Siperfaqet per nje sistem transporti

PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT

KAPITULLI I IV

Tema :

S i p e r f a q e t p e r nj e s i s t e m tr a n s p o r t iPergjithesime

Elementi baze ne ndertimin e nje projekti transporti eshte hapesira fizike e shtrirejes se

aktivitetit te sistemit te transportit, kjo per faktin e kalimeve ose te ndersjelles reciproke, te

lelementeve teknike e politike te ketyre siperfaqeve. Per kete te kujtojme nje fakt te thjeshte

dhe shume domethenes, ne shtrirjen e linjave nderkokmbetare te hekurudhes, dikur jo te

gjitha shtetet, kishin standartin e distancave te shinave te barabarte, pra nuk rrealizohej

teknikisht kalimi i vagonit te trenit nga nje shtet tek tjeti, (pasi nuk i kishin te njejta distancen

e shinave), sot ky element nuk egziston (eshte eleminiur me kohe), por ekziston ndryshimi i

tensionit elektrik, ne rrjetin e fuqise, per linjat hekurudhore te shteteve te ndryshme. (sot ky

problem eleminohet duke ndrushuar lokomotiven, pra artificialisht krijohet ndalesa). Ne nje

sistem transporti urban, siperfaqet ose zonat e hapesirave, kane rendesi te shikohen ne

aspektin cilesor te tyre, nder te cilat mund te permendim, gjendja social-ekonomike e

siperfaqes, prezenca e qendrave te medha tregtare e kulturore, destinacioni i aktivitetit te

siperfaqes (aktiviteti kryesore i saj). etj. Por hapsira e territorit te referimit, mund te jete

dytesore, ne kuptimin e rendesise se nivelit te transportit (pra nuk merret ne konsiderate

karakteristikat e zones ne te cilen operohet). Hapsirat i dallojme nga elementi i pare i tyre,

ndarjet poloitike.

A) Siperfaqe Nacionele

Perfshijne te tere siperfaqen e nje shteti politik, ose kufijte shteterore.

B) Siperfaqe Rrajonale

Hapsire rrelativisht e madhe, e cila i referohet zonave, ose copeza te siperfaqeve, te

te njejtit shtet, ne te cilen emertohen ne rrajone, ose zona. p.sh. zona veri-lindore e

R.SH.

C) Siperfaqe Metropolitane

Eshte nje koncep i emertimit te siperfaqes se banimit me nje dendesi rrelativisht e

madhe. Ky koncept ka kuptim per qytete te medhenj, e shume te medhenj (mbi 1

miljon banore), per te cilat ekziston nje status politik, i cili eshte i ndryshem nga

qytetet e tjere te po atij vendi, ose shteti. Shpesh kato siperfaqe kane dukuri dhe

tendenca te njejta pamvarsisht nga shteti ku ata ndodhen. (ky eshte edhe shkaku i

cili i dallon ne konceptin e emertimit)

D) Siperfaqe Urbane

Perfaqeson ne pergjithesi nje siperfaqe ose territor te nje qender te banuar, qyteti.

1


C’do siperfaqe e cituar/prezantuar me siper, ka varesite e saja politike, te percaktuar

ne kushtetuten e vendit, ligjet baze te c’do shteti. Per ne, na intereson qe ti njohim

ato, per faktin e interpretimit te tyre, ose te rrespektimit te normave e rregullave, ne

kuadrin e ndertimit te nje projekti te nje sistem transporti, i cili i perfshine, ose kalon,

neper keto siperfaqe. Keshtu nje plan transporti, ne lidhje me siperfaqet qe ai

perfshin mund ta prezantojme sipas figures se meposhme:

Shkalla territorjale, ose perfshirja ne :

A Nacionale

B Rrajonale

C Siperfaqe metropolitane

D Siperfqe Urbane

Sa me siper, po prezantojme disa mundesi, te zgjidhjes se sistemeve te transportit, ose

sisteme transporti, ne lidhje me siperfaqet qe nderhyjne, ose perfshihen per kete projekt

transporti

Universale (Te gjiha) Sipas A+B

Transporti kolektive mbi goma C+D

Transporti kolektiv, mbi hekurudhe A+B+C

Infrastruktura e qendrimeve D

Infrastruktura e kalimeve -

Lokale, ose projekte te pjeseshme si: semaforet, sinjalizime, stacionet urbane,

nenkalimet, mbikalimet etj -

Njohja e siperfaqeve ne prezantimin e mesiperme, ka nje rendesi te dores se pare, per

