TCMB Enflasyon Raporu 2006 III

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2006 III

1/83

2006-III


2/83

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2006-III I

NDEKLER

1. GENEL DEERLENDRME 1

1.1. Enflasyon ve Para Politikasnn Geliimi 1

1.2. Grnm 2

1.3. Riskler 4

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 7

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas Gelimeleri 8

2.2.Uluslararas Piyasalar 10

3. ENFLASYON GELMELER 15

3.1. Enflasyon 15

3.2. Beklentiler 22

4. ARZ VE TALEP GELMELER 27

4.1. Arz-Talep Dengesi 27

4.2. D Talep 32

4.3. gc Maliyetleri 35

5. MAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 47

5.1. Mali Piyasalar 47

5.2. Finansal Araclk ve Krediler 52

6. KAMU MALYES 61

6.1. Bte Gelimeleri 61

6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 64

7. ORTA VADEL NGRLER 69

7.1. Mevcut Duruma likin Saptamalar, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 69

7.2. Tahminler 72

7.3. Risk Unsurlar 75


3/83


II Enflasyon Raporu 2006-III

////


4/83


Enflasyon Raporu 2006-III 1

1.Genel Deerlendirme

1.1. Enflasyon ve Para Politikasnn Geliimi

Yllk enflasyon Haziran 2006 itibaryla hedefle tutarl patikann

etrafnda oluturulan belirsizlik aralnn st snrn aarak yzde 10,12

olmutur. Hedefin belirgin olarak almasnda ne kan unsurlarn daha iyi

anlalmas asndan yln ilk yarsndaki enflasyon gelimelerinin Ocak-Nisan

ve Mays-Haziran olmak zere iki ayr dnemde ele alnmas faydal olacaktr.

Ocak-Nisan dneminde enflasyondaki ykselite petrol ve altn fiyatlar ile

ilenmemi gda rnleri fiyatlarndaki yksek artlar etkili olmutur. Szkonusu arz oklar yllk enflasyondaki d srecini kesintiye uratsa da orta

vadeli olumlu eilimi deitirmemitir. Para Politikas Kurulu (Kurul), Ocak

ay Enflasyon Raporunda ortaya konulan politika perspektifi ile uyumlu

hareket ederek, Nisan ay toplantsnda politika faiz oranlarn 0,25 puan

drmtr.

Mays ve Haziran ay enflasyonu zerinde ise arz ynl dier unsurlarn

yansra dviz kuru gelimeleri etkili olmutur. Mays ayndan itibaren kresel

likidite koullarndaki bozulmayla birlikte risk alglamalar da farkllamayabalamtr. Bir baka ifadeyle, Enflasyon Raporlarmzda dile getirilmi olan

nemli bir risk gereklemitir. Bu gelimelerin, blgesel risk alglamalarnn

ykselmekte olduu ve yurt d yerleiklerin portfylerindeki ksa vadeli Yeni

Trk liras (YTL) varlklarn yksek seyrettii bir dneme denk gelmesi mali

piyasalardaki dalgalanmalar hzlandrmtr. Sonu olarak risk primi hzl bir

ekilde ykselmi ve YTL ABD dolar karsnda ksa srede yzde 20den

fazla deer kaybetmitir. Dviz kuru hareketleri, ithal ierii yksek mallar

araclyla (birincil etkiler) ksa srede tketici fiyatlarna yansmaya

balamtr. Dviz kuru gelimelerinin enflasyon zerindeki etkisi iki ayda 1,5puana ulamtr.

Enflasyon zerinde arz ynl oklarn etkili olduu bir dnemde ayn

zamanda yerli parann hzla deer kaybetmesi, orta ve uzun vadeli enflasyon

beklentilerindeki bozulmay ve dolaysyla ikincil etkilerin oluma riskini

beraberinde getirmi ve mali piyasalardaki oynakl artrmtr. Trkiye

Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB)nn bu gelimelere tepkisi gl bir

parasal sklatrma eklinde olmutur. Haziran ay iinde politika faizleri

toplam 400 baz puan artrlmtr. TCMB bu srete sadece borlanma faizini


5/83


2 Enflasyon Raporu 2006-III

artrmakla snrl kalmam ayn zamanda gecelik piyasadaki likidite fazlasn

da YTL depo ihaleleri ve dviz sat yntemleriyle kademeli olarak azaltmayoluna gitmitir. Ayrca, bor verme faiz oranlar toplamda 600 baz puan

ykseltilerek piyasadaki fazla likiditenin ynetimi etkinletirilmitir.

Alnan bu tedbirler, TCMBnin orta vadeli taahhtlerinin arkasnda

durduunu net bir ekilde gstermi ve mali piyasalardaki oynakln

azalmasna katkda bulunmutur. Sz konusu tedbirler nmzdeki dnemde

enflasyon stndeki basky azaltacaktr. Bununla birlikte, 20 Temmuz 2006

tarihinde yaplan Para Politikas Kurulu toplantsnda, petrol ve dier emtia

fiyatlarndaki artlarn devam ettii ve bekleyilerin orta vadeli hedeflerlehenz uyumlu olmadna dikkat ekilerek enflasyona ilikin temkinli olma

gereinin srd deerlendirilmesi yaplmtr. Kurul, 2007 yl sonu enflasyon

hedefine odaklanm olduundan, btn bu unsurlar gz nne alarak ll

bir parasal sklatrmann gerektiini ifade etmitir.

1.2. Grnm

Yakn dnemdeki dviz kuru hareketlerinin enflasyona etkisi ticarete

konu olan ve olmayan mallar arasndaki greli fiyatlarn deimesi biiminde

ngrlmekte, dolaysyla 2006 yl iin yaplan geikenlik hesaplar byk

oranda birincil etkileri iermektedir. Bu erevede, u ana kadar grlen

etkilere ilave olarak 2006 ylnn kalannda yaklak 2 puanlk bir etki daha

oluabilecei tahmin edilmektedir. Dviz kurunun fiyatlara yansmasnn

yaklak alt ayda tamamlanaca ve dolaysyla ikincil etkilerin ortaya

kmad bir durumda dahi, yllk enflasyon rakamlar stndeki etkinin

ortadan kalkmasnn 2007 yl sonunu bulabilecei dnlmektedir.

Ekonomik faaliyete ilikin gstergeler, 2005 ylnn son ve 2006 ylnn

ilk eyreklerinde gzlenen yavalamann ardndan yln ikinci eyreinde

bymenin yeniden hzlanm olduuna dair sinyaller iermektedir. Ancak

yakn dnemde finansal piyasalarda oluan dalgalanma sonras bu grnmn

deiecei ngrlmektedir. Mays ay ortalarndan bu yana finansal

piyasalarda gzlenen dalgalanmann oluturduu belirsizlik ortamnn, yln

ikinci yarsnda yurt ii talebi olumsuz etkilemesi ve sz edilen hzl byme

eilimini kesintiye uratmas beklenmektedir. Nitekim, TCMB ktisadi

Ynelim Anketi (YA)ndeki i piyasa sipari ve sata ilikin gstergelerin

gelecek aylk eilimleri Mays aynda sert dler sergilemitir. Yurt iine


6/83



yaplan tat ara satlar Haziran aynda bir nceki aya kyasla hzl bir

biimde gerileyerek bu gstergeleri desteklemitir. Daha da nemlisi, Tketici

Gven Endeksinde gerileme gzlenmitir.

te yandan YTLnin deer kaybna bal olarak net d talebin gl

seyredecei ve zellikle ihracata ynelik faaliyet gsteren zel imalat

sanayinde retimin canlln koruyaca ngrlmektedir. Reel Kesim Gven

Endeksinde Haziran ay itibaryla belirgin bir d grlmemesi bu gr

desteklemektedir. Bununla birlikte, hizmetler sektr gibi i talebe hassas

kesimler gznne alnarak ekonomik faaliyet bir btn olarak

deerlendirildiinde, yurt ii talepteki azaln daha belirleyici olaca ve

dolaysyla yln ikinci yarsnda talep koullarnn enflasyondaki d

srecine yapt katknn artarak srecei tahmin edilmektedir. Sonu olarak,

2006 ylnn ikinci ve 2007 ylnn ilk yarsnda byme hznn bir miktar

yavalamas srpriz olmayacaktr.

malat sanayi ksmi emek verimliliindeki artlarn 2006 ylnn ilk

yarsnda srmesi, retilen birim bana igc maliyetlerindeki d

eiliminin devamn salamaktadr. Yatrm eiliminde henz belirgin bir

gerileme gzlenmemesi orta vadede verimlilik artlarnn seyri asndan

olumlu bir gelimedir. Ancak, hizmetler kesiminde verimlilik artlarnn dk

olmas, ilgili sektrlerde birim igc maliyetlerindeki d engellemektedir.

Bunun yannda dnyada petrol ve dier emtia fiyatlarndaki artlarn da devam

ettii gz nne alndnda, nmzdeki dnemde enflasyon konusunda

temkinli olma gereinin srecei ortaya kmaktadr.

Dviz kuru ve emtia fiyatlarndaki hareketlerin ikincil etkilerinin daha

ok orta vadeli bir perspektifte deerlendirilmesi gerekmektedir. TCMBnin

Haziran ay iinde ald tedbirlerin ikincil etkileri snrlayaca ve 2007 yl

enflasyon rakamlar stnde oluabilecek basky azaltaca tahmin

edilmektedir. Ancak, ikincil etkilerin kontrol altnda tutulmas asndan, en az

para politikas kadar nemli olan bir dier unsur mali disiplin ve yapsal

reformlarn srekliliidir. zellikle, gelirler politikas uygulamalarnda orta

vadeli enflasyon hedeflerinin gznne alnmas ve bte harcama snrlarna

uyularak program d kamu fiyat ayarlamalarna ihtiya braklmamas, orta

vadeli hedeflere ulalabilmesi asndan kritik nem tamaktadr.


7/83



Bugnk veriler ve yukardaki deerlendirmeler nda, 2006 yl sonu

enflasyonunun yzde 70 olaslkla yzde 9,1 ile yzde 10,5 arasndagerekleecei tahmin edilmektedir. Merkez Bankasnn, Haziran ayndaki

tedbirlere ilave olarak 2006 ylnn kalannda ll bir parasal sklatrma

yoluna gittii, 2007 ylnda ise politika faizlerini kademeli olarak drd bir

duru altnda oluturulan tahminlere gre, enflasyon 2007 ylnn ikinci

eyreinden itibaren belirgin bir d gsterecek ve 2007 yl sonunda yzde

70 olaslkla yzde 3 ile yzde 6,5 arasnda yer alacaktr (Grafik 1.2.1).

Grafik 1.2.1. Enflasyon ve kt A Tahminleri

-5

-3

-1

1

3

5

7

9

11

13

06:01

06:02

06:03

06:04

07:01

07:02

07:03

07:04

Tahmin Aral*kt A 2 Belirsizlik Aral2007 Yl Sonu Nokta Hedefi2006 Yl Sonu Nokta Hedefi

*Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

1.3. Riskler

Ham petrol fiyatlarndaki artlarn srme olasl, enflasyon asndannemli bir risk unsuru olmaya devam etmektedir. TCMB, gemite olduu

gibi, petrol fiyatlarndaki artlarn birincil etkilerine tepki vermeyecektir. Son

dnemde bekleyilerdeki bozulmayla beraber, petrol fiyatlarnn ikincil etkileri

konusunda daha temkinli olma gerei domutur. Petrol fiyatlarndaki olas

gelimelerin orta vadeli enflasyon beklentilerini olumsuz etkilemesi veya

fiyatlama davranlarn bozmaya balamas halinde, gerekli politika tedbirleri

alnacaktr.


8/83



Son dnemde ekonomik konjonktre damgasn vuran temel gelime,

uluslararas likidite koullarnn deiimiyle ortaya kan mali piyasa

dalgalanmalar olmutur. Gelimi lkelerin merkez bankalarnn enflasyon

kayglar nedeniyle para politikasnda sklatrma srecine devam etmeleri ve

bu sklatrmann ltne ilikin net ifadelerden kanmalar, gelimekte olan

lke piyasalarnda belirsizlikleri artran bir unsur olmutur. Tahminler

retilirken, nmzdeki dnemde sz konusu unsurlara ilikin mevcut

belirsizliklerin srd bir grnm esas alnmtr. Kresel risk itahndaki

hzl deiiklikler ve buna bal olarak ortaya kabilecek dalgalanmalar

enflasyon asndan temel risk unsurlarndan biri olmaya devam etmektedir.

