TCMB Enflasyon Raporu 2010 I

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2010 I

1/113

2010-I


2/113

indekiler

1. GENEL DEERLENDRME 1

1.1. Enflasyon Gelimeleri 1

1.2. Para Politikas Gelimeleri 3

1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm 4

1.4. Riskler ve Para Politikas 9

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 17

2.1. Kresel Byme 18

2.2. Emtia Fiyatlar 20

2.3. Kresel Enflasyon 22

2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri 23

2.5 Kresel Para Politikas Gelimeleri 26

3. ENFLASYON GELMELER 29

3.1. Enflasyon 29

3.2. Beklentiler 35

4. ARZ ve TALEP GELMELER 43

4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep 43

4.2. D Talep 46

4.3. Gc Piyasas 49

5. FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 53

5.1. Finansal Piyasalar 53

5.2. Finansal Araclk ve Krediler 62

6. KAMU MALYES 79

6.1. Bte Gelimeleri 81

6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 85

7. ORTA VADEL NGRLER 89

7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 89

7.2. Orta Vadeli Grnm 967.3. Riskler ve Para Politikas 97

KUTULAR

Kutu 1.1. 2009 Yl Sonu Enflasyon Tahminlerinin Geriye Dnk Bir Muhasebesi 13

Kutu 3.1. Trkiyede lenmemi Gda Enflasyonunda Oynaklk: Durum Tespiti 37

Kutu 3.2. Baz Etkileri ve 2010 Yl Enflasyon Grnmne Yansmalar 41

Kutu 5.1. Merkez Bankasnn DBS Almlarnn Piyasa Getirileri zerindeki Etkileri 66

Kutu 5.2. Banka Kredileri Eilim Anketi ve Kredi Gelimeleri 69

Kutu 5.3. Firma Mali Yaps ve Kredi Aktarm Mekanizmas 73

Kutu 7.1. 2008 Ylndaki Hedef Revizyonu ncesi ve Sonrasnda Enflasyon Beklentileri 101


3/113

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2010-I 1

1. Genel Deerlendirme

Gelimi lkelerin finansal piyasalarnda balay p 2008 yl son

eyreinden itibaren tm dnyay kapsayacakekilde derinleen kresel krizin

yansmalar, 2009 ylnn son eyreinde azalarak da olsa hissedilmeye devam

etmitir. Bu dnemde kresel finansal sisteme ve iktisadi faaliyete dair

aklanan veriler toparlanma eiliminin srdn gstermektedir. Bununla

birlikte, gelimi lkelerde kamu borlarnn kayg verici dzeylere ulamas,

kredi piyasalarndaki sorunlarn ksmen srmesi ve isizlik oranlarnn yksek

seviyelerini korumas kresel ekonomiye ilikin sorunlarn kalc olarak

giderilmesinin uzun zaman alacana iaret etmektedir. Ayrca, olaanst parasal ve mali tedbirlerden k stratejilerine dair belirsizliklerin srmesi

toparlanmann kalclna ilikin risklerin devam etmesine neden olmaktadr.

1.1. Enflasyon Gelimeleri

2009 ylnn son eyreinde enflasyonun ana eilimini etkileyen unsurlar

Ekim Enflasyon Raporunda sunulan grnm ile uyumlu seyretmitir. Gerek

i talep, gerekse d talep ngrlen ekilde lml toparlanma eilimine devam

etmi, ekonomide kaynak kullanm dk dzeylerini korumutur. Bununla birlikte, ilenmemi gda fiyatlarnn ngrlmedik ekilde yakn tarihin en

yksek artlarn sergilemesi (Grafik 1.1.1), 2009 yl sonu enflasyonunun Ekim

Enflasyon Raporunda tahmin edilenin 1 puan zerinde gereklemesine neden

olmutur. Bir baka ifadeyle, 2009 sonu iin Ekim Enflasyon Raporunda yer

alan enflasyon tahminindeki sapmann tamam ilenmemi gda fiyatlarndaki

art ile aklanabilmektedir (Kutu 1.1, Kutu 3.1). Bu dnemde petrol ve dier

emtia fiyatlarndaki ykseliler ile iktisadi faaliyeti desteklemek amacyla

uygulanan geici vergi indirimlerinin sona ermesi gibi gelimeler de

enflasyonun ykselmesinde etkili olmu, bylece 2009 ylnn son eyreindeyllk enflasyon yzde 5,27 oranndan yzde 6,53 dzeyine ykselmitir

(Grafik 1.1.2).


4/113


2 Enflasyon Raporu 2010-I

Grafik 1.1.1. lenmemi Gda Fiyatlar(Son eyrek Art Oranlar)

Grafik 1.1.2. Yllk TFE Enflasyonu ve Katklar

15,00

12,45

3,30

5,81

10,62

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2005 2006 2007 2008 2009

0

2

4

6

8

10

12

14

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

G

da ve Enerji* Ttn ve Alt

n**Hizmetler Temel Mallar

Kaynak: TK, TCMB.

* Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.** Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn.

Kaynak: TK, TCMB.

Yllk enflasyondaki ykseli genel fiyatlama davranlarndaki

bozulmadan ziyade bir ok geici unsurun bir arada ortaya kmasndan

kaynaklanmtr. Nitekim, temel enflasyon gstergeleri son eyrekte yzde 4 ile

5 arasnda bir enflasyon eilimine iaret etmi ve orta vadeli hedeflerle uyumlu

seyrini srdrmtr. Ayrca, hizmet fiyatlarnn yllk art oran ve enflasyon

yaylma endeksi tarihsel olarak dk dzeylerde seyretmitir. Btn bu

gzlemler, enflasyonda yln son eyreinde gzlenen artn, enflasyonun

temel bileenlerinden ziyade para politikasnn etki alan dnda kalan kalemlerile geici unsurlardan kaynaklandn gstermektedir (Grafik 1.1.3 ve 1.1.6).

Grafik 1.1.3. Temel Enflasyon Gstergesi (I)(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 1.1.4. Temel Enflasyon Gstergesi (H)(Yllk Yzde Deiim)

2

3

4

5

6

7

8

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

I*

2

3

45

6

7

8

9

10

11

12

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

H*

I*: Gda, enerji, alkoll iecekler ile ttn ve altn hari TFE.(2009 ylnda uygulanan geici vergi ayarlamalarndan arndrlmtr.)Kaynak: TK, TCMB.

H* lenmemi gda, enerji, alkoll iecekler ile ttn ve altn hari TFE.(2009 ylnda uygulanan geici vergi ayarlamalarndan arndrlmtr.)Kaynak: TK, TCMB.


5/113



Grafik 1.1.5. Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 1.1.6. Enflasyon Yaylma Endeksi**

4

5

6

7

8

9

10

1112

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1205

0406

0806

1206

0407

0807

1207

0408

0808

1208

0409

0809

1209

Kaynak: TK, TCMB.

** TFE iinde fiyat artan maddelerin oran ile fiyat azalan maddelerinoran arasndaki farkn mevsimsellikten arndrlm 2 aylk ortalamalardr.

Kaynak: TK, TCMB.

1.2. Para Politikas Gelimeleri

2008 yl son eyreinden itibaren enflasyonda hzl bir d olacan

ngren Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB), iktisadi faaliyet

zerinde oluabilecek potansiyel tahribat snrlamaya odaklanm, bu srete

bir yandan ksa vadeli faiz oranlarn sratli bir ekilde aa ekerken dier

yandan, dengeleyici bir likidite politikas izleyerek kredi piyasasndaki

tkankl gidermeyi hedeflemitir. Bu erevede, 2008 ylnn Kasm ayndan

2009 ylnn Kasm ayna kadar politika faizi 1.025 baz puan indirilmitir.

Bylece, Trkiyenin politika faizi gelimekte olan lke snfnda yer alan ve

enflasyon hedeflemesi uygulayan lkelerin ortalamasna yaklamtr

(Grafik 1.2.1 ve 1.2.2).

Grafik 1.2.1. Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelimekte Olanlkelerin Politika Faiz Oranlar (yzde)*

Grafik 1.2.2.Politika Faiz Oranlarndaki Deiimler*(Eyll 2008 Ocak 2010 (Baz puan))

5

8

11

14

17

20

0106

0506

0906

0107

0507

0907

0108

0508

0908

0109

0509

0909

Gelimekte Olan lkeler

Trkiye

-1200

-1000

-800

-600

-400

-200

0

T rki y e

i li

Ko lo mb iy a

Pe r u

G ne y Afrika

Hind is ta n

Br e z il y a

Me ks ika

Ro ma ny a

Ta y la nd

Po l o ny a

End o ne zy a

Ma c a r is ta n

Ru s y a

*Aralk sonu itibaryla.Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.

*18 Ocak itibaryla.Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.


6/113



Yln son eyreinde kredi piyasasnda gzlenen olumlu gelimeler ve

iktisadi faaliyetteki lml toparlanma eilimini gz nne alan Para Politikas

Kurulu (Kurul), faiz indirimlerini kademeli olarak yavalatm ve son iki

toplantda politika faizlerini sabit tutmutur. Bununla birlikte, kresel

ekonomideki sorunlarn henz tam olarak giderilememi olduunu ve

toparlanmann gcne ve kalclna ilikin belirsizliklerin devam ettiini

dikkate alan Kurul, faiz oranlarnn uzun bir sre dk dzeylerde tutulmas

gerekeceini vurgulamtr.

Ocak ay toplantsnda Kurul, vergi ayarlamalar ve baz etkileri nedeniyle

enflasyonun 2010 ylnn ilk iki aynda belirgin artlar gstereceine ve

sonrasnda bir mddet hedefin zerinde kalacana dikkat ekmitir. Bununla

birlikte, temel enflasyon gstergelerinin iaret ettii ana eilimin orta vadeli

hedeflerle uyumlu seyredeceini ngren Kurul; ekonomideki kaynak

kullanm seviyesi, i gc ortam ve uluslararas gelimeler dikkate alndnda

geici etkilerden kaynaklanan bu durumun genel fiyatlama davranlarnda

bozulmaya yol amasnn beklenmediini, dolaysyla da sz konusu etkiler

ortadan kalktnda enflasyonun tekrar d srecine gireceini vurgulamtr.

Yln son eyreinde piyasa faizleri byk lde para politikas duruu

dorultusunda ekillenmitir. Ekim ayndan itibaren politika faizlerindeki

indirimin sonuna gelindii alglamasnn glenmesi nedeniyle piyasa

faizlerinde snrl bir art gzlense de yln sonuna doru risk alglamalarndaki

iyileme eiliminin srmesiyle yakn dnemde piyasa faizleri tekrar tarihsel

olarak dk dzeylere inmitir.

1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm

Yln nc eyreine ilikin milli gelir verileri, Ekim Enflasyon

Raporunda ortaya koyulan grnmle uyumlu seyretmitir. Anlan dnemdemali tedbirlerin i talep zerindeki etkisi azalrken, d talep kademeli

toparlanma eilimini srdrmtr. Bu erevede, milli gelirin dnemlik

bazdaki art eilimi, ikinci eyree kyasla yavalamasna ramen, devam

etmitir. Stok eritme sreci olduka zayflasa da toplam talep koullar

enflasyona d ynl katksn srdrmtr.

Gncel veriler iktisadi faaliyetteki lml toparlanmann devam ettiine

iaret etmektedir. Bununla birlikte vergi indirimlerinin uygulamadan

kaldrlmasnn ardndan zel tketim talebinin bir miktar yavalama eilimine


7/113



girdii gzlenmektedir. Yatrm talebinde ise, 2009 ylnn ikinci yarsnda

ksmi bir toparlanma gzlenmesine ramen, mevcut talep belirsizlii ve dk

kapasite kullanm oranlar gz nne alndnda yatrm harcamalarnn

krizden nceki seviyelerine ulamasnn uzun srecei anlalmakta ve ksa

vadede belirgin bir ivmelenme beklenmemektedir.

2008 ylnn son eyrei ve 2009 ylnn ilk eyreinde iktisadi faaliyette

gzlenen keskin daralmada d talepteki sert dn nemli etkisi olmutur.

Bu dorultuda nmzdeki dnemde d talebin seyri iktisadi faaliyetin

toparlanma hz konusunda belirleyici olmaya devam edecektir. Yakn dnemde

aklanan veriler ihracattaki lml toparlanma eiliminin srdne iaret

etmektedir. Bununla birlikte, ihracatn mevcut seviyesi kresel bymeye

ilikin beklentilerle bir arada deerlendirildiinde, d talebin kriz ncesi

seviyelere ulamasnn uzun bir sre alaca tahmin edilmektedir.

