Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà

Ãàð÷èãÎðøèë

1. Á¿ëýã

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ñýë õºãæèëÌîíãîë óëñ äàõ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàÄýëõèéí óëñóóäûí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà

2. Á¿ëýã

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ÷èã ¿¿ðýã

3. Á¿ëýã

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí òóõàé õóóëèéí òºñºëèéí òàëààðÃàäààä îðíóóäûí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí òóõàé õóóëèóä òàëààð Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õºãæèëä ÿâóóëàõ áîäëîãî

4. Á¿ëýã

Ä¿ãíýëò Àøèãëàñàí ìàòåðèàë

Áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãóóä òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëãàà Áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãóóäàä ìîíãîë áàíêíààñ òàâèõ õÿíàëò Äààòãàëáûí áàéãóóëëãà òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëãààÕàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîÑàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ êîìïàíèé òóõàéâàëþòûí öýãõºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèáàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãóóäàä ìîíãîë áàíêíààñ òàâèõ õÿíàëòÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà ãýäýã íü áàíêíû çàðèì òºðëèéí ¿éë àæèëëãàà ýðõýëäýã ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãûã õýëíý. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà íü ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áºãººä áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãóóäòàé ¿éë àæèëëãààãààðàà ºðñºëäºæ áàéäàã. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà íü ä¿ðìèéí ñàíãèéí ºì÷ëºëººð òºðèéí, õóâèéí, õîëèìîã, ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí õýëáðýýñýý õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé, õóâüöààò êîìïàíè, õîðøîî, íºõºðëºë áàéæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû òºð뺺ñ õàìààð÷ çýýëèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýäýã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, ¿éë÷èëãýýíèé ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà ãýæ õî¸ð àíãèëíà.

Ìîíãîë áàíê òóõàéí áàéãóóëëãûí ¿éë àæèëëãààíû îíöëîãèéã õàðãàëçàí çààâàë áèåë¿¿ëýõ çîõèñüîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîãòîîæ, èæèë òýãø õàíäàõ çàð÷ìààð ìºðä¿¿ëæ õÿíàäàã. Áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ, çºâøººðëèéã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãàä îëãîõ, ¿éë àæèëëãààíä íü, õÿíàëò òàâèõ, îëãîñîí çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ çýðýã õàðèëöààã ìîíãîë áàíê çîõèöóóëíà. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà íü áàíêíû ¿éë àæèëëãààã íàéäâàðòàé òîãòâîðòîé, àøèãòàé ýðõëýõ ¿¿ðýãòýé. Ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëæ, ò¿¿íèé, ºì÷ëºã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷, õàðèëöàã÷èéí ºìíºõ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é òîõèîëäîëä õàðèóöëàãûã çºâõºí ººðºº õ¿ëýýíý. Ìîíãîë áàíê ò¿¿íèé ºìíººñ õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà Ìîíãîë áàêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð òîãòìîë èð¿¿ëýõ ¸ñòîé. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà íü äîîðõè ¿éë àæèëëãààã ÿâóóëíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí ¿éë àæèëëãà຺ðèéí áîëîí õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ âàëþò õóäàëäàí àâàõ õóäàëäàõñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëãààçýýëèéí òèéç, ýëåêòðîí øèëæ¿¿ëýã çýðýã òàºëáðèéí õýðýãñëýýð õèéõ ¿éë÷èëãýýòºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýý Ìîíãîë áàêíààñ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãàä îëãîõ áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðëèéã ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëãàà, ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíýýñ íü õàìààðóóëæ äàðààõü áàéäëààð àíãèëíà. ¯¯íä: Õàäãàëàìæ çýýëèéí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðºë Ýíý çºâøººðëèéã õàäãàëàìæ çýýëèéí õîøîîíä îëãîíî. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî ãýäýã íü ãèø¿¿äèéí õóâü õºðºí㺺ð (ä¿ðìèéí ñàíä îðóóëñàí õºðºíãº, òàòâàð õàíäèâ, õàäãàëàìæèéí ìºíãº) çºâõºí ãèø¿¿äèéí õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëãàà ÿâóóëäëàã áàéãóóëëãûã õýëíý. Çýýëèéí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðºë Ýíýõ¿¿ çºâøººðëèéã ä¿ðìèéí ñàí ãèø¿¿äèéí òàòâàð õàíäèâ 3 äàã÷ ýòãýýäèéí ìºíãºí õºðºíãº, ÇÃ-ñ õýðýãæ¿¿ëæ áóé õºòºëáºðèéí äàãóó ÎÓ-í áàéãóóëëãà áîëîí ãàäààä îðíóóäûí çýýë, òóñëàìæèéí õºðºí㺺ð çýýëèéí ¿éë àæèëëãàà ÿâóóëäàã áàéãóóëëãàä îëãîíî. Âàëþò õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ ¿éë÷èëãýý ýðõýëýõ çºâøººðºëÝíýõ¿¿ çºâøººð ëèéã ººðèéí áóóþó õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ õóäàëïäàí àâàõ, õóäàëäàõ ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã áàéãóóëëãàä îëãîíî Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðºë Ýíýõ¿¿ çºâøººðëèéã ¿íäñýí õºðºíãèéã áóñäàä çýýëýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ ò¿ðýýñë¿¿ëñíèéõýý õºëñºíä õ¿¿ àâàõ ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí áàéãóóëëãàä îëãîíî. Çýýëèéí òèéç, ýëåêòðîí øèëæ¿¿ëýã ìýòèéí òºëáðèéí õýðýãñëýýð õèéõ ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ çºâøººðºëÝíýõ¿¿ çºâøººðëèéã çýýëèéí òèéç, ýëåêòðîí øèëæ¿¿ëýã çýðýã òºëáðèéí õýðýãñëèéã àøèãëàí õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ òºëáºð òîîöîî ã¿éöýòãýäýã áàéãóóëëãàä îëãîíî. Òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë Ýíýõ¿¿ çºâøººðëèéã õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ ºðèéí õàðèëöàõ äàíñààðàà äàìæóóëàí ãàäààä, äîòîîäûí áóñàä àæ àõóé íýãæ, áàéãóóëëãà, èãýäèéí òºäëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýäýã áàéãóóëëãàä îëãîíî.

Ìîíãîë áàêíààñ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãàä òàâèõ øààðäëàãóóäÁàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ èéã õ¿ññýí áàãóóëëãûí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü äàðààõü áè÷èã áàðèìòûã á¿ðä¿¿ëæ Ìîíãîë áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàðò èð¿¿ëíý. ¯¿íä: Ǻâøººðºë îëãîõûã õ¿ññýí ºðãºäºë¿¿ñãýí áàãóóëàã÷äûí àóäèòûí áàãóóëëãààð áàòàëãààæóóëñàí ñ¿¿ëèéí 2 æèëèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí Óäèðäëàãà, áîëîâñîí õ¿÷íèé àíêåò, ïðîãðàìì õàíãàìæ, òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, àæëûí áàéð, ò¿ðýýñèéí ãýðýý ýñõ¿ë ýçýìøèõ ýðõèéí ãýð÷èëãý, òàíèìëöóóëãà

¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷èäûí ¿éë àæèëëãàà, ò¿¿íèé óäèðäëàãà, áîëîâñîí õ¿÷íèé òàëààðõè õîëáîãäîõ áóñàä áàéãóóëëãûí òîäîðõîéëîëò òàòâàð, ãààëü ãýõ ìýò Áàéãóóëëãûí ä¿ðýìǺâøººðºë àâñíû äàðàà áàéãóóëëãûí áàðèìòàëæ àæèëëàõ 2 æèëèéí áèçíåñ òºëºâëºãºº, ¿éë àæèëëãààíûõàà ÷èãëýëýýð áóñàä áàéãóóëëãàòàé áàéãóóëñàí ãýðýý, îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû áàéãóóëëãûí ñàíàë õ¿ñýëò Áàéãóóëëãûí ¿éë àæèëëãààã çîõèöóóëàõ ýðõ ç¿éí áîëîí áîäëîãûí ÷àíàðòàé áàðèìò áè÷ã¿¿ä æóðàì ãýõ ìýò Óäèðäëàãà áîëîâñîí õ¿÷íèé àíêåò, ïðîãðàìì õàíãàìæ, òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîò òàíèëöóóëãûã áºãºëñºí áàéíà. ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü ¿éë àæèëëãàà ÿâóóëààä 2 æèë áîëîîã¿é íºõöºëä àóäèòûí áàéãóóëëãààð áàòàëãààæóóëñàí ñ¿¿ëèéí æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã èð¿¿ëíý. ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü áóñäàä çýýë áîëãîí áàòëàí äààëòûí ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí õóãàöàà õýòýðñýí àëèâàà ºðã¿é, ÿë øèéòãýëã¿é, ¸ñ ç¿éí áîëîí áèçíåñèéí íýð õ¿íä íü áàéãóóëëãûã óäèðäàõàä õàðøëàõã¿é áàéíà. Ýíý òàëààðõè òîäîðõîéëîòûã àëáàí ¸ñîîð ãàðãóóëàí àâñàí áàéíà. ¯¯ñãýí áàéãóóëàã÷ íü áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ õºðíãèéí ýõ ¿¿ñâýð, ò¿¿íèé ãàðàë ¿¿ñýë :áàíêèíä íýýñýí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí äàíñíû ¿ëäýãäýë: -èéí òàëààðõè òîäîðõîéëîòûã ãàðãóóëñàí áàéíà. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãûí ä¿ðýìä äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéíà. ¿¿íä: Áàéãóóëëãûí îíîîñîí íýð õàÿã ýðõëýõ ¿éë àæèëëãààäîð äóðüäñàí áàéãóóëëãóóäûí ¿éë àæèëëãààíû îíöëîãèéã õàðãàëçàí õóóëüä íèéö¿¿ëýí äàðààõü íýìýëò ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéíà. ¯¯ÍÄ:à. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîøîîíû ä¿ðýìä:õîðøîîíû ãèø¿¿í÷ëýëä òàâèõ õÿçãààðëàëò ýõ ¿¿ñâýð òºâëºð¿¿ëýõ õýëáýð, õýìæýý õÿçãààðëàëòçýýëèéí òºðºë, õýìæýý, õÿçãààðëàëò, áàðüöàà õºðºí㺠á. Çýýëèéí áàéãóóëëãûí ä¿ðýì: ýõ ¿¿ñâýð òºâëºð¿¿ëýõ õýëáýð, õýìæýý, õÿçãààðëàëò çýýëèéí òºðºë , õýìæýý, õÿçãààðëàëò, áàðüöàà õºðºí㺠â. Âàëþòûí áèðæ, öýãèéí ä¿ðýìä: ãàäààä âàëþòûí ýðñäëèéã õýìæèõ, óäèðäàí çîõèöóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèé õÿíàëòûí ñèñòåìèéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, àðãà õýðýãñë¿¿ä Ìîíãîë áàíêíààñ òîãòîîñîí ãàäààä âàëþòûí õàíøèéí ýðñäëèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò äýýð íýìæ ìºðä¿¿ëýõ ºäðèéí íýýëòòýé ïîçèöèéí õýì õýìæýýã äèëåð, àõëàõ äèëåð íýã á¿ðýýð ºäðèéí àðèëæààíû õýì õýìæýýã äèëåð, àõëàõ íýã á¿ðýýð âàëþòûí àðèëæààíû ÷èãëýëýýð ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñèéã àæèëëóóëàõ çààëò ã. Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí áàéãóóëëãûí ä¿ðýì: çýýëèéí òºðºë çýýëèéí áàðüöàà áîëîí ò¿ðýýñëýõ ¿íäñýí õºðºíøãèéí õýëáð¿¿ä ò¿ðýýñëýõ ¿íäñýí õºðºíãèéí çýýëèéí íèéò ä¿íä ýçëýõ õóâèéí æèíã ¿íäñýí õºðºãèéí íýð òºð뺺ð ò¿ðýýñëýõ ¿íäñýæí õºðºíãèéí àøèãëàëòûí òàëààðõè óóë óóðõàé, ýð÷èì õ¿÷, çàì áàðèëãûí ãýõ ìýò ñàëáðûí ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñèéã àæèëëóóëàõ òóõàé çààëò Çýýëèéã á¿ðýí ã¿éöýä òºëºãäñºíèé äàðàà ¿íäñýí õºðºíãèéã ò¿ðýýñëýã÷èä øèëæ¿¿ëýõ íºõöë¿¿ä Ä¿ðìèéí ñàíãèéí õýìæýý, á¿òýö, õýëáýð, õÿçãààðëàëòóóä : òóõàéí áàéãóóëëãûí ¿éë àæèëëãààíû îíöëîãîîñ øàëòãààëàí: áàéãóóëëãûí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö Ãèø¿¿äèéí õóðàë õóðàëäàõ æóðàì òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí ýðõ ¿¿ðýã àæèëëàõ æóðàì

äîòîîïä õÿíàëòûí íýãæèéí ýðõ ¿¿ðýã àæèëëàõ æóðàì çàõèðëóóäûí çºâëºëèéí ýðõ ¿¿ðýã àæèëëàõ æóðàì ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí ýðõ ¿¿ðýã àæèëëàõ æóðàì áàéãóóëëãûã ººð÷ëºí áàéãóóëàõ òàòàí áóóëãàõ ¿íäýñëýë ºãëºã áàðàãäóóëàõ äàðààëàë çàð÷èì Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ¿éë àæèëëãààíû îíöëîãèéã õàðãàëçàí ò¿¿íä äàðààõü øààðäëàãûã àâ÷ àæèëëíà. ¯¿íä: Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî íü õîðøîîíû òóõàé õóóëèéí äàãóó çºâõºí ãèø¿¿äèéíõýý õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëãàà ÿâóóëíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ãèø¿¿í íü çºâõºí èðãýí áàéíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ãèø¿¿í íü õîðøîîíû ¿éë àæèëëãààíä õÿíàëò òàâüæ àæèëëíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî íü áàíêíû ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõûã õ¿ññýí ºðãºäëèéã á¿ðä¿¿ëæ èð¿¿ëýõ áºãººä ò¿¿íèéã ìîíãë áàíê õÿíàñíû ýöýñò á¿ðòãýæ àâàõ õýëáðýýð çºâøººðëèéã îëãîíî. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû îëãîñîí çýýëèéí ä¿í íü 100.000.000 òºãðºã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õýìæýýíä õ¿ðñýí íºõöºëä óã õîðøîîíû ¿éë àæèëëãààíä íü ìîíãîë áàíê áóþó ò¿¿íèé ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëãààð äàìæóóëàí ðõÿíàëò òàâèíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû çýýëèéí íèéò ä¿í íü 100.000.000 òºã-ñ áàãà òîõèîëäîëä ò¿¿íèé ¿éë àæèëëãààíä õîðøîîíû ãèø¿¿ä áîëîí äîòîîäûí õÿíàëòûí àëáà õÿíàëò òàâèíà. Ìîíãîë áàíêèíä á¿ðòã¿¿ëñýí Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî íü áóñàä áàéãóóëëãûí íýãýí àäèë ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà óëèðàë á¿ð, æèëèéí ýöýñò Ìîíãë áàíêèíä èð¿¿ëíý. ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü ìîíãîë áàíêíààñ çàðèì ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðºë àâàõ õ¿ðòýë äýýðõè àæèëëãààã ñóðòàë÷èëæ áîëîõã¿é. ¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ààñ èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷ãèéí á¿ðäýë õàíãààã¿é òîõèîëäîëä Ìîíãîë áàíê èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷ãèéã øààðäëàãà õàíãóóëàõààð áóöààõ ¿¿ðýãòýé. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà äîð äóðüäñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõã¿é.Ìîíãîë áàíêíû çºâøººðºëã¿é íýãæ áàéãóóëàõÌîíãîë áàíêíû çºâøººðºëã¿é áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãààã õàâñðàí ýðõëýõÝõ ¿¿ñâýðèéã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ä¿ðýìä çààñíààñ áóñàä çîðèóëàëòààð àøèãëàõÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí òýíöýëä òóñãààã¿é ýõ ¿¿ñâýðèéã ººðèéí ¿éë àæèëëàãàíä àøèãëàõÕàðèëöàã÷äûí òºëáºð òîîöîîã ñààòóóëàõÒºëáºð ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðã¿é õóóðàì÷, õ¿÷èíã¿é ìºíãºí òýìäýãò, êàðò, ÷åêýýð ã¿éëãýý õèéõÀøèã îëîõ çîðèëãîîð áàíêíû áóñ ¿éë àæèëëàãààã äàâõàð ýðõëýõÕóóëèàð õîðèãëîñîí áóñàä ¿éë àæèëëàãààÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ¿¿ñãýí áàéãóóëñàíû äàðàà ¯íäýñíèé òàòâàðûí åðºíõèé ãàçðûí õàðüÿà Óëñûí á¿ðòãýëèéí àëáàíààñ òóõàéí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí îíîîñîí íýðèéã àâñàí áàéõ áºãººä ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðëèéã Ìîíãîëáàíêíààñ îëãîñíû äàðàà ¯íäýñíèé òàòâàðûí åðºíõèé ãàçðûí õàðüÿà Óëñûí á¿ðòãýëèéí àëáà, îþóíû ºì÷èéí ãàçàð á¿ðòã¿¿ëñýíýýð áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàã íü ¿éë àæèëëàãàà ýõýëíý.

Äààòãàëûí áàéãóóëëãà òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëãàà

Äààòãàëûí ýðõ ç¿éí õàðèëöààíû ò¿¿õèéã õýä õýäýí ¿å øàò áîëãîí àâ÷ ¿çäýã áàéíà. ¯¿íä: 1934-19601960-19801980-19901990 îíîîñ õîéø ãýæ àâ÷ ¿çäýã áàéíà.

1934-1960 îí

Ýíý îý æèë¿¿äýä äààòãàë ãýäýã öîî øèíý àëáà áóé áîëñîí. Ýíý ¿åèéí ãîë îíöëîã íü äààòãàëä ñóðàëöàõ ÿâäàë áàéæýý. Óëñ îðíû ýäèéí çàñàã ñî¸ëûã õºãæ¿¿ëýõýä à¸÷ õîëáîãäîë á¿õèé àðä èðãýä, àæ àõóéí áàéãóóëëãûí àøèã ñîíèðõëûã õàíãàõ, ººðèéí îðíû äààòãàëûí òºâëºðñºí áàéãóóëëãà áàéãóóëàõûã ÷óõàë÷ëàí óëñûí äààòãàëûí áàéãóóëëãûã Ñàíãèéí ÿàìíû õàðúÿàíä Óëñûã àþóëààñ õàìãàýàëàõ ãàçàð íýðòýéãýýð 1934 îíû 12.1 íä àæ àõóéí òîîöîîíû ¿íäñýí äýýð óëñààñ òóñãàéëàí îëãîñîí 500.000 òºãðºãèéí ¿íäñýí õºðºíãºòýé áàéãóóëñàí ò¿¿õòýé. 1960-1980aÕÀÀ-ä õîðøîîëëûí õºäºë㺺í ÿëæ, õîðøîîëîëûí áàéãóóëëãûí ìàë, ãàçàð, òàðèàëàíã äààòãàõ áîëñîí. Ýíý ¿åä äààòãàëûí íýð òºðºë îëøèðã÷ äààòãàëûí õóðààìæèéí îðëîãî 3 äàõèí ºññºí áàéíà. Ýíý ¿åä äààòãàëûí áàéãóóëëãà íü Ñàíãèéí ÿàìíû á¿ðýëäýõ¿¿íä îðæ áàéñàí. 1980-1990Äààòàãëûí áàéãóóëëãà íü Ñàíãèéí ÿàìíû õàðúÿà Óëñûí äààòãàëûí Åðºíõèé ãàçàð áîëñîí Áèå äààñàí ñàëáðóóä õîò àéìàãò, ñóìäàä äààòãàëûí òºëººëºã÷ àæèëëàõ áîëñîí. Äààòãàëûí áàéãóóëëãà íü áèå äààí õºðºí㺠õóðèìòëóóëàí ýðõ ¿¿ðãèéí õóâüä áèå äààæ ¿éë àæèëëãàà ÿâóóëàõ áîëñîí. 1990 îíîîñ õîéøõè1990 îíû íàìàð ÓÄÅà áàéñíûã Ìîíãîë äààòãàë êîìïàíè áîëãîí ººð÷èëñºí. Ýíý ¿åèéí îíöëîãèéí íýã íü çàõ çýýëèéí õàðèëöààíä øèëæèñíýýð äààòãàë õºãæèõ ¿íäñýí íºõöºë áîëñîí. Ýíý ¿åèéí íýã äýâøèëòòýé òàë íü Äààòãàëûí òóõàé õóóëü áàòëàãäàæ ãàðñàí ÿâäàë þì. Äààòãàëûí ¿éë àæèëëãàààíû ýðõ ç¿éí ¿íäýñ íü äààòãàëûí òóõàé õóóëü áàéíà. Äààòãàëûí òóõàé õóóëü íü 1997 îíû 12-ð ñàðä ÓÈÕ-ñ áàòëàãäñàí. Ýíýõ¿¿ õóóëèéí çîðèëò íü ìàíàé óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð äààòãàëûí ¿éë àæèëëãààã ÿâóóëàõ ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîäîðõîéëæ äààòãàëûí êîìïàíè áîëîí èðãýä õóóëèéí ýòãýýäèéí õîîðîíäûí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ, òºðººñ äààòãàëûí ¿éë àæèëëãààíä õÿíàëò òàâèõ çàð÷ìûã òîãòîîõîä îðøèíî. Äààòãàë ãýäýã íü ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð 1 òàëààñ äààòãóóëàã÷ ººðèéí ýä õºðºíãº, àøèã ñîíèðõëîî áîëçîøã¿é àþóë ýðñäëýýñ ó÷èð÷ áîëîõ õîõèðëîî íºõºõ áàòàëãààòàé áàéõ áîëîí òîõèðîëöñîí áîëçëîîð íºõºí àâàõ çîðèëãîîð äààòãóóëæ, ò¿¿íèé òºëºº çîõèõ õóðààìæ òºëºõ, íºãºº òàëààñ äààòãàã÷ íü äààòãóóëàã÷èä ó÷èð÷ áîëîõ õîõèðëûã á¿ðýí áóþó çàðèì õýñãèéã íü òºëºõººð ¿¿ðýã õ¿ëýýæ, ýðõ ýäëýõ õàðèëöààã õýëäýã. Äààòãàë íü äàðààõü õýëáýð òýé áàéíà.: Çààâàë äààòãàë Ñàéí äóðûí äààòãàë Äààòãóóëàã÷ ýä õºðºíãº, àøèã ñîíèðõëîî äààòãóóëñíûõàà òºëºº äààòãàëûí õóðààìæ õóðààìæ òºëíº. Äààòãàëûí ¿íýëãýýã äààòãàã÷ áîëîí äààòãóóëàã÷òàé õàðèëöàí òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð òîãòîîæ äààòãàëûí ãýðýýíä çààíà. Äààòãàëûí êîìïàíèé ä¿ðìèéí ñàí íü ìºíãºí õºðºí㺺ñ á¿ðäýõ áºãººä ò¿¿íèé äîîä õýìæýý íü 100.0 ñàÿ òºãðºã áàéíà. Ä¿ðìèéí ñàíã çýëèéí õºðºí㺺ð á¿ðä¿¿ëýõèéã õîðèãëîíî. Õóðààìæèéí íèéò îðëîãîîñ äààòãàã÷èéí òºëñºí äàâõàð äààòãàëûí õóðààìæèéã õàñ÷ õóðààìæèéí öýâýð îðëîãûã òîäîðõîéëíî. Õóðààìæèéí öýâýð îðëîãîîñ 60 õóâèàð òîîöîæ íººöèéí ñàíã á¿ðä¿¿ëíý. Òàéëàíãèéí æèëèéí áîëîí õ¿ëýýãäýæ áàéãàà íºõºí îëãîâîðûã íººöèéí ñàíãààñ îëãîíî. Äààòãàëûí êîìïàíè íü íººöèéí ñàíãàà àðâèæóóëàõ çîðèëãîîð ò¿¿íèé 30 õ¿ðòýëõè õóâèéã ¿íýò öààñ õóäàëäàí àâàõ áîëîí óðò õóãàöààíû õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîðèëãîîð àøèãëàæ áîëíî. Äààòãàëûí êîìïàíè íü àëäàãäàëòàé àæèëëñàí íºõöºëä óã àëäàãäëûã ººðèéí ìýäëèéí ñàíãààñ íºõíº. Äààòãàëûí òºëººëºã÷ íàðò îëãîõ îðëîãûí øèìòãýë ñàéí äóðûí äààòãàëûí äààòãàëä äààòãàëûí õóðààìæèéí íèéò îðëîãûí 15 õ¿ðòýë, çààâàë äààòãóóëàõ äààòãàëûí õóðààìæèéí íèéò îðëîãûí 10 õ¿ðòýë õóâüòàé òýíö¿¿ áàéíà.

