FA-MA102 Farmacotherapie op maat · De cursus MA102 Farmacotherapie op maat is de tweede cursus in...
26
FA-MA102 Farmacotherapie op maat CONCEPT Cursuswijzer FA-MA102 Masteropleiding Farmacie School of Pharmacy Faculteit Bètawetenschappen Universiteit Utrecht Studiejaar 2016-2017
Transcript of FA-MA102 Farmacotherapie op maat · De cursus MA102 Farmacotherapie op maat is de tweede cursus in...
FA-MA102
Farmacotherapie op maat
CONCEPT Cursuswijzer FA-MA102 Masteropleiding Farmacie School of Pharmacy Faculteit Bètawetenschappen Universiteit Utrecht Studiejaar 2016-2017
2 | Cursuswijzer MA102
Colofon
© 2016 School of Pharmacy, faculteit Bètawetenschappen
De cursus FA-MA102 Farmacotherapie op maat is ontwikkeld door:
S.L. (Simone) van den Bosch, student-lid
Drs. M.S. (Marleen) Brouwer
Prof. dr. M.L. (Marcel) Bouvy, voorzitter
Drs. G. (Geurt) van den Brink
Drs. A. (Annemarie) Heersche
H. (Hilde) Jelsma, MSc
L. (Lenneke) Minjon, MSc
Dr. T. (Thom) Stroink
Dr. B.M. (Marianne) Verdel, CURC-lid
S.J.H. (Susanne) Vijverberg, MSc
Ir. M.J. (Majanne) Wolters
Cursuswijzer MA102 | 3
Cursuswijzer MA102 Farmacotherapie op maat
INHOUDSOPGAVE
1. ALGEMENE INFORMATIE ........................................................................................... 4
1.1 Doel en inhoud van de cursus ..................................................................................... 4
1.2 Plaats in het curriculum .............................................................................................. 7
1.3 Rooster en programma ............................................................................................... 8
1.4 Organisatie ................................................................................................................ 10
2. Onderwijsvormen ................................................................................................... 11
2.1 Hoorcolleges .............................................................................................................. 11
2.2 Casusbesprekingen .................................................................................................... 13
2.3 Overige onderwijsbijeenkomsten ............................................................................. 15
2.4 Werkcolleges ............................................................................................................. 15
2.5 Trainingen mondelinge communicatie ..................................................................... 16
2.6 Zelfstudieopdracht biomarkers ................................................................................. 17
3. Studiemateriaal ...................................................................................................... 18
4. Toetsing .................................................................................................................. 21
5. Professionele en persoonlijke ontwikkeling (PPO) .................................................. 25
4 | Cursuswijzer MA102
1. ALGEMENE INFORMATIE
1.1 Doel en inhoud van de cursus
BELANG VOOR DE BEROEPSPRAKTIJK
De apotheker is een behandelaar van patiënten en is samen met de voorschrijver
verantwoordelijk voor de uitkomsten van de farmacotherapeutische behandeling. Om deze
taak als behandelaar goed te kunnen uitvoeren, zijn kennis van de werking van
geneesmiddelen, van de mechanismen die aan ziekten ten grondslag liggen, en inzicht in de
aangetoonde effectiviteit van geneesmiddelen noodzakelijk. Daarnaast is het van belang dat
de apotheker de kenmerken van de individuele patiënt meeweegt bij de behandeling om zo
tot een zo optimaal mogelijk geneesmiddelgebruik te komen. Deze aspecten staan in de
cursus Farmacotherapie op maat centraal. De cursus is bedoeld om je voor te bereiden op je
rol van behandelaar en daarbij je kennis en inzichten toe te spitsen op de individuele
patiënt.
TAAKGEBIEDEN EN COMPETENTIES IN MA102 FARMACOTHERAPIE OP MAAT
De cursus MA102 Farmacotherapie op maat is de tweede cursus in de master Farmacie. In
deze cursus staat het taakgebied Patiëntenzorg centraal (zie Box 1). Ook onderwerpen uit
de taakgebieden Productzorg en Medicatiebeleid komen aan bod. In de cursus besteden we
aandacht aan de volgende competenties: farmaceutisch handelen/vakinhoudelijke
bekwaamheid, kennis en wetenschap, communicatie, professionaliteit en maatschappelijk
handelen.
De vakinhoud betreft vooral de farmacotherapeutische behandeling van therapieresistente
depressie, bipolaire stoornis en angststoornissen. Hierbij wordt ook ingegaan op fysisch-
chemische eigenschappen van farmaca, bijwerkingen, interacties, contra-indicaties en
productkenmerken. Individuele patiëntkenmerken komen onder andere in de vorm van
biomarkers, farmacogenetica, zwangerschap en lactatie aan de orde. Deze vakinhoudelijke
kennis moet je beheersen en toe kunnen passen, onder andere bij het analyseren van
medicatieprofielen van patiënten.
Wetenschap komt in de cursus naar voren in een Journal Club waarin je recente
wetenschappelijke artikelen bestudeert. Je gaat hierbij de onderzoeksopzet en de
onderzoeksresultaten van de studies kritisch beoordelen. Daarnaast ga je kijken of je de
onderzoeksresultaten naar de behandeling van een individuele patiënt kunt vertalen.
Je wordt getraind om op gepaste wijze, inhoudelijk juist en in correct Nederlands met de
patiënt mondeling en schriftelijk te communiceren. Je moet een patiënt in een gesprek
kunnen adviseren en kunnen omgaan met emoties van een patiënt. Daarnaast moet je een
vraag van een patiënt schriftelijk kunnen beantwoorden.
Cursuswijzer MA102 | 5
Je weet aan het eind van de cursus dat de apotheker een professionele
verantwoordelijkheid heeft voor de keuze en de adviezen voor de farmacotherapeutische
behandeling van de individuele patiënt. Hierbij hoort een open, patiëntgerichte houding om
samen met de patiënt en de voorschrijver tot een optimale behandeling te komen.
Box 1 Taakgebieden en CanMEDs-model in de master Farmacie
De eindtermen van de master Farmacie zijn geformuleerd rondom vijf taakgebieden: Productzorg,
Patiëntenzorg, Medicatiebeleid, Kwaliteitszorg en Onderzoek. 1 In elke cursus in de master Farmacie
komen ten minste twee van deze taakgebieden aan de orde.
Per taakgebied zijn de eindtermen
opgesteld volgens het CanMEDS-model.2
In het farmaceutisch model zijn zeven
competentiegebieden benoemd met als
kerncompetentie het farmaceutisch
handelen. Deze kerncompetentie (ook
wel vakinhoudelijke bekwaamheid
genoemd) staat in iedere cursus centraal.