D talepteki zayf seyir zellikle sanayi sektr kanalyla ekonomi

genelinde iktisadi faaliyeti ve istihdam snrlamaya devam etmektedir.

Nitekim, sanayide kapasite kullanm oranlar ve kii bana allan saat

gstergeleri ekonomideki kaynak kullanmnn dk dzeylerde seyrettiine

iaret etmektedir. Mevcut atl kapasitenin yatrm ve istihdam imkanlarn

snrlamaya devam edecei ngrs altnda, yakn dnemde istihdam

verilerinde gzlenen iyilemenin hzl bir toparlanmaya dnmesi

beklenmemekte, isizlik oranlarnn uzunca bir mddet yksek dzeylerini

koruyaca tahmin edilmektedir. Bu erevede, birim i gc maliyeti ve yurt

ii talebe ilikin grnmn enflasyona d ynnde verdii destei

srdrmesi beklenmektedir.

Kresel likidite koullarnn ve risk alglamalarnn iyilemesiyle

Temmuz 2009 Enflasyon Raporundan bugne kredi koullarndaki skln

azalma eiliminde olduu grlmektedir. Bu dnemde finansal koullardaki

skln azalmaya devam etmesi ve kredi faizlerinde sregelen d eilimi,

para politikasnn geniletici etkisini glendirmitir. 2009 Ekim Enflasyon

Raporunda yln son eyreinden itibaren kredi piyasasndaki gelimelerin yurt

ii iktisadi faaliyeti desteklemeye balayaca ngrlmt. Nitekim, anlan

dnemde kredi talebi canlanmaya balam, zellikle ticari krediler hzl bir

art eilimine girmitir. Bununla birlikte, kk ve orta boy iletmelere verilen

kredilerde standartlarn halen greli olarak sk olmas, parasal koullardaki


8/113



genilemenin iktisadi faaliyet zerindeki olumlu etkisini ksmen de olsa

snrlamaya devam etmektedir.

nmzdeki dnemde kredi piyasasndaki gelimelerin yurt ii iktisadi

faaliyeti desteklemeye devam edecei, orta vadede ise para politikasnn

etkilerinin daha da belirgin hissedilecei tahmin edilmektedir. Dier yandan,

kamunun halen yksek seyreden i borlanma gereksiniminin, kresel

ekonomide sregelen sorunlarn ve yksek isizlik oranlarnn kredi

genilemesini snrlayaca ngrlmektedir.

zetle, son dnemde aklanan veriler ekonominin lml bir toparlanma

srecine girdiini gstermitir. nmzdeki dnemde iktisadi faaliyettekikademeli canlanma eiliminin srecei tahmin edilmektedir. Bununla birlikte,

ekonomideki kaynak kullanmnn bir mddet daha uzun dnem ortalamalarnn

altnda seyredecei dnlmektedir. Bu erevede, orta vadeli tahminlerimiz

gncellenirken toplam arz ve talep dengesinin enflasyona d ynnde

yapt katknn, bir nceki dneme kyasla azalmakla birlikte, 2012 yl bana

kadar devam ettii bir grnm esas alnmtr.

Son ay iinde iktisadi faaliyete ilikin gelimeler byk lde Ekim

Enflasyon Raporu ngrleri dorultusunda seyretmesine ramen, ksa vadelienflasyon tahminlerinin belirgin olarak yukar ynl gncellenmesine neden

olan gelimeler ortaya kmtr:

Ocak ay iinde bte gelirlerini artrmak amacyla akaryakt

rnleri, alkoll iecekler ve ttn rnlerine getirilen vergi

dzenlemelerinin 2010 yl tketici enflasyonuna, yaklak 1,5

puanlk katk yapaca tahmin edilmektedir. 2009 Ekim

Enflasyon Raporunda 2010 ylna ilikin tahminler yaplrken

sz konusu kalemlerin enflasyon hedefi dorultusunda artrlacavarsaylm ve bu balamda 2010 yl iin 0,5 puanlk bir katk

ngrlmt. Dolaysyla, Ocak aynda yaplan vergi

ayarlamalar 2010 yl boyunca enflasyon tahminlerini yaklak

1 puan ykseltmitir. Bu etkinin Ocak 2010 dneminden

itibaren grlmeye balayaca ve Ocak 2011 dneminde

ortadan kalkaca belirtilmelidir.

Kresel ekonomiye ilikin olumlu alglamalarn glenmesiyle

emtia fiyatlarnda balayan yukar ynl hareketlenme 2009


9/113



ylnn son eyreinde de srmtr. Bu gelimeye paralel olarak,

petrol fiyatlar Ekim Enflasyon Raporunda 2009 ylnn son

eyrei iin 70 ABD dolar olarak belirlenen varsaymn zerinde

seyretmitir. Petrol fiyatlarna ilikin varsaymlarmz

gncellenirken Ocak aynn ilk yars boyunca vadeli piyasada

oluan fiyatlarn ortalamas temel alnmtr. Bu erevede, petrol

fiyatlar varsaym 2010 yl iin 75 ABD dolarndan 80 ABD

dolarna, 2011 yl ve sonras iin ise 80 ABD dolarndan 85

ABD dolarna gncellenmitir. Bu gncellemenin 2010 yl

enflasyon tahminleri zerindeki etkisi yaklak 0,2 puan

olmutur. Ayr

ca, orta vadeli tahminler retilirken, dnyaekonomisindeki lml toparlanma srecine paralel olarak ithal

girdi maliyetlerinin de petrol fiyatlarnda olduu gibi kademeli

artlar gsterecei varsaylmtr.

Ekim Enflasyon Raporunda gda grubunda yllk fiyat art

orannn 2009 ylnda yzde 5,8 sonraki yllar iin ise yzde 6

olarak gerekleecei bir ereve esas alnmt. Geen sre

zarfnda beklenenden olumsuz bir seyir izleyen ilenmemi gda

fiyatlar

gz nne al

narak 2010 y

l sonu iin g

da fiyatlar

n

nyllk art oranna ilikin ngr yzde 6 seviyesinden yzde 7

dzeyine karlmtr. Sz konusu deiikliin 2010 yl

enflasyon tahminleri zerindeki etkisi yaklak 0,3 puan

olmutur. Benzer ekilde 2011 yl sonu iin gda fiyatlarnn

yllk art oranna ilikin varsaym yzde 6 seviyesinden yzde

6,5 dzeyine gncellenirken, sonraki yllar iin yzde 6

oranndaki yllk art oran ngrs korunmutur.

Son olarak, maliye politikas

taraf

nda, Orta Vadeli Program (OVP)dangrlen tutarl erevenin kurumsal ve yapsal iyiletirmelerle desteklenerek

hayata geirilecei bir grnm esas alnmtr. Dier bir ifadeyle, enflasyonda

ngrlemeyen oynaklklara sebep olacak kamu fiyat/vergi ayarlamalarnn

yaplmayaca ve nmzdeki yl boyunca ynetilen/ynlendirilen fiyatlar

ile vergi ayarlamalarnn enflasyon hedefi ile uyumlu olaca varsaylmtr.

Ayrca, OVP projeksiyonlar dorultusunda maliye politikasnn geniletici

etkisinin 2010 ylnda azalarak devam edecei, 2011 ylndan itibaren ise

kademeli bir mali sklamaya gidilecei ngrlmtr. Bu dorultuda, borcun

milli gelire oranndaki ykseliin 2011 ylndan itibaren kademeli olarak tersine


10/113



dnd, dolaysyla tahmin ufku boyunca risk priminde nemli bir deiim

olmad bir grnm esas alnmtr.

Bu erevede, politika faizlerinin uzun bir sre sabit tutulduu,

sonrasnda ise snrl artlar gstererek tahmin ufku ( yl) boyunca tek haneli

dzeylerde kald varsaym altnda; enflasyonun, yzde 70 olaslkla, 2010

yl sonunda yzde 5,5 ile 8,3 aralnda (orta noktas yzde 6,9), 2011 yl

sonunda ise yzde 3,4 ile 7,0 aralnda (orta noktas yzde 5,2) gerekleecei

tahmin edilmektedir. Enflasyonun 2012 yl sonunda yzde 4,9 dzeyine

decei ngrlmektedir (Grafik 1.3.1).

Grafik 1.3.1. Enflasyon ve kt A Tahminleri

-9

-7

-5

-3

-1

1

3

5

7

9

11

13

3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

2009 2010 2011 2012

Yzde

Tahmin Aral* kt A

2009 iin Belirsizlik Aral Yl Sonu Enflasyon Hedefleri

Kontrol Ufku

*Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

Sonu olarak, iktisadi faaliyet byk lde Ekim 2009 Raporunda ifade

edilen grnm dorultusunda gelitiinden, orta vadeli tahminlerde ve para

politikas duruunda belirgin bir deiiklik yaplmamtr. Bununla birlikte, ksa

vadeli tahminler asndan belirleyici olan deikenlerin tamam (gda, enerji ve

ynetilen/ynlendirilen fiyatlar) yukar ynl gncellenmitir. Bu erevede2010 yl enflasyon tahmini belirgin olarak yukar ekilirken, 2011 ve sonras

iin tahminlerde nemli bir deiiklik yaplmamtr.

Gncellenen tahminler, politika faizinin uzun bir sre dk dzeylerde

tutulmas durumunda dahi enflasyonun ana eilimi zerinde yukar ynl bir

bask hissedilmeyeceine iaret etmektedir. Bununla birlikte, Grafik 1.3.1de de

grld gibi, vergi ayarlamalar ve baz etkileri nedeniyle enflasyon

nmzdeki iki ay boyunca belirgin bir art sergileyecektir. Bunun yan sra,

kresel krizin fiyatlar zerindeki aa ynl etkilerinin belirginletii 2009


11/113



ylnn ilk yarsndaki Tketici Fiyat Endeksi (TFE) deerlerinin olduka

dk bir baz oluturmas nedeniyle, ikinci eyrekte de yllk enflasyon snrl

bir miktar art gsterebilecektir (Kutu 3.2). Bu dorultuda enflasyon bir

mddet hedefin zerinde kalsa da, bte dengesi gzetilerek yaplan vergi ve

fiyat ayarlamalarnn yllk enflasyon zerindeki etkilerinin ortadan kalkmasyla

birlikte enflasyonun tekrar kademeli bir d eilimine girerek orta vadede

yzde 5 dzeylerinde istikrar kazanaca ngrlmektedir.

nmzdeki dnemde vergi dzenlemelerinin yansmalar ve baz etkisi

gibi geici unsurlar nedeniyle, enflasyonun bir sre yksek seviyelerde

seyredecek olmas, beklenti ynetiminin nemini artrmaktadr. Bu erevede

iktisadi birimlerin, geici unsurlarn farkndalyla hareket ederek enflasyonun

orta vadeli eilimine odaklanmalar, szleme ve planlamalarnda enflasyon

hedeflerini referans almalar byk nem tamaktadr.

Enflasyon grnmne ilikin aklanacak her trl yeni verinin ve

haberin para politikas duruunun deitirilmesine neden olabilecei

vurgulanmaldr. Dolaysyla, enflasyon tahminleri oluturulurken para

politikasnn grnmne ilikin ifade edilen varsaymlar, TCMB tarafndan

verilmi bir taahht olarak alglanmamaldr.

1.4. Riskler ve Para Politikas

2008 ylnn son eyreinden itibaren kresel krizin derinlemesiyle, yurt

ii makroekonomik grnm ve buna ilikin riskler byk lde kresel

gelimelere paralel olarakekillenmitir. 2009 ylnda ekonomimizde yaanan

daralmada d ticaret ve kresel finansman kanalnn rol gz nne

alndnda, nmzdeki dnemde yurt ii iktisadi faaliyet ve enflasyon

grnm zerinde kresel gelimelerin bir mddet daha temel belirleyici

olmaya devam edecei dnlmektedir. Bu erevede, bu blmde kresel veyurt ii iktisadi faaliyetin olas seyri ile bunun yurt ii enflasyon grnmne

yansmalar bir arada ele alnmaktadr.