Byle bir riskin gereklemesi halinde, TCMB orta vadeli bir perspektiflehareket edecektir: Enflasyonun greli fiyatlardaki deiimler sonucu geici bir

sre ykselmesine tepki verilmeyecek ancak son dnemde olduu gibi orta

vadeli enflasyon beklentileri yakndan izlenecektir.

inde bulunduumuz koullar altnda risk alglamalarnda ve

bekleyilerde bozulmaya yol aacak her trl uygulamadan kanlmas, gerek

fiyat istikrar gerekse makroekonomik istikrar asndan byk nem

tamaktadr. Risk alglamasn snrlandrmak ynnde atlacak her adm,

istikrar salamann ve srdrmenin maliyetini azaltacaktr. Enflasyonistolmayan bymenin srdrlebilirlii bakmndan belirleyici olan ana unsurun,

makroekonomik istikrarn kalclna ilikin gven olduu unutulmamaldr.

Mali disiplinin kalitesini daha da artracak yapsal dzenlemeler konusunda

kararlln devam etmesinin yan sra, rekabet ve yatrm ortamn gelitirecek,

dolaysyla uzun vadede verimlilik artlarn destekleyecek reformlarn

sreklilii kritik nem tamaktadr. Bu balamda, Avrupa Birlii (AB)ne

uyum ve yaknsama srecinin devam etmesi ile ekonomik programa ilikin

yapsal reformlarn planland gibi kesintiye uramakszn hayata geirilmesi

kritik nemini korumaktadr. Son yllarda sz konusu alanlarda atlan kararladmlarn nmzdeki dnemde de ayn kararllkla srdrlmesi, uluslararas

konjonktrdeki deiimlerin en az dalgalanmayla atlatlmasna katkda

bulunacaktr.


9/83




10/83



2.Uluslararas EkonomikGelimeler

Dnya ekonomisi son yllarda nemli lde bymtr. 2004 ylnda

dnya ekonomisindeki byme son 30 yln en yksek dzeyine ulamtr.

Yksek byme oranlar ayn zamanda dk enflasyon ve dk faiz

oranlaryla birlikte gzlenmitir. Bu dnemde teknolojideki gelimeler

verimlilii artrm, birim igc maliyetlerini snrlam ve enflasyonun

kontrol altnda tutulmasna katkda bulunmutur. Katkda bulunan bir dier

kresel etken de, eski Sosyalist blokuna dahil ekonomiler ile in ve

Hindistann dnya ticaret sistemine entegre olmasyla birlikte dnya

ekonomisine katlan eitimli igcnn, birim igc maliyetlerindeki artsnrlamas olmutur. Dnya genelindeki dk enflasyon ve gl byme

trendi sonucunda enflasyon bekleyileri gerilemi ve artan risk itahnn da

katksyla risk primleri tm dnyada d gstermitir. Bunun sonucunda

kresel likiditenin gelimekte olan piyasalara nemli lde kayd

gzlenmitir.

Ancak son dnemde enerji fiyatlarndaki art, dnya genelinde enflasyon

zerinde bask yaratan en belirgin unsur olmakta ve endieler temel olarak bu

basknn enflasyon bekleyilerine, ayrca cret szlemelerine ve fiyatlamadavranlarna yansmas yoluyla ikincil etkilerin grlmesi konusuna

odaklanmaktadr. Bunun yannda, birim igc maliyetlerindeki dengeleyici

etki sayesinde maliyet artlarnn ve kresel enflasyonun daha ne kadar kontrol

altnda tutulabilecei belirsizdir. Mevcut dk enflasyon ve dk faiz

trendinin tersine dnmesi durumunda sadece gelimi lke ekonomilerinin

yavalamakla kalmayaca, kresel likiditedeki deiim yoluyla tm dnya

lkelerinin olumsuz etkilenecei dnlmektedir.

Uluslararas Para Fonu (IMF) ve Dnya Bankas gibi uluslararaskurulularn yan sra merkez bankalarnn genel yaklam greli yksek

enflasyon, yksek faiz dzeyi ve dk byme srecine kresel bir kriz

sonrasnda keskin bir geiten ziyade daha yumuak bir geiin yollarnn

aranmasdr.Bu geiin gelimekte olan piyasa ekonomilerine olan en nemli

etkisi sermaye k yoluyla yaratabilecei bozucu etki olacaktr. Ancak, bu

lkeler yeni dengeye geiin sert olmamas durumunda yeni koullara kriz

yaamadan ayak uydurabilecektir.


11/83



2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas Gelimeleri

ABD ekonomisi, getiimiz yl yaanan kasrgalarn ve ham petrolfiyatlarnda ortaya kan artn olumsuz etkilerine karn, 2004 ylndaki hzl

byme performansn 2005 ylnda da srdrm ve byme oran yzde 3,5

olarak gereklemitir. 2006 ylnn ilk eyreinde ise yzde 1,4 gibi yksek bir

byme oran gereklemi olmasna karn, yln kalan ksmnda bymenin

yavalamas ve yln tamamnda yaklak olarak yzde 3,5 civarnda

gereklemesi beklenmektedir (Tablo 2.1.1). Dier taraftan, 2005 ylnda canl

i talebin etkisiyle Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH)nn yzde 6,4ne

ulaan ABD cari ilemler ann, 2006 ylnda kresel ekonomik denge

asndan risk oluturabilecek bir dzeyde artarak yzde 7nin zerinde

gereklemesi beklenmektedir.

Tablo 2.1.1. Byme OranlarBir nceki eyree Gre Yzde Deiim*

2005 2006** 2005-I 2005-II 2005-III 2005-IV 2006-IDnya 4,8 4,9 - - - - -ABD 3,5 3,6 0,9 0,8 1,0 0,4 1,4Japonya 2,7 2,8 1,4 1,3 0,2 1,1 0,5Euro Blgesi 1,4 2,2 0,4 0,4 0,7 0,3 0,6

Almanya 1,1 1,8 0,6 0,4 0,6 0,0 0,4Fransa 1,4 2,1 0,1 0,0 0,6 0,3 0,5talya 0,1 1,4 -0,4 0,6 0,3 0,0 0,6

ngiltere 1,8 2,4 0,2 0,5 0,5 0,6 0,6in 9,9 9,7 9,9 10,1 9,8 9,9 10,3* inin deerleri, yllk yzde deiimdir.** 2006 yl beklenen deerleridir. Mevsimsellikten arndrlmtr.Kaynak: Eurostat, OECD, IMF.

ABD ekonomisinde ekirdek enflasyon orannda son aylarda art

grlmekte, artan enerji ve emtia fiyatlarnn enflasyona bask yapmaya devam

edecei ngrlmekte ve enflasyona ilikin riskler devam etmektedir. Amerika

Merkez Bankas (Fed) tarafndan faiz oranlar 2004 yl Haziran ayndan

itibaren ardarda on yedinci kez 25 baz puan ykseltilerek yzde 5,25e

karlmtr (Grafik 2.1.1). 19 Temmuz 2006 tarihinde Ben Bernanke ABD

Senatosu Bankaclk Komitesinde yapt konumada, petrol ve emtia

fiyatlarndaki olas artlarn enflasyon zerinde risk unsurlar olmaya devam

ettiini, ancak ekirdek enflasyonun nmzdeki dnemde dmesini

beklediklerini vurgulam, bundan sonraki faiz kararlarnn enflasyon ve

bymeye ilikin gstergelere gre ekilleneceini belirtmitir.

hracat performansndaki arttan kaynakl olarak 2005 ylnda yzde 1,4

orannda byyen Euro blgesinde, 2006 ylnda i talep kaynakl olarak yzde

2-2,5 aralnda bir byme orannn gereklemesi beklenmektedir. Ancak,

petrol fiyatlarndaki artn devam etmesi ve kresel sermaye hareketlerinin


12/83



yn deitirmesi, byme srecini yavalatacak risk unsurlar olarak n plana

kmaktadr. Petrol fiyatlarndaki arta bal olarak 2005 ylnn bandan

itibaren ykselen ithalat maliyetiyle, cari an GSYHye orannn 2006

ylnda yzde 0,5 dzeyine ulaaca tahmin edilmektedir.

Grafik 2.1.1. Para Politikas Faiz Oranlar(Yzde)

Grafik 2.1.2. Enflasyon Oranlar(TFE, Yllk Yzde Deiim)

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

Oca.0

1

Tem.0

1

Oca.0

2

Tem.0

2

Oca.0

3

Tem.0

3

Oca.0

4

Tem.0

4

Oca.0

5

Tem.0

5

Oca.0

6

ABD AB Japonya

Kaynak: European Central Bank, Kaynak: Statistics Bureau of Japan, Eurostat, US DepartmentFederal Reserve Bank of New York. of Labor, Bureau of Labor Statistics.

Euro blgesinde 2006 yl Haziran aynda yllk yzde 2,5 olan

Uyumlatrlm Tketici Fiyat Endeksi (HICP) art orannn 2006 ylnn

ikinci yarsnda ve 2007 yl boyunca yzde 2nin zerinde gereklemesi

beklenmektedir. Euro blgesinde, faiz oranlarnn dk seviyelerde

bulunmasna bal olarak yaanan para ve kredi genilemesi de, orta ve uzun

vadelerde enflasyon zerindeki yukar ynl basklar artrmaktadr. Fiyat

istikrar nndeki tm bu riskleri gidermek amacyla kademeli olarak para

politikasnn sklatrlmas beklenmektedir. Avrupa Merkez Bankas (ECB),

2005 yl Aralk ayndan itibaren faiz oranlarn kez 25 baz puan artrarak

yzde 2,75 dzeyine karmtr (Grafik 2.1.1).

Canl seyreden i talebe, 2005 ylnn ortalarndan itibaren ihracat

artlarnn elik etmesiyle, Japon ekonomisi 2005 ylnda yzde 2,7 orannda

bymtr (Tablo 2.1.1). stihdam ve cret artlarnn srkledii canl i

talebin 2006 ylnda da devam etmesiyle, Japonyann bu yl da yzde 3e yakn

bir oranda bymesi beklenmektedir. 2005 ylnda GSYHnin yzde 3,6s

dzeyinde olan cari ilemler fazlasnn, 2006 ylnda ihracat performansna

bal olarak artmas ve yzde 4n zerinde gereklemesi beklenmektedir.

Pozitif bir seyir izleyen tketici fiyatlar yllk art oranlarnn nmzdeki

dnemde de kt ann art deer almaya devam ettii mddete srmesi

beklenmektedir. Japonya Merkez Bankas (BoJ) Mart ay toplantsnda be

0

1

2

3

4

5

6

Oca.0

1

Tem.0

1

Oca.0

2

Tem.0

2

Oca.0

3

Tem.0

3

Oca.0

4

Tem.0

4

Oca.0

5

Tem.0

5

Oca.0

6

ABD AB Japonya


13/83



yldr srdrmekte olduu ar likidite politikasna son vermi, resmi olarak

hedef koymam olduu politika faiz orannn fiili olarak sfr seviyesinde

kalmasn uygun grmtr. Ancak, son gelimelere paralel olarak BoJ faiz

oranlarn, yzde sfr dzeyinde tutmann nmzdeki dnemde ekonomik

aktivitede ve fiyatlarda byk dalgalanmalara sebep olabilecei endiesiyle,

13-14 Temmuz 2006 tarihli toplantsnda 25 baz puan artrmtr.

2005 ylnda irket krlarnn gl birekilde artmasyla birlikte, ihracat

ve yatrmlardaki arta bal olarak yaklak yzde 10 dzeyinde byyen in

ekonomisinin, ayn eilimlerin 2006 ylnda da devam etmesi sonucunda yzde

10a yakn bir dzeyde bymesi beklenmektedir (Tablo 2.1.1). 2005 ylnda

ihracattaki hzl art sonucunda inin cari fazlasnn GSYHsna oran, 2004

ylna gre yaklak iki kat artarak yzde 6,3 dzeyine ulamtr. Ancak, 2005

ylnn ikinci yarsndan itibaren in para birimi yuann ABD dolar karsnda

deerlenmeye balamas ve bu deerlenmenin 2006 ylnn ilk eyreinden

itibaren hzlanarak devam etmesi, cari fazlann 2006 ylnda azalaca

beklentisini dourmaktadr.

2.2. Uluslararas Piyasalar

2.2.a. Mali Piyasalar

2003 ylndan itibaren kresel piyasalarda belirginleen olumlu

koullarn 2006 yl Mays ay itibaryla kesintiye urad gzlenmektedir. Ne

var ki, artan enflasyonist basklar karsnda gelimi lke merkez bankalarnn

politika faiz oranlarnda arta gitmeleri ve BoJun Mart ay toplantsnda ald

para politikasn sklatrma karar neticesinde dnya piyasalarna yaylan ar

likiditeyi ekmeye balamas, risk alglamasnda art beraberinde getirerek

kresel piyasalarda sregelen ykselme eilimini kesintiye uratmtr.

