Kapitulli III -Skematizimi i fazave te planifikimit te nje sistem transporti

8/12/2019 Kapitulli III -Skematizimi i fazave te planifikimit te nje sistem transporti

http://slidepdf.com/reader/full/kapitulli-iii-skematizimi-i-fazave-te-planifikimit-te-nje-sistem-transporti 1/22

PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT

KAPITULLI III

Tema :

Skematizimi i fazave te planifikimit te nje sistem transport i

Karakteristika e problemeve te transportit

Problemet e transportit jane bere me te mprehura dhe me kritike se asnjehere tjeter, si

ne vendet e industrializuara ashtu edhe ne ato ne zhvillim. Mungesa e lendes djegese

(perkohesish) nuk jane probleme qe e preokupojne sot transportin, por eshte rritja e

pergjithshme e trafikut dhe e kerkesave per transport, te ilat kane si pasoje efektet e

mbingarkit te trafikut, vonesat, aksidentet, si dhe problemet per mjedisin, keto te fundit

kane shkuar aq laarg, sa tashme nuk mund te jene te pranueshme. !hprehemi qe keto

probleme, nuk mund te kufizohen tek rruget, ose infrastruktura dhe trafiku i

autoveturave.

Paraqitja e zgjidhjes se problemeve te sherbim transporti

"ritja ekonomike, ka gjeneruar nivele te tilla kerkese per transport, te ilat i tejkalojne

kapaitetet e mundesite ekzistuese. Periudhat e qeta per invenstime, ne disa men#ra

dhe disa rrajone, kane sjelle qe, te kemi nje mosmjaftueshmeri te ofertes, (sa here qekerkesa per sherbim transporti rritet sado pak, nga mesatarja), keshtu qe eshte e

1




nevojshme te behen perpjekje me te medha, ne permiresimin e formave e llojeve te

transportit, kjo ne kontekstin urban dhe inetrurban. $uke ditur qe burimet jane te

pakufizueshme, (kete pergjigje do te sjellin rezultatet), duhen marre vendime te

kujdeseshme, te ilat te orjentohen drejt maksimumit te mundeshem, te paisjeve te reja

per sherbime transporti, dhe minimizimin te kostos se t#re, si dhe shmangjen e efekteve

anesore te padeshirueshme. Pra do te quajme nje sistem transporti % Teresia e lidhjeve

nepermjet rregullave te caktuara, mbi bazen e kerkeses dhe ofertes per sherbim

transporti, brenda nje hapsire te caktuar”. &'do problem qe lind gjate proesit ne

transportin e objektit, gjen zgjidhje brenda hapsires se tij, ne te ilin ai perfshihet. $#

polet gjeneruese, kr#esore te 'do sistem transporti, KERKESA dhe !ERTA, jane te

pranishem gjithnje dhe ne nje dinamik ndr#shimi te vazhdueshme. e po mundohemi ti

konturojme keto d# pole me speifikat dhe veorite perkatese. e figuren e

meposhteme jepen lloje te ndr#shme transporti te ilat gjenerojne ne te njejten hapsire.

apsira gjeneron ne kohen e saj, ilesi e kerkesa te reja ne sherbim transporti, edhe

oferta ben qe te ndr#shoje ne men#rat e realizimit te saj ne forme e ilesi sherbimi

transporti. *ormat e llojeve te ndr#shme sherbimi transporti ekzistojne per faktin e

ekzistenes se llojeve te ilesive e sasive te ndr#shme te kerkeses per sherbim

transporti. e grafikun e meposhtem eshte simuluar nje hapsire me lloje te ndr#shme

transporti ne speifikat e t#re si te ardhurat ose volume pune, shpenzime te t#re

*igura qe jep gjenerimet e llojeve te ndr#shem trransporti ne nje hapsire

2




*igura qe tregon speifikat e llojeve te ndr#shme sherbime transporti ne te njejten

hapsire

*igura qe tregon speifiken e shpenzimeve per realizimin e sherbimeve ne sherbime

transporti ne forma te ndr#shme te ketij sherbimi, ne te njejten hapsire

3




Karakteristika e kerkeses per transport

a" Specifikat e kerkeses per sherbim transporti, (eshte shume ilesore dheshume e nguteshme, ose e astit).

+emi nje shkalle te gjere te speifikave, te kerkeses per transport, te ilat jane te

ndr#shme nga ora e dites, dita e javes, nga qellimi i udhetimit, nga tipi i ngarkeses, nga

madhesia e shpejtesise, nga denduria, etj. je sherbim transporti i ili nuk i ka keto

atribute, te kerkuara nga k# tipar i kerkeses per transport, mund te konsiderohet i

pavlefshem. +jo karakteristike speifike, e ben shume te veshtire, per tu angazhuar dhe

per ta parashikuar kerkesen per sherbim transporti. +eshtu ne dime qe: Ton+m-

dh+m jane njesite te kr#erjes se sherbimit ne transport. +eto fshehin ne nje shkalle te

gjere elementet e kerkeses dhe te ofertes per transport, pra dalin si vleresuesa masive,

ose vleresuesa te rendomte, te ilet nuk lejojne te shikosh, ose te peraktosh.

b" #apsira teritoriale ne te cilen lind kerkesa per sherbim transporti(kerkesa merr vetit, ose f#t#ren e hapsire ku lind)

+jo duket si nje thenie e parendesishme, por ajo nenkupton shperndarjen e aktiviteteve

mbi nje hapsire teritoriale, mbi te ilen lind kerkesa per transport. +a shume pak

probleme transporti te ilat mund te trajtohen pa konsideruar ne men#re te hollesishme

hapsiren teritoriale, (mund te perjashtojme transportin e mb#llur, ose te brendeshem).

