Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

132
40 номер Bahar 2014 TÜRKİYE’DE FİYATI 7.50 Зачем нужны частные школы? Eğitimde özel teşebbüs niçin gerekli? Ни одна из религий не оправдывает насилия Hiç bir din şiddeti meşru görmez Между правдой и вымыслом: Тайны Айя-Софии Hayal ile gerçek arasında Ayasofya’nın sırları ЕжЕквартальный мЕждународный культурно-интЕллЕктуальный журнал Üç AYlIK uluslARARAsI DÜşÜncE vE KÜlTÜR DERgİsİ Тайная любовная переписка Hürrem ve Muhteşem Süleyman’ın gizli kalmış aşk mektupları Роксоланы и Сулеймана Великолепного

description

Tam 40 sayıdır ülke ülke, şehir şehir bir diyalog çağrısı yankılandı Avrasya topraklarında ve her seferinde bir aksi seda ile kabul gördü bu çağrı. Avrasya’nın güzel insanları, barışa kardeşliğe, sevgiye çağıran bu eli tuttu ve her seferinde DA (Evet) dediler. Журнал «DA» («Диалог Евразия») - Ровно сорок раз призыв к диалогу эхом отражался в странах и городах Евразийского региона. И всякий раз это обращение встречало все новые отклики. Выдающиеся люди Евразии поддерживали призыв к миру, братству, любви, и каждый раз говорили ему – «DA» .

Transcript of Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

Page 1: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

40

номер Bahar 2014

TÜRKİYE’DE FİYATI

7.50

Зачем нужны частныешколы?Eğitimde

özel teşebbüs

niçin gerekli?

Ни одна из религий не оправдывает насилияHiç bir din şiddeti meşru görmez

Между правдой и вымыслом:

Тайны Айя-Софии Hayal ile gerçek arasında

Ayasofya’nın sırları

ЕжЕквартальный мЕждународный культурно-интЕллЕктуальный журнал Üç AYl IK uluslARARAsI DÜşÜncE vE KÜlTÜR DERgİs İ

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Yeni_Altin_ilani_2014_21X30.pdf 1 24.02.2014 17:49

40

номе

р Ba

har

2014

Тайная любовная переписка

Hürrem ve Muhteşem Süleyman’ın gizli kalmış aşk mektupları

Роксоланы и Сулеймана Великолепного

Page 2: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

İLKBAHAR-YAZ’14

ILKBAHAR / YAZ 2014

Page 3: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

www.pierrecardin.com.trwww.pierrecardin.com.tr

Page 4: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

Daha Fazla Moda, Daha Fazla Marka

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

AD_21x29,5_ilan_baski_.pdf 1 25.02.2014 13:37

Page 5: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

AE_milliyet_DRG 21x29.5cm.pdf 1 2/26/14 4:22 PM

Page 6: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

содержание

главная тема / dosya

Религия и насилиеDin ve ŞiDDet

актуально Güncel

Олимпийские игры в Сочи: Легко ли быть великим государством?Soçi Olimpiyatları: Büyük devlet olmak kolay mı?Эрдоган оздемир Erdoğan Özdemir 29

история Tarih

Тайная любовная переписка Роксоланы и Сулеймана ВеликолепногоHürrem ve Muhteşem Süleyman’ın gizli kalmış aşk mektupları 34

лицом к лицу yüz yüzE

Секреты математики раскрываютсяMatematiğin sırları bir bir çözülüyorВопросы задает: Эрдоган Йылдыз röpörtaj: Erdoğan yıldız 36

философия FelseFe

Сезоны души в древней китайской философииAntik Çin felsefesinde ruhun dört iklimiВанг Бо Wang Bo 40оБразоВание EğiTim

Зачем нужны частные школы?Eğitimde özel teşebbüs niçin gerekli?мустафа Бахар mustafa Bahar 46

Возможны ли преступления во имя религии?Din adına cinayet işlenebilir mi?фузули курбанов Fuzuli Kurbanov 10

Религия и политика в современном миреÇağdaş dünyada din ve siyasetалексей малашенко aleksey malaşenko 14

Радикализм и терроризм в Казахстане: Миф и реальностьKazakistan’da radikalizm ve terör: Efsane ve gerçekБахытжан сатершинов Bakıtcan Saterşinov 18

Ислам – религия мира и милосердияDin adına işlenen cinayetlerin vebaliм. фетхуллах Гюлен m. Fethullah Gülen 23

