Një shtatëzani e padëshiruar!

Maria OlaLola Toma

Autori: Liljana Shanto Layout: Elton Rama Foto: Ledio TopalliMake-Up: Ada Galanxhi Regjia: Gjergji Trola

01 Në ambjentet e Qendrës profesionale Ola është ulur dhe po shënon diçka në një fletore... tek dera Lola po përcjellë gratë që po largohen.

novele

Shoq

ata Artistëve të Rinj të Skenës

Assocation of Youth Artists of the Sce

ne

SH. A. R. S.SH. A. R. S.

A. Y. A. S.A. Y. A. S.A. Y. A. S.

06 07

04

03

05

02 Në derë shfaqet Maria, duket që është shtatëzënë. Ajo shikon e hutuar mbrënda. Të dyja gratë nuk e shohin, ato janë duke verifikuar emrat.

Lola vjen afër Olës.

Keni makinë qepëse?

Po! Jam pak larg nga Qendra juaj, prandaj u vonova …po.. ju shyqyr që erdhët

Jo.. jo s’ka gjë. Kursi do fillojë nesër në orën 10

Erdha vonë ë?

Po

Më kishin lajmëruar se këtu do bëheshin rregjistrimet për një kurs rrobaqepsie

Eja, eja brënda

Më falni…

Më duket se na shkojë mirë…

Se pa atë, sado t’ju mësojmë ne…

Keni akoma mundësi të vini.A t’iu regjistrojmë?

Sapo mbaruam

Urdhëroni

Shumë mirë.. vetëm tre gra munguan nga lista që na kanë dhënë

12 13

10

09

11

08

Maria fërkon barkun me dashuri

Epo s’e kena na në dorë…

Jo.. jo.. kam dhe një fëmijë 16 muajsh

Vërtetë?

Vërtetë që të duket barku

Në muajin e katërt

Po.. po.. por sot që në mëngjes kisha të vjella dhe marrje mendsh

S’ka gjë

Marie Loci. Më falni për sot që u vonova

Bukur

Kam… ma ka blerë burri në Mal të Zi

Ti ke qenë këtu atëherë?

Ne kemi qenë këtu para dy vjetësh

Pa mbushur vitin fëmija ke filluar një fëmijë tjetër?

Fëmijën e parë e ke ë?

Je shtatëzane? Në ç’ muaj je?

Nesër përpiqu që të nisesh më herët që në orën 10 të jesh këtu

Regjistroje Ola. Si e ke emrin?

18 19

16

15

17

14

Po s’ke pse i thua

Unë s’mund t’i them burrit t’i blejë ato.. jo.. jo s’bëhet…

Çfarë ka?

A, ju thoni për ato. A po. I kam parë në televizor. Por...

Tani kanë dalë mjete edhe për burra edhe për gra që të mbrohen…

Po s’e kena ne në dorë tamam..se

Se sa fëmijë të kemi dhe kur t’i lindim ata

Ç’do të thotë planifikim kjo?

Ne para dy vjetësh erdhëm nga Tirana dhe folëm me të gjitha gratë e fshatit këtu…

Jo, unë nuk jam nga kjo zonë. Një vit e gjysëm kam që jam martuar.

Mund të përdorësh ti mjete të ndryshme që të parandalosh shtatëzaninë e paplanifikuar.

Nuk mund t’i përdorësh?

E kemi Mari, e kemi..

Planifikimi nuk është të mos bësh fëmijë. Që të kuptohemi. Por t’i bësh në momentin e përshtatshëm.

Po.. për planifikimin familjar, shpërndamë edhe materjale

Kjo i shpjegon të gjitha…

Në rregull, këtë doja të dija!

24 25 26

22

21

23

20 Ola shkon tek raftet dhe merr disa materiale informuese e fletëpalosje.

Ola i tregon Maries materialet informuese.

Lola dhe Ola buzëqeshin.

Ola sheh që Maria është si e pasigurtë dhe vazhdon shpjegimin.

Maria i shikon dhe nuk vendos se kë të lexoj më parë.

