TCMB Enflasyon Raporu 2008 II

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 II

1/95

2008-II


2/95

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2008-II I

NDEKLER

1. GENEL DEERLENDRME

1.1. Enflasyon Gelimeleri 1

1.2. Enflasyon Grnm ve Para Politikas 3

1.3. Riskler 6

1.4. Sonu 7

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas 9

2.2. Uluslararas Piyasalar 16

3. ENFLASYON GELMELER

3.1. Enflasyon 29

3.2. Beklentiler 38

4. ARZ ve TALEP GELMELER 43

4.1. Arz-Talep Dengesi 43

4.2. D Talep 49

4.3. Gc Maliyetleri 53

5. FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 59

5.1. Finansal Piyasalar 59

5.2. Finansman Koullar ve Krediler 64

6. KAMU MALYES 69

6.1. Bte Gelimeleri 70

6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 74

7. ORTA VADEL NGRLER 79

7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 79

7.2. Orta Vadeli Grnm

7.3. Riskler 85


3/95


II Enflasyon Raporu 2008-II


4/95


Enflasyon Raporu 2008-II 1

1.Genel Deerlendirme

1.1.Enflasyon Gelimeleri

2008 ylnn ilk eyreinde gda, petrol ve dier emtia fiyatlarndaki

gelimeler enflasyonu olumsuz etkilemeye devam etmitir. Bu dnemde petrol

fiyatlar hzl artn srdrerek ortalama 100 ABD dolar civarnda

gereklemi, gda fiyatlarnn yllk art oran ise Mart ay itibaryla yzde

13,4 dzeyine ulamtr. Bunun yannda, kresel belirsizliklere paralel olarak

risk itahnn azalmaya devam etmesi finansal piyasalardaki oynakl

artrmtr. Yeni Trk lirasnda bu gelimelere paralel olarak grlen deerkayb Mart ay enflasyonu zerinde ksmen etkili olmutur. Bylece enflasyon

yln ilk eyreinin sonunda yzde 9,15 seviyesine ykselmi ve yzde 9,1 olan

belirsizlik aralnn st snrn amtr (Grafik 1.1.1).

Grafik 1.1.1. Yllk TFE Enflasyonu ve Hedefle Uyumlu Patika

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1205

0206

0406

0606

0806

1006

1206

0207

0407

0607

0807

1007

1207

0208

0408

0608

0808

1008

1208

Yllk Enflasyon

Hedefle Uyumlu Patika

Belirsizlik Aral

Kaynak: TK, TCMB.

Mart ay itibaryla yllk enflasyonun 6,13 puan enerji ve gda

kalemlerindeki fiyat artlarndan kaynaklanmtr. Getiimiz iki eyrek

boyunca, temel mal ve hizmet gruplarnn enflasyonunda nemli bir deiim

gzlenmezken enflasyonun seyri gda, enerji ve ttn fiyatlar gibi byk

lde para politikasnn kontrol dndaki kalemler tarafndan belirlenmitir

(Grafik 1.1.2). 2008 ylnn ilk eyreinin sonunda gda, enerji ve ttn rnleri

hari TFEnin yllk art oran yzde 4,8 olarak gereklemitir.


5/95


2 Enflasyon Raporu 2008-II

Grafik 1.1.2. Y

ll

k TFE Enflasyonuna Katk

0

2

4

6

8

10

12

0107

0207

0307

0407

0507

0607

0707

0807

0907

1007

1107

1207

0108

0208

0308

Temel Mallar Hizmetler Gda ve Enerji* Ttn ve Altn**

*Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.

** Ttn ve Altn: Alkolsz iecekler ve ttn rnleri ile altn.

Kaynak: TK, TCMB.

Para Politikas Kurulu (Kurul), 2007 ylnn ikinci ve nc eyreinde

temel enflasyon gstergelerinde gzlenen iyilemeye iaret ederek 2007 Eyll

aynda daha nce iaret ettii ll faiz indirimlerine balamtr. Bu

dorultuda Eyll 2007-ubat 2008 dneminde ksa vadeli faizler toplam 225

baz puan indirilmitir. Bununla birlikte, takip eden dnemde gda ve enerji

fiyatlarndaki artlar ile kresel ekonomiye ilikin belirsizliklerin devam

etmesi arz oklarnn ikincil etkilerine ve enflasyon katlna ilikin riskleri

artrmtr. Bu erevede Kurul, Mart ayndan itibaren faiz indirim srecine ara

vermi, Nisan ay toplantsndan sonra ise gerektii taktirde faiz artrmna

gidebileceini iaret etmitir.

Enflasyonun sadece lkemizde deil dier lkelerde de ykselmekte

olduu grlmektedir. Ham petrol, gda ve dier emtia fiyatlarndaki artlar

kresel enflasyon zerinde bask oluturmaktadr. Gelimi lkelerde

enflasyonun 2007 ylnn son eyreinden itibaren ykselie getii, enflasyon

hedeflemesi uygulayan gelimekte olan lkelerde ise 2007 yl Temmuz

ayndan itibaren yukar ynl bir eilimin balad gzlenmektedir. Trkiyede

enflasyon, 2008 ylnn ilk eyreinde yzde 9,2 dzeyi ile 2006 yl sonundaki

yzde 9,7 seviyesinin altnda gerekleirken, enflasyon hedeflemesi uygulayan

gelimekte olan lkelerin ortalama enflasyonu ayn dnemde yzde 3,4ten

yzde 6,1 seviyesine ykselmitir (Grafik 1.1.3).


6/95



Grafik 1.1.3. Uluslararas Enflasyon Gelimeleri

a. Enflasyon Oranlarb. Trkiye ve Dier Enflasyon Hedeflemesi UygulayanGelimekte Olan lkeler Arasndaki Enflasyon Fark*

0

2

4

6

8

10

12

14

01.0

6

03.0

6

05.0

6

07.0

6

09.0

6

11.0

6

01.0

7

03.0

7

05.0

7

07.0

7

09.0

7

11.0

7

01.0

8

Gelimi lkeler

Gelimekte olan lkeler

Trkiye

2

3

4

5

6

7

8

9

12.

05

02.

06

04.

06

06.

06

08.

06

10.

06

12.

06

02.

07

04.

07

06.

07

08.

07

10.

07

12.

07

02.

08

*Enflasyon hedeflemesi uygulayan gelimekte olan lkeler rnekleminde Brezilya, ek Cumhuriyeti, Kolombiya, Filipinler, Gney Afrika, srail, Macaristan,Meksika, Peru, Polonya, Romanya, ili, Slovakya ve Tayland yer almaktadr.

Kaynak: Merkez Bankalar, IFS, TK, TCMB.

1.2. Enflasyon Grnm ve Para Politikas

Mevcut arz ve talep koullar enflasyondaki d desteklemektedir.

2006 ylnn ortasndaki parasal sklatrma, toplam talep koullarnn

enflasyondaki de verdii destei artrmtr. 2008 ylnn banda

gncellenen milli hesaplar, kt a tahminimizi snrl bir miktar yukar

ekerken enflasyon grnmn nemli oranda etkilememitir. Kresel kredi

piyasalarndaki sorunlara ve dier belirsizlik alglamalarna paralel olarak

zayflayan harcama eiliminin, nmzdeki dnemde iktisadi faaliyet ve

istihdam artn snrlayaca tahmin edilmektedir. Bu erevede, nmzdeki

dnemde talep ve kapasite koullarnn enflasyondaki d srecine katkda

bulunmaya devam edecei tahmin edilmektedir. Dolaysyla, arz oklarnn

kademeli olarak etkisini kaybettii bir senaryo altnda enflasyonun aa doru

eilimini srdrmesi beklenmektedir.

Son dnemde risk primindeki arta bal olarak piyasa faizleri

ykselmitir. Orta ve uzun vadeli faizlerin mevcut dzeyi enflasyondaki de

destek vermeye devam etmekle birlikte, risk priminde gzlenen artn

fiyatlama davranlar zerindeki etkisi yakndan izlenmektedir.

Tahminlerimiz gncellenirken gda fiyatlarna ilikin nceki dnemlere

kyasla daha temkinli bir varsaym yaplmtr. Ocak Enflasyon Raporunda

yaplan tahminlerde, kuraklk etkisinin azalmasyla gda fiyatlarnda kademeli

bir dzeltme olaca ngrlmt. Ancak geen sre zarfnda ilenmemi gda


7/95


8/95



Sonu olarak, arz oklarnn beklenenden daha uzun srmesi ve ikincil

etkilerin grlmeye balanmas, tahminlerimizin belirgin olarak yukar ynl

gncellenmesine neden olmutur. Bu dorultuda, para politikas daha temkinli

bir duru almtr. Mevcut veriler, enflasyondaki kademeli d teminen,

para politikasnn sk duruunun uzunca bir sre korunmasnn sz konusu

olabileceine iaret etmektedir.

Yukarda ifade edilen para politikas duruunun mevcut bilgiler dahilinde

oluturulduu ve dolaysyla Merkez Bankas tarafndan verilmi bir taahht

olarak alglanmamas gerektii tekrar vurgulanmaldr. Enflasyon grnmne

ilikin aklanacak her trl yeni veri ve haber bu duruun deitirilmesine

neden olabilecektir.

Grafik 1.2.1. Enflasyon ve kt A Tahminleri

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

2007-IV

2008-I

2008-II

2008-III

2008-IV

2009-I

2009-II

2009-III

2009-IV

2010-I

2010-II

2010-III

2010-IV

2011-I

Yzde

Tahmin Aral* Orta Vadeli Hedef

kt A 2008 iin Belirsizlik Aral

Kontrol Ufku

*Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.

Merkez Bankas, para politikas stratejisi erevesinde, petrol ve gda

fiyatlarnn dorudan yansmalarna tepki vermeyeceini ancak ikincil etkilerin

ortaya kmas (genel fiyatlama davranlarndaki bozulma grlmesi) halindebu duruma kar kaytsz kalmayacan aklamtr. Ancak, enflasyonun 2009

yl sonunda yzde 4 dzeyine inmesi iin sadece ikincil etkileri deil ayn

zamanda 2008 ve 2009 yllarnda devam etmesi beklenen dorudan etkileri

bertaraf edecek bir politika tepkisi verilmesi gerekmektedir. Byle bir tepki ise

iktisadi faaliyette ve greli fiyatlarda arzu edilmeyen dalgalanmalara yol

aabilecektir. Bu nedenle, enflasyonun 2009 ylnn sonunda yzde 4n

zerinde gerekletii bir ereve ngrlmektedir.


9/95



1.3. Riskler

Tahminlerimizin olduka temkinli varsaymlar altnda gncellendii gz

nne alndnda, zellikle enerji ve gda fiyatlarna ilikin aa ynl

risklerin en az yukar ynl riskler kadar belirgin olduu dikkate alnmaldr.

inde bulunduumuz konjonktrde arz oklarnn nemi dikkate alnarak,

Raporun son ksmnda, temel senaryonun yannda gda ve enerji fiyatlarna

ilikin alternatif senaryolara gre projeksiyonlar da sunulmaktadr.

Oluturduumuz ktmser senaryoda gda fiyat enflasyonunun 2008, 2009 ve

2010 yllarnda srasyla yzde 17, 11 ve 10 olarak gerekleecei ve petrol

fiyatlarnn 2009 ylnn sonunda 150 ABD dolarna kaca varsaylmaktadr.Bu senaryoya gre ksa vadeli faizlerin 2008 ylnn sonuna kadar kademeli

olarak artrld varsaym altnda enflasyonun yzde 4 dzeyine ulamas drt

yl srmektedir. yimser senaryoda ise gda fiyat enflasyonun 2008, 2009 ve

2010 yllarnda srasyla yzde 9, 5 ve 4 olarak gerekleecei ve petrol

fiyatlarnn 2009 ylnn sonunda 85 ABD dolarna inecei varsaylmaktadr.

Bu senaryoya gre, ksa vadeli faizlerin nmzdeki aylarda snrl bir miktar

artrld ve sonrasnda sabit tutularak 2008 ylnn son eyreinden itibaren

kademeli olarak indirildii varsaym altnda, 2010 ylnn sonunda enflasyon

yzde 4 dzeyine ulamaktadr.1

Petrol ve gda fiyatlarndaki artlarn olduka uzun bir zaman boyunca

devam etmesi enflasyon hedeflemesi rejimine balandndan bu yana

hedeflerin belirgin olarak almasna neden olmu ve enflasyon beklentilerinin

katlamasna yol amtr. Normal artlar altnda, arz oklarnn greli fiyatlar

geici olarak etkilemesi, ancak orta vadeli enflasyon eilimini deitirmemesi

beklenir. Ancak, birden fazla arz okunun ayn anda ortaya kmas ve olduka

uzun bir sredir devam ediyor olmas, gelinen noktada fiyatlama davranlarna

dair riskleri gz ard edilemeyecek bir noktaya getirmitir. Bu nedenleenflasyon beklentilerindeki bozulma, para politikasnn tepki vermesini

gerektirmektedir. Bu erevede, fiyatlama davranlarna ve enflasyonun ana

eilimine ilikin gelimeler dikkatle izlenmektedir. nmzdeki dnemde

fiyatlama davranlarndaki bozulmann daha da belirginlemesi halinde para

politikasnn yukarda sunulan baz senaryoya kyasla daha sk bir duru

izlemesi gerekebilecektir.