Afhankelijk van de cursus komen ook de
andere competenties aan bod. Dit staat
beschreven in de cursuswijzer.
DOELSTELLING
In de cursus Farmacotherapie op maat staat de individuele farmacotherapeutische
behandeling van de patiënt centraal. Belangrijke aspecten hierbij zijn farmacologische,
fysisch-chemische en farmacotherapeutische eigenschappen van geneesmiddelen, de
aangetoonde effectiviteit van geneesmiddelen en individuele patiëntkenmerken zoals
farmacogenetisch profiel, co-medicatie en co-morbiditeiten. Deze aspecten komen in de
cursus Farmacotherapie op maat aan de orde en worden toegespitst op de aandoeningen
(therapieresistente) depressie, angst en bipolaire stoornis. Het doel van de cursus is dat je
inzicht krijgt in een zo optimaal mogelijke behandeling van de patiënt met bovenstaande
aandoeningen, waarbij je rekening houdt met individuele patiëntkenmerken.
1 Zie Studiegids master Farmacie CUR2016 voor beschrijving van de taakgebieden en de eindtermen per
taakgebied. 2 CanMEDS: Competency Framework zoals vastgesteld door het Royal College of Physicians and Surgeons of
Canada voor medische specialisatieopleidingen.
6 | Cursuswijzer MA102
LEERDOELEN
Na afronding van de cursus ben je in staat:
1. aan te geven welke hersenstructuren en neurotransmittersystemen betrokken zijn bij de
regulatie van stemming en gedrag;
2. recente biomedische verklaringsmodellen, het klinisch beeld en het beloop van een
aantal psychiatrische aandoeningen te beschrijven, waaronder bipolaire stoornis,
angststoornissen en therapieresistente depressie;
3. de farmacologische aangrijpingspunten van de meest gangbare farmaca bij de
hierboven genoemde aandoeningen te beschrijven, en, indien mogelijk, te verklaren wat
de relatie is met het therapeutisch effect van deze farmaca;
4. de belangrijkste en/of meest voorkomende bijwerkingen van de meest gangbare
geneesmiddelen te benoemen en, indien mogelijk, te verklaren;
5. de aangetoonde effectiviteit van de verschillende behandelmethoden te beschrijven;
6. het gangbare medicamenteuze beleid van de hierboven genoemde aandoeningen te
beschrijven en kritisch te beoordelen;
7. een weloverwogen voorstel uit te brengen voor de keuze van een specifiek product op
basis van biofarmaceutische en farmacokinetische kenmerken;
8. de kennis over kenmerken van patiënt, farmacon, product en aangetoonde effectiviteit
toe te passen in medicatiebeleid en behandeling van een individuele patiënt;
9. de meest gangbare klinische meetmethoden voor de diagnose en effectiviteit van de
behandeling, met betrekking tot de genoemde aandoeningen, te interpreteren;
10. de belangrijkste farmacokinetische en farmacodynamische interactiemechanismen te
beschrijven;
11. belangrijke (ernstige en/of veelvoorkomende) interacties en contra-indicaties bij deze
geneesmiddelen te beoordelen tegen de klinische achtergrond van de individuele
patiënt (o.a. risicofactoren en bepalen klinische relevantie) en adequaat af te handelen;
12. de best passende farmacotherapie rondom zwangerschap en borstvoeding voor een
individuele patiënt te evalueren;
13. een patiënt adviseren bij het starten, switchen, toevoegen of afbouwen van
psychofarmaca;
14. biomarkers te classificeren op basis van het beoogde doel van het meten van de marker
(o.a. vaststellen van risico, diagnose, prognose, behandelrespons);
15. dosisadviezen kunnen geven op basis van farmacogenetica en TDM bij psychofarmaca;
16. advies te geven over therapietrouw aan de patiënt;
17. in een gecontroleerde omgeving adequaat om te gaan met de emoties van een patiënt
(over ziekte of medicatie);
18. in een gecontroleerde omgeving een slecht nieuws gesprek op professionele wijze te
voeren;
19. een geneesmiddel gerelateerde vraag van een individuele patiënt in een e-mail in
correct en duidelijk Nederlands te beantwoorden;
Cursuswijzer MA102 | 7
20. in een algemene brief in correct en duidelijk Nederlands een patiëntengroep te
informeren over geneesmiddelen en achtergronden van aandoeningen,
informatiebijeenkomsten of overheidsmaatregelen.
1.2 Plaats in het curriculum
De cursus MA102 Farmacotherapie op maat is de tweede cursus in de master Farmacie.
Samen met de cursussen MA101 Chronische aandoeningen en MA103 Individuele
productzorg vormt MA102 een goede basis voor de cursussen MA104 Farmacie in praktijk
en MA107 Polyfarmacie. In deze laatste twee cursussen worden de kennis en competenties
die in de eerste drie cursussen afzonderlijk zijn getoetst, geïntegreerd en in praktijksituaties
aangeboden. De cursus Farmacotherapie op maat bereidt ook voor op de cursussen MA202
Klinische farmacie, MA302 Zorg op maat en MA303 Medicatiebeoordeling.
VOORKENNIS
In de cursus Farmacotherapie op maat verwachten we dat je voorkennis bezit over:
de hersenstructuren en neurotransmitters die betrokken zijn bij de regulatie van
stemming en gedrag;
de pathogenese en kenmerken van de aandoeningen depressie en angststoornissen;
de werkingsmechanismen en bijwerkingen van antidepressiva, anxiolytica en
antipsychotica.
Deze voorkennis heb je bijvoorbeeld kunnen opdoen tijdens het blok FA-303 Farmacologie
van het centraal zenuwstelsel (bachelor Farmacie) of tijdens andere relevante vakken in een
andere bacheloropleiding. Tevens heb je voor de start van de master Farmacie een
literatuurmap ontvangen met informatie over deze onderwerpen.
Daarnaast verwachten we dat je de kennis uit de cursus MA101 Chronische aandoeningen
kunt toepassen bij de medicatiebeoordeling van een patiënt.
Op het gebied van de productzorg gaan we ervanuit dat je je bewust bent van de relatie
tussen enerzijds de (fysisch-chemische, biofarmaceutische en farmacokinetische)
eigenschappen van de werkzame stof en de toedieningsvorm en anderzijds het
farmacotherapeutisch effect van het geneesmiddel. Deze aspecten zijn onder andere aan de
orde geweest in de blokken FA-202 Bereiding en analyse, FA-208 Formulering en bio-
equivalentie en FA-304 Huid en dermatica van de bachelor Farmacie.
We verwachten dat je een gestructureerd gesprek met een patiënt (luisteren, samenvatten,
doorvragen) kunt voeren bij een eerste en tweede uitgifte van een geneesmiddel.