Gerek bte aklarnn ulat yksek seviyeler, gerekse kredi ve

gayrimenkul piyasalarnda sregelen sorunlar zellikle gelimi lkelerdeki

toparlanma srecine ilikin aa ynl riskleri canl tutmaktadr. Kresel

bymenin tekrar kesintiye uramas olasl, nceki dnemlere kyasla

azalm olsa da yurt ii iktisadi faaliyet ve enflasyon zerinde aa ynl bir

risk unsuru olarak nemini korumaktadr. nmzdeki dnemlerde kresel


12/113



bymenin duraklamas ve bu durumun yurt ii iktisadi faaliyetteki

toparlanmay geciktirmesi durumunda, politika faizlerinde ek bir indirim sz

konusu olabilecektir.

Kresel ve yurt ii iktisadi faaliyet zerinde aa ynl riskler devam

etmekle birlikte, 2009 ylnn ikinci yarsndan itibaren yukar ynl riskler de

kendini gstermeye balamtr. Kresel iktisadi faaliyette 2009 ylnn ikinci

yarsnda gzlenen toparlanmann boyutu, iktisadi faaliyete ilikin yukar ynl

risklerden de bahsedilmesini mmkn klmaktadr. Bunun yan sra, 2008

ylnn son eyreinden bu yana kresel lekte alnan olaanst mali ve

parasal tedbirlerin etkilerinin nemli bir blmnn gecikmeli olarak

gzlenebilecei dikkate alnmaldr. Benzer ekilde, lkemizde bu srete

gerekletirilen 1.025 baz puanlk faiz indiriminin yansmalarnn da belirli bir

gecikmeyle ortaya kaca gz ard edilmemelidir. nmzdeki dnemde

beklenenden daha hzl bir toparlanma olmas durumunda baz senaryoda

ngrlen snrl parasal sklatrma daha erken gndeme gelebilecektir.

nmzdeki aylarda, baz etkisi ve kamu fiyat ayarlamalar nedeniyle

enflasyonda gzlenecek ykseliin beklentiler zerindeki etkisi nemli bir risk

unsuru olarak ortaya kmaktadr. 2009 ylnn son eyreinden itibaren

ilenmemi gda, petrol ve ynetilen/ynlendirilen kamu fiyatlar ile baz etkisi

gibi bir ok farkl unsur enflasyonu artrc ynde etki yapmaya balamtr. Bu

gelimeler, geici nitelikte olmasna karn, ortalama yllk enflasyonun bir

mddet hedeflerin zerinde kalmasna neden olacaktr. ktisadi birimlerin sz

konusu unsurlarn geici niteliini doru anlamas ve orta ve uzun vadeli

beklentilerini bozmamas nem tamaktadr. Zira, ekonomideki kaynak

kullanmnn bir sre daha dk seviyelerde kalaca, i gc ortamnn

tketim talebinde bir genilemeye imkan tanmayaca ve maliye politikasnn

kademeli ekilde daralt

c

ynde etkili olaca

varsay

m

alt

nda sz konusugeici gelimelerden ve bir seferlik oklardan kaynaklanan fiyat artlarnn

genel fiyatlama davranlar zerindeki etkisi ok snrl olacaktr. Halihazrda

gerek hizmet fiyatlarnn yllk art orannn gerekse temel enflasyon

gstergelerinin orta vadeli hedeflerle uyumlu seyretmesi ve ciddi bir yaylma

riski gzlenmemesi nedeniyle politika faizlerinin uzun bir sre dk dzeyde

tutulmas ngrlmektedir. Bununla birlikte, bu Raporda izilen erevenin

dnda beklenmeyen bir durumun ortaya kmas ve genel fiyatlama

davranlarnda bozulma gzlenmesi halinde, TCMBnin para politikasn baz


13/113



senaryoda ngrlenden nce sklatrmakta tereddt etmeyecei

vurgulanmaldr.

Kresel krize kar alnan mali tedbirler sonucu zellikle gelimi

lkelerde bte aklarnn yksek boyutlara ulamas, uzun vadede enflasyon

beklentileri ve dolaysyla uzun vadeli kresel piyasa faiz oranlar zerinde

yukar ynl bir risk oluturmaktadr. Salam bankaclk sistemi ve basiretli

maliye politikas gibi gl ynleriyle ne kan ekonomiler bu zellikleri

tamayanlardan ayracak, sz konusu risklerin yansmalarna kar daha

dayankl olacaktr. Bu erevede TCMB, para politikas stratejisini

olutururken maliye politikasna ilikin gelimeleri yakndan takip etmeye

devam edecektir. OVPde yer alan hedeflerin vergi ve fiyat artlarndan ziyade

kurumsal ve yapsal iyiletirmeler yoluyla salanmas halinde, tahmin ufku

boyunca politika faizinin tek hanede kalmasnn mmkn olduu

dnlmektedir.

Petrol ve dier emtia fiyatlarnn olas seyri nemli bir risk unsuru

olmaya devam etmektedir. Kresel lekte kamu otoritelerinin ald

dengeleyici tedbirler sonucu bollaan ksa vadeli likidite emtia fiyatlarn

speklatif hareketlere maruz brakabilmektedir. in ve Hindistan gibi lkelerde

gzlenen hzl byme eilimi ve bu ekonomilerin dnya emtia talebi iinde

artan arl, sz konusu speklatif davranlar beslemektedir. Dolaysyla,

kresel ekonomideki toparlanmann yava ve kademeli olaca bir senaryo esas

alndnda dahi petrol ve dier emtia fiyatlarnn ykselmeye devam etme

olasl bulunmaktadr. Mevcut durumda lkemizde talep koullarnn halen

zayf olmas, yukar ynl maliyet oklarnn yurt ii fiyatlara geiini

snrlamaktadr. Bu nedenle TCMB, zellikle yurt ii kaynak kullanmnn

dk seyretmeye devam edecei ksa vadede, kresel emtia fiyatlarndaki

dalgalanmalar

n birincil etkilerine tepki vermeyecektir. Bununla birlikte, emtiafiyatlarnda gzlenen artn kresel bymedeki kalc ve gl bir toparlanma

ile birlikte gereklemesi ve bunun enflasyon beklentilerini bozmas

durumunda, enflasyonu orta vadeli hedeflerle uyumlu tutacak ekilde parasal

sklatrmaya gidilecektir.

2008 ylnn son eyreinden itibaren fiyat istikrar temel amac ile

elimeden kresel krizin yurt ii iktisadi faaliyet zerindeki olumsuz etkisini

snrlamaya odaklanan TCMB, bu konuda zerine deni byk lde

yapmtr. nmzdeki dnemde para politikas fiyat istikrarnn kalc olarak


14/113



tesis edilebilmesine odaklanmaya devam edecektir. Orta vadede mali disiplinin

srdrleceine dair taahhtlerin ve yapsal reform srecinin glendirilmesi,

lkemizin kredi riskindeki greli iyilemeye katkda bulunarak makroekonomik

istikrar ve fiyat istikrarn destekleyecektir. Bu erevede, OVPnin ve Avrupa

Birliine uyum ve yaknsama srecinin gerektirdii yapsal dzenlemelerin

hayata geirilmesi konusunda atlacak admlar byk nem tamaktadr.


15/113



Kutu

1.12009 YIL SONU ENFLASYON TAHMNLERNN GERYE

DNK BR MUHASEBES

Gelimi lkelerin finansal piyasalarnda balayp 2008 yl son eyreinden itibaren

tm dnyay kapsayacak ekilde derinleen kresel krizin yansmalar, 2009 yl

genelinde lkemiz iktisadi gelimeleri zerinde belirleyici olmutur. Yaanan krizin

ve buna kar uygulanan politikalarn yakn tarihte bir rneinin bulunmamas,

enflasyon tahminlerindeki belirsizlii artran bir unsur olmutur. Bunun yan sra, yln

ikinci yarsnda ilenmemi gda fiyatlar tarihsel olarak yksek oynaklklar

gstermitir. Bu gelimeler nda, son bir yl iinde enflasyon tahminlerini

ekillendiren finansal piyasalar, kresel byme, yurt ii iktisadi faaliyet ile emtia vegda fiyatlarna ilikin varsaymlarda dnemsel olarak kapsaml revizyonlar

yaplmas gerei duyulmutur. Bu kutuda, 2009 yl iinde yaymlanm enflasyon

raporlarnda sz konusu revizyonlar erevesinde 2009 yl sonu enflasyon

tahminlerinde ortaya kan temel deiiklikler ve nedenleri zetlenmektedir.

Ocak Enflasyon Raporu

Kresel finans krizinin neden olduu belirsizlik ortamnda, 2008 ylnn son

eyreinde iktisadi faaliyet hzla daralrken, kredi koullar belirgin olarak sklam

risk primi ve kredi faizlerinde ise h zl ykseliler gzlenmitir. Krizin neden olduu

derin gven kayb ve finansal skln sryor olmas 2009 ylnn balarnda tm

dnyada byme oranlarnn belirgin ekilde gerilemesine yol am, bu srete

emtia fiyatlarnda da hzl bir gerileme yaanmtr (Tablo 1). Dier bir ifadeyle,

enflasyon grnmn etkileyen unsurlarda belirgin bir aa ynl hareket

gzlenmitir.

Tablo. 1. Enflasyon Raporu Varsaymlar

Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09Byme tahminleri*

Dnya 2009 -0,2 -2,1 -2,6 -2,3

2010 2,0 1,9 2,1 2,7

ABD 2009 -1,8 -2,7 -2,6 -2,5

2010 2,3 1,8 2,1 2,6

Euro Blgesi 2009 -1,4 -3,4 -4,4 -3,9

2010 0,8 0,3 0,4 1,1

2009 7,5 7,5 7,5 5,8Gda Enflasyonu

2010 6 6 6 6

2009 55 55 60 70Brent tipi ham petrolvaril fiyat(ABD dolar)

2010 55 55 70 75

*Consensus Forecasts.Kaynak: TCMB


16/113


17/113



te yandan, sz konusu dnemde petrol fiyatlarnda gzlenen artlar petrol

fiyatlar

na ilikin varsay

mlar

n yukar

ynl gncellenmesine neden olmu ve y

lsonu enflasyon tahminini 0,2 puan yukar ekmitir. Bunun yan sra, Temmuz

aynda ttn rnlerinde yaplan fiyat artlarnn y l sonu enflasyonuna 0,5 puanlk

ek katk katk yapaca ngrlm ve bu ngr tahminlere yanstlmtr. Sonu

olarak, Temmuz 2009 Enflasyon Raporunda yer alan y l sonu enflasyon tahmini bir

nceki rapora gre aa ynl gncellenerek yzde 5,9 dzeyine ekilmitir

(Tablo 2).

Grafik.1a: 2009 Ylinde Yaplan kt A TahminleriGrafik.1b: 2009 Ylinde Yaplan Enflasyon Tahminleri

-9

-8

-7

-6

-5

4 1 2 3 4

2008 2009

Ocak 09 ER Nisan 09 ER

Temmuz 09 ER Ekim 09 ER

Kaynak: TK, TCMB.

0

2

4

6

8

10

12

4 1 2 3 4

2008 2009

Gerekleme Ocak 09 ER

Nisan 09 ER Temmuz 09 ER

Ekim 09 ER

Ekim Enflasyon Raporu

Yln nc eyreinde yurt ii iktisadi faaliyete ilikin gelimeler Temmuz 2009

Enflasyon Raporunda ortaya koyulan ereve ile uyumlu bir seyir izlemi , kresel

iktisadi faaliyete ilikin varsaymlar ise, uluslararas kurulularn tahminleri

dorultusunda Temmuz Enflasyon Raporuna gre snrl bir miktar yukar ynl

gncellenmitir. Bu balamda Ekim Raporunda toplam talep grnmne ilikin

bir nceki rapora gre nemli bir deiiklik yaplmamtr. Bununla birlikte, 2009

nc eyreinde temel enflasyon gstergelerinin seyri, toplam talep koullarnn

enflasyonun ana eilimi zerindeki etkilerinin tahmin edilenden daha gl

olduunu gstermitir. Hizmet fiyatlarnn yllk art oranlarnn ve enflasyon yaylma

endeksinin tarihsel olarak dk dzeylerde seyretmesi bu gr teyid etmitir. Bu

gelimeler dorultusunda enflasyonun ana eilimine ilikin tahminimiz snrl bir

miktar aa doru gncellenmitir.