Ìîíãîë óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð äàòãàëûí ¿éë àæèëëãààã äààòãàëûí êîìïàíè ýðõëýíý. Õÿíàëòûí àëáà íü äààòãàëûí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ òóõàé á¿ðäýë áîëñîí

õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýæ àâñíààñ õîéø àæëûí 21 õîíîãò áàãòààí õÿíàæ, çºâøººðºë îëãîõ ä¿ãíýëòèéã Ñàíãèéí ñàéäàä òàâèíà. Ñàíãèéí ñàéä õÿíàëòûí àëáàíû ä¿ãíýëò áîëîí äîð äóðüäñàí ìàòåðèàëûã ¿íäýñëýí äààòãàëûí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ çºâøººðëèéã îëãîíî. ¯¿íä: äààòãàëûí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõèéã õ¿ññýí ºðãºäºë ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí õóðëûí øèéäâýð êîìïàíèé ä¿ðýì ä¿ðìèéí ñàíãèéí õýìæýý, ò¿¿íèéã çîõèõ ¸ñîîð á¿ðä¿¿ëñýí ýñýõèéã áàðèìòëàõ áàðèìò áè÷èã äààòãàëûí êîìïàíèéí óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòíû ìýðãýæèë ìýðãýøëèéí òîäîðõîéëîëò Ǻâøººðºëä ýðõëýõ äààòãàëûí òºðºë, ò¿¿íèé õýëáýð äàâõàð äààòãàëûí ¿éë àæèëëãàà ýðõëýõ ýñýõ òàëààð òîäîðõîé çààíà. Äààòãàëûí êîìïàíè íü Ñàíãèéí ñàéäààñ îëãîñîí çºâøººðëèéã ¿íäýñëýí òàòâàðûí óëñûí àëáàíä á¿ðòã¿¿ëíý. Äààòãàëûí êîìïàíè íü ãàäààä îðíû äààòãàëûí áàéãóóëëãà èðãýäòýé äààòãàëûã ãýðýý áàéãóóëàõ îëîí óëñûí äààòãàëûí áàéãóóëëãàä ãèø¿¿íýýð ýëñýõ ãàäààä îðîíä ººðèéí ñàëáðûã íýýæ àæèëëóëàõ ýðõòýé. Ä¿ðìèéí áîëîí íººöèéí ñàíãèéí íèéëáýðèéã äààòãàëûí õóðààìæèéí íèéò îðëîãûí õýìæýýíä õàðüöóóëñàí õàðüöààãààð äààòãàëûí êîìïàíèé ñàíõ¿¿ òºëáðèéí ÷àäâàðûã òîäîðõîéëíî. Ä¿ðìèéí áîëîí íººöèéí ñàíãààñ àðèëæààíû çýýë îëãîõûã õîðèãëîíî. Ìîíãîë óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð äààòãàëûí ¿éë àæèëãààíä òàâèõ õÿíàëòûã Ñàíãèéí ñàéäûí äýðãýäýõ Äààòãàëûí õÿíàëòûí àëáà õýðýãæ¿¿ëíý. Õÿíàëòûí àëáàíû ä¿ðìèéã çàñãèéí ãàçàð áàòëàíà.

Âàëþòûí öýãÌàíàé óëñ îðîí ÒÒÝÇ-ñ ÇÇÝÇ-ò øèëæèæ áóé ºíººãèéí ¿åä ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò çóó÷ëàí ¿éë÷ëýõ ¿éë àæèëëàãàà ÷óõàë ¿¿ðýãòýé áàéäàã.¯¿íèé íýã õýñýã íü âàëþòûí öýãèéí ¿éë àæèëëàãàà þì.Âàëþòûí öýãèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýã÷ êîìïàíè íü áàíêíû áóñ ñàíõ¿ãèéí_ áàûéãóóëëàãàä õàìààðàãäàõ áºãººä âàäþòèéí çîõèöóóëàëòûí òóõàé Ìîíãîë óëñûí õóóëü Ìîíãîë áàíêíààñ áàòàëñàí âàëþò õóäàëäàí àâàõ õóäàëäàõ öýãèéí ä¿ðýì áîëîí Ìîíãîë áàíêíààñ îëãîñîí çºâøººðëèéí äàãóó ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëíà. Âàëþòûí öýãèéí çºâøººðëèéã îëãîõäîî àæ àõóí íýãæ áàéãóóëëàãûí îíîîñîí íýð, õàðüÿàëàë õàÿã òàòâàðûí áàéãóóëëàãàä á¿ðòã¿¿ëñýí ãýð÷èëãýý, ðåãåñòðèéí äóãààð ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààíû õóãàöàà, àæèëëûí áàéð, õàðóóë õàìãààëàëòòûí áàéäàëä¿ðìèéûí ñàíãèéí õýìæýý / 100 ñàÿ /àæèëëàõ õ¿ì¿¿¸ñèéí àíêåò

ºðãºëäºë õîëáîãäîõ áè÷èã áàðãèìòèéã õ¿ëýýí àâ÷àæèëëûí 30 õîíîãûí äîòîð øèéäâýðëýí Ìîøíãîë áàíêíû åðºíõèéëºã÷èéí òóøààë ãàðãàæ ãýð÷èëãýý îëãîíî. Âàäþòûí çºâãøººðºë îëãîñîí òóõàé Ìîîíãîë áàíê íèéòýä çàðëàíà. Âàëþòûí öýãèéí ýðõ ¿¿ðýã âàëþòûí öýã_õèéí àæèëëàõ öàãèéí õóâààðèéã îðîëöîã÷äûí ýðýëò õýðýãöýýíä óÿëäóóëàí òîãòîîõ âàëþòûí õàíøèéã òóõàéí öàã ¿åèéí âàëþòûí õàýíøààð òîãòîîíî. óã áàéãóóëëàãà íü àðèëæààíû áàíêóóäàä ººðèéí íý.ðèéí äàíñ íýýæ âàëþò áîëîí òºãðºãººð òºðºëæ¿¿ëñýí àæèë ãø¿çéëãýý ÿâóóëíà. Óã ºäðèéýí âàëþò ñîëèõ õàíøèéã öýãèéí ýðõëýã÷ òîãòîîõ áºãººä ýíý õàíø íü îíöãîé òîõèîëäîë ãàðàõã¿é áîë íýã ºäðèéíã òóðø¿ ººð÷ëºãäºõãé¿ áàéæ áîëíî.

âàëþòûí öýãèéí ¿¿ðãàëáàí ¸ñîîð çºâøººðñºíººñ áóñàä ãàçàðî ¿éë àæèëëàãààãààà ýðõëýõã¿é áàéõÌîíãîëë áàíêíààñ àðèëæààíû áàíêíóóäàä òîãòîîí ºã÷ áàéãàà âàëþò õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ õàíøèéí çºð¿¿íèé äýýäõÿçãààðûã ìºðäëèéã áîëãîíî. çýýëýýð áîëîí áëàíñààñ ãàäóóð ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõèéã õîðèãëîíî.âàëþòûí öýãèéí ¿éë àæèëëàãààíä øààðäàãäàõ ãàäààä âàëþòûí áîëîí òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýã÷ áàéãóóëëàãà ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàíà.

àæèë ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ ¿åäýý ìºðäºæ áàéãàà õàíøèéã íýã á¿ðýýð ñàìáàðò áè÷èõ, ñàìáàðàà ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä õàðàãäàõóéö ãàçàð áàéðëóóëàõàæëûí ºäºð á¿ðèéí òàéëàí òîîöîî õèéæ òýíöëýý ãàðãàæ áàéõûí õàìò ñàð òóòìûí ã¿éëãýýíèé ìýäýýã Ìîíãîëáàíêèíä ãàðãàæ ºãºõâàëþò ñîëèõ öýã íü õàðóóë õàìãààëàëòûí àñóóäëàà çîõèõ ¸ñîîð ã¿éöýòãýõâàëþò ñîëèõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõàä õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýíèé õºðºíãºòàé áàéõâàëþòûí öýã íü 3 ñàðààñ äîîøã¿é ýðõýëýã÷, íÿãòëàí áîäîã÷ íÿðàâûí îðîí òîîòîé áàéõ áºãººä õàðóóë õàìãààëàëò ã¿éëãýýíèé çýðýã õîëáîãäîõ á¿õ çàðäëàà ººðºº õàðèóöàíà.Âàëþòûí öýãèéí àæèëòàí íü òóõàéí àæëûí ìýðãýæèë, ÷àäâàð äàäëàãàòàé áàéõ øààðäëàãàòàé áàéõ áºãººä òýäýíä Ìîíãîëáàíêíààñ ìýðãýæëèéí çîõèõ òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëæ áîëíî.Âàëþòûí öýãèéí çºâøººðëèéã çîãñîîõ, öóöëàõ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ õóãàöàà äóóññàí¿éë àæèëëàãàà íü òàòàí áóóãäñàíõóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí áîëîí äàìïóóðñàí òîõèîëäîëäâàëþòûí çîõèöóóëàëòûí õóóëü çºð÷ñºí

Âàëþòûí öýãèéí ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëòÂàëþòûí öýãèéí ¿éë àæèëëàãààíû áèåëýëòýíä Ìîíãîëáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð, âàëþòûí õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷ õÿíàëò òàâèíà.

Àðèëæààíû áàíê íü ººðèéí õàðüÿà âàëþòûí öýãèéí ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèíà.

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóäûí òóõàé

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóä íü ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷äûí íýã òºðºë íü þì. Òýä õºðºí㺠îðóóëàã÷äààñ ìºí㺠àâ÷ õóâüöàà, áîíä çýðýã ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâ õóäàëäàã àâàõàä çàðöóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóäûí õóâüä íèéòëýã ç¿éë ãýâýë ÕÎÊ-èóä çºâõºí íýã òýðëèéí õºðºí㺠îðóóëàã÷èä, õóâüöàà ýçýìøèã÷èäòýé áàéäàã áàéíà.Õóâüöààã ýçýìøèã÷èä íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóäûí øóóä ºì÷ëºã÷èä íü áîëäîã áà ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâûã øóóä áóñààð ºì÷èëíº. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóä ìàø îëîí òºðºë áàéäàã áà òýäãýýðèéã àíãèëæ àâ÷ ¿çýõ íü òóéëûí õ¿íäðýëòýé.Ãýõäýý õàìãèéí íèéëýã ç¿éëèéã ãàðãàæ èðýõ áîëîõ òàëòàé. Ÿìàð ÷ ãýñýí òýä ìºíãºí õàäãàëàìæ àâàõ ýðõã¿é. Ýíý òàëûíõ íü ¿éë àæèëëàãààã õÿçãààðëàñàí áàéäàã.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóäûã ÀÍÓ-ä äîð äóðäñàí àíãèëëààð àâ÷ ¿çýæ áîëíî.unit investment trustmanaged investment companiesclosed end investment companiesopen end insestment companiesUnit invevst trustÝíý áîë òóõàéí êîìïàíèé àìüäðàëûí òóðøèä òîãòîîñîí /òîãòìîë/ öîãö ¿íýò öààñûã ºì÷èëäºã êîìïàíè þì. Òîäðóóëáàë ¿íýò öààñíû áàãöûíõààá¿òöèéã ¿ðãýëæ ººð÷èëäºãã¿é ãýñýí ñàíàà.UTI-ÿàæ á¿ðäýí áèé áîëäîã âý? Ãýâýë ñïîíñîð ãýæ íýðëýãääýã, èõýíõäýý áðîêåðûí ï¿¿ñ¿¿ä ¿íýò öààñûã õóäàëäàí àâ÷ áàíêèíä deposit áîëãîí õàäãàëóóëíà. Òýãýýä õóâüöààò ñåðòèôèêàòûã îëîí íèéòýä õóäàëäàíà. Ñåðòèôèêàòûã çºâõºí çºâøººðñºí íºõöºëä ë õóäàëäàõ õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâàãäàíà. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóä íü äóíä áà æèæèã àæ àõóéã çýýëæ¿¿ëäýã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûíõ íü ïðîãðàìì õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêûã áîäâîë õàðüöàíãóé áàãàâòàð áîãèíî õóãàöààíû ñàíõ¿¿æèëòèéã õèéäýã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíè íü äîòðîî 2 ÿíç áàéæ áîëíî. ¯¿íä:

íýýëòòýéõààëòòàéçºâõºí ýõíèé òîõèîëäîëä õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèä ººðèéí ¿íýò öààñ õóâüöààã õóâü íèéë¿¿ëýã÷äýý õóäàëäàæ àâíà. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý

Èðãýäèéí ýä ç¿éëñèéã íü áàðüöààëàí áýëýí ìºí㺺ð õ¿¿òýé çýýë îëãîõ ¿éë÷èëãýýã áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ãýíý. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã Ìîíãîë óëñûí õóóëü òîãòîîîìæèä íèéö¿¿ëýí çîõèöóóëíà. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðëèéã õàðúÿàëàãäàõ ä¿¿ðãèéí öàãäààãèéí áîëîí îðîí íóòãéèí ¿éë÷èëãýýíèé õýëòñèéí ä¿ãíýëò, áóñàä õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäûí òîäîðõîéëîëòûã ¿íäýñëýí òóõàéí ä¿¿ðãèéí çàñàã äàðãà îëãîíî.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõýä òàâèãäàõ øààðäëàãûã á¿ðýí õàíãàæ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë àâñàí áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ çîõèõ õóóëü òîãòîîîìæèä íèéö¿¿ëýí óã ¿éë÷èëãýýã ÿâóóëíà.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãàà íü óã ¿éë÷èëãýýã ýðõëýõ áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýýíä òýìäýãëýãäñýí ºäðººñ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ íü ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû äîòîîä ä¿ðýìòýé áàéíà. Èðãýäèéí õýðýãëýæ áóé ¿íýò ýäëýë óäààí ýäýëãýýòýé àõóéí áàðàà çýðãèéã õàðèëöàí ¿íý òîõèðîëöîæ áàðüöààíä àâ÷ òîõèðîëöñîí ¿íèéí 50-60%-òàé òýíöýõ áýëýí ìºíãèéã 7-30 õîíîã õ¿ðòýë õóãàöààòàé çýýëä¿¿ëíý. Áýëýí ìºí㺠çýýëä¿¿ëýõäýý ¿éë÷èëãýýíèé àæèëëàãñäûí çàðäàë áàðüöààíä ºãñºí ýä ç¿éëñèéí õàìãààëàëò, áàéðíû ò¿ðýýñèéí õºëñ, õóðààìæ çýðýã çàðäëóóäûã øèíãýýæ õîíîãò, ñàðä òóñ òóñ òîäîðõîé õóâèéí õ¿¿òýéãýýð çýýëä¿¿ëíý. Òîõèðîëöñîí õóãàöààíä ìºí㺺 òºëæ ÷àäààã¿é òîõèîëäîëä õóãàöààã ñóíãàæ áîëíî. Õóãàöààã õîíîãò òîãòîîñîí õóâèéí õ¿¿òýé õî¸ð óäàà ñóíãàíà. Òîõèðîëöñîí õóãàöààíä ìºí㺺 òóøààõã¿é áîë ýõíèé äºðºâ õîíîãò òóøààõ ìºíãºíèé ä¿íãèéí òîäîðõîé ä¿íòýé òýíöýõ òîðãóóëü õîíîã òóòàìä òºëæ äàðààõ õîíîãò íü õóãàöàà õýòýðñíèé òîðãóóëü, àíõ àâñàí çýýë, ¿éë÷èëãýýíèé øèìòãýë çýðýã çàðäëóóäûã íýìæ ¿íýëæ áàðüöààíä òàâüñàí ýä ç¿éëèéã õóäàëäàíà. Áàðüöààä àâñàí ýä ç¿éëèéí ÷àíàð, ºí㺠¿çýìæ, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàäãàëàõ õóãàöààíäàà á¿ðýí õàðèóöàíà. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä èðýõäýý çºâõºí ººðèéí èðãýíèé ¿íýìëýõèéã àâ÷ èðæ ¿éë÷ë¿¿ëíý. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíä çýýëäýã÷, çýýëä¿¿ëýã÷ ãýñýí õî¸ð ¿íäñýí ñóáúåêòýýñ ãàäíà õóóëü ýðõèéí çîõèöóóëàëò íü áè÷ãýýð õèéñýí ãýðýý áàéõ áºãººä óã ãýðýýíä õî¸ð òàëûí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã òóñãàíà. Çýýëä¿¿ëýã÷ íü áàðüöààíä àâàõ ýä ç¿éëñèéí ÷àíàð, ñîðüö, òåõíèêèéí ãýð÷èëãýý çýðãèéã ¿íäýñëýí ñàéòàð øàëãàæ àâàõ áà áàðüöààëàãäñàí ýä ç¿éëèéí ÷àíàð, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã á¿ðýí õàðèóöíà. Áàðüöààëóóëàõ ýä ç¿éëñýä á¿õ òºðëèéí ãàëò õýðãýñýë, ñóì, òýñýð÷ äýëáýðýõ õîðò áîëîí õèìèéí áîäèñ, õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, áè÷èã áàðèìò àâàõûã õîðèãëîíî. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýãýýð ñýòãýë ìýäðýëèéí ºâ÷òýé, 18 íàñàíä õ¿ðýýã¿é áîëîí áóñäûí áè÷èã áàðèìòààð ¿éë÷ëýõèéã õîðèãëîíî. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé ¿éë àæèëëàãààíä õóäàëäàà, ¿éëäâýð ¿éë÷èëãýýíèé óëñûí õÿíàëòûí àëáà çºâøººðºë îëãîñîí áàéãóóëëàãà õÿíàëò òàâèíà.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõçºâøººðºë îëãîõîä òàâèãäàõ øààðäëàãàÄîîðõè øààðäëàãûã õàíãàñàí òîõèîëäîëä áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîíî. ¯¿íä:Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé àæëûí áàéð íü áàðüöààëàõ áàðààíû îâîð, õýìæýý, îíöëîãîîñ õàìààð÷ 20 êâàäðàò ìåòðýýñ äîîøã¿é áàéõ áºãººä çýýëäýã÷èéí ýä ç¿éëñèéí