rastet kur Ne invenstojme, ose ndertojme nje detyre projekt invenstimi, per nje rrjet, ose nje

sistem transporti, pasi ky invensitm, ne kuptimin e gjere te tij, ka elementet e tij financiare si:

koha e shfrytezimit, vlera e amortizimit, si dhe koha e shlyerjes se tij, etj. Pikerisht, kato

elemente te cilet i cituam me siper, i japin nje orientim te sakt, projektit te ri, qe ne po

mendojme te ndertojme, (mund te kete interes per nje zone urbane, por jane planet

rrajonale, qe e pengojne ndertimin per ate zone, pra ekziston nje shkalle hirarkie). Sa me

siper, per nga karakteri kohore i shfryetezimit te nje sistem transporti, shikohet edhe

siperfaqja e shtrirjes se ketij projekti, si dhe varesite politike te ketyre siperfaqeve. E gjitha

kjo, sintetizohet me figuren e meposhteme:

2


Sipas figures, nxjerrim keto komente

a) Per nje invenstim, kur shfrytezimi i saj shkon, ne nje hark kohore 20-30 vjet,

perfshijne elemente nacionale te transportit si: ndertimet ne rrjeta hekurudhore,

porte-detare, aeroporte, autostrada nacionale, etj. etj.

b) Per nje hark kohore 10-15 vjet, jane invenstime te cilat prekin rrajone ose qytete

metropole, p.sh. ndertime rruge dytesore, unaza, linja dytesore hekurudhore (mund

te jete mbi linjat ekzistuese, ose paralel me linjat nacionale), zmadhimi i metrove,

zhvillime ne transportin lumore, etj. Kjo perfshin projektet e tipit B dhe C

c) Per nje hark kohore te shkurter 3-5 vjet, jane invenstimet te ashtuquajtura urbane, qe

kane te bejne ne studimin e permiresimit, te nje sistem transporti, si: projekte te

kryqezimeve, projektim ndertim semaforesh, projekte per parkimet, projekte dhe

ndertime te vend qendrimeve, ose stacionet urbane, etj. etj. pra perfshihen projektet

e tipit D

Eshte normale te pretendojme nje shkalle hirarkie, ne rrespektimit te projekteve te cituar me

siper, keshtu duhet qe, projektet nacionale te japin permiresimin si dhe mundesin e zgjerimit

dhe te zhvillimit te projekteve rrajonale, e keshtu me rradhe, (nuk mund te ndodhe qe, nje

projekt ne shkalle urbane, te influencoje ne nje projekt ne shkalle nacional, e kunderta po.)

3


Filozofia e projektimit ne nje siperfaqe teritoriale/ urbane/ rrajonaleFilozofia ne konceptimin per nje projektim ne transportin urban, eshte e bazuar ne

skemen e qyteteve antike, te llogaritura pa prezencen e llojeve te tjera te transportit, (te cilat

e veshtiresojne zhgjidhjen). Ne kete gjykim, ekziston nje hipoteze, e quajtur Hipootezat e

Buchanam (Working Theory 1963), ne kete teori qyteti konceptohet me “dhoma e koridore”,

aplikime tipike te kesaj skeme, jane levizjet ne nje qender spitalore, siperfaqja e se ciles,

ndahet ne koridore te cilat shperndajne qarkullimin e trafikut (levizjet), pa patur nevojen e

kalimit ne sallen e pritjes, ose hollin qendrore. Sipas propozimit te Buchanam celula e

thjeshte, shpesh ne literature quhet “ishulli i trafikut”, duhet te perfundoje si nje njesi e

siperfaqes se thjeshte, ne hapsiren e levizjeve te kembesoreve, pra ne trafikun e levizjes.

Problemi principial i kesaj metode eshte te dalloje, ose te individualizoje te gjitha keto ishujt

e trafikut. Ndersa karakteristika principiale e kesaj metode eshte qe, te gjithe ishujt e trafikut

duhet te kene, mundesisht te njejten dimension, ne kete sistem urban. Kjo ben qe mund te

formojme nje rrjete te vazhduar, me rruge e siperfaqe. Ne projektimin e nje sistem transporti,

ne shkalle rrajonale, e rendesishme eshte te dallohen zonat, ne te cilat ndodhin lindjet e

levizjeve me te medha, si per nevojat lokale, ashtu dhe nevojat e levizjeve brendaperbrenda

zonave te tjera fqinje.