2009 yl nc eyreinde, petrol fiyatlar varsaymlarn zerinde

gereklemesine ramen, gda grubu yllk enflasyonunun beklenenin ok

zerinde bir d gstermesi ksa vadeli tahminlerin aa ynl gncellenmesine

neden olmutur. Bu dnemde, retici olmayan yatrmclarn emtia piyasalarna

yeniden ynelmesinin de etkisiyle yln ikinci eyreinde ortalama 60 ABD dolar

olan petrol fiyat, yln nc eyreinde ortalama 70 ABD dolar seviyesine

ykselmitir. Spot piyasalarda yaanan bu gelimeler, yl sonuna ilikin petrol fiyat

varsaymmzn ykseltilmesini gerekli klm; bu durum yl sonu enflasyon tahmini

zerinde 0,5 puanlk yukar ynl bir katk yapmtr.


18/113


19/113



2. Uluslararas Ekonomik Gelimeler

2009 ylnn ikinci yarsna ilikin gstergeler kresel ekonominin

toparlanma eilimine girdiini teyid etmitir. Bu durum, kresel risk

alglamalarndaki iyilemenin ve finansal piyasalardaki normalleme eiliminin

devamn salamtr. Bununla birlikte, kresel ekonomiye dair sorunlarn

henz tam olarak giderilememi olmas, toparlanmann hzna ve

srdrlebilirliine ilikin belirsizliklerin srmesine yol amaktadr.

Gelimi lkeler bata olmak zere kresel lekte uygulamaya koyulan

geni kapsaml parasal ve mali tevik programlar son dnemdeki ekonomiktoparlanma eiliminin temel kaynan olutururken, stok birikimleri de

bymeyi destekleyici etkide bulunmutur. Kresel finans piyasalarnda

gzlenen olumlu gelimelere karn, zellikle bankaclk kesimindeki sorunlu

varlklarn zme kavuturulamam olmas ve krlganlklarn halen byk

lde devam etmesi, kredi mekanizmasnn etkin bir ekilde ileyememesine

neden olmaktadr. Bu da tketim ve yatrm harcamalarndaki artn

srdrlebilirliine ilikin riskleri canl tutmakta, dolaysyla kresel

bymenin kalc bir nitelik kazanmasnn nnde nemli bir engel tekil

etmektedir.

Kresel ekonomik byme son dnemde olumlu bir grnm arz etmekle

birlikte, aa ynl riskler nemini korumaktadr. Ksa vadedeki en nemli

risk, kresel bymenin kalc bir nitelik kazand eklindeki yanl bir

alglama veya artan bte aklar sonucunda daralan mali alan nedeniyle

kamusal tevik politikalarnn erken terk edilmesidir. Dier taraftan, devam

eden yksek isizlik oranlar hanehalk harcamalarn azaltarak toplam talebi

olumsuz ynde etkileyebilecektir. Ayrca, zellikle gelimi lkelerde

uygulanan genileyici maliye politikalarnn bir sonucu olarak hzla artan bteaklar ve kamu bor stoklar, uzun vadeli faiz oranlarn artrarak zel talebi

olumsuz ynde etkileyebilecek nemli bir risk unsuru olarak

deerlendirilmektedir. Bir dier nemli risk de, emtia piyasalarna ynelik

speklatif sermaye hareketlerinin emtia fiyatlarnda ksa sreli artlara yol

amasdr. Bu durum, bir yandan byme dinamiklerini olumsuz ynde

etkilerken, dier yandan da kresel enflasyonda arta neden olabilecektir.


20/113



zetle, yln son eyreinde kresel byme tahminlerinin snrl bir

miktar yukar ynl gncellendii dikkat ekmektedir. Ancak, mevcut byme

gelimelerinin daha ok geici faktrlere bal olmas, toparlanmann yava ve

kademeli, hatta inili kl bir seyir izleyebileceine iaret etmektedir. Bu

erevede, Raporun son blmnde yer alan orta vadeli tahminler retilirken,

Ekim Enflasyon Raporunda olduu gibi, d talebin zayf seyrini koruduu bir

grnm esas alnmtr.

2.1. Kresel Byme

Kresel ekonomideki yllk byme oranlarna bakldnda, hem

gelimi hem de gelimekte olan ekonomilerin 2009 ylnn ilk eyreinde dipyapp sonraki iki eyrekte yukar ynl hareket ettikleri grlmektedir (Grafik

2.1.1).1 Gelimekte olan lkeler arlklandrlm yllk byme endeksi

nc eyrekte bymenin yeniden baladn ima etse de, in ve Hindistan

hari tutulduunda daralmann henz sona ermedii gzlenmektedir. Ayrca,

nc eyrekte ou lke ekonomisinin stok birikimlerinin ve kamu

harcamalarnn olumlu katksyla bir nceki eyree gre byd

grlmtr. Bu olumlu gelimelerde tm dnyada uygulanan geniletici para

ve maliye politikalar nemli rol oynamtr. te yandan, gelimi lkelerde,

zellikle ABD ve Euro blgesinde, i gc piyasalarndaki olumsuz seyir

devam etmektedir (Grafik 2.1.2). sizlik oranlarnn yksek olmas ve olumlu

gelimelerin daha ok geici nitelikteki genileyici politikalara dayanmas

byme eiliminin srdrlebilirliine ilikin risk oluturmakta ve

toparlanmann yava olacana iaret etmektedir.

Grafik 2.1.1. Gelimi lkeler (G) ve Gelimekte Olan lkeler(GO) Yllk Byme Oranlar (Yzde)

Grafik 2.1.2. Gelimi lkelersizlik Oranlar(Yzde)

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

0397

0399

0301

0303

0305

0307

0309

G

GO

GO (in ve Hind. hari)

3

5

7

9

11

0100

0102

0104

0106

0108

ABD Euro Blge si

Kaynak: Bloomberg, TCMB. Kaynak: Bloomberg.

1 Byme rakamlar eyreklik milli gelirin bir nceki yln ayn dnemine gre yzde deiimini gstermektedir.


21/113



Gelimi lkeler ile in ve Hindistan hari gelimekte olan lkelerin

sanayi retim endeksleri incelendiinde, Kasm ay itibaryla her iki grupta da

yllk gerileme hznn belirgin bir ekilde yavalamaya devam ettii

gzlenmektedir (Grafik 2.1.3). in ve Hindistan dahil edildiinde gelimekte

olan lkeler sanayi retim endeksinin yllk deiim orannn Ekim ve Kasm

aylarnda pozitif deerler ald grlmektedir. Byme rakamlar ile birlikte

incelendiinde, bu durum in ve Hindistann kresel toparlanma srecinde

etkin ve nc bir rol oynayacana iaret etmektedir. Fakat, ekonomik

byklkleri dikkate alndnda, sadece bu iki lkenin olumlu performansnn

istikrarl bir kresel byme iin yeterli olamayabilecei unutulmamaldr.

Dier taraftan, hedef pazarlardaki byme grnm dikkate al

nd

nda, inekonomisinin ihracata dayal byme stratejisinin srdrlebilirliine ilikin

belirsizlikler bulunmaktadr.

Grafik 2.1.3. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerSanayi retim Endeksi

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 2.1.4. PMI Endeksleri

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

0101

0102

0103

0104

0105

0106

0107

0108

0109

G

GO

GO (in ve Hind. hari)

30

35

40

45

50

55

60

0105

0106

0107

0108

0109

G

ABD

in

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.

Gelimi lkeler Satn Alma Yneticileri Endeksi (Purchasing Managers

Index - PMI), 2009 ylnn Ekim-Aralk dneminde 50 olan ntr seviyenin

zerinde seyretmeye devam etmitir (Grafik 2.1.4). Belirtilen dnemde ABDPMI endeksinin de benzer bir seyir izleyerek Aralk ay itibaryla 55,9 deerine

ulat grlmektedir. Daha erken toparlanmaya balayan inin PMI endeksi

de Ekim-Aralk dneminde istikrarl bir ekilde ntr seviyenin zerinde

kalmtr. Sanayi retim endekslerindeki gelimelerle beraber

deerlendirildiinde, PMI endeksleri yln drdnc eyrei itibaryla hem

gelimi hem de gelimekte olan lkelerde iktisadi faaliyette bir canlanmaya

iaret etmektedir.


22/113



Tablo 2.1.1. Byme Tahminleri(Yllk Yzde Deiim)

2009 2010

nceki Tahmin Yeni Tahmin nceki Tahmin Yeni TahminConsensus Economics

Dnya -2,3 -2,2 2,7 3,0ABD -2,5 -2,5 2,6 2,9Euro Blgesi -3,9 -3,9 1,1 1,3Dou Avrupa -5,6 -5,8 2,2 2,9Latin Amerika -2,4 -2,3 3,1 3,8Asya Pasifik 1,0 1,3 5,0 5,2

Kaynak: Consensus Forecasts, Ekim 2009 ve Ocak 2010.

Yln drdnc eyreinde iktisadi faaliyete ilikin gstergelerdeki

canlanmann etkisiyle, yllk kresel byme tahminleri yukar ynl

gncellenmitir (Tablo 2.1.1). Sz konusu tahminlere gre, Euro blgesindeki

toparlanmann ABDye kyasla daha snrl ve gecikmeli olmas beklenmektedir. te yandan, Asya Pasifik blgesindeki toparlanmann daha

belirgin ve erken olaca ngrlmektedir. Sz konusu yukar ynl

gncellemelere ramen, aa ynl risklerin de etkisiyle tahminler kresel

ekonomideki toparlanmann yava ve kademeli olaca grn

desteklemektedir.

2.2. Emtia Fiyatlar

Kresel likidite bolluu, ABD dolar

n

n zay

f seyrini korumas

ve kresel bymede ngrlen toparlanmaya bal olarak nmzdeki dnemde emtia

talebinin artaca beklentisi drdnc eyrekte emtia fiyatlarn etkileyen temel

unsurlar olmutur. nmzdeki dnemde metal talebinin artacana dair

beklentiler ve artan finansman imkanlar stok miktarlarnn ykselmesinde

etkili olurken, metal fiyatlarnda da art gzlenmitir. te yandan, tahl

fiyatlar da benzer koullardan etkilenmi olmakla birlikte hava koullarnn

retimi olumsuz etkilemesi fiyatlar ykselten dier bir etken olmutur. Altn

fiyatlar ABD dolarnn zayf seyrini srdrmesi sonucu Aralk ay balarnda

tarihi zirve deerlerine ykselmi, daha sonra ABD dolarndaki toparlanma ile birlikte snrl miktarda gerilemitir. Petrol fiyatlar ise snrl bir art

gstermitir.

Bu gelimeler nda, emtia fiyatlar endeksi Aralk aynda eyreklik

bazda yzde 11,6, yllk bazda ise yzde 50 art gstermitir. Emtia fiyatlar

endeksinin alt endeksleri olan enerji, endstriyel metaller, tarm ve deerli

metaller alt endeksleri eyreklik bazda srasyla yzde 10,9, yzde 14,1, yzde

15,2 ve yzde 12,2 art gstermitir (Grafik 2.2.1 ve 2.2.2).


23/113



Grafik 2.2.1. S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar

Endeksleri*

Grafik 2.2.2. Ham Petrol (Brent) Fiyatlar

(ABD Dolar/Varil)

0

50

100

150

200

250

300

01

07

07

07

01

08

07

08

01

09

07

09

01

10

genel enerji

metal deerli metal

tarm

30

50

70

90

110

130

150

01

05

01

06

01

07

01

08

01

09

*Ocak 2007 ortalamas 100 olarak alnmtr.Kaynak: Goldman Sachs. Kaynak: Bloomberg.

Yln drdnc eyreinde petrol fiyatlar oynaklk endeksi genel olarak

yatay bir seyir izlemi, petrol fiyatlarnn greli olarak istikrar kazanmasna

bal olarak snrl miktarda gerilemitir (Grafik 2.2.3). Dier taraftan, son

aylk dnemde verim erisinin eiminde bir deiim gzlenmezken, spot piyasa

gelimelerine paralel olarak fiyatlar tm vadelerde ykselmitir (Grafik 2.2.4).

Bu erevede, Raporun son ksmnda yer alan tahminler oluturulurken petrol

fiyatlar iin Ekim Enflasyon Raporunda yer alan varsaymlar yukar ynlgncellenmitir.

