11 amasTan, mTavar gamowvevad rCeba im sajaro moxeleTa arasakmarisi profesiuli unarebi da gamocdileba, romelTac uSualod akisriaT kanoniT gaTvaliswinebuli funqciebis Sesruleba. Sesabamisad, moldovaSi adamianuri resursebis da administraciuli SesaZleblobebis nakleboba warmoadgenda erT-erT mTavar gamowvevas, romelic dRemde arsebobs da jer kidev saWiroebs aRniSnuli sakiTxisadmi sistematur da efeqtur midgomas.

korufciasTan brZola da instituciuri reformebi

moldovaSi erT-erT gamowvevad rCeba korufciasTan brZola. saerTaSoriso gamWvirvalobis angariSis 2013 wlis monacemebis mixedviT, moldova 177 qveynidan 102-e adgils ikavebs.12 horizontalur doneze korufciasTan brZola rTuli aRmoCnda moldovisTvis, mTavrobas ki ekonomikuri krizisis dros naklebad awyobda uwyebebSi TanamSromlebis totaluri gaTavisufleba. amitom moldovam, saqarTvelosgan gansxvavebiT, gadawyvita, etapobrivad ezruna am problemis mogvarebisTvis, moexdina arsebuli adamianuri resursebis gadamzadeba da reformebi gaetarebina naklebad xisti meTodebiT. aRniSnuli SeiZleba Sefasdes orgvarad: reformebis gatarebis neli procesi SesaZlebels gaxdida sazogadoebis mobilizebas, Tumca, meore mxriv, mTavrobaSi arsebuli aramyari politikuri mandati ufro abrkolebda reformebis swrafad gatarebas, ris gamoc moldovisTvis dResac mwvave problemad rCeba korufciasTan brZola qveynis masStabiT. Sesabamisad, kiTxvis niSnis qveS rCeba ramdenad efeqturi iyo aRniSnuli midgomis gamoyeneba.

moldovaSi erT-erT rTul reformad aRiqmeba samarTaldamcavi da Zalovani uwyebebis reforma, radgan es dakavSirebulia Zveli, sabWoTa sistemis Zireul SecvlasTan da mentalur cvlilebebTan. mTavrobis poziciaa, rom sistema Seicvalos Signidan, raTa Seicvalos mTlianad instituciuri kultura da meTodebi, es ki kompleqsuri procesia da xangrZlivi dro sWirdeba.13 miuxedavad imisa, rom moldovaSi SemuSavda samarTlebrivi da instituciuri meqanizmebi korufciis winaaRmdeg brZolisTvis, meore faza - am meqanizmebis implementaciis procesi sakmaod rTuli aRmoCnda, kerZod, korumpirebuli sajaro moxeleebis dakaveba da korufciuli qmedebebis aRmofxvra jer kidev problemad rCeba qveyanaSi.

miuxedavad imisa, rom moldovam evrokavSirisgan miiRo piroba uvizo mimosvlis amoqmedebis Sesaxeb, unda iTqvas, rom qveynaSi reformebis danergva sakmaod neli tempiT mimdinareobs. marTalia, gaumjobesda urTierTobebi koaliciuri mTavrobis SigniT, Tumca ZalauflebisTvis brZola mainc abrkolebs procesebs. imisTvis, rom mTavrobam moipovos xalxis maRali ndobis mandati am etapze, saWiroa, yuradReba mieqces yvelaze mTavar gamowvevas - korufciasTan brZolas. saamisod aucilebel pirobas warmoadgens, rom erovnuli antikorufciuli sabWo gaxdes mTavrobisgan damoukidebeli da moxdes mTavari prokuraturis da marTlmsajulebis sistemis reforma - am sistemaSi jer kidev mravlad arian koaliciis is wevrebi, romlebic wina, komunisturi mTavrobis SemadgenlobaSi Sediodnen.14 aseve, mniSvnelovania, qveyanam droulad moaxdinos asocirebis xelSekrulebis xelmowera, radgan es iqneba erT-erTi saSualeba saimisod, rom reformebis ganxorcieleba gaxdes Seuqcevadi procesi da ar moxdes resursebis sxva mimarTulebiT mobilizeba.

antidiskriminaciuli kanoni

moldovaSi vizebis liberalizaciis procesSi yvelaze did gamowvevas swored antidiskriminaciuli kanoni warmoadgenda, rasac mohyva politikuri vnebaTaRelva da saprotesto aqciebi. aman, Tavis mxriv, daayovna sakanonmdeblo bazis konsolidacia da gamoiwvia samoqmedo gegmis Sesrulebis gadavadeba. moldovam pirveli kanonproeqtis momzadebis dros

11 ლეონიდ ლიტრა, „მოლდოვა ვიზების ლიბერალიზაციის გზაზე“, თებერვალი,2012 , იხ. http://pasos.org/7368/moldova-on-the-eu-visa-liberalization-path/12 საერთაშორისო გამჭვირვალობის კორუფციის ინდექსი, 2013, იხ. http://www.transparency.org/cpi2013/results13 ინტერვიუ მოლდოვის საგარეო საქმეთა და ევროპასთან ინტეგრაციის სამინისტროს წარმომადგენელთან.14 ცენტრალური ევროპის პოლიტიკის ინსტიტუტი, „მოლდოვის წარმატება და რეალობის შეფასება“ , დეკემბერი, 2013, იხ. http://www.cepolicy.org/publications/moldova-reality-check-success-story-storm

10 11

gamarTa konsultaciebi arasamTavrobo seqtorTan, Tumca ganxilvis Semdeg momzadebuli kanonproeqti ar daamtkica moldovis parlamentma. aRniSnulma kanonma gamoiwvia mZlavri saprotesto talRa mosaxleobis mxridan, saprotesto aqciebi imarTeboda parlamentis da mTavrobis Senobebis win. niSandoblivia, rom saprotesto aqciebis ukan idgnen konkretuli jgufebi, maT Soris eklesia da komunisturi partia,15 romlebic cdilobdnen, negatiuri damokidebuleba SeeqmnaT sakiTxis irgvliv.

rodesac moldovaSi raime sakiTxi ar aris popularuli, eklesia cdilobs, es Tema gamoiyenos mTavrobaze ieriSis gansaxorcieleblad. eklesiis amgvari pozicia garkveulwilad geopolitikuri konteqstiT aixsneba. saidumlos ar warmoadgens moldovis eklesiis kavSiri ruseTis sapatriarqosTan. Sesabamisad, eklesia cdilobs evrokavSirisa da moldovis urTierTobebSi wamoWrili sakiTxebi gadaitanos am urTierTobis warumateblobis WrilSi da moaxdinos mis negatiur Sedegebze apelireba, rac gulisxmobs dasavluri faseulobebis diskreditacias da amis fonze ruseTis mniSvnelobis warmoCenas.16 patriarqma kirilma moldovas oficialuri weriliTac ki mimarTa, raTa ar momxdariyo aRniSnuli kanonis miReba.17 Sesabamisad, aqtiuri iyo eklesiis roli kanonis diskreditaciasa da sazogadoebaSi antidasavluri ganwyobis CamoyalibebaSi.

aRsaniSnavia, rom aRniSnul kanonproeqtTan dakavSirebiT uTanxmoeba iyo Tavad samTavrobo koaliciaSic. mwvave politikuri dapirispirebis Sedegad moxda antidiskriminaciuli kanonis saxelis cvlileba. 2013 wlis TebervalSi ZalaSi Sevida aRniSnuli kanoni saxeliT `kanoni Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelsayofad“ da dResac arsebobs azrTa sxvadasxvaoba kanonis efeqturobis Sesaxeb. aRniSnuli kanonis safuZvelze Seiqmna antidiskriminaciuli sabWo, romlis mizania saCivrebis ganxilva, informaciis Segroveba diskriminaciis faqtebze, komentarebis miwodeba Sesabamisi uwyebebisTvis da kanonmdeblobis dasaxvewad Sesabamisi rekomendaciebis SemuSaveba, Tumca kvlevis am etapisTvis aRniSnul sabWoSi arc erTi saCivari ar Sesula seqsualuri umciresobebis uflebebis darRvevasTan dakavSirebiT.18 aseve problemad rCeba am sabWos Sesabamisi finansuri resursebiT uzrunvelyofa, ris gamoc is ver axerxebs efeqturad funqcionirebas.19

aRsaniSnavia, rom mTavrobisTvis mniSvnelovani iyo arasamTavrobo seqtoris mxardaWera am procesSi da igi mudmivad mimarTavda profiliT momuSave organizaciebs, wvlili SeetanaT Temis garSemo diskursis dabalansebaSi da mxari daeWiraT kanonis miRebisTvis. Tumca, evrokavSirisTvis ufro misaRebi iqneboda kanonis Tavdapirveli forma da saxeli, radgan kanonSi Sesuli cvlilebebi srulad da mkafiod ar gansazRvravs samoqmedo gegmaSi gaweril moTxovnebs - kanonproeqtis bolo versiaSi pirveli muxlidan amoRebulia seqsualuri orientacia, rogorc diskriminaciisgan dacvis erT-erTi mizezi da moqmed kanonSi dasaqmeba warmoadgens erTaderT sferos, sadac ikrZaleba seqsualuri orientaciis safuZvelze diskriminacia. aseve, kanonis saxeli SecvliT daikarga imis gamoxatuleba, rom arsebuli kanoni ebrZvis diskriminacias da mis nebismier formas.