1 Sz konusu projeksiyonlara ilikin ayrntlar Raporun son blmnde yer almaktadr.


10/95



Enflasyon grnmne dair dier bir temel risk kresel ekonomideki

yavalamann beklenenden daha sert gereklemesi ve buna bal olarak

finansal piyasalarda gzlenebilecek dalgalanmalardr. ABD ekonomisinde

ipotekli konut kredileri piyasasnda balayan ve ardndan para ve sermaye

piyasalarna yaylan sorunlarn oluturduu kayplar henz netlemi deildir.

Bu nedenle kresel risk itah zayf seyrini korumakta ve gelimekte olan

lkelere ynelik sermaye akmlarnda yavalama gzlenmektedir. Merkez

Bankas, enflasyondaki orta vadeli d tehdit etmedii srece piyasalardaki

geici dalgalanmalara politika faizleri araclyla tepki vermeyecek, ancak

genel fiyatlama davranlarnda bozulma eilimi belirginletii taktirde gerekli

parasal s

k

lat

rmay

yapmakta tereddt etmeyecektir.

Son olarak, orta vadeli tahminlerimizin, otomatik fiyatlama

mekanizmalar dnda, dolayl vergi art veya ynetilen/ynlendirilen

fiyatlardan kaynaklanabilecek nemli bir etki iermedii belirtilmelidir. Dier

bir ifadeyle, kamu btesinde sklatrma gerei domas halinde, bu ihtiyacn

dolayl vergi artlaryla deil ncelikle harcama ksc tedbirlerle karlanaca

varsaylmtr. Bu varsaymlarn gereklememesi durumunda enflasyon ve

para politikas grnm de deiebilecektir.

1.4. Sonu

Gda ve enerji fiyatlarna ilikin yeni risklerin ortaya kmas, yzde 4

olarak belirlenmi olan enflasyon hedefine ulamann ngrlenden daha uzun

bir zaman alabileceine iaret etmektedir. Bunun yannda, kresel ekonomideki

belirsizliklere paralel olarak gzlenen dviz kuru gelimeleri de enflasyondaki

d snrlama potansiyeli tamaktadr. Bu dorultuda, Merkez Bankas

yzde 4 olan orta vadeli enflasyon hedefine ulalmasnn iki yl akn bir

zaman ald bir ereve ngrmektedir.

Bu ngr Merkez Bankasnn daha gevek bir politika izleyecei

anlamna gelmemelidir. Aksine, yukarda sunulan tahminler nmzdeki

dnemde para politikasnn kademeli ve ll bir ekilde sklatrld bir

durua gre yaplmtr. Merkez Bankas nmzdeki dnemde olumsuz

haberlere kar olumlu haberlerden daha duyarl bir duru sergileyecektir. Bu

yaklam fiyat istikrarn salama konusundaki kararllmzn bir gstergesi

olarak alglanmaldr.


11/95



Fiyat istikrarna ulalabilmesi iin basiretli bir para politikas gereklidir,

fakat bu tek bana yeterli deildir. Uygulanan maliye politikalar ve yapsalreform sreci de en az para politikas kadar nem tamaktadr. Enflasyonun tek

haneli rakamlara inmesinde maliye politikalarnn katks byk olmutur.

Bundan sonra da fiyat istikrarna giden yolda maliye politikalarnn destei

nemli olacaktr. zellikle mevcut konjonktrde ekonomimizin dayanklln

korumas iin mali disiplin ve yapsal reformlarn devamll kritik nem

tamaktadr. Bu erevede, Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin

devam etmesi ve programda ngrlen yapsal reformlarn hayata geirilmesi

konusundaki abalarn sreklilii nemini korumaktadr. zellikle, mali

disiplinin kalitesini artrmaya ve verimlilik artlarnn devamlln salamayaynelik yapsal reformlar konusundaki gelimeler gerek makroekonomik

istikrar gerekse fiyat istikrar asndan yakndan izlenmektedir.


12/95



2.Uluslararas EkonomikGelimeler

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas

ABD ekonomisi 2007 ylnn son eyreinde yzde 2,5 ve yl genelinde

yzde 2,2 orannda bymtr. 2008 ylnda byme hzndaki yavalamann

devam edecei ngrlmektedir. ABD ekonomisine ilikin risk unsurlar olarak

vurgulanan, krlgan finansal yap, sk kredi koullar, artan enerji ve dier mal

fiyatlar ile konut sektrndeki daralma gibi olumsuz etkenlerin halen hkm

sryor olmas nedeniyle, eitli kurulular tarafndan yaplan bymeye ilikin

tahminler aa ynl revize edilmitir. Nitekim, 2008 yl Ocak ay EnflasyonRaporunda, ABD ekonomisinin 2008 ylnda yzde 2,0 orannda bymesinin

ngrld belirtilirken, Nisan ay itibaryla 2008 yl byme oran tahmini

yzde 1,3e gerilemitir. Buna ek olarak, 2008 ylnda eyrekler itibaryla,

srasyla, yllk yzde 2,3, yzde 1,4, yzde 0,8 ve yzde 1,2 orannda byme

ngrlmektedir. ABD ekonomisindeki bymenin ancak 2009 ylnn ikinci

eyreinden itibaren yzde 2yi aaca tahmin edilmektedir (Tablo 2.1.1).

Tablo 2.1.1. Byme Oranlar(Yllk Yzde Deiim)

2007 2008 2009

2007 2008* III IV I II* III* IV* I* II*

Dnya 4,9 3,7 - - - - - - - -ABD 2,2 1,3 2,8 2,5 2,4* 1,4 0,8 1,2 1,7 2,4

ngiltere 3,0 1,6 3,3 2,9 2,3* 1,4 1,3 1,1 1,3 1,7Japonya 2,0 1,3 1,9 1,7 0,9* 1,6 1,6 1,3 1,7 1,8

in 11,9 9,311,

511,2 10,6 -

- - - -

Almanya 2,5 1,7 2,5 1,8 1,3* 1,6 1,3 1,4 1,6 1,7Fransa 1,9 1,5 2,2 2,1 1,8* 1,8 1,4 1,4 1,6 1,7talya 1,6* 0,6 1,9 0,8* 0,7* 0,9 0,7 1,0 1,1 1,3

*Tahmin.Kaynak: Consensus Forecasts, I MF World Eonomic Outlook, in Milli statistik Brosu.

Bata konut piyasasnda olmak zere imalat sanayi, inaat sektr ve

perakende ticaret sektrndeki ii talebi azal yoluyla kendini gsteren

olumsuz gelimelerin ekonomi geneline olan etkileri, bozulan enflasyonbekleyileri, isizlik oranndaki hzl art ve tketici gven endeksi ile reel

kesim gven endeksinde sregelen azal yoluyla hissedilmektedir (Grafik

2.1.1, Grafik 2.1.2).


13/95



Grafik 2.1.1. Amerikan Ekonomisi sizlik Oranlar veBekleyiler

(Yzde)

Grafik 2.1.2. Michigan Tketici Gven Endeksi ve ISM Endeksi

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

0106

0406

0706

1006

0107

0407

0707

1007

0108

4

4,2

4,4

4,6

4,8

5

5,212-aylk Enflasyon Bekleyileri

sizlik Oran (sa eksen)

70

75

80

85

90

95

100

0106

0406

0706

1006

0107

0407

0707

1007

0108

44

46

48

50

52

54

56

58Tketici Gven Endeksi

ISM Endeksi (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg, Institute for Supply Management.. Kaynak: Bureau of Labor Statistics, University of Michigan.

Bymeye ilikin endieler ve bata konut piyasas olmak zere olumsuz

finansal piyasa koullar karsnda, enflasyonist basklara ramen Amerikan

Merkez Bankas (Fed) Eyll ayndan itibaren faiz indirimlerine balam ve bu

erevede toplamda 225 baz puanlk bir azalla, politika faiz oranlarn yzde

2,25 seviyesine indirmitir (Grafik 2.1.3, Grafik 2.1.4). Buna ek olarak, finansal

piyasalardaki daralmann olumsuz etkilerini gidermeye ynelik olarak 2007 yl

Aralk ayndan itibaren balayan Vadeli hale Kolayl (Term Auction

Facility-TAF) programna devam edilmi, bu kapsamda finansal piyasalara

2008 yl Ocak ve ubat aylarnda toplam 120 milyar ABD dolar likiditesalanmtr. 2008 yl Mart ayndan itibaren ise sz konusu program yoluyla

salanan likidite miktarnn aylk 100 milyar ABD dolarna karlmas

kararlatrlmtr. Buna ek olarak, finansal piyasalardaki likidite darln ama

yolunda dier bir nlem olarak Vadeli Yeniden Satn Alm lemleri (Term

Repurchase Transactions) balatlaca duyurulmutur.

Grafik 2.1.3. Para Politikas Faiz Oranlar*(Yzde, Aylk Ortalama)

Grafik 2.1.4. Enflasyon Oranlar(TFE, Yllk Yzde Deiim)

-0,5

0,5

1,5

2,5

3,5

4,5

5,5

0104

0604

1104

0405

0905

0206

0706

1206

0507

1007

0308

ABD AB Japonya

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

0104

0604

1104

0405

0905

0206

0706

1206

0507

1007

0308

ABD AB Japonya Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.


14/95



11 Mart 2008 tarihinde ise Fed, piyasa yapclarna gecelik ilemlerde

uygulanmakta olan Menkul Kymet Bor Verme Programnn (Securities

Lending Program) Vadeli Menkul Kymet Bor Verme Kolayl (Term

Securities Lending Facility-TSLF) ad altnda 28 gn vadeli ilemleri

kapsayacak ekilde geniletildiini duyurmutur. 27 Mart 2008 tarihinden

itibaren haftalk ihaleler yoluyla uygulanmaya balanan TSLF araclyla Fed

piyasa yapclarna her ihalede 200 milyar ABD dolar bor vermeyi

ngrmektedir. Buna ek olarak, ayn tarihli duyuruda, Fed ile Avrupa Merkez

Bankas (ECB) ve svire Merkez Bankas (SNB) arasnda devam eden Geici

ki Tarafl Takas Hattnn (Temporary Reciprocal Swap Line) limitlerinin

artt

r

ld

ve sz konusu takas hatt

n

n sresinin 30 Eyll 2008 tarihine kadarsrecei belirtilmitir. Son olarak, 16 Mart 2008 tarihli duyuruda Fed, piyasa

yapclarnn menkul kymetletirme piyasalar katlmclarna finansman

salamalarna ynelik olarak Piyasa Yapcs Kredi Kolayl (Primary Dealer

Credit Facility-PDCF) programnn kurulduunu aklamtr.

ABD ekonomisinde ihracat gelimeleri olumlu grnm sergilemekte,

gerek ekonomik bymeye gerekse cari an azalmasna katk salamaktadr.

ABD ile ticaret yapan lkelerde ekonomik bymenin devam etmesi, kresel

finansal piyasalar

n olumsuz etkilerinin sz konusu lkeler zerinde s

n

rl

kalm olmas ve ABD dolarnn deer kaybetmeye devam etmesi, ihracat

artna katk salamaktadr.

Euro blgesi, yln son eyreinde yaanan greli yavalamaya ramen,

2007 yl genelinde yzde 2,6 orannda bymtr. Bylece, son 10 ylda

ortalama yzde 2,2 orannda byyen Euro blgesi, 2007 ylnda bu dzeyin

zerinde bir byme hzna ulamtr. Byme bileenlerinden zel tketim

harcamalar art hz, yksek seyreden gda ve enerji fiyatlarnn hanehalk

al

m gc zerindeki olumsuz etkisi nedeniyle son eyrekte yavalayarakekonomik byme zerinde snrl etki yaratmtr. Buna karlk, krllk

oranlarnn ykselmesi, kapasite kullanmnn artmas ve kredi piyasalarnda

daralma grlmemesi neticesinde ivme kazanan yatrmlar bymenin temel

belirleyicisi olmutur. Bymenin dier bir bileeni ise Euro para biriminin

ABD dolarna kar 2007 yl genelinde reel olarak deer kazanmasna ramen

art gsteren net ihracat olmutur.