megjithese ne shumien me te madhe te rasteve, trajnimi i plote i hapesires teritoriale

eshte i padukshem, por shume i deshiruar. Metoda me e zakonshme e trajtimit tehapesires teritoriale eshte ndarja e kesaj hapsire qe studiohet, ne zona e nenzona dhe

kalimi i t#re se bashku me rrjetin e transportit, ne nje forme te pershtatshme, per

proedurimin e metejshem, me ndihmen e kompjuterit. e disa raste, hapsira e studimit

mund te thjeshtezohet duke supozuar qe zonat ne interes, formojne nje koridor, i ili

mund te shnderrohet ne formen lineare, nje vije. /jithsesi metodat te ndr#shme, per

trajtimin e distanes dhe ne peraktimin e origjines dhe destinaionit, (dhe atributet e

t#re), ne hapsire teritoriale, jane elemente baze mbeshtetes, te analizes se teritorit

apsira e kerkeses, shpesh on ne problemet e mungeses se koordinimit, te ilat

ndikojne shume ne ekujlibrin midis kerkeses dhe ofertes per transport. P.sh. nje sherbim

taksie, nuk mund te gjendet lehte ne nje pjese te q#tetit, ndersa ne rrajone te tjera te

q#tetit, taksite mund te vijne rreth e rrotull, pa gjetur ndonje pasagjer. e anen tjeter,

perqendrimi i popullates dhe i aktiviteteve ekonomike ne koridore te peraktuara mire,

on ne justifikimin ekonomik, te sistemeve te ilesise se larte, si ai i transportit masiv, te

ilat nuk do te jene te vlefshme per zona te tjera te medha

4




c" Kerkesa per sherbim transporti eshte e vazhdueshme, (ajo kurre nukka nje fund).

e nje veshtrim te shpejte, ne arrijme te shohim qe njerezit udhetojne jo te kenaqur, ose

nuk i kane te plotesuar nevojat per sherbim transporti, sipas nat#res se kerkeses se t#re

(p.sh. per pune, per shlodhje etj.), kjo eshte e vertete edhe per levizjen e mallrave. Me

qellim qe te kuptojme kerkesen per transport, na duhet te kuptojme men#ren me te ilen

ne u sherbejme, objekteve dhe paisjeve, (nevojat njerezore dhe industriale te ilat jane

shperndare ne teritor), pasi kjo nenkupton lidhjet organike, me te ilat lindin nevojen per

transport. +jo nenkupton te njejten logjike edhe per rrajonet.

je sistem transporti i mire, zgjeron mundesite qe keto nevoja te plotesohen. je sistem

transporti i mbingarkuar, ose i lidhur dobet, i kufizon mundesite e plotesimit te nevojave,

dhe te rritjes se zhvillimit ekonomik dhe soial.

d" Kerkesa dhe oferta per sherbim trnasporti, kane elemente tefu$ishem dinamike

je zgjidhje e mire e kerkeses per transport, eshte e perqendruar ne pak ore te dites

dhe ne zona te veanta, sikurse shumia e mbingarkimit, ndodh gjate periodave te

veanta te pikut, ne zhvillimin kohore, te nje sistemi transporti. +jo karakteristike e

varesise kohore te kerkeses per transport, e ben me te veshtire dhe me interesante,

analizen dhe parashikimin. Mundet qe nje sistem transporti, te perballoje mire kerkesen

mesatare, ne zhvillimin kohore te udhetimit, ne nje zone, por nuk mund te perballoje

kerkesen, gjate periudhes se pikut, ne kete sistem transporti. Per 'do sistem transporti,

projektuesit, ose tekniket, perpiqen te shperndajne pikun e kerkeses per transport, si

dhe te mesatarizojne ngarkesen, ose kerkesen per transport. P.sh. oret e fillimit te

kohes se punes, per shume ndermarje, te jene te ndr#shme, po ashtu dhe oret e

mbarimit te kohes se punes, aktimi i pagesave te diferenuara etj.. Megjithate kerkesa,

ne kohen e pikut dhe jashte pikut, eshte ende nje problem i rendesishem i planifikimit

dhe i modelimit, te sistemeve te transportit.

Karakteristika e ofertes per transport

%" Karakteristika dalluese e ofertes per sherbim transporti eshte seajo nuk mund te konservohet, ajo eshte nje sherbim dhe jo njemall

je sherbim transporti, nuk eshte material fizik, por gjithnje nje sherbim, si i tille, nuk

mund ta rezervosh, akumulosh nje sherbim transporti, p.sh. per ta perdorur ndonje here

tjeter, kur nuk ka nje kerkese te madhe, ndaj ketij sistemi transporti. je sherbim

transporti duhe te konsumohet, kur dhe atje ku ai kerkohet, ose gjeneron, perndr#she

ajo 'ka marrim prej saj humbet, Per kete ars#e, eshte shume e rendesishme te

5




vleresohet kerkesa, me te gjitha karakteristikat ose vetite e saj, me nje saktesi sa me te

madhe, me qellim qe te merret nje fizibilitet maksimal i mundeshem i sistemit te

transportit. Pamvarsisht nga natura e njejte e ofertes si element sherbimi, ka nje

element dallues direkt i saj, per lloje te ndr#shme teknologjish te sherbim transporti, po

flasim per vleren e blerries se sherbimit. e tabelen e meposhteme po japim referime te

llojeve te ndr#shme teknologjish sherbim transporti, ne varesi me hapsiren ne te ilen

zhvillohen keto sherbime

&" Karakteristikat e ofertes jane karakteristikat fiziko'ekonomike tesistemit per sherbim transporti( (shpejtesite sasite etj)

e planifikimin e nje sistemi transporti, koneptohet si nje element ne sherbim te dikujt