Op het gebied van schriftelijke communicatie verwachten we dat je een gestructureerde
tekst in correct Nederlands kunt opstellen.
8 | Cursuswijzer MA102
STUDIELAST
De duur van de cursus Farmacotherapie op maat is vijf weken voltijds. De cursus wordt
gegeven in periode 1.2 of 3.2 van het collegejaar. Na afronding van de cursus ontvang je 7,5
studiepunt.
1.3 Rooster en programma
Op Blackboard vind je het detailrooster van de cursus MA102 Farmacotherapie op maat,
evenals de groepsindeling.
Nieuws en roosterwijzigingen vermelden we op Blackboard. Wijzigingen kunnen tot kort
voor de activiteit plaatsvinden. We raden daarom aan Blackboard regelmatig te raadplegen.
In tabel 1 staat het globale programma van MA102.
Cursuswijzer MA102 | 9
Tabel 1 Globaal programma MA102
Week Dag Activiteit 1 ma HC
HC OW-groep
Inleiding Depressie Introductie
di HC HC HC
De psychiatrische patiënt Zwangerschap en lactatie Mondelinge communicatie
wo Zelfstudie do OW-groep
HC CB angststoornissen Productzorg
vr Zelfstudie
2 ma OW-groep HC
CB bipolaire stoornis Patiëntgericht schrijven
di PPO Zelfstudie wo WC Productzorg do OW-groep
HC HC
CB therapieresistente depressie Gezondheidspsychologie Farmacogenetica
vr WC Interacties
3 ma OW-groep Medicatieprofielen 1 di Training MC Omgaan met emoties wo Zelfstudie do OW-groep Medicatieprofielen 2 vr Zelfstudie
4 ma OW-groep Journal Club di Training MC Therapietrouw
wo Werkcollege SC Zelfstudie
Patiëntgericht schrijven
do OW-groep Toets SC
Longitudinale patiënt
vr Zelfstudie
5 ma Training MC Individueel di Vragenuur wo Zelfstudie do Toets vr Vrij
CB = casusbespreking; HC = hoorcollege; MC = mondelinge communicatie; OW-groep = onderwijsgroep; PPO = professionele en persoonlijke ontwikkeling; SC = schriftelijke communicatie; WC = werkcollege
10 | Cursuswijzer MA102
1.4 Organisatie
Voorzitter en examinator
Prof. dr. M.L. (Marcel) Bouvy
Afdeling Farmaco-epidemiologie & Klinische Farmacologie
tel.: 030 - 253 7324 (secretariaat); e-mail: [email protected]
Coördinator (inhoudelijk) en examinator
Drs. A. (Annemarie) Heersche
Afdeling Farmaco-epidemiologie & Klinische Farmacologie
tel.: 06 2273 6137; b.g.g.: 030 - 253 7324 (secretariaat); e-mail: [email protected]
Coördinator (praktische zaken)
S.L. (Simone) Kooiman
Afdeling Farmaco-epidemiologie & Klinische Farmacologie
tel.: 06 2028 4267; b.g.g.: 030 - 253 7324 (secretariaat); e-mail: [email protected]
Docenten
Op Blackboard vind je de docenten die bij de cursus MA102 betrokken zijn.
Cursuswijzer MA102 | 11
2. ONDERWIJSVORMEN Tijdens de cursus MA102 Farmacotherapie op maat komen verschillende onderwijsvormen
aan bod: casusbesprekingen, een Journal Club, een longitudinale patiënt, hoorcolleges,
werkcolleges, trainingen en een zelfstudieopdracht. Bij het merendeel van de
onderwijsonderdelen wordt er van je verwacht dat je je van te voren goed hebt
voorbereid.
2.1 Hoorcolleges
Gedurende de cursus worden negen hoorcolleges gegeven.
Inleiding
Tijdens het inleidende college krijg je informatie over de inhoud, opzet, toetsing en
organisatie van de cursus MA102 Farmacotherapie op maat.
Hersenstructuren, neurotransmitters en depressie
Dit hoorcollege geeft een overzicht van de belangrijkste hersenstructuren en
neurotransmitters die betrokken zijn bij de regulatie van stemming en gedrag. Daarnaast
wordt ingegaan op de aandoening depressie en de bijbehorende farmacotherapeutische
behandelmogelijkheden. Het hoorcollege heeft als doel kennis over deze onderwerpen op
te frissen en aan te vullen.
De psychiatrische patiënt
Dit hoorcollege geeft een beeld van ziektekenmerken, gedrag en behandeling van een
psychiatrische patiënt in de praktijk. Ook komt de problematiek die speelt bij de
behandeling van deze patiëntengroep aan de orde.
Geneesmiddelen tijdens zwangerschap en lactatie
In dit hoorcollege geeft een medewerker van Teratologie Informatie Service (Lareb)
informatie over geneesmiddelen en teratogeniteit, placentapassage en overgang in de
borstvoeding.
Farmacogenetica
In het hoorcollege farmacogenetica wordt ingegaan op het CYP-enzymsysteem, de
genetische verschillen die daarin voorkomen en de invloed die dit heeft op het effect van
farmaca. Daarnaast komt TDM (therapeutic drug monitoring) van lithium aan de orde.
Gezondheidspsychologie
Farmacie is onderdeel van de faculteit Bètawetenschappen. Het gangbare mensmodel in de
farmacie is van oorsprong biomedisch. Ziekte en genezing worden daarbij verklaard vanuit
12 | Cursuswijzer MA102
biologische processen. Psychologische en sociale aspecten worden niet verklaard door een
biomedisch model, terwijl ze wel een belangrijke rol spelen bij ziekte en genezing. Gedrag
en omgeving zijn van invloed op het ontstaan, het verloop en de beleving van ziekte.
Omgekeerd beïnvloedt ziekte, of ziek-zijn, ook het psychologisch welzijn en de sociale
relaties. In het college Gezondheidspsychologie wordt stilgestaan bij deze invloeden en de
rol die ze spelen bij de effecten van geneesmiddelen en de bereidheid van patiënten om
geneesmiddelen te gebruiken.
Productzorg
Het hoorcollege Productzorg geeft ten eerste aandacht aan de verschillende parameters die
van belang zijn voor de uiteindelijke keuze van een geneesmiddelproduct in bijzondere
gevallen: fysisch/chemische eigenschappen van de API, BCS, metaboolkinetiek, actieve
metabolieten, therapeutische breedte, werkzaamheid, toedieningsvorm, verwachte
compliance, etc. Ten tweede komen wat specifieke productgroepen aan bod in de vorm van
verschillende casussen waarin de metaboolkinetiek geïntegreerd zal zijn. Het interactieve
hoorcollege heeft als doel: structuur aanbrengen in deze parameters, kennisoverdracht en
terugkoppeling naar relevante zaken uit voorgaande blokken.