Grafik 2.2.3. Ham Petrol Piyasas Oynaklk Endeksi (OVX)(Yzde)

Grafik 2.2.4. Ham Petrol (Brent) Verim Erileri(ABD Dolar/Varil)

0

20

40

60

80

100

120

0507

1107

0508

1108

0509

1109

60

65

70

75

80

85

90

95

1109

0510

1110

0511

1111

0512

1112

0513

1113

1-15 Ekim 1-15 Ocak


Uluslararas Enerji Ajans (International Energy Agency-IEA), 2010un

ilk yars iin Uluslararas birlii ve Kalknma Tekilat (Organisation for

Economic Co-operation and Development-OECD) lkeleri petrol talebi


24/113



beklentisini ay ncesine kyasla aa ynl gncellemitir. Ayrca, Petrol

hra Eden lkeler rgt (Organization of the Petroleum Exporting Countries

- OPEC) 22 Aralktaki olaan d toplants sonucunda iktisadi faaliyetteki

toparlanmaya dair belirsizliklerin srmesinden dolay retim seviyelerini

deitirmeme karar almtr. Ancak, k artlarnn beklenenden ar gemesi

ve gelimi lkelerin beklentilerin zerinde byme performans gstermesi

petrol fiyatlar zerinde yukar ynl risk oluturmaktadr.

Kresel lekte kamu otoritelerinin ald dengeleyici tedbirler sonucu

bollaan likidite ve gerileyen borlanma maliyetleri, gelimekte olan lke para

birimlerinin yannda emtia fiyatlarn da speklatif hareketlere maruz

brakabilmektedir. Bu nedenle emtia fiyatlarnn olas seyri nmzdeki

dneme ilikin nemli bir risk unsuru olmaya devam etmektedir.

2.3. Kresel Enflasyon

2008 ylnn ikinci yarsndan itibaren talep ve maliyet koullarnn

yaratt aa ynl bask sonucu hzl bir d sergileyen kresel enflasyon,

zellikle emtia fiyatlarnda bir nceki yl gerekleen dk baz nedeniyle,

2009 ylnn Austos ayndan itibaren yukar ynl hareket etmeye balamtr

(Grafik 2.3.1).

Grafik 2.3.1. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerTketici Fiyat Enflasyonu

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 2.3.2. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerekirdek Tketici Fiyat Enflasyonu

(Yllk Yzde Deiim)

-2

-1

0

1

2

3

4

5

1205

0606

1206

0607

1207

0608

1208

0609

0,0

1,02,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0G

GO (sa eksen)

1

2

3

4

1205

0606

1206

0607

1207

0608

1208

0609

G

GO

Kaynak: Bloomberg, TCMB. Kaynak: Bloomberg, TCMB.

Kasm ay itibaryla ekirdek enflasyon oranlar gelimi lkelerde yzde

1 civarnda seyrederken gelimekte olan lkelerde yaklak yzde 2

dzeyindedir. Son dnemde ekirdek enflasyonun, gelimi lkelerde yatay bir

seyir izledii, buna karlk gelimekte olan lkelerde ykseli eilimine girdii

dikkat ekmektedir (Grafik 2.3.2).


25/113



Tablo 2.3.1. Enflasyon Tahminleri(Yllk Yzde Deiim)

2010

nceki Tahmin Yeni TahminConsensus Economics

Dnya 2,4 2,6ABD 1,9 2,2Euro Blgesi 1,2 1,2Dou Avrupa 6,3 5,9Latin Amerika 6,7 6,8Asya Pasifik 1,8 1,9

Kaynak: Consensus Forecasts, Ekim 2009 ve Ocak 2010.

Consensus Forecasts verilerine gre, kresel lekte 2010 yl tketici

fiyatlar enflasyonu beklentilerinde yukar ynl bir deiim olduu

gzlenmektedir (Tablo 2.3.1). Ocak aynda 2010 yl enflasyon beklentileri

Ekim ayna gre ABD, Latin Amerika ve Asya Pasifik lkeleri iin yukarynl, Dou Avrupa lkeleri iin aa ynl gncellenirken, Euro blgesi iin

deimemitir.

2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri

2009 ylnn son eyrei, gelimi lke byme oranlarnn

beklentilerden olumlu gereklemesinin, mali destek programlarna devam

edilmesinin ve kresel iktisadi faaliyetteki toparlanmann srecei beklentisinin

salad katkyla finansal piyasalarda nc eyrek itibaryla salanan

olumlu performansn korunduu bir dnem olmutur (Grafik 2.4.1). yileen

risk alglamalarna paralel olarak nceki iki eyrekte dzenli birekilde azalan

yksek riskli firma borlanma maliyetleri son eyrekte de bu eilimine devam

ederken, daha gvenli bir borlanma arac olan varla dayal ticari menkul

kymet faiz oranlar yatay bir seyir izlemitir (Grafik 2.4.2).

Grafik 2.4.1. Para Piyasalar Faiz Gelimeleri(Yzde)

Grafik 2.4.2. Reel Kesim Borlanma Maliyetleri(Baz puan)

0

1

2

3

4

0607

1207

0608

1208

0609

1209

Euro Blgesi OIS Spread - 3 Ay

ABD OIS Spread - 3 Ay

0

150

300

450

0607

1207

0608

1208

0609

1209

0

800

1600

2400

Varla Dayal Ticari Menkul Kymet Faizi(spread)

Yksek Getiri Endeksi (sa eksen)



26/113



ktisadi faaliyete ilikin toparlanma sinyallerinin glenmesi yln son

eyreinde kresel risk itahn belirleyen temel etken olmu, risk itahndaki

iyileme eilimi yavalayarak da olsa devam etmitir (Grafik 2.4.3).

Yunanistan ve Dubai kaynakl finansal sorunlar kresel risk itahnda ksa

sreli bozulmalar yaratsa da, yatrmclarn sz konusu gelimeleri lkelere

zg sorunlar olarak alglamas risk itahndaki iyileme eilimine geri

dnlmesini salamtr (Grafik 2.4.4). ABDde byk bankalarn, Sorunlu

Varlklar Kurtarma Program (Troubled Asset Relief Program-TARP)

zerinden kullandklar destei geri demeye devam etmeleri de yln son

gnlerinde risk itahn artran bir dier etken olmutur.

Grafik 2.4.3. Kresel Risk tah Endeksleri Grafik 2.4.4. Seilmi lkeler CDS Oranlar*

-8

-2

4

0101

0102

0103

0104

0105

0106

0107

0108

0109

0110

10

40

70

Credit Suisse Risktah Endeksi (ters evrilmi)

VIX (sa eksen)

75

100

125

150

175

200

225

24.

11.

2009

26.

11.

2009

28.

11.

2009

30.

11.

2009

02.

12.

2009

04.

12.

2009

06.

12.

2009

08.

12.

2009

10.

12.

2009

12.

12.

2009

14.

12.

2009

16.

12.

2009

Dubai talya Yunanistan

Portekiz spanya rlanda

ek Cum. Macaristan Polonya

G. Afrika Trkiye Endonezya

Kaynak: Bloomberg.

* 5 yllk CDS deerleri, 24 Kasm 2009 deeri 100 olarak alnmtr.Kaynak: Bloomberg.

Kresel risk itahndaki art ve gelimi lke devlet tahvillerinin

getirilerinin dk dzeylerde seyretmeye devam etmesi, gelimekte olan lke

finansal varlklarna olan talebi artrmaya devam etmi, Morgan Stanley Hisse

Senedi Endeksi (Morgan Stanley Capital International-MSCI) gelimekte olan

lkeler alt endeksi y

l

n son eyreinde yavalayarak da olsa ykseliinisrdrmtr (Grafik 2.4.5).


27/113



Grafik 2.4.5. Kresel Hisse Senedi Piyasalar Gelimeleri Grafik 2.4.6. Gelimekte Olan lke Kur ve Risk Primi Gstergeleri*

50

150

250

350

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

MSCI-Gelimekte Olan lkeler

MSCI-Gelimi lkeler

0

200

400

600

800

1000

0607

1207

0608

1208

0609

1209

80

100

120

140

160

EMBI+ (baz puan)

Bileik Kur (sepet - 1 ABD dolar ve 1euro) (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg.*Gelimekte olan lke para birimlerinin 1 ABD dolar ve 1 Eurodan oluan sepetkarsndaki deerlerinin basit ortalamasdr. Haziran 2007 deeri 100 olmak

zere grafikteki art gelimekte olan lkelerin paralarnda deer kaybna iaretetmektedir.Kaynak: Bloomberg.

Kresel risk itahndaki iyilemeye paralel olarak, JP Morgan Gelimekte

Olan Piyasalar Tahvil Endeksi (EMBI+) yln son eyreinde d eilimini

srdrmtr. Bu dorultuda, 2009 ylnn son eyreinde gelimekte olan lke

kurlarndaki deerlenme eiliminin yln ikinci ve nc eyreine kyasla

yavalayarak da olsa srd dikkat ekmektedir (Grafik 2.4.6).

Finansal piyasalardaki normalleme srecine ramen kredi koullarndaki

mevcut sklk yln son eyreinde de devam etmitir. Nitekim, ABD ve Euro

blgesi kredi gelimeleri incelendiinde, ABD kredi stokunda krizin

balangcndan itibaren sregelen daralmann, Ekim ay sonrasnda hz

kesmesine ramen, devam ettii gzlenmektedir. te yandan, Euro blgesi

kredi stokunun yllk bazda ilk defa Ekim aynda azalmaya balad

grlmektedir (Grafik 2.4.7 ve 2.4.8).

Grafik 2.4.7. ABD Kredi Gelimeleri Grafik 2.4.8. Euro Blgesi Kredi Gelimeleri

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

0186

0190

0194

0198

0102

0106

-10

-5

0

5

10

15

20Kredi Hacmi (milyar ABD dolar)

Yllk Yzde Deiim (sa eksen)

-2

0

2

4

6

8

10

12

0998

0900

0902

0904

0906

0908

Kredi Hacmi (trilyon euro)

Yllk Yzde Deiim

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: ECB.


28/113



Ekim ay itibaryla 2009 yl nc eyrek kredi gelimeleri ve son

eyrek beklentilerini yanstan ABD Merkez Bankas (Federal Reserve Bank-

Fed) ve Avrupa Merkez Bankas (European Central Bank-ECB) Kredi

Gelimeleri Anketleri, firma kredi koullarnda ikinci ve nc eyreklerde

ksmi iyileme yaandn, son eyrek itibaryla skln azalarak da olsa

devam etmesinin beklendiini gstermektedir (Grafik 2.4.9 ve 2.4.10). Bahsi

geen iki ekonomi iin de bankalar, sk kredi koullarna sebep olarak gelecek

dnem iktisadi faaliyetle ilgili beklentileri, dk risk toleransn ve sektrel

grnmdeki belirsizlikleri belirtmilerdir. Bankalar, ayn dnem iin zayf

kredi talebine sebep olarak ise firmalarn den iletme sermayesi ihtiyacn,

buna ek olarak azalan sabit sermaye ve stok yat

r

mlar

na paralel dgsteren finansman ihtiyalarn gstermilerdir.

Grafik 2.4.9. Fed: Kredi Gelimesi Anket Sonular(Yzde, Net)

Grafik 2.4.10. ECB: Kredi Gelimesi Anket Sonular(Yzde, Net)

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

0400

0402

0404

0406

0408

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

Sklama, byk/orta firma

Sklama, kk firma

Talep, byk/orta firma

Talep, kk firma

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

0103

0104

0105

0106

0107

0108

0109

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80Sklama, tm firmalar

Talep, tm firmalar

Kaynak: Fed. Kaynak: ECB.

2.5. Kresel Para Politikas Gelimeleri

Yln son eyreinde merkez bankalarnn byk bir ksm, iktisadi

faaliyeti desteklemek amacyla politika faizlerini dk seviyelerde tutarak ve

geleneksel olmayan para politikas aralar kullanarak genileyici para

politikas uygulamaya devam etmilerdir. Yl sonu itibaryla, faiz indirim

srecinin byk oranda sonuna gelindii ve uygulanan genileyici para

politikalarndan olas k stratejilerine dair sinyaller verilmeye baland

grlmektedir.

