TCMB Enflasyon Raporu 2010 III

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2010 III

1/117

2010-III


2/117

indekiler

1. GENEL DEERLENDRME 1

1.1. Enflasyon Gelimeleri 2

1.2. Para Politikas Gelimeleri 4

1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm 5

1.4. Riskler ve Para Politikas 11

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 15

2.1. Kresel Byme 17

2.2. Emtia Fiyatlar 19

2.3. Kresel Enflasyon 20

2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri 21

2.5. Kresel Para Politikas Gelimeleri 24

3. ENFLASYON GELMELER 31

3.1. Enflasyon 31

3.2. Beklentiler 37

4. ARZ ve TALEP GELMELER 43

4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep 43

4.2. D Talep 47

4.3. Emek Piyasas 50

5. FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 63

5.1. Finansal Piyasalar 63

5.2. Finansal Araclk ve Krediler 72

6. KAMU MALYES 79

6.1. Bte Gelimeleri 80

6.2. Kamu Bor Stokundaki Gelimeler 84

7. ORTA VADEL NGRLER 93

7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 93

7.2. Orta Vadeli Grnm 977.3. Riskler ve Para Politikas 100

KUTULAR

Kutu 2.1.2010 Ylkinci eyreinde Gelimekte Olan Ekonomilerde Para Politikas Duruunun Belirleyicileri 28

Kutu 3.1. Enflasyonun Ana Eilimi 39

Kutu 4.1. ve D Piyasaya Ynelik Kapasite Kullanm Oranlar 53

Kutu 4.2. stihdam Koullarna likin Gzlemler 56

Kutu 4.3. Tarm Dstihdam ve retim Gelimeleri Asndan 2000-2001 ve 2008-2009 Krizlerinin Karlatrlmas 58

Kutu 6.1. Bte A ve Kamu Bor Stokundaki Gelimeler: Uluslararas Karlatrma 88

Kutu 7.1. Eyll 2008-Temmuz 2010 Dneminde Para Politikas 102


3/117

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2010-III 1

1. Genel Deerlendirme

Yln ikinci eyreinde kresel iktisadi faaliyet toparlanmaya devam

etmitir. Bununla birlikte, bu dnemde yaanan gelimeler kresel ekonomiye

ilikin krlganlklarn srdn teyid etmitir. Nitekim, baz Gney Avrupa

lkelerinin borlarnn srdrlebilirliine ilikin endielerin younlamas,

kresel risk itahnn dalgal ve aa ynl bir seyir izlemesine sebep olmutur.

Bu srete riskli varlklardan daha az riskli varlklara ynelme eilimi

gelimekte olan lkelerden portfy klarna yol aarken risk primlerinde art

gzlenmitir. Sz konusu dnemde zellikle Avrupa lkelerinin risk primi

gstergeleri yksek oranlarda artmasna ramen, bata Trkiye olmak zere birok gelimekte olan lkenin risk primi gstergelerindeki art snrl

kalmtr (Grafik 1.1).

Grafik 1.1. Gelimekte Olan lkelerin Risk Primi Gstergeleri

2008 Ylnn Austos Ayna Gre Blgelerin 5 Yllk

CDS Deiim Oranlar

(29.08.2008 deeri, 1 olarak alnmtr)

0,5

1,5

2,5

3,5

4,5

5,5

6,5

0808

1008

1208

0209

0409

0609

0809

1009

1209

0210

0410

0610

Trkiye

Latin Amerika

Asya

Avrupa

Kaynak: Bloomberg, TCMB.

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1007

0208

0608

1008

0209

0609

1009

0210

0610

EMBI+ Trkiye

EMBI+

Avrupada yaanan kamu mali grnm kaynakl gelimeler, kresel

iktisadi faaliyetteki toparlanmaya dair aa ynl risklerin ortadan

kalkmad

n

bir defa daha gstermitir. Bu durum, bata gelimi ekonomilerolmak zere birok lkede merkez bankalarnn aa ynl risklere vurgu

yapan bir para politikas duruunu benimsemelerine yol amtr. Bu kapsamda

gelimi lke merkez bankalar mevcut geniletici para politikas duruunun

uzunca bir sre korunacana vurgu yaparken, birok gelimekte olan lke

merkez bankas da benzer sylem deiikliklerine gitmitir. Btn bu

gelimelere paralel olarak, para politikalarnda normalleme srecinin

telenebilecei ynndeki beklentiler glenmitir (Grafik 1.2).


4/117


2 Enflasyon Raporu 2010-III

Grafik 1. 2. 2010 Yl Sonuna likin Politika Faizi Beklentileri (Yzde)

0

2

4

6

8

10

12

ABD

Japonya

Euro

in

Hindistan

Endonezya

Tayland

G.

Kore

Filipinler

Meksika

Peru

Kolombiya

Brezilya

Trkiye

Polonya

G.

Afrika

ekCum.

Macaristan

16 Mart 23 Temmuz

Asya / Pasi fi k Bl gesi Lati n Amer ika Bl gesi C EEM EA Blg esiG3 lkeleri

Kaynak: Bloomberg.

1.1. Enflasyon Gelimeleri

2010 ylnn ikinci eyreinde ortaya kan gelimeler, Trkiye

Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB)nn 2009 ylnn son eyreinden

itibaren enflasyonda gzlenen ykseliin geici olduu ynndeki

deerlendirmesini teyid etmitir. Nisan Enflasyon Raporunda toplam talep

koullarnn enflasyondaki d srecini destekledii belirtilmi,

enflasyondaki ykseliin daha ok gda, enerji ve ynetilen/ynlendirilen

fiyatlar gibi para politikasnn kontrol dnda kalan unsurlardaki gelimelere

atfedilebilecei ifade edilmiti. Nitekim, sz konusu olumsuz unsurlarn tersine

dnmesiyle birlikte yln ikinci eyreinde tketici fiyatlar yzde 0,33

orannda dm ve yllk enflasyon yzde 8,37 seviyesine gerilemitir.

Bylelikle, tketici fiyatlar endeks tarihinde eyreklik bazda ilk defa azal

kaydetmitir (Grafik 1.1.1).

Grafik 1.1.1. Gruplartibaryla TFE(kinci eyrek Yzde Deiim)

Grafik 1.1.2. Yllk TFE Enflasyonuna Katk

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Gda Enerj i Ttn ve

Altn

Temel

Mallar*

Hizmet TFE

2006-2008 Ortalama s

2009

2010

0

2

4

6

8

10

12

14

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

Gda ve Enerj i** Ttn ve Altn***

Hizmetler Temel Mallar*

*Temel Mal: Gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda kalan mallar.**Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.***Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn.Kaynak: TK, TCMB.


5/117



Yln ikinci eyreinde ilenmemi gda fiyatlarnn seyri enflasyon

gelimeleri zerinde belirleyici olmutur (Grafik 1.1.3 ve Grafik 1.1.4). Meyve

ve sebze fiyatlarnn yllk art hznda yln sonlarna doru gereklemesi

beklenen aa ynl hareket, piyasaya arz edilen rnlerin belirgin miktarda

artmasyla Nisan Enflasyon Raporunda ngrlenden daha nce ve daha

yksek bir oranda gereklemitir. Buna ek olarak, Nisan ay sonunda krmz

et ithalat yaplmasna ynelik dzenlemenin yrrle koyulmas da

ilenmemi gda fiyatlarnn ngrlenden daha gl yavalamasnda etkili

olan bir dier unsur olmutur.

Grafik 1.1.3. Gda Fiyatlar

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 1.1.4. Hayvansal Gda rnleri Fiyatlar

(Yllk Yzde Deiim)

3,2

8,2

-4

0

4

8

12

16

20

24

28

32

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

lenmi Gda

lenmemi Gda

29,9

28,0

18,7

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

lenmemi Et Fiyatlar

lenmi Et Fiyatlar

Peynir ve Dier St rnleri

Kaynak: TK, TCMB. Kaynak: TK, TCMB.

Yln ikinci eyreinde enflasyondaki olumlu grnm sadece gda

fiyatlar ile snrl kalmam, temel mal ve hizmet fiyatlarnn art hznda da

belirgin bir yavalama gzlenmitir. Mevsimsel etkilerden arndrlm veriler

bu dnemde gerek hizmet grubunda gerekse temel mal (gda, enerji, alkoll

iecekler ve ttn ile altn hari mallar) grubunda fiyat artlarnn ilk eyree

kyasla yavaladna iaret etmitir (Grafik 1.1.5 ve Grafik 1.1.6).

Grafik 1.1.5. Temel Mal Grubu Fiyatlar(Mevsimsellikten ve Vergi Etkisinden Arndrlm, 3 Aylk Ortalama Yzde

Deiim, Yllklandrlm)

Grafik 1.1.6. Hizmet Fiyatlar(Mevsimsellikten Arndrlm, 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim

Yllklandrlm)

-4

-2

0

2

4

6

8

10

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

Kira

Haberleme Hari Hizmet



6/117



1.2. Para Politikas Gelimeleri

2008 ylnn son eyreinden itibaren enflasyonda hzl bir dolacan ngren TCMB, iktisadi faaliyet zerinde oluabilecek tahribat

snrlamaya odaklanm, bu srete bir yandan ksa vadeli faiz oranlarn sratli

bir ekilde aa ekerken, dier yandan dengeleyici bir likidite politikas

izleyerek kredi piyasasndaki tkankl gidermeyi hedeflemitir. Bu erevede,

2008 ylnn Kasm aynda balayan bir yllk srete politika faizi 1.025 baz

puan indirilmitir (Kutu 7.1). Geen sre zarfnda kredi piyasasnda gzlenen

olumlu gelimeler ve iktisadi faaliyetteki toparlanma eilimini gz nne alan

Para Politikas Kurulu (Kurul), 2009 ylnn Aralk aynda politika faizindeki

indirim srecine son vermitir. 2009 ylnn son eyreinde ve 2010 ylnn ilk

eyreinde enflasyonda hzl bir ykseli gzlenmesine ramen Kurul, kresel

ekonomiye ilikin risklerin nemini koruduuna iaret etmi ve temel

(ekirdek) enflasyon gstergelerinin orta vadeli hedeflerle uyumlu seyrini

srdrdn vurgulayarak politika faizlerinin uzun sre dk dzeylerde

kalacan ifade etmitir.

Yln ikinci eyreinde enflasyonun yeniden de gemesi ve kresel

ekonomiye ilikin aa ynl risklerin belirginlemesi, Kurulun politika

faizlerinde artrm srecine geilmesinde acele edilmemesi ynndeki duruunu

dorulamtr. Bu gelimeler dorultusunda Kurul, politika faiz oranlarnn bir

sre daha mevcut dzeylerde tutulmas ve uzun sre dk dzeylerde

seyretmesi gerekebilecei ynndeki duruunu teyid etmitir. Btn bu

gelimelerin sonucunda, politika faizine ilikin piyasa beklentileri aa ynde

gncellenmitir (Grafik 1.2.1).

Grafik 1.2.1. Politika Faizi Beklentilerindeki Deiim

2010 Yl Sonuna Kadar Beklenen Faiz Artrm

Miktar (ortalama, baz puan)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1209

0110

0210

0310

0410

0510

0610

0710

Kaynak: Reuters, TCMB.

Gelecek 12 Ay Sonundaki Yllk Basit Faiz Oran

Beklentisi*

7,20

7,40

7,60

7,80

8,00

8,20

8,40

8,60

8,80

9,00

Nisan Mays Haziran Temmuz

* TCMB Beklenti Anketi 2. dnem verileri.