÷àíàðûã àëäàãäóóëàõã¿é õàäãàëàõ áîëîìæòîé õàðóóë õàìãààëàëòûí øààðäëàãà, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí òàâ òóõûã õàíãàñàí, ýä ç¿éëñèéí õ¿ëýýí àâàõûã áàòàëãààæóóëñàí æèíëýõ, øàëãàõ òºõººðºì溺ð õàíãàãäñàí áàéíà. Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýã çºâõºí óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëæ ãýð÷èëãýý àâñàí àæ àõóé íýãæ, áàéãóóëëàãà ýðõýëíý.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé àæèë÷èä íü òóõàéí òºðëèéí ¿éë÷èëãýýíèé àæëûí çîõèõ äàäëàãàòàé áàéíà.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ çºâøººðºë îëãîõÁàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ ñîíèðõîëòîé áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ íü çºâøººðºë àâàõûí òóëä ºðãºäºëºº õàðúÿà ä¿¿ðãèéí çàñàã äàðãûí òàìãûí ãàçàðò èð¿¿ëíý. ªðãºäºëä äîð äóðäñàí ìàòåðèàëóóäûã õàâñàðãàíà. ¯¿íä:Áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæèéí òàíèëöóóëãàÓëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýýÁàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ãàçðûí äîòîîä ä¿ðýìÖàãäààãèéí õýëòñèéí ä¿ãíýëòÃýðýýíèé ìàÿãòÀæëûí áàéðíû ýçýìøèëèéí òóõàé áàòàëãàà áàðèìòÒàòâàðûí àëáàíû òîäîðõîéëîëòÕàðèëöäàã áàíêíû òîäîðõîéëîëòÕºðºíãèéí áàòàëãàà ãýõ çýðýã áàéíà.2. Ä¿¿ðãèéí çàñàã äàðãûí òàìãûí ãàçàð íü á¿ðäýë áîëñîí ìàòåðèàëàà ä¿¿ðãèéíõýý îðîí íóòãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýëòýñò áè÷èã õýðãýýð äàìæóóëàí ºãñºí ºäðººñ ýõëýí ìàòåðèàëûã õ¿ëýýí àâñàíä òîîöíî.3. Îðîí íóòãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýëòýñ íü õ¿ñýëò ãàðãàñàí áàéãóóëëàãà , àæ àõóéí íýãæýýñ èð¿¿ëñýí ìàòåðèàëûã õ¿ëýýí àâñàíààñ õîéø 14 õîíîãèéí äîòîð õÿíàæ äîòîîä ä¿ðýì áîëîí ãýðýýíèé õÿíàëòàíä ýêñïåðòèç õèéõ , ¿éë÷èëãýýíèé áàéð ìàòåðàëëàã áààçòàé òàíèëöàõ çýðãýýð áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ áîëîõ ýñýõ òàëààð ä¿ãíýëò ãàðãàíà.Îðîí íóòãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýëòñèéí ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí ä¿¿ðãèéí çàñàã äàðãà áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîíî.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë àâñàí áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ íü äîëîî õîíîãèéí äîòîð òàòâàðèéí àëáàíä á¿ðòã¿¿ëæ óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýýíä òýìäýãë¿¿ëíý.Îðîí íóòãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýëòýñ íü áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë àâñàí áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí ìýäýýã äîëîî õîíîãèéí äîòîð Óëààíáààòàð õîòûí çàõèðàã÷èéí àæëûí àëáàíû ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé õýëòýñ áîëîí òóõàéí ä¿¿ðãèéí òàòâàðûí àëáàíä èð¿¿ëñýí áàéíà.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ çºâøººðºë àâñíû äàðàà àíõ ºãñºí ºðãºäºë ìàòåðèàëä ººð÷ëºëò îðóóëàõ øààðäëàãà ãàðñàí áîë ýíý òóõàé çºâøººðºë îëãîñîí áàéãóóëëàãàä 14 õîíîãèéí äîòîð áè÷ãýýð ìýäýãäýæ çºâøººðëèéí áàðèìò áè÷èãò ººð÷ëºëò õèéëãýíý.Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé ¿éë àæèëëàãààã õààõ áóþó ò¿ð çîãñîîõǺâøººðºë îëãîñîí áàéãóóëëàãà óëñûí áàéöààã÷èä äàðààõ òîõèîëäîëä áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýíèé ¿éë àæèëëàãààã õààõ áóþó ò¿ð çîãñîîíî.1. Õîëáîãäîõ õóóëü,ä¿ðýì æóðìûã çºð÷ñºí¯éë÷èëãýýíèé ÷àíàð õàíãàëòã¿é áàéãààã õóäàëäàà, ¿éëäâýð ¿éë÷èëãýýíèé óëñûí õÿíàëòûí àëáà, íèéñëýë ä¿¿ðã¿¿äèéí õîëáîãäîõ ¿çëýã øàëãàæ òîãòîîñîíÍèéãýì, èðãýäèéí ýðõ àøèã, ýð¿¿ë ìýíä, àþóëã¿é áàéäàëä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëçîøã¿é àæèëëàãàà ÿâóóëñàí áîëîõ íü òîãòîîãäñîí Áàðüöààëàí çýýëä¿¿ëýõ æóðìûã çºð÷ñºí áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ èðãýäýä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

Îð÷óóëãà

Ñàíõ¿¿ãèéí çó÷ëàã÷èä – ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè, õàðèëöàõ ñàí, ìºíãíèé çàõ çýýëèéí õàðèëöàõ ôîíä

Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè íü õóäàëäààíû áàðèìòûã õóäàëäàõ, õóäàëäàà áîíä ãàðãàõ, áàíêíààñ çýýë àâàõ,õºðºí㺠õóðèìòëóóëäàã. Òýä ýäãýýðèéã õóäàëäàí àâàã÷äàä õóäàëääàã. Çàðèì õóäàëäààíû êîìïàíè òîëãîé êàìïàíèéí ýä õºðºíãºèéã õóäàëäàõ çîðèëãîîð áàéãóóëäàã. Õóäàëäààíû áàðèìòûí çàõ çýýëèéí ºñºëò, õºãæèëò íü ñàíõ¿¿ãèéí êàìïàýíè ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºòãºõ áîëîìæã îëãîñîí. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè íü áàíêíààñ çýýëäýã àäòë áèçíåñìåí¿¿äýä ¿éë÷èëäýã áàáàíêòàé õàðüöóóëàõàä ººðèéí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâèà ºðãºòãºñºí. 1986 îíû ºìíººñ áåçíèñèéí áàéãóóëëàãóóäàä îëãîñîí çýýëèéí õýìæýý íü õóäàëäààíû áîëîí àõæ ¿éëäâýðèéí áàíêíû çýýýëèéí 30% òàé òýíöäýã áàéñàí áîë îäîîãîîð áóþó 1997 îíû áàéäëààð ýíý íü 60% ààñ äýýø õ¿ðòëýý ºñ÷ýý. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè íü õóäàëäàí àâàã÷èä áîëîí áåçíèéñèéí áàéãóóëëàãóóäûí õýðýãöýýíä íèéöñýí èõýâ÷ëýí áàãà õýìæýýíèé çýýë îëãîäîã.

Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè ñàíõ¿¿ãèéí çóóó÷ëëàëûí ïðîöåññûã èõ õýìæýýíèé ìºíãèéã çýýëýí èõýâ÷ëýí áàãà õýìæýýíèé çýýëäýã. Ýíý íü áàíêíû áàéãóóëëàãóóäòéà õàðüöóóëàõàä æèæèã õýìæýýãýýð õàäãàëàìæ öóãëóóëæ èõýâ÷ëýí èõ õýìæýýíèé çýýë îëãîäîã. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèéí ãîë îíöëîã øèíæ íü òýä õýäèéãýýð áàíêíààñ çýýë àâäàã õýðýãëýã÷èäòýé àäèë õ¿ì¿¿ñò ¿éë÷èëäýã ÷ õóäàëäààíýû áàíêòàé õàðüöóóëàõàä çîõèöóóëàëò áàãà áàéäàã. Ìóæóóä ººðñ人 õóâü õýðýãëýã÷äýä îëãîõ çýýëèéí äýä õýìæýýã ººðèéí ãýðýýíèÉ õóãàöààí òîãòîäîã. Ãýâ÷ ñàëáàð áàéãóóëàõ, õºðºíãèéí õýìæýý ýñâýë õýðõýí õºðºí㺺 íýìýãä¿¿ëýõ òàëààð õÿçãààðëàëò áàéäàãã¿é. Èéì áàãà õÿçãààðëàëò ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíóóäûã çýýë áàíêíû áàéãóóëëàãóóäààñ èë¿¿ õýðýãëýã÷èäèéí õýðýãöýý èë¿¿ õàíãàæ ÷àääàã.

1960-1996-ýýä îíû õîîðîíä áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èäòàé õîëáîîòîéãîîð áàíêíû áàéãóóëëàãóóä ¿ëýìæ õýìæýýãýýð áóóðñàí áàéõàä ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè 1980-1990-ä îíû õîîðîíä ýíý õýìæýýãýý õýâýýð õàäãàëæýý. ¯íýò öààñíû çàõ çýýëèéí õóðäàí õºãæèëòýé õîëáîîòîéãîîð ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóä îðëîãî, àøèã èõ áàéñàí. Ó÷èð íò ýíý ìýäýëä áàãà çàðäàë á¿õèé õºðºíãºä õ¿ðýõ áîëîìæèéã íýýæ ºãñºí. Ýíýõ¿¿ áàéäàë íü òýäãýýãðò áàíêòàé ºðñºëäºõ áîëîìæ áîëãîñîí. Õýäèéãýýð ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä íü èõýâ÷ëýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýí õ¿¿ ºíäºð øóóä öóãëóóëæ àâäàã íü àøèãòàé áàéäàã.

3-í òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áàéäàã. ¯¿íä: ÕóäàëäààíûÁèçíåñèéí¯éë÷èëãýýíèéÕóäàëäàà. Òýäãýýð íü õóäàëäààíû ýñâýë ¿éë÷èëãýýíèé êîìïàíèéí ýçýìøèëä çýýë îëãîäîã. Òýäãýð êîìïàíè íýü õóäàëäàí àâàã÷ûí çýæýë îëãîäîã áàéãóóëëàãòàé øóóä ºðñºëääºã. Ó÷èð íü çýýë íü ìàø õóðäàí áàðàà áóé ãàçðààñ íü çàðëàí àâàõ áîëîìæòîé áàéäàã. Ýäãýýð òàâèëãà ýñâýë ãýðèéí ýä ç¿éëèéã ãýð îðíîî ñàéæðóóëàõ æèæèã ºðèéã äàõèí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýä òóñëàõ çîðèëãîîð õýðýãëýã÷äýä çýýë îëãîäîã. Ýíýõ¿¿ õýðýãëýã÷èäèéã ñàíõ¿¿ãèéí êàìïàíèóä íü òóñäàà êîðïîðàöèóä, ýñâýë áàíêóóäàä õàðüÿàëàãääàã. Ýäãýð íü èõýü÷ëýí áóñàä ýõ ñóðâàëæààñ çýýë áîëîìæã¿é ¿åä íü çýýë îëãîí ºíäºð õ¿¿ àâäàã.

Áèíåñèéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóëëàãà: çýýë îëãîõ áîëîí õºíãºëºëòººð õóäàëäàí àâàõ àøãèéã õà¿ëýýíàâàõ çýðãýýð áèíåñìåí¿¿äýä òóñãàéëñàí õýëáýðýýð îëãîäîã_ ¿¿íèéã ôàêòîðèíã

ãýäýã. Ôàêòîðîîñ ãàäíà ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí èçíåñèéí êîìïàíè íü òîíîã òºõººðìæ ò¿ðýýñëýõýä òóñãàéëàí / ìàøèí, îíãîö, êîìïüåòåð / õóäàëäàí àâààä òîäîðõîé æèëèéí õóãàöààãààð áèçíåñèéí áàéãóóëàãóóäàä ò¿ðýýñýëäýã. Áàíê áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéã áèé áîëãîäîã. Ýäãýýðã¿éãýýð ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë íü õ¿ì¿¿ñýýñ ìºíãºí õºðºíãèéã òàòàí òºâëºð¿¿ëäýã. ̺í ýäãýýð íü ýäãýýð íü ýäèéí çàñãèéí á¿õ ë ¿ç¿¿ëýëòýä ÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòîëöîî íü îëîí òºðëèéí ñàíõà¿¿ãèéí áàéãóóëàãóóäààñ á¿ðääýã. ¯¿íä: áàíêóóä, äààòãàëûí êîìïàíè, õàìòûí õºðºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè, õºðºí㺠îðóóëäàëòûí áàíê çýðýã îðîõ áà ýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã òºðººñ çîõèöóóóëäàã. ¸àíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë áîëîõ ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè, õºðºíãèéí ñàí ìºíãºíèé çàõçýýëèéí õºðºíãèìééí ñàí íü õºðºíãèéí ýõ ñóðâàëæ íü ¿íýò öààñ, õóâüöàà, áîíä, àêöè õóâààõ Çàðöóóëàëò íü õýðýãëýã÷èä áîëîí áèçíåñèéí çýýë, àêöè, áîíä, ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí àðàã õýðýãñýë.

Àìü íàñíû äààòãàë,% ãàëûí áîëîí äààòãàëûí êîìïàíè, òýòãýâýðèéí ñàí, Çàñãèéí ãàçðûí òýòãýâýðèéí ñàí, çýðýã íü ãýðýýò õàäãàëàìæ áàéãóóëëàãóóäàä õàìààðäàã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí çóó÷ëàã÷èä ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè, õàðèëöàõ ñàí, ìºíãºíèé çàõ çýýë äýýðõè ñàí îðäîã. Ãýðýýò õàäãàëàìæûí áàéãóóëëàãóóäàä ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òîäîðõîé õóãàöààíû çàâñàðëàãàòàéãààð õºðºí㺠òºâëºð¿¿ëäýã. Ó÷èð íü ýäãýýð íü èðýõ æèëä òýä õýäèé õýìæýýíèé ìºí㺠çàðöóóëàõûã òîäîðõîéëîí òîãòîîõ áîëîìæã¿é áàéñàí. Òýä ººðèéí õºðºí㺺 óðò õóãàöààíû ¿íýò öààñ áîëîõ êîðïîðàöûí áîíä, àêöè,

Àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíè – íàñ áàðàõ, áàòàëãààæóóëäàã. Òýä õ¿øì¿¿ñèéí ãýðýýíä çààñàí äààòãàëûí õºðºíãûã òºëñºí ìîòîð õºðºí㺠òºâëºð¿¿ëæ, èõýâ÷ëýí êîðïîðàöûí áîíä áîëîí áàðüöààíä çàðöóóëñàí. Òýä àêöè ººðèéí õóäàëäàí àâàõ õÿçãààðûí äîòîð àêöè õóäàëäàí àâäàã. Îäîîãûí áàéäëààð 1997 îíä 2,2 òýð áóì õºðºíãºòýé õàìãûí òîì êàìïàíè

Ãàëûí áîëîí îñëûí äààòãàëûí êîìïàíè íü õóëãàé, ãîë îñëîîñ àëäàãëààñ ãýðýýíèé íºãº òàëààñ õàìãààëäàã. Òýä àìü íàñíûõòàé àäèë áîëîâ÷ òîìîîõîí îñîë áîëñîí òîõèîëäîëä õºðºí㺺 àëäàõ ýðñäýë èë¿¿ áàéäàã. Èéìýýñ òýä ººðèéí õºðºí㺺 èë¿¿ øèíýýð õóäàëäàõàä çàðöóóëäàã. Òýòãýâýðèéí ñàí, Çàñãèéí ãàçàðûí òºðèéí òýòãýâýðèéí ñàí õóâèéí õýâøëèéí ñàí áîëîí òºðèéí òýòãýâýðèéí õºðºí㺠íü òýòãýâýðèéí îðëîãûã øèíý õýëáýðýýð àæèë÷äàä îëãîäîã. Òýòãýâýððèéí òºñ⺺ð õàìãààëàãäñàí õºðºí㺠íü àæèë÷èä áîëîí àæìë îëãîã÷ûí õàíäèâûí òàòâàðààñ á¿ðääýã / ñàéí äóðûí ýñõ¿ë àâòîìàòààð / ñóòãàãäàíà. ¯¿íèéã òºðººñ òýòãýâýðèéí òºñºâ øààðäëàãàòàé õ¿ì¿¿ñò õóóëü áàòëàõ áîëîí òàòâàðûí õºíãºëºëò ýäë¿¿ëäýã. Õàðèëöàõ ñàí – ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë íü îëîí òîîíû õóâü õ¿ì¿¿ñò õóâüöàà õóäàëäàí õºðºíºã òºâëºð¿¿ëýõ.

̺íãºíéè çàõ çýýëÕàìòûí ñàíãèéí ¿éë àæèëëàãàòàé àäìèë áîëîâ÷ õàäãàëàìæûí_ áàéãóóëëàãòàé àäèë ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ó÷èð íü òýä õàäãàëàìæûí òºðëèéí äàíñûã ñàíàë áîëãîäîã. Õàìòûí ñàíãèéí àäèë àêöûí ñàíã áîëîõûí òóëä õóâààæ õóäàëääàã. Òºð ñàíõ¿¿ãèéãí çàõ çýýëèéã õºðºí㺠îðóóóëàã÷äàä ìýäýýëýë õ¿ðãýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ýð¿¿ë òîãòîëöîîã õàíãàõ, ìºíãºíèé áîäëîãûíõÿíàëòûã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð õóóëèàð çîõèöóóëäàã.

Ýð¿¿ë áîëîí îäàõäëéáøãàçï ýäèéí çàñàã íü ìºíºã õàäãàëäàã õ¿ì¿¿ñýýñ ìºíãèéã ¿ð ä¿íãýýñ õºðºí㺠îðóóëàëò õèéæ ÷àääàã õ¿ì¿¿ñò øèëæ¿¿ëäýã øààðääàã ñàíõ¿¿ãèéã òîãòîëöîî.

1970-1985 ðîíû õîîðîëíä ÀÍÓ-ûí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéíáàéãóóëëàãûí ãàäààä õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð íü 91,9% çýýë, 29,8% áîíä 2,1% àêöè, 6,2% áóñàä ýçýëæ áàéæýý. Ýíý íü áóñàäóëñûíõòàé õàðüöóóëàõàä áîíä àíãëè, ôðàíö, ãåðìàí, ÿïîí áàéãóóëëàãà, áóñàä íü àêöè, ò¿¿í÷ëýí êàíàä îðîëöîîõýäèéãýýð íü áàíê íü áèä ºäºð òóòàì ó÷èð÷ óóëçäàã ñàíõ¿¿ áàéãóóëëàãóóä áèä äààòãàëûíêîìïàíèä õàíäàõ, ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèàñ äýýø àâàõ, áðîêåðîîñ àêöè àâàõ çýðãýýð áóñàä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãøóóëëàãóóäòàé õàðüöäàã. Ýäèéí çàñàãò áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëàãóóä íü çýýëýã÷, õàäãàëàã÷, çýýëäýã÷ çàðõöóóëñàíä õºðºí㺠äàìæóóëäàã. ÁÁÑÁ íü îäîî ¿åä áàíêòàé àäèë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæáàíêòàé øóóä ºðñºëäºæ áàéäàã.

Àìü íàñíû äààòãàë ÀÍÓ äàõü àíõíû êîìïàíè íü 1759 Ôèëèäàëôèà õîòîä áàéãóóëàãäñàí áºãººä îäîî õ¿ðòýë ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. 1997 îíû áàéäëààð íèéò 2000 ãàðóé áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. 2 õýëáýðýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. ÕÊÕàìòûí

ÕÊ íü õóäèéí ýçýìøëèéí ºì÷ëºëä, õàðèí õàìòûíõ íü ãýðýýíèé òàëûí ºì÷ëºëä áàéäàã. 90 îð÷èì õóâü íü ÕÊ, ãîë ãîë òîì òîì íü õàìòûí õýëáýðòýé áàéäàã. Óã ñàëáàðûí íèéò õºðºíãèéí òàë õóâü íü ò¿¿í÷ëýí õàìòûíõààñ á¿ðääýã. Àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíè íü àðèëæààíû áàíê áîëîí õàäãàëàìæûí áóñàä áàéãóóëëàãóóäòàé õàðüöóóëàõàä ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé àìñàæ áàéãààã¿é òóë õîëáîîíû çàñãèéí ãàçàð íü óã ñàëáàðûã çîõèöóóëàõ øààðäëàãà ãàðààã¿é õàðèí òóõàéí êîìïàíèéí îðøèí áóé ìóæ óëñóóä çîõèöóóîàõ øààðäîëàãà òàâèãäàñàí. Èíãýýä ìóæèéí çîõèöóóëàõ óäèðäëàãà áîë èõýâ÷ëýí ìóæèéí äààòãàëûí êîìèññ áàéäàã. Ìóæèéí çîõèöóóëàëòàä õóäàëäààíûãîðèì æóðàì, àëäàãäàë õîõèðîëûã íü íºõºõºä øààðäëàãàòàé õºðºíãºíèé õýìæýý, ðèñêíèé îðëîãûí õýìæýýíèé õÿçãààðëàëò çýðýã õàìààðäàã. Õ¿í àìûí äîòîðõè àìæàðãààíû òºâøèíèéã íü òîäîðõîé õýìæýýãýýð óðüä÷èëàí õàðàõ áîëîìòîé áàéäàã òóë òýä èðýýä¿éä ãýðýýíèé íýã òàëä õýäèé õýìæýýíèé ìºí㺠òºëºõ íü òîäîðõîé áàéäàã. Èéì ó÷ðààñ òýä ÿã õºðâºõ õºðºí㺠áèø óðò õóãàöààíû îðëîãî õºðºíãºòýé áàéäàã. / Êîðîïàðàöûí áîíä, àðèëæààíû áàðüöàà, çàðèì êðîïàðàöûí àêöè çýðýãèéã ºì÷èëäºã. /

Àìü íàñíû äààòãàëûí áîäëîãî íü áàéíãûí áîäëîãûí õóãàöààíû òóðø òîãòñîí äààòãàëûí øàãíàë õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé õýìæýýíèé ò¿ð òóõàéí õóãàöààíû òºâøèíä ¿õëýýñ äààòãàëûí õýìæýýíèé äààòãàëûí øàãíàë æèëýýñ æèëä òîõèðóóëàí ººð÷èëæ áàéäàã. Áàéíãûí ýõíèé ¿åäýý ¿õëèéí áîëîìæ áàãà áàéñàí ó÷ðààñ äààòãàëûí øàãíàë õýìæýý ¿õëèéí ýñðýã õàìãààëàõààñ èë¿¿ áàéñàí. îäîî ¿¿íèé ýñðýã áàéãàà èõ õàäãàëàìæ õóðèìòëàãääàã. Ò¿ð äààòãàëûí øàãíàë õýìæýý öàãààñ öàãò áîëîìæîîñîî õàìààð÷ ººð÷ëºãäºí íýìýãäýæ áàéäàã. Ǻâõºí äààòãàë ñàíàë áîëãîí õàäãàëàìæ áèé áîëãîäîãã¿é. 1960-1970 îíû ¿åä áàãà õóðèìòëàë õèéãäñýí òóë ò¿¿í èé ýðýëò õýðýãöýý áóóðñàí. Ýíý íü óëìààð áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëòàé õàðüöóóëàõàä áóóðñàí. 1960 îíû ñ¿¿÷ýýð ñàíõ¿¿ãèéí îðëîãûí 19.6, õóâèéã ýçýëæ áàéñàí áîë 11.5, 1980 îíû ýöýñò ãýõýä áóóðñàí áàéíà. 1970 îíû äóíä ¿åèéí õýíýýñ àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíè íü ººðñäèéí áèçíåñèéã äàõèí ººð÷èëæ òýòãýâýðèéí ñàíãèéí õºðºíãèéí ìåíåæåð áîëîõûí òóëä ýíý ç¿éëä íºëººëñºí õ¿÷èí ç¿éë áîë 1974 îíû õóóëü. Ýíý õóóëèàð òýòãâýðèéí õºðºí㺺 àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíèä øèëæ¿¿ëýõèéã óðàìøóóëæ äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã. Èéìýýñ îäîîãîîð àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíèéí íèéò õºðºíãèéí äèéëýíõ íü àìü íàñíû äààòãàëä áèø õàðèí òýòãýâýðèéí ñàíä çîðèóëàãäàí õºðºí㺠óäèðääàã. Äààòãàëûí êîìïàíèä ò¿¿í÷ëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ìàøèí áîëîõ