Mondelinge communicatie
In dit hoorcollege behandelen we wat onder patiëntgerichte communicatie wordt verstaan.
Daarnaast gaan we dieper in op de twee onderwerpen die in de trainingen aan bod komen:
omgaan met emoties en het begeleiden van patiënten om therapietrouw te bevorderen.
Wat is daarbij je rol als apotheker?
Schriftelijke communicatie
In het hoorcollege Schriftelijke communicatie wordt een overzicht gegeven van dit
onderdeel in de master Farmacie. Verder wordt in het hoorcollege ingegaan op
patiëntgericht schrijven. Waarmee moet je rekening houden bij het schriftelijk informeren
van patiënten over hun geneesmiddelgebruik? Het hoorcollege en de werkcolleges
Patiëntgericht schrijven bereiden voor op de (formatieve) toets Schriftelijke communicatie.
Meer informatie hierover komt tijdens het hoorcollege ter sprake.
Cursuswijzer MA102 | 13
2.2 Casusbesprekingen
Er zijn drie besprekingen geroosterd waarin je in een groep casuïstiek uit de praktijk
bediscussieert (onderwijsbijeenkomst 1, 2 en 3). In deze besprekingen komen de
ziektebeelden angststoornissen, bipolaire stoornis en therapieresistente depressie met de
bijbehorende farmacotherapie aan de orde.
Box 2: PGO-bijeenkomsten versus casusbesprekingen
Bij PGO (probleemgestuurd onderwijs) zijn er per taak twee onderwijsbijeenkomsten. Tijdens de
voorbespreking komen de eerste vijf stappen van de zevensprong aan de orde (moeilijke woorden,
probleemstelling formuleren, brainstormen, systematische inventarisatie, leerdoelen formuleren).
Na het verwerven van informatie en zelfstudie (stap 6) wordt de tweede bijeenkomst de gevonden
informatie aan de hand van de leerdoelen nabesproken en wordt er teruggekoppeld naar de taak.
Bij de PGO-bijeenkomsten is een student de voorzitter en is er bij de voorbesprekingen een notulist.
Bij de casusbesprekingen is er één onderwijsbijeenkomst, waarin de casus (taak) wordt
bediscussieerd. Deze discussie kan alleen plaatsvinden als alle studenten zich van te voren op de
casus hebben voorbereid. De zelfstudie wordt gestructureerd doordat per casus de leerdoelen van
te voren zijn geformuleerd. Tevens wordt er een overzicht gegeven van aanbevolen literatuur die bij
de voorbereiding/zelfstudie geraadpleegd dient te worden. Tijdens de bespreking wordt kort door
een student de leerstof samengevat, waarna de kennis die tijdens de zelfstudie is opgedaan wordt
toegepast bij de discussie over de casus die tijdens de bespreking door de docent wordt ingebracht.
Bij de casusbespreking neemt de docent de rol van voorzitter/discussieleider op zich.
VOORBEREIDING OP DE CASUSBESPREKING
Tijdens de cursus MA102 Farmacotherapie op maat zijn er drie casusbesprekingen
geroosterd. Deze casusbesprekingen vinden op dezelfde manier plaats zoals in de cursus
MA101 Chronische aandoeningen. Per casus is aangegeven hoe je je zelfstudie kunt
inrichten (zie Blackboard). In het algemeen kun je dit doen door bij elke casus de
onderstaande aspecten te bestuderen:
- symptomatologie, diagnostiek en het beloop;
- de belangrijkste pathofysiologische hypotheses van de aandoening met hieraan
gekoppeld de etiologie;
- geneesmiddelen die worden toegepast bij de betreffende aandoening en hun
(veronderstelde) werkingsmechanisme;
- farmacotherapeutisch beleid (op basis van farmacologische eigenschappen
geneesmiddelen, evidence voor de effectiviteit en recente richtlijnen);
- belangrijkste studies over de effectiviteit van geneesmiddelen;
- productzorg (toedieningsvormen);
14 | Cursuswijzer MA102
- kwantitatieve effecten (bedoeld en onbedoeld) van de relevante geneesmiddelen (zie
relevante randomised clinical trials)
Verder staat bij elke casus aangegeven welke aspecten specifiek bij die casus aandacht
krijgen en welke literatuur voor de zelfstudie wordt aanbevolen.
Voor meer informatie kun je zelf extra literatuur/artikelen opzoeken. In hoofdstuk 3 staat
een overzicht van tijdschriften en (internet)bronnen die je kunt gebruiken.
Figuur 2 Voorbereiding op de casusbesprekingen: In de rechthoeken staan de onderwerpen die je in de voorbereiding moet bestuderen. Bij elke casusbespreking in MA102 is een instructie voor de zelfstudie opgenomen op basis waarvan je voor elke casus zo’n figuur kunt construeren. Niet elk onderwerp is bij elke casus even belangrijk; dat komt in de zelfstudie-instructie ook naar voren.
DE CASUSBESPREKING
In het eerste gedeelte van de bijeenkomst (45-60 minuten) worden vier aandachtspunten
uit de van tevoren bestudeerde stof besproken in kleine groepjes van 3-5 studenten. Daarna
rapporteert elk groepje hierover aan de aanwezigen. De docent wijst per bijeenkomst
daarvoor iemand uit het groepje aan.
Tijdens het tweede gedeelte (30-45 minuten) gaat hetzelfde groepje aan de slag met het
vervolg op de casus. Soms is er een klinisch probleem, soms doet zich een vraag voor op het
gebied van productzorg. De bedoeling is dat je de kennis kunt toepassen die je tijdens de
zelfstudie hebt opgedaan (zie figuur 2). De casus wordt daarna plenair besproken.
Cursuswijzer MA102 | 15
2.3 Overige onderwijsbijeenkomsten
Beoordelen medicatieoverzichten
Bij onderwijsbijeenkomst 4 en 5 krijg je een aantal medicatieprofielen van patiënten, die je
vooraf moet analyseren. Dit zijn medicatieprofielen met een focus op psychofarmaca, soms
in combinatie met geneesmiddelen die in de cursus MA101 aan de orde zijn gekomen. Bij
deze medicatieprofielen moet je soms ook rekening houden met bepaalde patiëntsituaties,
zoals zwangerschap of een bepaald farmacogenetisch polymorfisme. Hier ga je dus
farmacotherapie op maat leveren!