15/95



2008 yl Euro blgesi bymesi zerinde etkili olabilecek risk unsurlar

olarak zellikle blge ii riskler, blge d riskler ve finansal riskler n plana

kmaktadr. gc piyasalarnn gl yaps, isizlik oranlarnn son 25 yln

en dk seviyelerinde seyretmesi ve 2006 yl Mays aynda yaanan finansal

alkant sonrasnda kredi piyasalarnda skkln yaanmamas, Euro blgesi

bymesi zerindeki blge-ii riskleri azaltmaktadr. Ayrca, Euro blgesi 2008

yl Ocak ve ubat aylarnda sanayi retiminin zellikle Almanya ve Fransann

katklaryla, srasyla, yzde 3,3 ve 3,1 orannda art gstermesi de blge ii

risklerin son dnemlerde azaldn teyit etmektedir. Ancak, ABD

ekonomisinde resesyon yaanmas ihtimalinin son dnemde art gstermesi,

dnya ham petrol, g

da ve ana metal fiyatlar

na ilkin belirsizlikler gibifaktrler Euro blgesi bymesi zerinde blge-d riskleri artrmaktadr.

ABDde aklanan imalat sanayi gven endeksinin (ISM) 50 eik deerinin

altna derek daralma blgesine girmesi ve isizlik oranndaki art, Euro

blgesi bymesinin 2007 yl seviyesinde gereklemeyecei ynnde gl

sinyaller vermektedir. Ayrca, Euro blgesi imalat sanayi gven endeksi (PMI)

de sz konusu gr destekler nitelikte bir eilim izlemektedir (Grafik 2.1.5,

Grafik 2.1.6). zellikle ABD ekonomisinde yaanmas muhtemel bir

durgunluun Euro blgesini gerek d ticaret gerekse finansal sektr kanalyla

etkilemesi beklenmektedir. Euro blgesinin toplam ihracat artarken, ABDnintoplam ihracat iindeki arlnn son yllarda azalma eilimine girmesi

ABDdeki durgunluun ksa vadede Euro blgesini d ticaret kanal vastasyla

dorudan etkileme olasln azaltmaktadr (Grafik 2.1.7). Ancak, ABDdeki

yksek riskli konut kredilerinden kaynaklanan sorunlara ilikin endielerin

artmas ile beraber bu tr kredilerle ilgili finansal aralar arlkl olarak

portfynde bulunduran Avrupa bankalarnn zararlar son dnemde aa

kmaya balamtr. Euro blgesindeki irketlerin finansman kaynann

arlkl olarak bankaclk sektr olduu gz nne alndnda, hali hazrda

olumlu seyreden kredi arz koullarnn nmzdeki dnemlerde bozulmas ve

bu durumun yatrm ve tketim harcamalarn olumsuz etkilemesi gndeme

gelebilecektir. Bu erevede, ABDdeki ekonomik yavalamann ksa vadede

d ticaret kanalndan ok finansal sektr kanal ile Euro blgesi bymesi

zerinde nemli bir risk unsuru oluturaca dnlmektedir.


16/95


17/95



tahvilleri getirileri arasndaki farkn son dnemde eik deerin zerinde

seyretmesi, ksa ve orta dnemde enflasyon beklentilerinin bozulduuna iaret

etmektedir (Grafik 2.1.8).

Grafik 2.1.8. Euro Blgesi Beklenen Enflasyon*(Yzde)

2,0

2,1

2,2

2,3

2,4

2,5

01.0

1.2

007

01.0

2.2

007

01.0

3.2

007

01.0

4.2

007

01.0

5.2

007

01.0

6.2

007

01.0

7.2

007

01.0

8.2

007

01.0

9.2

007

01.1

0.2

007

01.1

1.2

007

01.1

2.2

007

01.0

1.2

008

01.0

2.2

008

01.0

3.2

008

2012 tfa Tarihli Tahvil Fark

2015 tfa Tarihli Tahvil Fark

* Fransa devlet tahvilleri ile Euro blgesi enflasyonuna endeksli devlet tahvilleri getirileri aras ndaki farkalnarak hesaplanmtr.Kaynak: Agence France Trsor.

Btn bu gelimeler nda, ECB Ynetim Konseyi Nisan aynda

yapt toplantda politika faiz oranlarn oy birlii ile sabit tutmaya karar

vermitir. ECB, fiyat istikrar

zerindeki risklere nceki aylara gre dahakeskin bir vurgu yapm ancak, finansal piyasalardaki dalgalanmalarn yaratt

belirsizliklerin byme zerinde daha byk bir risk unsuru olduuna iaret

etmitir. ECB, 2008 yl boyunca enflasyon orannn yln ikinci yarsndan

itibaren d eilimine girecei, ancak hedef seviye olan yzde 2nin zerinde

kalaca ngrsnde bulunmutur. Dier taraftan, isizlik oranlarnn tarihi

dk seviyelerde seyretmesi ve zellikle Almanyada cret art taleplerinin

artmas, gda ve enerji fiyatlarndaki yukar ynl eilimin enflasyon

zerindeki ikincil etkilerine ynelik endieleri bir nceki dneme gre

kuvvetlendirmitir. Bu erevede, ECB, fiyat istikrarn bozmaya ynelik bu trikincil etkilere kar ncelikli hareket edeceini belirtmitir.

Enerji ve mal fiyatlarndaki artlar, dier lkelerde olduu gibi,

Japonyada da byme hzn yavalatmtr. 2006 ylnda yzde 2,4 byyen

Japon ekonomisi, 2007 ylnda yzde 2 orannda bymtr (Tablo 2.1.1).

2007 ylnn son eyreinde yzde 1,7 oranndaki art, beklentilerin zerinde

gereklemitir. Byme rakamlarnn beklenenin zerinde gereklemesine

neden olan temel etken ise zel yatrmlarda gerekleen yzde 2 oranndaki

art olmutur. Sz konusu art hem zel tketim harcamalarnda (yzde 1,5)


18/95



hem de konut yatrmlarnda (yzde 1,1) sregelen yavalamay telafi edecek

lde gereklemitir. 2008 ylnn ilk eyreinde, enerji fiyatlarndaki arta

ve Japon yeninin deer kazanmasna bal olarak irket krlarnn d

eiliminde olmas piyasalarda tedirginlie neden olurken, zel kesim sabit

sermaye yatrmlarnn art hz yavalamtr. Sz konusu koullar altnda

2008 ylnn ilk eyreinde yzde 0,9 orannda bir bymenin gerekleecei

beklenmektedir.

2007 ylnda Japonya tketici fiyatlar duraan bir seyir izlemitir.

Ancak, zellikle uluslararas mal fiyatlarndaki artn etkisiyle 2008 yl

bandan itibaren tketici fiyatlar pozitif bir eilim izlemektedir. Buna gre

2008 ylnn ilk 2 aynda, tketici fiyatlar srasyla, yllk yzde 0,7 ve yzde 1

orannda art gstermitir. Sz konusu eilimin, nmzdeki dnemde petrol

ve gda fiyatlarnda beklenen artlarn etkisiyle devam edecei tahmin

edilmektedir (Grafik 2.1.4). Buna ek olarak, 2008 yl Mart aynda toptan eya

fiyatlar endeksinde yzde 3,9 orannda art gereklemi ve sz konusu art

son 27 yln rekor seviyesi olarak kaydedilmitir.

Japonya Merkez Bankas (BoJ) zel kesim tketim harcamalar ile kamu

ve konut yatrmlarnn duraan seyrinin i talepte nemli bir deiiklie neden

olmayacana iaret etmektedir. Kresel belirsizliklere ramen uluslararas

ekonomilerin yava da olsa bymeye devam etmesi nedeniyle d talepte

beklenmedik dlerin yaanmayacan aklamtr. Bu gelimeler nda

BoJ, gecelik faiz orann yzde 0,5 orannda sabit tutmaya karar vermitir

(Grafik 2.1.3). Bununla birlikte, BoJ, uluslararas finansal piyasalarda

yaanmakta olan belirsizliklerin ve halen ykseli eiliminde olan petrol ve

emtia fiyatlarnn risk unsurlar olduuna dikkat ekmektedir.

in ekonomisi yksek oranl byme performansn 2007 ylnda da

devam ettirerek yzde 11,9 orannda ekonomik byme kaydetmitir.

Grld zere, ABD ekonomisinin yavalamas in ekonomisini beklendii

kadar olumsuz etkilememitir. Bunun balca nedeni ise in d ticaretinin 2007

ylnda Hindistan bata olmak zere Rusya, Avrupa ve Asyaya kaym

olmasdr. Sz konusu dnemde in ihracat rakamlar yzde 25,7 orannda art

gstermitir. te yandan, indeki ekonomik bymenin yeteri kadar hz

kesmemi olmas, emtia fiyatlar zerindeki yukar ynl basknn

azalmamasna neden olmutur.


19/95



Yaplan sabit sermaye yatrmlarndan beklenenin altnda bir getiri elde

edilmesi arz ynl daralma yaratrken, finansal piyasalarda yaratlm olan ar

likidite talep fazlasna neden olarak in tketici fiyat dzeyinin yzde 4,8

orannda artn beraberinde getirmitir. 2007 ylnda yzde 4,4 artan ara mal,

yakt ve elektrik fiyatlarnn, nmzdeki dnemlerde de artmaya devam

ederek genel fiyatlar zerindeki yukar ynl basksn srdrmesi

beklenmektedir. Nitekim, 2008 yl Ocak ve ubat aylarnda tketici fiyatlar,

srasyla, yzde 7,1 ve 8,7 orannda artmtr. in tketici fiyatlarndaki

artlarla kresel fiyat artlarnn paralellik gstermesi dikkat ekicidir.

in Merkez Bankas, tketici fiyatlarndaki bu hzl arta ve uluslararas

konut piyasalarndaki belirsizliklere dikkat ekerek 2008 ylnda sk para

politikas uygulama karar almtr. Bu erevede sadece para politikas faiz

orann artrmakla (yzde 4,14) kalmam, 2008 ylnn ilk eyreinde munzam

karlklarn iki kez yukar ynl revize etmitir. Dviz piyasalarnda ise

dalgal dviz kuru rejimine gei ynnde admlar atmtr.

2.2. Uluslararas Piyasalar

2.2.1. Finansal Piyasalar

Mali piyasalarda 2007 ylnn ikinci yarsnda beliren kredi krizinin reel

sektre olan etkileri, getiimiz dnemde daha da belirginlemitir. Son

dnemlerde zellikle bankaclk ve yatrm kurulularnn ard ardna

akladklar zararlar ile birlikte, ABD makroekonomik durumuna ilikin

aklanan olumsuz veriler ve ABDde beklenen resesyonun iddetine dair

endieler, yatrmclarn ani tepkilerinin belirginlemesine yol amtr. Bu

durum da zellikle risk itahnda yaanan gerilemelere paralel olarak

gelimekte olan lke mali piyasalarnda oynaklklarn ykselmesine neden

olmutur.


20/95



Grafik 2.2.1. VIX ve VSTOXX Endeksleri* Grafik 2.2.2. Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi

5

15

25

35

45

55

04.03.06 10.03.06 04.03.07 10.03.07 04.03.08

vix

vstoxx

-5

-1

3

7

03.04.06 03.10.06 03.04.07 03.10.07 03.04.08 *VIX S&P500 hisseleri, VSTOXX ise Dow Jones Euro Stoxx 50 hisselerizerine yazlan opsiyonlardan elde edilen oynakl k endeksleridir.Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Credit Suisse.

Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi (CSRA) risk itahndaki

belirgin d yanstrken, endeks 2002 yl Ekim ayndan sonra ilk kez

yatrmclarn panik iinde olduunu gsteren blgeye kadar gerilemitir.1 te

yandan VIX ve VSTOXX endekslerinin 2007 yl boyunca sergiledikleri art

eilimleri son gnlerde ksmi gerilemelere dnse de, endekslerin ulatklar

mevcut deerler 5 yllk dnem ortalamalarnn zerinde olup, CSRA kadar sertolmasa da risk itahnda belirgin azala iaret etmektedir (Grafik 2.2.1, Grafik

2.2.2).

Gelimi lkelere ait tahvil piyasalar incelendiinde, ne kan ilk unsur

ABDde uzun vadeli tahvil getirilerinin d eilimini korumasdr. ABD

ekonomisinde beklenen resesyonun yan sra yatrmclarn gvenli aralara

artan ilgisi getirileri drmektedir. Ancak, Euro blgesi tahvil getirileri ABD

tahvillerinin aksine yatay eilimini korumaktadr. ECBnin enflasyon ile

mcadele konusunda sk para politikas duruunu srdrmesi ve Euro blgesienflasyonunun art eilimini korumas, sz konusu tahvil getirilerinin

gerilemesini engelleyen en nemli gelimeler olarak deerlendirilmektedir.