õóäàëäàõ áîëñîí. Ýíý íü òîãòñîí íàñ áîëîõ 65-í íàñ áàðàõ õ¿ðòýë æèëèéí òºëáºð àâàõ çîðèëãîîð ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ æèëèéí äààòãàëûí øàãíàë òºëäºã

çîõèöóóëàëò þì. ýíý øèíý áèçíåñèéí óëìààñ àìü íàñíû äààòãàëûí êîìïàíèéí íèéòñàíõ¿¿ãèéí ¿ð ä¿í íü õºðºí㺠ýçëýõ % õýìæýý 1980-ä îíîîñ õîéø èõýññýí. ºì÷èéí áîëîí îñëûí äààòãàëûí êîìïàíè íü ÀÍÓ-ä 3000 ãàðóé áàäàã. Õàìãèéí òîì íü All Stars áîëîí Star Farm þì. ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ìóæ óëñàä çîõèöóóëäàã. Õýëáýð íü ÕÊÕàìòûí

1960-ä îí ãýõýä íèéò ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èä íü áàãà õýìæýýãýýð èõýññýí ÷ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàéâ. Äààòãàëûí õ¿¿ íü ìàø èõ õººðñºí. 1970 îíû ºíäºð çýýëèéí õ¿¿ äààòãàëûí êîìïàíèä çýýëèéí õ¿¿ áàãà áàéñàí ÷ ºíäºð õýìæýýíèé õºðºíãèéí îðëîãîòîé áîëãîñîí. Ãýâ÷ ¿¿íýýñ õîéø õºðºíãèéí îðëîãî íü çýýëèéí õ¿¿ áóóðàëòòàé õàìò áóóðñàí. ¿¿íèé çýðýãöýý ºì÷èéí áîëîí îñëûí äààòãàëèéí íýõýìæëýë èõñýõ áîëîí èéìýðõ¿¿ õýðýãò îëãîõ õýìæýý íü êîìïàíèóäàä áîäèò àëäàãäëûã áèé áîëãîñîí. Èéìýýñ àøèãòàé áàéäàëä îðîõûí òóëä òýä ººðñäèéí çýýëèéí õ¿¿ ¿ëýìæ õýìæýýãýýð, 2 äàõèí, 5 äàõèí äààòãàëûí ñàíã èõýñãýñýí. Çàðèì õ¿ì¿¿ñò òºëáºðèéã ºãºõººñ òàòãàëçñàí. Ò¿¿í÷ëýí òýä äààòãàëûí õÿçãààð äýýð èäâýõèòýé àæèëëàãàà ÿâóóëæ ÿëàíãóÿà õóóëü áóñ ¿éëäýë, ìíýëýãèéí

Äýýðõ êîìïàíèóäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí áîäëîãîä 2 ¿íäñýí õ¿÷èí ç¿éëñ íºëººëäºã. 1. Òýä õîëáîîíû îðëîãûí àëáàí òàòâàð òºëäºã òóë òýäãýýðèéí õàìãèéí èõ õºðºíãèéí õýìæýý íü òàòâàðààñ ÷ºëººëºãääºã õîòûí áîíäîä èõ íºëººòýé áîëäîã. 2. ¯õëèéí òºâøèíãýýñ èë¿¿ òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é òóë óðüäà÷èëàí õàðàõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Èéìýýñ òýä èë¿¿ õºðâºõ õºðºí㺠áîëîõ õîòûí áîíä, Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ, íèéò õºðºíãèéí õàãàñ, áóñàä íü êîðîïàðàöûí áîíä, àêöè áàéäàã. Ýíý íü äààòãàëûí êîìïàíèóä áàðàã á¿õèé ë òîõèîëäëîîñ áàðàã ýñðýã äààòãàäàã ãàë, õóëãàé, õóóëü áóñ àæèëëàãàà, áîëãîîìæã¿é áàéäàë, ãàçàð õºäëºëò, àâòî àâààð ãýõ ìýò.

Ñàÿõàí õ¿ðòýë áàíêóóä àìü íàñíû äààòãàëûí á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàõ áîëîìæ íü õÿçãààðëàãäìàë áàéñàí. ãýâ÷ ýíý íü ººð÷ëºãäºæ áàéíà. Ìóæóóäûã 2/3 íü 1 áóþó õýëáýðýýð áóþó áóñàä õýëáýðýýð àìü íàñíû äààòãàëûã õóäàëäàõûã çºâøººðñºí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàíê çîõèöóóëàõ óäèðäëàãóóä áàíêóóäûã äààòãàëûí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã óðàìøóóëàí äýìæèæ áàéíà. Ó÷èð íü ýíý íü áàíêíû áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýí òºðºëæ¿¿ëýõ, òýäãýýðèéí ýäèéí çàñãèéí ýð¿¿ë ìýíä, ñàéæðàõ, áàíêíû àìæèëòã¿é áàéäëûã áàãàñãàõàä òóñëàíà.

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õºðºí㺠øèëæèëòèéí ¿åä òóññàí íèéòýä ººð 1 òºðëèéí õàìãààëàëòûã ¿ç¿¿ëäýã. Àæèë îëãîã÷èä ýñâýë, õóâü õ¿ì¿¿ñ òýòãýâðèéí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ áîëíî. Ýíý íü òºëºâëºãººíèé îðîëöîã÷îîñ òîäîðõîé õóâü õýìæýý îëæ àâ÷ áîëäîã. Íèéòèéí áîëîí õóâèéí òàòâàð òºëºëò 2óóëàà ºññºí. 1960-1990 îí õ¿ðòýë 10-26% õ¿ðòýë íèéò ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ûí õºðºíãèéã ýçëýõ áîëñîí õîëáîîíû òàòâàðûí áîäëîãî. Òàòâàðûí ñàí õºãæèõ ãîë íºõöºë áàéñàí ó÷èð àæèë îëãîã÷èéí õóâü õýìæýý àæèë÷íààñ òýòãýâðèéí ñàíä òàòâàðûí õºíãºëºëòòýé áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí òàòâàðûí áîäëîãî íü àæèë÷èä òàòâàðûí ñàíä õºðºí㺠îðóóëàõûã õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõ çàìààð äýìæñýí. Æèë á¿ð òàòâàðûí ñàíä îðóóëàõ àøèã íü òîäïîðõîé áàéäàã ó÷èð òàòâàðûí ñàí íü óðò õóãàöààíä ¿íýò öààñíû õºðºí㺠îðóóëäàã. Áîíä, àêöè, áàðüöàà ãýõ ìýò. ºíãºðñºí æèë¿¿äýä òàòâàðûí ñàíãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñòðàòåãè íü èõ ººð÷ëºãäñºí. Äýëõèéí 2 äàéíû äàðàà òàòâàðûí ñàíãûí õºðºíãèéã Çàñãèéí ãàçàð áîíäîä áàéñàí 1% íü àêöè áàéñàí áîë 1950, 1960 ààä îíû ¿åèéí õóâüöààíû õ¿÷íèé ¿ç¿¿ëýëòýä íü òàòâàðûí ñàíä ºíäºð àøèã ºã÷ óëìààð õóâüöàà èõýýð àâàõàä õ¿ðãýñýí. Îäîî òýäãýýðèéí íèéò õºðºíãèéí 40%.

Èéìýýñ òàòâàð òºëºëò íü àêöèéí çàõ çýýëä òîìîîõîí áàéð ñóóðü ýçýëäýã. Õýäèéãýýð á¿õ òàòâàð òºëºëòèéí çîðèëãî íü àäèë ÷ òýäãýýðèéã õýä õýäýí øèíæýýð íü àíãèëæ áîëíî. Òºëáºð õèéõ àðãà, îðóóëñàí õóâü íýìýð, îðëîãîîñ õàìààðàõ, óðüä÷èëàí òîãòîîñîí Òºñºâ õýðõýí ñàíõ¿¿æäýã òîäîðõîéëîãäñîí àøèã á¿õèé á¿ðýí ñàíõ¿¿æèëòòýé. Õýðýâ òîäîðõîéëñîí àøèã øààðäëàãàòàé ¿åä òºëºãäºõ áîëîìæ á¿õèé õàíãàëëòàé øèìòãýë áîëñîí îðëîãî. Õýðýâ øèìòãýë áîëîí îðëîãî íü õàíãàëòã¿é áîë áàãà ñàíõ¿¿æèãäñýí.

Õóãàöàà òîäîðõîéëîõîä õàìðàãäàõ õóãàöàà àøèã ýçëýõèéí òóëä èõýíõ êîìïàíèóä 5 æèë òóõàéí êîìïàíèä àæèëñàí áàéõûã øààðääàã. Ýíý õóãàöààíààñ ºìíº õàëàãäñàí ÷ºëººëºãäñºí òîõèîëäîëä òýäãýýðèéí ýðõ äóóñãàâàð áîëíî.

65 íàñíààñ ýõëýí íàñ áàðàõ õ¿ðòýë æèëèéí òºëáºðèéã àâàõ ñàíõ¿¿ãèéí ãýðýý. ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ æèë á¿ð øèìòãýë òºëºõ ¿¿íèé îðîíä íü áîíä ãýäýã ºðèéí áàòàëãàà-òîäîðõîé õóãàöààíû òóðøèä òîãòìîë òºëºõ òºëáºð. Çàðäëààð àâàõ áîëîìæèéã îëãîäîã. 1980-ä îíîîñ õîéø õàìòûí ñàí íü ººð÷ëºëò çàõ çýýëèéí ýçëýõ õóâüä èõñýõ õàíäëàãà áèé áîëñîí. Ó÷èð íü ãîë íü àêöèéí çàõ çýýë íèæèãíýñýí. ̺í õàìòûí ñàí õýðâýý ºðèéí õýðýãñýë äýýð ìýðãýøñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã 1970 îíä àíõëàí ãàð÷ èðñýí. 1970-ä îíîîñ ºìíº õàìòûí ñàí çºâõºí ýíãèéí àêöèä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéñýí. Ýíãèéí àêöè õóäàëäàí àâäàã ñàí íü öààøàà èë¿¿ ìýðãýæèæ, çºâõºí ãàäààäûí ¿íýò öààñàíä, ìýðãýøñýí àæ ¿éëäâýðèéí /ýð÷èì õ¿÷, ºíäºð òåõíîëîãè ãýõ ìýò/ õºðºí㺠îðóóëàëò õèéæ áîëíî. ªðèéí õýðýãñýë õóäàëäàí àâäàã ñàí íü öààøàà êîðïîðàöèéí, ÀÍÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð ýñõ¿ë òàòâàðààñ ÷ºëººëºãäºõ õîòûí áîíä, ýñõ¿ë óðò õóãàöààíû áîëîí áîãèíî õóãàöààíû ãýõ ìýòýýð ìýðãýøñýí áàéäàã.

Õºðºíãèéí ñàí íü 2 çàìààð á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòàä îðñîí. Íèéòäëýã á¿òýö íü íýýëòòýé. Õóâüöàà íü ÿìàð÷ ¿åä ÿìàð÷ ¿íýýð ºð äàðàãäàõ áîëîìæòîé. Õààëòòàé ñàí ãýæ áèé. Òîäîðõîé òîãòñîí òîîíû áóöàæ îëãîãäîõã¿é õóâüöààã àíõíû õ¿ñýëòýýð íü õóäàëääàã áºãººä äàðàà íü ýíãèéí àêöèéí àäèë çàõ çýýë äýýð õóäàëäàãäàíà. Ýíýõ¿¿ õóâüöààíû çàõ çýýëèéí ¿íý íü ñàíä áóé îðëîãûí ¿íý öýíýýñ õàìààð÷ ¿íý õýëáýëçýëä ººð÷ëºãääºã. Õàìòûí ñàí íü ¯íýò öààñ áîëîí Ñîëèëöîîíû êîìèññîîð ¿éë àæèëëãààã íü çîõèöóóëäàã. Ýíý íü 1940 îíû õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèéí òóõàé àêòààð õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèéí áàðàã á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ áîëîìæûã îëãîñîí. Ýíý òóõàé ñàíãûí òóõàé ìýäýýëëèéã íèéòýä òîäîðõîé öàã õóãàöààíä ìýäýãäýõ, áèçíåñ ýðõëýõ àðãûí òàëààð õÿçãààðëàëò õèéñýí.

̺íãºíèé çàõ çýýë äýõ õàìòûí ñàí. Ìàí ºíäºð ÷àíàðòàé áîãèíî õóãàöààíû ºð, ìºíãºíèé çàõ çýýëä áîðëóóëàëò õèéãääýã. /õóäàëäààíû öààñ, áàíêíû õàäãàëàìæûí ñåðòèôèêàò /Ýäãýýð ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí ¿íý íü õýëáýëçäýã ÷ òýäãýýðèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà íü èõýâ÷ëýí 6 ñàðààñ áîãèíî áàéäàã ó÷èð çàõ çýýëèéí ¿íèéí ººð÷ëºëò íü ýäãýýð ñàíãóóäûí õóâüöààã òîãòñîí õóãàöààíä ýðã¿¿ëýí àâàõ áîëîìæûã á¿ðä¿¿ëæ, îëãîäîã áàãà õýìæýýíèé áàéäàã. Õóâüöààã òîãòîîí ¿íýýð àâàõ áîëîìæòîé áàéäàã ó÷èð ñàíãóóä õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéã àðèëæààíû áàíêàíä ñàíãèéí äàíñàíä ÷åêèéã òîãòñîí äîîä õýìæýýíýýñ / èõýâ÷ëýí 500 äîëëàð / äýýã¿¿ð áè÷èí õóâüöààã ýðã¿¿ëýí àâàõ áîëîìæòîé. Ýíý çàìààð ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õàìòûí ñàíãûí õóâüöàà õÿíàõ õàäãàëàìæ øèã ¿ð ä¿íòýé ¿éë àæèëëàãàà áîëæ áîãèíî õóãàöààíû ºðèéí ¿íýò öààñ äýýð çàõ çýýëèéí çýýëèéí õ¿¿ îëæ áîëäîã. 1977 îíä õºðºí㺠ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õàìòûí ñàí íü 4 ìÿëëèàðä áàéñàí áîë 1980 îíä 50 áîëæ, îäîî 900 ìÿëëèàðä áîë ñàíõ¿¿ãèéí ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èéí íèéò õºðºíãèéí 5% áîëæ ºãñºí. Îäîîãîîð íèéò õàìòûí ñàíãèéí õºðºíãèéí 1/3 %-ã ýíý ñàí ýçýëæ áàéíà. The economics of money ban[ing and financial market Fredeic s Mishkin 1998

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí

Õóäàëäààíû áîëîí àæ ¿éëäâýðèéí áàíê çýðýã ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè àãóóëñàí íýð òîìú¸î. Èõýíõ íü òîîöîîíû áàíêíû ºì÷ëºëä áàéäàã. Òýäãýýðèéí ãîë ¿éë àæèëëàãààíû õýëáýð íü ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ õýëöëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ õýðýãñëèéã ñàíàë áîëãîæ áóé æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà÷èä áîëîí äèëåð ¿¿íèéãýý ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí áóþó ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèàð äàìæóóëàí õèéäýã. Ýíý íü õóäàëäàã÷ààñ òîíîã òºõººðºìæ öóãëóóëàí àâ÷ ò¿¿íèéãýý õóäàëäàã÷èä òîõèðñîí áàãà õóäàëäàõ ¿íýýð ºãºõ ¿¿ðãèéí áèé áîëãîäîã. Ýíý çàìààð æèæèãëýíãýýð õóäàëäàã÷èä íü ººðèéí áèçíåñèéí õ¿ðýýã ìºíãºíèé àñóóäàëã¿éãýýð ºðãºæ¿¿ëäýã áàéíà. Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí íü ººðñ人 ìºí òîîöîîíû áàíêíààñ çýýëýõ áîëîí õºðºí㺠îðóóëàã÷ îëîí íèéòýýñ õºðºí㺠òàòàí òºâëºð¿¿ëäýã. øóóä ýñõ¿ë ¿íýò öààñ ãàðãàõ çàìààð ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãûí ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãèéí õîëáîî óäèðäàí çîõèîí áàãéóóëíà. / õîëáîî 1945 îíä 6 òîì ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí áàéñàí. ¿íäñýí çîðèëãî íü íýãäñýí ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ ñàíõ¿¿ãèéí õ¿¿, õàäãàëàìæèéí ãýõ ìýòèéã áèé áîëãîõ. Îäîîãèéí áàéäëààð ýíý áàéãóóëëàã ºðãºæìæì ìàø îëîí áàéãóóëëàãûã ýãíýýíäýý íýãòãýñýí áàéí. Ýíý îäîîîãîîð Çàñãèéí ãàçàðòàé ãèø¿¿í áéàãóóëëàãàãóóäûíõàà ýðõ àøãèéã õàìãààëàí àæèëëàæ, ìºí ãèø¿¿ä áîëîí àðä èðãýäýä ìýäýýëýë îëãîõ çîðèëãîòîé àæèëëàäàã.

The Penguin Businrss Dicionary. Micheal Greener 1987

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí íü ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàëòûã îëãîõ áîëîí áóñàä õýëáýðèéí õýñýã÷èëñýí òºëáºðèéí çýýëòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ñàíõ¿¿ãèéí íýã òîì èíñòèòóò áàéãóóëàëãà þì. àíãëèä ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí õýäýí çóóãààðàà áàéäàã áàéíà. Ýäãýýð íü êðåäèò êàðòûí êîìïàíèòàé íýëýýä ¿ëäñýí õýñýã íü ºðòýé áàéäàã. Õýñýã÷èëñýí òºëáºðèéí êðåäèò ºð íü ìààñ-ä òîîöîãääîã. Çàðèì æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà÷äûí ºð íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéøìí õóäàëäàí àâäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãèéí õºðºí㺠íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãèéí õºðºí㺠íü õ¿¿ àâàõ õàäãàëàìæ çºâõºí îëîí íèéòýýñ áóñ àæ ¿éëäâýðèéí áîëîí àðèëæààíû áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàã, ìºí àðèëæààíû áàíêíààñ èðäýã. Õ¿¿ íü èõýâ÷ëýí àðèëæààíû áàíê ñàíàë áîëãîñíîîñ èë¿¿ ºíäºð áàéäàã. Áóñàä õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðò êàïèòàë íººö, õºíãºëºëòòýé ºðèéí áàòàëãàà áîëîí áàíêíû îâåðäðàôò áàéäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèéí õàìãèéí òîì õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð áîë àðèëæààíû áàíê áàéäàã áà èõýíõ òîìîîõîí ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí áàíêíû òóñëàõ ÷àíàðûí íýìýëò áàéäàã. ¿¿íòýé àäèë õýä ýõýäýí ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí ¿éëäâýðëýëèéí êîìïàíèéí òóñëàõ ÷àíàðûí íýìýëò áàéõ áºãººä õýñýã÷èëñýí òºëáºð íü êðåäèòèéã çºâõºí òýäãýýðèéí ýêýã êîìïàíèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã óðüä÷èëãàà çýýë áîëãîí îëãîäîã. Õýäèéãýýð ìàøèí áîëîí áóñàä õýðýãëýã÷èéí óäààí òýñýõ äààõ óðüä÷èëãàà íü òýäãýýðèéí áèçíåñèéí èõýíõ õóâèéã ýçýëäýã ÷ ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãèéí òºëºã人ã¿é áàëàíñíèé òîìîîõîí õóâü íü áèçíåñèéí çîðèëãîòîé áàéäàã. Ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ¿éë àæìëëàãàà áîë öîðûí ãàíö íü áèø ãýõäýý ãîë ¿éë àæèëëàãàà þì. òýä ò¿¿í÷ëýí áóñàä çîðèëãîîð çýýë îëãîäîã. Æèøýý íü: ò¿ðýýñ, ôàêòîðèíã, àêöèéí çýýë, ìîòîðûí äèëåð, õî¸ðäîõ áàðüöàà çýðýãò îëãîäîã.

Ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èä.

Õóâü õ¿í áóñàä áàéãóóëàãààñ ìºí㺠çýýëæ îëãîõ áºãººä áóñäàä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã áàéãóóëëàãà þì. òýä õºðºíãèéã çýýëä¿¿ëýã÷ýýñ çýýëäýã÷èä õ¿ðãýõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã. Çýýëä¿¿ëýã÷ çýýëäýã÷èéí õîîðîíä çîãñäîãûíõîî õóâüä çóó÷ëàã÷ õîþóëàíä íü ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ èõýâ÷ëýí ìàø áãààð ýñâýë øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòûã õàðüöóóëàõàä ¿íý òºëáºðã¿éãýýð òýäãýýðèéí õýìæýý áîëîí ýðõ ìýäýë, øèíæèëãýý çýýëä¿¿ëýã÷èéí ýðñäëèéã õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºðãºí õ¿ðýýãýýð õèéõ áîëîìæèéã îëãîõ çàìààð áóóðóóëäàã. Áàíê áóñ õàìãèéí ÷óõàë ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èä íü áàéøèíãèéí áàðèëãà, ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ êîìïàíè, äààòãàëûí êîìïàíè, õàäãàëàìæèéí áàíê, òýòãýâýðèéí ñàí, õºðºí㺠îðóóëëàëòûí ñàí áàéäàã.