7/117



1.3. Enflasyon ve Para Politikasnn Grnm

Parasal ve Finansal Koullar

Yln ikinci eyreinde risk priminde gzlenen arta ramen, gerek

enflasyondaki d gerekse politika faizlerinin uzun sre dk dzeylerde

kalacana ilikin beklentilerin glenmesi ile piyasa faizleri aa ynl

seyrini srdrm ve getiri erisi yataylamtr (Grafik 1.3.1).

Grafik 1.3.1. Piyasa Faizlerinin Vade Yaps

Getiri Erisi*

7

8

9

10

0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4Vade

Getiri

08.04.2010

08.07.2010

Uzun ve Ksa Vadeli Faiz Fark**

0,5

1

1,5

2

2,5

3

0409

0609

0809

1009

1209

0210

0410

0610

2009 Yl Temmuz

Enflasyon Raporu'nun

Yaymlanmas

* MKB Tahvil ve Bono Piyasasndaki tahvillerin bileik getirileri kullanlarak, Extended Nelson-Siegel (ENS) yntemiyle oluturulmutur.**ENS yntemiyle oluturulan getiri erisinin 4 yllk ve 6 aylk vadelerdeki faizlerinin fark, 5 gnlk hareketli ortalama.Kaynak: MKB, TCMB.

Bu dnemde kredi faizleri de dk seviyelerini korurken kredi arzndaki

sklk azalmaya devam etmi, bu gelimeler dorultusunda kredilerdeki art

hzlanmtr. Gerek ticari krediler gerekse tketici kredilerindeki canlanma

eiliminin devam etmesi kredi koullarnn iktisadi faaliyetteki toparlanmay

destekler konumda olduuna iaret etmektedir. Bu erevede, tahminler

gncellenirken, bir nceki dnemde de ngrld gibi, finansal skln

giderek ortadan kalkt bir grnm esas alnmtr.

Kresel ekonomiye ilikin artan belirsizliklere ramen, bankaclk

sisteminin salam yaps kredilerdeki toparlanmann devam iin elverili bir

ortam sunmaktadr. Bu dorultuda, kamu maliyesindeki duruun yurt ii fonlar

zerinde bask oluturmad varsaym altnda, ksa vadede kredi hacmindeki

genilemenin srecei tahmin edilmektedir. Bununla birlikte kresel finans

piyasalarndaki sorunlarn devam etmesi, orta vadede d finansmana ve

dolaysyla kredi arzna ilikin aa ynl risk oluturmaktadr. Ayrca, isizlik

oranlarnn yksek seviyelerde seyretmesi de nmzdeki dnemde kredi

talebini snrlayabilecek bir dier unsur olarak ortaya kmaktadr.


8/117



Toplam Talep Grnm

Yln birinci eyreine ilikin aklanan Gayr Safi Yurt i Hasla(GSYH) verileri, Nisan Enflasyon Raporunda sz konusu dnem iin iktisadi

faaliyete ilikin ortaya koyulan grnm byk lde teyid etmitir. Bu

dnemde, kresel bymenin zayf seyri d talebe ynelik sektrlerde iktisadi

faaliyet ve istihdam snrlamaya devam ederken, kamu harcamalarnn

bymeye verdii katk byk lde azalmtr. zel kesim talebindeki

toparlanma ise ngrlere paralel olarak istikrar kazanmtr.

Tketim ve yatrm talebine ilikin gstergeler, yln ikinci eyreinde

toplam nihai yurt ii talebin toparlanmaya devam ettiine iaret etmektedir. gc piyasasndaki istikrarl iyileme eiliminin yan sra kredi faiz oranlarnn

dk seviyelerini korumas tketim talebindeki art desteklemektedir.

Yatrmlar ise yln ilk yarsnda gzlenen toparlanmaya ramen kriz ncesi

dneme kyasla olduka dk seviyelerde seyretmektedir.Mays ayndan itibaren euro blgesinde ne kan mali sorunlarn

yaratt belirsizlik ortam ve euroda gzlenen keskin deer kayplar yln

ikinci eyreinde d talebin Nisan Enflasyon Raporundaki grnme kyasla

daha zayf bir seyir izlemesine neden olmutur. Bu balamda, orta vadelitahminlerimiz iin balang noktas olan kt a tahminleri ikinci eyrek

itibaryla snrl miktarda aa ynl gncellenmitir.

D talepteki zayf seyir sanayi istihdamndaki toparlanmay snrlam

olmakla beraber, inaat ve hizmet sektrlerindeki istikrarl artlarn desteiyle

son bir yl iinde tarm d istihdamda belirgin bir art gzlenmitir. nc

gstergeler tarm d istihdamdaki toparlanmann yavalayarak da olsa

sreceine iaret etmektedir. Bununla birlikte, isizlik oranlarnn uzun bir sre

kriz ncesine kyasla yksek seviyelerde seyretmesi beklenmekte, dolaysylanmzdeki dnemde birim igc maliyetleri zerinde belirgin bir bask

hissedilmeyecei tahmin edilmektedir.

Kresel ekonominin byme oranna ilikin tahminlerde Nisan ayna

kyasla nemli bir deiiklik olmamtr. Bununla birlikte, Mays ayndan

itibaren Yunanistan, Portekiz ve spanya ekonomilerinden kaynaklanan

sorunlarn giderek tm euro blgesi finansal sistemine sirayet etmesiyle ortaya

kan olumsuz grnm sonrasnda en byk d ticaret ortamz olan euro

blgesine ilikin tahminler snrl miktarda aa ekilmitir. Bu dorultuda


9/117



TCMB bnyesinde oluturulan ihracat arlkl kresel iktisadi faaliyet endeksi

Nisan ayna kyasla daha zayf bir d talep grnmne iaret etmitir (Grafik

1.3.2).

Grafik 1.3.2. hracat Arlkl Kresel ktisadi Faaliyet *(Yllk Yzde Deiim)

-6

-5

-4-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2007 2008 2009 2010 2011

Nisan ER

Temmuz ER

* Yntem iin baknz: Enflasyon Raporu 2010-II, Kutu 2.1 Trkiye iin D Talep Gstergesi.Kaynak: TCMB, Bloomberg, Consensus Forecasts Nisan ve Temmuz 2010 Bltenleri.

D talep grnm deerlendirilirken, ihracat yaptmz lkelerin

bymesi kadar bymelerinin kompozisyonu da nem tamaktadr. Son

aklanan Consensus Forecasts Blteninde yer alan euro blgesi 2011 byme

tahminlerinde kompozisyonun byk lde deitii gze arpmaktadr. Zayfiktisadi faaliyet ve mali piyasalarda yaanan skntlar nedeniyle euronun dier

para birimleri karsnda deer kaybetmesiyle birlikte Avrupa lkelerinde zel

tketim ve yatrm tahminlerinin aa ynl gncellenmesi, lkemizin d talep

grnmn olumsuz etkileme potansiyeli tayan bir unsur olarak ne

kmaktadr (Tablo 1.3.1). Dier bir ifadeyle, euro blgesi byme tahmininde

belirgin bir bozulma olmasa da, sz konusu bymenin kompozisyonundaki

deiim lkemiz asndan bir nceki Enflasyon Raporu dnemine kyasla daha

zayf bir d talep grnmne iaret etmektedir.

Tablo 1.3.1. Euro Blgesine likin 2011 Byme Tahminlerinde Gncelleme(Yzde)

Anket Dnemi Bymezel

TketimKamu

Tketimi Yatrm hracat thalat

Nisan 2010 1,5 1,0 1,1 2,6 4,9 4,8

Temmuz 2010 1,4 0,7 0,5 2,1 5,3 4,4Kaynak: Consensus Forecasts Nisan 2010 ve Temmuz 2010 Blt enleri.

Bu deerlendirmeler dorultusunda, tahminler retilirken d talep

koullarnn bir nceki Rapor dnemine kyasla daha zayf bir grnm

izledii, i talebin ise ngrld ekilde toparlanma eilimini srdrd,

kaynak kullanmnn halen dk seviyelerde kald ve dolaysyla toplam


10/117


11/117



Nisan Enflasyon Raporunda gda grubunda yllk fiyat artorannn 2010 ylnda yzde 9, 2011 ve 2012 yllar iin ise yzde

7 olarak gerekleecei bir ereve esas alnmt. Geen sre

zarfnda beklenenden olumlu bir seyir izleyen ilenmemi gda

fiyatlar gz nne alnarak, gda fiyatlarnn yllk art oranna

ilikin varsaym 2010 yl iin yzde 7,5 dzeyine indirilmitir.

Sz konusu deiikliin yl sonu enflasyon tahminleri zerindeki

aa ynl etkisi yaklak 0,4 puan olmutur. 2011 ve 2012

yllarna ilikin gda enflasyonu varsaym ise yzde 7 olarak

korunmutur.

Kresel byme grnmne ilikin aa ynl risklerin arlkkazanmasyla, yln ikinci eyreinde petrol fiyatlar Nisan

Enflasyon Raporu varsaymlarnn altnda seyretmitir. Bu

gelimelerin yansmas olarak ham petrol fiyat varsaym 2010

yl iin 85 ABD dolarndan 80 ABD dolarna, 2011 yl iin de

90 ABD dolarndan 85 ABD dolarna indirilmitir. 2012 yl iin

ise ham petrol fiyat varsaym 90 ABD dolar olarak

korunmutur. Bu gncellemelerin 2010 yl sonu enflasyon

tahmini zerindeki etkisi yakla

k 0,2 puan azalt

c

yndeolmutur.

Yln ikinci eyreinde temel mal ve hizmet fiyatlarnn arthznda (enflasyonun ana eiliminde) ngrlenin de tesinde

bir yavalama olmutur. Bu gelime yl sonu enflasyon

tahminimizi 0,2 puan drc ynde etki yapmtr.

D talep grnmndeki aa ynl gncelleme nedeniyletoplam talep koullarnn enflasyona d ynnde yapt

katknn bir nceki Rapor dnemine gre snrl da olsa artt

bir ereve esas alnmtr. Bu deiiklik 2010 yl sonu

enflasyon tahminlerini 0,1 puan aa ekmitir.

zetle, gda ve petrol fiyat varsaymlarndaki aa ynl gncellemeler

ile temel enflasyon gstergelerinde yakn dnemde gzlenen yavalamaya bal

olarak 2010 yl sonu enflasyon tahmininin orta noktas bir nceki Rapor

dnemine kyasla 0,9 puan aa ekilmitir.


12/117


13/117



sonras iin enflasyon tahminlerinde nemli bir deiiklik yaplmamtr

(Grafik 1.3.4-B).

Enflasyonun ana eiliminin orta vadeli hedeflerle uyumlu ve istikrarl bir

seyir izlemeye devam edecei ngrlse de, Grafik 1.3.3te grld gibi,

ilenmemi gda fiyatlarnda son bir yl iinde gzlenen yksek oynaklk ve

2010 ylnn bandaki vergi ayarlamalar nedeniyle, 2011 ylnn ortalarna

kadar enflasyonun seyrinde baz etkilerinin belirleyici olaca ngrlmektedir.

Bu erevede, kamuoyunun enflasyon gelimelerini daha salklyorumlamasna katkda bulunmak amacyla, Raporun son blmnde

nmzdeki dnemde enflasyonun seyri asndan nemli olabilecek baz

etkileri ayrntl olarak anlatlmaktadr.

Enflasyon grnmne ilikin aklanacak her trl yeni verinin ve

haberin para politikas duruunun deitirilmesine neden olabilecei

vurgulanmaldr. Dolaysyla, enflasyon tahminleri oluturulurken para

politikasnn grnmne ilikin ifade edilen varsaymlar, TCMB tarafndan

verilmi bir taahht olarak alglanmamaldr.