antidiskriminaciuli kanonis miRebasTan dakavSirebulma saprotesto ganwyobam gavlena moaxdina evrokavSiris imijze qveyanaSi, ris Semdegadac mkveTrad Semcirda evrointegraciis mxardamWerTa procentuli raodenoba.20 marTalia, kanoni faravs uflebebs farTo speqtrs, Tumca protestis organizatorebi xazs usvamdnen am kanonis mxolod im nawils, romelic seqsualur umciresobebs exeboda. mTavrobas ar hqonia bevri mcdeloba, emuSava am Temis garSemo sazogadoebis cnobierebis amaRlebaze da, radganac kanoni ukve miRebulia, es procesi arc axla dgas dRis wesrigSi. antidiskriminaciuli kanonis miReba erT-erTi yvelaze didi gamowveva iyo moldovisTvis, marTalia, qveyanam miiRo es kanoni, Tumca mis mimarT sazogadoebis ganwyoba isev negatiuria.21

15 გერალდ კნაუსი, „მოლდოვა ვილნიუსის სამიტის შემდეგ“, ევროპული სტაბილურობის ინიციატივა, დეკემბერი, 2013, იხ. http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=67&newsletter_ID=7116 ინტერვიუ ნიკუ პაპესკუსთან.17 რადიო თავისუფლება, „ბრძოლა ანტიდისკრიმინაციულ კანონპროექტზე მოლდოვაში“, 8 იანვარი, 2012, იხ. http://www.rferl.org/content/moldova_gay_antidiscrimination_law_opposition/24541486.html18 ინტერვიუ ლეონიდ ლიტრასთან. 19 კრისტიან გინეა და სხვ. „მოლდოვისთვის გაწეული დახმარება, დარჩეს ევროკავშირის კურსზე“, ევროპული პოლიტიკის ცენტრი, დეკემბერი, 2013, იხ. http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_4006_helping_moldova_stay_on_the_eu_course.pdf20 ინტერვიუ მოლდოვაში ევროკავშირის დელეგაციის წარმომადგენელთან.21 იხ. წინა მითითებული წყარო.

10 11

sazogadoebasTan urTierToba

miuxedavad imisa, rom evrokavSirTan uvizo mimosvlis Tema moldovaSi popularobiT gamoirCeoda, mosaxleobis cnobiereba Tavad vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmaSi gaTvaliswinebul kriteriumebTan dakavSirebiT dabali iyo. mTavrobas Tavidanve ar hqonda SemuSavebuli konkretuli sainformacio kampania, romelic mimarTuli iqneboda qveynis mier aRebuli valdebulebebis Sesaxeb sazogadoebis codnis amaRlebaze. roca msjeloba daiwyo antidiskriminaciul kanonze, sazogadoebis reaqcia sakmaod mZafri aRmoCnda. amis mizezi nawilobriv iyo is, rom sazogadoebas ar gaacnes da ar ganumartes is principebi da reformis mimarTulebebi, romelsac realurad samoqmedo gegmis meoTxe bloki moicavda da xalxic advilad moeqca antidasavluri jgufebis mosazrebebis gavlenis qveS.

moldovaSi bevria iseTi jgufi, romelic cdilobs, negatiuri damokidebuleba gaavrcelos evrokavSiris Sesaxeb da amitom saWiroa cnobierebis amaRleba imis Sesaxeb, Tu ras warmoadgens evrokavSirTan dadebuli TiToeuli SeTanxmeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli araswori molodinebi. moldovaSi ar momxdara raime saxis sainformacio kampaniis warmoeba Tavad samoqmedo gegmis implementaciis procesSi. marTalia, Tema popularulia sazogadoebaSi, magram sazogadoebisTvis naklebad aris cnobili uvizo reJimis pirobebi da moTxovnebi.

aseve, mniSvnelovan gamowvevas warmoadgenda moldovis mosaxleobis mxardaWeris kleba evrointegraciis mimarTulebiT. mogexsenebaT, moldovaSi samTavrobo koalicias erqva `aliansi evropuli integraciisTvis“, romelic `proevropuli koaliciiT“ Seicvala da roca mTavroba ver asrulebs dakisrebul funqciebs, es dauyovnebliv aisaxeba evrointegraciis mimarT sazogadoebis ganwyobaze. rogorc zemoT aRvniSneT, evrointegraciis mxardamWerTa kleba aSkarad SesamCnevi iyo antidiskriminaciuli kanonis miRebis dros, aseve, 2013 wlis noembris gamokiTxvebiT irkveva Semdegi: kiTxvaze - `arCevanis saSualeba rom gqondeT, sad isurvebdiT moldovis gawevrianebas - evrokavSirSi Tu evraziul kavSirSi?“ mosaxleobis 44% pasuxobs evrokavSirSi, xolo 40% - evraziul kavSirSi.22 aRniSnuli Sedegebi asaxavs sazogadoebis ganwyobas moldovaSi da evrointegraciis ideis arcTu ise maRal mxardaWeras. es nawilobriv gamowveulia ruseTis gaaqtiurebiT regionSi da imiTac, rom unda gaZlierdes sainformacio kampania farTo fenebisaTvis, raTa sazogadoebam ukeT gaigos, Tu ra sargeblis motana SeuZlia evrointegracias qveynisTvis.

arasamTavrobo organizaciebis CarTuloba procesSi

moldovaSi gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo samoqalaqo seqtoris CarTuloba antidiskriminaciuli kanonis SemuSavebis procesSi, rac kanonis miRebis procesSi samoqalaqo seqtoris mxardaWeris aucileblobiT iyo ganpirobebuli. moldovaSi arsebobs ramdenime arasamTavrobo organizacia, romelic muSaobs vizebis liberalizaciis Temaze da amzadebs procesis monitoringis periodul angariSs. Tumca, am procesis monitoringi arasamTavrobo seqtoris mier mainc rTulia, radganac zogi informacia ar aris Ria da informaciis gamoTxovis procesSi ikargeba bevri dro da resursi.

profiliT momuSave eqspertebi adastureben, rom antidiskriminaciul kanonTan dakavSirebiT aqtiuri iyo mTavrobasTn TanamSromloba, magram aRniSnaven, rom mTavrobas araerTxel dasWirda samoqalaqo seqtoris saeqsperto daskvna da rekomendaciebi sxva mimarTulebiT. Tumca, imis gamo, rom TanamSromloba ar iyo aqtiuri aRniSnul sferoebSi sawyisi fazidan da ar xdeboda informaciis gacvla arasamTavrobo seqtorTan, rTuli iyo drois mokle monakveTSi Sesabamisi informaciis gacnoba da saeqsperto daskvnis SemuSaveba.23 Sesabamisad, arasamTavrobo seqtori Tavidanve unda CaerToT yvela im mimarTulebaSi, romlis ganviTarebaSic maT SeeZloT mniSvnelovani wvlilis Setana da ufro swrafadac moxdeboda maT mier Sesabamisi rekomendaciebis SemuSaveba.

22 „მოლდოვის რეალობის შემოწმება“, სლოვაკეთის ატლანტიკური საბჭოს და ცენტრალური ევროპის პოლიტიკის კვლევა, დეკემბერი 2013, იხ. http://www.cepolicy.org/sites/cepolicy.org/files/attachments/moldova_reality_check_-_second_non-paper_-_final_version_0.pdf23 ინტერვიუ ლეონიდ ლიტრასთან.