Áàðèëãèéí íèéãýìëýãÀðâèëàí ãàìíàõ áîëîí ººðòºº òóñëàõààñ àíõëàí ¿¿ññýí. Îðîí áàéøèíãèéí çàðäàë èõýâ÷ëýí õ¿ì¿¿ñèéí äóíäàæ æèëèéí îðëîãîîñ õýä äàõèí èë¿¿ áàéñàí. ¿¿íèé óëìààñ àæ ¿éëäâýðèéí õóâüñãàëûí ¿åä äàðõàí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ ººðèéí õºðºíãèéã òºâëºð¿¿ëýõ çîðèëãîîð òýä õàìòûí áîëîí ýñõ¿ë íºõºðñºã íèéãýìëýãèéã áàéãóóëæ, á¿òöèéí õóâüä àøãèéí òºëºº áóñ áàéñàí áà òýä ãèø¿¿í á¿ðýý ýýëæ äàðààëàí áàéøèí áàðèõ ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëäýã áàéæýý. Çîðèëãî íü äóóñìàãö çàðèì õààãäàí çàðèì íü ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëæ íèéò íèéãýìä ¿éë÷èëäýã áîëñîí. Òýä òóñ óëñûí íèéò èðãýäèéí õàäãàëàìæèéã àâ÷ ò¿¿íäýý õ¿¿ òºëæ áàéøèíòàé áîëîõûã õ¿ñ÷ áóé õ¿ì¿¿ñò õºðºí㺠çýýëäýã. Ò¿¿íèé õàíäëàãà íü àøãèéí òºëºº áóñ áàéõ áºãººä çýýëäýã÷ýýñ ºãñºí õ¿¿ áîëîí òºëñºí õ¿¿ çàõèðãààíû çàðäëûã òýíö¿¿ëýõ çîðèëãîòîé áàéõ. Öàãèéí àÿñààð áàéøèí õóäàëäàõòàé õîëáîîòîé ìºí㺠èõ áàéøèí ó÷ðààñ àìæèëòòàé àæìëëàæ áóé 1 íü ºðãºæèæ îäîî öººí òîîíû áàðèëãèéí íèéãýìëýã îðøèæ, õýäýí çóóí ìÿíãàí òºãðºãíèé àøèãòàé àæèëëàäàã. Òýä õýìæýý, ¿¿ðãèéí õóâüä èõýñãýõèéí õèðýýð òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã õóóëèàð çîõèöóóëàõ áîëñîí. Èíãýýä 1962 îíä áàðèëãèéí íèéãýìëýãèéí òóõàé àêò áàòëàí ãàðãàñàí. ̺í 1934 îíä áàðèëãèéí íèéãýìëýãèéí èíñòèòóò áàéãóóëàãäàæ íèéãìèéí àëëèâàà àñóóäàëäòàé õîëáîîòîé áîëîâñðîë, ¿ð íºëººíèé àñóóäëûã õºãæ¿¿ëýõ çàðèëãîòîé áàéñàí. èðãýäýä õàäãàëàìæèíä íü òºëñºí õ¿¿ íü ÿíç á¿ð áîëîâ÷ õºðºí㺠îðóóëàã÷èä ºíäºð õ¿¿ àâàõûí òóëä óðò õóãàöààíû õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ ¸ñòîé. Ãýõäýý íýã îíëîã íü òàòâàð íîîãäóóëäàãã¿éä îðøäîã. Îäîî òýä ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëæ áàéíà. ̺í àðèëæààíû áàíêóóä ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã ýçëýõ áîëñîí. Òýä æóóë÷ëàëèéí ÷åê, ãàäààäûí õºðºí㺠ñîëèëöîõ ãýõ ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áàéíà.

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí ýíý áîë èõýíõ íü àðèëæààíû áàíêíèé ºì÷ëºëä áàéäàã áà ýíý íü ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ ãýðýýíèé òàëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé. ¯íýòýé áàðàà õóäàëäàí àâàã÷ íü áýëýí ìºí㺠ºãºõèéã õ¿ñýýã¿é òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíòàé ò¿ðýýñýýð õóäàëäàí àâàõ ãýðýýíä îðæ õàäãàëàìæ áîëîí õýñýã÷èëñýí òºëáºðèéã öóãëóóëäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèí íü õóäàëäàã÷èä àðèëæààíû áàíêíààñ çýýë àâ÷ áýëíýýð òºëäºã. Õóäàëäààíû áàíêàíäáàãà õ¿¿ òºëæ õóäàëäàí àâàã÷ ºíäºð òºëáºð àâ÷ çºð¿¿ íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéøèíãèéí îðëîãî áîëæ î÷äîã.

1993 Dictionary of Banking Jerry .M Rosen Bery

Oxford Dictionary of finance 1998

Dictionary of Economics 1992Graham Bannock.R.E. Baxter and Evan Davis

Áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä

Áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà ãýäýã íü ñàíõ¿¿ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ãðóïï èíñòèòóò îðäîã. Ýäãýýðèéí äîòðîîñ õàìãèéí ÷óõàë íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê, õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèóä, ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè, òýòãýâðèéí ñàí, õàäãàëàìæèéí áàíêóóä, äààòãàëûí êîìïàíè, ëîìáàðä çýýëèéí íºõºðëºë, çýýëèéí õîëáîî, çýýë õàäãàëàìæèéí íèéãýìëýã, õàðèëöàí òóñëàõ êàññ ãýõ ìýò îðíî. Òºðºëæñºí ñàíõ¿¿ãèéí èíñòèòóò äîòðîî õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêóóä áà òºðºëæñºí áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí íýãäëèéã õýëíý. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêóóä íü óðò õóãàöààíû çýýëæ¿¿ëýëò ÿâóóëäàã áà ò¿¿íèé ¿ð ä¿í íü òîì òîì øèíæëýõ óõààíû òåðíèêèéí òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààð ãàð÷ èðíý. ÀÍÓ-ä àðèëæààíû áà õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêóóä íü Àìåðèêèéí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìä 1920-1933 îíû ¿åä ãàðñàí àñàð òîì õÿìðàëûí äàðàà àæèë ¿¿ðãèéí õóâüä õóâààãäàõ áîëñîí.Óðò õóãàöààíû òîì òîì òºñëèéã àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëýõ íü òîäîðõîé õýìæýýíèé ðèñê õ¿ëýýõ ìàãàäëàë õàðüöàíãóé èõ áàéäàã ó÷ðààñ óðò õóãàöààíû çýýëëýãæ¿¿ëýëòýýð õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê áàéãóóëëàãäàõ øààðäëàãà àìüäðàëààñ óðãàí ãàðñàí. Îäîî ¿åä ßïîí, Àíãëè, Ôðàíö ãýõ ìýòèéí îðíóóäàä õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêóóä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà.Òºðºëæñºí áàíêíû áàéãóóëëàãà íü äîòðîî ÿíç á¿ðèéí ñàëáàðûí ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çýýëæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð òºðºëæñºí áàíêóóäààñ á¿ðääýã. ¯¿íä: Ýêñïîðò áîëîí èïîðüûí àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, ãàäààä õóäàëäààíû áàíêóóä, ãàçðûí áàòàëãàà, áàðüöààíä çýýë îëãîäîã áàíêóóä ãýõ ìýò.Õºãæèíã¿é îðíóóäàä ñàíõ¿¿ çýýëèéí ñèñòåìä íü òºâ áîëîí àðèëæààíû áàíêóóäààñ ãàäíà á¿õýë á¿òýí òºðºëæñºí ñàíõ¿¿ çýýëèéí èíñòèòóòóóä¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã áà ýäãýýð íü ¿íäýñíèé ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä ÷óõàë áàéð ñóóðèéã ýçýëäýã áàéíà. Ýäãýýð áàéãóóëëàãóóäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã íü òóõàéí îðíû ýäèéí çàñãèéí ñèñòåìèéí õºãæèë, ¿íäýñíèé îíöëîãîîñ øàëòãààëòæ ººð ººð áàéíà. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêí àæèë íü ¿íýò öààñíû çàõ çýýëä îðîëöîõ ÿâäëààð òîäîðõîéëîãäîíî. Õºãæèíã¿é ýäèéí çàñàã á¿õèé áàðóóíû çàðèì îðíóóäàä àðèëæààíû áàíêóóäûã ¿íýò öààñòàé õîëáîî á¿õèé àðèëæàà ã¿éëãýý õèéõèéã õîðèãëîñîí áàéäàã íü ýäèéí çàñãèéí ñèñòåìèéí õ¿ðýýíä õîìñäîë áèé áîëñíîîð ýíý ¿¿ðãèéã õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê ã¿éöýòãýíý.Òóõàéí ñàíõ¿¿ çýýëèéí èíñòèòóò íü ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë äýýð àæ ¿éëäâýðèéí êîðïîðàöèéí ¿íýò öààñûã áàéðøóóëäàã. ¯¿íýýñ ¿íäýñëýýä õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê íü õî¸ð ÿíçûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí àæ ¿éëäâýðèéí òîì òîì êîðïîðàöèóäààñ á¿õ ¿íýò öààñíûõ íü áîëîí ¿íýò öààñíû áàãöèéí çàðèì íýã õýñãèéã íü õóäàëäàæ àâààä ò¿¿íèéã õóâèéí õºðºí㺠îðóóëàã÷äàä äàõèí ¿íýëæ çàðàõ.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê íü êîðïîðöèéí ¿íýò öààñûã íü òîãòîîñîí ¿íýýð áàéðøóóëæ ¿¿íèéõýý òºëºº êîìèññûí õ¿¿ã òîäîðõîé õóâü õýìæýýãýýð àâàõ ãýõ ìýò.Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéí ýõ ¿¿ñâýð íü ¿íäñýíäýý ººðèéí õóâüöààã õóäàëäñàíû ¿ð ä¿íä îðæ èðñýí îðëîãî áà áàíê õîîðîíäûí çýýëèéí õºðºí㺺ñ á¿ðäñýí ä¿ðìèéí ñàí áàéíà.Ìàíàéä ÷ òýð Îðîñîä ÷ òýð õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê õºãæëèéí ò¿âøèíä õ¿ð÷ ÷àäààã¿é. Ýíý íü:Òóõàéëáàë õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä ãîëëîõ ¿¿ðãèéã àðèëæààíû áàíêóóä óëàìæëàëò õýëáýðýýð ã¿éöýòãýæ áàéíà.Ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé áóñ íºõöºëä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà íü øèëæèëòèéí äîòîð òîëîðõîé õÿçãààðëàëòòàé áàéãàà çýðýã íü íºëººëæ áàéíà. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê íü ¿íýò öààñûã õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëóóëíà. ¯íýò öààñûã õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëóóëàõäàà èõýíõ ¿íýò öààñûã ÄÊ-äàä çàðäàã. Õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëóóëàõ íü õýäýí äàâóó òàëòàé þìàà.¯íýò öààñ áèðæèéí êîìèññò á¿ðòã¿¿ëýõ ãýæ õóãàöàà àëäàõã¿é, çàðäàë ãàðãàõã¿é.

Õî¸ð òàëûí ñîíèðõîëä íèéöýõ íºõöºëòýé ¿íýò öààñ õýâëýõ áîëîìæòîé ººðººð õýëáýë õî¸ð òàëûí çàõèàëãààðÆèøýý íü: õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëóóëàõ ¿íýò öààñ åðäèéí áèø õóãàöààòàé áàéæ áîëíî. 8 æèë ãýõ ìýò. Õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëîãäñîí ¿íýò öààñûã öààø íòü ã¿éëãýõýä áàñ çàðèì äóòàãäàëòàé. Õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëîãäñîí ¿íýò öààñ íü àðèëæààëàõ ýðõã¿é áàéäàã. Ýíý íü ¿íýò öààñûã õóäàëäàí àâàã÷äàä àøèãã¿é. Àðèëæààëàõ ýðõã¿é ãýäýã íü ¿íýò öààñ õóâèéí çàõ çýýë äýýð õóäàëäàí àâñàí áîë ººð õ¿íä õóäàëäàõ, äàìæóóëàõ ýðõã¿é, õóãàöàà íü äóóñòàë ýçýìøèëäýý áàéëãàõ ¸ñòîé. ̺í õóâèéí çàõ çýýë äýýð áîðëóóëñàí ¿íýò öààñíû õ¿¿ ìàø ºíäºð áàéäàã. Ýíý ¿íýò öààñûã õýâëýí ãàðãàñàí ï¿¿ñýä àøèãã¿é òàëòàé.Õóâèéí ÷, óëñûí ÷ çàõ çýýë äýýð áîðëóóëñàí ãýëýý õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê íü óã õóâüöààíû ¿íýëãýý ñóäàëãààíû áîëîí áðîêåðèéí õóðààìæèéã àâíà.Îëîí ãðóïïòýé áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áºãººä òóõàéí íýã îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû õàðúÿàëàëä áàéíà. Òýäãýýð íü æèæèã õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí õºðºíãèéã àøèãëàí ýðãýëòýíä îðóóëæ ò¿¿ãýýð óëñûí çýýëëýãèéí ºðèéí áè÷ãèéã õóäàëäàæ àâäàã. ÀÍÓ-ä 3 òºðëèéí õàäãàëàìæèéí áàéãóóëëàãà áàéäàã.Õàäãàëàìæèéí áàíêÇýýë õàäãàëàìæèéí íèéãýìëýãÇýýëèéí õîëáîîÕàäãàëàìæèéí áàíêíû îíöëîã íü òýäãýýð íü óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºðëèéí áàéãóóëëàãóóäûí ¿íýò öààñûã õóäàëäàæ àâäàã. ÀÍÓ-ä òîäîðõîé íºõöºë õÿçãààðòàé õàäãàëàìæèéí áàíêóóä áàéäàã áà õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷èä íü õàäãàëàìæèíäàà òîãòìîë õ¿¿ àâàõ ýñâýë áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õàìààð÷ õ¿¿ àâàõ ãýõ ìýò.Çýýëèéí íºõºðëºë-Ýíý íü ÕIÕ-õõ çóóíû ýõýí ¿åä îðîñîä õàðüöàíãóé íýð õ¿íäòýé áàéâ.ÕÕ çóóíû ýõýí ¿åä çýýëèéí íºõºðëºë íü ãàð óð÷óóä áîëîí òàðèà÷äàä áàãà õýìæýýíèé /àðäûí/ çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààã ýðõýëæ áàéñàí. Áàãà õýìæýýíèé çýýëèéã õ¿ì¿¿ñò îëãîõ òîìîîõîí àðèëæààíû áàíêíû õóâüä ñîíèðõîëã¿é áàéñàí. Ýíý íü áàãàâòàð çýýëäýã÷äèéí çýýëèéí ýðãýí òºëºãäºõ ÷àäâàðûí òàëààðõè íàéäâàðòàé ìýäýýëýë áàðèìò àâàõàä äóòàãäàëòàé áàéäàãòàé õîëáîîòîé ãàð÷ èðñýí. Áàãàâòàð õÿçãààð íóòãèéí õîòóóäàä, õºäºº îðîí íóòàãò îðøèí ñóóã÷èä íü áèå áèåñýý ñàéí ìýääýã ãàçàðò ººðººð õýëáýë õ¿í áîëãîí áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí ýäèéí çàñãèéí áîëîìæèéã ñàéòàð ìýääýã ãàçàðò ñàíõ¿¿ çýýëèéí òºðºëæñºí èíñòèòóò áîëîõ çýýëèéí íºõºðëºë áà çýýëèéí õîðøîîëëîîð äàìæóóëæ “ Àðäûí “ çýýë ãýã÷èéã îëãîäîã áàéñàí áà ýíý íü òóõàé ¿åäýý èõ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ç¿éë áàéñàí.1993 îíîîñ ìàíàé õºðø çýðãýëäýý îðîñ îðîíä çýýëèéí íºõºðëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà äàõèí ñýðãýñýí. Ýíý íü óðüä àðèëæààíû áàíê áàéñàí áààç ñóóðèí äýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ ýõëýõ áîëñîí áà 1993 îíû YI ñàðûí 1-ýýñ ä¿ðìèéí ñàíãàà 100 ñàÿ ðóáëü áà ò¿¿íýýñ èõ ìºíãºòýé ÿâóóëæ ÷àäàõã¿é áîëñîí àðèëæààíû áàíêíû ñóóðèí äýýð ¿éë àæèëëàãàà íü òîäîðõîé õ¿ðýýíä õÿçãààðëàãäìàë ÿâàãäàõ áà çºâõºí õóóëèéí ýòãýýäèéí õºðºíãèéã õàäãàëàìæèéí äàíñàíä áàéðøóóëàõ ýðõ ýäýëíý . Õóóëü ç¿éí õÿçãààðëàëò íü çýýëèéí íººöèéã çýýëèéí íèéãýìëýã íü çýýëä á¿ðýí àøèãëàõ áîëîìæèéã áàãàñãàõ áà áóñàä áàíêíû íºõöëèéã áóóðóóëíà.ªºðèéí ¿éë àæèëëàãààíû àãóóëãà, ìºí ÷àíàðààð çýýëèéí íºõºðëºëòýé îéðîëöîî áàéãóóëëàãà íü çýýëèéí õîëáîî þì. Ýíý íü ººðòºº òîäîðõîé íýã áàãàâòàð õýìæýýíèé õýñýã á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã õàìàðñàí òóõàéëáàë àæèë òºðëèéí õóâüä îéðîëöîî /òºðèéí àëáàí õààã÷èä þì óó ýì÷ íàð ãýõ ìýò/ àæèëëàäàã õ¿ì¿¿ñò ¿éë÷èëäýã ãàçàð þì. Çýýëèéí õîëáîîíû ãîë çîðèëãî íü õóâò íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºíãèéã ÷ºëººòýé ìàêñèìóì õýìæýýãýýð òºâëºð¿¿ëæ ò¿¿íèéã àðèëæààíû áàíêíû õàäãàëàìæèéí äàíñàíä áàéðøóóëàõ, õýðýãëýýíèé çýýëèéã õ¿ì¿¿ñò îëãîõ ººðººð õýëáýë áàéð îðîí ñóóö áàðèõ, àâòîìàøèí õóäàëäàí àâàõ çýðýãò íü îëãîõ ãýõ ìýò.Àðèëæààíû áàíêèíä áàéðøóóëñàí ººðèéí ÷ºëººò ìºíãºí õºðºí㺠íü çýýëèéí õîëáîîíä õàäãàëàìæèéí ºíäºð õ¿¿ àâàõ õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéã áîäâîë õºãæèíã¿é ýäèéí çàñàã

á¿õèé îðíóóäàä òîìîîõîí õýìæýýíèé õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéã áîäâîë õºãæèíã¿é ýäèéí çàñàã á¿õèé îðíóóäàä òîìîîõîí õýìæýýíèé õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äýä õàðüöàíãóé ºíäºð õ¿¿ òºëäºã áàéíà. Õýðýãëýýíèé çýýë îëãîõ íºõöëèéã òóñ õîëáîîíû ãèø¿¿ä ººðñ人 õýëýëöýæ òîãòäîã. Çýýëòèéí õîëáîî íü ÀÍÓ, Àíãëè, Êàíàä ãýõ ìýòèéí îðîíä èõ õºãæñºí îðîñ îðíû õóâüä õºãæèæ ýõýëæ áàéíà. Çýýëèéí õîëáîî íü ÿíç á¿ðèéí òºðëèéí õîðøîîëîë, õ¿í àìûí äàâõàðãûã õàìàðäàã. Çýýëèéí õîëáîî íü áàðèëãà áàéøèíãèéí çàñâàð, àâòîìàøèí õóäàëäàí àâàõ çýðýãò áîãèíî õóãàöààíû çýýë îëãîõîîð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéäàã

Õàðèëöàí çýýë îëãîõ íèéãýìëýã

Ýíý íü îðîñûí õóâüä õóâüñãàëûí ºìíº èõ õºãæèæ áàéñàí áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà þì. Õéèæ ÿâóóëæ áóé áèçíåñèéí õóâüä õîîðîíäîî õîëáîî õàðèëöàà á¿õèé õýñýã õóóëèéí ýòãýýä¿¿ä íýãäýí õàðèëöàí çýýë îëãîõ íèéãýìëýãèéã áàéãóóëäàã. Ýíý íü åðºíõèé人 çýýëèéí íºõºðëºëººñ ãàðàë ¿¿ñýëòýé áºãººä òóõàéí íºõöºëä õóâü íèéë¿¿ëýã÷ áèçíåñìåí¿¿äèéí õºðºíãèéã íýãòãýæ öààøèä áèå áèåñèéí õàðèëöàí çýýë àâàõ õ¿ñýëòèéã õàíãàõ çîðèëãîòîé. Ä¿ðýì ¸ñîîð óã çýýëèéã áîãèíî õóãàöààòàé îëãîäîã. Áàíêóóä ººðèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äýä çºâõºí çýýë îëãîäîã. Ýíý íü äîòîîä ìºí ÷àíàðààðàà õàðèëöàí çýýë îëãîõ íèéãýìëýãèéí ºðãºæñºí ¿éë àæèëëàãàà ãýæ õýëæ áîëîõ þì. Çýýë õàäàãàëìæèéí íèéãýìëýã ãýäýã íü ººðèéí õàðèëöàã÷èääàà ñåðòèôèêàò õóäàëääàã. Òýðõ¿¿ íèéãýìëýã íü ººðèéí äàíñàíäàà õàäãàëàìæ àâàõ ÷åêèéí îðëîãî àâàõ, ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí áàðüöàà áàòàëãààòàé çýýë îëãîõ çýðýã ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõòýé. Çýýë õàäãàëàìæèéí íèéãýìëýã íü õîðøîîëîë õýëáýðýýð ýñâýë ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè áóþó õóâü íèéë¿¿ëñýí íèéãýìëýã õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áîëíî.Ìîíãîëä äýýðõ áàéãóóëëàãóóä íü õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî õýëáýðýýð õºãæèæ ýõýëæ áàéíà.