(kerkeses per sherbim transporti) p.sh. ne sherbimin e transportit urban jane oraret

shpejtesite iklet gjatesite e levizjes etj. +eshtu sistemi i sherbimit te transportit si nje

sherbim vleresohet me treguesa tekniko finaniarete tij, (shpejtesia sasia koha ikli etj)

qe konfrontojne ne karakteristikat e ofertes, per kete lloj transporti. 0shte e nat#rshme

qe keto tregues piketohen ose zgjidhen ne funksion te rraportit kerkese1oferte qe

gjeneron ne kete hapsire. apsira ne kate rast shpreh vetite e kerkeses per transport.

Me terma me te gjere mund te themi se, nje sistem transporti qe zgjidh nje rreport

kerkese1oferte ne nje hapsire te aktuar, perbehet nga: Hapsira ne te silen gjenerojne

rraporti kerkese1oferte, Infrastruktra qe eshte prezente ne kete hapsire, nje numur i

aktuar njesish levizese, ose mjete levizese dhe Inxhinieria e qarkullimit levizja e sgurte

e mjeteve, neper kete infrastrukture. (qe eshte nje kompleks rregullash dhe ligjesh

lokale, kombetare e nderkombetare).

6




)" *bingarkesa ne nje sitem transporti, eshte karkateristike e ofertes

per transport

!i ne do projekt in2hinierik, elementi i vlerave ekstreale ose kufij te ngarkimit te tij eshte

elementi me i diskutueshem dhe me delikat. 0dhe ne nje projet transporti, duke qene seai na sillet si nje kompleks me veti fizike ku ehste e velresueshem 3nputi dhe 4utputi i tij

lin fenomeni i ngarkimit te ketij sistemi ne velra ekstremale, tej kufijve te llogaritjes se tij

kete fenomen ne sisteme te transportit e quajme piku i ngarkimit ose mbingarkesa ne

sistem. Mbingarkesa ne nje sistem sherbimi transporti, lind atehere kur niveli i kerkeses

ne kohen qe kerkohet k# sherbim, eshte i perafert me kapaitetin e ofertes te sistemi te

transportit te perdorur, (me velrat maksimale te projektimit te tij).

*igura qe shpreh mbingarkesen ne nje zgjidhje kerkese1oferte

Mbingarkesa nuk lind vetem si rezultat i zgjidhjes se nje rraporti kerkese1oferte ne nje

hapsire, por edhe si rrezultat i prezenes se disa zgjidhjeve njeheri, te shume rraporteve

te tjera, po ne kete hapsire. +eshtu mund te komentojme qe ne rastin e nje

infrastrukture ne nje hapsire transporti, perfshirja e nje automobilit shtese, sjell vonesa

shtese tek perdoruesit e tjere, ose influenon direkt ne ilesit e veanta te sherbimeve te

transportit. (+# fenomen nuk ekziston ne ato lloj sherbimesh ne te ilat infrastruktura

eshte vetjake psh. metro, teleferik etj) 5ereni qe kontributi i nje autoveture shtese, sjell

vonese me te madhe, tek rrjedhat e madha, se sa tek rrjedhat e uleta shif figuren

(komentoje vete..)

7




figura Mbi ngarkimin dhe efekti i tij i jashtem

+# eshte efekti i jashtem i mbingarkimit, i dalluar nga te tjeret, dhe jo nga shoferi qe e

solli ate. !kemat te ndr#shme te marra per shmangien e mbingarkimit, (si ajo e gjobitjes

me metoda elektronike), s#nojne te pergjithesohen, per faktin se ndihmojne ne vendime

me te ars#eshme te marra nga individet, per respektimet e elementeve te transportit. Te

gjitha keto sjellin nje zbutje jo te ndjeshme, tek efektet e mbingarkeses, por influeojne

ne ndergjegjesimin masiv te drejtuesave, te ilet jene gjithmone nen efektet e

mena2himit te sistemeve te transportit. "ritja ekonomike i jep impulsin e pare per rritjen

e pronesise mbi autoveturat. Me teper vetura, nenkupton me shume njerez qe

deshirojne te levizin nga transporti publik tek veturat, kjo kupton me pak pasagjere per

transport publik, ndaj te ilit, operatoret rreagojne duke rritur tarifat e sherbinit, ose duke

zvogluar dendesine (nivelin e sherbimit), ose se bashku. +eto masa i bejne veturat me

te pelq#eshem se me pare, dhe i sht#jne njerzit te blejne vetura, keshtu rrethviiozi

pershpejtohet. Pas disa iklesh (vitesh), shoferet e veturave perballen me problemet e

mbingarkimit, autobuzat vonohen, behen vazhdimisht me te shtrejte dhe mohohen./rumbullimi i vendimeve individuale sjell nje gjendje finale ne te ilen pothuajse sejili

eshte me keq se ne fillim. +# prezantim i thjeshte mund te ndihmoje gjithashtu, per te

treguar 'fare mund te behet per te ngadalsuar, ose kth#er mbrapsht kete reth viioz.