12 13

dnestrispireTTan TanamSromloba

vizebis liberalizaciis procesis warmatebulad warmarTvisaTvis erT-erT mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens dnestrispireTTan dakavSirebiT arsebuli viTareba, rac arTulebs migraciis nakadebis kontrols. moldovam dnestrispireTis sazRvarTan gaxsna eqvsi mobiluri punqti24 da sainteresoa, rom amas mohyva tiraspolis protesti. dnestrispireTi ufro unda iyos dainteresebuli administraciuli sazRvris gamyarebiT, Tumca mas es ar awyobs, radganac es gaarTulebs im adamianebis mdgomareobas, visac rusuli da ukrainuli pasportebi aqvT da maT gaurTuldebaT moldovis gavliT sxva qveynebSi Sesvla.

kiSinovSi miiCneven, rom uvizo mimosvla warmoadgens erT-erT instruments, romelic moldovas ufro mimzidvels gaxdis dnestrispireTSi mcxovrebTaTvis. amJamad dnestrispireTSi gaicema sabWoTa pasportebi dnestrispireTis beWdiT, magram mosaxleobas am pasportiT mgzavroba ar SeuZlia da is mxolod simbolur xasiaTs atarebs. ruseTis gavlena imdenad didia, rom Znelia realuri TanamSromlobis da Ria urTierTobebis progresireba dnestrispireTis uwyebebTan, am etapisTvis TanamSromloba mimdinareobs mxolod arsebuli mdgomareobis SesanarCuneblad.

aseve aRsaniSnavia, rom kiSinovi cdilobs, vizebis liberalizaciis teqnikuri sakiTxebis gadawyvetaSi CarTos dnestrispireTi da moaxdinos informaciis gacvla eqspertebs Soris. arsebobs komunikacia politikur donezec, Tumca am procesSi erT-erT gamowvevad rCeba is faqti, rom dnestrispireTis mosaxleoba ar aris informirebuli im sargeblis Sesaxeb, rac evrokavSirTan vizebis liberalizaciasa da Rrma da yovlismomcveli savaWro xelSekrulebis gaformebas mohyveba, rac aseve adasturebs informaciuli barieris arsebobas evropasTan integraciis procesebis Sesaxeb. am dinamikis erT-erTi mTavari damabrkolebeli faqtori ki regionSi ruseTis Zlieri gavlenaa.

vizebis liberalizaciis procesis gamowvevebi saqarTveloSida Sesabamisi rekomendaciebi

politikuri mandati reformebis ganxorcielebisTvis

ukanasknel wlebSi saqarTveloSi arsebuli myari politikuri neba, rom qveyana rac SeiZleba male daaxloveboda evrokavSiris institutebs, iZleoda saSualebas, maqsimalurad momxdariyo resursebis mobilizeba evropasTan integraciis mimarTulebiT da aRebuli valdebulebebi Sesrulebuliyo efeqturad da droulad. wina mTavrobisgan gansxvavebiT, dRevandeli mmarTveli Zala koaliciaa da iqmneba garkveuli gamowvevebi mmarTveli gundis SigniT evropasTan integraciis erTiani mxardaWeris SenarCunebis TvalsazrisiT. moldovis gamocdilebas Tu davakvirdebiT, SevniSnavT, rom samTavrobo koaliciaSi Seqmnilma uTanxmoebam gamoiwvia garkveuli mimarTulebebis dinamikis SeCereba, gansakuTrebiT evrointegraciis TvalsazrisiT. vfiqrobT, moldovis amgvari gamocdileba gasaTvaliswinebelia da mniSvnelovania erTiani da myari poziciis dafiqsireba iseT sakiTxebze, romlebic azrTa sxvadasxvaobas iwvevs sazogadoebis garkveul fenebSi da eWvis qveS ayenebs saqarTvelos evropuli arCevanis gardauvalobas.

mTavrobasa da parlaments Soris efeqturi koordinaciis arseboba gansakuTrebiT mniSvnelovania vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis droulad ganxorcielebis pirobebSi, raTa ar dagviandes meore fazaze gadasvla da droulad moxdes sakanonmdeblo bazis konsolidacia. aseve, ar aris gamoricxuli politikuri dapirispirebis gaaqtiureba iseT Temebze, rogorebicaa antidiskriminaciuli kanoni da regionuli an umciresobaTa enebis evropuli qartia, gansakuTrebiT adgilobrivi TviTmmarTvelobis reformis fonze, ramac ukve gamoiwvia mwvave debatebi mxareebs Soris. Sesabamisad, mniSvnelovania, mTavrobas hqondes uryevi pozicia evrointegraciis farglebSi aRebuli valdebulebebis Sesrulebisa da samoqmedo gegmaSi gaTvaliswinebuli principebis droulad danergvis kuTxiT.

24 COM(2013) 807.

12 13

rekomendaciebi:

arsebiTia, evrointegraciis procesis garSemo mmarTvel koaliciaSi erTianobis SenarCuneba, radgan es procesi warmatebiT da dabrkolebebis gareSe warimarTos. aseve, mniSvnelovania, rom umciresobasa da umravlesobas Soris TanamSromloba iyos myari am mimarTulebiT da moxdes resursebis maqsimalurad mobilizeba imisTvis, rom process axldes farTo sazogadoebis mxardaWera. moldovis magaliTi gviCvenebs, rom politikuri nebis da mandatis Sesustebam SeiZleba didi gavlena moaxdinos Tavad sazogadoebrivi azris formirebaze. arsebiTia, mTavroba iyos Tanmimdevruli da adekvaturi evropasTan integraciis yvela aspeqtSi, moaxdinos resursebis da Zalebis mobilizeba, raTa ar SeCerdes qveynis progresi am mimarTulebiT, droulad da efeqturad Sesruldes samoqmedo gegmiT gaTvaliswinebuli rekomendaciebi da ar moxdes im principebidan da faseulobebidan gadaxveva, rac qveynis evropuli gzis ganuyofeli nawilia.

procesis gamWvirvaloba da samoqalaqo sazogadoebis CarTuloba

moldovaSi mTavroba aqtiurad TanamSromlobda samoqalaqo seqtorTan antidiskriminaciuli kanonis kuTxiT, Tumca amas ver vityviT sxva mimarTulebebzec. Sesabamisad, mTavrobas Seeqmna dabrkolebebi bevr iseT sferoSi, rogoricaa pirad monacemTa dacva, migracia da trefikingTan brZola. Tumca, iqidan gamomdinare, rom maT Tavidanve ar CarTes arasamTavrobo seqtori aRniSnuli sakiTxebis irgvliv arsebul diskusiaSi, dagvianda da, faqtobrivad, SeuZlebeli gaxda arasamTavrobo seqtoris saeqsperto daskvnis an rekomendaciebis gaTvaliswineba gansazRvrul vadebSi, radgan maT droulad ar hqondaT wvdoma mimdinare procesebsa da dinamikaze Sesabamis sferoebSi.

aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi vizebis liberalizaciis procesi Tavidanve ar gamoirCeoda gamWvirvalobiT. samoqmedo gegma, romelic saqarTvelos gadaeca, sami Tvis manZilze ar iyo Targmnili da gamoqveynebuli. aseve, moldovisgan gansxvavebiT, ar aris sajaro mTavrobis mier miRebuli Sida samoqmedo gegma. arasamTavrobo seqtori dRemde ar aris CarTuli uwyebaTaSoris SexvedrebSi da ar aqvs wvdoma ganxilvebis Sedegebze. zogadad, procesis gaumWvirvaloba mniSvnelovnad moqmedebs misi dinamikis xarisxze, radgan rac ufro Riaa TanamSromloba mTavrobasa da arasamTavrobo seqtors Soris, miT ufro dinamikuria procesi da droulad xdeba gamowvevebis gansazRvra Tu Sesabamisi zomebis SemuSaveba dagvianebuli RonisZiebebis droulad gasatareblad.

aseve, ar arsebobs Sesabamisi TanamSromloba saxelmwifo da arasamTavrobo seqtors Soris vizebis fasilitaciis xelSekrulebis mimarTulebiT, rac aseve kavSirSia vizebis liberalizaciis procesTan. aRmosavleT partniorobis qveynebidan saqarTvelos yvelaze maRali maCvenebeli aqvs vizebze uaris Tqmis kuTxiT.25 vizebze uaris Tqma gamowveulia mravali faqtoriT, Tumca Zalian dabalia moqalaqeTa mxridan uaris Tqmis gasaCivrebis maCvenebeli da Tavad mosaxleobis cnobiereba vizebis fasilitaciis xelSekrulebis Sesaxeb. mTavrobis warmomadgenlebis mxridan iyo mzaoba, rom profiliT momuSave arasamTavrobo organizaciebi CarTuliyvnen vizebis fasilitaciis samTavrobo komisiis SexvedrebSi, raTa dafiqsirebuli yofiliyo arasamTavrobo seqtoris Sefasebebic, Tumca es dRemde mxolod dapirebad rCeba. oficialur uwyebebSi acxadeben, rom periodulad xdeba reagireba moqalaqeTa saCivrebze da adgili aRar aqvs igive darRvevebs,26 Tumca Catarebuli kvlevebi da Sexvedrebi fokus-jgufebTan27 cxadyofs, rom isev arsebobs gadauWreli problemebi am mimarTulebiT.

rogorc moldovis magaliTma cxadyo, aucilebelia vizebis liberalizaciis procesSi

25 „ვიზების ლიბერალიზაციის პერსპექტივები: სამოქალაქო ჩართულობა და ადვოკატირება“, ევროპული ინიციატივა -ლიბერალური აკადემია თბილისი, შუალედური კვლევა, ოქტომბერი, 2013, იხ. http://www.ei-lat.ge/publications-alias.html?lang=en-GB26 ინტერვიუ საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენელთან.27 ევროპული ინიციატივა - ლიბერალური აკადემია თბილისი (ზემოთ მითითებული წყარო).