In de onderwijsgroep bespreek je de medicatieprofielen vervolgens met elkaar. Tijdens de
bijeenkomst ga je verder met het vervolg op deze medicatieprofielen. Er kan bijvoorbeeld
een wijziging van de medicatie plaatsvinden of een verandering in de situatie van de patiënt.
Je gaat met de groep ter plekke bediscussiëren hoe je hierop het beste kunt handelen. In
deze twee bijeenkomsten kun je eerder opgedane kennis uit de cursus verdiepen, toepassen
en integreren.
Journal Club
In onderwijsbijeenkomst 6 vindt een Journal Club plaats. Je krijgt vooraf recente
wetenschappelijke artikelen om te bestuderen. Tijdens de onderwijsbijeenkomst bespreek
je deze gezamenlijk. Het doel hiervan is dat je ervaring opdoet met:
het kritisch beoordelen van de onderzoeksopzet en onderzoeksresultaten;
het vertalen van onderzoeksresultaten naar het algemene beleid bij een aandoening en
de behandeling van de individuele patiënt.
Longitudinale patiënt
Tijdens onderwijsbijeenkomst 7 staat de longitudinale patiënt centraal. Met een groepje
studenten krijg je aan het begin van de cursus een medicatieprofiel van een psychiatrische
patiënt. Gedurende de cursus vinden twee wijzigingen plaats in de situatie of de medicatie
van deze patiënt. Hierop moet je adequaat inspelen. In onderwijsbijeenkomst 7 worden
twee onderwijsgroepen samengevoegd en presenteren jullie de longitudinale patiënten aan
elkaar.
2.4 Werkcolleges
Net zoals voor de onderwijsbijeenkomsten moet je je op de werkcolleges voorbereiden. Op
Blackboard vermelden we van te voren wat er van je verwacht wordt.
Interacties
In het werkcollege Interacties komen veelvoorkomende interacties van psychofarmaca aan
bod. Doel van het werkcollege is je inzicht te geven in het mechanisme van interacties, de
onderbouwing ervan, de afhandeling bij de individuele patiënt en de communicatie hierover
16 | Cursuswijzer MA102
richting de arts. Het werkcollege wordt in twee delen gegeven. In het eerste uur behandelen
we enkele veel voorkomende interacties en het switchen tussen psychofarmaca. Na het
eerste uur krijgt de groep zelfstudietijd om de overige opdrachten uit te werken. Daarna
vindt het tweede deel van het werkcollege plaats waarin we deze opdrachten behandelen.
De focus ligt dan op de afhandeling van de interactie en de communicatie hierover richting
de arts. De docent speelt de rol van de arts, met wie studenten beurtelings communiceren
over de afhandeling van de interactie.
Productzorg
Het werkcollege Productzorg geeft ten eerste aandacht aan de verschillende parameters die
van belang zijn voor de uiteindelijke keuze van een geneesmiddelproduct in bijzondere
gevallen: fysisch/chemische eigenschappen van de API, BCS, metaboolkinetiek, actieve
metabolieten, therapeutische breedte, werkzaamheid, toedieningsvorm, verwachte
compliance, etc. Ten tweede komen wat specifieke productgroepen aan bod in de vorm van
verschillende casussen waarin de metaboolkinetiek geïntegreerd zal zijn.
Patiëntgericht schrijven I en II
Er worden tijdens deze cursus twee werkcolleges Patiëntgericht schrijven (PS) verzorgd: het
werkcollege Patiëntgericht schrijven I en het werkcollege Patiëntgericht schrijven II. Het
werkcollege PS I focust op de Nederlandse taal en de Nederlandse taalregels (spelling,
interpunctie, los en aaneenschrijven van woorden). In het werkcollege PS II worden aan de
hand van een oefenopdracht aspecten van een e-mail/brief aan patiënten belicht.
Deelname aan de werkcolleges is niet verplicht. Wil je deelnemen aan het werkcollege PS II,
dan moet je wel de oefenopgave maken en inleveren. De informatie over de werkcolleges
Patiëntgericht schrijven en de oefenopdracht vind je op Blackboard.
De werkcolleges Patiëntgericht schrijven bereiden voor op leerdoel 19 en 20.
2.5 Trainingen mondelinge communicatie
Gedurende de cursus zijn er drie trainingen mondelinge communicatie. Hierin staat het
geven van advies aan de patiënt en het omgaan met emoties van de patiënt centraal.
Tijdens de trainingen ga je in kleine groepen oefenen met het voeren van dergelijke
gesprekken.
Training 1: omgaan met emoties
In deze training wordt met een simulatiespeler geoefend hoe je op een professionele en
effectieve wijze kunt omgaan met emoties van de patiënt. Bijvoorbeeld een patiënt met
een depressie maakt zich zorgen over zijn perspectief op de lange termijn (“Word ik ooit
Cursuswijzer MA102 | 17
beter?”) of een patiënt krijgt van de apotheker het slechte nieuws te horen dat zij bij haar
medicatie niet mag autorijden (“Hoe moet dat dan met mijn werk?”).
Training 2: therapietrouwgesprekken
Bij de start van een behandeling kan de patiënt al signalen geven waar een risico op
therapieontrouw uit blijkt. In deze training oefen je de stapsgewijze aanpak van het
bespreken van therapietrouw tijdens een eerste of tweede uitgifte, ook nu weer met een
simulatiepatiënt. Speciale aandacht krijgt het thema ‘weerstand’: patiënten vinden zelf niet
altijd dat zij een probleem hebben of staan niet open voor het advies of de suggesties van
de apotheker. Hoe kun je goed omgaan met weerstand?
Training 3: individueel oefenen met een simulatiepatiënt
Elke student wordt individueel ingeroosterd om te oefenen met een simulatiepatiënt.
Daarbij kun je kiezen welk gesprek je wilt oefenen ter voorbereiding op de stationstoets in
de cursus MA104 Farmacie in praktijk. Dat kan dus zowel betrekking hebben op de
thema’s/stations die in de cursus MA101 Chronische aandoeningen aan de orde waren of
ter voorbereiding op de stations met betrekking tot het omgaan met emoties of het
bespreken van therapietrouw.
De simulatiepatiënt beschikt over verschillende casussen/rollen en zal in samenspraak met
de student een casus en thema kiezen.
2.6 Zelfstudieopdracht biomarkers
Het onderwerp Biomarkers werk je uit in een zelfstudieopdracht. Aan de hand van een
artikel en informatiefilmpjes maak je een conceptmap van de soorten biomarkers en hun
toepassing binnen de psychiatrie.