Masat fizike si, korsite e veanta per levizjet e automjeteve urban, ose skema te tjera qe

i japin perparesi autobuzit urban, jane veanerisht te pelq#eshme, sepse sjellin nje

shfr#tezim te mire te hapsires. Metrot e transportit publik, jane mbrojtes te medhenj, ose

ekujlibruesa te medhenj, ato zvoglojne tarifat, te paken per nje afat te shkurter, por

tentojne te kene defiite te medha dhe te mbrojne mena2himet e keqija, nga pasojat eperdorimit joefektivi te t#re. Tipet e modeleve te treguara me larte quhen dhe modele

8




strukturore. Planifikimi i nje sistemi transporti operohet, ose mbeshtetet, apo zgjidhet

mbi bazen e karakteristikave te sistemit, duke u vleresuar si nje e dhene, per rrealizimin

e planit te transportit.

+" Ekujlibrimi midis ofertes dhe kerkeses per transport

"oli i planifikimit te transportit, eshte sigurimi i plotesimit ose kenaqies se nje kerkese te

caktuar , (ne levizjen e njerezve dhe mallrave, me qellime udhetimi te ndr#eshme, ne

kohe te ndr#eshme te dites, dhe te vitit), duke perdorur modele te ndr#shme, te ilat

gjenerojne ne nje sistem transporti, me nje kapaitet te aktuar operimi. Pra sa me siper

nje sistem transporti, ne vetvehte eshte i perbere nga :

• 3nfrastruktura ( p.sh. rrjeti rrugore )

•

!istemet e mena2himit (d.m. thene teresia e rregullave, si udhetimi ne te djathte,sinjalet, strategjia e kontrollit etj.)

• Teresia e metodave te transportit dhe operatoret e t#re.

+onsiderojme nje volum transporti - 6Tkm7 ne nje rrjet, shpejtesia koresponduese .

6msek kmh7 dhe kapaiteti operues K 6mjet+m7 nen nje sistem mena2himi * . Me

terma te pergjitheshme shpejtesia ne nje rrjet mund te shprehet

58 f (+ 5 M) kmh

!hpejtesia mund te perdoret si nje zevendesues fillestare, per nje tregues me te

pergjithshem te nivelit te sherbimit (ne termat nderkomtare prezantohet /S) i siguruar

nga nje sistem transporti. Me terma me te prergjithshme nje /S do te speifikohej, nga

kombinimi i shpejtesise ose kohes se udhetimit, kohes se pritjes efekteve dhe te mimit.

!istemi i mena2himit * mund te perfshije skemat e mena2himit te trafikut, kontrolli i

zones se trafikut dhe rregullat e aplikuara ne do model. +apaiteti - do te varet nga

sistemi i mena2himit * dhe nga niveli i investimeve 0 ne vite, pra:

+8 f(M 3) mjete+m

!istemi i mena2himit * mund te perdoret per rishperndarjen e kapaitetit midis

infrastruktures, duke prodhuar K1 dheose duke i dhene prioritet tipave te perdoruesave

mbi te tjeret, ose mbi efektivitetin e mjedisit (perdorimi i transportit publik, vetura

efektive, ose kembesoreve). 4shtu si ne shumien e mallrave dhe te sherbimeve, mund

te presim qe niveli i kerkese te varet nga niveli i sherbit, i siguruar nga sistemi i

transportit T dhe nga perdorimi i hapesires teritoriale te aktivitetit A.

$8 f(T 4)

ga kombinimi i ekuaionit te mesiperm per nje sistem aktiviteti konstant, mund te

gjejme disa pika te ekujlibrit, midis ofertes dhe kerkeses per transport. Por vete sistemi i

aktivitetit mund, ndoshta, te ndr#shoje kur nivelet e sherbimit ndr#shojne ne kohe dhe

9




hapsire. Megjithate mund te gjejme d# gjendje te ndr#shme te pikave te ekujlibrit,

afatgjate dhe afatshkurter. $et#ra e planifikimit te transportit eshte te parashikoje dhe te

mena2hoje evolimin e ket#re pikave te ekujlibrit ne hapsire, kohe, ne men#re te tille qe

mireqenia soiale te rritet. +jo nuk eshte det#re e thjeshte. Modelimi i ket#re pikave te

ekujlibrit do te na ndihmojne te kuptojme me mire evolimin dhe te ndihmoje ne zhvillimin

dhe permiresimin e strategjise mena2huese * si dhe ne programet e invenstimit 0.

$isa here lidhje te thjeshta shkak1pasoje mund te paraqiten grafikisht, per te ndihmuar

ne kuptimin e nat#res se disa problemeve te transportit. Me poshte po simulojme nje

sistem sherbim transporti ne te ilin pika e ekujlibrit leviz si rezultat i ndrushimit te

karkateristikave te kerkeses per sherbim transporti, kjo levizje sjell rraporte te reja te

konkurenes se llojeve te ndr#shme sherbime transporti ne po kete hapsire.

*igura qe tregon varesine e sistemit te mena2himit M ne konkurenen e llojeve te

ndr#shme te sherbim transporti

10




Pika e ekujlibrit e per lloje te ndr#shme transportit ne sistem mena2himit M

Skematizimi i fazave per planifikimin e nje sistem transporti

!a thame me siper, planifikimi e nje sistem transporti mer nje forme te pergjitheshme, i

ili mund te ndjeke fazat, ose skemat, qe jane te speifikuara, e qe mund te sintetizohen

si me poshte:

Programi i pergjithshem i studimit, ne te ilin vendoset nje seri skemash, punesh te

ndr#hme (ose propozime zgjidhjeje te ndr#shme )

11




/jendja aktuale e teritorit me te ilin do te operohet. e sistemet ekzistuese merren

ne konsiderate ne forme te pergjithshe me komponentet e meposhteme: Popullsia,

ngarkesa, siperfaqja e perdorur, infrastruktura.