1.4. Riskler ve Para Politikas

Kresel iktisadi faaliyetin toparlanma hz nmzdeki dnemde gerek

d talep gerekse emtia fiyatlar kanalyla enflasyon ve para politikasnn

grnm asndan belirleyici olmaya devam edecektir. Bu balamda, baz

senaryoda 2011 yl iinde gerekletirilmesi ngrlen parasal sklatrmann

zamanlamas ve miktar da iktisadi faaliyetin seyrine bal olarak

deiebilecektir.

Grafik 1.3.4. Nisan 2010 Enflasyon Raporu ve Temmuz 2010 Enflasyon Raporu Tahminlerinin Karlatrmas

A. kt A Tahmini B. Enflasyon Tahmini

-5

-4

-3

-2

-1

0

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1

2010 2011 2012 2013

Nisan 2010

Temmuz 2010

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1

2009 2010 2011 2012 2013

Nisan 2010

Temmuz 2010

Gerekle me

Kaynak: TCMB. Kaynak: TK,TCMB.


14/117



Son dnemde euro blgesinde birok lkenin kamu borcunun

srdrlebilirliine ilikin kayglarn artmas ve lke risklerinin finansal

sisteme yansmaya balamas, finans piyasalarnda yeni bir alkantya yol

aarak kresel iktisadi faaliyete ilikin aa ynl riskleri yeniden gndeme

getirmitir. Bunun yan sra, gelimi lkelerde kredi, gayrimenkul ve emek

piyasalarndaki sorunlarn devam etmesi ve kresel bymenin belirgin olarak

yavalamas halinde kullanlabilecek politika seeneklerinin giderek azalmas,

kresel ekonominin toparlanma hzna ilikin aa ynl risklerin bir sre daha

canl kalabileceine iaret etmektedir. nmzdeki dnemde kresel

ekonominin ngrlenden daha uzun sreli bir yava byme dnemine

girmesi ve bu durumun yurt ii iktisadi faaliyetteki toparlanmay

belirgin olarakgeciktirmesi halinde baz senaryoda ngrlen parasal sklatrma 2011 ylnn

sonlarna ertelenebilecektir. Kresel ekonomideki sorunlarn daha da

derinlemesi ve yurt ii iktisadi faaliyetin durgunluk srecine girmesi halinde

ise politika faizlerinde yeni bir indirim sreci sz konusu olabilecektir. Dier

yandan, kresel iktisadi faaliyette beklenenden daha hzl bir toparlanma olmas

durumunda parasal sklatrma 2011 ylnn daha erken bir dneminde

gndeme gelebilecektir.

D

talebe ilikin aa

ynl riskler belirginlemekle birlikte i talepgcn korumaktadr. Kresel ekonomiye ilikin sorunlar gven ve finansman

kanalyla i talebi yavalatma potansiyeli tasa da, dengeleyici para

politikasnn gecikmeli etkileri ve istihdam piyasasnda sregelen iyileme i

talepteki canlanmay desteklemektedir. Dier yandan kriz sonras lkemizin

greli riskliliindeki d gz nne alndnda, nmzdeki dnemde

sermaye girilerinin artma olasl i talepteki canlanmann d talebe kyasla

daha hzl olmasn destekleyebilecek bir dier unsur olarak ne kmaktadr.

nmzdeki dnemde i talep ile d talebin toparlanma hzlarndaki

ayrmann devam etmesi halinde, para politikas oluturulurken zorunlukarlklar ve likidite ynetimi gibi alternatif aralarn daha etkin olarak

kullanlmas gerekecektir. Bu erevede, bymenin kompozisyonunda gl

i talep-zayf d talep bileiminin ngrld ekilde srmesi ve bu durumun

nmzdeki dnemde hzl kredi genilemesi ve cari dengedeki bozulma ile bir

arada ortaya karak finansal istikrara ilikin kayglar gndeme getirmesi

halinde TCMB, baz senaryoda 2010 ylnn sonuna kadar tamamlamay

ngrd k stratejisi kapsamndaki dzenlemeleri ne ekebilecektir.


15/117



TCMB, para politikas stratejisini olutururken maliye politikasna ilikin

gelimeleri yakndan takip etmeye devam edecektir. 2009 ylnn ikinci

yarsndan itibaren iktisadi faaliyetteki canlanmann OVPde ngrlenden

daha gl olmas, bte gelirlerinin tahmin edilenin belirgin olarak zerinde

gereklemesini salamaktadr. Konjonktrel etkilerle ortaya kan bu alann

arlkl olarak kamu borcunun azaltlmasnda kullanlmas, gerek toplam talep

ynetimini etkinletirmesi gerekse dolayl vergilerdeki art gereksinimini

azaltmas bakmndan TCMBnin dengeleyici politika izleme esnekliini

artracaktr. Bu erevede, bata mali kuraln yasalamas ve uygulanmaya

balamas olmak zere mali disiplinin kurumsal ve yapsal iyiletirmeler

yoluyla salanmas

halinde, tahmin ufku boyunca politika faizinin tek hanedekalmasnn mmkn olduu dnlmektedir.

2008 ylnn son eyreinden itibaren fiyat istikrar temel amac ile

elimeden kresel krizin yurt ii iktisadi faaliyet zerindeki olumsuz etkisini

snrlamaya odaklanan TCMB, bu konuda zerine deni byk lde

yapmtr. nmzdeki dnemde para politikas fiyat istikrarnn kalc olarak

tesis edilebilmesine odaklanmaya devam edecektir. Orta vadede mali disiplinin

srdrleceine dair taahhtlerin yerine getirilmesi ve yapsal reform srecinin

glendirilmesi, lkemizin kredi riskindeki greli iyilemeye katk

da bulunarakmakroekonomik istikrar ve fiyat istikrarn destekleyecektir. Bu erevede,

OVPnin ve Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin gerektirdii

yapsal dzenlemelerin hayata geirilmesi konusunda atlacak admlar byk

nem tamaktadr.


16/117




17/117



2.UluslararasEkonomikGelimeler

2010 ylnn ikinci eyreinde kresel iktisadi faaliyetteki toparlanma

devam etmitir. Bununla birlikte, son dnemde zellikle Avrupa

ekonomilerinde yaanan olumsuz gelimeler toparlanmann krlganln

artrrken kresel iktisadi grnmle ilgili aa ynl risklerin nemli derecede

artt algsn glendirmitir.

Kresel byme dinamikleri incelendiinde, gelimi ve gelimekte olan

lkeler arasndaki ayrmann belirginletii ve blgesel lke gruplar

arasndaki byme performanslarnn farkllat grlmektedir. Gelimilkeler arasnda ABD ile Japonya greli olarak ll bir biimde byrken,

Avrupadaki iktisadi faaliyet daha zayf bir eilim gstermitir. Gelimekte

olan lkelere bakldnda, Dou Avrupa lkelerinin euro blgesindeki

gelimelerden olumsuz bir ekilde etkilendii, te yandan inin, kresel

bymeyi destekleyen lkelerin banda yer almaya devam ettii

grlmektedir.

Byme dinamiklerindeki ayrmalara paralel olarak, lke gruplarnn

para ve maliye politikalarndaki farkllamalar da belirginlemitir. Kresel byme grnmne ilikin kayglardan dolay, ABD ve Avrupa merkez

bankalarnn yakn dnemde faiz artrmna gitmeyeceklerine dair alglama

glenmitir. Bununla birlikte, giderek artan enflasyon basklarna kar baz

lkelerin para politikalarn aamal bir ekilde sklatrd gzlenmektedir.

rnein, Avustralya ve Norveten sonra, getiimiz eyrekte Kanada ve Yeni

Zelanda da politika faizlerini artrmlardr. Gelimekte olan lkeler arasnda

ise Brezilya, ili ve Peru son aylarda parasal sklatrmaya giden lkelerdir

(Kutu 2.1). Emtia fiyatlarnda gzlenen toparlanma ve ticaret ortaklarnn

yksek byme performanslar bu lkeleri dierlerinden ayrtran temelnedenler olmutur.

Son aylk dnemde, zellikle gelimi lkelerin mali durular nemli

lde farkllamtr. ABD bata olmak zere, baz lkelerde mali destek

paketlerinin erken geri ekilmesinin bymeyi engelleyebileceinden endie

duyulmaktadr. Dier yandan, Almanya bata olmak zere bir ok Avrupa

lkesinde oluan yaygn kanaat ise mali destein devam etmesinin kamu bor

srdrlebilirliine dair kayglar artraca ve dolaysyla finansal

istikrarszln artmasna yol aacadr.


18/117



Mali politikalarn getiimiz aylarda ne kmasnn temel nedeni baz

Avrupa lkelerinin borlarn evirmekte ne lde baarl olacaklar

ynndeki endielerdir. lke risklerinin finansal sisteme yansmaya balamas

sz konusu kayglarn daha da derinlemesine neden olmutur. rnein,

Avrupann drdnc byk ekonomisi olan spanyann bankaclk kesimi

zerindeki fonlama basklar giderek artmtr. Bu srete finansal sorunlar

zellikle bankalar kanalyla dier lkelere yaylmaya balam ve bu sorunlarn

nemli bir yansmas olarak euro dier para birimlerine kar nemli lde

deer yitirmitir.

Son dnemde Yunanistandaki bor krizi ile balay p bir ok lkeye

yaylan finansal alkantlarn nedeni incelendiinde iki temel unsur gze

apmaktadr: lk olarak Yunanistan, Portekiz ve spanya hkmetleri tarafndan

ihra edilen tahvilleri alm olan baz Avrupa bankalarnn nemli risklere

maruz kaldklar gzlenmektedir. Nitekim, Uluslararas demeler Bankas

(Bank for International SettlementsBIS) verilerine gre 2009 yl sonu

itibaryla, Almanya, Belika, Fransa, Hollanda ve talyann bankaclk

kesimlerinin dolamdaki Yunan devlet tahvillerinin yzde 17sini

bilanolarnda bulundurduklar grlmektedir.1 kinci olarak ise, yeni bir

finansal krizin ortaya

kmas

durumunda kullan

labilecek politikaseeneklerinin tkenmi olduu grlmektedir. yle ki, balca gelimi

ekonomilerin faizleri ok dk seviyelerde seyretmekte ve merkez

bankalarnn bilanolar nemli lde genilemi bulunmaktadr (Kutu 6.1).

Dier taraftan, bir ok lkede bte aklarnn ve bor stoklarnn geldii

yksek seviyeler finansal zorluklarn temel kaynaklarn oluturmakta,

dolaysyla yeni politika tedbirlerine imkan tanyacak yeterli mali alan

bulunmamaktadr.

Sonu olarak y

l

n ikinci eyrei, kresel ekonomiye ilikinkrlganlklarn yeniden gndeme geldii ve aa ynl risklerin belirginletii

bir dnem olmutur. ABD emlak sektrnde beklenen istikrarn henz

yakalanamam olmas zellikle ticari gayrimenkul varlklarna ilikin risklere

maruz kalan bankalar zerinde bir bask unsuru olmaya devam etmektedir.

Ayrca, euro blgesi ve ABDdeki kredi arzyla ilgili skklk greli olarak

yatm olsa da, kredi talebinin halen zayf bir seyir izledii grlmektedir.

1BIS (Bank for International Settlements), 80th Annual Report (Basel, 28 June 2010).


19/117



Bunlara ek olarak, gelimi lkelerdeki isizlik sorununun devam etmesi,

byme grnmn olumsuz etkileyecek unsurlar arasnda bulunmaktadr.

Gelimi lkelerin byme grnmndeki zayflama, bu lkelerde

deflasyon endielerini canl tutarken emtia fiyatlarndaki artlar da

snrlamaktadr. Bununla birlikte, zellikle yksek oynaklk arz eden gda ve

enerji fiyatlar, maliyetler zerinde risk unsuru tekil etmektedir.