Grafik 2.2.1. Gelimi lkeler Parasal Gelimeler Endeksi Grafik 2.2.2. VIX Endeksi

80

90

100

110

120

130

1

1999

1

2000

1

2001

1

2002

1

2003

1

2004

1

2005

1

2006 0

5

10

15

20

25

03.01.06 17.02.06 03.04.06 18.05.06 02.07.06

Kaynak : lke Merkez Bankalar, TCMB ve IMF-IFS. Kaynak : Bloomberg.


14/83



ABD, Euro blgesi ve Japonyann nominal GSYH bymesini aan

parasal taban genilemesi, sz konusu lkelerin GSYHleri ile

arlklandrlm ve 1999=100 olacakekilde endeksletirilmi1 ve Gelimi

lkeler Parasal Gelimeler Endeksi tretilmitir (Grafik 2.2.1).2 2005 ylnda

endeksin art hzndaki yavalamay takiben 2006 yl ilk eyreinde zirveye

ulat ve geici Nisan - Mays ay verilerine gre gerilemeye balad

gzlenmektedir.3 Mart aynda ald kararlarla sz konusu gelimede belirleyici

olan BoJ, Haziran aynda nemli lde yavalayarak da olsa parasal tabann

daraltmaya devam etmitir (Grafik 2.2.1).

Kresel risk itahn yanstmas bakmndan uluslararas yatrmclar

tarafndan yakndan izlenen ikago Trev Aralar Borsas Oynaklk Endeksi

(VIX) de 2006 ylnn Mays ayna kadar tarihi dk seviyelerini korumutur.

Risk itahnn yksek seviyesi, gerek ticari bankalarn merkez bankalar

politikalarna elik ederek kresel likidite imkanlarn daha da

geniletmelerine, gerekse de risklilii daha yksek olan yatrm aralarna olan

ilgilerinin artmasna yol amtr. Ancak, Mays ay ortalarnda finansal

piyasalarda gerekleen dalgalanmaya paralel olarak VIX endeksinde hzl bir

ykseli, dolaysyla risk itahnda gerileme olduu gzlenmektedir (Grafik

2.2.2).

Grafik 2.2.3. Gelimi lke Tahvil Getirileri (30-yl)(Yzde)

Grafik 2.2.4. EMBI+ Gelimeleri(Baz Puan)

1,0

2,5

4,0

5,5

02.01.06 16.02.06 02.04.06 17.05.06 01.07.062

2,2

2,4

2,6

2,8

Amerika Euro BlgesiJaponya (sa eksen)

100

150

200

250

300

350

03.01.2006 17.02.2006 03.04.2006 18.05.2006 02.07.2006

EMBI+ EMBI+ Eu EMBI+ Trkiye

Kaynak : Bloomberg.

1Mevsimsel olarak dzeltilmi veriler kullanlmtr.2 Bu konudaki almalar iin baknz: Baks K., Kramer C. (1999): Global Liquidity and Asset Prices: Measurement, Implicationsand Spillovers, IMF WP/99/168, ve Global Financial Stability Report (2005, April) sf. 13-5.3

1999 ortalamas100 alndnda, 2006 yl ilk eyrek sonunda endeksin ABD alt bileeninin 103,5, Euro blgesi alt bileeninin127,5, Japonya alt bileeninin ise 175 deerlerini ald hesaplanmtr.


15/83



Gelimi lkelere ait faiz gelimeleri incelendiinde, ABD ve Euro

blgesinde politika faiz oranlarnda meydana gelen artlara uzun vadeli

katlarn, gecikmeli de olsa, cevap vermesiyle getiri oranlarnn lml bir

ekilde ykseldii gzlenmektedir. Japonyada ise para politikasn sklatrma

kararnn ardndan getirilerin hzl birekilde artarak daha yksek bir platoya

kayd grlmektedir (Grafik 2.2.3).

Gelimekte olan lkelerin faizleri ise, 2002 yl sonlarnda balayan

gerileme eilimine paralel olarak 2006 yl Mart ay itibaryla en dk

seviyelere ulam ancak, bu eilim Mays ay ortalarnda balayan finansal

dalgalanma sonucunda tersine dnmtr. Ykselen Piyasalar Tahvil Endeksi

(EMBI+) ve bu endeksin gelimekte olan Avrupa ile Trkiye alt endekslerinin

benzer hareket ettii, dn noktalarnn ayn olduu, ancak Trkiye alt

endeksindeki deiimlerin daha byk boyutta gerekletii dikkat

ekmektedir (Grafik 2.2.4).

Benzerekilde, gelimi lkelere ait hisse senedi piyasalarnda 2003 yl

balarndan itibaren sregelen ykseli eiliminin Mays ayyla beraber tersine

dnd grlmektedir (Grafik 2.2.5). EMBI+ gelimeleri ile uyumlu olarak

Trkiye alt endeksi daha sert dler sergilemekle birlikte, krlma noktalar

gelimekte olan lkelere ait Morgan Stanley Sermaye Endeksi (MSCI)yle ayn

tarihlere karlk gelmektedir (Grafik 2.2.6).

Grafik 2.2.5. Gelimi lkeler Hisse Senedi PiyasalarGelimeleri (2006 Ocak=100)

Grafik 2.2.6. Gelimekte Olan lkeler Hisse SenediPiyasalar Gelimeleri (2006 Ocak=100)

80

100

120

02.01.06 16.02.06 02.04.06 17.05.06 01.07.06

DAX Nikei S&P 500

50

70

90

110

130

02.01.2006 27.02.2006 24.04.2006 19.06.2006

MSCI-GO MSCI-G. Olan Avrupa

MSCI-Trkiye

Kaynak : Bloomberg. Kaynak : Morgan Stanley.

Sonu olarak, 2006 yl Mays ay uluslararas sermaye hareketlerinde

sregelen eilimlerin krld bir dnem olarak gze arparken, gelimekte


16/83



40

50

60

70

80

Tem 2005 Eyll 2005 Aralk 2005 Mart 2006 Haziran 2006

olan lkelere ait endeksler farkl byklklerde olsa da ayn ynl ilikilere

iaret etmektedir. Bu durum, lkeye zg temel gstergelerin nemli olduunu,

ancak asl tetikleyici etkenlerin kresel koullardan kaynaklandn

dndrmektedir.

Dier taraftan, son yllarda yaanan likidite genilemesinde byk pay

sahibi olan Japonyann, beklentilerin aksine, enerji fiyatlar hari tutulduunda

halen deflasyonda olmas faiz artrm kararna ve likidite ekme ilemine

hangi younlukta devam edileceine dair belirsizlikleri artrmaktadr. Bu

gelimelerin yan sra, ABDnin byk lekli cari a ve bu an

finansmannda yaanabilecek skntlarn uluslararas piyasalarda ve greli

fiyatlarda neden olabilecei sert hareketler bir dier belirsizlik unsurudur.

Bu gelimelernda, nmzdeki dnemde uluslararas koullarn, son

yllarda yaand gibi elverili olma ihtimali zayf grnmektedir. Bu sebeple,

bata Japonya olmak zere gelimi lke merkez bankalarnn kararlarnn ve

uluslararas yatrmclarn davranlarnn yakndan izlenilmesi byk nem

tamaktadr.

2.2.b. Emtia Piyasalar

Son yllarda dnya ekonomisinde gerekleen gl byme eilimi,

emtia piyasalarnda hzl talep ve fiyat artlar grlmesine neden olmutur.

IMF Emtia Fiyatlar Endeksi, 2006 yl Mays aynda bir nceki aya gre yzde

2,8, Metal Fiyatlar Endeksi ise yzde 0,5 art gstermitir (Grafik 2.2.7).

Yllk bazda artlar ise srasyla, yzde 39 ve yzde 40 dzeylerindedir.

Grafik 2.2.7. Emtia Fiyatlar Gelimeleri (2000=100) Grafik 2.2.8. Petrol Fiyatlar

(ABD Dolar/Varil)

140

165

190

215

240

265

290

05-0

1

05-02

05-03

05-04

05-05

05-06

05-07

05-08

05-09

05-10

05-1

1

05-12

06-0

1

06-02

06-03

06-04

06-05

Emtia Fiyatlar

Metal Fiyatlar

Enerji Fiyatlar

Kaynak: IMF-IFS. Kaynak : Bloomberg.


17/83



Londra Metal Borsas (LME) verilerine gre, ilem gren alt ana metalin

fiyat art Mays aynda yavalama gstermi, Haziran ay sonu itibaryla ise

fiyatlar gerilemitir. Haziran aynda ana metal fiyatlarnda azalma

gzlenmesine ramen, be metalin fiyatlar bir nceki eyree gre daha

yksektir (Tablo 2.2.1).

Tablo 2.2.1. Londra Metal Borsas Gelimeleri2006 Yzde Deiim

ABD Dolar I II Mays Haziran 06-II / 05-II 06-II / 06-IMays/

HaziranAlminyum 2443,5 2681,1 2881,4 2520,6 49,3 9,7 -12,5Bakr 4855,7 7142,3 7905,2 7097,3 122,2 47,1 -10,2Kurun 1222,3 1121,0 1195,5 993,5 17,9 -8,3 -16,9Nikel 14915,9 19625,5 20685,0 19991,4 23,3 31,6 -3,4Kalay 7623,4 8551,9 8892,4 7945,0 8,2 12,2 -10,7

inko 2260,5 3248,2 3490,7 3182,2 152,3 43,7 -8,8Kaynak : Londra Metal Borsas.

IMF tarafndan hesaplanan Enerji Fiyatlar Endeksinde de keskin artlar

devam etmektedir. Sz konusu endeks Mays aynda Nisan ayna kyasla yzde

13,9, 2005 ylnn Mays ayna kyasla ise yzde 76,8 orannda artmtr.

Uluslararas piyasalarda ise Haziran ay brent petrol fiyat ortalamas 68,9 ABD

dolar/varil olarak gereklemi ve geen Mays ayna oranla yzde 1,9

orannda azalmtr (Grafik 2.2.8). Orta Douda yaanan son gerginlikten

sonra petrol fiyatlar tarihi yksek seviyelere ulamtr. Gelecek piyasasnda

(futures) ilem gren Kasm 2006 kontrat, Haziran sonundaki dalgalanmalarnardndan 75,99 ABD dolar/varil seviyesini grmtr.

Gl kresel byme eilimi atl kapasite imkanlarnn snrl olduu

ham petrol piyasalarnda fiyatlar zerinde bask yaratmaktadr. Jeopolitik

belirsizlikler ve gelecek piyasalarnda ilem yapan yatrm irketlerinin dolayl

birincil piyasa etkileri sz konusu basky daha da younlatrmaktadr. Ayrca,

mevsimsel olarak yaz aylarnda talebin canl olmas son dnemde fiyatlar

zerinde yaanan artlarda dier belirleyici unsur olmutur. te yandan, dier

emtia piyasalarnda olduu gibi kresel byme ve likidite koullarnnolumsuzlamas, yaknda devreye girmesi beklenen yeni kapasite imkanlar,

mevcut stoklarn yksek seviyesi ve Petrol hra Eden lkeler Organizasyonu

(OPEC)nun kota st retime devam etmesi fiyatlar zerindeki basklar

hafifletici etkenler olarak grlmektedir.


18/83



3.Enflasyon Gelimeleri

3.1. Enflasyon

2006 ylnn ikinci eyrei sonunda tketici fiyatlar yllk art oran

yzde 10,12 olarak gereklemitir (Grafik 3.1.1). Bylelikle, yllk enflasyon

ikinci eyrek itibaryla hedefle uyumlu patika etrafnda oluturulan belirsizlik

aralnn dnda kalmtr. kinci eyrekte yllk enflasyonun ykselmesinde

etkili olan yurt ii faktrlerin banda ilenmemi gda fiyatlarndaki arz ynl

gelimeler gelirken, enerji ve altn fiyatlarnn seyri uluslararas faktrler

arasnda yer almaktadr. Ayrca, temelde kresel likidite koullarndakibozulmaya bal olarak Yeni Trk lirasnda gzlenen deer kayb bu ykselite

nemli rol oynayan bir dier etken olmutur.

Grafik 3.1.1. Yl Sonu Enflasyon Hedefi ve Yllk TFE Enflasyonu

0

5

10

15

20

25

30

35

Oca.03

Nis.03

Tem.03

Eki.03

Oca.04

Nis.04

Tem.04

Eki.04

Oca.05

Nis.05

Tem.05

Eki.05

Oca.06

Nis.06

Tem.06

Eki.06

Yllk Enflasyon Hedef

Kaynak: TK.