/jendja perspektive e ketij teritori (siperfaqe studimi). Per sistemet qe pretendojne

per prespektiven, merren ne konsiderate : Popullsia si ngarkese, e si perspektive

politike (drejtimet, format e angazhimeve te popullates ne strukturat e prodhimit etj.)

Prezena e te ilave sjell skematezimin e modelit ne 9 faza: gjenerimi, shperndarie,

individualizimin e zgjedhur nga karakteristikat e skemes.

!istemet ekzistuese dhe sistemet e te ardhmes

$uke vepruar mbi zgjedhjet e karakteristikave te sistemit te sherbim transporti

vleresohen variablat e planifikimit te nje sistem sherbim transporti. Te gjitha se bashku

futen ne nje model matematikor, i ili gjeneron me forma te pergjitheshme:

rezat !hperndarjen 5eorite

+eto jane te zgjedhura nga e, per problemin e zones, si dhe per zgjedhjen e

karakteristikave te sistemit. e figuren e meposhteme eshte dhene skema logjike e ketij

diskutimi.

12




13




;ogjikat e ndr#shme ne skematizimet e planifikimin e sistemeve tetransportit

Projektimi i integruar per sistemin Teritor-perdorimi/territor TU/T

e projektimin e integruar ose %planifikuar< eshte pjesa e nje parashikimi te nje

bashkepunimi te ngushte ndermjet forave politike te siperfaqeve, ose hapsirave dhe te

testeve, ose sondazheve te zhvilluara. !a me siper, projektimin mund ta orientojme si

me poshte

a) Metoda e projektimit, qe konsiston ne zhvillimin e te dhenave aktuale gjate

viteve si dhe tendeat e perspektives

b) Projektimi me metodat e deduksionit, qe efektivisht behet nje sinteze

kundrejt sjelljeve aktuale te perdoruesave dhe e ballafaqon me nje sjellje

analoge per te ardhmen) Projektimi i nje programimi, si nje metode qe konsiston ne imponimin apriori

e strategjive te ndr#shme, apo te objektivave te planit.

$iferena thelbesore ndermjet d# metodave te para qendron ne faktin qe metoda

projektive (a) nuk eshte e ndjeshme ne variaionet e strukturave, ndesa e d#ta (b) eshtee ndjeshme ne variaionet strukturale. Per te tre rastet nderh#rja ne metodat e dhena ne

14




fillim, ose ne parashikimin e gjendjeve apo te perspektives, per te ilin kerkohen efektet

e verifikimit te objektivave, per sejilin program, tek te gjitha elementet, kondiionohen

ne men#re perfundimtare, per ate gjendje te sistemit te transportit (sikur eshte aktuale),.

Elementet e transportit ne fazat e prezantimit

!a thame me siper per 'fare dollojme ne nje skeme te projektimit te nje sistemi te

sherbim transporti, elementi i pare eshte dhe mbetet TER0TR0 , ne pergjithesi ne teritor

futen edhe elemente te tjere qe kane te bejne me te si: kultura, gjendjet soiale,

popullsia, distanat dhe karakteridstikat e teritorit (zones), taksat te ndr#shme etj. =ane

keto elemente qe shpesh nje zone e bejne te pelq#eshme, ose jo, per prezenen e

aplikimit te nje projekti transporti (si shembull tipik, jane zonat e lira si ong1+ong etj.)

e fazen e konsultimit, ose te prezantimit te teritori, duhet te kemi paras#sh keto:

Teritori polpullsia situatat soial ekonomike destinaionet prodhuese te siperfaqeve

taksat politikat e siperfaqeve sistemet e transportit ekzistues, etj

e Prezantimin e do sistem transporti duhet te grupojme elementet kr#esore te tij si

siperfaqjatrualli, mjeti dhe ln2hinieria e transportit, keshtu

A" Siperfa$ja

e kete emertim te rendesishem, do te mundohemi te grupojme disa elemente si:

Peraktimi i sakte i siperfaqes qe studiohet. Teritori, ne aspektin administrativ te

siperfaqes topografike, gjeografike si dhe siperfaqeve te tjera qe influenojne nekete sistem transporti, kjo si per fazen e prezantimit ashtu dhe te projektimit. e

siperfaqen qe studiohet merren te dhenat nga organe perkatese, qe i publikojne

keto dhe jane te besueshme, gjithashtu per siperfaqen, merren te gjitha te

dhenat te mundeshme edhe hidrotopologjike.

Peraktimi i sakte i siperfaqeve qe nderh#jne me njera tjetren, si dhe format e

nderh#ries ne aspektet ekonomike te punesimit, te sherbimit etj.

omogjeniteti i zones (per raste te veanta), si dhe te dhenat per gjeo1

morfologjine e siperfaqes te nderthurur me zona te tjerat rrethuese. $uhet tekujtojme qe ne kete element merret ne konsiderate historiku 3 siperfaqes, ne

aspektet e bashkeveprimeve ndersiperfaqesore, ose traditat e zones.

>endrat industriale, ose qendrat e sherbimeve per te trete. Perdorimi i truallit ne

drejtim industrial, agrar, qendra perspektive te zhvillimit industrial, zona turistike,

qendra urbane etj.

Popullsia, shperndarja, drejtimi i zhvillimit, dendesia, mosha mesatare, klasat etj.

per zonen. Popullsia e shikon elementin soialekonomi te zones, p.sh. te dhena

per rraporrtin mashkull femer. $uke u mbeshtetur ne informaionet e zonave

15




perkatese !i qendrojne keto element ne zonat pereth dhe si kane qene ne vijimin

e kohes.