2.1. Kresel Byme

2010 ylnn ilk eyreinde gerekleen yllk byme rakamlarna gre,

in ve Hindistann nclndeki gelimekte olan lkelerin gelimi lkeleregre daha hzl bymeyi srdrdkleri grlmektedir (Grafik 2.1.1). Anlan

dnemde, derinleen finansal skntlarn da katksyla, euro blgesi lkelerinin

byme grnm dier gelimi lkelere gre daha zayf seyretmi ve

gelimi lkeler byme orann aa ekmitir.

lkelerin gayri safi yurt ii haslalarnn dnya toplamndaki paylar

kullanlarak elde edilen kresel byme oran, Trkiye ihracat iindeki paylar

ile arlklandrlm kresel byme oran ile karlatrldnda, ihracat

arlkl byme orannn greli olarak daha yava bir toparlanmaya iaret ettiigzlenmektedir. Bu durum euro blgesi lkelerinin Trkiye ihracat iinde

olduka yksek bir paya sahip olmasndan kaynaklanmaktadr.

Gelimi lkeler byme bakmndan bir toparlanma srecinden

geerken, benzer gelimenin emek piyasalarnda henz gereklemedii

grlmektedir. Nitekim, May

s ay

itibar

yla euro blgesi isizlik oran

Grafik 2.1.1. Toplulatrlm Byme Oranlar(Yzde)

Grafik 2.1.2. Gelimi lkelersizlik Oranlar(Yzde)

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

0397

0399

0301

0303

0305

0307

0309

G (GSYH Arlkl)

GO (GSYH Arlkl)

Kresel (hracat Arlkl)

Kresel (GSYH Arlkl)

3

5

7

9

11

0100

0102

0104

0106

0108

0110

ABD Euro Blgesi

Kaynak: Bloomberg, TCMB. Kaynak: Bloomberg.


20/117



deimeyerek yzde 10 seviyesinde seyretmeye devam etmitir (Grafik 2.1.2).

ABDde ise, daha ok igcne katlm orannn dmesi nedeniyle isizlik

orannn Haziran aynda 0,2 puan derek yzde 9,5 olarak gereklemesi bu

piyasada toparlanmann olduunu sylemek iin yeterli grlmemektedir. Bu

durum sz konusu ekonomilerdeki toparlanma srecinin srdrlebilirlii

asndan risk oluturmaya devam etmektedir.

Grafik 2.1.3. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerSanayi retim Endeksi

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 2.1.4. JP Morgan Kresel PMI Endeksleri

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

0101

0102

0103

0104

0105

0106

0107

0108

0109

0110

G

GO

30

35

40

45

50

55

60

65

0105

0106

0107

0108

0109

0110

malat Sanayi

Hizmetler

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.

Gerek gelimi gerekse gelimekte olan lkelerin sanayi retim

endekslerinde gzlenen toparlanma eilimi Mays aynda yavalayarak da olsa

devam etmitir (Grafik 2.1.3). Benzer ekilde, JP Morgan Global PMI

endeksleri, 2010 ylnn ikinci eyreinde 50 olan ntr seviyenin zerinde

seyretmeye devam etmelerine ramen, snrl d eilimine girmilerdir

(Grafik 2.1.4).

Tablo 2.1.1. Byme Tahminleri(Yllk Yzde Deiim)

2010 Nisan Temmuz

Consensus Economics

Dnya 3,2 3,5ABD 3,2 3,1Euro Blgesi 1,2 1,1Dou Avrupa 3,3 3,9Latin Amerika 4,0 4,9Asya Pasifik 5,7 6,3

Kaynak: Consensus Forecasts.

Temmuz ay itibaryla oluan 2010 yl kresel byme tahminleri Nisan

Enflasyon Raporu dnemi ile kyaslandnda yukar ynl bir gncellenme

gzlenmektedir (Tablo 2.1.1). Euro blgesi byme tahminleri ise bata

Yunanistan olmak zere evre lkelerden kaynaklanan skntlar ve buna bal

olarak beklentilerde meydana gelen bozulma nedeniyle, aa ynl


21/117



gncellenmitir. Dou Avrupa blgesinin, euro blgesi ile olan kuvvetli balar

nedeniyle, 2010 ylnda Asya Pasifik blgesine oranla ok daha yava

bymesi beklenmektedir. Bu deerlendirmeler dorultusunda, Rapor'un son

blmndeki tahminler retilirken d talep koullarnn bir nceki Rapor

dnemine kyasla snrl da olsa daha zayf bir grnm izledii bir ereve

esas alnmtr.

2.2. Emtia Fiyatlar

Kresel byme beklentileri emtia fiyatlarn etkileyen en nemli unsur

olmaya devam etmektedir. Emtia fiyatlar ikinci eyrein balarnda yln en

yksek seviyelerine ularken, euro blgesinde yaanan problemler ve inekonomisine ilikin glenen yavalama beklentilerine bal olarak zellikle

petrol ve metal fiyatlarnda belirgin dler gereklemitir (Grafik 2.2.1 ve

Grafik 2.2.2). Bu gelimelere bal olarak vadeli fiyatlar da aa ynl hareket

etmitir. Tarm rnleri ise greli olarak daha yatay bir seyir izlemitir.

Amerikan Tarm Bakanlnn aklad 2010-2011 dnemi arz-talep

tahminleri de genel olarak fiyatlara aa ynl etkide bulunmutur.

Grafik 2.2.1. S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksleri* Grafik 2.2.2. Ham Petrol (Brent) Fiyatlar

(ABD Dolar/Varil)

0

50

100

150

200

250

300

0107

0707

0108

0708

0109

0709

0110

0710

Genel Enerji

Metal Deerli MetalTarm

20

40

60

80

100

120

140

160

0106

0107

0108

0109

0110

0111

0112

Gerekleen

1-15 Nisan

1-8 Temmuz

Kaynak: Goldman Sachs.

*Ocak 2007 ortalamas 100 olarak alnmtr. Kaynak: Bloomberg.

nmzdeki dnemde, metal ve petrol fiyatlarnda bir miktar toparlanma

beklense de kresel bymeye dair belirsizlikler fiyatlar zerindeki yukar

ynl riskleri snrlamaktadr. Kukusuz, petrol ve metal fiyatlarnn seyri

asndan gelimekte olan lkelerin byme performanslar da nemli olacaktr.

Tarm rnlerinde ise nmzdeki sezon boyunca stok miktarlarnn yksek


22/117



olmas beklenmektedir. Dolaysyla, arz ynl ani bir deiim olmad srece

tarm fiyatlarnda nemli artlarn gereklemesi olas grlmemektedir.

Bu erevede Raporun son blmnde yer alan tahminler gncellenirken

petrol fiyatlarna dair varsaymlar bir nceki Rapora kyasla aa ekilirken,

emtia ve dolaysyla ithalat fiyatlarnda tahmin ufku boyunca snrl artlarn

gerekletii bir grnm esas alnmtr.

2.3. Kresel Enflasyon

Yln ikinci eyreinde tketici fiyatlarndaki yllk art gerek gelimi

gerekse gelimekte olan lkelerde yatay bir seyir izlerken, iki lke grubuekirdek enflasyonlar arasnda gzlenen ayrma devam etmitir. Gelimi

lkelerde yllk ekirdek TFE enflasyonu yzde 0,7 seviyesine gerileyerek

deflasyon endielerini glendirirken, gelimekte olan lkelerde (zellikle Asya

blgesinde belirgin olmak zere) yzde 3,1 seviyesine kmtr. Bylece, iki

lke grubu arasnda 2009 yl Eyll aynda 0,9 puana kadar gerileyen fark,

Mays ay itibaryla 2,4 puana ykselmitir (Grafik 2.3.1 ve Grafik 2.3.2).

Grafik 2.3.1. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerTketici Fiyat Enflasyonu

(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 2.3.2. Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerekirdek Tketici Fiyat Enflasyonu

(Yllk Yzde De

iim

)

-2

-1

0

1

2

3

4

5

0107

0707

0108

0708

0109

0709

0110

0

1

2

3

4

5

6

7

8

G

GO (sa eksen)

0

1

2

3

4

5

0107

0707

0108

0708

0109

0709

0110

G

GO

Kaynak: Bloomberg, TCMB. Kaynak: Bloomberg, Datastream, TCMB.

Consensus Forecasts verileri, gelimi lkelerde enflasyon beklentilerinin

enflasyon hedeflerine yakn seviyelerde seyrettiine iaret etmektedir.

Gelimekte olan lkelerde ise enflasyon beklentileri, euro blgesindeki

sorunlar takiben Dou Avrupa blgesinde aa ynl gncellenirken, hzl

byme eilimi sergileyen Asya-Pasifik ve Latin Amerika blgelerinde yukar

ynl gncellenmitir (Tablo 2.3.1).


23/117



Tablo 2.3.1. Enflasyon Tahminleri

(Yllk Yzde Deiim)2010

Nisan Temmuz

Consensus Economics

Dnya 2,7 2,7ABD 2,1 1,7Euro Blgesi 1,2 1,5

Gelimekte Olan lkelerDou Avrupa 6,0 5,8Latin Amerika 7,5 7,7Asya Pasifik 2,1 2,2

Kaynak: Consensus Forecasts.

2.4. Finansal Koullar ve Risk Gstergeleri

Yln ikinci eyreinde euro blgesine dair kamu bor evrilebilirliikayglaryla artan lke riskleri, Avrupada bankaclk sektr ve finansal

istikrara ilikin endieleri de beraberinde getirmitir. Oluan belirsizlik

ortamna paralel olarak finansal koullarda bozulma gzlenmi, bankalar aras

para piyasas borlanma oranlar ykselmitir (Grafik 2.4.1). Yine bu dnem

iinde finansman ksa vadeli para piyasalarna bal olan varla dayal menkul

kymet ve ticari senet piyasalarnda yeni ihralarn zayf olmas, finansal

koullarda kalc bir toparlanmadan bahsetmek iin erken olduunu

gstermektedir (Grafik 2.4.2).

Grafik 2.4.1. Para Piyasalar Faiz Gelimeleri(Yzde)

Grafik 2.4.2. ABD Varla Dayal Menkul Kymet Gelimeleri(Milyar ABD Dolar)

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0110

0210

0310

0410

0510

0610

0710

ABD OIS Spread - 3 Ay

Euro Blgesi OIS Spread - 3 Ay

-100

-75

-50

-25

0

25

50

75

100

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

*2010

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

Yeni ihra

Geri deme

VD Menkul Kymetler (sa eksen)

VD Ticari Senetler (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg.

* Haziran ay itibaryla.Kaynak: Bloomberg.


24/117



Euro blgesi bor krizi srecindeki finansal sorunlar bankaclk kanalyla

lkeler arasnda yaylmaya balam, bilanolarnda Yunanistan, Portekiz ve

spanya hkmetleri tarafndan ihra edilen devlet tahvilleri bulunduran

Avrupa bankalar nemli risklere maruz kalmtr. Bu durum, hali hazrda

zayflklar bulunan baz blge lkelerinin bankaclk kesimlerine ilikin

tedirginlii artrmtr. Piyasalardaki belirsizlii azaltmak asndan euro

blgesi bankaclk sisteminin durumunun tespitine ynelik stres testi

uygulamalar nem tamaktadr.

inin parasal ve mali sklatrma politikalarnn kresel bymeyi

snrlayaca beklentisi ve euro blgesinde sregelen bor evrilebilirliine dair

endieler, yln ikinci eyreinde yatrmc risk itahn azaltc etkenler

olmutur. Mays ay balarnda aklanan Avrupa stikrar Mekanizmas

(European Stabilization Mechanism) ise, bor krizinin etkilerinin bankaclk

kesimine yansmasndan sonra atlm ge bir adm olarak alglandndan, risk

itahndaki bozulmay giderememitir (Grafik 2.4.3 ve 2.4.4).