2005 ylnn son eyreinden itibaren art eilimine giren gda ve

alkolsz iecekler grubu fiyatlar, 2006 ylnn ilk yarsnda tketici

enflasyonunun seyri konusunda belirleyici olmutur. Sz konusu harcama

grubunda, artn kaynann belirlenebilmesi iin grubun ilenmi ve

ilenmemi gda ayrmnda deerlendirilmesi daha salkl olacaktr. Grafik

3.1.2den de grlecei gibi, iki alt grubun fiyat davrannn belirgin biimde

farkllat dikkat ekmektedir. lenmemi gda rnleri grubu fiyatlar 2005

ylnn ilk be aylk dneminde belirgin bir deiim gstermezken, 2006 ylnn

ayn dneminde yzde 11,4 orannda artmtr. lenmemi gda rnleri

fiyatlarnda 2005 ylnn son aylarnda balayan bu belirgin ykseli eilimine


19/83



karlk, talep gelimelerine kar daha duyarl olmas beklenen ilenmi gda

rnleri fiyat artlarnn snrl dzeyde gerekletii grlmektedir (Grafik

3.1.2).

Grafik 3.1.2. lenmi ve lenmemi Gda rnleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

-5

0

5

10

15

20

Oca.05

ub.05

Mar.05

Nis.05

May.05

Haz.05

Tem.05

Au.05

Eyl.05

Eki.05

Kas.05

Ara.05

Oca.06

ub.06

Mar.06

Nis.06

May.06

Haz.06

lenmi Gda

lenmemi Gda

Kaynak: TK, TCMB.

lenmemi gda rnlerindeki art eiliminde, temelde hava koullarnn

etkili olduu rn rekoltesinin ve buna bal olarak taze meyve ve sebze

fiyatlarnda mevsim normallerinin zerinde gerekleen yksek oranl artlarn

belirleyici olduu dnlmektedir. Taze meyve-sebze dnda kalan dier

ilenmemi gda rnleri fiyatlarndaki artn ise daha snrl oranda gerekletii

grlmektedir (Grafik 3.1.3). Bu da, gda fiyatlarndaki artlarn temelde arz

kaynakl olduuna iaret etmektedir. Taze meyve ve sebze fiyatlarndaki yksek

artn 2005 ylnn son eyrei ile birlikte balad ve 2006 ylnn ikinci

eyreinde fiyatlarda gerileme olmasna ramen bu gerilemenin mevsim

normallerine kyasla olduka snrl oranda gerekletii grlmektedir (Tablo

3.1.1). te yandan, son bir yllk dnemde taze meyve ve sebze fiyatlar dnda

kalan dier ilenmemi gda rnleri fiyatlarnda gzlenen deiimlerde ise byk

oranda kmes hayvanlar ve rnlerinde gzlenen ku gribi kaynakl fiyat

hareketlerinin belirleyici etkisi hissedilmektedir.

Tablo 3.1.1. Taze Meyve-Sebze Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

I II III IV

2004 13,7 -29,41 -4,41 27,18

2005 4,2 -24,98 -3,13 43,67

2006 11,23 -6,25

Kaynak: TK.


20/83



Grafik 3.1.3. Taze Meyve-Sebze ve Dierlenmemi Gda rnleri Fiyatlar

(Yllk Yzde Deiim)

Kaynak: TK, TCMB.

2006 ylnn ikinci eyreinde uluslararas enerji fiyatlarnda gerekleen

yksek oranl artlar, akaryakt ve doalgaz fiyat artlar kanalyla tketici

fiyatlarn olumsuz etkilemitir. Sz konusu fiyatlar, Mart ayndan sonra d

piyasalarda art eilimine giren ham petrol fiyatlarnn etkisi ile, Mays

ayndan itibaren ise dviz kuru gelimeleri sonucunda yksek oranl artlar

gstermitir. Haziran ay sonunda tekrar ykselen uluslararas petrol

fiyatlarnn, nmzdeki dnemde tketici fiyatlar zerinde olumsuz

etkilerinin gzlenmesi muhtemeldir. Dier taraftan, enerji grubu ierisinde

nemli bir paya sahip olan elektriin fiyatnda son yllarda bir art

gzlenmemesi, gerek dorudan gerekse maliyet kanal ile tketici enflasyonuna

olumlu katk yapmaya devam etmektedir.

Altn fiyatlar, uluslararas piyasalardaki ykselie ve dviz kurundaki

arta paralel olarak, yln ikinci eyreinde de tketici enflasyonunu olumsuz

etkilemitir. Tketici fiyatlar iinde nemli bir paya sahip olan altn

fiyatlarnn son bir ylda yaklak yzde 60 orannda artmas dikkat

ekmektedir. Giyim ve ayakkab grubu fiyatlarnda ise yln ilk eyreinde

gzlenen belirgin sezon sonu indirimlerinin ardndan, ikinci eyrekte benzer

oranlarda yksek artlar gzlenmi ve ilk alt aylk birikimli fiyat art yzde

1,97 ile snrl bir dzeyde gereklemitir.

Enerji ve ilenmemi gda fiyatlarnn, nceki yllarla karlatrlmas,

iinde bulunduumuz ylda tketici enflasyonu zerindeki olumsuz etkilerini

-20

-10

0

10

20

30

40

50

Oca.04

Mar.04

May.04

Tem.04

Eyl.04

Kas.04

Oca.05

Mar.05

May.05

Tem.05

Eyl.05

Kas.05

Oca.06

Mar.06

May.06

lenmemi Gda rnleri

Taze Sebze-Meyve

Dierlenmemi Gda rnleri


21/83



daha net olarak ortaya koymaktadr (Grafik 3.1.4). lenmemi gda ve enerji

dnda kalan mallarn fiyatlar ise yln ilk eyreinde nceki yllarn altnda

art gsterirken, yln ikinci eyreinde zellikle YTLde yaanan deer

kaybna paralel olarak nceki yllarn zerinde art gstermitir.

Grafik 3.1.4. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar(6 Aylk Birikimli Yzde Deiim)

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Hizmet Enerji lenmemi Gda Enerji ve lenmemiGda d Mal

2004 2005 2006

Kaynak: TK, TCMB.

Hizmet grubu fiyatlar yln ikinci eyreinde yzde 3,36 oranndaartmtr. Sz konusu grupta yllk fiyat art oran bir nceki yln ayn

dnemine kyasla daha dk gereklemekle birlikte, yksek seyrini

korumutur (Tablo 3.1.2, Grafik 3.1.5).

Tablo 3.1.2. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

2005 2006I II III IV Yllk I II

TFE 0,83 1,74 1,30 3,65 7,72 1,25 3,581. Mallar -0,24 1,16 0,80 4,42 6,21 0,80 3,67

Enerji 1,73 0,73 3,81 1,20 7,65 2,63 4,94

lenmemi Gda 3,61 -7,87 0,25 11,12 6,34 8,81 -3,67Enerji ve lenmemi Gda D Mallar -1,94 3,91 -0,05 3,79 5,71 -2,01 5,54

Dayankl Mallar -0,37 3,61 -0,80 4,41 6,91 -1,66 8,69Dayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) 1,86 3,66 -1,86 2,23 5,94 -3,04 5,40Yar Dayankl Mallar -3,38 5,75 -1,10 3,76 4,85 -3,65 9,14Dayanksz Mallar 2,11 -2,58 2,60 4,91 7,07 4,64 -1,12

2. Hizmetler 3,85 2,77 3,65 1,87 12,68 2,41 3,36Kira 4,26 3,74 7,06 4,04 20,48 4,08 3,69Lokanta ve Oteller 5,19 2,65 3,29 3,09 14,98 3,02 4,25Ulatrma Hizmetleri 7,87 2,04 6,00 1,11 17,97 1,27 1,36Dier Hizmetler 1,75 2,73 1,72 0,56 6,92 1,80 3,32

Kaynak: TK,TCMB.


22/83



Grafik 3.1.5. Hizmet ve Mal Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

H

az.04

A

u.04

E

ki.04

A

ra.04

ub.05

N

is.05

H

az.05

A

u.05

E

ki.05

A

ra.05

ub.06

N

is.06

H

az.06

Hizmet Mal

Kaynak: TK, TCMB.

Hizmet fiyat enflasyonundaki yksek oranl seyrin, zellikle yksek

yllk artlar gzlenen kira ve lokanta-otel grubu fiyatlar kanalyla, yln ikinci

eyreinde de srd grlmektedir. Kiradaki yksek yllk art oranlar

devam etmektedir. Lokanta ve otel grubunun yiyecek hizmetleri alt grubu

enflasyonunda bir nceki yla kyasla bir yavalama gzlenirken, konaklama

hizmetleri fiyatlarnn ilk alt aylk art hznn son iki yln zerinde olduu

dikkat ekmektedir. Ulatrma hizmetleri fiyatlarnn yllk art oran bir

nceki yln altnda seyrederken, sz konusu grup fiyatlar akaryakt fiyat

gelimelerine nemli lde duyarl olduu iin, bu grupta nmzdeki

dnemde fiyat artlar grlmesi muhtemeldir (Grafik 3.1.6).

Grafik 3.1.6. Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

5

10

15

20

25

Oca.04

Mar.04

May.04

Tem.04

Eyl.04

Kas.04

Oca.05

Mar.05

May.05

Tem.05

Eyl.05

Kas.05

Oca.06

Mar.06

May.06

DierHizmetler

GerekKira

UlatrmaHizmetleri

Lokanta veOteller

Kaynak: TK, TCMB.


23/83



Son iki ayda mali piyasalardaki dalgalanmalar neticesinde YTLde

yaanan deer kayplarnn Mays ve Haziran aylarnda tketici fiyatlarna

yansd grlmektedir. lk etkiler, endeks iinde dviz cinsinden fiyatlanan

mallar ile ithal mallar zerinde grlmektedir. Nitekim bu kapsama giren

akaryakt, elektrikli eyalar ve otomobil gibi dayankl tketim mallar ve altn

kalemlerinde son dnemde yksek fiyat artlar grlmtr. ki aylk

dnemde tketici enflasyonuna yaklak 1,5 puanlk ek katk getiren sz

konusu dorudan etkilerin ksa dnemde yavalayarak srmesi beklenmektedir.

Bu gelimeler erevesinde, mal grubu fiyatlar art hz yln ikinci eyreinde

bir nceki yln ayn dnemine gre belirgin oranda artarak yzde 3,67 oranna

ulamtr (Tablo 3.1.2). te yandan, dviz kurundaki hareketlerin dolayletkilerinin ne lde olacan i talebin seyri belirleyecektir.

Grafik 3.1.7. zel Kapsaml TFE Gstergesi (D*)(Yllk Yzde Deiim)

3

4

56

7

8

9

10

11

Oca.05

ub.05

Mar.05

Nis.05

May.05

Haz.05

Tem.05

Au.05

Eyl.05

Eki.05

Kas.05

Ara.05

Oca.06

ub.06

Mar.06

Nis.06

May.06

Haz.06

D*: Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri, ilenmemi gda ve altn hari TFE.Kaynak: TCMB.

Yln ikinci eyreinde ilenmemi gda, enerji ve altn fiyatlar tketici

fiyat art zerinde belirleyici olduundan, sz konusu kalemleri kapsayan zel

kapsaml gstergelerin yllk art oranlarnda ykselmelerin olduu

grlmektedir. Dier taraftan, Merkez Bankasnca tretilen ve yukarda

deinilen etkiler ile alkoll iecekler ve ttn kalemini dlayan zel Kapsaml

TFE Gstergesi D* (KTG-D*) endeksinde, Nisan ayndan itibaren yllk

bazda artlar gzlenmitir. Bu artlarda, Nisan ve Mays aylarnda giyim ve

ayakkab grubunda gzlenen yeni sezon rnlerindeki fiyat artlarnn etkisi

hissedilmitir. Giyim ve ayakkab grubu fiyatlarnn son iki yldaki

gereklemeleri incelendiinde, mevsimsel fiyat art ve azallarnn bir nceki

seneye kyasla daha yksek oranlarda gerekletii dikkat ekmektedir. Nisan


24/83



ve Mays aylarnda bir nceki seneye gre daha yksek oranda artan sz

konusu grup fiyatlar, zel kapsaml gstergelerin yllk art oranlarnda geici

bir arta sebep olmutur. Bu balamda, Mays aynda gerekleen dviz kuru

hareketleri ncesinde, KTG-D* endeksinin yllk art orannn giyim ve

ayakkab grubu fiyat gelimelerinin oluturduu geici art dnda snrl bir

dzeyde olduu, dolaysyla enflasyonun ana eiliminde yukar ynl bir

hareket gzlenmedii belirtilmelidir (Grafik 3.1.7). Dier taraftan, son

dnemdeki dviz kuru gelimeleri erevesindeki fiyat artlarna bal olarak

zel kapsaml gstergelerin yllk art oranlarnda bir hzlanma grlmektedir.