14 15

CarTuli iyos arasamTavrobo seqtori da masTan dialogi iyos sistematuri xasiaTis, radgan procesi warimarTos mdgradad, Tavidan acilebuli iqnes damabrkolebeli faqtorebi, moxdes arasamTavrobo seqtoris eqspertizis da rekomendaciebis gaTvaliswineba da gaadvildes sazogadoebis mxardaWeris mopoveba sistemuri cvlilebebis garSemo. aucilebelia, samoqalaqo seqtorma icodes, ra vadebze mimdinareobs molaparakeba, ra meqanizmebiT xdeba arsebuli problemebis gadaWra da ramdenad adekvaturia miRebuli zomebi procesis droulad warmarTvis TvalsazrisiT.

rekomendaciebi:

saWiroa, vizebis liberalizaciis procesi da masTan dakavSirebuli sistemuri cvlilebebi gaxdes ufro gamWvirvale da arasamTavrobo seqtors mieces meti SesaZlebloba, wvlili Seitanos procesis efeqturad warmarTvaSi Tavisi saeqsperto mosazrebebiTa da rekomendaciebiT. rogorc amas moldovis da sxva qveynebis gamocdileba gviCvenebs, procesis warmatebuli da drouli ganxorcieleba ganpirobebulia sazogadoebis mxridan cvlilebebisTvis mzaobiT da maTi mxardaWeriT. vfiqrobT, saWiroa am urTierTobebis institucionalizacia, rac gaaZlierebs mTavrobasa da samoqalaqo sazogadoebis Soris TanamSromlobas da xels Seuwyobs rekomendaciebis jerovnad Sesrulebas. am mimarTulebiT sasargeblo iqneba uwyebaTaSorisi komisiis Sexvedrebis Sedegebze informacia xelmisawvdomi gaxdes dainteresebuli mxareebisTvis an moxdes mTavarobasa da samoqalaqo seqtors Soris araformaluri perioduli Sexvedrebis organizeba vizebis liberalizaciis Sida samoqmedo gegmis progresis gansaxilvelad, sadac warmodgenili iqneba miRweuli Sedegebi, ZiriTadi gamowvevebi da ganxiluli iqneba monawileTa Sefasebebi Tu rekomendaciebi. aseve, mniSvnelovania, vizebis fasilitaciis samTavrobo komisiis Sexvedrebis paralelurad, arsebobdes formati, sadac samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebi erTmaneTs Sexvdebian da gauziareben mimdinare procesTan dakavSirebul mosazrebebs da SeniSvnebs. es sasargeblo iqneba orive mxarisTvis, gansakuTrebiT gamovlenili problemebis gadaWris mimarTulebiT.

sazogadoebis informireba da masTan komunikacia

sazogadoebrivi cnobiereba zogadad evrokavSiris da saqarTvelos mier masTan gaformebuli xelSekrulebebis Sesaxeb sakmaod dabalia. sazogadoebas ar aqvs informacia, ras niSnavs konkretuli SeTanxmeba, ra kriteriumebs moicavs igi da ra gavlena aqvs mas maT yoveldRiur cxovrebaze. evrokavSirSi integracia xSirad aris politikuri diskusiis sagani, Tumca ar xdeba sazogadoebis informireba imis Sesaxeb, Tu ra sargeblis momtani SeiZleba iyos konkretuli SeTanxmeba an ra gamowvevebi arsebobs masTan dakavSirebiT.

evrokavSirSi uvizo mimosvla erTi SexedviT popularuli Temaa qarTul sazogadoebaSi, Tumca informirebulobis done Tavad vizebis liberalizaciis procesze, masSi gaTvaliswinebul valdebulebebze da Sedegebze sakmaod dabalia. metic, sazogadoebis udides nawils ar aqvs informacia im konkretul sargebelze, rasac, magaliTad, vizebis fasilitaciis xelSekruleba sTavazobs maT. gansakuTrebiT dabalia axalgazrdobis da studentebis cnobierebac am Temis irgvliv,28 es jgufi ki warmoadgens erT-erTi miznobriv jgufs am procesSi.

aseve, sazogadobis udides nawils ar esmis, ra pirobebs moicavs vizebis liberalizaciis procesis saboloo mizani - evrokavSirTan uvizo mimosvlis reJimi. arazusti da arasakmarisi informaciis miwodebis Sedegad xSirad sazogadoebaSi iqmneba araswori molodinebi, radgan evrokavSirTan uvizo mimosvla saSualo moqalaqisTvis xSirad asocirdeba teritoriaze cxovrebis da muSaobis uflebasTan. amitom maqsimalurad unda iqnas acilebuli sazogadoebaSi mcdari molodinebis Seqmna da ufro mkafiod unda iyos ganmartebuli uvizo mimosvlis pirobebi.

28 ინტერვიუ სალომე ბულიასთან, ანალიტიკოსი, „ევროპული ინიციატივა-ლიბერალური აკადემია თბილისი“.

14 15

dabalia mediis interesic aRniSnuli sakiTxis mimarT. medias ZiriTadad ainteresebs masStaburi movlenebi an maRali rangis vizitebi. magaliTad, media aRniSnul sakiTxs aSuqebda vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis miRebis dros, roca evrokavSiris komisari sesilia malstromi saqarTveloSi imyofeboda. Tumca am periodis Semdeg es Tema ar yofila aqtualuri. aseve, aRsaniSnavia, rom Tavad mediaSi informaciis gaSuqeba xdeba zogadad da ar konkretdeba SeTanxmebaSi Tu xelSekrulebaSi gaTvaliswinebuli is ZiriTadi punqtebi, romliTac icvleba arsebuli mdgomareoba, rasac gavlena aqvs moqalaqeebis uflebebsa da SesaZleblobebze.

moldovaSi ganviTarebulma movlenebma antidiskriminaciuli kanonis miRebis dros cxadyo, ramdenad mniSvnelovania sazogadoebis sworad informirebuloba. moldovaSi moxda kanonis mxolod im nawilis apelireba, romelic seqsualur umciresobebs exeboda, ramac gamoiwvia evrokavSiris imijis Selaxva da proevropuli mTavrobis mimarT mxardaWeris kleba.

saqarTvelos mTavrobam SeimuSava evrointegraciis sakiTxTa komunikaciis strategia, xolo Sesabamisi samoqmedo gegma 2013 wlis dekemberSi daamtkica.29 samoqmedo gegmaSi gawerili RonisZiebebis ganxorcieleba 2014 wlis ianvridan unda daiwyos, Sesabamisad, aucilebelia samoqmedo gegmaSi gaTvaliswinebuli RonisZiebebis aqtiuri monitoringi da im meqanizmebis ganviTareba, rac Seafasebs strategiis implementaciis xarisxs da efeqturobas samoqalaqo cnobierebis amaRlebis kuTxiT.

rekomendaciebi:

vfiqrobT, procesis dinamikisTvis arsebiTia samoqalaqo cnobierebis amaRleba da sazogadoebis informireba imis Sesaxeb, Tu ras gulisxmobs vizebis liberalizaciis procesi da ras niSnavs evrokavSirTan uvizo mimosvla. aucilebelia, droulad da efeqturad iyos SemuSavebuli Sesabamisi sainformacio kampaniebi, sareklamo rgolebi, romlebic gava centraluri da regionuli televiziebiT. aseve mniSvnelovania mTavrobis aqtiuri TanamSromloba samoqalaqo seqtorTan, raTa sainformacio kampania iyos miznobriv jgufebze gaTvlili, masStaburi da Sedegze orientirebuli. aucilebelia, mosaxleoba gaTviTcnobierebuli iyos imis Sesaxeb, ra etapzea qveyana vizebis liberalizaciis procesSi da ra vadebSi igegmeba procesis dasruleba.