Ne figuren e meposhteme, jepet nje shikim mbi krijimin e ishujeve ne nje trafiku, tek nje

sistem transporti.

Figura e idese se individualizimit te ishujve per nje zone spitalore

4


Hapja e nje siperfaqe studimiTeritori i studimit, eshte ajo pjese e brendeshme e siperfaqes, ne te cilen do te veprohet

tani dhe ne te ardhmen, ose ne prespektive. Ne zgjedhjen e teritorit per nje projekt

transporti, duhet te kemi parasysh keto kushte :

C’do transformim ose ndryshim ne siperfaqet jasht kesaj pjese, sjell nje ndryshim sado te

vogel ekonomik te vete pjeses. Duhet te theksojme qe, ne nje projekt transporti shumica

e levizjeve i takojne brendaperbrenda siperfes referuese.

Ne zgjedhjen e teritorit duhet te llogaritet rritjet dimensionale te siperfaqes se studimit, e

cila shton numurin e zonave te trafikut, te perfshira ne kete siperfaqe.

Hapja finale e siperfaqes se studimit, duhet te derivoje (konkludoje) ne nje kompromis,

ndermjet ekzistences ne rritje te spostimeve, dhe te qendrave te numurueshme te zonave,

ose te njesise se siperfaqes. Per individualizimin e nje siperfaqe studimi, ne nje kriter

perdorimi, eshte ajo qe te pakten ben nje territor sherbimi qofte dhe me te thjeshtin, ate te

nje sistemi sherbim traposti urban. Shif fig e meposhteme.

5


Zonimi i siperfaqes se studimitNe pershkrimin e siperfaqes se studimit, e cila perfaqesohet nga pjese te ndara, ne

territore, keto te fundit perfaqesohen nga nje pike, dhe me nga nje numur i fundem (do te

shikojme me poshte emertimin e siperfaqes). Ky numer perfaqeson qendren e teritorit, (i

ngjajshem me qendren e masava ne mekanike). Te gjitha spostimet qe parashikohen ose

lexohen, i referohen ketyre qendrave (ose pikave). Ne zgjidhjen qe realizohet tek nje projekti

transporti, hap pas hapi, disa nga keto qendra humbasin, duke krijuar disa qendra te tjera

fiktive, te cilat perdoren per studimin e kasaj siperfaqe. Kuptohet qe humbasin ato qendra, te

6


cilat permbajne ate lloj levizje, qe nuk paraqet interes, per kete sistem transporti, ose per

kete plan. Per te thjeshtuar operacionet llogaritese (pasi numuri i madh i qendrave e

veshtireson me shume zgjidhjen, se sa e rrit saktesin e sgjidhjes), si dhe per te marre nje

shkalle besueshmerie mbi spostimet, mund te rekomandojme nje vleresim te perafert te

celules, e cila mund te jete (sipas literatures):

Zone njesi Deri ne 5 000 persona ( per siperfaqet me dendesi te larte)

Zone njesi me 10 000 persona per siperfaqet e tjera

Ne operacionet e zonifikimit, ose te ndarjes se siperfaqes ne celula, mund te komentohen

keshtu:

1) Pershkrimi i siperfaqes se studimit, konsiston ne dallimin e :

Qendrat te dallueshme ne siperfaqen tone, ketu duhet te nenkuptojme koncentrime

te medha te aktiviteteve, prodhuese, sherbime, ose banimit.

Periferite e brendeshme te siperfaqes sone, te cilat perfaqesohen nga siperfaqet, qe

i rethojne qendrat e sipercituar.

Periferite ose unaza e jashme e siperfaqes, e cila perfaqesohet nga siperfaqet e

mbetura nga zgjedhjet tona, ose ato siperfaqe me densitet te vogel (me kerkesen per

transport, te ulet)

2) Individualizimi i rrugeve toksore, te cilat futen drejt nyjeve urbane, ose qendrave te tjera

te dalluara si me siper, si dhe rruget toksore, jashte siperfaqes se studimit. Te dya se

bashku, formojne skemen e rrjetes unazore te jashme

3) Pershkrimi i unazes se brendeshme dhe te qendrave homogjene, nga pikpamja e

predorimit te teritorit, te cilat jane uniformisht te shperndare ne siperfaqen. Elementet

prezent te siperfaqes, si vija uji, apo linje hekurudhe, duhet te jene detyrimisht si kufij

ndares ndermjet celulash te siperfaqes

4) Projektimi i “skemes minimale” e perbere nga dege te cilat nderhyjne ne brendesi te

qytetit, nga deget qe nderlidhin njesite e siperfaqes si dhe nga deget e tjera te fluksit te

levizjes

5) Percaktimi I qendrave te zonave apo te njesive, si nje qender masash, por qe tani

nenkupton interesin sipas aktivitetit te zones. Qendrat lidhen ndermjet tyre nga dege

fiktive, te cilat kerkojne te perputhen, ose te individualizohen, me deget rreale.