Tablo 3.1.3. zel Kapsaml TFE Gstergeleri (2003=100)

2005 2006I II III IV Yllk I II

TFE 0,83 1,74 1,30 3,65 7,72 1,25 3,58A. Mevsimlik rnler hari TFE 2,06 1,84 2,75 1,48 8,39 2,31 2,79B. lenmemi gda rnleri hari TFE 0,37 2,95 1,58 2,68 7,78 0,12 4,79C. Enerji hari TFE 0,67 1,94 0,89 4,07 7,75 1,01 3,38D.lenmemi gda rnleri ve enerji hari TFE 0,09 3,44 1,14 2,98 7,84 -0,38 4,77E. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri hariTFE

0,59 2,05 -0,16 4,00 6,58 0,74 3,62

F. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri,fiyatlar ynetilen/ynlendirilen dier rnler ve

dolayl vergiler hari TFE0,30 2,23 -0,33 4,45 6,75 1,75 3,82

G. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri, fiyatlarynetilen/ynlendirilen dier rnler, dolaylvergilerve ilenmemi gda rnleri hari TFE

-0,38 3,98 -0,32 3,25 6,61 0,26 5,59

D*. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri,ilenmemi gda ve altn hari TFE. 0,17 3,70 -0,28 2,56 6,23 -0,96 4,76

Kaynak: TK.

Dviz kuru gelimeleri, retici fiyatlarn tketici fiyatlarna kyasla daha

hzl ve yksek oranlarda etkilemektedir. Nitekim, Mays ve Haziran aylarnda

imalat sanayi fiyatlar dviz kurundaki artlara abuk tepki vermi ve retici

fiyatlarnn yln ikinci eyreinde yzde 8,98 orannda artmasyla yllk fiyat

artlar hzla ykselmitir (Grafik 3.1.8). Petrol ve emtia fiyatlarndaki art

dviz kuru gelimeleri ile birletiinde imalat sanayi fiyatlarndaki yksek

art getirmitir. rnein, 2006 yl ikinci eyreinde, uluslararas metal

fiyatlarnda gzlenen yksek oranl artlara ve dviz kurundaki hareketlere paralel olarak, retici Fiyatlar Endeksi (FE) iindeki ana metal sanayi

fiyatlarnda yzde 41 orannda art kaydedilmitir. Temmuz ay banda,

uluslararas metal fiyatlarnda alminyum dndaki metallerde gzlenen art

eilimi, ana metal sanayi fiyatlarndaki artlarn nc eyrekte de devam

edebileceini dndrmektedir.

Ayrca, 2006 yl ikinci eyreinde doalgaz fiyatlarnda yzde 12

orannda art gzlenmesinin de sanayi sektrnde maliyetler zerinde belirgin

bir bask oluturabilecei dikkate alnmaldr. Btn bu gelimeler sonrasnda


25/83



petrol rnlerinin etkisi dlandnda dahi imalat sanayi fiyatlar yllk art

hznn ykseli eilimine girdii gzlenmektedir (Grafik 3.1.9). Bu gelimenin

tketici enflasyonuna yansmalarnn byk oranda talep koullarna ve hizmet

enflasyonunun gelecekte izleyecei seyre bal olaca vurgulanmaldr.

Grafik 3.1.8. malat Sanayi Fiyatlar ve Dviz Kuru Sepeti(0,5ABD Dolar+0,5 Euro)

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.9. FE ve Petrol rnleri Hari malat Sanayi Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

-20

-10

0

10

20

Oca.04

Nis.04

Tem.04

Eki.04

Oca.05

Nis.05

Tem.05

Eki.05

Oca.06

Nis.06

malat Sanayi Fiyatlar

Dviz Kuru Sepeti

0

3

6

9

12

15

Oca.05

Mar.05

May.05

Tem.05

Eyl.05

Kas.05

Oca.06

Mar.06

May.06

Petrol rnleri Harimalat Sanayi Fiyatlar

FE

Kaynak: TK, TCMB.

retici fiyatlarnn, tketici fiyatlarna oranla maliyet artlarndan daha

fazla etkilenmesinin en nemli nedenlerinden biri vergi hari derlenmesidir.

retici fiyatlar endeksinde petrol rnleri iin vergisiz rafineri k fiyatlar

derlenmektedir. Rafineri k fiyat pompa sat fiyatnn yaklak yzde 25-35ini oluturduu iin, petrol rnleri fiyatlarndaki artlar FEye ve

TFEye ayn oranda yansmamaktadr. rnein, 2006 ylnn ilk alt aynda

benzinin fiyat FE iinde yzde 62,2 orannda artarken, bu kalemdeki art

TFE iinde yzde 15,9 ile snrl kalmtr. Bu balamda, benzin maliyetleri

asndan tketicilerin karlat art yzde 62,2 oranndan ziyade yzde 15,9

ile snrl kalmaktadr. Dolaysyla, retici fiyatlar zerinden maliyete ilikin

deerlendirmeler yaplrken, sz konusu durumun da gz nnde

bulundurulmas faydal olacaktr.

3.2. Beklentiler

2006 ylnn ikinci eyreinde gerek dnya gerekse Trkiye

ekonomisinde yaanan gelimeler dorultusunda enflasyon beklentilerinin

olumsuz etkilendii grlmektedir. Beklentilerdeki bozulmann balangc

TFE enflasyonunun Nisan aynda beklenenin stnde gereklemesi ile

rtmektedir. Ancak, Nisan ay enflasyon gereklemelerinde dsal faktrler

nemli lde rol oynad iin enflasyon bekleyilerindeki bozulma snrl

kalmtr.


26/83


27/83



KUTU 3.1.

FYAT SEVYES VE ENFLASYONUN OLASI OKLAR KARISINDAKDAVRANILARI

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas enflasyon hedeflemesi rejimi dneminde, ncesinde de olduu gibi,

enflasyon gelimelerine ilikin analiz ve deerlendirmelerini eitli yaymlar araclyla kamuoyu ile

paylamaktadr. Sz konusu deerlendirmelerde zaman zaman, gerekleen ya da olas oklar

karsnda fiyatlar genel seviyesi ve enflasyonun davranna ynelik analizler yaplmakta, zellikle bu

oklarn enflasyon zerindeki etkilerinin ne kadar srede ortadan kalkacana ilikin aklamalara yer

verilmektedir. Bu kapsamda, bu kutu ile ekonomide oluabilecek eitli oklarn, fiyat seviyesi, aylk ve

yllk enflasyon zerindeki etkilerinin basit iki rnek durum araclyla kamuoyuna aklanmas

amalanmaktadr. rneklerin ilkinde, ttn rnlerinden alnan zel Tketim Vergisi (TV) orannda

yaanan bir kereye mahsus bir artn fiyat seviyesi ve enflasyon zerindeki etkisi incelenirken, ikinci

rnekte YTLde yaanan bir deer kaybnn fiyat seviyesi ile enflasyon zerindeki birincil etkileri zerinde

durulmakta ve ikincil etkilerin ihmal edilebilir dzeyde olduu varsaylmaktadr. Bu noktada, birincil ve

ikincil etkilerin aklanmas faydal olacaktr.

Birincil etkiler daha ok ithalat ierii yksek mallardaki fiyat ayarlamalarn kapsamaktadr. Ticarete konu

olan ve olmayan mallar arasndaki greli fiyatlarn deimesi biiminde ngrlen bu etkiler, enflasyonda

geici bir sre ykselie neden olmakta ancak genel fiyatlama davranlarnda bir bozulmaya iaret

etmedi

inden orta vadeli enflasyon e

ilimini deitirmemektedir. Bu nedenle, orta vadeli perspektiflehareket eden merkez bankalar birincil etkilere tepki vermemektedir. kincil etkiler ise fiyat artrma

eiliminin salt ithal ierii yksek mallarla snrl kalmayarak btn ekonomiye yansmas durumunda

ortaya kmaktadr. Fiyatlar genel seviyesinde srekli bir arta yol aabilecek byle bir etki enflasyondaki

ykseliin kalc bir grnme kavumas anlamna gelebilecek ve bu durumda enflasyonun tekrar

drlmesi maliyetli olacaktr. Bu nedenle merkez bankalar dviz kurunun ya da petrol fiyatlarnn

enflasyon zerindeki yansmalarn deerlendirirken ikincil etkilere zel nem atfetmektedir.

rnek 1: Ttn rnlerinde Bir Kerelik TV Art

Kutu 3.1Grafik 1, ttn rnlerinden alnan zel tketim vergisinin bir defaya mahsus artrld durumda

fiyat seviyesi ve enflasyon oranlarnn izleyecei gzergah gstermektedir. Bu noktada zerinde

durulmas gereken bir husus, bu rnekteki sz konusu vergi artnn sadece iinde bulunulan ayn

fiyatlarn etkileyip, gelecek dnemdeki aylk enflasyonlara etkisinin olmayacadr. Grafiklerde sunumu

basitletirme amacyla uzun dnem denge enflasyon deerinin sfr olduu varsaymnda bulunulmutur.


28/83



Kutu 3.1. Grafik 1. Fiyat Seviyesi ve Enflasyonun Ttn rnlerindeki Bir Kerelik TV Art Neticesindeki Davran

F i y a t S e v iy e s i

Y l l k E n f l a s y o n

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 1 8 1 9 2 0A y l a r

A y l k E n f l a s y o n

Grafikten grld gibi, fiyat seviyesi sadece artn gerekletii ayda bir kereye mahsus bu arttan

etkilenmekte, aylk enflasyon fiyatlardaki arta paralel olarak birinci ayda belirgin bir art

gstermektedir. te yandan, ttn rnlerindeki vergi kaynakl artn etkisiyle yllk enflasyon on iki ay

boyunca uzun dnem denge deerinin zerinde kalmakta, tekrar uzun dnem denge deerine dnd

on nc ayda yllk enflasyon zerinde bir kerelik azaltc ynde bir baz etkisi gzlenmektedir. Bu basitrnek, 2005 yl Temmuz ay sonundaki ttn rnleri vergisi artndan sonra yllk enflasyonun 2006 yl

Austos ay sonuna kadar bir yllk sre boyunca nasl etkilendiini aka ortaya koymaktadr.

rnek 2: YTLde Bir Kerelik Deer Kayb

Kutu 3.1. Grafik 2de YTLde bir kereye mahsus bir deer kaybnn etkileri zetlenmektedir. Bu rnekte,

ikincil etkilerin snrl kalaca varsaym altnda, enflasyon zerindeki birincil etkilerin ekonomideki

kademeli fiyat oluumu (staggered price setting) dahilinde 6 aylk bir dneme yaylaca varsaylmtr.

Bu basit egzersizden iki temel karma gitmek mmkndr: (i) kincil etkilerin ihmal edilebilecek bir

dzeyde olduu bir durumda, YTLdeki bir kerelik bir deer kayb

n

n enflasyon zerindeki etkisi geiciolacaktr. (ii) Fiyat seviyesi zerindeki bir etkinin T ayda (rneimizde 6 ay) azalarak sona erecei

dnldnde, aylk enflasyon T ay kadar etkilenmekte, yllk enflasyon ise uzun dnem denge

deerinin T+12 ay (rneimizde 18 ay) kadar zerinde kaldktan sonra denge deerine geri dnmektedir.

Dolaysyla, dier btn koullar ayn iken, yllk enflasyonun tekrar hedefe dnmesi 18 ay kadar

srmektedir. Bu basit egzersiz, YTLde yaanan nemli bir deer kayb neticesinde yllk enflasyonun

tekrar hedefe yaknsamasnn neden bir yldan daha uzun sre aldna aklk getirmektedir. Emtia ya

da petrol fiyatlarndaki nemli bir artn fiyat seviyesi ve enflasyon zerindeki etkilerinin de bu

rnektekine benzer sonular dourabilecei, ancak sz konusu oklarn fiyatlar zerindeki etkisinin

muhtemelen ok daha ksa bir sre iinde tamamlanaca belirtilmelidir.