gansakuTrebiT mniSvnelovnad migvaCnia, rom mTavrobam moaxdinos resursebis mobilizeba sazogadebis sworad informirebisTvis, gansakuTrebiT im Temebis irgvliv, romlebic yvelaze sensitiuria sazogadoebaSi - antidiskriminaciuli kanoni da regionuli an umciresobaTa enebis evropuli qartia. am mxriv Cveni rekomendaciaa masStaburi sainformacio kampaniis warmoeba, kerZod, sareklamo-sainformacio klipebi, sainformacio broSurebi, mrgvali magidebi da adgilobriv mosaxleobasTan Sexvedrebi. aRniSnuli unda emsaxurebodes sazogadoebisTvis gasageb enaze informaciis miwodebas evrointegraciis instrumentebze, qveynis mier aRebul valdebulebebze, xelSekrulebebSi gaTvaliswinebul principebze da im meqanizmebze, romelTa saSualebiTac saqarTvelo apirebs aRniSnuli principebis damkvidrebas. mniSvnelovania aRniSnuli sainformacio resursebis ganTavseba internet-sivrcesa da socialur qselebSi.

antidiskriminaciuli kanoni

antidiskriminaciuli kanonis miReba erT-erT mTavar gamowvevad rCeba qveyanaSi da vfiqrobT, rom aRniSnuli sakiTxi SeiZleba gaxdes mwvave dapirispirebis sagani sazogadoebis farTo wreebSi. zogadad, umciresobaTa uflebebis dacva sakmaod problemuri Temaa Cveni qveynisTvis, 2013 wlis 17 ivliss ganviTarebulma movlenebma ki cxadyo, rom sazogadoebrivi azri da ganwyobebi mkveTrad ewinaaRmdegeba samoqmedo gegmaSi gaweril principebsa da rekomendaciebs,

29 სახელმწიფო მინისტრის აპარატი ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის საკითხებში, ევროინტეგრაციის საკითხთა კომუნიკაციის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა, იხ. http://www.eu-nato.gov.ge/ge/news/4910

16 17

rac, umeteswilad, gamowveulia dabali informirebulobiT da antidasavluri da konservatuli jgufebis SesaZleblobebiT, mniSvnelovani gavlena iqonion sazogadoebrivi azris formirebaze. amasTan, migvaCnia, rom arsebobs didi safrTxe, antidiskriminaciuli kanonis miRebis dros gakeTdes provokaciuli gancxadebebi sxvadasxva jgufebis mxridan da aman cudad imoqmedos evrokavSirTan integraciis mxardaWeraze.

Cveni azriT, aucilebelia momzadebuli antidiskriminaciuli kanonproeqtis dagegmil ganxilvebSi arasamTavrobo seqtorTan aqtiuri TanamSromloba da maTi SeniSvnebis gaTvaliswineba, iseve rogorc maTi SesaZleblobebis gamoyeneba. kanonproeqtis bolo versiis Tanaxmad, diskriminaciis faqtebis gamovlenaze da Sedegebis aRmofxvraze Tanasworobis dacvis inspeqtori imuSavebs. mas saqarTvelos parlamenti 4 wlis vadiT airCevs, kandidatebs ki umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebi da is arasamTavrobo organizaciebi waradgenen, romelTa muSaobis erT-erTi sfero adamianis uflebebia. inspeqtori aRWurvili iqneba diskriminaciis winaaRmdeg efeqturad sabrZolveli qmediTi meqanizmebiT.30 Tumca am procesSi yvelaze mniSvnelovani Tavad institutis efeqturi funqcionirebaa. magaliTad moldovaSi Tanasworobis sabWos araefeqturi muSaobis erT-erTi mizezi arasakmarisi finansuri resursebia. Sesabamisad, gasaTvaliswinebelia, ramdenad sakmarisi iqneba inspeqtoris institutis efeqturad muSaobisTvis is finansuri resursi, romelic saxelmwifo biujetidan gamoiyofa.

amasTan, migvaCnia, rom saWiroa sazogadoebis da am procesSi CarTuli dainteresebuli mxareebis cnobierebis amaRleba im principebis garSemo, rasac antidiskriminaciuli kanoni iTvaliswinebs. gansakuTrebiT imis gaazreba, rom diskriminacia aris gansazRvruli niSniT Tanasworuflebiani adamianebis mimarT gansxvavebuli mopyroba da es kanoni ar exeba mxolod seqsualuri umciresobebis diskriminacias. sazogadoebasTan axlo komunikaciis da cnobierebis amaRlebis gareSe garTuldeba miRebuli sakanonmdeblo da instituciuri CarCos efeqturi implementacia, radgan saWiroa arsebobdes konkretuli politikis sajaro legitimuroba da mas axldes sazogadoebrivi mobilizeba. Zalze mniSvnelovania, mTavrobam nebismieri diskriminaciis faqti, Zaladoba Tu adamianTa Tanasworuflebianobis darRveva sajarod dagmos da miiRos yvela saWiro zoma, raTa ar dauSvas adamianTa Soris dapirispireba religiuri, eTnikuri Tu sxva kuTvnilebis safuZvelze.

rekomendaciebi:

gasaTvaliswinebelia moldovis gamocdilebis gaziareba ori mimarTulebiT: gaaqtiurdes dialogi eklesiasTan da mediasTan, raTa Semcirdes TemiT provocirebis riskebi da, meore mxriv, ufro aqtiurad warmoCindes evrointegraciis sargebeli da mniSvneloba, raTa ar moxdes sazogadoebis mxardaWeris kleba evropasTan integraciis mimarTulebiT, gansakuTrebiT regionSi ruseTis gaaqtiurebi fonze.

aseve, mosalodneli mwvave dapirispirebis asarideblad, saWiroa samoqalaqo seqtorTan aqtiuri TanamSromlobis fonze SemuSavdes zomebi, romlebic xels Seuwyobs sazogadoebaSi azris formirebas da mzaobas cvlilebebis mimarT. am SemTxvevaSi arsebiTia, SemuSavdes sworad gaTvlili sainformacio kampania, romelic gansazRvravs antidiskriminaciuli kanonis mTavar amocanebs da miznebs. saWiroa, sazogadoebam miiRos informacia imis Taobaze, rom es kanoni emsaxureba zogadad adamianebis uflebebis dacvas da krZalavs nebismieri saxis diskriminacias, rom is Tanabrad icavs nebismier umciresobas. saWiroa am zomebis droulad SemuSaveba, raTa kanonis miRebis Semdeg samarTlebrivi da instituciuri cvlilebebis implementacia iyos mdgradi da Seuqcevadi procesi.

30 კანონპროექტის თანახმად, ინსპექტორი უფლებამოსილი იქნება, დამრღვევს დააკისროს, ერთი მხრივ, დისკრიმინაციის შედეგების აღმოსაფხვრელად აუცილებელი ღონისძიებები და, მეორე მხრივ, ჯარიმა. დისკრიმინაციის განმახორციელებელი ვალდებულია, შეასრულოს თანასწორობის დაცვის ინსპექტორის გადაწყვეტილება და წარუდგინოს მას შესაბამისი წერილობითი ანგარიში. თანასწორობის დაცვის ინსპექტორის გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა იწვევს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ პასუხისმგებლობას.