Grafik 2.4.3. Kresel Risk tah Endeksleri Grafik 2.4.4. Bankaclk Kesimi CDS Oranlar

-6

-4

-2

0

2

4

6

0108

0408

0708

1008

0109

0409

0709

1009

0110

0410

0710

0

0,3

0,6

0,9

1,2

1,5

1,8

Credit Suisse Risktah Endeksi

VIX (Sa eksen - ters evrilmi)Avrupa stikrar

Mekanizmas

0

50

100

150

200

250

300350

400

450

500

0109

0309

0509

0709

0909

1109

0110

0310

0510

0710

ABD

Euro Blgesi

Avrupa

stikrar

Mekanizmas

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.

2010 yl ikinci eyrei ierisinde kresel risk itahnda gzlenen azalla

gelinen seviye, gelimi ve gelimekte olan lke riskli varl

klar

na olan ilgiyizayflatmtr (Grafik 2.4.5 ve Grafik 2.4.6). Mevcut durumda gelimi lkelere

kyasla daha gl byme performansna ve daha yksek faizlere sahip

gelimekte olan lkeler sermaye akmlar asndan greli olarak cazip olsa da,

sregelen kresel krlganlklar ve buna bal olarak risk itahnda gzlenen

dalgalanmalar sz konusu girilerin srekliliini engelleyebilecektir.


25/117



Grafik 2.4.5. Kresel Hisse Senedi Piyasalar Gelimeleri Grafik 2.4.6. Gelimekte Olan lke Kur ve Risk Primi Gstergeleri*

50

100

150

200

250

300

0107

0707

0108

0708

0109

0709

0110

0710

MSCI - Gelimekte Olan lkeler

MSCI - Gelimi lkeler

0

200

400

600

800

1000

0707

1007

0108

0408

0708

1008

0109

0409

0709

1009

0110

0410

0710

80

100

120

140

160

EMBI+ (baz puan)

Bileik Kur Sepeti (1 ABD dolar ve 1 euro, sa eksen)

Kaynak: Bloomberg.

*Gelimekte olan lke para birimlerinin 1 ABD dolar ve 1 eurodan oluan sepet

kar

s

ndaki deerlerinin basit ortalamas

d

r. Haziran 2007 deeri 100 olmakzere grafikteki art gelimekte olan lkelerin paralarnda deer kaybna iaretetmektedir.Kaynak: Bloomberg.

Kresel kredi piyasalarnda yln ikinci eyrei itibaryla gerekleen

nominal artlar kredilerdeki daralma eiliminin yavaladn gstermektedir.

Yatrmn finansmannda bankaclk kesimi kredilerine bamll daha az ve

dolaysyla iktisadi faaliyete esneklii daha yksek olan ABD kredi hacminde,

krizin balangcndan itibaren sregelen daralmann giderek hafifledii

gzlenmektedir. Euro blgesi kredi hacmi ise yllk bazda artmaya balamtr

(Grafik 2.4.7 ve Grafik 2.4.8).

Grafik 2.4.7. ABD Kredi Gelimeleri Grafik 2.4.8. Euro Blgesi Kredi Gelimeleri

1

2

3

4

5

6

7

8

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

Kredi Hacmi (trilyon ABD dolar)

Yllk Yzde Deiim (sa eksen)

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010 -3

0

3

6

9

12

15

Kredi Hacmi (trilyon euro)

Yllk yzde deiim (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: ECB.

Nisan ay itibaryla 2010 yl ilk eyrek kredi gelimelerini yanstan ABD

Merkez Bankas (Federal Reserve Bank-Fed) ve Avrupa Merkez Bankas

(European Central Bank-ECB) Kredi Gelimeleri anketlerine gre ABDde

firma kredi koullarnda arz ynl skln sonuna gelindii gzlenirken euro

blgesinde sklama eiliminin artt grlmektedir (Grafik 2.4.9 ve Grafik

2.4.10). Blgeler arasnda kredi arz ynnden farkllama yaanrken, talep


26/117



ynnden her iki blgede de zayfln devam ettii gzlenmektedir. Ancak,

son dnemde euro blgesindeki belirsizlik ve finansman maliyetindeki artn

yannda, finansman kayna bulma zorluu da bankaclk kesimi zerindeki

basky artran bir dier faktr olarak ortaya kmtr. Bu ise, nmzdeki

dnemde Avrupa bankalarnn kredi koullarnda sklatrmaya gitmesine yol

aarak, kredi arz zerinde aa ynl risk oluturabilecektir.

Grafik 2.4.9. Fed: Kredi Gelimesi Anket Sonular(Yzde, Net)

Grafik 2.4.10. ECB: Kredi Gelimesi Anket Sonular(Yzde, Net)

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

0400

0402

0404

0406

0408

0410

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

Kredi koullar, byk/orta firmaKredi koullar, kk firmaTalep, byk/orta firmaTalep kk firma

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

0103

0104

0105

0106

0107

0108

0109

0110

-60

-40

-20

0

20

40

60

80Kredi koullar, tm firmalar

Talep tm firmalar

Kaynak: Fed. Kaynak: ECB.

2.5. Kresel Para Politikas

GelimeleriYln ikinci eyreinde, kresel iktisadi grnm ile ilgili aa ynl

risklerin nemli derecede artt alglamasna bal olarak, merkez bankalar

ounlukla faizlerini dk seviyelerde tutmaya devam etmi ve bir nceki

eyrekte ngrlenden daha uzunca bir sre bulunduklar dk seviyelerde

tutacaklarnn sinyallerini vermilerdir. Dolaysyla, gerek gelimi gerekse

gelimekte olan lke merkez bankalarnn bir nceki eyree kyasla daha

temkinli davranarak para politikalarnda normalleme srecini teleyecekleri

ynndeki alglamalar glenmitir.

Getiimiz eyrek para politikas gelimelerine bakldnda lke merkez

bankalarnn genel olarak politika faizlerini dk seviyelerde tutarak iktisadi

faaliyetin toparlanmasna destek vermeye devam ettikleri grlmektedir.

Ancak, snrl sayda da olsa, bir grup merkez bankasnn faizlerini artrarak

para politikas duruunu sklatrd grlmektedir. Gelimi ekonomiler

asndan bakldnda, sklatrma srecine 2009 ylnn son eyreinde girmi

olan Avustralya getiimiz eyrekte para politikasn sklatrmaya devam

etmi, Nisan ve Mays aylarnda politika faizini 25er baz puan artrmtr.


27/117


28/117



belirsizliklere bal olarak kresel iktisadi faaliyete dair aa ynl risklerin

bir nceki eyree gre belirgin olarak artmasdr.

Grafik 2.5.3. 2010 Yl Sonuna likin Politika Faizi Beklentileri, 16 Mart 2010 ve 23 Temmuz 2010 Tarihleri tibaryla

0

2

4

6

8

10

12

ABD

Japonya

Euro

in

Hindistan

Endonezya

Tayland

G.

Kore

Filipinler

Meksika

Peru

Kolombiya

Brezilya

Trkiye

Polonya

G.

Afrika

ekCum.

Macaristan

16 Mart 23 Temmuz

Asya / Pasifi k Blg esi Latin Amer ika Bl gesi C EEM EA Bl gesiG3 lkeleri

Kaynak: Bloomberg.

Benzerekilde, gelimekte olan lkelerde de nmzdeki dneme ilikin

faiz artrmlarnn ounlukla telendii ve daha dk miktarlarda artrmlarn

beklendii grlmektedir. Gelimi ekonomilerde devam etmesi beklenen

dk faiz ortam, azalan enflasyon riski ve kresel iktisadi grnme dair

aa ynl risklerin bir nceki eyree gre artm olmas ile birleerekgelimekte olan ekonomilerde de faiz artrmlarnn telenmesine yol amtr.

Nitekim, 2010 yl sonuna ilikin politika faizi beklentilerinin, Brezilya, Tayland

ve Hindistan hari tm gelimekte olan lkeler iin, bir nceki Enflasyon

Raporu dnemine gre aa ynl gncellendii grlmektedir (Grafik 2.5.3).

Politika faizlerine ilikin toplulatrlm endekslere bakldnda, 2010

ylnn ikinci eyreinde kresel politika faizlerinin yatay seyrettii

grlmektedir. Getiimiz aylk dnemde gelimi lke merkez bankalarnn

faizlerini ounlukla bulunduklar dk seviyelerde tutmaya devam etmelerineve sadece snrl sayda lkede faiz artrm yaplm olmasna bal olarak,

gelimi lkeler bileik politika faiz oran yln birinci eyreindeki

seviyesinden belirgin olarak farkllamam, Haziran sonu itibaryla yzde 0,61

olmutur (Grafik 2.5.4). Dier yandan, bir grup gelimekte olan lke merkez

bankasnn yapt faiz artrmlarna bal olarak bu gruptaki lkelerin bileik

politika faiz oran ilk kez yln ikinci eyreinde snrl da olsa yukar ynl bir

hareket gstermi ve Haziran sonu itibaryla yzde 5,98 olarak gereklemitir

(Grafik 2.5.5).


29/117



Grafik 2.5.4. Gelimi lkeler Politika Faiz Oran(Yzde)

Grafik 2.5.5. Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelimekte Olan

lkeler Politika Faiz Oran(Yzde)

0

1

2

3

4

5

01

06

05

06

09

06

01

07

05

07

09

07

01

08

05

08

09

08

01

09

05

09

09

09

01

10

05

10

5

8

11

14

17

20

01

06

05

06

09

06

01

07

05

07

09

07

01

08

05

08

09

08

01

09

05

09

09

09

01

10

05

10

Gelimekte Olan lkeler

Trkiye

Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar. Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.


30/117



Kutu

2.12010 Ylkinci eyreinde Gelimekte Olan Ekonomilerde Para

Politikas Duruunun Belirleyicileri

Yln ikinci eyreinde baz gelimekte olan lke merkez bankalarnn faizartrmlarna giderek para politikalarnda normalleme srecini balatt, dier bir

grup merkez bankasnn ise geniletici para politikas durularn koruduklar

gzlenmektedir (Grafik 1). Bu kutuda, getiimiz eyrekte gelimekte olan

lkelerin para politikas durularnda gzlenen bu ayrmann sebeplerine

odaklanlmakta, Trkiyenin greli durumuna dair durum tespiti yaplmaktadr.

Grafik 1. Getiimiz eyrekte Politika Faizlerindeki Deiim*(Baz Puan)

-100

-50

0

50

100

150

200

Brezilya

Peru

ili

Hindistan

G.Kore

Malezya

Trkiye

G.A

frika

Filipinler

srail

Meksika

Tayland

Endonezya

Polonya

ekCum.

Macaristan

Romanya

Kolombiya

Rusya

* Nisan- Haziran 2010.Kaynak: Bloomberg.

Merkez bankalarnn gelecekte oluabilecek enflasyon basklarndeerlendirirken sklkla kulland gstergelerden biri kapasite kullanm oranlardr.

Bu erevede,2010 ylnn ikinci eyrei itibaryla seilmi gelimekte olan lkelerinkapasite kullanm oranlarnn uzun dnem ortalamalarndan2 sapmalar Grafik

2de gsterilmitir. Bu grafikte de grld zere, ikinci eyrek itibaryla,

gelimekte olan Avrupa lkelerinin ve gelimi ekonomilerin kapasite kullanm

oranlarnn seviyesi uzun dnem ortalamalarnn olduka altnda seyretmektedir.

te yandan, Latin Amerika ve Asya/Pasifik blgelerindeki gelimekte olan

lkelerde ise, kapasite dzeyi Avrupaya kyasla farkl bir konumdadr. Bu durum,

zellikle Brezilya, Peru ve Filipinlerde daha belirgin biimde gzlenmekte, bu

lkelerde kapasite kullanm oranlar yln ikinci eyrei itibaryla uzun dnem

ortalamalarnn zerinde yer almaktadr.