29/83



Kutu 3.1. Grafik 2. Fiyat Seviyesi ve Enflasyonun YTLdeki Bir Kerelik Deer Kayb Neticesindeki Davran

F i y a t S e v iy e s i

Y l l k E n f l a s y o n

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 7 1 8 1 9 2 0A y l a r

A y l k E n f la s y o n


30/83


31/83


32/83


33/83



parasal durum, enflasyona olumsuz ynde etki yapar bir konuma gelmitir.

malat sanayi ksmi emek verimliliindeki artlarn 2006 ylnn ilk eyreinde

de srmesi, birim igc maliyetlerindeki d eiliminin devamn salasa

da, sz konusu d ithal girdi maliyetlerindeki yksek oranl art telafi

edecek dzeyde olmayacaktr. Nitekim, TCMB YA ortalama birim maliyet

gstergesinin gelecek aylk eilimi Mays ve Haziran aylarnda hzl bir

ekilde artmtr. Bahsedilen maliyet koullarndaki bozulmann, faizlerdeki

art ve YTLdeki deer kaybnn talebe yapmas beklenen daraltc etki

dorultusunda, orta vadede enflasyonist olmayaca dnlmektedir.

Grafik 4.1.3. Yurt ine Yap

lan Otomobil Sat

lar

(Mevsimsellikten Arndrlm, Bin Adet) Grafik 4.1.4. Yurt ine Yap

lan Beyaz Eya Sat

lar

(Mevsimsellikten Arndrlm, Bin Adet)

80

90

100

110

120

130

140

04-

I

04-

III

05-

I

05-

III

06-

I

950

1050

1150

1250

1350

1450

04-I

04-I

II

05-I

05-I

II

06-I

Kaynak: OSD, TCMB. Kaynak: BESD, TCMB.

2006 ylnn ikinci eyreinde, reel tketici kredisi kullanm aylk ve

yllk bazda yksek oranl artlarn srdrmtr. Mevsimsellikten

arndrlm otomobil ve beyaz eya yurt ii satlar bir nceki eyrekteki

dzeylerinin zerindedir (Grafik 4.1.3, Grafik 4.1.4). Bunun yan sra, ithalat

verileri de tketim talebinin ikinci eyrekte nispeten glenmekte olduu

ynnde sinyaller iermektedir. Btn gstergeler bir arada

deerlendirildiinde, yln ilk eyreindeki yavalamann ardndan, ikincieyrekte tketim harcamalarnn bir lde hzland sylenebilir.

te yandan, yatrm talebine ilikin gstergeler yln ikinci eyreinde de

gl seyrini korumutur. Sermaye mallar ithalat art eilimini srdrrken,

imalat sanayi alt gruplarndan makine-tehizat, elektrikli makine ve bro

makineleri sektrlerinde retim bymesi Nisan ve Mays aylarnda olduka

yksek oranl olmutur (Grafik 4.1.5). Haziran ayndaki hzl gerilemeye karn

yurt iine yaplan ar ticari ara satlar yln ikinci eyreinde bir nceki

dnemin zerinde gereklemitir (Grafik 4.1.5). Buna ek olarak, yurt dndan


34/83


35/83


36/83


37/83


38/83


39/83



eyrekte, allan saat bana reel cretler toplam imalat sanayinde yzde 0,1

ve zel imalat sanayinde yzde 1,1 orannda artarken kamu imalat sanayinde

yzde 4,2 orannda gerilemitir. zel imalat sanayinde, verimlilik artlarnn

devam etmesi ve cretlerdeki artn snrl kalmas sonucu, reel birim

cretlerdeki gerilime srm ve bu dnemde reel birim cretler bir nceki yln

ayn dnemine gre yzde 4,6 orannda gerilemitir (Grafik 4.3.1).

Grafik 4.3.1.zel malat Sanayiinde Birim Reel cret Endeksi*//

(1997=100)

55

65

75

85

95

105

115

125

98-I

98-I

II

99-I

99-I

II

00-I

00-I

II

01-I

01-I

II

02-I

02-I

II

03-I

03-I

II

04-I

04-I

II

05-I

05-I

II

06-I

* TK zel imalat sanayi retimde allan saat bana reel cret endeksi ile TK zel imalat sanayi retimdeallan saat endeksinin arplmasyla oluturulan toplam reel cret endeksinin; TK zel imalat sanayi aylksanayi retim endeksine blnmesiyle oluturulmutur. Dier bir deyile birim reel cret endeksi, reel cretlerinksmi emek verimliliine oraneklinde ifade edilmektedir.

Kaynak: TK, DPT, TCMB.

TK tarafndan aklanan milli gelir istatistiklerine gre 2006 yl

birinci eyreinde gayri safi sabit sermaye oluumu yksek oranda artmaya

devam etmitir. Yatrmlarda uzun sredir gzlenen yksek oranl artlarn

katksyla, verimlilik artlarnn devam edecei dnlmektedir. Dolaysyla,

yksek reel cret artlarnn gereklemedii varsaymyla, reel birim

cretlerin nmzdeki dnemde de enflasyonun d srecine yapt katknn

srmesi beklenmektedir. Ayrca, YTLdeki deer kaybyla beraber, reel birim

cretlerin yabanc paralar cinsinden dk seviyesinin firmalarn ihracat

piyasasndaki rekabeti konumlarna katkda bulunaca ve bu durumun

ihracata olumlu katk salayaca dnlmektedir.

Bu balamda, 2007 ylna ilikin cret dzenlemeleri nem tamaktadr.

2006 ylnda, ortalama memur maanda yzde 12,73, asgari crette ise yzde

8,7 orannda art yaplmtr. 2005 yl Temmuz aynda imzalanan toplu i

szlemesine gre, kamu ii cretlerine 2006 ylnn ilk ve ikinci yarsnda

yzde 3 orannda zam yaplmas, ancak ilgili dnemlerde TFEnin zam

3

2006 ylnn ilk ve ikinci alt aylk dnemleri iin yaplan yzde 2,5 oranlardaki cret zamlar ile ek cret almayan memurcretlerinde yln ilk ve ikinci yars iin yaplan 40ar YTLlik iyiletirmeler sonucu gerekleen ortalama memur maa art.


40/83



oranlarn amas durumunda, birinci alt ay farkn yzde 80i, ikinci alt ay

farkn tamamnn cretlere yanstlmas kararlatrlmtr.4 Dolaysyla, 2006

ylnda memur maalarnda reel olarak art, kamu ii cretlerinde ise dk

bir oranda gerileme beklenmektedir. 2007 ylnda, kamu kesimi tarafndan

belirlenen cret ve maalarn enflasyon hedefiyle uyumlu olmas, enflasyon

bekleyilerinin hedefe yaknsamas asndan nem tamaktadr.

4 Sz konusu szleme gerei, kamu ii cretlerine 2006 yl Temmuz aynda yaklak yzde 4,5 orannda zam yaplmtr.


41/83


42/83


43/83



Fiyatlarn Gzden Geirilme ve Deitirilme Sklklar

Fiyat ayarlamalarnn genelde iki aamal olarak yapld dnlr. lk aamada, fiyatlarn mevcut talep ve

maliyet koullaryla uyumlu olup olmadnn deerlendirildii fiyat gzden geirmeleri yaplmakta, ikinci

aamada ise gerek grlmesi durumunda fiyatlar fiili olarak deitirilmektedir. Literatrde fiyat gzden

geirmelerine ynelik olarak zamana ve duruma bal politikalar olmak zere iki yaklam bulunmaktadr.

Zamana bal politikalarda, fiyatlar ekonomideki deiimlere tepki vermeksizin nceden belirlenen belirli

zaman aralklaryla gzden geirilmektedir. Bu politikada ardk iki fiyat gzden geirme arasnda geen sre

fiyatlarn enflasyon karsndaki anmasna, dolaysyla enflasyon oranna bal olarak belirlenmektedir.

Duruma bal politikalarda ise, fiyat gzden geirmelerinin yapld belirli zaman aralklar bulunmamakta,

fiyat gzden geirmelerinin zamanlamasn gzden geirmeye sebep olabilecek byklkteki oklar

belirlemektedir. Anket sonularna gre, firmalarn yzde 31,2si zamana bal, yzde 11,9u duruma bal ve

yzde 56,9u ise hem zamana hem de duruma bal politikalar tercih etmektedirler (Kutu 4.1 Grafik 1). Dier

bir deyile, normal zamanlarda firmalarn yzde 88,1i zamana bal politikay, yzde 11,9u duruma bal

politikay seerken, ekonomide birok meydana gelmesi durumunda ise sz konusu oranlar srasyla yzde

31,2 ve yzde 68,8 olarak deimektedir. Normal koullarda zamana bal politikay tercih eden firmalara

fiyatlarn hangi sklkla gzden geirdikleri sorulmutur. Kutu 4.1. Grafik 2den grld zere, firmalarn

yzde 78,9unun fiyatlarn aylk ya da daha sk gzden geirdii gzlenmektedir. Bu sonularla uyumlu olarak

firmalar, son on iki ayda fiyatlarn yaklak olarak 12 defa gzden geirdiklerini ve bunun 4nn fiyat

deiimiyle sonulandn belirtmilerdir.

%31.2

%56.9

%11.9

Zamana Bal

Duruma Bal

Zamana ve Duruma Bal

Kutu 4.1 Grafik 1. Gzden Geirme Politikas

010

20

30

40

50

60

Gnlk Haf ta lk Aylk 3 ayda 1 6 ayda 1 Ylda 1

Kutu 4.1 Grafik 2. Ana rn Fiyat n Gzden GeirmeZaman Aral

Fiyatlama Politikas

Ankete katlan firmalardan ana rnlerinin fiyatn belirlerken uyguladklar fiyatlama politikasna ilikin olarak

oluturulan seenekleri deerlendirmeleri istenmitir. Elde edilen sonulara bakldnda, firmalarn arlkl

olarak deiken bir kar marj uygulayarak fiyatlarn belirledikleri veya fiyatlarn olutururken sektrlerindeki

belli bal birka firmay gz nne aldklar grlmektedir (Kutu 4.1 Tablo 3). Bu seeneklere ilikin nem

dzeylerinin ok yksek olmamas, seeneklerden sadece birinin firmalarn en ok nem verdii fiyatlama

politikasn yanstmada yetersiz olduunu, firmalarn bu politikalardan birini kat birekilde uygulamaktansa

bunlarn birkan ayn anda gz nne aldklarn gstermektedir.


44/83



Firmalar, fiyat belirlerken kabaca maliyet tabanl ya da piyasa koullarn gz nne alan politikalar

uygulayabilirler. Sonular, firmalarn byk lde maliyet tabanl fiyatlama yaptklarn, fakat kar marjn

belirlerken de pazar koullarn gz nnde bulundurduklarn gstermektedir. Firmalarn ana rnlerindeki

pazar pay asndan bulunduklar konum ile fiyatlama politikalar arasndaki ilikiyi incelemede Kutu 4.1

Tablo 3ten yararlanlabilir. Buna gre, sabit kar marj uygulamasnn, ilk sekiz firma arasnda yer almadn

belirten firmalar arasnda en yaygn olduu grlmektedir. Bu da, kk lekli firmalarn, fiyat belirlemek

iin yapmalar gereken, rakip rnlerin fiyatlarnn ve talebin takip edilmesi gibi faaliyetlerin getirecei

maliyeti karlamak yerine, ortalama birim maliyetin zerine belirli bir kar marjnn eklenmesiyle

oluturduklar fiyat tercih ettiklerini gstermektedir. Ayrca, deiken kar marj uygulamas her drt gruptaki

firmalar iin geerli olsa da, kendilerini pazardaki en byk firma olarak niteleyen ya da ilk drt firma

arasnda gren firmalarda daha yaygn bir uygulama olarak ortaya kmaktadr.

Kutu 4.1 Tablo 3. Pazardaki Konuma Gre Uygulanan Fiyatlama Politikalarna likin nem Dzeyleri1

Pazar Pay AsndanFirmann Konumu

OligopolistikFiyatlama

Deiken KarMarj

Uygulamas

Sabit KarMarj

Uygulamas

TamRekabetiFiyatlama

MteriOdakl

Fiyatlama

DzenleyiciKurumlarnFiyatlamas

En Byk Firma 48,3 51,3 24,5 13,3 10,3 4,7

lk Drt Firma Arasnda 52,1 48,3 31,3 29,7 19,5 2,9

lk Sekiz Firma Arasnda 48,0 37,9 29,1 33,0 13,3 12,7

lk Sekiz Firma ArasndaDeil

38,5 43,2 41,6 37,9 19,3 13,2

Tm Firmalar 48,9 48,4 28,5 22,7 14,5 5,71 nem dzeyi, 0 ile 100 aras nda deerler almaktadr. Deer 0'a yaklatka ilgili faktrn katlmclar iin hi nemli olmadn, 100'e yaklatkaise tamamen nemli olduunu gstermektedir.