Gelimekte olan lkeler incelendiinde ise EMBI+ endeksinde 2008 yl ilk

eyreinde ksmi artlar gereklemitir. EMBI+ endeksinde gerekleen sz

konusu artlarn nemli lde ABD tahvillerinde gerekleen dlerden

kaynakland gzlenmektedir (Grafik 2.2.3). te yandan, EMBI+ Trkiye alt

endeksi sz konusu dnemde ana endeksten daha olumsuz bir performans

1

Endeksin -3 deerinin altna dmesi yatrmclarn panik iinde olduunu gsterirken, 5 deerinin zeri ar iyimserlikblgesi olarak tanmlanmaktadr.


21/95



gstermi ve ana endeksin 40 baz puan zerinde gereklemitir (2008 yl

Ocak ay sonunda sz konusu fark 1 baz puan olarak gereklemiti).

Grafik 2.2.3. Devlet Tahvili Piyasalar Grafik 2.2.4. Hisse Senedi Piyasalar

3

3,5

4

4,5

5

5,5

03.04.2006 03.01.2007 03.10.2007

125

175

225

275

bazpuan

ABD Euro Blgesi

EMBI+ (sa eksen)

Yzde

90

11 0

13 0

15 0

17 0

19 0

0 3 .0 4 .2 0 06 0 3 .1 0 .2 0 06 0 3 .0 4 .2 0 07 0 3 .1 0 .2 0 07 0 3 .0 4 .2 0 08

MSCI - Dnya MSCI - G7

MSCI - GO Kaynak: Bloomberg.

Hisse senedi piyasalarnda sregelen art eiliminin 2007 ylnn

drdnc eyrei itibaryla tersine dnm olduu gzlenmektedir. Morgan

Stanley Sermaye Endeksi (MSCI) G7 lkeleri alt endeksi, 16 Nisan 2008 tarihi

itibaryla, 2007 yl sonuna kyasla yzde 6,3, ayn yln nc eyreine

kyasla da yzde 9,1 orannda gerilemitir. Ayn dnemlerde MSCI Gelimekte

Olan lkeler (GO) alt endeksi ise, ABD dolar baznda, srasyla yzde 6,5 ve

3,3 oranlarnda azal sergilemitir (Grafik 2.2.4).

Grafik 2.2.5. ABD Varla Dayal Ticari Senet PiyasasGelimeleri

Grafik 2.2.6. ABD ve Euro Blgesi Interbank Faizleri ve HazineBonosu Getirileri (3-ay)

2,5

3,5

4,5

5,5

6,5

05.04.06 05.12.06 05.08.07 05.04.08

700

900

1.100

1.300

milyarABDdolar

Getiri Dolamdaki Miktar (sa eksen)

Y

zde

3

4

5

6

03.04.2006 03.01.2007 03.10.2007

2,0

3,0

4,0

5,0

$ Libor

ABD Tahvil

Libor (sa eksen)

Euro Blgesi Tahvil (sa eksen)

Yzde

Kaynak: Bloomberg, Fed. Kaynak: Bloomberg.


22/95



Yatrm kurulularnn nemli likidite kaynaklarndan olan Varla

Dayal Ticari Senet (ABCP) Piyasasnn, ABDde emlak piyasas gelimelerini

takiben oluan gvensizlik ortamnda nemli lde darald gzlenmektedir.

2007 yl Austos aynn ilk haftasnda 1,2 trilyon ABD dolar seviyesine

ykselen dolamdaki senet miktar, bu tarihten itibaren gerilemeye balam ve

9 Nisan 2008 tarihi itibaryla 780 milyar ABD dolar seviyesine kadar

dmtr (Grafik 2.2.5). ABCP piyasasndaki daralma ve para piyasalarnda

gerekleen skklk, interbank piyasasnda nemli faiz ykselilerini

beraberinde getirmitir. Nitekim, LIBOR (London Interbank Offered Rate)

faizleri ve hazine bonosu getirileri arasndaki fark, ABD dolar iin 2007 yl

Aral

k ay

ortalar

nda 200 baz puan

n zerine

km

, bunu takiben merkezbankalarnn egdml likidite operasyonlar sonucunda yeniden snrl da olsa

daralma eilimine girmitir. Euro szlemelerde de ayn eilimler gzlenmi

ancak, hareketler daha lml gereklemi, iki seri arasndaki fark azami 117

baz puana ykselmitir. Para piyasasndaki skklk, fonlama maliyetlerini

artrmasnn yan sra belirsizlikleri de artrarak mali piyasalarn olumsuz

performansna katkda bulunmutur (Grafik 2.2.6).

Futures piyasalarda gzlenen faiz oranlar hem ABD dolar hem de euro

faiz oranlar

nda 2008 y

l

boyunca dler beklendiini ortaya koymaktad

r.Spot piyasa ile futures piyasa arasndaki getiri fark incelendiinde, gerek Euro

blgesinde gerekse de ABDde yl sonuna kadar 50 baz puanlk politika faizi

indiriminin yatrmclar tarafndan fiyatland grlmektedir (Tablo 2.2.1).

Tablo 2.2.1. Sanayilemi lkeler Faiz Gelimeleri* (3-ay)2008

Futures

Spot Haziran Eyll Aralk Mart

ABD dolar 3,00 2,46 2,25 2,33 2,33

Euro 4,75 4,63 4,33 4,10 3,82* 3-ay vadeli szlemelerde 11 Nisan tarihinde oluan getiriler kullanlm, ABD iin spotta Eurodollar faizleri, ileri vadeler iin iseCME Eurodollar futures szlemeleri, Euro blgesi iin spotta Euribor, ileri vadelerde ise LIFFE futures szlemeleri kullanlmtr.Kaynak: Bloomberg.


23/95



Son dnemlerde yatrmclar tarafndan youn bir ekilde kullanlan

carry trade stratejisinin nmzdeki dnemde seyrine dair verilere

bakldnda, speklatif yatrmclarn mali piyasalardaki gelimeler nda,

Japon yeninde nemli lde long pozisyona getikleri, te yandan svire

frang szlemelerinde de pozisyonlarn ntr seviyeye ektikleri

gzlenmektedir (Grafik 2.2.7). rtk oynaklklarda 2007 ylnn ikinci

yarsnda gzlenen artlarn, bata Japon yeni olmak zere, devam etmesi decarry trade stratejisini daha riskli hale getirmektedir. Sz konusu iki serinin

seyri, carry trade stratejisinde getiimiz dnemde gerilemeye iaret

etmektedir. Buna ek olarak, son dnemlerde temel para birimlerinde ABD

dolar aleyhine yaanan artlarn da etkisi gz nne alndnda, carry trade

stratejisinin devamllnn en azndan ksa vadede zorlat sylenebilir.

2.2.2. Emtia Piyasalar

2008 y

l

ilk eyreinde S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar

Endeksiykseli eilimine devam etmi, 2007 ylnn ilk eyreine kyasla yzde 49,8,

bir nceki eyree kyasla ise yzde 10,4 orannda art sergilemitir. Nisan

aynn ilk yarsnda benzer eilim devam etmi, 2007 ylnn ayn dnemine

kyasla art oran yzde 49,3 olarak gereklemitir. 2008 ylnn ilk

eyreinde gerekleen eyreklik yzde 10,4 oranndaki arta enerji alt

endeksinin yzde 6,9, tarm alt endeksinin yzde 3,0, metal alt endeksinin ise

yzde 0,3 orannda katk yapm olduu dikkat ekmektedir (Grafik 2.2.9).

Grafik 2.2.7. Yen ve svire Frang Net Short Pozisyonlar

(Speklatif Yatrmclar, Chicago Ticaret Borsas)

Grafik 2.2.8. Yen, svire Frang ve Euro ile ABD Dolar Arasndakirtk Oynaklklar

-100

-50

0

50

100

150

200

04.04.06 21.10.06 09.05.07 25.11.07

Net Short Japon Yeni

Net Short svire Frang

4

6

8

10

12

14

16

18

04.03.06 18.09.06 05.03.07 20.08.07 02.04.08

CHF

JPY

Euro

Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.


24/95



Grafik 2.2.9. S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksleri

300

375

450

525

600

675

750

17-04-2006

09-08-2006

01-12-2006

29-03-2007

24-07-2007

14.11.2007

12.03.2008

150

250

350

450

550Emtia Fiyatlar

Metal Fiyatlar

Enerji Fiyatlar (sa eksen)

Tarm Fiyatlar (sa eksen)

5

Kaynak: Goldman Sachs.GSCI endeksi iinde (Endstriyel) Metaller Alt Endeksi yzde 7,3

orannda arla sahipken, bakr ve alminyum yzde 5,5 orannda arlk ile

alt endeks iinde nemli bir rol oynamaktadr. Londra Metal Borsas

(LME)nda ilem gren iki ana metalin fiyatlar incelendiinde, iki metalin

fiyatlarnda gerekleen eyreklik ykselilerin yllk artlar am olduu

dikkat ekmektedir (Tablo 2.2.2). Dier temel para birimleri karsnda nemli

lde deer yitiren ABD dolar yerine 1 ABD dolar ve 1 eurodan oluan sepet

baznda bakldnda, alminyum ve bakrda gerekleen eyreklik yzde 24,1

ve yzde 25,7 oranlarndaki artlarn, srasyla, yzde 19,3 ve 20,8 oranlarna

geriledii dikkat ekmektedir. Gelimekte olan lkeler kaynakl talebin canll

metal fiyatlarn yukarya ekerken, dnyann en byk bakr ihracatsilide

gerekleen retim kesintileri sonucu stoklarda gzlenen gerilemeler bakr

fiyatlarndaki artlar belirginletirmektedir. Stok seviyeleri olumlu dzeyde

olmasna ramen (Tablo 2.2.3) inin 2008 ylnda net alminyum ithalats

haline gelecei haberleri de alminyum fiyatlarndaki artta belirleyici faktr

olmutur. ABD ekonomisinde gereklemesi olas resesyonun gelimekte olan

lkeleri ne lde etkileyecei metal fiyatlarnn nmzdeki dnemde

seyrinde en nemli etken olarak ne kmaktadr.

Tablo 2.2.2. Londra Metal Borsas (LME) Gelimeleri*ABD Dolar / Ton Deer Deiim (Yzde)

2007-I 2007-IV 2008-I 2008-II** 2008-I/2007-IV 2008-I/2007-I 2008-II**/2008-I

Alminyum 2.780 2.409 2.990 2.999 24,1 7,6 0,3Bakr 6.755 6.675 8.390 8.430 25,7 22,3 0,5* Tablo dnem sonu deerlerinden olumutur.** 15 Nisan 2008 tarihi itibaryla.Kaynak: Bloomberg.


25/95



Tablo 2.2.3. Ana Metallerin LME Stok Deerleri*

2006 2007 2008

Ortalama Eyll Aralk Ortalama Ocak ubat Mart Nisan**

Alminyum 781.241 938.625 930.025 841.948 956.625 947.225 1.032.100 1.029.275

Bakr 106.004 130.775 197.450 158.515 178.875 143.650 112.500 117.150*Ana metaller iin LME borsas stok seviyeleri ton olarak alnmtr.** 15 Nisan 2008 tarihi itibaryla.Kaynak : Bloomberg.

Uluslararas ham petrol fiyatlar Ocak ay sonlarnda balayan ykseli

eilimi sonucunda 15 Nisan tarihi itibaryla 114,5 ABD dolar/varil seviyesinde

ilem grerek tarihi zirve deerine ulamtr (Grafik 2.2.10). Sz konusu

seviye 2007 ylnn ayn gnne kyasla yzde 67,3 orannda arta iaret

ederken, 1 ABD dolar ve 1 eurodan oluan sepet baznda bakldnda artoran yzde 55,4e gerilemektedir. Uluslararas Enerji Ajans (IEA) verileri

2007 ylnda ham petrol talebinde 0,8 milyon varil/gn seviyesinde art

gerekletiini ortaya koymaktadr. Ancak lkeler baznda incelendiinde,

Ekonomik birlii ve Kalknma rgt (OECD) yesi olmayan lkelerin

talebinin 1,15 milyon varil/gn seviyesinde artarken, OECD yesi lkelerin

talebinin 0,25 milyon varil/gn gerilemi olduu gzlenmektedir. Ham petrol

fiyatlarnda yln ilk eyreinde gzlenen ykseliler talep canllnn devam

ettiine iaret ederken, ABD Enerji Bakanlnn yln ilk eyreinde ABD

talebinin yllk 0,48 milyon varil/gn azalm olduunu tahmin etmesi

gelimekte olan lkeler kaynakl talebin nemini ortaya koymaktadr. OPECin

5 Mart tarihli olaan toplantsnda retim kotalarn deitirmemesi ve Eyll

ayndaki olaan toplantsna kadar toplanmaya gerek duymadn aklamas

fiyatlar zerinde bask oluturan dier bir gelime olmutur. OPEC piyasalara

yeterli dzeyde ham petrol arz edildiini, temel gstergelerin olumlu olduunu

vurgularken, speklatif sermayenin fiyatlar zerinde bask oluturduunu

belirtmitir. Emtia fiyatlamasnda en nemli deikenlerden biri olan stok

rakamlar

IEA verileri ile incelendiinde, OECD lkeleri zel sektr stoklar

n

nubat aynda 53,3 gnlk talebi karlayacak seviyede olduu dikkat

ekmektedir. Sz konusu deer son yl ortalamasna karlk gelmektedir.