Gelimi lke merkez bankalar zelinde bakldnda, faiz indirim

srecinin 2009 ylnn son eyrei itibaryla tamamen sona erdii grlmektedir

(Grafik 2.5.1). Ayrca, likidite salamaya ynelik olarak youn bir ekilde


29/113



bavurulan eitli para politikas enstrmanlarnn kullanmnn da yakn

dnemde sona ermesi beklenmektedir. Faiz indirim srecinin sonuna gelinmesi

ile birlikte merkez bankalar ounlukla politika faizlerini 2010 yl boyunca da

bulunduklar dk seviyelerde tutacaklarna dair sinyaller vermektedir. te

yandan, snrl sayda gelimi lke merkez bankas faiz artrmlarna

balayarak genileyici para politikas uygulamalarn daha erken

sonlandrmtr. Austos ayndaki 25 baz puanlk artn ardndan Eyll ve

Ekim aylarnda politika faizini sabit tutan srail Merkez Bankas, Kasm ve

Aralk aylarnda faizlerini toplam 50 baz puan daha artrmtr. Avustralya

Merkez Bankas ise Ekim aynda balad faiz artlarna Kasm ve Aralk

aylar

nda da devam etmi, y

l

n son eyreinde politika faizini toplam 75 baz puan artrmtr. Norve Merkez Bankas da yln son eyreinde faiz art

yapan bankalardan biri olmu ve politika faizini 50 baz puan artrmtr.

Grafik 2.5.1. Gelimi lkelerin Politika Faiz OranlarndakiDeiimler: Eyll 2007-Aralk 2009* (Baz puan)

Grafik 2.5.2. Gelimekte Olan lkelerin Politika Faiz OranlarndakiDeiimler: Eyll 2007-Aralk 2009* (Baz puan)

-700

-600

-500

-400

-300

-200

-100

0

100

200

Ye n

iZ

e la n

d a

n

g il

te re

AB

D

Ka

na d

a

Av

u s t

ra ly

a

s r

a i l

No

rv e

Eu

ro B

lg

e s i

G

ne y

Ko

re

s v

e

J a p o

ny

a

Eki'09 - Ara'09

Eyl'07 - Eyl'09

-1200

-1000

-800

-600

-400

-200

0

200

T rki y e

ili

Ko l o

mb iy a

Hind i s

ta n

Pe ru

Me k

s ika

G ne y Af ri k

a

Br e z ily a

Ta y l a

nd

End o ne zy a

Po l o ny a

Ru s y

a

Ma c a ris ta n

Ro ma ny a

Eki'09 - Ara'09

Eyl'07 - Eyl'09

* Aralk 2009 sonu itibaryla.Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.

Yln son eyreinde gelimekte olan lke merkez bankalarnda da faiz

indirim srecinin byk oranda sonuna gelindii ve bir nceki eyree kyasla

ok daha az sayda merkez bankasnn faiz indirimlerine devam ettii

grlmektedir (Grafik 2.5.2). Gelimekte olan lke merkez bankalar 2010 yl

iinde faizlerin artrlaca ynnde sinyaller vermektedir. Ancak, olas

artlarn zamanlamas ve miktar lkeden lkeye farkllklar gsterebilecektir.

Sz konusu grup iinde ou merkez bankasnn 2010 ylnn ikinci yarsndan

itibaren politikalarn sklatrmaya balamas beklenirken, Brezilyann,

iktisadi faaliyetteki toparlanmaya bal olarak 2010 ylnn balarndan itibaren

para politikasnda sklatrmaya gitmesi beklenmektedir.


30/113



2009 ylnn son eyreinde kresel politika faizleri byk lde yatay

seyretmitir. Getiimiz aylk dnemde yaplan snrl faiz artrmlarna bal

olarak, gelimi lke merkez bankalarnn bileik politika faiz oran yln

nc eyreindeki seviyesinin 2 baz puan zerinde gereklemi, Aralk sonu

itibaryla 0,58 olmutur (Grafik 2.5.3). Dier yandan, gelimekte olan lke

merkez bankalarnn faiz indirim srecine 2009 ylnn son eyrei itibaryla

byk lde son vermeleri nedeniyle bu gruptaki lkelerin bileik politika faiz

oran yln nc eyreine gre olduka snrl bir miktarda azalm ve yzde

5,75 olarak gereklemitir (Grafik 2.5.4).

Grafik 2.5.3. Gelimi lkeler Politika Faiz Oran Grafik 2.5.4. Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelimekte Olan

lkeler Politika Faiz Oran

0

1

2

3

4

5

0106

0706

0107

0707

0108

0708

0109

0709

5

8

11

14

17

20

0106

0706

0107

0707

0108

0708

0109

0709

Gelimekte Olan lkeler

Trkiye

Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar. Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.


31/113


32/113



Son eyrekte ne kan bir dier gelime kresel krizin yurt ii iktisadi

faaliyet zerindeki etkilerini snrlamak amacyla uygulanan dayankl tketim

mal vergi oranlarndaki geici indirimlerin sona ermesidir. Anlan etkilerle

temel mal fiyatlar drdnc eyrekte gemi yllarn zerinde bir oranda art

kaydetmise de (Grafik 3.1.2), vergi ayarlamalarnn etkisi arndrldnda fiyat

art nceki yllarn altnda kalmtr.

Grafik 3.1.3. Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.4. lenmemi Gda Fiyatlar Alt Gruplar(Yllk Yzde Deiim)

1,04

19,35

-3

0

3

6

9

12

15

18

21

24

27

1207

0208

0408

0608

0808

1008

1208

0209

0409

0609

0809

1009

1209

lenmi Gda

lenmemi Gda

11,02

34,53

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

1207

0208

0408

0608

0808

1008

1208

0209

0409

0609

0809

1009

1209

Et Harilenmemi GdaFiyatlar

Et Fiyatlar

Kaynak: TK, TCMB. Kaynak: TK, TCMB.

lenmi gda fiyatlar Ekim Enflasyon Raporunda izilen grnmle

uyumlu seyrederken, ilenmemi gda fiyatlar ngrlerin aksine dikkate deer bir art kaydetmitir (Grafik 3.1.3). Bylelikle, 2008 ylnda ilenmi gda

rnleri kaynakl olarak ykselen gda fiyatlar, 2009 ylnda ilenmemi gda

fiyatlarndaki artlarla yksek seyrini korumutur. Endeks tarihindeki en dk

ilenmi ile en yksek ilenmemi gda fiyat artlarnn gzlendii bu

dnemde, gda fiyatlar yllk enflasyonu yzde 9,26 olmutur.

lkemizde ilenmemi gda fiyatlar olduka dalgal bir seyir izlemekte,

bu grnm nemli bir tahmin belirsizlii oluturmaktadr (Kutu 3.1). Nitekim,

bu grupta 2009 ylnda son be yln en dk nc eyrek deiim orannnardndan, drdnc eyrekte meyve-sebze ve et fiyatlarndaki ykseliler

sonucunda son alt yln en yksek art yaanmtr. Bylelikle, grup fiyatlar

yllk art oran yzde 19,35e ulamtr (Tablo 3.1.1). zellikle et fiyatlar

yln ikinci yarsnda kayda deer artlar sergilemi, bu durum gerek gda

fiyatlar gerekse bu fiyatlarn girdi tekil ettii yemek hizmetleri fiyatlar

zerinde yukar ynl basklara neden olmutur (Grafik 3.1.4). Et rnleri

dnda kalan ilenmemi gda rnlerinde yllk enflasyon Ekim aynda yzde

3,8 seviyelerine kadar gerilemise de, yln son iki aynda meyve-sebze fiyat

artlar kaynakl olarak tekrar ykseli gstermitir.


33/113



lenmi gda fiyatlar yl genelinde sregelen lml seyrini son eyrekte

de srdrm ve grup yllk enflasyonu yl sonu itibaryla yzde 1,04 olmutur

(Grafik 3.1.3). Bu grupta 2009 ylnda retim ve ithalat fiyatlarndaki olumlu

gelimeler sonucunda ekmek ve tahllar ile kat-sv yalarda fiyatlar bir nceki

yln altnda kalrken, canl hayvan varlndaki azal ve d talep kaynakl

etkilerle ilenmi et ve st rnleri fiyatlarnda yln ikinci yarsnda yksek

oranl artlar yaanmtr. Arz koullarnda ksa dnemde bir iyileme

beklenmediinden, et ve st rnleri fiyatlar ilenmi gda fiyatlar zerinde

nemli bir risk unsuru oluturmaktadr. Bunun yannda, yln ilk eyreinde

grup yllk enflasyonunda baz etkisinden kaynaklanan bir art gzlenebilecei

de not edilmelidir.

Tablo 3.1.1. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2008 2009IV Yllk I II III IV Yllk

TFE 3,03 10,06 1,05 0,77 0,34 4,26 6,531. Mallar 3,61 9,93 1,22 0,60 -0,22 5,32 7,01

Enerji 1,91 19,81 -0,28 -1,90 2,32 4,54 4,64lenmemi Gda

12,45 7,87 13,29 -3,68 -4,9015,0

019,35

lenmi Gda -0,20 15,46 -0,93 0,09 0,61 1,27 1,04Enerji ve Gda D Mallar 3,04 3,75 -1,89 4,21 0,17 3,65 6,15Dayankl Mallar 2,45 5,54 -0,27 -2,76 2,70 4,18 3,76

(Altn Fiyatlar Hari) 0,61 3,19 -2,49 -2,23 2,83 3,25 1,22Yar Dayankl Mallar 3,42 11,54 -3,46 4,55 -1,65 5,33 4,55Dayanksz Mallar 4,07 9,99 5,21 -1,22 0,04 5,62 9,80

2. Hizmetler 1,39 10,46 0,53 1,27 1,96 1,28 5,13Kira 2,25 11,85 1,51 1,14 1,43 1,10 5,28Lokanta ve Oteller 2,34 13,44 1,88 1,19 1,73 2,32 7,31Ulatrma Hizmetleri 1,54 16,89 -1,29 1,43 1,15 1,25 2,53Dier Hizmetler 0,49 6,40 0,13 1,31 2,57 0,87 4,96

Kaynak: TK, TCMB.

Enerji fiyatlar, drdnc eyrekte yzde 4,54 orannda ykselmitir

(Tablo 3.1.1). Bu dnemde elektrik tarifeleri nemli oranda artrlm, tp gaz

ve akaryakt fiyatlar, uluslararas petrol fiyatlarndaki art paralelinde

ykselmeye devam etmitir. Ortalama petrol fiyatlar 2008 yl son eyreinde

56 ABD dolar seviyelerindeyken, 2009 ylnn ayn dneminde 75 ABD

dolarna ulamtr. Bylece, grup yllk enflasyonu, 2008 yl sonunda yksek

oranda gerileyen petrol fiyatlarnn yurt ii akaryakt fiyatlarna olumlu

yansmasnn oluturduu etkinin de ortadan kalkmasyla ykselmitir (Grafik

3.1.5). Enerji fiyatlar yllk art orannn, benzer ekilde, 2010 ylnn ilk

eyreinde de baz etkisi nedeniyle ykselecei tahmin edilmektedir.Buna ek

olarak, Ocak ay banda akaryakt ve tp gaz kalemlerinden alnan vergi

tutarlarnda arta gidilmesi tketici enflasyonunu 0,4 puan civarnda

art

racakt

r.


34/113



Grafik 3.1.5. Enerji Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

-20

-10

0

10

20

30

40

1206

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

Enerji (Genel)Konut Grubu

Akaryakt

Kaynak: TK, TCMB.

Son eyrekte fiyatlar yatay bir seyir izleyen alkoll iecekler ve ttn

grubunda yllk enflasyon yzde 20,91 olarak gereklemitir. Kamu mali

dengesinin tesisine ynelik olarak Ocak ayndan itibaren yrrle giren vergi

dzenlemeleri ile grup kapsamndaki baz rnlerde yksek fiyat

ayarlamalarna gidilmitir. Anlan vergi dzenlemelerinin 2010 yl tketici

enflasyonuna etkisinin yaklak 1,1 puan olaca tahmin edilmektedir.

Temel mallarda (gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda

kalan mallar) enflasyon grnm bir nceki Raporda ngrld gibigelimitir. Dayankl tketim mal fiyatlar vergi oranlarndaki indirimlerin

geri alnmas sonucunda bir nceki eyrekte olduu gibi art kaydetmi (Tablo

3.1.2), bu dorultuda temel mal fiyatlar yllk art oran ykselmitir.