Fiyat Deiimleri

Ankette, firmalarn fiyatlarn deitirmelerine neden olabilecek olas faktrler verilerek katlmclardan

bunlarn kendileri iin ne kadar nemli olduklarnn deerlendirilmesi istenmitir. Buna gre, firmalarn

fiyatlarn artran faktrler arasnda maliyetlerdeki artlarn, beklenildii gibi, en nemli faktr olduu

grlmektedir. Maliyet artlarnn yannda dviz kurlarndaki, rakiplerin fiyatlarndaki ve talepteki artlarn

da fiyatlar artrmada etkili olan dier nemli faktrler olduu gzlenmektedir. Firmalarn fiyatlarn

drmede etkili olan balca faktrlerin ise yine maliyet veya talepteki azal larla rakiplerin fiyatlarndaki

azallar olduu grlmektedir.

Fiyatlama anketlerinde incelenen en nemli konulardan biri maliyet ve talepteki aa veya yukar ynl

oklara kar firmalarn verdikleri tepkilerde asimetri olup olmaddr. Anket sonularna gre,

maliyetlerdeki deimeler fiyatlar drmeye kyasla artrmada daha etkilidir. Talepte ise tersi bir durum

gzlenmekte, yani firmalar talepteki dlere, artlara kyasla daha duyarl davranmaktadrlar. Fiyat

artrmada en etkili unsur olan maliyetlerde belirgin bir art veya d olmas durumunda, firmalarn bunu

rn fiyatna yaklak bir ay iinde yanstt gzlenmektedir.


45/83



Benzer ekilde, talepte bir art veya d olmas ile firmalarn bunu fiyatlarna yanstmalar arasnda

geen sre, maliyet deiimlerini fiyatlara yanstma srelerine eit olup 30 gndr.

Maliyetlerde dviz kuru kaynakl bir art olmas durumunda uygulanan en yaygn politikann, son fiyat

ayarlamasndan itibaren dviz kurlarndaki art belli bir oran amad srece fiyatlar deitirmemek

olduu grlmektedir. Ana rn fiyatnn dviz kuru deiimlerine duyarl olduunu syleyen katlmclara,

dviz kurunda gzledikleri art ya da azallar fiyatlarna yanstma srelerine ilikin sorular sorularak

fiyatlara yansma srecinde asimetrilerin olup olmad aratrlmtr. Sektrel farkllklar bulunmakla

birlikte, katlmclar dviz kurunda gzledikleri yaklak yzde 7,5lik bir art (yzde 7,0lik bir azal)

fiyatlarn gzden geirmek iin yeterli bulduklarn, dviz kurunun bir ay sreyle bu seviyede kalmas

durumunda ise fiyatlarn yaklak yzde 5,0 orannda artrdklarn (yzde 4,0 orannda drdklerini)

belirtmilerdir.

Fiyat Katlklar

Ankette son olarak, firmalarn fiyatlarn deitirmek isteseler bile deitiremedikleri durumlar ifade eden

fiyat katlklarnn olas nedenlerini aklamaya ynelik olarak ortaya atlan teorilerin incelenmesine

allmtr. ktisat yaznnda, men maliyetleri teorisinden firmalar aras egdm eksiklii teorisine kadar

bu konuda birok teori ortaya atlmtr. Bu teorilerin fiyat katlklarnn nedenlerine dair verdikleri cevaplar

ve bunlarn makroekonomik etkileri farkl olduu iin, hangi teorilerin daha aklayc olduunun anlalmas

nem tamaktadr.

45,5

40,8 38,8 38,5

29,9

23,1

05

1015202530354045

50

Kar Marj Geici oklar rtk Szlemeler Ak Szlemeler Egdm Eksiklii Sab it MarjinalMaliyet

Kutu 4.1 Grafik 3. Fiyat Kat lklarn Aklamaya Ynelik Teorilerin nem Dzeyleri

Fiyat kat

l

klar

n

a

klamaya ynelik teorilerin nem dzeylerine bak

ld

nda, kar marj

teorisinin en yksekdeeri ald grlmektedir (Kutu 4.1 Grafik 3). Bu teoriye gre, firma fiyatlarn belirlerken enflasyonu ve

maliyetlerindeki art eilimini dnerek bir kar marj belirlemi ise, firma maliyetlerinde bir art olsa bile

bunu hemen fiyatlarna yanstmayp, kar marjndaki erimenin belli bir seviyeye ulamasn bekleyebilir. Bu

teorinin nemli kmas, firmalarn maliyet artlarna kar hemen fiyat artrmalarn gerektirmeyen ve

kendilerine belli bir hareket alan brakan bir kar marjyla altklareklinde yorumlanabilir.


46/83


47/83


48/83


49/83


50/83


51/83


52/83


53/83



uluslararas likidite koullarndaki bozulma ivmesinin azalmas ile gsterge

faiz Temmuz aynda d gstermitir (Grafik 5.1.2).

Grafik 5.1.2. Faiz Oranlarndaki Gelimeler(Yzde)

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Oca.05

ub.05

Mar.05

Nis.05

May.05

Tem.05

Au.05

Eyl.05

Eki.05

Kas.05

Ara.05

ub.06

Mar.06

Nis.06

May.06

Haz.06

MKB Tahvil ve Bono Piyasas Faiz Oran(Gsterge Niteliinde, Bileik)

TCMB Gecelik Faiz Oran (Bileik)

Kaynak: MKB, TCMB.

MKBde oluan DBS piyasas ikinci el faizleri, uluslararas likidite

koullarnn bozulmaya balad Mays ay ilk haftasndan itibaren her

vadede ykselie gemi ve verim erileri yukar kaymaya balamtr

(Grafik 5.1.3). Faizlerdeki ykseli eilimi, 25 Hazirandaki Para Politikas

Kurulu toplantsnda alnan para politikas kararlarna kadar devam etmitir.

TCMBnin enflasyonla mcadeledeki kararlna ilikin endielerin

dalmaya balamas ile birlikte verim erisinin uzun vadeye denk gelen

blmnn aa ynl bir hareket gsterdii gzlenmektedir.

Grafik 5.1.3. Getiri Erileri

12

15

18

21

1 AY 2 AY 3 AY 4 AY 6 AY 9 AY 12 AY 18 AY 24 AY

Vadeye Kalan Ay Says

FaizOranlar

03 Mays 2006 23 Haziran 2006 03 Temmuz 2006

Kaynak: MKB.


54/83


55/83



Yurt dnda Yeni Trk lirasna olan talebin gstergesi olan yabanc

bankalarn Yeni Trk liras cinsinden gerekletirdii tahvil ihralar, 2006

ylnn ikinci eyreinde getiimiz aylk dneme gre azalmtr (Grafik

5.1.6). Bu gelimede dviz kurlarnda artan oynakln, mevsimsel etkilerin

ve ykselen lke risk priminin etkili olduu dnlmektedir.

5.2. Finansal Araclk ve Krediler

Finansal Sistem

Mays aynn ilk haftasnda balayan mali piyasalardaki oynaklk art,

parasal aktarm mekanizmasnn nemli unsurlarndan biri olan finansal sistemi

de etkilemitir. Son yllarda lke risk priminin den seyri, bankalarn, bir

taraftan yurtdndan borlanabilme imkanlarn artrrken dier taraftan trev

finansal rnleri daha ucuza malederek bilano ii ak pozisyonlarn

kapatabilmelerine olanak tan

m

t

r. Ancak, yurt d

yerleiklerin DBS ve para piyasasndan klar ile balayan son dalgalanmalar, risk primini

olumsuz ynde etkilemi ve bankalarn yaptklar trev ilemlerin

maliyetlerinde arta neden olmutur. Ayrca, 2001 ylnda ihra edilen dvize

endeksli kamu katlarnn Haziran ay ortasnda itfa edilmesi bankalarn dviz

talebini artrc bir etken olmutur. Dalgalanma, enflasyonist beklentileri

olumsuz ynde etkilemesinin yannda bankalarn varlk ve ykmllklerinin

kompozisyonunda da deiime yol aabilecektir. Btn bu gelimelerin Mays

aynda uluslararas likidite koullarndaki deiim sonrasnda artan risk

Grafik 5.1.6. Yabanc Bankalarn YTL Cinsinden hra Ettikleri Tahviller

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

5.000

1.eyrek

2005

2.eyrek

2005

3.eyrek

2005

4.eyrek

2005

1.eyrek

2006

2.eyrek

2006

Gerekleen hralar

4.600

5.600

6.600

7.600

8.600

9.600

10.600

11.600

Yeni hra Miktar(Milyon YTL, Sol Eksen)Toplam hralar

hraTutar(MilyonYTL)

Kaynak: TCMB.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2006

2008

2010

2012

2014

2016

2018

2020

Vade Yl

Miktar(Milyon

YTL)


56/83


57/83


58/83


59/83



KUTU 5.1.TRKYEDE FRMALARIN BOR YAPILARI

Trkiyede firmalarn kur oklarna kar giderek daha duyarl bir konuma geldikleri kamuoyunda yaygn olarak

tartlmaktadr. Sz konusu tartmalara k tutmak zere bu kutuda, TCMB tarafndan derlenen firma bilanolar ile

firmalarn para cinsine gre bor yaps bilgileri kullanlarak farkl firma gruplarnn greli yabanc para (dvize endeksli

bor dahil) cinsi bor dzeyi, ortalama borlanma paylarve bu borcun vade yapsndaki geliimi 2000-2005 dnemi

iin incelenmitir. Kullanlan veriler, firma varlklarnn yabanc para cinsine gre ayrm bilgisini iermedii iin

firmalarn dviz pozisyon aklar hesaplanamamakta, ancak, doklara hassas olas firma gruplarnn bor yaplar

konusunda karmlar yaplabilmektedir.1

almaya baz oluturan veriler, 2004 ylna kadar olmak zere sat, ihracat, istihdam, varlk gibi deikenlerin firma

dzeyinde derlenmesine imkan tanmaktadr (bilano ve kar-zarar verileri). Dier yandan, ayn firmalar kapsayan ve

TCMB Risk Merkezinden salanan dier bir veri setinde, 2005 yl dahil olmak zere, firma borlar yabanc para (YP)

ve Yeni Trk liras

(YTL) ay

r

m

yap

larak vadelerine gre s

n

fland

r

lm

t

r (bor verileri). Ayr

ca, 2000-2004 dnemibilano ve kar-zarar verileri kullanlarak firmalar reel varlklarna gre byk, orta ve kk; ihracat performanslarna

gre ise mal ihracat olan (HR) ve mal ihracats olmayan (P); ve yabanc ortakl olan firmalar (YOF) olarak

gruplara ayrtrlmtr.2, 3

Firmalarn byklklerine gre snflandrlmas sahip olduklar borlarn geri deyebilme kapasitesi konusunda genel

bir bilgi tamas asndan nemlidir. Kk firmalarn yksek oranlarda borlanmas bu firmalar doklara kar

daha duyarl bir konuma getirmektedir. Dier yandan, byk firmalarn gerek risk ynetimine daha fazla nem

vermeleri gerekse karlk olarak gl bir varlk yapsna sahip olmalar bu firmalar dsal oklara kar gl bir

konuma tamaktadr. hracat firmalar kuroklarna kar daha gl bir konuma sahipken, yabanc para cinsinden

geliri olmay

p da yabanc

para cinsinden borlanan firmalar kur oklar

na kar

daha duyarl

olmaktad

r. Ayr

ca,yabanc ortakl olan firmalarn kuroklarna duyarll daha dk olduu varsaylmaktadr. Ayrca, ykmllk

yaps borluluk seviyesini yanstmas adan firmalarn dsal oklara kar duyarlln etkilemektedir. Son yllarda

rnekteki firmalarn zkaynak kullanm paylarnda art, banka kredisi kullanm paylarnda ise d gzlenmektedir.

2004 ylnda zkaynak kullanmndaki belirgin artta firmalarn finansman tercihlerindeki deiimin yan sra enflasyon

muhasebesi erevesinde sermayeninin yeniden fiyatlandrlmas da etkili olmutur (Kutu 5.1 Tablo 1).

Kutu 5.1. Tablo 1. Firmalarn Toplam Ykmllklerinin Yzde Dalm(*)

2000 2001 2002 2003 2004Ticari Borlar 17,0 17,7 16,2 15,9 12,9Banka Kredileri 23,1 25,2 21,9 17,3 13,8Dier Ykmllkler 25,1 26,9 26,0 27,0 21,3zkaynak 34,7 30,2 35,8 39,8 52,0Ksa Vadeli Ykmllkler 46,9 47,8 43,7 44,4 36,5Uzun Vadeli Ykmllkler 18,4 22,0 20,4 15,8 11,6Kaynak: TCMB Sektr Bilanolar.

(*) Firma ykmllkleri zkaynaklar da iermektedir.