ABD verileri ise 2008 yl ve 2007 yl Mart ay verilerinin birbirinden ok

farkl olmadn ortaya koymaktadr. Ham petrol verim erisinin

backwardation2 konumunda olduu, crack spreadlerin3 dk seyrettii ve

ham petrol fiyatlarnn zirve deerlerine ulat bir ortamda reticilerin

stoklama davranlarndan kamasnn olaan olduu dnlmektedir (Tablo

2

Vade ilerledike kontrat fiyatlarnn geriledii durumdur.3 Ham petrol ile petrol rnleri fiyatlar arasndaki farka dayanan szleme.


26/95



2.2.4). Buna ramen yatrmclarn ABDde haftalk olarak aklanan stok

rakamlarndaki gerilemelere sert tepkiler gstermekte olduu gzlenmektedir.

Tablo 2.2.4. Petrol Piyasasna likin Gstergeler*2006 2007 2008

Aralk Mart Aralk Ocak ubat Mart Nisan**Toplam Stoklar (bin varil) 1.712,5 1.670,8 1.671,0 1.669,5 1.674,8 1.674,5 1.667,5

rn 704,2 649,4 685 678,4 670,7 655,6 651,0Stratejik Rezerv 688,6 688,7 696,4 698,1 698,7 699,75 700,4Ham Petrol 319,7 332,7 289,6 293,0 305,5 319,2 316,1

Crack Spread (ABD dolar/varil) 6,8 20,6 8,6 7,3 10,3 8,8 7,2retici Olmayan Net Long Poz. (bin sz.) 19,9 40,2 52,9 29,8 91,6 53,9 64,7*Dnem Sonu Deerleri. Stok rakamlar ABD verileridir. Net pozisyonlar NYMEX rakamlardr.** Stok rakamlar 4 Nisan itibaryla iken, crack verileri 15 Nisan, net pozisyon rakamlar ise 8 Nisan verileridir.Kaynak: Bloomberg, www.doe.gov.

Ham petrol talebinin mevsimsel olarak dt yln ikinci eyreinde

fiyatlarn bir miktar gerilemesi mmkn grnmektedir. Gelimekte olan

lkelerin talebi ham petrol fiyatlar zerinde belirleyici olmaya devam ederken,

ABD Enerji Bakanlnn yln ilk eyreinde yllk bazda gerileyen ABD

talebinin yln ikinci eyreinde 2007 yl seviyesinde gereklemesini

beklemesi, talep basksn artracak dier bir unsur olarak ne kmaktadr.

Dier bir deyile, ABD ekonomisine ve dier ekonomilerin ABD

ekonomisindeki yavalamadan ne lde bamsz hareket edebileceine ilikin

belirsizlikler, ham petrol fiyatlarnn seyrinde en nemli risk unsuru olmaya

devam etmektedir. reticiler asndan cazip grnmemesine ramen, talebin

yeniden canland yaz aylar ncesinde stoklarda gzlenecek artlar ham

petrol fiyatlarndaki basky hafifletecek en nemli unsurdur. Mali sektr

yatrmclarnn mevcut fiyat seviyelerinin srdrlebilirliini sorgulayarak

yeni yatrm alanlarna ynelmeye balamas ise petrol fiyatlarndaki basky

hafifletebilecektir.

Grafik 2.2.10. Ham Petrol (Brent) ve Altn Fiyatlar(ABD dolar/Varil, ABD dolar/Troy ons )

60

80

100

120

17.04.07 07.08.07 27.11.07 20.03.08

600

700

800

900

1000

1100Ham Petrol

Altn (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg.


27/95



Gelimi lke mali piyasalarnda yaanan dalgalanmalarn devam etmesi,

bu lkelerde enflasyon oranlarnda gzlenen art ve byme performanslarna

ilikin belirsizlikler ile ABD dolarnn dier temel para birimleri karsnda

hzl deer kayb, altn fiyatlarnn 14 Mart 2008 tarihinde 1.002 ABD

dolar/Troy ons ile tarihi zirve deerine ulamasna sebep olmutur (Grafik

2.2.10). Altn fiyatlar bu tarihten sonra bir miktar gerilese de 15 Nisan

itibaryla 2007 ylnn ayn gnne kyasla yzde 34,4 orannda art

sergileyerek 928 ABD dolar/Troy ons deerinde ilem grmtr. retici

olmayan yatrmclarn net long pozisyonlarn 2007 yl Austos ayndan

balayarak nemli lde artrdklar ve pozisyonlarn 2008 ylubat aynda

zirve deerine ulat

dikkat ekmektedir. Zirve deerlerinden bir miktargerilemi olmasna ramen speklatif yatrmclarn net long pozisyonlar

yksek deerlerini korumaya devam etmitir (Grafik 2.2.11).

Son dnemlerde gerek gelimi gerekse de gelimekte olan lkelerde

enflasyon oranlarnn ykselmesinin en nemli nedenlerinden biri kresel

piyasalarda gda fiyatlarnda gzlenen sert ykselilerdir (Kutu 2.1). S&P

Goldman Sachs endeksi iinde yzde 12,9 orannda paya sahip olan Tarmsal

Hammadde Fiyatlar Alt Endeksinin iinde msr ve buday yzde 8,2 ile en

nemli bileen konumundad

r. 15 Nisan itibar

yla S&P Goldman Sachs Budayalt endeksi yzde 87,7 orannda, msr alt endeksi ise yzde 64,5 orannda yllk

artlar sergilemitir. Kurakln yaratt rekolte dlerinin yan sra msr ve

budayn alternatif yakt retiminde kullanlmaya balanmas sz konusu

hammadde fiyatlarnn ykselmesine neden olurken, kresel stoklarda gzlenen

gerileme retici olmayan mali sektr yatrmclarnn ilgisinin sektr aralarna

ynelmesini beraberinde getirerek fiyatlar zerindeki basky daha da

artrmtr. Bu balamda Chicago Ticaret Borsas speklatif yatrmclarnn

buday ve msrda yksek seviyede net long pozisyon tadklar dikkat

ekmektedir (Grafik 2.2.12). Buday fiyatlarnda, yln ikinci yarsnda rekolteartlar gerekleecei beklentisiyle Mart aynn ilk haftasndan balayarak

gzlenen gerileme eilimi, ABD Tarm Bakanlnn Nisan ay Dnya Tarmsal

rn Arz ve Talep Tahminleri (WASDE) raporunda kresel buday stoklarnda

art gerekletiini belirtmesiyle daha da belirginletirmitir.


28/95



Grafik 2.2.11. Chicago Borsas retici OlmayanYatrmclar Net-Long Pozisyonlar

(Altn, bin szleme)

Grafik 2.2.12. Chicago Ticaret Borsas retici OlmayanYatrmclar Net-Long Pozisyonlar

(Buday, Msr, bin szleme)

50

80

110

140

170

200

0

406

0

706

1

006

0

107

0

407

0

707

1

007

0

108

50

150

250

350

450

04

06

07

06

10

06

01

07

04

07

07

07

10

07

01

08

-30

-20

-10

0

10

20

30

40Msr

Buday (sa eksen)

Kaynak: Bloomberg.

2008 ylnn ilk eyreinde ne kan dier bir gelime ise pirin fiyatlarnda

gzlenen artlardr. Kresel olarak referans alnan Tayland B-kalite pirinte 17

Nisan itibaryla ylbana kyasla gerekleen fiyat art yzde 164

seviyesindedir. in ve Hindistan kaynakl talepteki artn yan sra Avustralya

ve Vietnam'da gerekleen retim dleri fiyatlar zerinde bask

yaratmaktadr. Gelimekte olan Asya lkelerinde temel gda olan pirinte blge

hkmetlerinin yurtii fiyatlarda gerekleebilecek nemli artlarn nnegemek iin ihracat kstlamalarna bavurmas uluslararas fiyatlardaki artlar

belirginletirmitir. Bu sebeple, toplam retimin sadece yzde 7'sinin d

ticarete konu olduu pirinte fiyat artlarnn olumsuz etkilerinin ithalat

lkelerle snrl kalmas beklenmektedir.


29/95



KUTU 2.1. KRESEL ENFLASYONDAK SON DNEM GELMELERSon yllarda kresel fiyat gelimeleri incelendiinde, enflasyon orannn genel bir art eilimi ierisinde olduugrlmektedir. IMF verilerine gre 2000 ylnn banda yzde 4,4 seviyesinde olan dnya y llk enflasyon oran,

bu tarihten itibaren azalmaya balayarak 2006 ylnda yzde 3,5 dzeyine gerilemi, ancak 2007 ylnnortalarndan itibaren tekrar artarak, 2008 Ocak ay itibaryla, yzde 5,2 dzeyine ulamtr. Dnya enflasyonoranndaki yukar ynl hareket sadece belli bir lke grubunda deil, gelimekte ve gelimi lke gruplarnda aynanda gzlemlenmektedir (Grafik 1 ve 2). Farkl ekonomik byme dngleri ierisinde olabilen ABD, Euro blgesi,Japonya ve gelimekte olan lkeler arasnda da enflasyonun son dnemde ortak hareket ettii grlmektedir. Buerevede, kresel enflasyonun gelecekteki seyrinin yansra blgeler ve lkeler aras enflasyon gelimelerininbalants nemli tartma konular olarak gndeme gelmektedir.

Grafik 1. Seilmi lke Gruplarna Gre Tketici Fiyatlar Enflasyonu Grafik 2. Seilmi Gelimekte Olan lkelerde Tketici Fiyatlar Enflasyonu

-2

-1

0

1

2

34

5

6

7

8

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

0907

0108

Dnya ABDJaponya Euro BlgesiGelimekte Olan .

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

0104

0504

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

0907

0108

Trkiye Gney Afrika Brezilya

Kore Rusya in Kaynak: IMF

2000li yllarn banda dnya ekonomisinin iinde bulunduu konjonktr, bugn gzlemlediimizden oldukafarkldr. Bu dnemde kresel ekonomik koullar, Trkiye dahil birok lkede enflasyonun d srecine destektebulunmutur. Bir yandan kresel likidite bolluu dnya ekonomisinin enflasyon yaratmadan byyebilmesine

olanak vermi, dier yandan in ve Hindistan gibi byk gelimekte olan lkelerin dnya ekonomisi ile btnlemesreci, ucuz ithal mallar yoluyla kresel dezenflasyonist srece destek olmutur.1 Bu dnemde enerji fiyatlarnnda bugnk seviyelere kyasla dk olmas arz ynl enflasyonist basklar snrlamtr.

Tablo 1. ABD, Japonya ve Euro Blgesinde Genel ile Enerji ve Gda D Tketici Fiyatlar EnflasyonuABD Japonya Euro Blgesi

Genel Enerji ve GdaD



2004 3,3 2,2 0,2 -0,7 2,4 1,92005 3,6 2,2 -0,1 -0,4 2,2 1,42006 2,6 2,6 0,3 -0,3 1,9 1,52007 Haziran 2,6 2,2 -0,2 -0,4 1,9 1,92007 Aralk 4,1 2,4 0,7 -0,1 3,1 1,92008 Ocak 4,3 2,5 0,7 -0,1 3,2 1,72008 ubat 4,0 2,3 1,0 -0,1 3,3 1,8Kaynak: Bloomberg

Kresel enflasyon artlar incelendiinde, enerji ve gda fiyatlarndaki hzl ykselilerin nemli rol oynadgrlmektedir. Bu iki mal grubunun etkileri karldnda, enflasyon oranlarnda grlen ivmelenme nemli ldekaybolmaktadr (Tablo 1). Kresel enflasyonu etkileyen temel faktrlerden biri olan petrol fiyatlarnda uzunsreden beri bir artn olduu gzlenmektedir. Sz konusu art eilimi 2006 yl ortalarnda aa ynl krlmfakat 2007nin ortalarndan itibaren tekrar ykseli ynnde g kazanmtr (Grafik 3). Sz konusu fiyathareketlerinin bir benzeri de dnya enerji rnleri fiyat endeksinde grlmektedir (Grafik 4). Genel anlamda enerjifiyatlarnda son dnemlerde grlen artlarn gerisinde dnya ekonomisinin hzl bymesinin yansra, hedgefunds ve dier mali yatrmclarn artan oranda emtialar zerinden futures ve forward ilemler yaparak pozisyonalmalar belirleyici olmaktadr.2

1 OECD (2006), Globalization and Inflation in the OECD Economies, Working Party No:1 on Macroeconomic and Structural Policy Analysis, 26 September 2006.2 TCMB (2006), Enflasyon Raporu, Ankara, Ekim 2006.