18 | Cursuswijzer MA102
3. STUDIEMATERIAAL
Box 3: Kwaliteit en bruikbaarheid bronnen
De academisch opgeleide apotheker is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit en de bruikbaarheid van zijn
bronnen. Om je hierop voor te bereiden, wordt er in deze cursus niet gewerkt met een verplicht boek.
Recente overzichtsartikelen zijn vaak veel nuttiger dan hoofdstukken uit boeken, al was het maar omdat
de inzichten over de farmacotherapie van aandoeningen voortdurend veranderen. De praktijk heeft
geleerd dat vooral in het New England Journal of Medicine, The Lancet, JAMA, British Medical Journal
(BMJ) en CNS Drugs vaak uitstekende reviews over de te bestuderen onderwerpen zijn te vinden.
In tabel 2 staan een groot aantal bruikbare informatiebronnen en naslagwerken die je kunt gebruiken
tijdens de cursus MA102. Dit overzicht bevat ook de bronnen en naslagwerken uit de cursus MA101
Chronische aandoeningen. De toegevoegde naslagwerken voor de cursus MA102 zijn gearceerd. De tabel
wordt in elke volgende cursus verder aangevuld.
Tabel 2 (Selectie van) Bruikbare informatiebronnen en naslagwerken per onderwerp
Onderwerp Literatuur/websites
AANDOENINGEN Clinical Medicine Kumar PJ, Clark ML (red), laatste editie, Bailliere Tindall, London, UK
Medische startpagina www.medischestartpagina.nl/
Merck Manual: boek of de (Nederlandstalige) online versie: http://www.merckmanual.nl/
Stahl’s essential psychopharmacology Stahl SM, laatste editie, Cambridge University Press, New York
EVIDENCE Cochrane reviews http://www.cochrane.org/evidence
Geneesmiddelenbulletin (het GEBU) www.geneesmiddelenbulletin.nl/
UptoDate: nuttige website met uitgebreide geneesmiddelinformatie https://www.uptodate.com/contents/search
FARMACEUTISCHE PATIËNTENZORG
Geneesmiddelinformatie op patiëntniveau www.apotheek.nl
Standaarden voor zelfzorg KNMP, 7
e editie 2014, ISBN 978-90-70605-00-1
De KNMP-zelfzorgstandaarden zijn ook te raadplegen via http://kennisbank.knmp.nl/index.asp
FARMACOLOGIE Goodman & Gilman’s The Pharmacological basis of Therapeutics Brunton L et al. (red.), McGraw-Hill, New York Gezaghebbend farmacologisch handboek http://www.accessmedicine.com/resourceTOC.aspx?resourceID=651
Medical Pharmacology at a glance Neal MJ, Wiley-Blackwell, New Jersey
Pharmacology Rang HP, Dale MM & Ritter JM e.a. (red.), 7th edition, 2011 (of nieuwer), Churchill Livingstone, Edinburgh
Teaching Research Centre Pharmacology http://coo.lumc.nl/TRC/
Cursuswijzer MA102 | 19
GENEESMIDDELEN Informatorium Medicamentorum (IM) http://kennisbank.knmp.nl/index.asp voor informatie over geneesmiddelen. De kennisbank bevat ook informatie over medicatiebewaking, zelfzorg, berekening creatinineklaring, BMI, etc.
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Voor de officiële preparaatteksten: http://www.cbg-meb.nl/geneesmiddeleninformatiebank
Farmacotherapeutisch Kompas (FK) https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/
Drug Information Portal Uitgebreide database met geneesmiddelgegevens http://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/drugportal.jsp
Flockhart: P450 Drug Interaction Table http://medicine.iupui.edu/clinpharm/DDIs Tabel met uitgebreide gegevens over farmacokinetische interacties met CYP-enzymen
Psychiatrienet http://www.psychiatrienet.nl/ Site met informatiebronnen over psychiatrische aandoeningen en geneesmiddelen. De site bevat ook richtlijnen voor switchen tussen geneesmiddelen.
KLINISCHE CHEMIE Farmacotherapeutisch Kompas (FK) https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren-volgens-boek/inleidingen/inl-referentiewaarden-klinische-chemie Referentiewaarden klinische chemie
PRODUCTZORG Recepteerkunde Bouwman-Boer Y (red.) 5
e herzien druk (2010), Bohn Stafleu van Loghum
Practical Pharmaceutics Bouwman-Boer Y, Fenton-May V, Le Brun P (eds.) 2015, KNMP/Springer International Publishing, Switzerland http://kennisbank.knmp.nl/index.asp
Aulton's Pharmaceutics Aulton ME, Taylor KMG (red), laatste editie, Churchill Livingstone, Edinburgh
RICHTLIJNEN CBO Nederlandse richtlijnen http://www.diliguide.nl/richtlijnen/professionals
GGZ richtlijnen http://www.ggzrichtlijnen.nl Multidisciplinaire richtlijnen voor psychische aandoeningen
NHG-standaarden https://www.nhg.org/nhg-standaarden of in het tijdschrift “Huisarts & Wetenschap”
Een grote hoeveelheid boeken en tijdschriften is online beschikbaar via de
Universiteitsbibliotheek Het verdient aanbeveling een Personal Library aan te maken:
https://ca.library.uu.nl/login_form.php?&lang=en&appurl=http%3A%2F%2Fpersonal.library
.uu.nl%2F
Goede zoeksystemen voor het ontsluiten van de medische literatuur zijn onder meer
PubMed en Scopus. Indien deze zoeksystemen via de Personal Library wordt opgestart (zie
boven), zijn de zoekresultaten direct gekoppeld aan de online abonnementen van de
Universiteitsbibliotheek.
20 | Cursuswijzer MA102
Via de Universiteitsbibliotheek zijn ook diverse relevante handboeken online beschikbaar
( Access Medicine)
Verder is de Kennisbank van de KNMP een uitstekend startpunt voor informatie over
geneesmiddelen (IM, Medicatiebewaking (o.a. Interacties), FNA, LNA)
http://kennisbank.knmp.nl/index.asp
Cursuswijzer MA102 | 21
4. TOETSING In deze cursus toetsen we zowel je kennis en inzicht met betrekking tot de behandelde stof
als je vaardigheden met betrekking tot patiëntgericht schrijven.
Er zijn twee toetsmomenten:
Schriftelijke toets: tentaminering van kennis en inzicht verworven gedurende de
gehele cursus (inhoud onderwijsbijeenkomsten (incl. literatuur) en inhoud
hoorcolleges, werkcolleges en zelfstudieopdracht Biomarkers).
De toets is een summatieve toets in de vorm van een gesloten boek toets met
voornamelijk open vragen. De leerstof omvat leerdoel 1 t/m 15 uit de cursus. Er
wordt met name getoetst op inzicht, toepassen en analyseren van de leerstof.