E vërtetë. Ne në fakt e kemi biseduar me burrin për këtë barrë të shpejtë se edhe ekonomikisht nuk jemi mirë. Po thamë se nuk kemi ç’ti bëjmë dhe...

Ska nevojë për t’u menduarshumë Mari. Besoj se edhe burriyt do të dojë që ju të jeni sa mëtë sigurtë, si dhe që fëmija dhe ti të keni shëndet sa më të mirë

Do ta bëjmë kështu Mari. Sa herë do të vish për kursin , në fund të tij do të shkojmë bashkë në atë Qendër dhe do të të shoqëroj unë në takimet me personelin shëndetësor

Do të të jap edhe një adresë të një Qendre të Planifikimit pranë zonës tënde. Mund të shkosh të konsultohesh edhe atje me maminë ose mjeken.

Këtu ke disa këshilla se si të kujdesesh për shëndetin tënd si nënë por edhe se si të ruhesh nga shtatëzanitë e paplanifikuara.

Jepi edhe një adresë të Qendrës së Planifikimit Ola?

Por edhe në planifikimin sa më të mirë të lindjeve në familje . Apo jo?

Më falni, po unë nuk e kisha menduar dhe jam pak...Nuk di ç’të bëj…burri im…

Mari ti mund të shkosh atje kur të duash. Mund të flasësh me ta si me motrën tënde, kështu që mos u druaj. .

Po a do ti kuptoj të gjitha këto unë

Është e shkruar në këtë material, por po i’a shkruaj edhe në një letër.

Vërtetë? Po kjo do të ishte më e thjeshtë.

31 32 33

29

28

30

27

Maria i shikon e hutuar.

Lola i afrohet Maries dhe i flet butë dhe me kujdes.

Ola i mban dorën Marias. Në shtëpinë e Maries. Maria e shtrirë në shtrat. Hyn Toma.

Toma i afrohet Maries me dhëmbshuri.

Toma vërdalloset i nervozuar nëpër dhomë.

E ku i dihet? Kështu si e ke nis ti…

E kur? Tash që m’duhesh. Po s’e mbollëm arën nesër, do na mbijë fara në haur… gati është.

Një e dy e po zë krevatin

Çfarë ka ndodhë?

Fëmija Mari, ushqehet në bark nga trupi i nënës. Kështu që gjendja e nënës është kryesore për mbarëvajtjen e shtatëzanisë dhe mirërritjen e fëmijës.

Pikërisht për këtë po flasim. Trupi yt është i lodhur, nga lindja e parë.Ja Mari, të flasim

pak për këtë shtatëzaninë tënde.

Se mos dua unë…Nesër do bëhem

më mirë Tom. Ja po çohem pak që tani.

Epo shtatëzania i ka këto o Mark

U këputa krejt prej të vjellave.Markun po e mban nana.

Trupi do minimum dy vjet që ta marrë veten nga shtatëzania e parë dhe të bëhet gati për shtatëzaninë e ardhshme.

Po…në barrën e parë ndjehesha më e fortë… ndërsa tani…

Si ndjehesh në krahasim me shtatëzaninë e parë?

38 39

36

35

37

34

Asi llastikash, kurrë s’kisha me i ble ke farmacisti. Nuk mundem me u korrit unë.

Ç’a thu mi?

Këtë fëmijë nuk duhet ta kishim ba tani...as ti e as unë s’e kishim në dorë… po zoti…

Ti e di se sa na kushtoj fara…

Nesër do të vi në arë Tom… sido që të jetë…

Deri tash prita babën, që i ishte mais dora. Tash ti. Unë i vetm s’e baj dot…

S’ka pse Tom. Ato gratë më thanë që ka vende ku të mësojnë edhe mënyra të tjera se si të parandalosh barrën. Atje të mësojnë edhe se si të kujdesesh më mirë për veten dhe për fëmijën.

Ma thanë ato gratë prej Tirane.. ka mjete.. gjana..

Nuk asht punë zoti Tom.. ne mund ta kishim ndalu..

E di, jena fut n’borxh të madh për të.

Jo moj.. të më mbetesh në dorë thu ti?!

E di..