30/95



Enerji fiyatlarna ek olarak gda fiyatlarnda zellikle 2007nin ortalarndan itibaren hzl artlar grlmektedir

(Grafik 4). 2007 ylnda gda rnlerinin dnya enflasyonuna katks yzde 36 orannda gereklemitir.3 Gda

fiyatlarndaki artlarn zellikle gelimekte olan lkelerin enflasyon oranlarna etkileri ok arpc boyutlara

varmaktadr. Tahminler gda enflasyonunun Brezilyann, ilinin ve Arjantinin enflasyonuna katksn, srasyla,yzde 70,2, 65,4 ve 49,5 olarak hesaplamaktadr.3 Biyoyaktlara artan talebin tarmsal rnlerin fiyatlarn

artrmas, ykselen gda enflasyonunu belirleyen temel sebepler arasndadr. Enerji fiyatlarnn ar artmas,

evresel ve politik kayglar, gelimi lkeleri alternatif enerji kaynaklarna ynlendirmitir. zellikle 2003 ylnda

Avrupa Parlementosu tarafndan onaylanan Ortak Tarm Politikas Reformu ve 2005 ylnda ABD Senatosunca

kabul edilen Enerji Politikas Kanunu sonucunda biyoyaktlarn retimi ve tketimi hzla yaygnlamtr.4 Bu ise

biyoyakt retiminde yaygn olarak kullanlan msr, buday, eker kam ve kanola bitkisi gibi tarm rnlerinin

fiyatlarn ykseltmeye balamtr. 2004/5 dneminde toplam msr retiminin yzde 7,3 biyolojik yakt olarak

kullanlrken, 2007/8 dneminde bu orann yzde 17,2ye ve 2010/11 dneminde yzde 31,4e kmas

beklenmektedir.3 Grafik 3ten grlecei zere, biyoyaktlarn bir tr olan etanol fiyatlar uzun dnemli bir art

eilimi ierisindedir. Bu art eilimi 2006 ylnda durmu gibi grnse de, 2007 yl ortasnda tekrar yukar doru

ivmelenmitir. Biyoyakt retiminin yansra, baz nemli tarmsal rn reticisi ve ihracats lkelerin kuraklk

nedeniyle retimlerini kstlamas, bata in olmak zere hzla byyen gelimekte olan ekonomilerin artan gda

rnleri talebi sz konusu fiyat artlarn destekleyen dier unsurlardr.3 Dier taraftan, baz tarm rnlerinde

stoklarn azalmas da bu mallarn fiyatlarn speklatif talep nedeniyle yukar ekmektedir.5

Grafik 3. Petrol ve Etanol Fiyatlar (ABD Dolar) Grafik 4. Dnya Enerji ve Gda Fiyat Enflasyonu

0

20

40

60

80

100

120

0103

0603

1103

0404

0904

0205

0705

1205

0506

1006

0307

0807

0108

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

Petrol Varil Fiyat*

Etanol Galon Fiyat** (sa eksen)

-40-20

0

20

40

60

80

0101

0801

0302

1002

0503

1203

0704

0205

0905

0406

1106

0607

0108

Enerji Gda

*: Bat Teksas Ham Petrol Spot Piyasa Fiyat **: ABD Etanol Galon Fiyat.Kaynak : Bloomberg. Kaynak : IMF.

Tahminler tarm rnlerinin yakt retiminde kullanmnn nmzdeki dnemde de artmaya devam edeceine

iaret etmektedir. ABD ekonomisinin 2008 ylnda yavalamasnn enerji ve gda rnleri talebini kstlayarak

kresel enflasyonun kontrolne yardmc olmas beklense de, in ve Hindistan gibi baz gelimekte olan lkelerin

hzl bymeye devam etmeleri, sz konusu talep daralmas nn etkilerini ortadan kaldrmaktadr. 2007 ylnda

eitli baz metallerde grlen talep artlarnn yzde 85 ila yzde 170 arasnda bir ksm sadece indenkaynaklanmtr.6 Sonu olarak, gerek enerji gerekse gda fiyatlar kresel enflasyon asndan nemli riskler

iermektedir. Dier taraftan, gelimekte olan lkelerde gda rnlerinin toplam tketim harcamalar iindeki pay

gelimi lkelere kyasla daha yksektir. Bu nedenle kresel g da enflasyonu sz konusu lkelerin tketici

enflasyonu zerinde daha byk riskler oluturmaktadr.7

3 Central Bank of Argentina (2008), Recent Developments of Commodity Prices, BIS spring economists meeting, unpublished manuscript.4 TCMB (2007), Enflasyon Raporu, Ankara, Ekim 2007.5 Anket sonular, 2008 ylnda yatrmclarn yzde 45inin tarm rnlerinde, yzde 18inin enerji piyasas nda en fazla getirinin salanacan tahmin etmektedirler(Barclays Capital (2007), Global Outlook, December 2007).6 Barclays Capital (2007), Global Outlook, December 2007.7 ABD ve Euro blgesi lkelerinde gda rnlerinin tketim iindeki pay yzde 15-18 aralnda iken, Trkiye, Brezilya, in ve Arjantinde bu rakam yzde 29 ile 35arasndadr. Ayn rakam baz Afrika lkelerinde yzde 60a ykselmektedir (Central Bank of Argentina (2008), Recent Developments of Commodity Prices, BIS springeconomists meeting, unpublished manuscript ve T K). ili Merkez Bankas da benzer sonulara varmaktadr (Central Bank of Chile (2008), Inflation Report, January2008).


31/95




32/95



3.Enflasyon Gelimeleri

3.1. Enflasyon

2008 ylnn ilk eyreinde tketici fiyatlar yzde 3,09 artm ve yllk

enflasyon yzde 9,15e ykselmitir (Grafik 3.1.1). Bylelikle, Mart ay

itibaryla yllk enflasyon hedefle uyumlu patikann etrafnda oluturulan

belirsizlik aralnn dnda kalmtr. Yln ilk eyreinde enflasyonda

gzlenen artta gda ve enerji fiyatlar nemli bir rol oynamtr. Ayrca, son

dnemde Yeni Trk lirasndaki deer kayb da enflasyon zerinde ksmen etkili

olmutur.

Grafik 3.1.1. Hedefle Uyumlu Patika ve TFE(Yllk Yzde Deiim)

0

1

2

34

5

6

7

8

9

10

11

12

1205

0306

0606

0906

1206

0307

0607

0907

1207

0308

0608

0908

1208

Yllk Enflasyon

Hedefle Uyumlu Patika

Belirsizlik Aral

Kaynak: TK, TCMB.

Gda, enerji, ttn rnleri ve altn fiyatlarndaki gelimelerin yllk

enflasyona yaptklar katk 2007 ylnn nc eyreinden itibaren nemli

lde artm

t

r. te yandan, sz konusu gruplar d

ndaki mallar

n fiyatlar

ilehizmet fiyatlarnn yllk enflasyona yaptklar katk son bir yllk dnemde

gerilemitir (Grafik 3.1.2).


33/95



Grafik 3.1.2. Yllk TFE Enflasyonuna Katk

0

2

4

6

8

10

12

0107

0207

0307

0407

0507

0607

0707

0807

0907

1007

1107

1207

0108

0208

0308

Temel Mallar Hizmetler Gda ve Enerji* Ttn ve Altn**

* Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.** Ttn ve Altn: Alkolsz iecekler ve ttn rnleri ile altn.Kaynak: TK, TCMB.

Grafik 3.1.3. Gruplartibaryla TFE(lk eyrek Yzde Deiim)

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Gda Enerji Gda ve Enerji dMallar

Hizmet

2006

2007

2008

Kaynak: TK, TCMB.

2008 yl ilk eyreinde gda fiyatlarndaki art gemi yllara kyasla

daha yksek gereklemitir (Grafik 3.1.3). Yurt iindeki arz kayplar ile

uluslararas piyasalarda gda fiyatlarndaki yksek artlar, gda fiyatlarn

olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Enerji fiyatlar ise yln ilk

eyreinde yzde 6,11 orannda ykselmitir. Ayn dnemde, gda ve enerji

d mal fiyatlar geen yla kyasla daha olumlu bir grnt izerken,

hizmet grubu fiyatlar son iki yla paralel bir seyir izlemitir. Dolaysyla,

gda ve enerji fiyatlarndaki eyreklik artn geen yln ayn dnemine

kyasla belirgin olarak yksek gereklemesi, yllk tketici enflasyonunun

ilk eyrekte ykselmesindeki ana etken olmutur. Mart ay itibaryla, yzde

9,15 olan yllk enflasyonun 6,13 puanlk ksm yalnzca gda ve enerji

fiyatlarndaki artlardan kaynaklanmtr. zetle, enflasyon gda ve enerji


34/95



fiyatlarndaki artlar nedeniyle ykselirken, temel mal ve hizmet fiyatlar

olumsuz bir grnm arz etmemitir.

lenmemi gda fiyatlar yllk art oran ilk eyrek sonunda yzde

10,16 ile 2007 yl sonuna kyasla snrl bir gerileme gstermitir (Tablo

3.1.1). lenmemi gda rnlerinde yllk enflasyonun hareketli ortalamalar

son bir yl iinde fiyat artlarnn genel seyrinde aa ynl bir eilime

iaret etse de bu grupta yllk enflasyon halen yksek seviyelerde

seyretmektedir (Grafik 3.1.4).

Grafik 3.1.4. lenmemi Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim ve Merkezi Hareketli Ortalamas)

-3

0

3

6

9

12

15

18

21

030

5

060

5

090

5

120

5

030

6

060

6

090

6

120

6

030

7

060

7

090

7

120

7

030

8

lenmemi Gda

lenmemi Gda (3 Aylk Hareketli Ort.)


Kaynak: TK, TCMB.

lk eyrekte ilenmemi gda grubunun alt kalemleri incelendiinde,

meyve fiyatlarnn yllk art hznn yavalad, sebze ve dier ilenmemi

gda rnlerinde ise yllk enflasyonun ykseli gsterdii gzlenmitir

(Tablo 3.1.1). 2007 ylnda meyve ve sebze retimi bir nceki yla kyasla

gerilemitir (Tablo 3.1.3). Belirtilen dnemde zellikle meyve retiminde

belirgin bir azal gereklemi ve bu gelimeye bal olarak meyve fiyatlar

yzde 34,63 orannda art gstermitir. Meyve retiminde gzlenen bud byk lde bata turungiller olmak zere, zm, zeytin (yok yl)

ve fndk gibi belirli rnlerden kaynaklanmtr.

Tablo 3.1.1. lenmemi Gda Grubu Fiyatlar

eyreklik Yzde DeiimYllk Yzde

Deiim2007-I 2008-I 2007-IV 2008-I

lenmemi Gda 11,74 10,90 10,99 10,16

1. Meyve ve Sebze 20,61 16,81 16,73 13,04

Taze Meyve 28,53 14,75 34,63 20,19Sebze 15,64 18,26 5,48 7,88

2. Dierlenmemi 4,78 6,14 6,50 7,89

Kaynak: TK, TCMB.


35/95



2007 ylnn son eyreinde art eilimine giren enerji fiyatlar, yln

banda da bu eilimini srdrm ve ilk eyrek itibaryla grup fiyatlar yzde

6,11 orannda artmtr (Grafik 3.1.5). Bu gelimede byk oranda uluslararas

petrol fiyatlarnda gzlenen ykselilerin yurt ii akaryakt fiyatlarna

yansmalar ile elektrik tarifelerinde Ocak aynda yaplan yksek oranl

ayarlamalar etkili olmutur.

Grafik 3.1.5. Enerji Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim, Katk Puan)

-2

0

2

4

6

8

10

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

07-II

07-III

07-IV

08-I

Akaryakt rnleri (Katk Puan)

Konut Grubuna Ynelik Enerji (Katk Puan)

Enerji (3 Aylk Yzde Deiim)

Kaynak: TK, TCMB.

2008 yl ilk eyrei itibaryla enerji ve ilenmemi gda rnleri dnda

kalan mal grubu fiyatlar yllk enflasyonu yzde 6,96 olarak gereklemitir.

Bu gelimede ilenmi gda rnlerinde sregelen yksek fiyat artlar ile altn

fiyatlarnda gzlenen ykseliler etkili olmutur. Altn hari dayankl tketim

mallar fiyatlar yllk enflasyonu yzde -3,77 seviyesinde gereklemitir.