Dayankl tketim mallar fiyatlar yl genelinde, bir nceki yla kyasla

ortalama dviz kurundaki arta ramen, gerek ithalat fiyatlarndaki dn

gerekse iktisadi faaliyetteki daralmann etkisiyle yzde 1,22 ile dk bir

oranda artmtr. Giyim ve ayakkab grubu fiyatlar yllk art oran ise zayf

seyrini srdren yurt ii tketim ve d talep gelimelerinin etkisiyle, tketici

enflasyonu ortalamasnn belirgin olarak altnda seyretmeye devam etmitir.

Tablo 3.1.2. Dayankl Tketim Mallar Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2008 2009

IV Yllk I II III IV Yllk

Dayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) 0,61 3,19 -2,49 -2,23 2,83 3,25 1,22Mobilya -1,31 9,17 -3,17 -7,61 1,03 7,86 -2,51Elektrikli ve Elektriksiz Aletler 6,04 8,13 -4,26 -2,54 3,53 -1,11 -4,47Otomobil -2,30 -2,56 -1,36 -0,11 3,20 4,72 6,49Dier Dayankl Mallar 2,27 4,29 0,36 0,20 1,81 0,41 2,79

Kaynak: TK, TCMB.


35/113



Hizmet fiyatlar son eyrekte yzde 1,28 orannda artarken, yllk art

oran yzde 5,13e gerilemitir (Tablo 3.1.1). Bylelikle, grup yllk enflasyonu

tarihsel olarak en dk seviyelerine ulamtr. Son eyrekte, kira yllk

enflasyonunda gzlenen istikrarl gerileme devam ederken, dier ana

kalemlerde bir nceki eyrein sonundaki dk dzey korunmutur (Grafik

3.1.6). Yllk enflasyon ulatrma hizmetlerinde 2008 yl sonuna kyasla 14,4

puan gerilerken, sz konusu gerileme kira ve lokanta-oteller alt gruplarnda

srasyla 6,6 ve 6,1 puan olmutur. Yln ilk eyreinde hizmet fiyatlar

zerinde yukar ynl belirgin bir bask beklenmemekle birlikte, yllk art

oran baz etkisi nedeniyle snrl bir ykseli gsterebilecektir.

Grafik 3.1.6. Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

3

6

9

12

15

18

21

1207

0208

0408

0608

0808

1008

1208

0209

0409

0609

0809

1009

1209

Dier Hizmetler Ulatrma Hizmetleri

Kira Lokanta ve Oteller

Kaynak: TK, TCMB.

Temel enflasyon gstergeleri, orta vadeli hedeflerle uyumlu grnmn

korumutur. Dayankl mal grubundaki vergi indirimlerinin tamamen sona

ermesiyle, yln son eyreinde zel kapsaml gstergelerde yllk enflasyon bir

miktar art kaydetmitir (Grafik 3.1.7). Bylece, enerji, ilenmemi gda,

alkoll iecekler ve ttn ile altn dlayan temel fiyat gstergesinin (H) yllk

enflasyonu yzde 3,18e, bu endeksten ilenmi gda karlarak hesaplanan

endeksin (I) yllk enflasyonu ise yzde 3,84e ykselmitir. Ancak, vergi vemevsimsel etkilerden arndrldnda her iki gsterge de enflasyonun ana

eiliminde bozulma olmadna iaret etmektedir (Grafik 3.1.8). Bu durum,

ayn zamanda enflasyonda yln son eyreinde gzlenen artn, enflasyonun

temel bileenlerinden ziyade para politikasnn grece etki alan dnda kalan

kalemler ile geici etkilerden kaynaklandn gstermektedir. 2010 ylnn

ortalarna kadar gl baz etkileriyle enflasyonda dnemsel artlar

gzlenebilecei (Kutu 3.2), buna karlk temel enflasyon gstergelerinin

mevcut olumlu seyrini srdrecei ngrlmektedir.


36/113


37/113



yukar ynl belirgin bir bask oluturmadna iaret etmektedir (Grafik

3.1.11). Talep koullarnn halen zayf olmas, yukar ynl maliyet oklarnn

yurt ii fiyatlara geiini snrlamaktadr.

Grafik 3.1.11. malat Sanayi ve PMI Girdi Fiyatlar Endeksi

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

0706

1106

0307

0707

1107

0308

0708

1108

0309

0709

1109

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

90

Petrol Hari malat Sanayi Enflasyonu (3 aylk h areketli ort.)

PMI-Girdi Fiyatlar Endeksi (sa eksen, mev. arn.)

Kaynak: TK, TCMB, Markit.

3.2. Beklentiler

Yl genelinde azalan bir eilim sergileyen 12 ay sonrasnn enflasyon

beklentisi son eyrekte bir miktar ykselmi, 24 ay sonrasnn enflasyon

beklentisi ise yatay seyrini srdrmtr (Grafik 3.2.1). Ocak aynda ise

gerek 2009 yl son eyreinde gda fiyatlarndaki artlarla enflasyonun

tahmin edilenden yksek gereklemesi, gerekse Ocak ay bandan itibaren

yrrle giren olan vergi ayarlamalarnn etkisiyle beklentilerde bir miktar

art gzlenirken, vade uzadka beklentilerdeki deiimin daha snrl

olduu gzlenmektedir (Grafik 3.2.2).

Grafik 3.2.1. 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.2.2. Enflasyon Beklentileri Erisi*(Yllk Yzde Deiim)

6,79

6,54

4

5

6

7

8

9

10

1006

0107

0407

0707

1007

0108

0408

0708

1008

0109

0409

0709

1009

0110

12 Ay

24 Ay

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0110

0410

0710

1010

0111

0411

0711

1011

0112

0412

Ocak 2010

Ekim 2009

Enflasyon Hedefi

Belirsizlik Aral

* TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir.

Kaynak: TCMB.

* TCMB Beklenti Anketinde eitli vadelerde oluan enflasyon beklentilerikullanlarak lineer interpolasyon yntemiyle oluturulmutur. TCMB BeklentiAnketi ikinci anket dnemi beklentileridir.

Kaynak: TCMB.


38/113


39/113



Kutu

3.1TRKYEDE LENMEM GIDA ENFLASYONUNDA

OYNAKLIK: DURUM TESPT

Gda fiyatlar, ilenmi ve ilenmemi gdalar olmak zere iki ana balk altndaincelenebilmektedir. lenmemi gda rnleri, meyve, sebze, et, balk gibi belirgin

bir ileme srecine tabi tutulmadan, ilenmi gda rnleri ise belli bir ilem ve

katma deer zincirinden getikten sonra hanehalknn tketimine sunulan

rnlerdir. lenmi olanlara kyasla daha yksek oynaklk sergileyen ilenmemi

gda fiyatlar, gerek enflasyon grnm gerekse enflasyon ngrleri zerinde

nemli bir belirsizlik kayna oluturmaktadr. Bu kutuda ilenmemi gda

fiyatlarndaki deikenliin boyutu AB yesi lkelerle kyaslanarak Trkiyeye ilikin

durum tespiti yaplmaya allmaktadr.

TCMB bnyesinde yaplan almalar, ilenmemi gda fiyatlarnn geliimindedaha ok meyve-sebze retimi ve d talep gibi unsurlarn, ilenmi gda fiyatlarnn

seyrinde ise sektrel talep gelimeleri ile ithalat fiyatlar, dviz kuru gelimeleri,

hava koullar ve motorin, buday gibi girdi fiyatlarnn belirleyici olduuna iaret

etmektedir.1 Bu balamda, ilenmemi gda fiyatlar zerinde zellikle arz ynl

unsurlarn etkisinin gl olduu, ilenmi gda fiyatlarnda ise greli olarak

konjonktrel gelimelerin daha etkili olduu dikkat ekmektedir. Nitekim 2009

ylnda, ilenmemi gda fiyatlar arz ynl oklar nedeniyle yzde 19,35 orannda

art kaydederken, ilenmi gda fiyatlarndaki art, girdi ve ithalat fiyatlarndaki

gerilemeyle talep koullarndaki zayf grnm sonucunda, yzde 1,04 ile snrl

kalmtr.

lenmi ve ilenmemi gda fiyatlarnn son yllardaki geliimi incelendiinde,ilenmemi gda fiyatlarnn yllk enflasyonundaki dalgalanmalarn boyutunun

yksek olduu, ilenmi gda fiyatlarnn yllk art oranndaki oynakln ise daha

snrl olduu gzlenmektedir (Grafik 3.1.3). Nitekim, ilenmemi gda grubunda

2009 ylnda son be yln en dk nc eyrek deiim orannn ardndan,

drdnc eyrekte meyve-sebze ve et fiyatlarndaki ykseliler sonucunda son alt

yln en yksek fiyat art yaanmtr. Bu dorultuda, yl sonu tketici enflasyonu

Ekim Enflasyon Raporunda sunulan tahminin 1 puan yukarsnda gerekleirken,

sapmann tamam ilenmemi gda fiyatlarndan kaynaklanmtr. Dolaysyla, sz

konusu fiyatlarn seyri, tketim sepeti iindeki pay da gz nne alndnda,

nemli bir tahmin belirsizlii oluturmaktadr.

1

Bakaya, S., Grgr, T. ve F. n, (2008), Kresel Isnma, Kreselleme ve Gda Krizi - Trkiye'de lenmi Gda Fiyatlarzerine Ampirik Bir alma, Central Bank Review, 2 (2008) 1-32.


40/113



Hava koullarndaki deiimlerin meyve ve sebze gibi rnlerin arzndakideiimleri byk lde belirlemesi sebebiyle, ilenmemi gda fiyatlarnn bu

yaps gerei oynaklk sergilemesi beklenmektedir. Ancak, lkemizde ilgili

fiyatlardaki oynakln boyutunun dier lkelere kyasla belirgin bir lde yksek

olduu gzlenmektedir. Nitekim, 2006-2009 dneminde aylk enflasyon oranlar

zerinden AB-27 lkeleriyle2 yaplan karlatrmalara gre, Trkiyede aylk gda

fiyat deiimleri AB-27dekine oranla yaklak 4 kat daha fazla oynaktr.3

lenmemi gda fiyatlar iin bu fark 6 kata kadar kmaktadr ve Trkiye AB-27

lkelerinin tmnden daha yksek bir aylk ilenmemi gda fiyat deikenliine

sahiptir (Grafik 1). Bunun yannda, ilenmemi gda fiyatlarnn tketim sepeti

iindeki paynn da AB lkelerine kyasla yksek olmas nedeniyle, sz konusu

fiyatlarn tketici enflasyonuna yapt katk Trkiyede belirgin bir oynaklk

sergilemektedir.

Grafik 1. lenmemi Gda Aylk Enflasyon Oynakl: AB-27lkeleri ve Trkiye Karlatrmas*

(2006-2009 Dnemi, Standart Sapma)

Grafik 2. Akdeniz lkelerinde lenmemi Gda Aylk EnflasyonOynakl (2006-2009 Dnemi)

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0

Trkiye

Macaristan

Bulgaristan

GKRY

Malta

Letonya

Finlandiya

Polonya

Yunanistan

Slovenya

AB27

En Dk

En Yksek

-15

-10

-5

0

5

10

15

Trkiye

GKRY

Malta

Yunanistan

Slovenya

Fransa

spanya

talya

an

ar

apma

*Grafikte an

lan dnemde Trkiye ile birlikte AB-27 ierisinde en yksekoynakla sahip ilk dokuz lke sunulmaktadr.Kaynak: Eurostat, TCMB. Kaynak: Eurostat, TCMB.

2 AB-27 ile kyaslamaya gidilmesinin nedeni ABye yelik sreci erevesinde greli durum tespiti yapmak ve bu srete tmlkelerde fiyatlarn hesaplanmasnda benzer yntemler izlendii iin, fiyatlar zerinde hesaplama ynteminden kaynaklanabilecekolas oynaklk etkisini ortadan kaldrmaktr.3 Analizlerde oynaklk lt olarak standart sapma kullanlmtr. Bu tr oynaklk karlatrmalarnn ortalama enflasyon etkisinide ieren ekilde deiim katsays zerinden yaplmas daha salkl bir yaklamdr. Ancak, anlan dnemde ilenmemi gdafiyatlar aylk enflasyon ortalamalarnn belirgin olarak farkllamayp, sfra yakn deerler almas (aylk ilenmemi gda fiyat

deiimlerinin ounlukla negatif deerler alabilmesi, hatta baz lkelerde ortalamalarn negatif olmas) nedeniyle analizlerdedeiim katsays kullanlmamtr.