Áàðèëãûí íèéãýìëýã

Ýíý íü ãîë÷ëîí áàéøèí áàðèõ, õóäàëäàí àâàõàä çýýë îëãîäîã. Ãàçàð áàéøèíã áàðüöààíä òîîöîæ àâäàã áàéíà.Áàðèëãûí íèéãýìëýã íü 1775 îíä àíõ áàéãóóëàãäñàí. Íèéãýìëýã íü ãèø¿¿äèéí ºì÷ëºëä áàéõ áà íèéãýìëýãèéí äàíñàíä ìºí㺠îðóóëñàí õ¿ì¿¿ñ íü ãèø¿¿ä íü áàéäàã.Õ¿¿ òîîöîæ îëãîäîã õàäãàëàìæèéí äàíñ íýýæ àæèëëóóëäàã. Áàéøèí áàðèõ õóäàëäàí àâàõàä çýýë îëãîõ. Ãàçðûã áàðüöàà áîëãîí áóñàä òºðëèéí çýýëèéã îëãîõ. Çàðèì îíöãîé òîõèîëäîëä áàòàëãàà øààðäàõã¿é çýýëä¿¿ëýõ. ̺í㺠øèëæ¿¿ëýõ, ãóéâóóëàõ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, õàðèëöàí äàíñ íýýõ çýðýã àæèë ¿éë÷èëãýý õèéíý. Òºðºëæñºí ñàíõ¿¿ çýýëèéí áàéãóóëëàãûí íýã íü á¿ñèéí áàðèëãûí íèéãýìëýã þì. Ýíý íü èõýâ÷ëýí õóâèéí áîëîí õàìò îëíû îðîí ñóóöíû áàðèëãûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõýýð áàéãóóëëàãääàã. Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí àæëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ¿íäñýí ýõ ¿¿ñâýð íü èõ õýìæýýãýýð á¿ðä¿¿ëñýí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºí㺠¿íäñýíäýý òóõàéí áàéãóóëëàãàòàé òóñãàé ãýðýý õýëýëöýýð áàéãóóëñàí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí õºðºí㺠áàéäàã. Õóâüöààíä îíîãäîõ àøèã, ò¿¿í÷ëýí çîðèóëàëòûí ìºíãºí õóðèìòëàë íü îðîí ñóóöíû áàðèëãûí ñàíõ¿¿æèëòèéã õàíãàõàä ÷èãëýãääýã. Èéìýðõ¿¿ òºðëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàíãèéí ãîë ÷óõàë àñóóäëûí íýã íü õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí àøèã ñîíèðõîëûã õàìãààëàõ ïðîãðàììûã áîëîâñðóóëàõ ÿâäàë þì. Ýíý çîðèëãûí ¿¿äíýýñ õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã àâ÷ ÿâóóëàõ áà ýíý íü äýýðõè ïðîãðàììûã áîãèíî õóãàöààíä õýðýãæ¿¿ëýõ çàìààð øèéäíý. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààíû øàòàíä ÿìàð÷ õóâü íèéë¿¿ëýã÷ õýí ÷ ãýñýí õóðèìòëóóëñàí õºðºíãèéí òàëààð áàéãóóëñàí ãýðýý õýëöëýý ººðèéí õ¿ñýëòýýð òàñàëæ áîëîõ áà ãýõäýý ýíý íü 1 æèëèéí äîòîãøè õóãàöààíä áèø ò¿¿íèéã õóâèéí äàíñàíä

àíõíû ìºíãºí õºðºí㺠îðæ èðñýí ¿åä õ¿÷èí òºãºëäºð áàéíà. Ýíý òîõèîëäîëä õàäãàëàìæèéí õ¿¿ òºëíº. ¯¿íýýñ ãàäíà õóäàëäàõ õóäàëäàí àâàõ õºðºíãèéí õýìæýýã õàòóó òîãòîîæ ºãíº.Ãîëäóó äýýðõè ïðîãðàììûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä ººðèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí ò¿¿íä îðîëöîõ áîëîìæ çýðãèéã òîîöîæ õóäàëäàõ áà õóäàëäàí àâàõ ¿íýý 1:1-ýýð òîãòîîíî. Èíãýæ õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí íü ººðèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºíãèéã èíôëÿöè ¿íý óíàëòààñ õàìãààëàõ ¿¿ðãèéã ººðòºº àâàõ áà íýã ìºñºí íèéãìèéí øèíæ ÷àíàðòàé ïðîãðàììûã øèéäýõ áîëíî. Îð÷èí ¿åä îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí áàéãóóëàõ íºõöºë á¿ðäýæ áàéíà. Ýíý íü áàðóóíû ºíäºð õºãæèë á¿õèé õºðºí㺠îðóóëàëòûã òóõàéí îðíû ýäèéí çàñàãò îðóóëæ èðýõ áîäèò áîëîìæ áèé áîëãîæ áàéíà.Îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí áàéãóóëæ áîëîõ áîëîìæèéí îáúåêòîä íåôòèéí àæ ¿éëäâýðëýëòýé õîëáîî á¿õèé õºðºí㺠îðóóëàëò, ò¿¿í÷ëýí òóõàéí îðíû ýêïîðòûí áàðàà òàâààð ¿éë÷èëãýýã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí òºñºë áàéæ áîëíî.

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí

Ýíý íü èõýâ÷ëýí ãàäààäàä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõýä ÷èãëýæ áàéñàí. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí íü õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè þì. Òóñ êîìïàíè íü :õóâüöàà ºðèéí áè÷èã ãàðãàõõºðºí㺠îðóóëàã÷äàä õóâüöààã õóäàëäàõõóâüöààã õºðºíãèéí áèðæ äýýð àðèëæèõ ãýõ ìýòÀíõíû ñàíãóóä íü 1930ààä îíû ¿åä áàéãóóëàãäñàí. Ñ¿¿ëèéí 20 ãàðóé æèëä îëîí íèéò ñàíä èõýýõýí èòãýë íàéäâàð õ¿ëýýëãýõ áîëæýý. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîïàíèòàé èõýýõýí õîëáîîòîé àæèëëàäàã. Ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóääàãà íü Àíãëèä èõýä õºãæñºí ò¿¿õòýé áºãººä äàðààõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëíà. ¯¿íä: - õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàãöûã íýìýãä¿¿ëýõ, áºãöºº îëîí òºðºë õýëáýðèéí áîëãîæ ðèñêèéã áàãàñãàõ – áàãà õýìæýýíèé õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéã òàòàæ àæèë õèéõ – õºðºí㺠áàãà áàãààð öóãëóóëàí ¿íýò öààñ èõýýð õóäàëäàí àâàõ áîëîìæèéã áèé áîëãîäîã .

Òýòãýâðèéí ñàí

Ñàíõ¿¿ çýýëèéí áàéãóóëëàãóóäûí äîòîð ÷óõàë áàéð ñóóðü ýçýëäýã áàéãóóëëàãûí íýã íü òýòãýâðèéí ñàí þì. Òýòãýâðèéí ñàíãèéí òóõàé àñóóäàë íü ÕÕ çóóíû õºãæèëòýé íÿãò õîëáîîòîé þì. ßëàíãóÿà äýëõèéí Ï äàéíû äàðàà 1945 îíîîñ õîéø òýòãýâðèéí ñàíãèéí õýìæýý öàð õ¿ðýýíèé íü õóâü ýðñ ºññºí áàéíà. Õºãæèíã¿é áàðóóíû îðíóóäàä òýòãýâðèéí ñàí íü òýäãýýð îðíû ¿íäýñíèé ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë äýýð ÷óõàë ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ áàéíà. Îðîñ îðîíä ãýõýä çºâõºí 1990îíä òýòãýâðèéí ñàí áàéãóóëàãäñàí áà òýõäýý òóõàéí îðíû ñàíõ¿¿ çýýëèéí áàéãóóëëàãóóäûí äîòîð çîõèõ áàéð ñóóðèà áàò áºõ õýìæýýíä õ¿ðòýë íü õàðààõàí îëæ ÷àäààã¿é áàéíà. Ýíýõ¿¿ òýòãâýðèéí ñàí íü õóâü õ¿ì¿¿ñ áîëîí õóóëèéí ýòãýýä¿¿äèéí äààòãàëûí õóðààìæèí äýýð áèé áîëæ, óëñûí òºñºâ, èðýãäèéí ñàéí äóðûí òàòâàð çýðãýýð ñàíõ¿¿æèãäýæ áàéíà. Ýíý ñàíãèéí ¿íäñýí çîðèëãî íü òýòãýâýð îëãîõ, ºíäºð íàñòàí, òýòãýâýð àâàã÷äàä ýä ìàòåðèàëûí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëñýí ÿâäàë þì. Ãýâ÷ ýíý çîõèõ òóñ ñàíãààñ çàðöóóëàëò õèéõ õ¿ðýýíä îðæ áàéãàà îðëîãî çàðöóóëàõ çàðëàãà õî¸ðûí õîîðîíä õ¿ðòýë òîäîðõîé õóãàöààíû òàñàëäàë ãàðàõ ÿâäàë áàéíà. Ýíý íü ñàíä õóðèìòëàãäñàí õºðºíãèéã õºðºí㺠îðóóëàëòûí çàðäëûã íºõºõ ýõ ¿¿ñâýð áîëãîæ ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéãààòàé õîëáîîòîé.Õºãæèíã¿é áàðóóíû îðíóóäàä ìºíãèéã óëñûí ¿íýò öààñ õýëáýðýýð áàãàã¿é áàéðøóóëäàã. Ãýòýë Îðîñ ãýõ ìýòèéí îðîíä ¿íýò öààñ áàãà îðëîãîòîé áàéäàã ó÷èð òýòãýâðèéí ñàíã ººð õºðºíãèéã àðèâæóóëàõ áîëîìæòîé õýëáýðýýð àøèãëàäàã áàéíà. Òýòãýâðèéí ñàíãèéí ãîë ¿éë÷èëãýý íü òýòãýâýð îëãîõ ãîë ¿éë÷èëãýý þì. Ýíý ñàíãààñ 3 òºðëèéí ¿éë÷èëãýý îëãîäîã. ¯¿íä:

Óëñûí òýòãýâýð. Òýòãýâðèéí íàñàíä õ¿ðñýí îãò àæèë ýðõëýõã¿é áîëñîí áîë îëãîíî. Àæèë îëãîã÷ ñàí áàéãóóëíà. Òýòãýâðèéí äýýä õýìæýý íü àæèëëàã÷èéí àâ÷ áàéãàà öàëèíãèéí 3-íû 2-îîñ õýòðýõã¿é òýòãýâðèéí ñàíä îðóóëñàí õºðºíãèéã îðëîãûí òàòâàðààñ ÷ºëººëäºã.Õóâèéí òýòãýâýð. Áàðóóíû õºãæèíã¿é îðíóóäàä ÿëàíãóÿà Àíãëèä òîìîîõîí õºðºí㺠îðóóëàã÷ ãýõ ìýò òýòãýâðèéí ñàíã ¿çäýã. Òýòãýâðèéí ñàíãèéí çàðëàãûí õýñýã íü òºðºë á¿ðèéí òýòãýâýð òýòãýìæ ºãºõºä çîðèóëëàãääàã. Òýòãýâýð, òýòãýìæ 2 íü õîîðîíäîî ÿëãààòàé îéëãîëò þì. Òýòãýâýð ãýäýã íü òóõàéí òýòãýâýð àâàã÷ õ¿íèé àìüäëðàõ ãîë ýõ ¿¿ñâýð. Õàðèí òýòãýìæ ãýäýã íü íýã óäààãèéí áóþó òîäîðõîé öàã õóãàöààíä îëãîäîã.

Äààòãàëûí êîìïàíè

Ñàíõ¿¿ çýýëèéí òºðºëæñºí áàéãóóëëàãûí íýã íü äààòãàëûí êîìïàíè þì. Ýíý íü ¿íäñýíäýý èðãýä áîëîí õóóëèéí ýòãýýäýä äààòãàëûí ãýðýýã áîðëóóëñíû ¿ð ä¿íä îðæ èðñýí îðëîãî äýýð ¿íäýñëýãäýæ áàéãóóëàãääàã. Áàðóóíû îðíóóäûí äààòãàëûí êîìïàíèé ã¿éöýòãýõ àæèë ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðýý õàðüöàíãóé èõ áàéíà. Õºðºí㺺 àæ ¿éëäâýðèéí êîðïîðàöèéí ¿íýò öààñ áîëãîõ çàìààð àðèâæóóëíà. Ýíý íü óëñûí ¿íýò öààñûã áîäâîë õàðüöàíãóé îðëîãî èõòýé áîëîâ÷ ðèñê èõ áàéõ òàëòàé. Äààòãàëûí áàéãóóëëàãà ÿìàð íýã àþóë îñîë òîõèîëäñîí íºõöºëä äààòãóóëñàí õ¿íä çîõèõ õýìæýýíèé õîõèðëûã íºõºæ îëãîæ áàéäàã. Äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààíû ýðõ ç¿éí ¿íäýñ íü äààòãàëûí òóõàé õóóëü þì. Äààòãàëûí òóõàé õóóëü íü 1997 îíû 12ñàðä ÓÈÕ-ààñ áàòëàãäñàí. Ýíýõ¿¿ õóóëèéí çîðèëò íü ìàíàé óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîäîðõîéëæ, äààòãàëûí êîìïàíè áîëîí èðãýä õóóëèéí ýòãýýäèéí õîîðîíäûí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ, òºâººñ äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ çàð÷ìûã òîãòîîõîä îðøäîã. Äààòãàë ãýäýã íü ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð íýã òàëààñ äààòãóóëàã÷ ººðèéí ýä õºðºíãº, àøèã ñîíèðõîëîî áîëçîøã¿é àþóë, ýðñäëýýñ ó÷èð÷ áîëîõ õîõèðëîî íºõºí àâàõ çîðèëãîîð äààòãóóëæ ò¿¿íèé òºëºº çîõèõ õóðààìæ òºëºõ, íºãºº òàëààñ äààòãàã÷ íü äààòãóóëàã÷èä ó÷èð÷ áîëîõ õîõèðëûã á¿ðýí áóþó çàðèì õýñãèéã íü òºëºõººð ¿¿ðýã õ¿ëýýæ, ýðõ ýäëýõ õàðèëöààã õýëäýã. Äààòãàë íü äàðààõ õýëáýðòýé áàéíà.¯¿íä:Çààâàë äààòãàëÑàéí äóðûí äààòãàëÄààòãàëûí êîìïàíèéí ä¿ðìèéí ñàí íü ìºíãºí õºðºí㺺ñ á¿ðäýõ áºãººä ò¿¿íèé äîîä õýìæýý íü 100.0 ñàÿ òºãðºã áàéíà. Ä¿ðìèéí ñàíã çýýëèéí õºðºí㺺ð á¿ðä¿¿ëýõèéã õîðèãëîíî.Ìîíãîë óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààã äààòãàëûí êîìïàíè ýðõýëíý. Ñàíõ¿¿ Ýäèéí Çàñãèéí ÿàìíû äýðãýäýõ Äààòãàëûí õÿíàëòûí àëáà íü äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõ òóõàé á¿ðäýë áîëñîí õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýæ àâñíààñ õîéø àæëûí 21 õîíîãò áàãòààí õÿíàæ çºâøººðºë îëãîõ ä¿ãíýëòýý Ñàíãèéí ñàéäàä òàâèíà. Äààòãàëûí êîìïàíè íü Ñàíãèéí ñàéäààñ îëãîñîí çºâøººðëèéã ¿íäýñëýí Óëñûí òàòâàðûí àëáàíä á¿ðòã¿¿ëíý.

Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè

1860ààä îíû ¿åýñ ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèéí õºãæèë ýõýëñýí ò¿¿õòýé. Àíõíû ¿åä ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóä íü âàãîí õóäàëäàæ àâààä óóðõàé÷äàä çýýëä¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéâ. 1960ààä îíîîñ èõýâ÷ëýí õýðýãëýýíèé çýýë îëãîõ áîëñîí. Áàíêóóä ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóäòàé áîëæ õºãæëèéí øàò íü ¿ðãýëæèëæ áàéíà.ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè íü áèçíåñèéí íýãæ áîëîí àðä èðãýäýä ÿìàðâàà íýã òîì ç¿éëèéã õóäàëäàæ àâàõàä çýýë îëãîõ, ººðºº ÿìàð íýã îáúåêòèéã õóäàëäàæ àâ÷èõààä ò¿¿íèéã õýðýãòýé ãàçàð íü òîäîðõîé õóãàöààãààð ò¿ðýýñëýõ.

Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóä ¿íäñýí ÷èãëýë íü õóäàëäààã çýýëæ¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóäûã òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí íººöºä òºëºõ õ¿¿ íü àðèëæààíû áàíêèéã áîäâîë ºíäºð áàéíà. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè íü ººðèéí õàðèëöàã÷äûí õºðºí㺺ð ºðèéí áè÷ãèéã õóäàëäàæ àâàõ çàìààð çýýëèéã îëãîõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëíà. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèéí äîòîð ÷óõàë áàéð ñóóðèéã õîëäèíã êîìïàíè ýçýëíý. Êîìïàíèéí õóâüöààíû áàãöûí èõýíõ õýñãèéã õóäàëäàæ àâàõ íü òýäíèé ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ áîëîëöîîã îëãîäîã áàéíà. Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèóäàä çýýëèéí áàéãóóëëàãà õàìðàãäàõ áà òýäãýýð íü Ẻíèé áà æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà ýðõëýã÷èä áîëîí èõýâ÷ëýí õýðýãëýýíèé çýýëèéí ñàëáàðò ¿éë÷èëäýã.Money shops-1970 îíîîñ ýõýëæ õºãæñºí. ¯¿íèé àíõäàã÷ àìåðèêèéí áàíêóóä þì. Ãîë çîðèëãî íü õýðýãëýã÷, õóâü õ¿ì¿¿ñò õóâèéí çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëíà. Ýíý õóâèéí çýýë ãýäýã íü àìüäàð÷ áóé áàéøèí áàðèëãà çàñàõ, àìðàëòààðàà àÿëàë æóóë÷ëàëààð ÿâàõ, ñóðãàëòûí òºëáºð òºëºõ ãýõ ìýò îðíî. Money shops íü äàðààõ ¿éë àæèëëàãààã õèéíý. ¯¿íä: àæëûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà íü óðò áàéõ áà òîõèðîìæ, òààëàìæ ñàéòàé, àëáàí ¸ñíû áóñ áàéðàíä, áàðüöààò çýýë îëãîõ, äààòãàëûí ¿éë÷òëãýý ¿ç¿¿ëýõ, õàäãàëàìæ àâàõ çýðýã ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëíý. Ëîìáàðä íü ýä õºðºíãèéã áàðüöààëæ çýýë îëãîäîã. Áàðüöààíä á¿õ òºðëèéí òýýâðèéí õýðýãñýë, ¿íýò ýäëýë, õèâñ ãýõ ìýò áàéíà. Õàìòûí ñàí íü ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èéí ¿¿ðãèéã ãîëëîí ã¿éöýòãýäýã. Õºðºí㺠îðóóëàã÷èä õºðºí㺺 íèéë¿¿ëýí õàìòûí ñàíãààð äàìæóóëàí õºðºí㺠îðóóëàõ øèéäâýð ãàðãàõ ýðõèéã ñàíãèéí ºíäºð ìýðãýæèë á¿õèé ìåíåæåðò îëãîíî. ºíäºð ìýðãýæèë á¿õèé ìåíåæåð¿¿ä íü ÿíç á¿ðèéí ¿íýò öààñ õóäàëäàí àâ÷ îëñîí íèéò îðëîãîîðîî õàìòûí ñàíãèéí ãèø¿¿í õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí õ¿ñýëòèéí çàðèìûã áèåë¿¿ëíý. Õàìòûí ñàíä õºðºí㺠îðóóëàã÷èä õàìòûí ñàíä õºðºí㺠îðóóëàã÷èä õàìòûí ñàíãèéí õóâüöààã õóäàëäàí àâíà. Õàìòûí ñàí íü õóäàëäàæ àâñàí õóäàëäàæ àâñàí ¿íýò öààñààð îëñîí îðëîãîî ººðèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä äåâèäåíò òºëºõºä àøèãëàíà. ¿íýò öààñûã àøèãòàé çàðæ ÷àäâàë ò¿¿íýñ îëñîí àøãèéã ìºí õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä õóâààðèëàí ºãíº. Õºðºíãèéí öýâýð ¿íý ºðòºã ãýäýã îéëãîëòûã ñàéí îéëãîõ õýðýãòýé. Õºðºíãèéí öýâýð ºðòºã ãýäãèéã ãàäíààñ õóäàëäàæ àâñàí ¿íýò öààñíû íèéò ä¿íã õàìòûí ñàíãààñ õóâëàí ãàðãàñàí õóâüöààíû òîîíä õóâààæ òîîöíî. Äýýð äóðüäñàí áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ Ìîíãîë îðîíä õºãæèæ áóé õîëáîãäîõ çàõ çýýëèéí ìåõàíèçì íü ¿íäýñíèé ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä ìºíãºí õºðºíãèéí ÷ºëººò õýñãèéã äàõèí õóâààðèëàõ áîëîâñðîíãóé õýëáýðèéí ýäèéí çàñãèéí õýðýãñýë áîëæ áàéíà.

Êðåäèò Ìîíãîë õõê-ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè

Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà áîëîõ “Ìîíãîëûí æèæèã áèçíåñèéí ñàí” íü õõê-èéã ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí áºãººä ÌÆÁÑ-èéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷èä íü àæèë îëãîã÷ ýçäèéí íýãäñýí õîëáîî /ìàîýíõ/ Ìîíãîëûí áèçíåñèéí õºãæëèéí àãåíòëàã /ÌÁÕÀ/ Ìîíãîëûí áàíêóóäûí õîëáîî , æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéí õºãæèë íýãäñýí õîëáîî ãýñýí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä òóñ òóñ áîëíî. Êðåäèò Ìîíãîë õõê íü åâðîïûí õîëáîîíû ÒÀÑÈÑ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýðýãæèæè áàéãàà Ìîíãîë óëñàíä æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ, SMEMON 9801 òºñëèéí òóñëàëöààòàéãààð ñàíõ¿¿ çýýëèéí äóòàãäàëòàé áàéãàà æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿äýä çýýë îëãîõ çîðèëãîòîéãîîð áàéãóóëàãäñàí.

Çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà

Êðåäèò Ìîíãîë ÁÁÑÁ-ûí ¿éë àæèëëàãàà íü æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿äýä ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ çàìààð áýõæ¿¿ëýõýä ÷èãëýõ áºãººä Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä õóâü íýìýð îðóóëàõ áîëîí ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ ºðãºí çîðèëòûí õ¿ðýýíä äàðààõü øèíæ ÷àíàð á¿õèé çýýëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýä ò¿ëõ¿¿ àíõààðàõ áîëíî. ¯¿íä:

¯éëäâýðëýëèéí ñàëáàð äàõü òºñºë, ÿëàíãóÿà àæèëëàæ áàéãàà ¿éëäâýð¿¿äèéí õ¿÷èí ÷àäëûã íýìýãä¿¿ëýõ ºðãºæ¿¿ëýõàæëûí áàéðûã íýìýãäýõ¿éö õýìæýýãýýð íýìýãä¿¿ëýõèìïîðòûã îðëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áèé áîëãîõîäîî ýðõýëæ áóé áèçíåñ íü òîãòâîðòîé 2-îîñ äýýø æèë ¿ð àøèãòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äçýýëèéã äàðààõ àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãàä îëãîõã¿é. ¯¿íä:

ìîíãîë óëñûí õóóëèàð õîðèãëîñîí ¿éë àæèëëàãààáàéãàëü îð÷èí áîõèðäóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãààõ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé ¿éë àæèëëàãàà àðõè, òàìõèéí ¿éëäâýðëýëò áîðëóóëàëòãàçàð òàðèàëàí ìàë àæ àõóéí ÷èãëýëèéí ¿éëäâýðõóäàëäàà ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëèéí áèçíåñáàðüöàà õºðºíãèéí õýìæýý õàíãàëòã¿é àæ àõóéí íýãæ óðüä áàíê áîëîí áóñàä õóóëèéí ýòãýýä èðãýäýýñ çýýë àâààä áóöààí òºëººã¿é àæ àõóéí íýãæèòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ òîìèëîãäîîã¿é îðîí íóòãèéí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà òóñ òóñ áîëíî.

Ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéí îéëãîëò

Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò àæ àõóéí á¿õèé ë ñàëáàð øèëæèõ õàðèëöààíû õ¿ðýýíä ¿íäýñíèé ýäèéí çàñãèéí ñèñòåìèéí õ¿ðýýíä ìºíãºíèé õ¿ëýýõ ¿¿ðýã îãöîì ºñ÷, ìºí㺠íü õóäàëäàõ áà õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãààíû áîäèò îáúåêò áîëñîí.Ýíýõ¿¿ ìºíãèéã õóäàëäàõ õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÿâö íü çàõ çýýëèéí àæ àõóéí äîòîð îíöãîé ñàëáàð áîëîõ òºëáºðèéí õýðýãñëèéí ýðãýëòèéí äîòîð õýìæýýãýýðýý òîìä îðîõ çýýëèéí íººö áîëîí òºðºë á¿ðèéí ¿íýò öààñ áèé áîëîõ òîõèðîî íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý. ¯¿íèé õàìò ¿íäýñíèé ýäèéí çàñàãò ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë ãýäýã øèíý îéëãîëòûã ãàðãàæ èðñýí áàéíà. Ò¿¿íèé õºãæèë íü ìàíàé îðîíä øèíæëýõ óõààíû îíîë ¿íäýñëýë á¿õèé

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëãà íü õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëòºé áàéäàã áºãººä õóðàë õóðàëäóóëàõ æóðàìòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã ͺõºðëºë, êîìïàíèé

òóõàé áîëîí õîðøîîíû òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëäàã.

Áàíêíû ñèñòåìä áàíêóóäûí õàæóóãààð áàíê áóñ çýýëèéí áàéãóóëëàãóóä

Ýäãýýðò: ¯íýò öààñíû çàõ çýýë äýýð òîîöîîíû òºâ¿¿äèéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõèéí òóëä òîîöîîëëûã èë¿¿ ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð ¿¿ññýí çýýëèéí áàéãóóëëàãóóä áàãòàíà. Ýäãýýð íü äàðààõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ ýðõòýé. ¯íýò öààñíû çîõèîí áàéãóóëàëòòàé çàõ çýýëèéí òîîöîîíû òºâèéí îðîëöîã÷èä áîëîí áàíêíû äàíñûã íýýæ õºòëºõ ¿éë àæèëëàãàà íü .................

Áàíê áóñ çýýëèéí áàéãóóëëàãàä ìºí êëèðèíãèéí áàéãóóëëàãóóä áàãòäàã. Êëèðèíã ãýäýã íü õàðèëöàí øààðäëàãà áîëîí õàðèóöëàãà (ºð àâëàãà) äýýð ¿íäýñëýãäñýí áýëýí ìºíãºíèé áóñ òîîöîîíû ñèñòåì þì. Êëèðèíãèéã áàíê þì óó çîðèóä áàéãóóëëàãäñàí òîîöîîíû òºâ êëèðèíãèéí áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí ã¿éöýòãýäýã. Êëèðèíãèéí áàéãóóëëàãà ãýäýã íü Îðîñ óëñûí õóóëü òîãòîîìæîîð õóóëü ç¿éí ýòãýýä áîëäîã. Îëîí óëñûí òºâ áàíêíû ëèöåíçèéí ¿íäñýí äýýð òîîöîîíû ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõòýé, ìºí êëèðèíãèéí ã¿éöýòãýëèéã áèåë¿¿ëýõýä

øààðäëàãàòàé õÿçãààðëàãäìàë òîîíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ ýðõ á¿õèé òîîöîîíû òºâ þì. Êëèðèíãèéí áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí çîðèëãî íü:Îëîí óëñûí áàíê áîëîí áóñàä çýýëèéí áàéãóóëëàãûí áóñàä óëñóóäòàé õèéõ òîîöîîã îíîâ÷òîé áîëãîæ ò¿ðãýñãýõÒîîöîîíû ¿íýí çºâ íàéäâàðòàé áàéäëûã íýìýãä¿¿ëýõ Áýëýí ìºíãºíèé áóñ òîîöîîíû øèíý õýëáýðèéã õºãæ¿¿ëýõ õàíãàõÁàíêíû ÷ºëººòýé áàéãàà ýõ ¿¿ñâýðèéã õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé àøèãëàõÎð÷èí ¿åèéí ìýäýýëëèéí áàíêíû á¿òöèéã áèé áîëãîõÏðîãðàìì-òåõíèêèéí õàíãàìæòàé êëèðèíãèéí áàéãóóëëàãà íü êðèïòî õàìãààëëàòûí àðãà õýðýãñýë, ºãºãäºë øèôðëýæ ìýäýýëëèéã õîëáîîíû õýðýãñëýëýýð äàìæóóëàõ, çºâøººðºã人ã¿é

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõ öóöëàõ õÿíàëò òàâèõ æóðàì

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõ öóöëàõ õÿíàëò òàâèõ æóðìààð áàíê, äààòãàë, òýòãýâðèéí ñàí, õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî, ¿íýò öààñíû áàéãóóëëàãààñ áóñàä òºðëèéí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí çóó÷ëàã÷ áàéãóóëëàãàä áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðëèéã îëãîõ, öóöëàõ, õÿíàëò òàâèõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëíà.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áàéãàà áàíêíààñ áóñàä òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áàéãóóëëàãà þì.Ìîíãîëáàíê íü áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áàéãóóëëàãóóäàä äàðààõ ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîíîÇýýëÑàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãà઺ðèéí íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä áàòëàí äààëò ãàðãàõÕàðèëöàã÷èéí õ¿ñýëòýýð áàíêèí äàõü ººðèéí õàðèëöàõ äàíñààðàà äàìæóóëàí ìºí㺠øèëæ¿¿ëýõ ìºíãºí ãóéâóóëãûí àæèë ¿éë÷èëãýýººðèéí áîëîí õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ ãàäààä âàëþòûã áýëýí áà áýëýí áóñ õýëáýðýýð õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõòºëáºðèéí õýðýãñýëèéã ãàðãàõ àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ,/÷åê, êàðòûí ¿éë÷èëãýý âåêñåëü/ ôàêòîðèíãèéí ¿éë àæèëëàãàà/âàëþòûã õÿìäàðóóëàí õóäàëäàí àâàõ, àâëàãûã çýýëä¿¿ëýã÷èä öóãëóóëæ ºãºõ, àâëàãû áàðüöààëàí çýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãàà/õóóëü òîãòîîìæîîð õîðèãëîîã¿é áºãººä Ìîíãîëáàíêíààñ çºâøººðñºí ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä àæèë ¿éë÷èëãýý.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü ä¿ðìèéí ñàíãèéí ºì÷ëºëººð íü òºðèéí, õóâèéí õîëèìîã, õýëáýðýýð áàéãóóëàãäàæ áîëíî. Ìºí ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí õýëáýðýýñýý õàìààð÷ õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè, á¿õ ãèø¿¿ä íü á¿ðýí áîëîí çàðèì ãèø¿¿ä íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºëèéí õýëáýðýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëíà. Çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýäýã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí áîëîí õóóëü òîãòîîìæîîð õîðèãëîîã¿é òîõèîëäîëä Ìîíãîë áàíêíààñ çºâøººðñºí ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ ÷èãëýëýýð àæèëëàõ áºãººä ¿éë÷èëãýýíèé ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü ººðèéí áîëîí õàðèëöàã÷èéí íýðèéí ºìíººñ ãàäààä âàëþòûã áýëýí áà áýëýí áóñ õýëáýðýýð õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, òºëáºðèéí õýðýãñëèéã ãàðãàõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, ìºíãºí ãóéâóóëãûí àæèë ¿éë÷èëãýý, ôàêòîðèíèéí ¿éë àæèëëàãàà, ººðèéí íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä áàòëàí äààëò ãàðãàõ áîëîí õóóëü òîãòîîìæîîð õîðèãëîîã¿é òîõèîëäîëä Ìîíãîëáàíêíààñ çºâøººðñºí ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ ÷èãëýëýýð àæèëëàíà.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã ͺõºðëºë, Êîìïàíèé òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëàõ áºãººä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëàãûí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü õóóëèéí ýòãýýä ýñâýë èðãýí áàéæ áîëíî.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàã íü Ìîíãîëáàíêèíä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéí ñàð óëèðëûí òàéëàíã äàðàà ñàðûí 10 íû ºäðèéí äîòîð àóäèòûí áàéãóóëëàãààð áàòàëãààæóóëñàí æèëèéí ýöñèéí òàéëàíã äàðààîíû 2 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí äîòîð Ìîíãîëáàíêíààñ áàòàëñàí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí çààâðûí äàãóó ãàðãàæ èð¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òýíöýë, îðëîãî çàðëàãûí òàéëàí, ìºíãºí õºðºíãèéí òàéëàí õóðèìòëàãäñàí àøãèéí òàéëàí îðíî.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü Ìîíãîëáàíêíààñ áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ àëáàí ¸ñíû çºâøººðºë àâàõààñ ºìíº ýðõëýí ÿâóóëàõ àæèë ¿éë÷èëãýýíèé òàëààð îëîí íèéòýä õýâëýë ìýäýýëýëèéí õýðýãñëýëýýð ñóðòàë÷èëæ áîëîõã¿é.Ǻâøººðºë õ¿ñýõýä á¿ðä¿¿ëæ èð¿¿ëýõ áàðèìò áè÷èã òýäãýýðò òàâèãäàõ øààðäëàãà¯éë àæèëëàãàà ýðõëýõèéã õ¿ññýí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ¿¿ñãýí áàéãóëàã÷ íü äàðààõü øààðäëàãûã õàíãàñàí áàðèìò áè÷ãèéã á¿ðä¿¿ëæ Ìîíãîëáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàðò, îðîí íóòàãò áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ áîë îðîí íóòàã äàõü Ìîíãîëáàíêíû ñàëáàðò áýëýí áà áýëýí áóñ âàëþòûã õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ õ¿ñýëò ãàðãàõ áîë Âàëþòûí áîäëîãî, íººöèéí óäèðäëàãûí ãàçàðò òóñ òóñ ãàðãàæ ºãíº. ¯¿¿íä:Òîäîðõîé ¿íýí çºâ áºãëºæ áè÷ñýí çºâøººðºë îëãîõûã õ¿ññýí ºðãºäºëÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãû ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí õîîðîíä Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ýðõ õýìæýý, ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí îðóóëñàí õºðºíãèéí õýìæýý, ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà, àðàõ çàðäàë, àëäàãäàëûã õýðõýí õóâààëöàõ òàëààð õàðèëöàí òîõèðîëöîæ áè÷ãýýð áàéãóóëñàí ãýðýý, áîëîí ò¿¿íèéã íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëñýí õóâüÕóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðëààð áàòàëñàí ä¿ðýì áîëîí ò¿¿íä Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õýëáýð, ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãàà, çàð÷èì, çîðèëò ÷èãëýë, çàðëàñàí ýíãèéí áîëîí äàâóó õóâüöààíû õýìæýý, á¿òýö, õýëáýð, õÿçãààðëàëòóóä, ýõ ¿¿ñâýð òºâëºð¿¿ëýõ õýëáýð, õýìæýý, õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë,ã¿éöýòãýõ çàõèðàë, çàõèðëûí çºâëºë, äîòîîä õÿíàëò áîëîâñîí õ¿÷íèé áîäëîãî, ãèø¿¿äèéí ýðõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà, òýäíèé õóðàëäàõ æóðàì, ã¿éöýòãýõ àæèë, ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãëýõ àðãà õýðýãñýë, Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ººð÷ëºí áàéãóóëàõ òàòàí áóóëãàõ ¿íäýñëýë, àøãèéí õóâààðèàëàëò,õºäºëìºðèéí õàðèëöàà ¿¿ññýí ìàðãààíûã õýðõýí øèéäâýðëýõ çýðãèéã äýëãýðýíã¿é òóñãàñàí áàéíà.¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷ áîëîí áàíåíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýí ÿâóóëàõ ã¿éöýòãýõ çàõèðàë, äîòîîä õÿíàëòûí çàõèðàë, åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷, äèëåðèéí àíêåò, õóóëü õÿíàëò, áàíê, òàòâàðûí áàéãóóëëàãóóäûí òîäîðõîéëîëò ¯¿íä:õóâü íèéë¿¿ëýã÷, ã¿çéöýòãýõ çàõèðàë, äîòîîä õÿíàëòûí çàõèðàë, åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷, äèëåð íü Öàãäààãèéí åðºíõèé ãàçàð ýñâýë îðîí íóòãèéí õàðüÿà õîëáîãäîõ àëáàíààñ ÿë øèéòãýëòýé ýñýõ òàëààð òîäîðõîéëñîí àëáàí áè÷èãºð òºëáºðòºé ýñýõèéã òîäîðõîéëñîí áàíêíû ºð áàðàãäóóëàõ àëáàíû òîäîðõîéëîëòíóòàã äýâñãýðèéí òàòâàðûí õýëòñèéí òàòâàð òºëºëòèéí òàëààðõè òîäîðõîéëîëò õàìààðíà.¯¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíèéí ýõ ¿¿ñâýð, ãàðàë ¿¿ñëèéí òàëààðõè õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëòÁàéãóóëëàãûí òîíîã òºõººðºìæ, àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëòÓã áàéãóóëëàãûí öààøèä áàðèìòàëæ àæèëëàõ 2 æèëèéí áèçíåñ òºëºâëºãººÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä ìºðäºõ äàðààõü ýðõ ç¿éí àêòûã áîëîâñðóóëíà. ¯¿íä:Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë àæèëëàõ áîë ò¿¿íèé æóðàìÿéöýòãýõ çàõèðëûí ýðõ õýìæýýã òîãòîîñîí æóðàì

Äîòîîä õÿíàëòûí àëáàíû àæèëëàõ æóðàìÇýýëèéí õîðîî, ñóðãàëò ñóäàëãààíû õîðîî, àêòèâ, äàññèâûí õîðîîäûí àæèëëàõ æóðàìÄýýð äóðüäñàí ýðõ ç¿éí àêòóóä íü âàëþò ñîëèõ öýã áîëîí íýã õóâü íèéë¿¿ëýã÷òýé, íýã ãèø¿¿íòýé Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä õàìààðàõã¿é.¯éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ãàðàõ á¿õ ýðñýäëèéã òîäîðõîéëæ ýðñäëèéã áóóðóóëàõ òàëààð àâàõ àðãà õýìæýýíèé òóõàé áîäëîãî çýðýã àêòóóäûã áîëîâñðóóëíà. Õàðèí çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüäÇýýë îëãîõ áîëîí òºë¿¿ëýõýä áàðèìòàëæ àæèëëàõ æóðàìÇýýëèéí áàèëàí äààëò ãàðãàõ æóðàìÇýýëèéí ãýðýýíèé. Áàðüöààíû ãýðýýíèé çàãâàðÇýýëèéí õ¿¿ãèéí áîäëîãûí ¿íäñýí ÷èãëýë çýðãèéã á¿ðä¿¿ëíý.Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüä:Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë àæèëëàãàà, ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí õ¿¿íèé òàëààð áàðèìòàëæ àæèëëàõ æóðàìÑàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ãýðýýíèé çàãâàð̺í áàòëàí äààëòûí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüä:ªºðèéí íýðèéí ºìíººñ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä áàòëàí äààëò ãàðãàõ æóðàìÀøèãëàãäàõ ãýðýý áîëîí áóñàä ìàÿãòûí çàãâàðûã á¿ðä¿¿ëíý.̺íãºí ãóéâóóëãûí àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüä:̺íãºí ãóéâóóëãà õèéõòýé õîëáîãäñîí æóðàì, çààâàðªºðèéí áîëîí õàðèëöàã÷ûí íýðèéí ºìíººñ âàëþòûã áýëýí áà áýëýí áóñ õýëáýðýýð õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí ÷èãëýë, ãýðýýíèé çàãâàðÂàëþòûí õàíøèéí òàëààð áàðèìòàëæ àæèëëàõ æóðàìÒºëáºðèéí õýðýãñëýëèéã ãàðãàõ àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüä:Òºëáºðèéí õýðýãñëýëèéã àøèãëàõ æóðàìÀøèãëàãäàõ ìàÿãòûí çàãâàðÔàêòîðîíãèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õóâüä:¯éë àæèëëàãààíäàà ìºðäºæ àæèëëàõ æóðàìÃýðýýíèé çàãâàð çýðãèéã á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé.Ìîíãîëáàíê øààðäëàãòàé ãýæ ¿çñýí òîõèîëäîëä õóóëü, òàòâàð, àóäèòûí áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä ýòãýýäýýñ ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷òàé õîëáîîòîé àëèâàà àñóóäëààð íýìýëò òîäîðõîéëîëò, ëàâëàãàà ãàðãóóëàí àâ÷ áîëíî.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü Ìîíãîëáàíêíààñ ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë àâñíààñ áóñàä òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã õàâñðàí ýðõëýõèéã õ¿ñâýë Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàðò ºðãºäºë, Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëñàí ä¿ðìèéí òºñºë, øèíýýð ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýë ò¿¿íèéã áóóðóóëàõ òàëààð àâàõ àðãà õýìæýýã òóñãàñàí æóðàì, õîëáîãäîõ àêòóóäûã á¿ðä¿¿ëæ ºãíº.

Áàðèìò áè÷ãèéã õÿíàõ, çºâøººðºë îëãîõÌîíãîëáàíê íü Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äààñ áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõûã õ¿ñ÷ èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷ãèéã èð¿¿ëñýíýýñ õîéø 45 õîíîãûí äîòîð õÿíàæ øèéäâýðëýíý.Ìîíãîáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ààñ èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷ã¿¿ä øààðäëàãà õàíãàñàí ýñýõèéã äàðààõü ÷èãëýëýýð õÿíàæ ä¿ãíýëò ãàðãàíà.Õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëæ, àæëûí áàéð, òîíîã òºõººðºì溺ð õàíãàãäñàí ýñýõÓäèðäëàãà áîëîâñîí õ¿÷èí íü òóõàéí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ õÿíàëò òàâèõàä øààðäëàãàòàé ìýäëýã, ÷àäâàð, àæëûí òóðøëàãàòàé ýñýõÿë øèéòãýëòýé ýìýõ

¿éë àæèëëàãàà õýâèéí æèãä ÿâàãäàõ îð÷èí íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëæ ÷àäàõ íü áèçíåñ òºëºâëºãºº, ¿éë àæèëëàãààíäàà ìºðäºõ áîäëãûí ÷àíàðòàé áàðèìò áè÷ãýýð íîòëîãäîæ áàéãàà ýñýõõóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð íü õóóëèàð çºâøººðºãäñºí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëñýíýýð îëñîí îðëîãîîñ á¿ðäñýí áîëîõûã íîòîëñîí, ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí á¿ðä¿ëæ ºãñºí áàðèìò áè÷ãèéí á¿ðäýë á¿ðýí ýñýõøààðäëàãàòàé ãæý ¿çâýë Ìîíãîëáàíêíû óëñûí áàéöààã÷ ãàçàð äýýð íü î÷èæ øàëãàíà.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äààñ îðîí íóòàãò çàðèì ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõûã õ¿ñ÷ èð¿¿ëñýí áàðèìò áè÷ãèéã òóõàéí îðîí íóòàã äàõü Ìîíãîëáàíêíû ñàëáàð òºëººëºã÷èéí ãàçàð õ¿ëýýí àâ÷ õÿíàæ ñàíàë ä¿ãíýëòýý Ìîíãîáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð áîëîí Âàëþòûí áîäëîãî íººöèéí óäèðäëàãûí ãàçðààð äàìæóóëàí øèéäâýð¿¿ëíý.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íü çºâøººðëèéí øèìòãýëä 50.000 òºãðºãèéã çºâøººðºë îëãîñíîîñ õîéø àæëûí 3 õîíîãûí äîòîð Ìîíãîëáàíêíû õîëáîãäîõ äàíñàíä øèëæ¿¿ëíý.