16 17

aucilebelia moxdes administraciuli da finansuri resursebis Sesabamisi generireba kanonis inspeqtoris institutis Sesabamisi administraciuli da adamianuri resursebiT aRWurvisTvis, raTa man SeZlos efeqturi muSaoba, droulad moaxdinos saCivrebis ganxilva da awarmoos aqtiuri dialogi mTavrobasTan identificirebuli problemebis aRmosafxvrelad. mkafiod unda gaimijnos saxalxo damcvelis da aRniSnuli institutis uflebamosilebebi da amis Sesaxeb unda ecnobos sazogadoebas, radgan arsebuli praqtikiT saxalxo damcveli moiazreba diskriminaciul faqtebze reagirebis mTavar instrumentad, Tumca misi gadawyvetilebebi mxolod rekomendaciul xasiaTs atarebs da ar iTvaliswinebs sanqciebis dawesebas.

regionuli an umciresobaTa evropuli enebis qartia

vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis meoTxe bloki iTvaliswinebs `regionuli an umciresobaTa enebis evropuli qartiis“ principebis damkvidrebas qveynis kanonmdeblobaSi. vfiqrobT, aRniSnuli sakiTxi warmoadgens erT-erT gamowvevas qveynisTvis, gansakuTrebiT mimdinare adgilobrivi TviTmmarTvelobis reformis fonze, radgan ar aris gansazRvruli, rogor unda moxdes rekomendebuli cvlilebebis asaxva qveynis kanonmdeblobaSi. am sakiTxze samuSaod Seqmnilia samTavrobo komisia, Tumca ar aris cnobili, ra meqanizmebi SeimuSava komisiam arsebul gamowvevebTan dakavSirebiT, an ra vadebSi moxdeba Sesabamisi RonisZiebebis gatareba.

rekomendaciebi:

saWiroa axlo konsultaciebi mosaxleobasTan da samoqalaqo seqtorTan. mniSvnelovania mosaxleobis gaTviTcnobiereba Tavad qartiis principebis Sesaxeb, ra aris misi miznebi da amocanebi. aRniSnuli sakiTxi sakmaod riskis Semcveli movlena SeiZleba gaxdes qarTuli realobis da sazogadoebrivi ganwyobis gaTvaliswinebiT, radgan garkveul jgufebs SeuZliaT moaxdinon dagegmili cvlilebebis araswori interpretireba, ramac SeiZleba daabrkolos procesebi. aseve, mosaxleobam unda icodes qartiis erT-erTi mTavari principis Sesaxeb, romlis mixedviTac umciresobaTa an regionuli enebis ganviTarebam ziani ar unda miayenos pirveladi enis codnas da gavrcelebas.

regionuli an umciresobaTa enebis Sesaxeb evropuli qartiis“ Taobaze saqarTvelos valdebulebis SesrulebasTan dakavSirebiT rekomendaciebis SemmuSavebeli uwyebaTaSorisi komisiis muSaoba unda iyos ufro Ria da efeqturi, periodulad unda xdebodes miRebuli gadawyvetilebebis Tu arsebuli midgomebis gacnoba farTo sazogadoebisTvis da dainteresebuli mxareebisTvis. mniSvnelovania vicodeT, ra RonisZiebebis gatareba igegmeba qartiis principebis kanonmdeblobaSi asaxvis TvalsazrisiT.

migraciis sfero da TavSesafris maZiebelTa ricxvis zrda

vizebis liberalizaciis procesSi erT-erTi wamyvani Tema migraciis marTva da masTan dakavSirebuli sakanonmdeblo da instituciuri CarCos mowesrigebaa. marTalia, qveyanaSi dainerga sakanonmdeblo cvlilebebi da Sesabamisi uwyebebi ganagrZoben samoqmedo gegmaSi gaTvaliswinebuli kriteriumebis danergvas, magram, qveynis mier miRweuli progresis miuxedavad, arsebobs garkveuli gamowvevebi: cirkularuli migraciis ganviTareba, migrantTa informirebuloba maTi uflebebis Sesaxeb, aralegalur migraciasTan brZola da sainformacio kampaniis warmoeba miznobrivi jgufebisTvis. aseve, erT-erT gamowvevad rCeba Sesabamisi analitikuri sistemis Seqmna, romelic gaaerTianebs sxvadasxva uwyebis bazebs da Seqmnis informaciis gacvlis saSualebas, romelze dayrdnobiTac SesaZlebeli iqneba monacemTa analizi da problemebis ukeT identificireba. am etapisTvis SemuSavebulia koncefcia, romelic gansazRvravs aRniSnuli analitikuri sistemis Seqmnis pirobebs, Tumca rTulia imis gansazRvra, ramdenad droulad moxdeba am sistemis Seqmna da gamoyeneba.

18 19

aseve, saqarTvelosTvis erT-erT gamowvevas warmoadgens evrokavSiris qveynebSi TavSesafris maZiebelTa maRali maCvenebeli. 2012 wels TavSesafris maZiebelTa ricxvi 10,830-s Seadgenda, xolo 2013 wlis mxolod mesame kvartlis monacemebiT es ricxvi 6,705-s Seadgens.31 aRsaniSnavia, rom safrangeTma 2013 wlis 16 dekembers saqarTvelos mianiWa e.w usafrTxo“ qveynis kategoria, rac gulisxmobs imas, rom pirebi, romlebic safrangeTSi TavSesafris maZiebelTa statusiT midian, ver miiReben TavSesafars da ar daiSvebian qveyanaSi iqamde, vidre ganacxadi ganxilvis procesSi iqneba.32 aRmosavleT partniorobis sxva qveynebis monacemebTan SedarebiT TavSesafris maZiebelTa maRali ricxvi mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens saqarTvelosTvis, radgan es pirdapir kavSirSia qveyanaSi demokratiul da socialur fonTan. imisaTvis, rom evrokavSiris wevrma qveynebma SeaCeron TavSesafris maZiebelTa miReba TavianT qveynebSi, saqarTvelo unda gadavides e.w. `usafrTxo“ qveynebis siaSi, rac pirdapir kavSirSia qveyanaSi ganxorcilebuli reformebis xarisxTan da mdgradobasTan.

rekomendaciebi:

droulad unda moxdes analitikuri sistemis danergva da misi samuSao reJimSi moyvana, raTa moxdes Sesabamis monacemTa Segroveba da analizi. mniSvnelovania uwyebebs Soris informaciis gacvlis procesi iyos Ria, raTa ukeT da droulad moxdes arsebuli xarvezebis identificireba. aseve, mniSvnelovania cirkularuli migraciis ganviTarebisTvis Sesabamisi kvlevebis warmoeba partniori qveynebis Sromis bazris moTxovnebze, iseve, rogorc ganaTlebis aRiarebisa da profesiuli gadamzadebis samarTlebrivi da instituciuri CarCos mowesrigeba umokles vadaSi. amasTan, saWiroa sainformacio kampaniis warmoeba sazRvargareT dasaqmebis msurvelTaTvis, raTa moxdes sazogadoebis informireba cirkularul migraciaSi maTi CarTvis SesaZleblobebze.

mniSvnelovania, mTavrobis mxridan moxdes TavSesafris maZiebelTa Sesaxeb informaciis analizi, maTi kategoriis, asakis da sxva monacemebis dadgena, raTa moxdes am monacemebis Sefaseba da miznobrivi jgufebis gansazRvra. amisaTvis saxelmwifom aqtiurad unda iTanamSromlos evrokavSiris Sesabamis struqturebTan da gamoiTxovos Sesabamisi informacia.

mwvane sazRvris marTva da trefikingTan brZola

saqarTvelosTvis, vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis meore blokis kriteriumebis gaTvaliswinebiT, erT-erT gamowvevas warmoadgens mwvane sazRvris marTva. kvlevis am etapze ar aris demarkirebuli mwvane sazRvris 29% somxeTTan, xolo 34% - azerbaijanTan.33 evrokavSirisTvis arsebiTia, qveyana akontrolebdes mwvane sazRvars da iq ganTavsebuli iyos Sesabamisi infrastruqtura. aRniSnuli Tema aseve unda iyos gaTvaliswinebuli momavali periodis sazRvris integrirebuli marTvis strategiaSi, romelic amJamad SemuSavebis procesSia. aseve, ar aris cnobili, arsebobs Tu ara konkretuli SeTanxmeba somxeTis da azerbaijanis mxareebTan sazRvrebze Sesabamis TanamSromlobaze an moklevadian gegmebze am mimarTulebiT.

qveynisTvis problemuri gaxda trefikingTan brZolis sakiTxic. 2013 wels adamianis trefikingis monitoringis da mis winaaRmdeg brZolis saxelmwifo ofisis aSS departamentis bolo angariSis mixedviT, saqarTvelos pozicia adamianTa trefikingis kuTxiT gauaresda da qveyanam pirvelidan meore kategoriaSi gadainacvla.34 saqarTvelos oficialur uwyebebSi

31 Eurostat, თავშესაფრის მაძიებლების რიცხვი ქვეყნების მიხედვით, 2013, იხ. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-QA-13-016/EN/KS-QA-13-016-EN.PDF32 ევროკავშირის ქვეყნებში თავშესაფრის მაძიებელთა მონაცემთა ბაზა, იხ. http://www.asylumineurope.org/news/31-12-2013/albania-georgia-and-kosovo-added-french-list-safe-countries-origin33 COM(2013) 808.34 აშშ სახელმწიფო დეპარტამენტი, ტრეფიკინგის მონაცემთა შესახებ 2013 წლის ანგარიში, ივნისი 2013, იხ. http://www.state.gov/documents/organization/210739.pdf