1 TCMB statistik Genel Mdrl yapt anket almasnda binin zerinde firmann 2004 yln da kapsamak zere dviz pozisyon an hesaplamtr.

Buna gre ilgili firmalarn dviz pozisyon aklarnn ihracat gelirleri iindeki paynn ortalama olarak yzde 30un alt nda olduu tespit edilmitir.2 2000-2004 dneminde sat gelirlerinin yzde 25 ve zerini ihracattan elde eden firmalar ihracat, bu dnemde ihracat geliri elde etmeyen firmalar ise ihracat

geliri olmayan olarak snflandrlmtr.3

Ayn

firma farkl

gruplar iinde yer alabilmektedir.


60/83


61/83


62/83


63/83


64/83



6.Kamu Maliyesi

2006 ylnn ilk alt ayndaki bte uygulamas sonular ve toplam

harcamalarda yl sonu snrnn almayacana dair aklamalar sk maliye

politikasnn srdrldne iaret etmektedir. Gelimi lkelerin parasal

sklamaya gitme ynndeki eilimlerinin belirginlemesi Mays ay ortasnda

kresel likidite koullarnda ktlemeye ve gelimekte olan lkelere ynelik

risk alglamasnn artmasna neden olmutur. Bu ortamda maliye politikasnn

hedeflerle uyumlu olarak yrtlmesi, bir taraftan risk alglamalarn nemli

oranda snrlarken, dier yandan da cari ilemler ann srdrlebilirliine

ilikin kayglar azaltmaktadr.

Gemi dnemde olduu gibi, bu dnemde de, mali disiplinle birlikte

kamu bor ynetimi makul risk seviyelerinde en uygun borlanma stratejisini

benimseme anlayyla uygulanmaktadr. Ancak, sk maliye politikasndan

elde edilen kazanmlarn kalc hale gelebilmesi ve kamu bor stokunun daha

dk dzeylere drlmesi iin yapsal reformlarn etkin bir ekilde

yrtlmesi nemini korumaktadr. Kamu kesiminde yaplan ve yaplmakta

olan yapsal reformlar, bir yandan kamu maliyesini daha salkl temellere

kavutururken dier yandan ekonomide rekabeti bir yapnn yerlemesi vedolaysyla baz sektrlerde ortaya kan fiyat katlklarnn ortadan kalkmas

asndan hayati neme sahiptir.

6.1. Bte Gelimeleri

2006 yl Ocak-Haziran dnemi merkezi ynetim btesi olumlu

performans sergilemitir. Haziran ay itibaryla, faiz d bte fazlas, vergi ve

vergi d gelirlerin yksek seviyede gereklemesinin de etkisiyle, yl sonu

hedefinin yaklak yzde 78,4 olarak gereklemitir (Tablo 6.1.1). Ocak

aynda Trk Telekomnikasyon A..den aktarlan 1.365 milyon YTL

tutarndaki nakit fazlas, Mays aynda bteye aktarlan Hazinenin kamu

bankalarndan ald 1.369 milyon YTL tutarndaki pay ve yine Haziran aynda

bteye aktarlan Hazinenin GSM iletmelerinden ald 1.539 milyon YTL

tutarndaki pay yln ilk alt aynda vergi d gelirlerin yksek oranda

artmasna neden olan balca kalemler olmutur. Bu dnemde dikkat eken

dier nemli bir nokta da btenin fazla vermesidir. Mays ve Haziran

aylarndan yaanan dalgalanmada olumlu bte performans risk alglamalarn

snrlayan en nemli etkenlerden biri olmutur.


65/83



Ocak-Haziran dnemi faiz d bte dengesinin iaret ettii olumlu

performansa karn, personel, salk harcamalar ve sosyal gvenlik

kurumlarna yaplan Hazine yardmlarna ilikin gereklemelerin yl sonu

bte ngrleri iindeki paynn yksek bir seviyede olduu grlmektedir.

zellikle yeil kart uygulamas iin bteden ayrlan denek yln ilk alt

aynda almtr. 2006 yl btesi sosyal gvenlik kurumlarna transferlerin

GSMHye oranla azalaca ngrs altnda hazrlanmtr. Bu erevede,

salk harcamalarnn kontrol altna alnmas ve prim tahsilatlarnn

iyiletirilmesine1 ynelik nlemler getirilmitir. Prim tahsilatlarnn

iyiletirilmesine ilikin yasa Mart aynda yrrle girmitir. Bu uygulamann

ilk sonular Mays ve Haziran ay ierisinde Ba-Kurda elde edilen yksek

miktardaki prim tahsilat sonrasnda bu kuruma bteden transferyaplmamasyla etkisini gstermitir. Bu gelime Mays ve Haziran aynda

bte performansnn olumlu seyretmesinde etkili olmutur. Sosyal gvenlik

reformunun uygulamaya girmesi orta dnemde sosyal gvenlik iin yaplacak

transferlerin makul dzeylerde seyretmesine katk salayacaktr. Ancak, bu

reformla yrrle giren genel salk sigortas uygulamasnn bte zerinde

harcamalar artrc etkisinin olmas beklenebilir.

nmzdeki dnem bte performansnda, 2006 ylnn ilk yarsnda

getirilen vergi dzenlemeleri ile artan harcamalar kar

s

nda al

nmas

ngrlen bte tedbirleri belirleyici olacaktr. Gelirler tarafnda, Mays aynda

yasalaan yeni kurumlar vergisi sistemi erevesinde vergi oranlarnn

indirilmesi ve yln ikinci yarsnda genel faaliyet dzeyinde ortaya kabilecek

bir yavalamann nmzdeki dnemde gelir kayplarna neden olabilecek

unsurlar olarak gze arpmaktadr. Harcamalar ksmnda ise, personel giderleri

ve salk harcamalarnn cari dnemde bulunduu seviye, sz konusu harcama

kalemlerinin yl sonu hedefinin zerinde gerekleme olasln artrmaktadr.

Dier taraftan, prim tahsilatlarnn yeniden yaplandrlmasna ilikin

dzenlemenin, sosyal gvenlik kurumlarna transferleri snrlandrdgzlenmektedir.

1 Prim tahsilatlarnn iyiletirilmesine ilikin uygulamalarn kanuni erevesini oluturan Sosyal Gvenlik Prim AlacaklarnnYaplandrlmas ve Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun 4.03.2006 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanarakyrrle girmitir. Bu kanun ile borlularn dzenli prim demelerinin tevik edilmesi ve borcun denebilir seviyeye getirilmesiamalanmaktadr. Bu erevede, kurumlarn birikmi alacaklarnn yeniden yaplandrlarak tahsil edilmesi, yeni bor birikimlerinin

nne geilmesi ve sosyal gvenlik prim alacaklarnn tahsilinde kurumlarn daha etkin takip yapabilmelerine imkan tannmashedeflenmektedir.


66/83


67/83


68/83


69/83



ynnde uygulanan finansman stratejisine bal olarak kamu mevduatnn

aylk ortalama bor servisini karlama oran yzde 100 seviyesinin zerine

kmtr (Grafik 6.2.3). Bu artta yksek faiz d fazla ile zelletirme

gelirinin nemli katks olmutur. Nitekim, 24 Mays ve 14 Haziranda

Hazinenin, yksek demesi iin alan ihalelere yeteri kadar talep

gelmemesine karn, nemli miktarda rezerv tutmasndan dolay hem likidite

sorunu yaanmam hem de faiz oranndaki art snrl olmutur. Bu deneyim,

uygulanan mali disiplinin ve zelletirme gelirinin kamu kesiminin oluan

dsal oklara kar hassasiyetini azalttn gstermesi asndan nemlidir.

Grafik 6.2.3. Merkezi Ynetim Bor Stokunun Yap s

Merkezi Ynetim Bor Stokunun Kompozisyonu (Yzde)

15,5 20,425,2 26,723,7 18,8

16,118,0

23,4 22,6

10,67,6

13,310,5

8,4 7,6

55,8

58,1

46,3 41,537,6 40,0

3,29,9

15,38,7 9,6

3,1

29,2

20,7

46,9

5,4

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006/05Sabit Getirili-Bono hari Faize endeksli

TFE'ye Endeksli FX Cinsi/FX Endeksli

Bono

Merkezi Ynetim Bor Stoku Krlganlk Gstergeleri

(Yzde)105.4

25.7

40.0

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Ocak-

Mays

0

20

40

60

80

100

120

Kamu Mevduat/Aylk Ortalama Bor Servisi (Sa eksen)

Faize Duyarl Bor Stoku/ Toplam Bor Stoku

Dviz Kuruna Duyarl Bor Stoku/ Toplam Bor Stoku

Kaynak: Hazine, TCMB.

(1) Faize duyarl bor stoku, vadesi bir yldan ksa olan iskontolu senetleri ve deiken faizli DBSleri kapsamaktadr.(2) Dviz kuruna duyarl bor stoku, d bor stoku ile dviz cinsi ve dvize endeksli i bor stokunu kapsamaktadr.

Hazinenin, 2006 yl borlanma programna gre, net d bor deyici

konumunu srdrmesi, dvize endeksli senet ihrac gerekletirmeyecek

olmas ve dviz cinsi i bor evirme orann yzde 80 ile snrlandrmas, bor

stokunun dviz kuruna olan duyarllnn azalmaya devam edeceine iaret

etmektedir. 2006 yl Ocak-Mays dneminde dviz cinsi borlanmann

ksmen azaltlmasna karn dviz kuruna kar duyarlln artm olmas

Mays aynda dviz kurunda gzlenen arttan kaynaklanmtr. Son dnemde

dviz kuru ve faiz oranlarnda yaanan dalgalanmalar neticesinde, Mays

ayndan itibaren sabit kuponlu senet ihrac gerekletirilmemitir. Temmuz

aynda ise deiken kuponlu senet ihalelerinde vade 5 yldan 2 yla

gerilemitir. Bu gelimeler neticesinde borlanma vadesi bir miktar

ksalmtr. Bununla birlikte, Mays, Haziran ve Temmuz aylarnda deiken


70/83


71/83


72/83



7.Orta Vadeli ngrler

Raporun bu blmnde, temel makroekonomik deikenlere ilikin

gncellenmi varsaymlar zetlenmekte ve bu varsaymlar ile uyumlu olarak

retilen enflasyon ve kt a tahminleri sunulmaktadr. Para politikasnn

ortalama kontrol ufku olan bir buuk yllk bir sreyi kapsayacak ekilde,

tahminler 2006 ylnn geri kalan iki eyrei ve 2007 ylnn tamamn

iermektedir. Ayrca, enflasyon tahminlerinin her iki ynde belirgin birekilde

sapmasna yol aabilecek olas temel riskler irdelenmektedir.

7.1. Mevcut Duruma likin Saptamalar, K sa Vadeli Grnm veVarsaymlar

nceki Enflasyon Raporlarnda olduu gibi orta vadeli tahminlere temel

oluturan varsaymlar yurt ii ekonomik faaliyete ilikin ve d sal faktrlere

ilikin varsaymlar olmak zere iki grupta ele alnmtr. Sz konusu varsaym

seti Raporun nceki blmlerinde detayl olarak ortaya konulan bilgi ve

zmlemelerin toplulatrlmas ve rakamlara dntrlmesi sonucunda elde

edilmitir. Nisan ay Enflasyon Raporunda sunulan tahminlere temel oluturan

varsay

mlar geen ayl

k sre iinde bilgi setine eklenen yeni veriler vezellikle Mays aynda finansal piyasalarda yaanan gelimelerin ekonomiye

olas yansmalarnda gncellenmitir.

Finansal piyasalarda Mays ay ortalarnda balayan dalgalanmann

getirdii belirsizlik ortam, faizlerdeki art ve YTLde gzlenen deer kayb

sonucunda ithal mallarda meydana gelen greli fiyat art talep koullarn da

etkilemektedir. Bu balamda, yln ikinci eyreinde gl seyreden yurt ii

talebin, nmzdeki dnemde ivme kaybedecei ve 2006 ylnn ikinci

yar

s

nda bymenin yavalayaca

ngrlmektedir. Dier taraftan, YTLdegzlenen deer kaybnn ihracat performansn olumlu etkilerken ithalat artn

yavalataca dnlmektedir. Sonu olarak, net d talepteki arta ramen, i

talepte greli bir yavalama olaca ve toplam talebin hz kaybedecei

ngrlmektedir. Bu erevede, talep koullarnn enflasyonu drc ynde

yapt katknn yln ikinci yarsnda artaca bir grnm esas alnmtr.


73/83



Nisan ay Enflasyon Raporunda orta vadeli ngrler olu

TCMB Enflasyon Raporu 2006 III

Documents

Transcript of TCMB Enflasyon Raporu 2006 III