Formatieve toets patiëntgericht schrijven:
(leerdoelen 19 en 20).
De formatieve toets Patiëntgericht schrijven telt niet mee voor het eindcijfer van de
cursus MA102 Farmacotherapie op maat.
In de cursus MA107 Polyfarmacie vindt de summatieve toetsing plaats van
patiëntgericht schrijven. In de cursus MA107 wordt een besluit genomen over
eventuele vrijstelling op grond van het eerder behaalde resultaat tijdens de
formatieve toets in MA102.
Berekening eindcijfer
De cursus is met goed gevolg afgerond als het cijfer van de schriftelijke toets een voldoende
is (d.i. minimaal 5,5).
Indien een voldoende is behaald, is het volgens de richtlijnen van het Onderwijs- en
Examenreglement (OER) afgeronde cijfer van de eindtoets het eindcijfer voor deze cursus.
Inzage van de toetsen
Voor inzage van de toets organiseren we één inzagemoment. Tijdens dit inzagemoment is
inhoudelijke discussie over de beoordeling niet mogelijk. Wel mag je een foto maken van je
eigen toets. Indien je feedback wilt hebben bij een bepaalde vraag, dan kun je hiervoor het
feedbackformulier invullen. De exacte procedure en het feedbackformulier komen op
Blackboard te staan.
Aanvullende toetsing
De aanvullende toets maakt integraal deel uit van de cursus MA102. Dus als je geen
voldoende haalt voor de schriftelijke toets, wordt je automatisch geplaatst voor de toets in
de aanvullende toetsweek (zie detailrooster op Blackboard). Er is echter geen automatisch
recht op de aanvullende toets. Voor detailinformatie: zie Box 4 met informatie van de
examencommissie master Farmacie.
22 | Cursuswijzer MA102
Box 4: Algemene informatie over toetsing (afkomstig van de examencommissie
master Farmacie)
Legitimatie
Bij de toetsen dien je je collegekaart én een geldig legitimatiebewijs te tonen (paspoort, rijbewijs,
identiteitskaart) te tonen.
Niet deelnemen aan een toets
Wanneer een student niet kan deelnemen aan een toets, dient deze dat zo spoedig mogelijk, maar
in ieder geval voor aanvang van de toetsing, per e-mail en met opgaaf van reden aan het studiepunt
en de coördinator te melden. Wanneer voldaan is aan alle voorwaarden (zie paragraaf over
aanvullende toetsing) kan de student toegelaten worden tot de aanvullende of vervangende
toetsing. Bij een onvoldoende resultaat, kan de student bij de examencommissie een aanvraag
indienen voor een extra aanvullende of vervangende toets. In dit geval verlangt de
examencommissie bewijsmateriaal waaruit blijkt dat deelname aan de reguliere of aanvullende
toets niet mogelijk was (zorg dus voor bewijsmateriaal!). De examencommissie beslist op grond van
de aanvraag en het overlegde bewijsmateriaal of de student recht heeft op een extra aanvullende
of vervangende toets.
Wanneer de student zich niet afmeldt voor een reguliere toets wordt dit beschouwd als afmelding
zonder geldige reden. De student kan -indien aan de inspanningsverplichtingen van de cursus is
voldaan- aan de aanvullende of vervangende toets deelnemen. Mocht het resultaat hierna niet aan
de eisen voldoen, dan dient de cursus opnieuw gevolgd te worden.
De examencommissie heeft spreekuur, iedere woensdag 17.00 uur, DDW 1.11. De commissie is
bereikbaar via e-mail: [email protected].
Aanvullende of vervangende toetsing
Indien de student aan alle inspanningsverplichtingen tijdens de cursus heeft voldaan, maar hem
niettemin geen voldoende, maar wel minimaal het cijfer 4,0 (niet afgerond) is toegekend, wordt hij
in de gelegenheid gesteld aan de aanvullende toetsing deel te nemen. Let wel: er is geen
automatisch recht op aanvullende of vervangende toetsing. Een student kan door een examinator
bij een onvoldoende eindresultaat uitgesloten worden van deelname aan een aanvullende of
vervangende toets, indien hij gedurende de cursus niet aan alle inspanningsverplichtingen, zoals
vermeld in de cursuswijzer, heeft voldaan. Binnen enkele dagen na het bekend maken van de
einduitslag wordt dat door de examinator meegedeeld. Het recht op aanvullende of vervangende
toetsing vervalt dus ook wanneer het eindresultaat 3,99 of lager is.
De aanvullende toetsing wordt gehouden in de periode zoals vermeld in het rooster van de master
Farmacie. De aanvullende toetsing is een integraal onderdeel van een cursus. De vorm en de inhoud
van de toets (schriftelijk, mondeling, stofomschrijving etc.) worden bepaald door de examinatoren
en tijdig bekend gemaakt. De student is verplicht deel te nemen aan de aanvullende toetsing die
valt in de periode genoemd in het rooster. Deze aanvullende of vervangende toetsing is ook
bedoeld voor studenten die door persoonlijke omstandigheden of door overmacht (zoals ziekte,
vertraging openbaar vervoer) niet deel hebben kunnen nemen aan een reguliere toets.
Met nadruk wordt er op gewezen dat aan een student maar éénmaal een gelegenheid tot
Cursuswijzer MA102 | 23
aanvullende toetsing wordt gegeven, tenzij door de examencommissie een uitzondering is gemaakt.
Beroep
Bij het College van Beroep voor de Examens (CBE) kun je in beroep gaan tegen het toegekende
eindcijfer van een cursus. Het is zeer aan te bevelen de zaak eerst met de examinatoren
(coördinator en/of voorzitter) van de cursus, en eventueel met de examencommissie te bespreken.
Zie opleidingstatuut voor nadere informatie. Indien je bezwaar hebt tegen andere beslissingen die
in deze cursus genomen zijn, kun je contact opnemen met de desbetreffende docent, de
coördinator of je tutor. In de gevallen die niet beschreven zijn in deze paragraaf over de toetsing
beslissen de examinatoren van de cursus.
Meer informatie: http://students.uu.nl/praktische-zaken/regelingen-en-procedures/klachten-
bezwaar-en-beroep.
Fraude
Door de Universiteit Utrecht wordt fraude bestraft. In de OER is een paragraaf opgenomen welke
sancties met betrekking tot fraude worden gehanteerd.