18 19

acxadeben, rom aRniSnulis mizezia acdena saangariSgebo vadebSi, radgan 2013 wlis meore kvartalSi dawyebuli gamoZiebebi, romlebic amJamad mimdinareobs, ar eqceva saxelmwifo departamentis 2013 wlis saangariSgebo periodSi. vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis erT-erTi kriteriumia trefikingis winaaRmdeg brZolis gaRrmaveba da kanonmdeblobis efeqturi implementacia, Sesabamisad, saqarTvelos gadasvla meore kategoriaSi cudad moqmedebs qveynis progresze am mimarTulebiT.

rekomendaciebi:

miuxedavad imisa, rom sazRvrebis demarkacia da mwvane sazRvris efeqturi marTva dakavSirebulia rig politikur sakiTxebTan, vfiqrobT, saWiroa, am mxriv daCqardes muSaoba da gadaidgas proaqtiuri nabijebi, gansakuTrebiT somxeTTan da azerbaijanTan mwvane sazRvarze sazRvris marTvis Sesabamisi infrastuqturis da teqnologiebis gaumjobesebis mimarTulebiT, radgan, evrokavSirisTvis da wevri qveynebis usafrTxoebis principebis gaTvaliswinebiT, arsebiTia, srulad xdebodes qveynis sazRvris marTva da kontroli.

trefikingis winaaRmdeg mimarTuli RonisZiebebis ganmaxorcielebeli uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWos muSoba unda iyos ufro efeqturi, misi mxridan unda moxdes monacemebis myisieri gacvla, raTa saerTaSoriso organizaciebis angariSebSi qveynis mdgomareoba proporciulad aisaxos da aman gavlena ar moaxdinos qveynis saerTaSoriso imijze. aseve, vfiqrobT, rom unda amoqmeddes ufro Zlieri usafrTxoebis da kontrolis meqanizmebi trefikingis aRkveTis mimarTulebiT. informacia da pirTa daxasiaTeba, romlebic iReben momsaxurebas, unda iyos sajaro, rac xels Seuwyobs sxva dainteresebul mxareebs, awarmoon kvleva da informaciis Sesabamisi analizi.

lobireba evrokavSiris doneze politikuri gadawyvetilebis misaRebad

yvela im procesis warmatebulad dasasruleblad, romelic aRmosavleT partniorobis farglebSi mimdinareobs, aucilebelia evrokavSiris mxridan politikuri nebis arseboba, gansakuTrebiT roca es exeba evrokavSiris sabWos gadawyvetilebas. aseve, aRsaniSnavia, rom evrokavSirSi yovelTvis arsebobs iseTi qveynebi, romlebsac SedarebiT mkacri migraciuli politika aqvT da skeptikurad arian ganwyobilni evrokavSirSi uvizo mimosvlis mimarT. Sesabamisad, aucilebelia am qveynebTan ufro aqtiuri muSaoba rogorc diplomatiur, ise teqnikur doneze uflebamosil uwyebebTan komunikaciis TvalsazrisiT.

magaliTad, moldovam, miuxedavad imisa, rom amomwuravad ver daakmayofila vizebis liberalizaciis procesSi gaTvaliswinebuli kriteriumebi, aqtiurad daiwyo miRwuli warmatebebis lobireba. marTalia, qveyanas ar hqonda lobisturi resursi Tavad briuselis doneze, magram is cdilobda, gaeRrmavebina diplomatiuri TanamSromloba wevr qveynebTan, gaexsna axali saelCoebi, Caetarebina Sexvedrebi, prezentaciebi wevri qveynis uwyebebTan teqnikur doneze, raTa maqsimalurad yofiliyo warmoCenili qveynis warmateba da miRwevebi konkretul sferoebSi.

aseve, gasaTvaliswinebelia, rom vizebis liberalizaciis procesSi arsebiTi roli eniWeba evrokavSiris wevri qveynebis Sinagan saqmeTa saministroebis pozicias da maT gadawyvetilebas. Sesabamisad, wevri qveynebis es uwyebebi warmoadgenen warmatebis lobirebis umTavres samiznes. evrokavSiris doneze politikuri gadawyvetilebis misaRwevad saWiroa wevri saxelmwifoebis Tanxmoba evrokavSiris sabWos gadawyvetilebis miRebis procesSi. am mxriv ki mniSvnelovania e.w. `skeptikuri qveynebis“ mxardaWeris mopoveba, romelTac xmebis didi umravlesoba gaaCniaT - safrangeTi, germania, didi britaneTi, italia, espaneTi da holandia.

20 21

rekomendaciebi:

saqarTvelosTvis uvizo reJimis SemoRebisaTvis yvelaze mTavari swored evrokavSiris doneze politikuri gadawyvetilebaa. Sesabamisad, saWiroa gaRrmavdes da gaaqtiurdes TanamSromloba ara marto wevri qveynebis sagareo uwyebebTan, aramed maT Sinagan saqmeTa saministroebTan. sasargeblo iqneba Sesabamisi mokle publikaciis da videorgolis Seqmna, romelic gamoyenebuli iqneba prezentaciebis dros, oficialur Tu araoficialur Sexvedrebze, forumebze, miRweuli warmatebis da gatarebuli reformebis maqsimalurad warmosaCenad, aseve qveynis progresis aRsaniSnavad vizebis liberalizaciis gegmis implementaciis procesSi.

mniSvnelovania, gaaqtiurdes TanamSromloba yvela im uwyebasTan, romelic evrokavSiris doneze CarTulia politikuri gadawyvetilebis miRebis procesSi; mniSvnelovania aqtiuri kontaqtebis damyareba evroparlamentis sagareo urTierTobebis (AFET), samoqalaqo Tavisuflebis, iusticiisa da Sinagan saqmeTa komitetTan (LIBE) da am komitetebis mTavar momxseneblebTan. aseve, unda damyardes aqtiuri kontaqtebi politikur jgufebTan, radgan evroparlamenti TamaSobs mniSvnelovan rols briuselis doneze saboloo gadawyvetilebis miRebis rgolSi. gasaTvaliswinebelia isic, rom evropaSi SeiniSneba memarjveneebis gaaqtiureba: kvlevebis mixedviT, evroparlamentis 30% 2014 wlis arCevnebSi SesaZloa memarjvene ZalebiT dakompleqtdes35, amitom, sasargeblo iqneboda Sesabamisi kontaqtebis gaRrmaveba. evrokavSiris sabWoSi gadawyvetilebis misaRebad saWiroa xmaTa umravlesobis dagroveba, amdenad, saWiroa bevri xmis mqone qveynebTan (safrangeTi, germania, didi britaneTi, espaneTi) ufro aqtiuri lobirebis warmoeba.

qarTulma mxarem unda gaiTvaliswinos, rom lobireba unda asaxavdes procesis sargeblianobas orive mxarisTvis, rac gulisxmobs Semdegs: erTi mxriv, esaa gatarebuli reformebis mniSvneloba qveynisTvis da, meore mxriv, xdeba xelis Sewyoba evrokavSiris sazRvrebis usafrTxoebisTvis da dacvisTvis, gansakuTrebiT aralegaluri migraciis da organizebuli danaSaulis mimarTulebiT. aqcenti unda gakeTdes im sakiTxebis warmoCenaze, sadac evrokavSirisTvis aucilebelia saqarTvelosTan TanamSrobloba (organizebuli danaSauli, terorizmi, trefikingi, narkotikebiT vaWroba), raTa SenarCunebuli iqnas stabiluroba da danaSaulebrivi qmedebebi ar moxdes evrokavSiris sazRvrebTan axlos.

okupirebuli teritoriebi da ruseTis gaaqtiureba regionSi

saqarTvelosTvis evropisken swrafva grZelvadiani ganviTarebisa da demokratizaciis sawindaria. saqarTvelos evrointegraciis gzaze progresi bunebrivad ukavSirdeba okupirebuli teritoriebis momavals. evrokavSiris meqanizmebi da SeTanxmebebi, romelSic saqarTvelo monawileobs (asocirebis xelSekruleba, Rrma da yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis sivrcis SeTanxmeba, vizebis liberalizacia da sxv.), qmnis imis potencials, rom saqarTvelo gaxdes ufro mimzidveli da okupirebuli regionebi dainteresdnen evropuli perspeqtiviT.