2 Uzun dnem ortalamas olarak 2005 ylnn bandan krizin balangcna kadar olan dnemin ortalamas kullanlmtr.


31/117


32/117



Merkez bankalarnn para politikas kararlarnda etkili olduu dnldnden,kapasite kullanm oranlar ile enflasyonun bir arada deerlendirilmesinin lkelerinpara politikas durularna dair nemli bilgileri ortaya karabilecei

dnlmektedir. Bu erevede, Grafik 4te kapasite kullanm oranlar ve ekirdek

enflasyonlarn hedefe uzaklklar analize dahil edilen lkeler iin bir arada

gsterilmitir. Bu grafikte de grld gibi, kapasite kullanm oranlar uzun dnem

ortalamasnn altnda yer alan lkelerin tamam geen eyrekte, gerek faiz

indirimlerine giderek, gerekse dk faiz seviyelerini koruyarak geniletici para

politikas durularn korumulardr. Bu lkelerin bir blmnde enflasyonun

geniletici para politikas uygulamalar zerinde bask oluturmayacak seviyelerde

olduu, dier bir blmnde ise temel enflasyon gstergelerinin hedefin zerinde

seyretmesine karn iktisadi faaliyeti destekleme amacnn n plana karakgevek para politikas uygulamasna devam edildii grlmektedir. rnein,

Macaristan ve Kolombiya, ekirdek enflasyonlar hedeflerinin zerinde seyrediyor

olmasna karn, getiimiz eyrekte faizlerini drmlerdir. te yandan,

enflasyon riski ile kar karya bulunmayan ancak ekonomilerindeki atl kapasite

oranlar yksek olan Polonya, ek Cumhuriyeti, Tayland ve Trkiye gibi lkelerde

de faizlerin dk seviyelerinin korunduu dikkat ekmektedir.

Grafik 4. lkelerin Getiimiz eyrekte Para Politikas Durularnn Belirleyicileri

ili

Endonezya

Polonya

ek Cum.

MacaristanMeksika

Brezilya

Filipinler

Peru

TaylandTrkiye

ABDEuro B.

G.Afrika

Romanya

Kolombiya

-4,0

-3,5

-3,0

-2,5

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

-8 -6 -4 -2 0 2 4

Kapasite Kullanm Oranlarnn Uzun Dnem Ortalamasndan Sapmas

ekirdekEnflasyon-H

edef

Kapasite kullanm oranlar getiimiz eyrek itibaryla uzun dnem ortalamasnnzerine km olan, ayn zamanda da enflasyon dzeyleri hedefin zerinde veya

hedefe ok yakn seyreden Brezilya ve Peru ise getiimiz eyrekte politika

faizlerini artran lkelerden olmutur. te yandan, Filipinler, kapasite kullanm oran

uzun dnem ortalamasnn zerinde olmasna karn, kresel iktisadi faaliyet

zerinde artan aa ynl risklere bal olarak, politika faizlerini getiimiz

eyrekte de bulunduu dk seviyede tutmaya devam etmitir.

zetle, para politikas gereklemelerinin temel belirleyicileri irdelendiinde, ylnikinci eyrei itibaryla uzun dnem ortalamalarnn altnda bir kapasite ile alan,

aralarnda Trkiyenin de bulunduu birok gelimekte olan ekonomide politika

faizlerinin drlmesine veya bulunduklar dk seviyelerde tutulmasna devam

edilmitir.


33/117



3. Enflasyon Gelimeleri

3.1. Enflasyon

2010 ylnn ikinci eyreinde tketici fiyatlar yzde 0,33 orannda

dm ve yllk enflasyon yzde 8,37 seviyesine gerilemitir. Bylelikle,

tketici fiyatlar endeks tarihinde eyreklik bazda ilk defa azal kaydetmitir.

Bu gelimede gda fiyatlarndaki d ve emtia fiyatlarndaki geveme etkili

olurken, i talepteki grece istikrarl toparlanmaya ramen toplam talep

gelimeleri temel enflasyon gstergelerini snrlamaya devam etmitir. Bu

erevede, enflasyonun ana eilimi orta vadeli hedeflerle uyumlu seyrinikorumutur.

2010 yl ikinci eyreinde fiyat gelimeleri alt gruplarn geneline yaylan

olumlu bir grnm sergilemitir. Son iki eyrektir yksek dnemsel artlar

sergileyerek tketici fiyatlarndaki ykselite nemli rol oynayan gda fiyatlar,

bu eyrekte keskin bir d gstermitir (Grafik 3.1.1). Enerji fiyatlar ise

petrol fiyatlarndaki gelimelerin etkisiyle grece yatay seyretmitir. Bylelikle,

yl ortas itibaryla gda ve enerji kalemlerinin yllk enflasyona yapt katk

3,48 puana gerilemitir (Grafik 3.1.2). Enflasyondaki olumlu grnm gda veenerji fiyatlar ile snrl kalmam, temel mal ve hizmet fiyatlar da dikkate

deer bir yavalama gstermitir. Mevsimsel etkilerden arndrlm veriler de

hizmet fiyatlarnn aylk dnem baznda ilk kez azaldna iaret etmektedir.

Temel mal fiyatlar ise gerek eurodaki deer kaybnn gerekse emtia

fiyatlarndaki gevemenin etkisiyle bu dnemde lml bir grnm

sergilemitir.

Grafik 3.1.1. Gruplartibaryla TFE(kinci eyrek Yzde Deiim)

Grafik 3.1.2. Yllk TFE Enflasyonuna Katk

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Gda Enerji Ttn ve

Altn

Temel

Mallar*

Hizmet TFE

2006-2008 Ortalamas

2009

2010

0

2

4

6

8

10

12

14

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

Gda ve Enerji** Ttn ve Altn***

Hizmetler Temel Mallar*

*Temel Mal: Gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda kalan mallar.**Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.***Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn.Kaynak: TK, TCMB.


34/117



Gda fiyatlar ilenmemi gda rnleri fiyat gelimelerinin etkisiyle

ikinci eyrekte kayda deer bir azal gstermitir (Grafik 3.1.1 ve Grafik

3.1.3). Meyve ve sebze fiyatlarnda beklenen aa ynl dzeltme, piyasaya

arz edilen rn miktarnn belirgin miktarda artmasyla Nisan Enflasyon

Raporunda ngrlenden daha nce ve daha yksek bir oranda olmutur. Buna

ek olarak, Nisan ay sonunda krmz et ithalat yaplmasna ynelik

dzenlemenin yrrle konmasnn ardndan krmz et fiyatlarndaki artlar

yerini azallara brakmtr. Bu dnemde, beyaz et fiyatlarnn da benzer bir

eilim gstermesiyle ilenmemi et fiyatlar yzde 3,7 orannda azalmtr

(Grafik 3.1.4). Bylelikle, et fiyatlarnn yllk tketici enflasyonuna birincil

etkisi ikinci eyrek sonu itibar

yla 1,4 puana gerilemitir.

kinci eyrekte ilenmi gda rnleri fiyatlar da azalarak gda

fiyatlarndaki d eiliminin belirginlemesine katk salamtr (Tablo

3.1.1). lenmi gda fiyatlarnn gerilemesinde sv yalar, ekmek ve tahl

rnleri ile st rnleri etkili olmutur. te yandan, ilenmemi krmz et

fiyatlarnda yakn dnemde kaydedilen gerilemeye karn, gemi dnemlerden

gelen birikimli artlarn etkisiyle ilenmi et rnleri fiyatlar olumsuz

grnmn srdrmtr (Grafik 3.1.4).

Grafik 3.1.3. Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.4. Hayvansal Gda rnleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

3,2

8,2

-4

0

4

8

12

16

20

24

28

32

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

lenmi Gda

lenmemi Gda

29,9

28,0

18,7

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

lenmemi Et Fiyatlar

lenmi Et Fiyatlar

Peynir ve Dier St rnleri


Sonu olarak, gda fiyatlar yllk art oran bu dnemde sert bir d

gstererek yzde 11,21den 5,62ye gerilemi ve Nisan Enflasyon Raporunda

ngrlenin altnda gereklemitir. Bu gelimede meyve ve sebzede yaz

mahsulnn erken kmasyla oluan geici rn bolluu etkili olmutur. Bu

balamda yln nc eyreinde meyve ve sebze fiyatlarndaki azallarn

geen seneye kyasla daha snrl olabilecei tahmin edilmektedir. te yandan,


35/117



et fiyatlarndaki dlerin daha kalc bir nitelik tama olaslnn yksek

olmas 2010 yl sonu gda enflasyonuna ilikin varsaymlarn aa ynl

gncellenmesini beraberinde getirmektedir (Tablo 7.1.1).

Tablo 3.1.1. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2009 2010II III IV Yllk I II

TFE 0,77 0,34 4,26 6,53 3,93 -0,331. Mallar 0,60 -0,22 5,32 7,01 4,50 -0,38

Enerji -1,90 2,32 4,54 4,64 5,08 0,21lenmemi Gda -3,68 -4,90 15,00 19,35 13,40 -12,76lenmi Gda 0,09 0,61 1,27 1,04 1,93 -0,62Enerji ve Gda D Mallar 4,21 0,17 3,65 6,15 1,81 5,07

Temel Mallar 5,55 -2,32 4,08 2,56 -3,27 6,16Dayankl Mallar -2,76 2,70 4,18 3,76 1,32 1,30

(Altn Fiyatlar Hari) -2,23 2,83 3,25 1,22 1,32 0,36Yar Dayankl Mallar 4,55 -1,65 5,33 4,55 -0,73 6,20Dayanksz Mallar -1,22 0,04 5,62 9,80 9,17 -5,08

2. Hizmetler 1,27 1,96 1,28 5,13 2,32 -0,17Kira 1,14 1,43 1,10 5,28 0,96 0,65Lokanta ve Oteller 1,19 1,73 2,32 7,31 3,30 2,28Ulatrma Hizmetleri 1,43 1,15 1,25 2,53 2,44 1,32Dier Hizmetler 1,31 2,57 0,87 4,96 2,42 -2,13

Kaynak: TK, TCMB.

Enerji fiyatlar son aylk dnemde yatay bir seyir izlemitir (Grafik

3.1.5). Bu dnemde, ebeke suyu tarifelerinde ve kat yakt fiyatlarnda ykseli

kaydedilirken, uluslararas petrol fiyatlarnda gzlenen dn yurt ii

akaryakt fiyatlarna yansmas buradan gelen olumsuz etkiyi dengelemitir(Grafik 3.1.6). Enerji fiyatlarndaki yatay seyre ramen grup yllk enflasyonu

bir nceki yldaki dk bazn etkisiyle yzde 12,63 seviyesine ykselmitir.

Uluslararas petrol fiyatlarnda belirgin bir ykseli olmamas halinde yln

ikinci yarsnda enerji fiyatlar yllk art orannn gerileyecei

ngrlmektedir.

Grafik 3.1.5. Enerji ve Petrol Fiyatlar(Endeks ve Fiyat Seviyesi)

Grafik 3.1.6. Enerji Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

150

155

160

165

170

175

180

185

190

195

200

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

30

50

70

90

110

130

150

Enerji Fiyatlar

Petrol Fiyatlar (Brent, sa eksen)

-20

-10

0

10

20

30

40

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

Enerji (genel) Konut Grubu*Akaryakt

Kaynak: TK, TCMB, Bloomberg.

* Konut grubuna ynelik enerji kalemleri elektrik, su, doalgaz, tp gaz ve katyakt kalemlerini kapsamaktadr.Kaynak: TK, TCMB.