Tablo 3.1.2. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2007 2008I II III IV Yllk I

TFE 2,36 1,47 0,31 4,02 8,39 3,091. Mallar 2,39 1,18 -0,11 4,65 8,29 3,27

Enerji 1,58 1,00 0,55 7,85 11,25 6,11

lenmemi Gda 11,74 -5,93 2,23 3,30 10,99 10,90Enerji ve lenmemiGda D Mallar -0,10 3,56 -1,01 4,09 6,60 0,23lenmi Gda 2,28 0,58 4,26 5,31 12,95 5,61

Dayankl Mallar 1,23 -1,73 -1,15 -1,71 -3,34 3,45Dayankl Mallar(Altn Fiy. Hari)

1,13 -1,36 -1,60 -2,41 -4,21 1,58

Yar Dayankl Mallar -3,37 7,43 -3,50 7,67 7,86 -1,23Dayanksz Mallar 6,75 -2,07 2,52 4,21 11,69 6,44

2. Hizmetler 2,29 2,28 1,50 2,32 8,64 2,55Kira 3,94 3,33 4,56 3,30 16,01 2,79Lokanta ve Oteller 2,60 1,94 2,27 3,64 10,87 3,13Ulatrma Hizmetleri 0,10 1,70 2,10 1,91 5,93 4,10Dier Hizmetler 2,10 2,19 -0,36 1,27 5,29 1,68

Kaynak: TK, TCMB.


36/95


37/95



Tablo 3.1.3. Bitkisel retim Miktarlar

(Ton)

2006 Yl 2007 YlYzde

DeiimTarla rnleri 59 247 672 50 821 550 -14 2

Tahllar 34 642 986 29 256 990 -15,5Buday 20 010 000 17 234 000 -13,9Msr 3 811 000 3 535 000 -7,2Arpa 9 551 000 7 306 800 -23,5

Patates , kuru baklagil ler, yenilebi li r kk ve yumrular 5 828 124 5 511 082 -5,4Yal tohumlar 1 312 593 1 031 552 -21,4eker pancar 14 452 162 12 414 715 -14,1Tekstilde kullanlan ham bitkiler 2 550 068 2 275 044 -10,8

Sebzeler 25 851 612 25 675 748 -0,7Yumru ve kk sebzeler 2 978 659 3 222 478 8,2Meyvesi iin yetitirilen sebzeler 21 211 268 20 854 683 -1,7Baka yerde snflandrlmam dier sebzeler 1 661 685 1 598 587 -3,8

Meyveler 15 064 987 14 409 672 -4,3Turungiller (toplam) 3 220 435 2 988 664 -7,2

Kaynak: TK.

Grafik 3.1.6. lenmi Gda ve Alt Grup Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 3.1.7. Ekmek ve Tahl Dlenmi Gda ve FE-Gdamalat Fiyatlar

(Yllk Yzde Deiim)

0

3

6

9

12

15

18

21

0105

0405

0705

1005

0106

0406

0706

1006

0107

0407

0707

1007

0108

lenmi Gda

Ekmek ve Tah llar

Ekmek ve Tah l Dlenmi Gda

-3

0

3

6

9

12

15

18

0104

0604

1104

0405

0905

0206

0706

1206

0507

1007

0308

Ekmek ve Tahl Dlenmi Gda

FE Gda rnleri ve ecekmalat

Kaynak: TK, TCMB.

2007 ylnda yzde 4,08 orannda artan giyim ve ayakkab grubu fiyatlar

yln ilk eyreinde nceki yllara paralel bir seyir izlemi ve yllk enflasyon

yzde 3,67 olarak gereklemitir. Yln ilk eyreinde giyim eyas imalatfiyatlarnda belirgin bir gerileme (yzde 5,66) gzlenirken, mevsimsellikten

arndrlm CNBC-e Giyim Tketim Endeksinde ise bir nceki eyree

kyasla snrl bir art grlmtr (Grafik 3.1.8, Grafik 3.1.9). Sz konusu

gelimeler, maliyet ve talep koullarnn yln ilk eyreinde giyim grubu

fiyatlar zerinde snrlayc bir etki oluturduuna iaret etmektedir. Dier

taraftan, tekstil rnleri imalat fiyatlarnda yln ilk aynda yksek oranl

artlar gzlenmesi sektr fiyatlarnda nmzdeki dnemde bir maliyet

basksna iaret etmektedir.


38/95



Grafik 3.1.8. Giyim ve Giyim Eyasmalat Fiyatlar

(Y

ll

k Yzde Deiim)

Grafik 3.1.9. CNBC-e Giyim Sektr Tketim Endeksi

(Mevsimsellikten Ar

nd

r

lm

, Ayl

k Ortalama ve Y

ll

k Deiim)

-5

-3

-1

1

3

5

7

9

11

13

15

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

0907

0108

Giyim Fiyatlar (TFE)

Giyim Eyasmalat Fiyatlar (FE)*

85

90

95

100

105

110

115

02-I

02-III

03-I

03-III

04-I

04-III

05-I

05-III

06-I

06-III

07-I

07-III

08-I

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

CNBC-e Giyim Tketim Endeksi (Sol Eksen)

CNBC-e Giyim Tketim Endeksi Y

ll

k Yzde Deiim

* Giyim eyas imalat yllk enflasyonu, 2 aylk hareketli ortalama.Kaynak: TK.

Kaynak: CNBC-e.

2008 yl ilk eyreinde dayankl tketim mallar (altn hari)

fiyatlar, zellikle mobilya fiyatlarnda gzlenen ykselilerin etkisi ile

yzde 1,58 orannda artmtr (Grafik 3.1.10, Tablo 3.1.4). 2007 yl

genelinde gerileyen mobilya fiyatlarnda ilk aylk dnemde yzde 4,13

orannda bir art gzlenmitir. Benzer ekilde, 2007 ylnda gerileyen

mobilya imalat fiyatlarnn 2008 ylnda art eilimine girmesi, sektr

fiyatlarndaki artta maliyet unsurlarnn etkili olduuna iaret etmektedir.

Dayankl tketim mallar ierisinde nemli bir paya sahip olan otomobil alt

kaleminde ilk eyrek fiyat art (yzde 1,04) gemi yllara kyasla daha

dk oranda gereklemitir. Dayankl tketim mallar fiyatlar dviz kuru

gelimelerine duyarllk gstermektedir (Grafik 3.1.11). Sz konusu iliki

zellikle otomobil fiyatlar ile elektrikli ve elektriksiz ev aletlerinde belirgin

olarak grlmektedir. Dolaysyla, Yeni Trk lirasnda son dnemde

gzlenen deer kayplarnn ksa vadede dayankl tketim mal fiyatlar

zerinde etkili olaca tahmin edilmektedir.

Tablo 3.1.4. Dayankl Tketim Mallar Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)

2007 2008

I II III IV Yllk IDayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) 1,13 -1,36 -1,60 -2,41 -4,21 1,58

Mobilya -0,60 4,50 -6,34 0,94 -1,80 4,13Elektrikli ve Elektriksiz Aletler -0,52 -3,75 -1,80 -1,80 -2,35 1,16Otomobil 3,22 -2,74 0,71 -4,42 -3,37 1,04Dier Dayankl Mallar 0,82 1,09 -0,52 0,32 1,71 0,04

Kaynak: TK, TCMB.


39/95


40/95


41/95


42/95



Enflasyon beklentilerindeki belirsizliin bir ls olarak deerlendirilen

deiim katsaysnda son dnemlerde grlen artlar on iki ve yirmi drt ay

sonrasna ilikin yllk enflasyon beklentilerindeki bozulmay teyid etmektedir

(Tablo 3.2.1).2

Tablo 3.2.1. TFE Enflasyon Beklentisi12 Ay Sonras 24 Ay Sonras

Cari Dnem Anket DnemiYl SonuOrtalamaBeklenti*

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

Nisan-07 1 7,44 6,64 0,11 5,54 0,152 7,48 6,63 0,11 5,57 0,14

Mays-07 1 7,78 6,63 0,14 5,52 0,152 7,84 6,57 0,11 5,44 0,12

Haziran-07 1 7,66 6,47 0,11 5,40 0,142 7,67 6,58 0,13 5,39 0,12

Temmuz-07 1 7,44 6,25 0,11 5,30 0,132 7,49 6,38 0,09 5,38 0,11

Austos-07 1 7,15 6,31 0,12 5,35 0,142 7,16 6,37 0,12 5,40 0,12

Eyll-07 1 7,13 6,27 0,12 5,44 0,132 7,18 6,27 0,10 5,40 0,13

Ekim-07 1 6,97 6,04 0,11 5,25 0,132 6,94 5,96 0,12 5,06 0,11

Kasm-07 1 7,77 5,82 0,11 5,05 0,132 7,90 5,98 0,09 5,15 0,09

Aralk-07 1 8,66 6,09 0,11 5,21 0,142 8,64 6,14 0,13 5,24 0,15

Ocak-08 1 6,44 5,94 0,11 5,11 0,142 6,47 6,01 0,13 5,17 0,14

ubat-08 1 6,47 6,00 0,09 5,17 0,152 6,54 5,99 0,10 5,20 0,13

Mart-08 1 7,02 6,03 0,11 5,32 0,152 7,27 6,29 0,15 5,52 0,17

Nisan-08 1 8,03 6,77 0,14 5,80 0,162 8,44 7,04 0,14 5,98 0,16

* Tablodaki ortalama beklenti deerleri, aritmetik ortalama, medyan, mod ve alfa kesilmi ortalamann u deerler analizi ile karlatrlmas sonucundaseilen uygun ortalamadr.Kaynak: TCMB.

2

Katlmclarn beklentileri arasndaki deiimi gsteren deiim katsays uygun ortalama seimi yaplan veri setinde standartsapmann ortalamaya orandr.

Grafik 3.2.1. 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*(Yllk Yzde Deiim)

7,04

5,98

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

7,5

8

8,5

0405

0605

0805

1005

1205

0206

0406

0606

0806

1006

1206

0207

0407

0607

0807

1007

1207

0208

0408

12 Ay

24 Ay

* TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir.

Kaynak: TCMB.


43/95



KUTU 3.1. SON DNEM GIDA FYAT GELMELER

Tketici enflasyonu 2008 ylnn ilk eyreinde hedefle uyumlu patika etrafnda oluturulan belirsizlik aralnn

dnda kalmtr. Bu gelimede belirleyici olan etkenlerin banda gda fiyatlarnda yaanan yksek oranl artlar

gelmitir. Mart ay itibaryla yllk art oran yzde 13,40 olan gda fiyatlarnn tketici enflasyonuna katksyaklak 3,8 puan olarak gereklemitir. Gda fiyatlarnda son dnemde gzlenen artlar lkemize zg bir olgu

olmayp, pek ok lkede gzlenmekte ve kresel olarak enflasyon oranlar zerinde yukar ynl bir bask

oluturmaktadr (Grafik 1). te yandan, gelimekte olan lkelerde bu etki, gda harcamalarnn hanehalk tketimi

iinde yksek bir paya sahip olmas nedeniyle, gelimi lkelere kyasla daha iddetli hissedilmektedir. Trkiyede

gda rnlerinin Tketici Fiyat Endeksi iindeki arl yzde 28,63 dzeyindedir ve sahip olduu pay itibaryla

enflasyon sepetinde en nemli kalemi oluturmaktadr. Ayrca, gelinen noktada dnya genelinde tarmsal emtia

fiyatlarndaki artlarn orta vadede kalc olduuna ynelik alglamalarn glendii grlmektedir. Bu gelimeler

lkemizde gda rnlerinde gzlenen fiyat gelimelerinin detayl olarak incelenmesini, gda fiyatlarn belirleyen

faktrlerin ayrtrlarak greli etkilerinin belirlenmesini ve bu erevede ileriye dnk deerlendirmelerde

bulunulmasn gerekli klmaktadr.

Grafik 1. Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim, 2008 Yl Mevcut Ay tibaryla*)

Grafik 2. lenmi ve lenmemi Gda rnleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

-1 2 5 8 11 14 17 20 23 26

KanadaJaponya

G7ABD

ngiltereFransa

YunanistanHindistan

EU15Meksika

EU27spanya

PolonyaAlmanyarlanda

ek Cum.Romanya

BrezilyaMacaristan

TrkiyeGney Afrika

iliin

Bulgaristan

-2

2

6

10

14

18

22

0104

0504

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

0907

0108

lenmi Gda


*Japonya, Hindistan, G7, Gney Afrika iin ubat ay, dier lkeler iin Mart ay itibaryla bir nceki yln ayn dnemine gre yllk yzde deiim oranlardr.Kaynak: TK, EuroStat, OECD-Olis, Bloomberg ve ilgili lke merkez bankalar. Kaynak: TK, TCMB.