uvizod gadaadgilebis perspeqtiva gazrdis okupirebul teritoriebze mcxovrebi mosaxleobis motivacias, miiRon qarTuli pasportebi, radgan uvizo reJimis SemoRebis SemTxvevaSi maTac SeZlon evrokavSirSi gadaadgileba, Tumca arsebobs bevri gamowveva, rac abrkolebs am perspeqtivas - bolo dros ukrainaSi ganviTarebulma movlenebma cxadyo, rom ruseTi maqsimalurad Seecdeba, SeaCeros regionis qveynebis (maT Soris, saqarTvelos) kavSirebis gaRrmaveba evrokavSirTan. am konteqstSi aseve sagulisxmoa ruseTis swrafva, Tavad miiRos liberaluri savizo reJimi evropasTan. 2013 wlis oqtomberSi ruseTis sagareo saqmeTa ministrma, sergei lavrovma ganacxada, rom saberZneTis prezidentobis dros, ruseTi elodeba evrokavSirTan savizo dialogSi TanamSromlobis ganaxlebas. saberZneTma ukve gaaJRera,

35 კვლევა ევროპარლამენტის 2014 წლის არჩევნების შესახებ, ლონდონის ეკონომიკისა და ბიზნესის სკოლა, დეკემბერი, 2013, იხ. http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2013/12/03/the-2014-european-parliament-elections-will-see-populist-parties-make-gains-but-they-will-remain-a-battle-for-control-between-mainstream-parties/

20 21

rom is apirebs moskovis da briuselis urTierTobebis win wamowevas da, Sesabamisad, vizebis fasilitaciis procedurebis gaRrmavebas rusi moqalaqeebisTvis,36 rac evropaSi turizmis industriis erT-erT mniSvnelovan wyaros warmoadgens. miuxedavad imisa, ramdenad realuria ruseTsa da evrokavSirs Soris uvizo reJimis SemoReba, ruseTis politika rCeba erT-erT gamowvevad saqarTvelosTvis, gansakuTrebiT ruseTis mier okupirebul teritoriebze mcxovrebi mosaxleobisaTvis aralegalurad ganxorcielebuli pasportizaciis TvalsazrisiT.

vizebis liberalizacia, iseve rogorc Rrma da yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis Sesaxeb SeTanxmeba moiazreba, rogorc okupirebuli regionebis etapobrivi reintegraciis erT-erTi elementi da arsebiTia, iq mcxovrebi mosaxleobisTvis saqarTvelo warmoadgendes evrokavSirTan daaxloebul qveyanas, romelic iziarebs dasavlur faseulobebs da ganxorcielebuli reformebis fonze evrokavSiri mzad iqneba, masTan SemoiRos uvizo reJimi.

vilniusis samitis Semdgomi periodi mniSvnelovan gamowvevebTan aris dakavSirebuli saqarTvelosTvis, gansakuTrebiT regionSi ruseTis gaaqtiurebis fonze. xelisuflebas ar aqvs Camoyalibebuli, Tu rogor unda gaumklavdes ruseTis mosalodnel gaaqtiurebas. aRniSnuli gamowvevebi ki Seamcirebs saqarTvelos xelisuflebis lavirebis SesaZleblobas da aiZulebs mas, miiRos konkretuli gadawyvetilebebi. amitom arsebiTia, qveyanaSi sworad moxdes Zalebisa da resursebis mobilizeba saimisod, rom saqarTvelos evropuli arCevani darCes qveynis mTavar prioritetad. mniSvnelovania, evrointegraciis procesi gaxdes Seuqcevadi da ar moxdes misi Seferxeba politikuri ambiciebis Tu dapirispirebis xarjze, raTa qveyanam gaerTianebuli ZalebiT da resursebiT uzrunvelyos procesis mdgradoba.

rekomendaciebi:

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, saWiroa iseTi mdgradi zomebis da meqanizmebis SemuSaveba, romlebic xels Seuwyobs okupirebul regionebTan kavSirebis gaRrmavebas. saqarTvelos mTavroba unda iyos proaqtiuri da unda Seiqmnas meti berketi mxareebs Soris informaciis gacvlisTvis. am TvalsazrisiT arsebiTia samoqalaqo sazogadoebis CarTuloba procesSi. saWiroa, moxdes evrokavSirsa da saqarTvelos Soris urTierTobebis popularizacia da am sakiTxze cnobierebis amaRleba, iseve, rogorc soxumis da cxinvalis mxareebis aqtiuri informireba konkretuli sargeblis Sesaxeb.

saqarTvelom aseve unda izrunos imaze, rom evrokavSirma aqtiurad gamoiyenos diplomatiuri meqanizmebi, raTa warmoCindes saqarTvelos warmateba da is mimzidveli gaxdes soxumisa da cxinvalisTvis. samoqalaqo seqtori aseve aqtiurad unda CaerTos im ideebis generirebaSi da instrumentebis kvlevaSi, rac aRniSnul meqanizmebSi am regionebis etapobriv CarTulobas Seuwyobs xels.

zemoT CamoTvlili zomebis SemuSavebisTvis aucilebelia, procesi iyos Ria da gamWvirvale, raTa samoqalaqo seqtorsac da farTo sazogadoebas orive mxridan hqondes informaciuli wvdoma mimdinare movlenebze. saWiroa, saqarTvelos mTavrobam droulad Seasrulos aRebuli valdebulebebi da evrointegraciisken svla ar Seferxdes Sida politikis mizeziT. saxelmwifos nabijebi evrointegraciis mimarTulebiT unda iyos mdgradi da sistemuri xasiaTis.

36 Hurriy Daily News, „რუსეთი ელოდება ევროკავშირთან უვიზო მიმოსვლაზე მოლაპარაკებების განახლებას“, 30 ოქტომბერი, 2013, იხ. http://www.hurriyetdailynews.com/russia-looks-forward-to-restart-talks-on-eu-visa-deal.aspx?pageID=238&nID=57123&NewsCatID=359

22

daskvnaevrokavSirTan uvizo mimosvlis idea aqtualuria qarTul sazogadoebaSi, Tumca naklebad

imarTeba sajaro ganxilvebi da diskusia Tavad vizebis liberalizaciis procesze da masTan dakavSirebul gamowvevebze. procesis gaumWvirvalobis da sainformacio kampaniis ararsebobis gamo samoqalaqo cnobiereba vizebis liberalizaciis dinamikaze jer kidev dabalia, rac, Cveni azriT, iwvevs mcdar molodinebs sazogadoebaSi. aseve, sazogadoebas ar aqvs gaTviTcnobierebuli is valdebulebi, rac qveyanas aqvs aRebuli da romlis Sesrulebac uSualo kavSirSia vizebis liberalizaciis procesTan da evrokavSirSi ufro Rrma axlo integraciasTan.

procesis sajaro legitimurobis nakleboba yvelaze mkveTrad SeiZleba aisaxos miRebuli kanonmdeblobisa Tu politikis implementaciis procesSi, romelic warmoadgens samoqmedo gegmis meore komponents. amitom, saWiroa, ukeT ganisazRvros procesSi arsebuli gamowvevebi da gaaqtiurdes samoqalaqo seqtorTan TanamSromloba, raTa qveyanam droulad SeZlos meore fazaze gadasvla da maqsimalurad acilebuli iqnas is dabrkolebebi, ramac SeiZleba Seanelos Tavad procesis dinamika.

vizebis liberalizaciis samoqmedo gegmis droulad Sesruleba (aseve, asocirebis xelSekrulebis dadgenil vadaSi xelmowera) mniSnelovani faqtoria qveynis evrointegraciis gzaze, gansakuTrebiT regionSi ruseTis gaaqtiurebis fonze, romelic yvela resursiT Seecdeba, daabrkolos regionis qveynebis, maT Soris saqarTvelos, instituciuri kavSirebis gaRrmaveba evrokavSirTan, gansakuTrebiT uvizo reJimis da ekonomikuri integraciis TvalsazrisiT. Sesabamisad, saWiroa mTavroba iyos proaqtiuri mosalodneli gamowvevebis mimarT, ZalTa sruli mobilizebiT miiyvanos evrointegraciis procesi dasaxul miznamde da uzrunvelyos reformebisa da evropuli principebis danergvis mdgradoba.

`saqarTvelos strategiuli kvlevebis instituti~

mcxeTis quCa 19/21a, 0179, Tbilisi, saqarTvelo, tel/faqsi: +995 32 2 22 67 94

el. fosta: office@giss.org.ge; t.kandelaki@giss.org.ge, vebgverdi: www.giss.org.ge