$inamika e krahut te punes, per zonen (puntore sezonale, te papune, te

punesuar ne me shume se ne nje pune, ose d#punesim, refugjate, emigraion

etj).e kete element nuk na intereson faktori 3 prodhimtarise se zones ose

pasiurise se saj, por na intereson te dime shkallen ne perqindje, per sasine e

njerezve te angazhur me prodhimin, sipas kategorive

?. agrikultura minjera@. industria ushqimoreA. sherbime

Per kete ekziston nje grafik i ili njihet si modeli %*oustiB<. e kete model

parashikohet nje ndr#shim i angazhimit te forave prodhuese ne prodhimin e nje

zone te mb#llur, ose nje siperfaqe rrajonale. e grafik vihet re nje zone e ila

eshte quajtur si nje zone e tranziionit te kalimit te ndr#shimeve, pas se iles

kemi nje prodhim (mund te jeta sa ne fillim, ose me shume, ose me pak), por qe

numuri i njerzve te angazhuar eshte i vogel. +jo per faktin e futjes ne kohe te

teknologjive te reja, modernizimet te ilat ulin angazhimin e fuqise punetore, e

njejta skeme edhe per industrine e perpunimit, ndersa situata qendron ndr#she

me sektorin e sherbimeve, ajo eshte gjithmone e me shue ne rritje, per 'do

shoqeri.

*igura qe tregon bdr#shimet e perberies se shoqerise ne nje hapsire

4ktiviteti ekonomik kr#esor i zones, Perdorimi i truallit ne drejtim te

3ndustras n2jerrese perpunuese dhe agrarokultures3ndustrise perpunuese

!herbimeve per te trete

16




Te gjitha keto qendra te zhvillimit industrial, zona turistike, qendra urbane ose

aktivitete sherbimit per kete zone, duhet te perpilohen ne nje model i zhvillimit

ekonomik, ku krahas te tjerave duhen te jene prezent te ardhurat dhe kerkesa e

krahut te punes, si dhe d#punesimet, ose men#ra e angazhimit te krahut te punes,

ne teritor (sepse, ndodh shpesh, qe d#punesimi krijon nevojen, ne men#re

artifiialle, per transport.). $# elemente te ituar, te ardhurat dhe krahu i punes,

sjellin nje evoluion ne tre sektoret e punesimit. Por gjithmone ekziston nje

mesatare minimale per shtresen e pare, si nje konstante ne vijim te kohes. Pikerisht

k# lloj evoluioni sjelle men#ra te reja per sherbimin e transportit. e studimin e

aktivitetit ekonomik influenojne shume dhe nderlidhja nderajonale, e ila shifet ne

mundesite rreale ekzistuese, qe ka ne sektorin e sherbimit te transportit, per te

gjithe siperfaqen e zonave nderlidhese

Motorrizimi i zones eshte nje element i rendesishem ne zonen qe studiohet, ai

duhet te vleresohet sidomos ne treguesit dinamik te t#re, p.sh. numuri i mjeteve per

familje, ose per ?CC banore etj. +oefienti i perdorimit te t#re, per periudhen

mujore, vjetore etj

e leksionet e mesiperme kemi prezantuar aktualisht si eshte dinamika e numurit te

mjeteve ne pergjithesi dhe ne veanti per !hqiperine dhe k# numer eshte para s#ve

tuaj do dite e do ore.

2" 0nfrastruktura

!hpesh infrastruktura dhe mjetet levizese, nuk jane prone, ose nuk operohen nga e

njejta kompani ose firme, k# eshte rasti me i mundeshem i modeleve te transportit, me

perjashtim te transportit hekurudhore, e ajrore. +jo ndarje ndermjet paisjeve,

infrastruktures dhe siguruesave te sherbimit final te transportit, gjeneron si pasoje e

nderveprimin te autoriteteve qeveritare (qendrore ose lokale), si dhe organizmat juridike

finaniare, te kompanive ndertuese, zhvilluese, operatoreve te transportit udhetareve,

dhe transportuesave, dhe publikut ne pergjithesi. Pronesia e nje infrastrukture ne

transport, eshte e pandashme nuk mund te kerkeosh gj#smen e nje aeroporti, ose ?A e

nje staioni hekurudhore. 4jo mund te jete deri ne shoqeri aksionere, ose e gjitha prone

shtetore. +etu perjashtohen infrastruktura ne transportin e brendeshem, te linjave, apo

uzinave prodhuese, ne kete rast, jane ato, (uzinat, fabriket etj.) te ilat i administrojne

dhe e mirembajne, kete lloj infrastrukture, qofshin keto edhe linja hekurudhore private.

dertimi i nje infrastrukture eshte i komplikuar, pasi ai eshte element i strategjise

rrajonale, kombetare, e nderkombetare, keshtu qe ajo, simulohet dhe influenohet nga

shume faktore, politike, ekonomike, soial etj. e shumien e rasteve, per ndertimin e

nje pjese te nje infrastrukture, behet me nje afat kohore te gjate, ose gradual, (p.sh.

17




rrealizohet rruga e pambuluar, dhe e permireson duke i bere punime siperfaqesore ne

nje faze tjeter, ose nje rruge, me nje apo d# kalime, dhe ndoshta edhe kompletimi i nje

autostrade). Per pjese te infrastruktures me strategji kombetare, ose nderkombetare (si

porte detare, hekurudha, ajroporte etj,), kjo forme eshte e pamundur te respektohet, ne

kete rast, jane pretendimet politike, ekonomike afatgjate qe peraktojne ndertimin e t#re

ne perputhje me nje marveshje te nivlit te larte etj.