E DREJTËE – Emancipim (pra zhvillim) D – Dashuri: Nëse një çift vendos bashkarisht për përdorimin e metodave moderne të planifikimit familjar atëherë mund të themi fare mirë që mes tyre ka dashuri; kjo sepse burri tregon interes për shëndetin e gruas, të fëmijeve pra të familjes në tërësi. R – Respekt: Respekt për bashkëshorten dhe për bashkëshortin; respekt për të drejtat themelore të individit për të ushtruar vullnetin e tij/të saj në marrjen e vendimeve që ndikojnë direkt në shëndetin e individit dhe shëndetin familjar në tërësi. E – Ekonomi: Sigurisht që përdorimi i metodave modernë të planifikimit familjar (që ofrohen falas

në qendrat shëndetësore publike) sjell përfitime për ekonomine familjare; kjo e krahasuar me kostot e shoqëruara nga një shtatzani e paplanifikuar (aborti; një lindje shumë afër me lindjen para-ardhëse; shëndet jo i mirë për nënën dhe fëmijën; e kështu me radhë). J – Jetë: Përdorimi i metodave moderne të planifikimit familjar sjell ‘Jetë’ në familje, sepse mbron shëndetin e gruas nga shtatzani të paplanifikuara që si e thamë dhe me sipër mund të çojnë në aborte apo shëndet të përkeqësuar kur lindja është shumë afër me lindjen para-ardhëse; mbrohet shëndeti i fëmijëve, sepse çifti do i përkushtohet më mirë fëmijëve si në aspektin shëndetesor, shpirtërore ashtu dhe në atë ekonomike. T – Terezi: Në fakt ky është një term shumë i

përshtatshëm në veçanti për grupet e popullatës së margjinalizuar apo rurale. Nje cift që përdor metoda modern të planifikimit familjar për të parandaluar shtatzani të paplanifikuara në gjuhën popullore do të thuhej që e ka ‘në Terezi’ sepse nuk do të shqetësohet me se çfarë do të ndodhë muajin tjetër; nuk do u frikësohen me shtatzanive pa plan në çift. E - Efikasitet: përdorimi i metodave moderne të planifikimit familjar është shumë me efikas (në drejtim të mbrojtjes nga shtatzani të paplanifikuara) sesa përdorimi i metodave tradicionale (ku futet dhe tërheqja apo metoda kalendarike) të cilat në shumë raste dhe dështojnë dhe shkaktojnë në këtë mënyrë shtatzani të paplanifikuara që shpesh herë e çojnë gruan në aborte. Nëse metodat moderne të planifikimit familjar përdoren duke ndjekur mirë instruksionet ato sigurojnë mbrojtje 99%.

Promovimi i Barazisë Gjinore dhe të drejtës për shëndetin riprodhues; fuqizimi i grave dhe adresimi i çështjeve gjinore me fokus shëndetin janë synimet e UNFPA and ACA- Qendra Albania Community Assist. Gratë shqiptare si të gjitha gratë në botë kanë të drejtën të informohen dhe të kenë shërbime lidhur me Shëndetin Riprodhues dhe Planifikimin Familjar. Në radhë të parë Planifikimi Familjar është një E DREJTE për çdo individ që do të vendosë vetë rreth zgjedhjeve dhe zgjidhjeve që ka për të planifikuar numrin e lindjeve (fëmijëve) dhe distancën mes tyre.

Adresa: Rr. Thanas Ziko, Pall. 6, Shk. 3, Ap. 41, Tirana, Albania, e-mail: ShARSalbania@gmail. com, Mobile. : 068 20 61 105

A thua të ketë mënyra të tjera?

Po po. Më thanë që ka disa gjilpëra të padëmshme që bëhen çdo tre muaj, ka disa... spirale i thoshin që të ndalon për 5 deri 12 vjet, ka edhe disa kokra që po të pihen përditë të ruajnë.

Shoq

ata Artistëve të Rinj të Skenës

Assocation of Youth Artists of the Sce

ne

SH. A. R. S.SH. A. R. S.

A. Y. A. S.A. Y. A. S.A. Y. A. S.

40