6) Individualizimi i zonave homogjene hirarkie, i cili konsiston ne ekujlibrimin e kerkeses per

transport, (p.sh. ne nje zone rezidenciale qeveritare, ose banimi) ku prodhohen shume

me teper levizje, hirarkie se sa ne nje zone industriale, prodhimi.

7) Krijimi i nje programi per shenimin ose dallimin e levizjeve ne zone/ siperfaqe. P.sh. ne

rrrjetat rrugure veleresohen me kategori, sipas vleresimit te kapacitetit te levizjes, keshtu

mund ti emertojme edhe sipas pozicionit (p.sh. rruge lokale, rruge pa krye, etj.)

7


8) Shenimi i siperfaqeve rrethuese, mund te rezultoje qe, nuk kemi perputhje te ndarjeve

administrative me ndarjet e supozuara.

9) Skematizimi i siperfaqes se studimit me elemente “ambientaliste”, ose ishuj trafiku, qe

nenkupton nje, ose me shume zona te siperfaqes, me nje interes ekonomiko-politik

Njesia baze, e perdorur per vleresimin e llogaritjeve per zonat e ndertuara, do te jete njesia

minimale e pershkrimit te levizjes. Bazat ne zonimin efektiv, mbi c’vendosjet jane :

- Lindjet e levizjeve brenda perbrenda vete zones

- Lindjet e levizjeve ndermjet vete zonave te ndryshme

- Levizjet qe lindin nga zona te ndryshme dhe i drejtohen te se njejetes zone, si dhe

anasjellta, levizjet nga nje zone, drejtohen neper zona te ndryshme te siperfaqes.

Emertimet e zonave nga pikpamja e gjuhesore eshte nje problem tradicional kombetar,

aktualisht ne ne Shqiperi i dallojme sipas nje rradhe te meposhteme:

Prefektura/ Qetyte/ Komuna/ Rrajon/ Lagje/ Bllok.

Ne literature, per projektet e ndryshme te transportit, dallohen sipas kesaj rradhe:

Rrajoni / Dikstriti / Zona / Nenzona

Ndersa ne leksionin tone, per thjeshtesi, ne mund ti pergjithsojme si me poshte:

Siperfaqja / Territori / Zona / Nenzona

Sipas konceptimit te mesiperm, ne mund te emertojme cdo njesi me nje numer me 4 shifra,

ku sipas renditjes respektivisht, do te kemi: numuri i fundit jep emertimin e nenzones, numuri

i parafundit jep emertimin e zone, e keshtu me rradhe. Nga ky emertim del qe nje zone nuk

mund te kete me shume se 9 nenzona, po ashtu nje teritor nuk mund te kete me shume se

9 zona, e me rradhe. Sipas kesaj qe prezantuam, ekzistojne siperfaqe ne te cilat emertimi

mund te jete, p.sh. 2000 d.m. qe kjo siperfaqe nuk ka as teritor, as zona, e as nenzone. Ne

figuren e meposhme po japim nje siperfaqe te skematizuar ne njesi siperfaqeje.

Zonimi i siperfaqeve jasht studimit

Quhen ato siperfaqe te jashteme, ne lidhje me ate siperfaqe qe ne po studiojme, ose ato

siperfaqe te cilat nuk marrin pjese, ose nuk futen ne projektin e transportit tone. Por keto

siperfaqe kane rendesi per faktin se ne c’pozicion jane me siperfaqen tone, keshtu ne

dallojme dy mundesi te tyre:

a) Siperfaqet qe kane pika te perbashketa me siperfaqen tone, si dogana, rruge te

berbashketa nacionale, ose autostrada etj

b) Te gjitha siperfaqet e tjera, qe nuk e kane kete veti te cituar ne piken e mesiperme

8

Siperfaqet per nje sistem transporti

Engineering

Transcript of Siperfaqet per nje sistem transporti