Invenstimet ne transport (infrastrukture), zakonisht duan nje kohe relativisht te gjate, per

realizim, perfundim, permiresim, ose rikunstruktim. 4to jane projekte te medha, qe

zgjasin D1?D vjet, e me shume, duke filluar nga projekti e deri ne perfundimin e t#re.

3nvenstimet ne transport luajne nje rol politik te rendesishem, per faktin e kohezgjatjes

dhe te madhesise se t#re monetare.

Ndarja e siguruesave te transportit (shoqerive transportuese) dhe e perdoruesave te

infrastruktures (rrajoneve me varesi politike te ndr#shme), sjell probleme te nderlikuara

ekonomike, per nje fakt te thjesht, sepse jane gjithmone ne dinamiken e zhvillimit te t#re,

prandaj jane gjithmone me te ndjeshem ne iklin e prodhimit e te riprodhimit, siguruesat

dhe perdoruesat e transportit jane gjithmone prezente ne komunikimin e rrajoneve, me

varesi politike te ndr#she. Perdorimi i taksave mbi infrastrukture dhe automjetet, si dhe

mbi lendet djegese, eshte nje perafrim i larget, qe paguhen per sigurimin e

infrastruktures, pasi infrastruktura i perket nje rezultati ekonomik te kr#er, ne nje kohe

dhe stat ekonomik te kaluar.Me kete term, do te mundohemi te prekim disa veori, te ilat e vleresojen madhesine,

gjeometrine, karakteristiken e perdorimit te infrastruktures, keshtu:

"rjetet primare te rrugeve qe perfshihen ne zonen qe studihet (autostradat,hekurudhat etj.)

"rjetat sekondare qe perfshihen ne zonen qe studiohet (rruget naionale,unazat )

"rjetat lokale qe i nenshtrohen sistemit te qarkullimitPortet detare ose bankinat lumore 4eroportet

+r#qezimet e infrastruktures3nterportet , qendrat e transportit>ndrat e sherbimeve, ose qendrat e perpunimit;egjislaionet e vendit dhe te vendeve te tjare, me te ilat bashkevepronetj

&'do sistem i transportit, nenkupton tre nenstisteme: ate te mjeteve, te rrugeve mbi te

ilat kr#het transporti i personave ose i mallrave, nga nje pike ne nje tjeter, neper

hapsiren dhe kohen e aktuar, si dhe legjislaionet dhe rregullave te levizjeve. 0shte e

nevojshme qe te tre keto nensisteme te perfaqesohen nga modeli i grafeve, te ilet japin

nje zgjidhje, ose situata te njejte me rrealitetin. Te tre nensistemet e transportit jane

18




organisht te nderlidhura ne forma dhe men#ra te ndr#shme brenda vet zones si dhe

ndermjet zonave apo rrajoneve. !hpesh here permiresimi i njerit nga nensistemet

simulon nensistemin tjeter, sidomos ai i rregullave te levizjes, (per faktin e thjeshte

sepse ai eshte shume i lehte ne ndrime dhe mena2hime drastike) ensistemi me solid

dhe me kr#esori mbi te ilin ndertohen modelet e zgjidhjeve te sistemeve te transportit

eshte teresia e rrugeve toksore, ujore, ajrore dhe e hekurudhave e ila perfaqesohet

sipas kategorive te t#re

ruge automobilistike 4utostrade rruge me d# ane kalimesh, ne drejtime te kunderta, me numer korsie,

me te madh se d#, (min. d#). +jo rruge dallohet nga rruget e tjera, qe kane te njejten

forme, nga karakteristika e shpejtesise dhe e pengesave, pra kjo eshte koneptuar dhe

ndertuar ne men#re te tille, qe mjeti te levize ne formen e nje rr#me pa pengesa dhe me

nje shpejtesi rrelativish te madhe

ruge d!tesore ose nacionale+jo eshte nje rruge, me me shume se nje kalim, me, ose pa, drejtime te

kunderta. e keto rruge egzistojne dhe pengesa si kr#qezime, etj. keto rruge i dallojme

si rruge ekstraurbane, proviniale

ruge hekurudhore"ruge e ila nga pikpamja konstruktive eshte e pershtatur vetem per nje lloj

transporti, ate mbi shine. +arakteristika e kesaj rruge eshte gjeometria e saj, si pjerresia

jo me e madhe se C.A Eo rrezja e kurbat#res se ktheses, e ila per akton dhe

shpejtesine e levizjes se trenit, si dhe distana ndermjet d# shinave te ilat lidhen me

sistemin e linjave te tjera. Te gjitha keto jane standarte per vende te ndrr#shme, gje qe

deri diku e frenojne nderthurjen rreiproke te ketij lloj transporti.

ruget ujore+eto quhen te tilla, pasi ne nje siperfaqe te lire te ujit, qofte k# det, ose lume,

ekziston nje vije rreale, e ila perakton karakteristikat e rruges ujore, ose si quhet kursi

i drejtimit, Per udhetimin ne det vleresohet nje perameter kr#esore, ai i poziionit, pasi i

referohet orjentimit ne hapesire, pa obkjekte konkrete, ndersa ne rastine udhetimit mbilume, vija reale e lundrimit ka per qellim poziionin konkret te mjetit lundrues ne

seksionin e lumit, kundrejt vete ketij seksioni dhe objekteve perreth. $uhet te kujtojme

qe ne leksionet e meposhteme ne do te flasim per llojin e lundrimit mbi lume dhe kanale

lundruese (keto te fundit, quhen te tilla per faktin se jane perpunuar nga njeriu ne forme

kanali etj.)