Trkiyede Gda Fiyatlarnn Belirleyicileri

Fiyatlama dinamiklerindeki olas farkllama nedeniyle gda grubunda yer alan kalemler, ilenmi ve ilenmemi

gda rnleri olarak iki ayr grupta incelenmitir. Son dnemde gda fiyatlarnda yaanan artta, ilenmi gda

rnleri fiyatlarndaki ykseli eiliminin byk lde belirleyici olduu gzlenmektedir (Grafik 2). Merkez

Bankas bnyesinde yaplan almalar sonucunda, ilenmi gda grubunda 2007 yl sonu itibaryla yzde 12,95

olarak gerekleen y llk art orannn yaklak te ikisinin, Trkiyede yaanan iddetli kuraklk ile uluslararas

gda fiyatlarnda ortaya kan yksek oranl artlardan kaynakland tespit edilmitir (Grafik 3). Bu etkenlerin yllk

ilenmi gda enflasyonuna katks, 2006 yl sonunda 0,6 puan iken 2007 yl sonunda 8,0 puana ykselmitir.

Yaplan hesaplamalar, toplam talep koullar gibi greli olarak para politikasnn kontrolnde olan etkenlerin,

ilenmi gda grubu enflasyonuna nemli bir katkda bulunmadna iaret etmitir (Grafik 4). te yandan dviz

kuru ve dier maliyet unsurlarnn, 2007 yl iinde ilenmi gda fiyatlar zerinde azaltc ynde etkide bulunduu

grlmtr. Genel fiyatlama davranlarndaki alkanlklar, gemie endeksli beklentiler ile kullanlan modelin

kapsam dnda kalan faktrlerin toplam etkisi, 2007 y lnda bir nceki yla gre 1,3 puan artarak 6,8 puana

ykselmitir1. Sonu olarak, mevcut bulgular, son dnemde ilenmi gda fiyatlarnda gzlenen yksek oranl

artlarn temel belirleyicilerinin arz ynl oklar ve dsal faktrler olduunu gstermektedir.

1Kullanlan ekonometrik model, ilenmi gda fiyatlarndaki deiimin yzde 86sn aklama gcne sahiptir. Aklanamayan ksmn ilenmi gda grubundaki yllk

enflasyona katks, 2006 ve 2007 yllar iin srasyla 0,1 ve 0,4 puan seviyesindedir.


44/95


45/95


46/95



4.Arz ve Talep Gelimeleri

4.1. Arz-Talep Dengesi

Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan aklanan 1998 yl bazl

yeni milli gelir serilerine gre 2007 yl son eyreinde Gayri Safi Yurt i

Hasla (GSYH) yllk yzde 3,4 orannda art gstermitir. Bylelikle 2007 yl

genelinde GSYH bymesi yzde 4,5 orannda gereklemitir (Grafik 4.1.1).

Grafik 4.1.1. Yllartibaryla GSYH Byme Oran(Yzde)

6,8

-5,7

6,25,3

9,48,4

6,9

4,5

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Kaynak: TK, TCMB.

Talep kompozisyonu incelendiinde, son eyrek bymesine en yksek

katky zel tketim (1,9 puan) ve zel yatrm harcamalarnn (1,8 puan)

yapt grlmektedir. Buna karlk, kamu harcamalarnn bymeye katks

snrl kalmtr. Net d talep ise bymeye 3,7 puanlk yksek oranl negatif

bir katk yapmtr. (Grafik 4.1.2, Tablo 4.1.1). Dier bir deyile, yurt ii

yerleiklerin nihai talebi daha ok ithal mallara ynelirken, yurt iinde retilen

mal ve hizmetlere ynelik talep zayf seyretmitir. Nitekim, stok deiiminin

katks dlandnda son eyrek bymesi yzde 0,2 oranna gerilemektedir.


47/95



Grafik 4.1.2. GSYH Yllk Bymesine Katklar(Yzde Puan)

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

06-1 06-2 06-3 06-4 07-1 07-2 07-3 07-4

Net hracat

Nihai Yurt i Talep

GSYH

Kaynak: TK, TCMB.

Mevsimsellikten arndrlm verilerle 2007 ylnn son eyreinde

GSYH dnemlik bazda yzde 2,1 orannda bymtr. Bu art oran, yurt ii

talebin gl seyrettii hzl ekonomik byme dnemleriyle benzerlik gsterse

de, gerek biriken stoklar gerekse kresel sorunlarn belirleyici olduu mevcut

konjonktr nedeniyle nmzdeki dneme ilikin ierdii bilgi snrldr. 2008

ylnn ilk eyreine ilikin veriler, iktisadi faaliyette 2007 yl son aylk

dneminde gzlenen artn kalc olmadna iaret etmektedir. Nitekim, sanayi

retimi Ocak-ubat dneminde mevsimsellikten arndrlm verilerle bir

nceki eyrek dzeyinde gereklemitir. Bu erevede yln ilk eyreinderetimin dnemlik bazda deimedii tahmin edilmektedir.

Tablo 4.1.1. Harcamalar Yoluyla GSYH Gelimeleri2006 2007Yllk I II III IV Yllk

1-Tketim Harcamalar 5,1 5,5 1,7 7,6 2,7 4,4Kamu 8,4 4,7 2,1 3,3 1,6 2,8Yerleik Hanehalk Tketimi 4,6 5,6 1,6 8,2 2,9 4,6Yurt i Tketim 4,6 5,6 1,2 6,3 1,9 3,8Gda, ki ve Ttn 3,9 7,0 3,7 3,6 0,2 3,5Giyim ve Ayakkab -3,9 -0,7 -10,8 -4,3 0,8 -3,9Mobilya, Ev Aletleri 5,3 7,3 -3,9 2,7 1,0 1,5Ulatrma-Haberleme 7,4 3,1 -1,8 12,9 4,9 4,6Lokanta ve Oteller 2,5 7,3 0,3 4,3 -6,6 1,8

2-Sabit Sermaye Yatrmlar 13,3 2,8 1,2 2,1 7,2 3,3

Kamu 2,6 4,3 8,4 15,9 2,2 7,6zel 15,0 2,6 0,2 0,0 8,1 2,7

Makine-Tehizat 12,2 -3,2 -3,7 -1,6 11,9 0,7 naat 20,3 12,9 8,2 2,8 2,2 6,33- Stok Deiimi* -0,1 1,9 1,8 0,0 3,2 1,74-Mal ve Hizmet hracat 6,6 12,5 9,3 4,2 2,5 6,75-Mal ve Hizmet thalat 6,9 8,6 5,6 14,4 15,7 11,1

Net hracat* -0,3 0,4 0,5 -2,6 -3,7 -1,5

6-Toplam Yurtii Talep 7,0 6,8 3,2 5,9 7.0 5,77-Toplam Nihai Yurtii Talep 7,0 4,8 1,6 6,3 3,8 4,18-GSYH 6,9 7,6 4.0 3,4 3,4 4,5*GSYH bymesine katk, yzde puan.Kaynak: TK.

Yln ilk eyreine ilikin tketim talebi gstergeleri sanayi retimi

verileriyle benzer bilgi iermektedir. Bu dnemde, CNBC-e mevsimsel


48/95



dzeltilmi tketim endeksi bir nceki eyrek dzeyinde gerekleirken,

tketim mallar ithalat miktar olarak dnemlik bazda gerilemitir (Grafik

4.1.3). CNBC-e ve TCMB-TK tketici gven endekslerinin kresel risklerin

belirginlemeye balad Eyll ayndan bu yana d eiliminde olmas

dikkat ekmektedir (Grafik 4.1.4). Kresel kredi piyasalarndaki sorunlar

tketici kredilerindeki genilemeyi snrlamaya devam etmektedir (Grafik

4.1.5). Yurt iine yaplan otomobil satlar ilk eyrekte geen yln ayn

dnemindeki dk bazn da etkisiyle yksek oranl bir yllk art sergilese de,

bir nceki eyrek dzeyinin olduka altnda seyretmitir (Grafik 4.1.6). Beyaz

eya yurt ii satlar ayn dnemde gerek yllk gerekse dnemlik bazda

gerilerken, mevsimsellikten ar

nd

r

lm

verilerle 2004 y

l

ilk eyreinden buyana ilk kez 400-450 bin adet bandnn altna dmtr (Grafik 4.1.6). CNBC-

e tketim endeksi alt kalemlerinden ev eyas harcamalarndaki gelimeler de

yurt ii talepte yavalama sinyali vermektedir.

Grafik 4.1.3. CNBC-e Tketim Endeksi ve Tketim MallarthalatMiktar Endeksi

(Mevsimsellikten Arndrlm)

Grafik 4.1.4. Tketici Gven Endeksleri

60

80

100

120

140

160

180

03-1

03-3

04-1

04-3

05-1

05-3

06-1

06-3

07-1

07-3

08-1

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

CNBC-e TketimEndeksi, sol eksen

Tketim Ma llarthalat

60

70

80

90

100

110

120

130

05-1

05-5

05-9

06-1

06-5

06-9

07-1

07-5

07-9

08-1

60

70

80

90

100

110

120

130

TCMB

CNBC-e

Kaynak: CNBC-e, TK, TCMB. Kaynak: CNBC-e, TK,TCMB.

Grafik 4.1.5. Tketici Kredileri(Reel, eyreklik Yzde Deiim)

Grafik 4.1.6. Yurt ine Yaplan Otomobil ve Beyaz Eya Satlar*(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama, Bin Adet)

0

5

10

15

20

25

06-I 06-III 07-I 07-III 08-I 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

06-1 06-3 07-1 07-3 08-1

200

250

300

350

400

450

500Otomobil, sol eksen Beyaz Eya

Kaynak: TCMB.

* Beyaz eya satlarna ilikin son veri Ocak-ubat dnemini kapsamaktadr.Kaynak: OSD, BESD, TCMB.


49/95



Toplam yatrmlarn yaklak yarsn oluturan zel sektr makine-

tehizat yatrmlar 2007 ylnn ilk dokuz aylk dneminde yzde 2,8 orannda

gerilemi ve toplam yatrmlar anlan dnemde yllk yzde 2 gibi dk bir

oranda artmtr. Yln son eyreinde ise zel sektr makine-tehizat

yatrmlarnn yzde 11,9 gibi yksek bir oranda bymesi sonucunda toplam

yatrmlarn yllk art oran ilk eyree kyasla belirgin biimde artarak

yzde 7,2 orannda gereklemitir. Bylelikle zel yatrmlarn bymeye

katks yln ilk dokuz aylk dnemine kyasla olduka ykselmitir.

Mevsimsellikten arndrlm veriler incelendiinde, 2006 yl birinci

eyreinden itibaren kademeli birekilde gerileyen zel sektr makine-tehizat

yat

r

mlar

n

n son eyrekte h

zl

birekilde artt

grlmektedir (Grafik 4.1.7).

Grafik 4.1.7. zel Sektr Makine-Tehizat Yatrmlar

(Mevsimsellikten Arndrlm, 1998 Fiyatlaryla, Milyon YTL)

Grafik 4.1.8. Makine-Tehizat ve Elektirkli Makine ve Cihazlarmalat

(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama,1997=100)

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

03-1

03-3

04-1

04-3

05-1

05-3

06-1

06-3

07-1

07-3

140

150

160

170

180

190

200

06-1 06-3 07-1 07-3 08-1*

100

110

120

130

140

150

160

Makine-Tehizat, sol eksen

Elektrikli Makine ve Cihazlar Kaynak: TK, TCMB.

* Ocak-ubat dnemini kapsamaktadr.Kaynak: TK, TCMB.

Yatrm talebi gstergelerinden makine-tehizat imalatnda 2007 ylnn

ikinci eyreinden itibaren gzlenen yavalama eilimi 2008 ylnn ilk iki

aylk dneminde de srmtr (Grafik 4.1.8). Bylelikle, 2007 yl ikinci

yarsnda yllk bazda gerileyen makine-tehizat retimi 2008 ylnn ilk ikiaynda yllk yzde 6,2 orannda daralmtr. Ayn dnemde elektrikli makine

imalat ve hafif ticari ara yurt ii satlar yksek oranl yllk artlar

sergilerken, her iki gsterge de mevsimsellikten arndrlm verilerle bir nceki

eyrek dzeylerinin altnda seyretmitir (Grafik 4.1.8 ve 4.1.9). 2006 ylnn

ikinci yarsndan bu yana yllk bazda gerileyen ar ticari ara satlar ise yln

ilk eyreinde pozitif bir yllk byme gstermesine karn, Mart ayndaki

TCMB Enflasyon Raporu 2008 II

Documents

Transcript of TCMB Enflasyon Raporu 2008 II