¯éë àæèëëàãààã ò¿äãýëç¿¿ëýõ çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Ìîíãîëáàíê íü Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã 1 æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð ò¿äãýëç¿¿ëæ áîëíî.¯¿íä:Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí øààðäëàãûã 2 óëèðàë äàðààëàí áèåë¿¿ëýýã¿é, Ìîíãîëáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòààð èëýðñýí çºð÷ëèéã àðèëãàõ òàëààð òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâààã¿éÕóóëü òîãòîîìæ áîëîí æóðìûí øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýõã¿é áàéãàà íü Ìîíãîëáàíêíû õÿíàëò øàëãàëòààð òîãòîîãäñîíÑàíõ¿¿ãèéí òàéëàí Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí õóãàöààíä 2 óëèðàë äàðààëàí èð¿¿ëýýã¿éÕóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýëýýð ò¿äãýëç¿¿ëæ áîëíî.Èéíõ¿¿ òóõàéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ò¿äãýëç¿¿ëñýí òóõàé Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷èéí òóøààë áàòëàãäñàí ºäðººñ òàñàëáàð áîëãîí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàã íü ¿éë àæèëëàãààãàà çîãñîîíî.¯éë àæèëëàãààã íü ò¿äãýëç¿¿ëñýí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàã íü Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëä çààñàí õóãàöààíä õýâèéí àæèëëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ èëýðñýí çºð÷èë ïóòàãäàëûã àðèëãàñàí òóõàéãàà õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð, Âàëþòûí áîäëîãî, íººöèéí óäèðäëàãûí ãàçàðò àëáàí áè÷ãýýð ìýäýãäýíý.Ýíýõ¿¿ ìýäýãäýëèéí äàãóó Ìîíãîëáàíêíû óëñûí áàéöààã÷ ãàçàð äýýðõ øàëãàëòûã õèéæ õîéøèä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõ ýñýõýä ä¿ãíýëò ãàðãàæ, ¿éë àæèëëàãààã íü ñýðãýýõ òóõàé àñóóäëûã Ìîíãîë áàíêíû áîäëîãûí çºâëºëèéí õóðëààð õýëýëö¿¿ëíý.̺í Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëààð Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ñýðãýýæ áîëíî.Ìîíãîëáàíê íü äàðààõ ¿íäýñëýëýýð çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîíî. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ººðèéí õ¿ñýëò, òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëñîíûã áàéãóóëëàãà ººðºº çàðëàñàí áóþó Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí ýñâýë äàìïóóðñàí òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð ãàðñàíÁàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ººðèéí õ¿ñýëò, ººð÷ëºí áàéãóóëàõ áóþó òàòàí áóóëãàõ çàìààð ¿éë àæèëëàãààãàà çîãñîîõ òóõàé õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðëûí ýðõ á¿õèé ýòãýýäèéí øèéäâýð ãàðñàíǺâøººðºë àâñàíààñ õîéø 1 æèëèéí äîòîð ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýýã¿é¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷èä íü Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ä¿ðìèéí äàãóó õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéã òîãòîîñîí õóãàöààíû äîòîð á¿ðýí á¿ðä¿¿ëýýã¿éõóóðàì÷ áè÷èã áàðèìò á¿ðä¿¿ëñýí íü çºâøººðºë îëãîñíîîñ õîéø 1 æèëèéí äîòîð èëýðñýíçîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóó ¿ç¿¿ëýëòèéã 2 óëèðëààñ äýýø õóãàöààíä äàðààëàí áèåë¿¿ëýýã¿é, Ìîíãëáàíêíû õÿÿíàëò øàëãàëòààð èèëð¿¿ëñýí çºð÷ëèéã àðèëãàõ òàëààð òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâààã¿é

Ìîíãîáàíêíû çºâøººðºëã¿éãýýð áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà ýðõëñýí.Ìîíãîëáàíê íü Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ò¿äãýëç¿¿ëñýí, îëãîñîí çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí òîõèîëäîëä ýíý òóõàé õýâëýë, ìýäýýëýëèéí õýðýãñëýýð íèéòýä ìýäýýëíý.Ǻâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí òîõèîëäîëä Ìîíãîëáàíê ãýð÷èëãýýã õóðààí àâ÷ á¿ðòãýëýýñ õàñäàã áàéíà.Èéíõ¿¿ çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîñíîîñ õîéø 1 æèëèéí äîòîð Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà äàõèí çºâøººðºë õ¿ññýí ýñâýë Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä àæèëëàæ áàéñàí ýòãýýä äàõèí õ¿ñýëò ãàðãàâàë Ìîíãîëáàíê ºðãºäºë, áàðèìò áè÷ãèéã õ¿ëýýæ àâàõã¿é.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëò

Âàëþò õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ áóé Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä Âàëþòûí áîäëîãî, íººöèéí óäèðäëàãûí ãàçàð, áóñàë Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð, õºäºº îðîí íóòàãò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä Ìîíãîëáàíêíû ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçàð óðüä÷èëñàí áîëîí äàðààëñàí õÿíàëòûã òóñ òóñ òàâüæ øàëãàëò õèéíý.Ìîíãîëáàíê íü áàíêíû òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä óðüä÷èëñàí áîëîí äàðààëñàí õÿíàëò, øàëãàëòûã õèéõäýý òýäãýýð áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîãèéã õàðãàëçàí òîãòîîñîí ñàíõ¿¿, òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãóóëàõûã çîðèëãî áîëãîíî.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä Ìîíãîëáàíê æèëä 1-ýýñ äýýøã¿é óäàà, Âàëþò ñîëèõ öýãò óëèðàëä 1-ýýñ äîîøã¿é óäàà èæ á¿ðýí øàëãàëò, øààðäëàãàòàé ¿åä ãýíýòèéí øàëãàëò õèéíý.Ãàçàð äýýð øàëãàëò õèéõäýý òóõàéí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ã¿éëãýýíèé ¿íäñýí áàðèìò, áóñàä õîëáîãäîõ ìàòåðèàëûã ¿íäýñëýí ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýý, àêòèâûí ÷àíàð, óäèðäëàãûí ÷àäâàõè, çàõ çýýë äýõ õ¿¿ãèéí ìýäðýìæ, ¿éë àæèëëàãàà íü õóóëèéí äàãóó ÿâàãäàæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëæ ¿íýëæ ä¿ãíýíý.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü äàðààõü çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîãòîîñîí õýìæýýíèé äàãóó ººðèéí ¿éë àæèëëàãààííäàà ìºðäºæ àæèëëàíà.Íèéò àêòèâò ýçëýõ ººðèéí õºðºíãèéí õýìæýýã 8%-èàñ áàãàã¿é áàéëãàõ.ªºðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýíèé øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò íâ òóõàéí áàéãóóëëàãà íèéò àêòèâûíõéé / ÍÀ/ õýäýí õóâèéã ººðèéí õºðºí㺺ð ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéãàà àëäàãäàëä îðâîë óã àëäàãäëûã ººðèéí õºðºí㺺ð íºõºõ ÷àäâàðòàé ýñýõèéã õàðóóëíà.Òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð /ÒÒÃ×/-ûí ¿ç¿¿ëýëòèéã 10%-èàñ äîîøã¿é áàéëãàõ. Ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã ò¿ðãýí áîðëîãäîõ àêòèâûí áóñäààñ òàòñàí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð, áóñàä ïàññèâ, õàðèëöàã÷èéí êàðòûí äàíñàíä òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä õàðüöóóëæ òîäîðõîéëíî.Çýýëèéí òºâëºðëèéí ýðñäýëèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã äàðààõ áàéäëààð õàíãàõÀ/ íýã çýýëäýã÷ áîëîí ò¿¿íä õîëáîãäîõ ýòãýýäýä îëãîõ çýýë, ººðèéí íýðèéí ºìíººñ áóñäàä ãàðãàñàí òºëáºðèéí áàòëàí äààëòûí íèéëáýð ä¿í íü òóõàéí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ººðèéí õºðºíãèéí 20%-èàñ õýòðýõã¿é áàéõÁ/ õóâü íèéë¿¿ëýã÷, òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí äàðãà, ãèø¿¿ä, ã¿éöýòãýõ óäèðäëàã áóñàä àæèëòàí òýäãýýðò õîëáîãäîõ ýòãýýäýä îëãîõ çýýë áóñäàä ººðèéí íýðèéí ºìíººñ ãàðãàñàí òºëáºðèéí áàòëàí äààëòûí äýýä õýìæýý ººðèéí õºðºíãèéí 5%-èéñ, òýäãýýðèéí íèéëáýð ä¿í íü òóõàéí Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ººðèéí õºðºíãèéí 20%-èàñ õýòðýõã¿é áàéõÂ/ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ òîõèîëäîëä çýëèéã àíãèëàõ çýýëèéí áîëçîøã¿é ýðñäýëèéí ñàíã Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí õóâü õýìæýýãýýð áàéãóóëàõíèéò ãàäààä àêòèâ/ÃÀ/, ïàññèâ /ÃÏ/-ûí öýâýð çºð¿¿ ººðèéí õºðºíãèéí +20%-èàñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéëãàõ, ãàäààä âàëþòûí /ÃÂ/ õàíøèéí ýðñäýëèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò íü âàëþòûí õàíøíû ººð÷ëºëòººñ ýðñäýë áèé áîëæ áàéãàà ýñýõèéã õàðóóëíà.Ãàäààä âàëþòûí

íýýëòòýé ïîçèöûí ¿åä õàíøíû ñºðºã ººð÷ëºëòººñ áîëæ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ó÷èð÷ áîëîõ àëäàãäëûí ýðñäýëèéã ãàäààä âàëþòûí õàíøíû ýðñäýë ãýíý.Òºëáºðèéí õýðýãñýë ãàðãàõ ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä àêòèâ õºðºíãèéã ¿íýò öààñ ãýõ çýðýã 30-ààñ äýýø õîíîãèéí óäààí õóãàöààíû õºðºí㺠îðóóëàëòààð áàéðøóóëàõûã õîðèãëîíî.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü æèëèéí òàéëàíãàà àóäèòûí áàéãóóëëàãààð áàòàëãààæóóëæ äàðàà æèëèéí 1 ä¿ãýýð óëèðàëä áàãòààí íèéòýä ºäºð òóòìûí õýâëýëýýð ìýäýýëæ áàéíà.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü ººð áàéãóóëëàãààð äàâõàð õÿíóóëàõààð õóóëüä çààñàí áîë Ìîíãîëáàíê òóõàéí õÿíàõ ¿¿ðýã á¿õèé áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí øàëãàëò õèéæ áîëíî.1998 îíû áàéäëààð áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí òàëààð

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä íü ºðãºõí óòãààðàà áàíêíû áàéãóóëëàãààñ áóñàä á¿õèé ë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã ò¿¿íèé äîòîð õºðºíãèéí áèðæ, Áðîêåðèéí êîìïàíèéã õàìàð÷ áàéäàã.Åâðîïûí õîëáîîíîîñ ãàðãàñàí æóðìààð ¿íäñýíäýý äàðààõ àðâàí íýãýí òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ¿éë àææèëëàãààã øóóä áóþó øóóä áóñ çàìààð ÿâóóëæ áàéãàà áàéãóóëëàãûã Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä õàìààðóóëæ áàéíà.¯¿íä:

1. Çýýë îëãîõ 2. Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ îëãîõ 3. ̺íãºí ãóéâóóëàõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ 4. Òºëáºðèéí õýðýãñýë ¿éëäâýðëýõ, òýäãýýðýýð ¿éë÷ëýõ \¿¿íä òèéç, çàìûí ÷åê áîëîí âåêñåëü\5. Áàòëàí äààëò ãàðãàõ 6. ªºðèéí áîëîí áóñäûí íýðèéí ºìíººñ äàðààõ ç¿éëèéã àðèëæààëàõ:

á.ãàäààä âàëþò à.ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õýðýãñýë \÷åê, ¿íýò öààñ, õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàò ã.ì\â.àðáèòðàæèéí ¿éë àæèëëàãààã.âåêñåëü áîëîí õ¿¿ á¿õèé ¿íýò öààñóóää.áóñäàä øèëæ¿¿ëýõ ýðõòýé ¿íýò öààñ

7. ¯íýò öààñ ãàðãàõ áóþó ãàðãàõòàé õîëáîãäñîí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ 8. Áèçíýñèéí õºðºí㺠îðóóëàëò á¿òýö, áîëîí õóóëèéí ýòãýýäèéã íèéë¿¿ëýõ òàëààð çºâºë㺺 ºãºõ, áóñäààñ ºð õóäàëäàí àâàõ 9. ̺í㺠çóó÷ëàõ 10. Õºðºí㺠îðóóëàëòûã óäèðäàõ, ýíý òàëààð çºâºë㺺 ºãºõ 11. ¯íýò öààñ õóäàëäàõ áîëîí õîëáîãäîõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí õºãæëèéã çºâ ñóóðèí äýýð ãàðãàõûí òóëä ìàíàé óëñûí õóâüä äàðààõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë øèéäâýðëýõ íºëººòýé áàéíà. Íýãä,ñèñòåìèéí ¿éëàæèëëàãààã çîõèöóóëàõ òºðèéí áîäëîãûã îíîâ÷òîé òîäîðõîéëæ, õóóëü ýðõ ç¿éí çîõèñòîé îð÷èíûã á¿ðä¿¿ëýõ,õî¸ðò,ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýã÷ 纺ëºí äýä á¿òýö áóþó áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí òºðºëæñºí áàéãóóëëàãóóäûí ¿ð àøèãòàé ¿éë àæèëëàãààã áèé áîëãîõ, ãóðàâò, òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ áîäèò ýäèéí çàñãèéí îð÷èí, ¿éë÷èëãýýã øèíãýýõ ÷àäàëòàé õýðýãëýã÷ çàõ çýýë áàéõ çýðýã õ¿÷èí ç¿éë áàéãàà þì. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð òºðººñ àâñàí çàðèì àðãà õýìæýý

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãû õºãæ¿¿ëýõ òàëààð øèëæèëòèéí øèëæèëòèéí îí æèë¿¿äýä òºðººñ àâñàí ãîë àðãà õýìæýý íü òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûí óâüä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýæ èðýâ. Ýíä þóíû ò¿ð¿¿íä õºðºíãèéí çàõ çýýëèéã çîõèîí áàéãóóëàëòàíä îðóóëàõ òàëààð òîìîîõîí àëõàì õèéñýí áèëýý. Áàíêíû òóõàé õóóëèéã 1996 îíä øèíý÷ëýí áîëîâñðóóëæ áàòëàõäàà áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàãóóëëàãóóäààñ áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëëàãàà ÿâóóëàõ õóóëü ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîäîðõîéëæ Âàëþòûí çîõèöóóëàëòûí òóõàé, Êîìïàíèéí òóõàé áîëîí Õîðøîîíû òóõàé õóóëèóäàä âàëþòûí öýã áèðæ ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè,õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî çýðýã áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëëàãóóäûí íýð òîìü¸îã òóñãàñàí áèëýý.Ýäãýýð õóóëü áîëîí Ìîíãîë óëñûí ñóóðü õóóëèóäààñ ¿çâýë Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ çºâøººðºë îäãîõ òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ, ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë, òàéëàíòàé õîëáîãäîõ ä¿ðýì æóðàì ãàðãàõ ýðõ ¿¿ðýã Ìîíãîë áàíêàíä íîãäñîí íü òîäîðõîé áàéíà.

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð Ìîíãîëáàíêíààñ àâñàí çàðèì àðãà õýìæýý

À.Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí õºãæ¿¿ëýõ òàëààð Ìîíãîë áàíêíààñ àâñàí ýõíèé àðãà õýìæýýí¿¿äèéí íýã íü Âàëþòûí çîõèöóóëàëòûí õóóëèéí äàãóó çàðèì íýã àæ àõóéí íýãæèä ãàäààä âàëþò õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ýðõ îëãîæ ýõýëñýí ÿâäàë áàéâ. Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ ä¿ðýì æóðàìûã ñàéòàð áîëîâñðóóëàõ, çºâøººðëèéã õàòóó øàëãóóðààð îëãîõ, òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààíä äàâõàð õÿíàëò òîãòîîõ, ìýðãýæëèéí àæèëòàí íàðûã ñóðãàõ, äàâòàí áýëòãýõ òàëààð èë¿¿ õ¿÷èí ÷àðìàéëò òàâèõ øààðäëàãàòàé áàéñàí.

Á. Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ñèñòåì á¿ðýëäýýã¿éã õàðãàëçàí äîíîð îðíóóäûí ç¿ãýýñ Ìîíãîë óëñàä îëãîñîí çýýë òóñëàìæèéí çàðèì õýñãèéã çàðèì ÿàì ãàçðûí äýðãýä áàéãóóëëàãäñàí òºñëèéí íýãæ¿¿äýýð äàìæóóëàí èðãýä àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöñîí òóðøëàãààñ õàðàõàä çýë òóñëàìæèéí õºðºíãèéí àøèãëàëò óäààí, çýýë ýçýíã¿éòýõ çýðýã ñºðºã ¿çýãäýë íèéòëýã áàéãàà íü çýýë òóñëàìæèéí õºðºíãèéã ìýðãýæëèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä îëãîæ áàéãààòàé õîáîîòîé ãýæ ¿çýæ áàéñàí.

Èéìä Ìîíãîë áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóóëëàãûã äýìæèõ çîðèëãîîð Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíààñ òåêíèêèéí òóñëàëöà àâ÷ äàðààõ àæëóóäûã ã¿éöýòãýñýí.¯¿íä :Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ çºâøººðºë îëãîõ, òýäãýýðò õÿíàëò òàâèõ, çºâøººðëèéã òàòàí àâàõ òóõàé æóðàì áîëîâñðóóëàí 1998 îíä áàãòààí áàòàëæ 1999 îíû 1-ð ñàðûí 1-ýýñ ìºðä¿¿ëñýí.Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí ìºðäâºë çîõèõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñèñòåìèéí ¿íäýñ áîëñîí á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí çàð÷èì íü øíý÷ëýí áàòëàãäñàí. Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí íÿãëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òºëºâëºãºº, á¿ðòãýëèéí æóðàì, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ çààâàð çýðãèéã áîëîâñðóóëàõ àæëûã õèèñýí.Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí íýã òºðºë áîëîõ Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîã áàéãóóëàõ àñóóäëààð òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí öººí òîîíû õ¿íèéã ãàäààäàä áîãèíî õóãöààíû êóðñýä ñóðãàõ, ãàäààäûí ìýðãýæèëòýíã óðüæ äîòîîäîä Óëààíáààòàð õîò áîëîí çàðèì àéìàãò ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýí.

Ìîíãîë áàíê 1997 îíû 7-ð ñàðààñ òóðøèëòûí æóðìààð çºâõºí õîðøîîíûõîî ãèø¿¿äèéí õ¿ðýýíä õàäãàëàìæ òºâëºð¿¿ëæ çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ çîðèëãîîð àíõàí øàòíû Õàäãàëàìæ çýýëèéí 11 õîðøîîíä 1998 îíû áàéäëààð çºâøººðºë ºãñºí. - Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ñèñòåìèéã Ìîíãîë óëñàä õºãæ¿¿ëýõ òàëààð Êàíàäûí Õîðøîîäûí Õîëáîîòîé õàìòðàí ñóäàëãàà õèéæ òºñºë áîëîâñðóóëñàí. Òºñëèéã Êàíàäûí çàñãèéí ãàçðûí òóñëàìæèéí õºðºí㺺ð 1999 îíû ýõíýýð õýðýãæ¿¿ëýñýí.

Ã. ͯÁ-ûí ñàíõ¿¿æèëòýýð ìíàé óëñàä õýðýãæ¿¿ëñýí áè÷èë çýýëèéí õºòºëáºð áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã õºãæ¿¿ëýõýä áîãèíî õóãàöààíä áîäèòîé õóâü íýìýð îðóóëæ áàéñàí. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä ÕÀÑ íýðòéý áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàãóóëëàãà á¿ðýëäýí òîãòîæ áàéãàà íü öààøèä äýýðõè òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã ìýðãýæëèéí òîãòâîðòîé áàãóóëëàãààð äàìæóóëàí îëãîõ íºõöëèéã á¿ðýëä¿¿ëæ áàéñàí. ÕÀÑ íü Ìîíãîë áàíêíààñ áàòëàñàí Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàíêíû çàðèì ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ çºâøººðºë îëãîõ æóðìûí äàãóó á¿ðòã¿¿ëýõ àíõíû áàéãóóëëàãóóäûí íýã áàéñàí þì. Àðèëæààíû áàíêíóóäààñ îëãîñîí çýýëèéí ¿ëäýãäýë íü 1998 îíû 10 ñàðûí 1-íèé áàéäëààð ñóäàëãàà õèéõýä 6364 çýýëäýã÷èéí 3174 íü 1 ñàÿ ¥-ººñ äîîø õýìæýýíèé çýýë àâàãñàä áàéãàà íü íèéò çýýëäýã÷äèéí 50%èéã ýçýëæ áàéíà. Õàðèí íèéò 70 îð÷èì íü òýðáóì ¥-íèé çýýëèéí ä¿íãèéí 2.8 % ë ýäãýýð æèæèã çýýë îëãîã÷ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûãí õýðýãöýý èõ áàéãààã õàðóóëæ áàéâ.

Ä. Òîäîðõîé òóðøèëò ÕÈÉÑÍÈÉ ¯ÍÄÑÝÍ ÄÝÝÐ ØÓÓÄÀÍÃÈÉÍ ÑÈÑÒåÌÈÉà ÀØÈÃËÀÍ ÌªÍê ÃÓÉÂÓÓËÀÕ,ÒªËÁªÐ ÒÎÎÖÎÎ ÕÈÉÕ, ÕÀÄÃÀËÀÌÆ ÕÀÐÈËÖÀÕ ÄÀÍÑÍÛ Á¯Õ ÒªÐËÈÉÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝà ÕÎÂÄ ÀÉÌÀÃÒ ßâóóëàõ , áóñàä àéìàãò çºâõºí èðãýäèéí ìºí㺠ãóéâóóëãà õèéõ çºâøººðëèéã Ìîíãîë øóóäàí êîìïàíèä 1998 îíû ýõíýýñ îëãîñîí íü áàíê áóñ áàéãóóëëàãàä áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ çºâøººðºë îëãîõ ÷èãëýëýýð àâñàí íýã àðãà õýìæýý áîëñîí þì.

Å. Ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè áóþó õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàíõ¿¿æèëò õèéõ Áàíê áóñ ñàíõ¿ãèéí áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõ òàëààð òîäîðõîé ñàíàë áîëîâñðóóëæ Çàñãèéí ãàçàðò õ¿ðã¿¿ëñýí. Ãýâ÷ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áîëñîí òîäîðõîé íºõöºë á¿ðýëäñýí òîõèîëäëûã ýñ òîîöâîë òºðººñ áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà çýðýã áèçíåñ áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõàä òýð á¿ð îðîëöîîä áàéõ íü çîõèñã¿é ãýäýãòýé Ìîíãîëáàíê ñàíàë íýãòýé áàéíà. Òºðèéí áàéãóóëëàãóóä õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íûã íü á¿ðä¿¿ëæ õóâèéí ñåêòîð áèçåñýý ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ íü ýð¿¿ë òîãòîëöîîíû ýõ ¿íäýñ áèëýý. Èéíõ¿¿ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð Ìîíãîë áàíêààñ áàðèìòàëæ áàéãàà áàéð ñóóðü ÿìàð íýã õýìæýýíä òà á¿ãäýäòîäîðõîé áîëæ áàéãàà ãýäýãò íàéäàõûí çýðýãöýý çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõäýý áýëòãýë àæëûã ñàéòàð õàíãàæ àëõàì àëõìààð òóóøòàé óðàãøëàõûã ýðõýìëýæ áàéíà.