"eroporti >uhet e gjithe ajo siperfaqe e tokes, e ila eshte e destinuar, e koneptuar dhe e

ndertuar per te ngriturzbritur ne qiell, mjete fluturimi te ndr#shme, me qellime tendr#shme transporti udhetaresh mallrash, si dhe qellime me strategji ushtarake. Po

19




ketu kemi prezent gjithmone perpunimin fizik te njerezve, apo mallrave, gjate sherbimit

per levizjen e t#re, sipas det#rave te perpunimit. +etu jane edhe siprefaqet ndihmese te

ilat jane te destinuar per parkim, ose sherbime te tjera per mjetin fluturues. Po ketu

mund te koneptohen edhe gershetime me infrastukturen rrajonale, ose rruget e tjera.

dodh shpesh qe ne nje moment te sherbimeve te transportit, te ndr#shoje ne men#re

te ndjeshme ngarkesa neper keto linja (rruge hekurudha ujore ajrore) duke zvogluar

dhe zmadhuar fluksin e mjeteve

Inxhinieria e qarkullimit, ose e trafikut

Me kete element duhet te kuptojme ete gjuhe nderkombetare te informaionit, e

perfshire ne shenja e sinjalizime, e ila kontrollon dhe rregullon ne menure raionale

levizjet e medha te mjeteve te transportit, ne toke nentoke det ajer

+jo in2hinieri ka ardhur gjithnje e duke u nderkombtarizuar per faktin e lindjes se saj nekohene teknologjive intensive, si dhe te probleme te ngjajshme ne te gjitha vendet e

zhvilluara, prandaj dhe kjo 3n2hinieri eshte nderkombetare dhe nje nga elementet me

perhapje me te madhe, ajo ka kohe qe i ka kaluar kufijt e shteteve, e koninenteve.

4ktualisht jo vetem ne 'do infrastrukture, por dhe ne 'do qender te banuar, jane te

pranishme te gjitha keto elemente te informaionit dhe te sinjalizimit, konforme

rregullave nderkombetare. +onkurena ndermjet vendeve ne fushen e turizmit, eshte nje

shkalle e treguesave te informaionit dhe te sinjalizimit qe ka ai vend. !injalizimi e

3nformaioni, dallohen nga fakti i vetem, se kujt i drejtohen, ose per ke flasin, perlevizjen e njerezve neper qendrat komeriale, per levizjen e mjeteve brenda q#tretit, ose

te trenave neper shinat e staionet e t#re. Po keshtu do te thonim qe, levizja ne ajer,

nuk eshte e pa kontrolluar, kuptohet qe at# nuk kemi tabela e shenjea te tjra te ketij lloji,

por e gjithe hapsira ajrore komandohet nga nje strukture qendrore ne toke, e ila

kontrollon levizjen, shpejtesite, kursin ,etj. qe duhet te kene mjetet fluturuese, gjate gjith

kohes se levizjes se t#re. dertimi i tabelave dhe i sinjalizimeve, behet konforme

konvenioneve dhe marveshjeve nderkombetare, te ilat jane te det#ruar ti rrespektojne

te gjith ato qe, jane prezent ne ate siperfaqe. (kuptohet ne interesin e ndersjellte, per

levizjen e lire dhe pa probleme te njeteve dhe personave, te ilet kane perkatesi te

ndr#shme). e 'do shtet, k# ze, perfaqesohet me ligjet perkatese te ilat mbajne ne

funksionim gjithe kete konept shume i domosdoshem. Mund te permendim si- marrja e

lejeve te drejtimit te mjeteve rrugore, ujore, ajrore. (leja e drejtimit nuk lidhet me

pronesine e mjetit) etj. etj.

20




#jetet e transportit

Me mjetet e transporti do te nenkuptojme larmine e madhe dhe te shumellojshme ne

forma dhe ne karakteristika te tjera, me te ilat mbartet ose trajtohet malli, apo

njeriu, gjate kr#erjes se 'vendosjes, si dhe trajnimi 3 t#re ne keto mjete(mbeshtetja lidhja sherbimi etj, qe 3 behet objektit ne kohen e transportit). Per

sa me siper ne veojme keto speifika:

Parku I mjeteve te transportitashkesia e mjeteve rrugore, hekurudhore, detare, lumore, atreature per ngarkimin

shkarkimin etj.

#osha e mjeteve rrugore, detare lumore, ajrore, hekurudhore, atrecature$hpejtesia mesatare perkatese, e mjeteve te cituar me siper ne km%ore&arakteristikat ne ngarkim shkarkime, ose ne akomodimin e t!re ne proceset e trajnimit

te objektit per ngarkim'shkarkim.Hapsira kohe e kemb!eshmerise%komunikuese, ciklet e levizjeve etj (imensionet gjeometrike te mjeteve e te stacioneve ne trajnimin e mallit ose te

njerzve.

e infrastukture futen dhe parametrat e gjendjes te trajnimit te objektit, i ili ka nevoje

per 'vendosjen. +# element shpesh eshte i padukshem, pasi tregohet nepermjet

treguesave te tjere globale, si volumi i punes rendimenti etj. Por keto tregues si, shkalla

e nivelit te sherbimit, garania, ikli i sherbimit, elementi i sigurise finaniare etj. =ane

elemente qe shpesh dalin paresore si det#re per tu zgjidhur.

Me poshte po japim nje klasifikim te rekomandimeve per nje sherbim transporti urban e

interurban e metropolitan.

21

Kapitulli III -Skematizimi i fazave te planifikimit te nje sistem transporti

Documents

Transcript of Kapitulli III -Skematizimi i fazave te planifikimit te nje sistem transporti