36/117



Temel mallarn (gda, enerji, alkoll iecekler ve ttn ile altn dnda

kalan mallar) yllk fiyat art oran bir nceki eyree kyasla 0,6 puan artla

yzde 4,38 olarak gereklemitir. Bu gelimede geen yln ayn dneminde

dayankl tketim mallarnda uygulanan geici vergi indirimlerinin oluturduu

baz etkisi belirleyici olmutur (Tablo 3.1.2). Nitekim, ikinci eyrek gelimeleri

sz konusu vergi etkisinden arndrlarak incelendiinde, temel mallarda yllk

enflasyonun bir nceki eyree kyasla 0,5 puan yavalayarak yzde 2,4

seviyelerinde hareket ettii gzlenmektedir. Son aya ilikin mevsimsellikten

arndrlm veriler ise bu grupta daha dk bir ana eilime iaret etmektedir

(Grafik 3.1.7). thalat fiyatlarndaki yavalama ve euronun deer kayb temel

mal fiyatlar

ndaki olumlu grnm desteklemektedir.

Grafik 3.1.7. Temel Mal Grubu Fiyatlar(Mevsimsellikten ve Vergi Etkisinden Arndrlm, 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim, Yllklandrlm)

-4

-2

0

2

4

6

8

10

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

Kaynak: TK, TCMB.

Tablo 3.1.2. Temel Mal Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2009 2010

II III IV Yllk I II

Temel Mallar 5,55 -2,32 4,08 2,56 -3,27 6,16

Giyim 23,00 -11,91 10,27 3,39 -12,62 23,73Dayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) -2,23 2,83 3,25 1,22 1,32 0,36Mobilya -7,61 1,03 7,86 -2,51 1,41 3,76Elektrikli ve Elektriksiz Aletler -2,54 3,53 -1,11 -4,47 -0,16 -1,01Otomobil -0,11 3,20 4,72 6,49 2,17 -0,11Dier Dayankl Mallar 0,20 1,81 0,41 2,79 0,56 2,17

la 7,65 0,00 -1,51 6,02 -1,77 0,00Dier 0,86 0,72 0,34 3,14 -0,86 0,12Kaynak: TK, TCMB.

Hizmet fiyatlar yln ikinci eyreinde yzde 0,17 ile endeks tarihinde

ilk kez eyreklik bazda d kaydetmitir (Tablo 3.1.1). Bylelikle grup yllk

enflasyonu 1,53 puan azalarak yzde 5,48e gerilemitir (Grafik 3.1.8). Bu

gerilemede cep telefonu grme cretlerinde gzlenen yksek oranl dler


37/117


38/117



Grafik 3.1.10. Hizmet Fiyatlar(Mevsimsellikten Arndrlm, 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim)

Grafik 3.1.11. Hizmet Fiyatlar ve sizlik Oranndaki Deiim(Mevsimsellikten Arndrlm, 3 Aylk Ortalama Yzde Deiim)*

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,41,6

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

KiraHaberleme Hari Hizmet

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

0308

0608

0908

1208

0309

0609

0909

1209

0310

0610

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0sizlik Oran

Deiimi (sa eksen)Haberleme Hari Hizmet

Kaynak: TK, TCMB.

*Her dnem iin isizlik oran deiimi 4 ay ncesinin deeridir.

Kaynak: TK, TCMB.

Yln ikinci eyreinde temel (ekirdek) fiyat gstergelerinin yllk

deiim oranlar d sergilemitir (Grafik 3.1.12). Bununla birlikte, sz

konusu gstergelerin mevsimsellikten arndrlm aylk deiimlerinin aylk

ortalamalar alnarak incelendiinde, enflasyonun ana eiliminin daha salkl

izlenebildii dnlmektedir (Kutu 3.1). Bu ekilde bakldnda, yln ikinci

eyreinde enflasyonun ana eiliminde ilk eyree kyasla belirgin bir

yavalama olduu grlmektedir (Grafik 3.1.13). Bu erevede, temel

enflasyon gstergelerinin nmzdeki dnemde orta vadeli hedeflerle uyumluseyretmeye devam edecei ngrlmektedir.

Getiimiz yl uygulanan geici vergi ayarlamalarnn temel fiyat

gstergelerinin yllk art oranlarnda Temmuz ve Ekim aylarnda aa ynl

bir etki yapaca hatrlatlmaldr. Sz konusu baz etkisinin H enflasyonu iin

srasyla -0,2 ve -0,5 puan, I enflasyonu iin ise -0,3 ve -0,7 puan civarnda

olaca tahmin edilmektedir.

Grafik 3.1.12. Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I

(Y

ll

k Yzde Deiim)

Grafik 3.1.13. Temel Enflasyon Gstergeleri H ve I

(Mevsimsellikten ve Vergi Etkisinden Ar

nd

r

lm

,3 Aylk Ortalama Yzde Deiim)

4,56

4,95

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

0608

0808

1008

1208

0209

0409

0609

0809

1009

1209

0210

0410

0610

KTG-H

KTG-I

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

0606

1006

0207

0607

1007

0208

0608

1008

0209

0609

1009

0210

0610

H

I



39/117


40/117


41/117



Kutu

3.1 Enflasyonun Ana Eilimi

Enflasyon hedeflemesi rejimi uygulamas erevesinde TCMB, hedef deikenolan enflasyona ilikin gelimeleri yakndan takip etmekte ve kapsaml birekilde

analiz ederek dzenli olarak kamuoyu ile paylamaktadr. K sa dnemli enflasyon

gelimeleri, sektrlere zg mevsimsel etkileri ya da o dneme zg geici

hareketleri ierebilmekte, dolaysyla ana enflasyon eiliminden farkl bir

enflasyon geliimine iaret edebilmektedir. Dier bir ifadeyle, sz konusu etkilerin

belirginletii dnemlerde tketici fiyat endeksindeki deiimleri salkl birekilde

analiz etmek zorlamaktadr. Bu dorultuda, enflasyonun ana eiliminin takip

edilebilmesi amacyla geici fiyat deiimleri gsteren, ar oynaklk sergileyen

ve/veya para politikasnn grece etki alan dnda kalan alt gruplar tketici fiyat

endekslerinden dlayan temel (ekirdek) enflasyon gstergeleri oluturulmakta ve

bu gstergeler dzenli olarak izlenmektedir.1

Enflasyonun ana eiliminin belirlenmesinde hangi gstergelerin kullanld konusukadar nemli bir dier husus gstergelerin bu ama dorultusunda nasl analiz

edilmesi gerektiidir. Endeksin yllk yzde deiimini almak temel enflasyon

gstergelerini analiz etmede yaygn olarak kullanlan bir yaklamdr. Bu yntem

fiyatlar zerinde oynaklk oluturan mevsimsel etkileri belirli bir lde ortadan

kaldrmakla birlikte gstergelerin yakn dnem eiliminin ierdii bilgileri tam

olarak yanstamamaktadr. Zira, mevsimsel yapnn yllar itibaryla deitii

durumlarda (rnein, giyim sektrnde indirim ya da yeni sezonlarn kaymas, taze

meyve-sebzelerde yaz hasadnn daha erken ya da ge gereklemesi),

gstergelerin yllk deiimlerinde geici dalgalanmalar gzlenebilmektedir.

Ayrca, baz durumlarda yllk deiim oranlarnn yakn dnem fiyat dinamiklerine

ilikin bilgi ierii de dk olabilmektedir. rnein, 12 aylk bir dnemde aylk

enflasyon oranlarnn ilk dokuz ay boyunca eitli oklarla ivmelenerek olduka

yksek artlar sergiledii, daha sonra anlan etkilerin ortadan kalkmasyla son

ayda yatay seyrettii bir durumda 12 ay sonundaki y llk enflasyonun yksek

seviyesi son aydaki yavalama eilimini yanstmayacaktr.

Baz etkilerinin gl olduu dnemlerde de benzer bir durum sz konusudur. lgiligstergenin yllk deiim oran, baz etkisi nedeniyle yakn dnemdeki gelimeden

ok 12 ay nceki arzi bir etkiyi yanstabilmektedir.2 Bu nedenlerden dolay, salt

yllk deiim oranlar zerinden yaplan deerlendirmelerin bilgi deeri snrl

olabilmektedir.

1 Bu amala lkemizde tketici fiyat endeksinden enerji, ilenmemi gda, alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn dlayanKTG-H ve bu endeksten ilenmi gda rnleri karlarak elde edilen KTG-I gstergeleri yaygn olarak kullanlmaktadr.2

Baz etkisinin tan

m

ile ilgili daha detayl

bilgi iin bak

n

z Enflasyon Raporu 2010-I Kutu 3.2. Baz Etkileri ve 2010 Y

l

Enflasyon Grnmne Yansmalar.


42/117


43/117


44/117


45/117



4. Arzve Talep Gelimeleri

Yln ilk eyreine ilikin milli gelir verileri, Nisan Enflasyon

Raporunda ortaya koyulan grnmle uyumlu seyretmitir. Yksek oranl

yllk bymede geen yln ayn dnemindeki dk seviye etkili olurken,

mevsimsellikten arndrlm verilerle GSYH bir nceki dneme gre yzde

0,1 gibi snrl bir oranda artarak yataya yakn bir seyir izlemitir. Kamu kesimi

hari tutulduunda, yurt ii talepteki toparlanmann istikrar kazand

gzlenirken, kresel ekonomideki sorunlarn devam etmesi neticesinde ihracat

zayf seyrini srdrmtr.

Son dnemde aklanan gstergeler iktisadi faaliyetin toparlanma

eilimini srdrdn gstermektedir. Ancak, Avrupa ekonomilerinde Mays

ayndan itibaren ne kan sorunlar yln kalan dnemi iin toplam talebe ilikin

belirsizlikleri artrmtr. Bu erevede, iktisadi faaliyetteki toparlanmann

gcne ilikin aa ynl riskler artarken, toplam talep koullarnn enflasyona

d ynndeki desteini bir mddet daha srdrecei ngrs korunmutur.

4.1. Gayri Safi Yurt i Hasla Gelimeleri ve Talep

TK tarafndan aklanan milli gelir verilerine gre GSYH 2010 yl ilk

eyreinde geen yln ayn dnemine gre yzde 11,7 orannda artmtr

(Grafik 4.1.1). Mevsimsellikten arndrlm verilerle ise GSYH dnemlik

bazda yzde 0,1 orannda art kaydetmitir (Grafik 4.1.2).

Grafik 4.1.1. Dnemlertibaryla GSYH Yllk Byme Oran(Yzde)

Grafik 4.1.2. GSYH(Mevsimsellikten Arndrlm, 2008 1=100)

4,7

0,7

-4,7

7,0

2,60,9

-7,0

-14,5

-7,7

-2,9

6,0

11,7

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

1 2 3 4 1 2 3 4 1

200720082009 2008 2009 2010

80

85

90

95

100

105

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1

2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: TK. Kaynak: TK, TCMB.


46/117

Trkiye Cum huriyet Merkez Bankas

44 Enfla syon Raporu 2010-III

Harcama ynnden incelendiinde, ilk eyrek yllk bymesine en

yksek katky, geen yln ayn dnemindeki dk bazn da katksyla, zel

tketim harcamalar ve stok deiiminin yapt grlmektedir (Grafik 4.1.3).

Mevsimsellikten arndrlm veriler zel kesim talebindeki toparlanmann hz

kazandn ve zel tketim talebinin kriz ncesi dzeyine olduka yaklatn

gstermektedir. Yerleik ve yerleik olmayan hanehalk tketimi alt kalemler

itibaryla incelendiinde, 2010 yl ilk eyrek yllk tketim artna en yksek

katky mobilya, ev aletleri ve ev bakm hizmetleri ile ulatrma-haberleme

harcamalarnn yapt grlmektedir. Cari dnem gelirine duyarl harcama

gruplarna ynelik tketim talebindeki lml toparlanmann anlan dnemde

devam ettii grlmektedir (Grafik 4.1.4).