Inzage
Op grond van de OER heeft elke student recht op inzage van zijn/haar werk, alsmede de
modelantwoorden en de norm aan de hand waarvan de beoordeling heeft plaats gevonden. Voor
cursussen geldt dat er een collectief inzagemoment wordt georganiseerd. Tijdens de inzage zijn de
opgaven, de modelantwoorden alsmede de normering voor de studenten beschikbaar. Indien
gewenst kan je een foto maken van je eigen werk. Tijdens het inzagemoment heb je geen tas, pen
of potlood bij de hand. Tijdens het inzagemoment wordt niet inhoudelijk gediscussieerd over de
beantwoording van de vragen. Docenten kunnen wel een toelichting geven op de vragen en
antwoorden en eventuele onduidelijkheden. Indien je na de inzage van mening bent dat een of
meerdere vragen ten onrechte onjuist beoordeeld zijn, dan kan je dit kenbaar maken per e-mail aan
de coördinator van de cursus. Mocht je het niet eens zijn met de coördinator, dan kun je beroep of
bezwaar aantekenen bij het College van Beroep voor de Examens (CBE). Houd wel in de gaten dat
een beroep bij het CBE binnen zes weken nadat het cijfer bekend gemaakt is in OSIRIS, moet
worden ingediend. Het CBE heeft niet de taak en de bevoegdheid (en ook niet de inhoudelijke
kennis) om een tentamen (opnieuw inhoudelijk) te beoordelen. Wat het CBE wel doet, is toetsen of
de beoordeling voldoende zorgvuldig tot stand is gekomen en of zij voldoende is
onderbouwd/gemotiveerd.
Onvoldoende na aanvullende toetsing
Indien het resultaat na de aanvullende of vervangende toets onvoldoende is, dient de cursus
opnieuw gevolgd te worden. Ook het niet deelnemen aan de aanvullende toets betekent dat de
student de cursus over moet doen, tenzij sprake is van persoonlijke omstandigheden of van
overmacht. In dit geval kan de student in de gelegenheid gesteld worden een extra aanvullende of
vervangende toets af te leggen. Verzoeken hiertoe dienen binnen 20 werkdagen na het moment
van de aanvullende toetsing bij de examencommissie te worden ingediend. De student dient een
dergelijk verzoek met schriftelijk bewijs te kunnen ondersteunen. Indien de omstandigheden van
niet kunnen deelnemen van vertrouwelijke aard zijn, kan dit met de studieadviseur besproken
24 | Cursuswijzer MA102
worden. Bij toekenning van het verzoek wordt in overleg met de examinator een datum voor een
nieuwe aanvullende of vervangende toets vastgesteld. Uitgangspunt hierbij is dat deelgenomen
wordt aan een van de reguliere toetsen van de cursus.
Indien de cursus, eventueel na aanvullende toetsing, niet of met een onvoldoende eindcijfer wordt
afgerond, dient de gehele cursus te worden overgedaan. Dit houdt onder meer in dat aan alle
activiteiten binnen de cursus dient te worden deelgenomen.
Cursuswijzer MA102 | 25
5. PROFESSIONELE EN PERSOONLIJKE
ONTWIKKELING (PPO)
Tijdens de cursus MA102 Farmacotherapie op maat is er een dagdeel gereserveerd voor
zelfstudie van de cursus Professionele en Persoonlijke Ontwikkeling (PPO).
Deze zelfstudietijd kun je gebruiken om je portfolio bij te werken. Zo kun je je POP opstellen
of aanpassen en ontvangen feedback verwerken.
Mogelijke ondersteunende materialen uit de cursus MA102 die je voor je e-portfolio kunt
gebruiken zijn: feedback op je functioneren binnen de casusbesprekingen en/of je
beoordeling voor de schriftelijke communicatie.
Box 5: Algemene informatie over Professionele en Persoonlijke Ontwikkeling (afkomstig van de
coördinator van cursussen MA100/MA200/MA300.
De cursus Professionele en persoonlijke ontwikkeling (PPO) draagt bij aan het vergroten van je
motivatie, inzicht in je eigen competenties, academisch zelfvertrouwen, eigen verantwoordelijkheid
en zelfredzaamheid.
Om de doelstellingen en leerdoelen van de cursus Professionele en persoonlijke ontwikkeling te
kunnen behalen, word je vanuit de opleiding begeleid door een tutor. Deze begeleiding bestaat uit
ondersteunend onderwijs in de vorm van tutorgroepbijeenkomsten met de tutor en individuele
tutorgesprekken tussen de student en de tutor. Deze bijeenkomsten en gesprekken vormen een
verplicht onderdeel van de cursus.
De onderwijsactiviteiten van PPO vinden gedurende de gehele master op regelmatige basis plaats.
Deze PPO-activiteiten zijn niet specifiek gekoppeld aan een bepaalde cursus, maar vinden in een
bepaalde periode plaats. Binnen iedere cursus is een dagdeel gereserveerd die je de gelegenheid
biedt aan je professionele en persoonlijke ontwikkeling te werken. Deze PPO-dagdelen worden
besteed aan tutorgroepbijeenkomsten, individuele tutorgesprekken of zelfstudietijd. De PPO-
activiteiten zijn opgenomen in het rooster van de cursussen in de desbetreffende periode.
Tutorgroep-
bijeenkomsten
Individuele
tutorgesprekken
Zelfstudie
jaar 1
MA100
P1.1 (P3.1*)
P2.1 (P4.1*)
P3.2 (P1.2*)
P2.2 (P4.2*)
P4.2 (P2.2*)
P1.2 (P3.2*)
P3.1 (P1.1*)
Jaar 2
MA200 Informatie volgt
Jaar 3
MA300 Informatie volgt
* studenten die per februari instromen
26 | Cursuswijzer MA102
Je presenteert je persoonlijke en professionele ontwikkeling in een e-portfolio in de vorm van
ondersteunende materialen, zoals ontvangen feedback, (zelf)reflecties, video’s, presentaties en
essays op basis van resultaten van cursussen en cursusonderdelen (ontwikkelingsportfolio). Alleen
jijzelf en je tutor hebben inzicht in het gehele e-portfolio. Wel biedt het e-portfolio docenten van
andere cursussen de mogelijkheid om zowel positieve als negatieve punten vast te leggen ten
aanzien van professioneel gedrag. Dit maakt het voor de tutor mogelijk om je persoonlijke
begeleiding aan te bieden en te coachen op het gebied van studievoortgang, persoonlijke
ontwikkeling en het maken van keuzes voor de toekomst. Daarnaast bevat het e-portfolio een
openbaar gedeelte waarin je jezelf naar derden presenteert door middel van je CV en producten
waar je bijzonder trots op bent (showcase portfolio).
Een uitgebreide beschrijving van de inhoud, leerdoelen, onderwijsactiviteiten, opdrachten etc. vind
je in de cursuswijzer Professionele en Persoonlijke Ontwikkeling (FA-MA100/200/300).