41/113


42/113



Bu erevede, yksek oynaklkta etkili olabilecek bir dier nedenin tketimtercihleri ve alkanlklar olduu dnlmektedir. lkemizde meyve, sebze ve et

gibi rnleri ilenmemi olarak tketme alkanlnn yaygn olmas, bu rnlere

ynelik talebin fiyat esnekliinin dier lkelere kyasla dk olmasna ve

dolaysyla rn arzndaki dalgalanmalarn greli olarak yksek fiyat deiimleri

oluturabilmesine imkn tanyabilmektedir.

zellikle meyve ve sebze gibi rnlerde, reticiden nihai tketiciye giden datmzincirlerinin uzunluu, her aamadaki fiyatlama davrannn birbirinden etkilenerek,

ekonomiye gelen oklarn enflasyon zerindeki yansmalarn

iddetlendirebilmektedir. Ayrca, ulatrma maliyetlerindeki oynaklk, sulama,

retim ve saklama teknolojilerindeki altyap eksiklikleri (ambalajlama tesisi, souk

hava deposu gibi)5, kaytdlk gibi yapsal sorunlarn varl da fiyatlardaki

oynakl artrmaktadr.6 Bu durum fiyat istikrarna giden yolda yapsal

dzenlemelerin nemine iaret etmektedir. Bu erevede, halihazrda uzun sredir

devam eden sebze ve meyve ticaretinin dzenlenmesi hakkndaki kanun

hazrlklarnn tamamlanmas ve uygulamada da hedeflenen amalara

ulalabilmesi byk nem arz etmektedir.

5 Trkiyede meyve ve sebze retim miktarnn yaklak yzde 24 gibi bir ksm tketim merkezlerine ulaamadan pazarlamasrecinde zayi olmaktadr (Sebze ve Meyve Ticaretinin Dzenlenmesi Hakknda Kanun Tasars (2009), Genel Gereke). Ayrca,altyap eksiklikleri nedeniyle, fiyatlardaki oynakl azaltabilecek tampon stok tutma imkan da azalmaktadr. Teknolojik olarakdaha ileri yntemlerin kullanlmas, arz oklarnn retimde oluturduu dalgalanmalar snrlandrmaktadr.6 retim tarafnda arz ynl oklarn etkisini yumuatacak nitelikte finansal gce sahip byk reticilerin olmamas, vadeli

ilemler borsasnn ilerlik kazanmamas, uzun dnemli kontratlarn eksiklii, perakende sektrnn ok sayda kk satcdanolumas dier yapsal sorunlar arasnda saylabilir.


43/113



Kutu

3.2

BAZ ETKLER ve 2010 YILI ENFLASYON GRNMNE

YANSIMALARI

2009 ylnda emtia fiyatlarnda yaanan dalgalanmalar ve zellikle yln ilkeyreinde toplam talepte gzlenen keskin daralma 2010 yl boyunca yllk

enflasyonun geliimini nemli lde ekillendirecektir. Baz etkisi olarak da

adlandrlabilecek bu gelimenin kamuoyu tarafndan doru anlalmas beklenti

ynetimi asndan nem tamaktadr. Bu erevede, bu kutuda baz etkisi

tanmlanmakta ve anlan etkinin 2010 ylnda yllk enflasyonun izleyecei seyre

ilikin rol basit bir rnek ile aklanmaktadr.

Teknik ve ktisadi Bir Terim Olarak Baz Etkisi: Belirli bir ay iin yllk enflasyon

hesaplanrken, sz konusu ay fiyat dzeyi ile ayn ayn bir yl nceki dzeyleri

karlatrlmaktadr.7 Bylelikle, bir nceki yl fiyat dzeyi baz alnm olur. Teknik

olarak, baz alnan yldaki aylk deiimin, cari yla ait yllk enflasyonun aylk

deiimindeki katks baz etkisi olarak tanmlanmaktadr.8 Baz etkisine ilikin arpc

bir rnek olarak, Austos 2005te ttn rnlerinde gzlenen yksek oranl artlarn

yllk tketici enflasyonu zerindeki yansmalar gsterilebilir. Meyve-sebze

fiyatlarndaki mevsimsel azallarla tketici fiyatlarnn geriledii bir dnem olan

Austos aynda, 2005 ylnda sz konusu artn etkisiyle aylk tketici fiyatlar yzde

0,85 gibi belirgin bir oranda ykselmitir. 2006 yl Austos aynda ise aylk bazda

fiyatlar yzde 0,44 orannda gerilemitir. Bylelikle, Austos 2006da yllk tketici

enflasyonu bir nceki aya kyasla 1,43 puan gerilemitir. Dolaysyla, yllkenflasyondaki bu azaln nemli bir ksm ttn rnleri kaynakl baz etkisiyle

aklanabilmektedir.

ktisadi anlamda ise baz etkisinden bahsederken baz dnemdeki fiyathareketlerinin ar veya genel ortalamalardan farkl olup olmamas nem

tamaktadr. Dolaysyla, yllk enflasyondaki deiimde baz etkisinden sz

edebilmek iin baz dnemdeki fiyat hareketlerinin genel eilimlerden farkllap

farkllamad yargsna ihtiya duyulmaktadr. Bu erevede, iktisadi olarak baz

etkisinin, baz aydaki fiyat gelimelerinin dsal etmenler (rn. ttn rnleri

fiyatlarnn artrlmas), beklenmeyen mevsimsel dalgalanmalar (rn. giyim

sektrnde indirim sezonunun erken almas) ile kayan mevsimsellik (rn. zel okul

fiyatlarnn yldan yla deien zamanlarda belirlenmesi) gibi faktrlerle ekillenmesi

sonucu olutuu sylenebilir.9

7Yllk enflasyon ( )100

12

12

=

t

tt

tp

pp formlyle hesaplanmaktadr. t yllk enflasyonu, tp t ayndaki fiyat

dzeyini simgelemektedir. ( ) ( )( ) 100lnln 12 = ttt pp formlyle ise yllk enflasyon yaklak olarakhesaplanabilmektedir.8Takip eden iki ay iin yllk enflasyon fark, ( ) ( )( ) ( ) ( )( )[ ] 100lnlnlnln 131211 = tttttt pppp denklemiyle ifade edilebilir. Buradaki ( ) ( )1312 lnln tt pp ifadesi, teknik olarak baz etkisini vermektedir.9Avrupa Merkez Bankas Ocak 2005 Aylk Blteni.


44/113


45/113



4. Arz ve Talep Gelimeleri

Yln nc eyreine ilikin milli gelir verileri, Ekim Enflasyon

Raporunda ortaya koyulan grnmle uyumlu seyretmitir. Anlan dnemde

mali tedbirlerin i talep zerindeki etkisi azalrken, d talepteki greli

iyilemeye ramen zayf seyir srmtr. Bu erevede, dnemlik byme

eilimi yavalayarak srm ve GSYH iki eyrek st ste art kaydetmitir.

Stok eritme sreci nc eyrekte olduka zayflasa da, toplam talep koullar

enflasyona d ynl katksn srdrmtr.

Gncel veriler iktisadi faaliyetin lml bir art eiliminde olduuna,ancak mali tedbirlerin uygulamadan tamamen kaldrlmasnn ardndan

bymenin son eyrekte de yavalamaya devam ettiine iaret etmektedir.

ktisadi faaliyetin yava fakat istikrarl bir toparlanma eilimine girmesi, henz

zayf olmakla birlikte i gc piyasasna da olumlu biimde yansmaktadr. D

talepteki zayf seyir sanayi sektr kanalyla ekonomi genelinde iktisadi

faaliyet ve istihdam snrlamaya devam etmektedir. Bu erevede, d talep

grnmnde kresel byme veya yeni ihracat pazarlar kaynakl belirgin bir

iyileme olmadan istihdam ve yurt ii talepte de gl bir toparlanma

beklenmemektedir. Kresel ekonomideki sorunlarn devam ediyor olmastoplam talep ve iktisadi faaliyetteki toparlanmann yava ve kademeli

gerekleecei ngrsn desteklemektedir. Kaynak kullanmndaki zayf

seyir dahilinde toplam talep koullarnn enflasyona d ynndeki desteini

orta vadede srdrecei tahmin edilmektedir.

4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep

Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan aklanan milli gelir

verilerine gre, GSYH 2009 yl nc eyreinde geen yln ayn dneminegre yzde 3,3 orannda gerilemitir (Grafik 4.1.1). Yln ilk yarsna ilikin

aa ynl gncellemeler ile birlikte dokuz aylk dnemde GSYH geen yln

ayn dnemine gre yzde 8,4 orannda d kaydetmitir.


46/113



Grafik 4.1.1. Dnemlertibaryla GSYH Yllk Byme Oran(Yzde)

Grafik 4.1.2. GSYH(Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Sabit Fiyatlaryla Milyar TL)

4.7

0.9

7.2

2.81.0

-6.5

-14.7

-7.9

-3.3

-20

-15

-10

-5

0

5

10

1 2 3 4 1 2 3

2007 2008 2008 2009

18

21

24

27

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: TK. Kaynak: TK, TCMB.

Mevsimsellikten arndrlm verilerle GSYH, dnemlik bazda yzde 2,3

orannda art gstermitir. Bylelikle iktisadi faaliyet, mali tedbirlerin etkisiyle

ikinci eyrekte sergiledii hzl ykseliin ardndan art eilimini yavalayarak

srdrmtr (Grafik 4.1.2). Harcamalar ynyle incelendiinde, stok

deiiminin dnemlik bymeye en byk katk yapan talep bileeni olduu,

zel kesim yatrmlarnn ise uzun bir aradan sonra ilk defa dnemlik bazda

artt grlmektedir. Aklanan veriler, vergi indirimlerinin kademeli biimde

geri alnmasyla birlikte zel tketim talebinin ikinci eyrekteki kayda deerykseliin ardndan daha zayf bir seyir izledii ynndeki gemi ngrleri

dorulamtr (Grafik 4.1.3). Vergi indirimlerine konu olmayan ve daha ok

cari dnem gelirine duyarl mal gruplarna ynelik tketim eilimi zayf seyrini

devam ettirmitir (Grafik 4.1.4).

Grafik 4.1.3. Harcama Ynnden Dnemlik Bymeye Katk (Yzde Puan)

Grafik 4.1.4. Yerleik ve Yerleik Olmayan Hanehalk Tketimi(Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Sabit Fiyatlaryla Milyar TL)

2,3

2,9

0,90,6

0,4

-0,3

-2,2-3

-2

-1

0

1

2

3

4

GSYH Stok hracat zel

Yatrm

Kamu

Harcama

zel

Tketim

thalat

11

12

13

14

15

16

17

18

19

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

9

10

11

12

13

14

Tketim Harcamalar ( sol eksen)

Mobilya, Ev Aletleri, Ev Bakm Hizmetleri ileUlatrma-Haberleme Hari Tketim Harcamalar

Kaynak: TK, TCMB. Kaynak: TK, TCMB.


47/113



Yurt ii talebe ilikin yakn dnem grnm deerlendirildiinde, vergi

indirimlerinin uygulamadan tamamen kaldrlmasyla birlikte tketim

talebindeki ana eilimin netletii grlmektedir. Tketim mallar retimi

Ekim-Kasm dneminde art eilimini yavalayarak srdrmtr. Tketim

mallar ithalatnda ise yataya yakn bir ana eilim gzlenmektedir (Grafik

4.1.5). Bu erevede tketim talebinin son eyrekte dnemlik bazda snrl bir

oranda artmas beklenmektedir (Grafik 4.1.6). Yatrm talebine ilikin retim ve

ithalat verileri ise, yatrmlarn son eyrekte toparlanmaya devam etmekle

birlikte gl byme dnemlerine kyasla dk dzeylerini koruduuna iaret

etmektedir (Grafik 4.1.7 ve 4.1.8).

Grafik 4.1.5. Tketim Mallar retim* ve thalat Miktar Endeksleri(Mevsimsellikten Arndrlm, 2005=100)

Grafik 4.1.6. zel Tketim Harcamalar(Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Sabit Fiyatlaryla Milyar TL)

100

105

110

115

120

125

130

135

140

145

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4**

2006 2007 2008 2009

100

102

104

106

108

110

112

114

thalat

thalat (di.ul.aralar hari)

retim (sa ek

TCMB Enflasyon Raporu 2010 I

Documents

Transcript of TCMB Enflasyon Raporu 2010 I