Grafik 4.1.3. Harcama Ynnden Yllk Bymeye Katk(Yzde Puan)

Grafik 4.1.4. Yerleik ve Yerleik Olmayan Hanehalk Tketimi(Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Sabit Fiyatlaryla Milyar TL)

-5,3

3,9

0,0

-0,8

6,47,4

11,7

-8

-6-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

GSYH zel

Tketim

Stok Kamu

Harcama

hracat zel

Yatrm

thalat

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20092010

9

10

11

12

13

14

Tketim Harcamalar (yurt ii ve

yurt d yerleikler, sol eksen)

Mobilya, Ev Aletleri, Ev Bakm

Hizmetleri ile Ulatrma-Haberleme Hari TketimHarcamalar


ktisadi faaliyetin 2009 yl ikinci eyreinden bu yana sergiledii

toparlanma eiliminin duraklamasnda kamu kesimi talebi nemli rol

oynamtr. Nisan Enflasyon Raporunda deinildii gibi, 2010 ylnda

yaplmas plnlanan kamu salk harcamalarnn ne ekilmesi 2009 yl son

eyreinde GSYHnin dnemlik bymesini artrmtr. Buna karlk 2010

yl ilk eyreinde kamu inaat yatrmlarnn hzla darald dikkat

ekmektedir. Kamu talebi dlandnda, iktisadi faaliyetin kavutuu ana

eilim daha net bir ekilde grlmektedir. Buna gre iktisadi faaliyetin, 2009

ylnn ikinci ve nc eyreinde mali tedbirlerin etkisiyle dipten hzl bir

dn sergiledii, mali tedbirlerin kademeli olarak geri alnmasn takiben daha

yava ancak istikrarl bir toparlanma eilimine girdii gzlenmektedir (Grafik

4.1.5 ve Grafik 4.1.6).


47/117


48/117


49/117


50/117


51/117


52/117


53/117


54/117



niteliine ilikin gstergeler ve istihdama ilikin dier veri kaynaklar, istihdam

koullarnn henz tam olarak iyilemediine iaret etmektedir (Kutu 4.2).

Nitekim, firma anketinden elde edilen istihdam ve cret demeleri kriz ncesi

seviyelerinin altnda seyretmektedir (Grafik 4.3.5).

Grafik 4.3.5. Hanehalk Tketimi, Reel cret demeleri* ve TarmDstihdam

(Mevsimsellikten Arndrlm, 2007=100)

Grafik 4.3.6. Tarm D Sektrde Katma Deer ve stihdam(Mevsimsellikten Arndrlm)

90

92

94

96

98

100

102

104

106

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1

2007 2008 2009 2010

Reel cret demeleri

Mobilya, Ev Aletleri, Ev Bakm Hizmetleriile Ulatrma-Haberleme Hari TketimHarcamalarTarm Dstihdam- HanehalkgcAnketi

17,0

17,5

18,0

18,5

19,0

19,520,0

20,5

21,0

21,5

22,0

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2*

2005 2006 2007 2008 2009 2010

14,0

14,5

15,0

15,5

16,0

16,5

17,0

Katma Deer

stihdam (sa eksen)

Milyon Kii1998 Fiyatlaryla

Milyar TL

* Sanayi, naat, Ticaret, Lokanta-Otel ve Ulatrma-Haberleme sektrlerindekitoplam cret demelerinin arlkl ortalamas alnarak hesaplanmaktadr. cretdemeleri reelletirilirken hanehalk tketimi deflatr kullanlmtr.Kaynak: TK, TCMB.

* TahminKaynak: TK, TCMB.

zetle, d

talepteki zay

f seyir sanayi istihdam

ndaki toparlanmay

geciktirmi olmakla beraber, inaat ve hizmet sektrlerindeki olumlu seyrin

desteiyle tarm d istihdam kriz ncesi eilimini yakalamtr. kinci eyree

ilikin gstergeler tarm d istihdamdaki toparlanmann srdne iaret

etmektedir (Grafik 4.3.6). Buna karlk, isizlik oranlarnn uzun bir sre kriz

ncesine kyasla yksek seviyelerde seyredecei ngrs altnda, nmzdeki

dnemde birim igc maliyetleri zerinde belirgin bir bask hissedilmeyecei

tahmin edilmektedir.


55/117



Kutu

4.1 ve D Piyasaya Ynelik Kapasite Kullanm Oranlar

2008 yl son eyreinde yaanan kresel ekonomik kriz dnya d ticarethacminde keskin bir daralmaya yol aarak zellikle ihracat piyasasna ynelik

retim yapan firmalar olumsuz ynde etkilemitir. Bu gelimenin yurt ii iktisadi

faaliyet zerindeki etkilerinin daha salkl takip edilebilmesi asndan yeni

gstergelere ihtiya duyulmaktadr. Bu kutuda, TCMB statistik Genel Mdrl

bnyesinde bulunan ktisadi Ynelim Anketi ve Sektr Bilanolar veri kaynaklar

kullanlarak i ve d piyasaya ynelik retim yapan firmalarn kapasite kullanm

oranlar eilimlerine ilikin tretilen yeni gstergeler sunulmaktadr.

ktisadi Ynelim Anketi

YA, aylk olarak firmalarn yakn gemie ilikin deerlendirmeleri, mevcut durumailikin grleri ve gelecee ynelik beklentilerini iermektedir. Dolaysyla anket,

imalat sanayisinin ksa dnemli eilimlerini yanstacak gstergelerin tretilmesine

imkn tanmaktadr. 2006 ylnda yaplan uluslararas standartlara uyum almalar

srasnda anketin soru kapsam gzden geirilerek Avrupa Birlii Sanayi Anketine

tam uyum salanm

t

r. 2006 y

l

nda yap

lan uyum al

malar

nda ayr

ca anketiniyeri kapsam da geniletilmitir. Anket kapsamnda, TKin 2005 bazl malat

Sanayi retim Endeksi anket birimleri yer almaktad r. Uyumlatrlm anket ve

geniletilmi iyeri kapsamndaki uygulamaya 2007 yl Ocak aynda balanmtr.

Uyumlatrlm aylk ankette, retim, sipariler, istihdam, stoklar, sat fiyat, birim

maliyet, retici fiyat enflasyonu, kredi faiz oran ve genel gidiat konularndaki

grlere ek olarak kapasite kullanm oranna ynelik soru da yer almaktadr. 2010

yl Ocak ayndan itibaren her ayn son haftasnda ktisadi Ynelim Anketi ile birlikte

kapasite kullanm oran TCMB tarafndan yaynlanmaya balamtr.

Sektr Bilanolar

Reel sektrdeki gelimeleri izlemek amacyla 1990 ylndan bu yana reel sektrdefaaliyet gsteren firmalardan mali tablo ve kimlik bilgileri temin edilmekte ve bu

bilgiler 13 ana, 26 alt sektr olmak zere toplulatrlarak Sektr Bilanolar

almas ad altnda yllk bazda sunulmaktadr. Sektr Bilanolar veri tabannda

firmalara ait gelir tablolar yer almaktadr. Gelir tablosunda brt satlar ile brt

satlarn detaylar yurt ii ve yurt d satlar ayrmnda bulunmaktadr. Bu veri

yardmyla firmalarn arlkl olarak hangi piyasaya ynelik retim yapt

belirlenebilmektedir.


56/117


57/117


58/117


59/117


60/117


61/117


62/117


63/117


64/117


65/117



5. Finansal Piyasalar ve Finansal Araclk

5.1. Finansal Piyasalar

Yln ikinci eyreinde kresel ekonomiye dair aklanan veriler, iktisadi

faaliyetteki toparlanma srecinin devam ettiine iaret etmitir. Buna karn,

gerek kapasite kullanm oranlar gerekse igc gstergeleri birok lkede kriz

ncesi seviyelerinin belirgin biimde altnda seyretmekte, bu durum kresel

enflasyondaki lml grnmn korunmasn salamaktadr. te yandan,

gelimi ekonomilerde finansal kurulularn bilanolarna ilikin belirsizliklerin

henz tam olarak ortadan kalkmam olmasnn yan sra irket, hanehalklar velke borluluklarnn yksek seviyelerde seyretmesi, finansal sistem ve kresel

iktisadi faaliyet zerinde risk oluturmay srdrmektedir. Tm bunlar, geride

kalan eyrekte, krizden k stratejilerinin uzun vadede, temkinli ve kademeli

bir biimde uygulanmas gerekliliini belirginletirmitir.

Bu dnemde finansal piyasalar zerinde temel belirleyici unsur lke

borluluklarna dair alglamalar olmutur. Nitekim, baz Gney Avrupa

lkelerinin borlarnn srdrlebilirliine ilikin endielerin younlamas,

kresel risk itahnn eyrek boyunca dalgal ve aa ynl bir seyir izlemesinesebep olmutur. Bunun sonucunda ortaya kan riskli varlklardan daha az riskli

varlklara ynelme eilimi, gelimekte olan lkelerden, kriz srecine kyasla

snrl miktarlarda da olsa portfy klarna yol am, bu lkelerin risk

primlerinde art gzlenmitir. Sz konusu dnemde zellikle Avrupa

lkelerinin risk primi gstergelerinin yksek oranlarda artmasna ramen, bata

Trkiye olmak zere birok gelimekte olan lkenin risk primi

gstergelerindeki art greli olarak snrl kalm ve risk primleri gerek kriz

srecindeki gerekse kriz ncesindeki seviyelerinin altnda seyretmeye devam

etmitir (Grafik 5.1.1).


66/117


67/117



kresel olarak lml seyrinin devam ile birlikte, bata gelimi ekonomiler

olmak zere birok lkede merkez bankalarnn aa ynl risklere vurgu

yapan bir para politikas duruunu benimsemelerine yol amtr. Bu kapsamda,

gelimi lke merkez bankalar, sylemlerinde, mevcut geniletici para

politikas duruunun uzunca bir sre korunacana vurgu yapm; bunu,

gelimekte olan lke merkez bankalarnn sylem deiiklikleri takip etmitir.

Tm bunlar, para politikalarnda normalleme srecinin telenebilecei

ynnde beklentilerin olumasn salamtr (Grafik 5.1.3).

Bu dnemde, kresel para politikas eilimlerindeki deiime paralel

olarak, Trkiyede de parasal sklatrma srecinin telenebileceine ve faiz

artrmlarnn daha snrl miktarlarda olabileceine dair beklentiler g

kazanmtr. Kresel eilimlerin yan sra, Avrupadaki bor sorununun d

talebin seyrine ilikin belirsizlii artrmas ve enflasyondaki olumlu grnm

de Trkiyede para politikasna ilikin beklentilerin deiiminde nemli rol

oynamtr. Tm bunlarn sonucunda, birok finansal kurulu Haziran ve

Temmuz aylarnda, 2010 ve 2011 yl sonu politika faizi seviyesi beklentilerini

aa ynde gncellemitir. Bunun yan sra, faiz artrm srecinin balang

tarihine ilikin piyasa beklentilerinin de telendii gzlenmektedir (Grafik

5.1.3).Grafik 5.1.3. Politika Faizi Beklentilerindeki Deiim

2010 Yl Sonuna Kadar Beklenen Faiz Artrm

Miktar (ortalama, baz puan)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1209

0110

0210

0310

0410

0510

TCMB Enflasyon Raporu 2010 III

Documents

Transcript of TCMB Enflasyon Raporu 2010 III