Page 7: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

литература EdEBiyaT

Вневременность и современность поэзии: Тараса ШевченкоTaras Şevçenko’nun şiirlerinin zamandan bağımsızlığı ve zamanlılığıолександер Шокало Oleksandr Şokalo 50

ПутеШестВие GEzi

Плоды дружбы и взаимопониманияKarşılıklı dostluk ve anlayışın meyveleriмихаил Поздняков mikhail Pozdnyakov 54

Природа TaBiaT

Сарез - драгоценная жемчужина ПамираPamir Dağlarının değerli incisi: Sarez джамолиддин якубов Camoliddin yakubov 58

ПутеШестВие GEzi

Города, манящие издалека: УзбекистанHerkesi çağıran şehirler: ÖzbekistanХалит омер Чамджи halit Ömer Camcı 64

лицом к лицу yüz yüzE

Двуязычие не будет препятствовать развитию Кыргызского языкаÇift dillilik Kırgız dilinin gelişmesine engel değilВопросы задает: нурлан кудайбердиев - сейитбек идирисов röportaj: Nurlan Kudayberdiev - Seyitbek idirisov 68

история Tarih

Айя-София и легенды о нейAyasofya ve efsaneleriсулейман фарук Гёнджуоглу Süleyman Faruk Göncüoğlu 73

ПутеШестВие GEzi

Пещерный храм святого петра - памятник христианства в АнтакьеDünyanın ilk kilisesi: St. Petrus джозеф насех Jozef Naseh 79

мнение уЧеноГо ENTElEKTüEl BaKIŞ

Вчера деревенские мусульмане – сегодня новые горожанеDünün Müslüman köylüleri bugünün modern Müslüman aktörleriферхат кентел Ferhat Kentel 84

традиции GElENEKlEr

Цивилизация и кочевничествоMedeniyet ve göçebelikмъярмаарсюрен ууганбаяр myağmarsüren Uuganbayar 89

içindekiler

«Мое учение – это моя жизнь....»“Benim öğretim, kendi hayatımdan kaynaklanıyor” ростислав Борисович рыбаков / rostislav ribakov

Мосты мира и любви, объединяющие ЕвразиюAvrasya’yı birleştiren barış ve sevgi köprüleriанар / aNar

Нам удалось построить мост взаимопонимания в ЕвразииAvrasya’da karşılıklı Anlayış Köprüsü’nü kurmayı başardıkБорис мариан Boris marian

В сороковой раз «ДА»! / 40. kez evet, yani “da”тургай коджа / Turgay Koca

15-ый год Платформы диалог Евразия / DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL 92-127

Page 8: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

6 весна 2013 • 40 нОМеР

Ровно сорок раз призыв к диалогу эхом отражался в странах и городах Евразийского региона. И всякий раз это обращение встречало все новые отклики. Выдаю-щиеся люди Евразии поддерживали призыв к миру, братству, любви, и каждый раз говорили ему – «DA» .

И разве это не обязанность всех, кто живет на одной планете, на одном континенте, находится в одной лодке; тех, кто носит гордое звание Человека? Именно интелли-генция и народы Евразии впервые в истории взяли на се-бя обязательства улучшить наш мир. А журнал «DA» сви-детельствует и будет продолжать свидетельствовать об этом историческом сближении.

Журнал «DA» («Диалог Евразия») всегда выступал за ди-алог и сотрудничество – благодаря им преодолеваются ба-рьеры предрассудков и возводятся мосты мира и любви.

Наш журнал публикует статьи на разные темы - о куль-туре, искусстве, географии, образовании, экономике, эко-логии; на сегодняшний день по многим вопросам, которые мы старались осветить, собрана подробная информация/

В новом номере журнал рассказывает о том, как враж-дебные силы искажают религии, выступающие за мир во всем мире и проповедующие любовь, терпение, прощение и толе-рантность, представляют их источником террора и анархии.

Также в этом номере мы приглашаем вас совершить пу-тешествие, в ходе которого посетим церковь св. Петра в Ан-такье и окунемся в таинственную атмосферу удивительно-го храма – Айя –Софии.

Отправившись на Дальний Восток, прислушаемся к сло-вам древних китайских философов о жизни и любви, ска-занных тысячи лет назад, и посмотрим на индийское кино, которое в последнее время приобрело поистине феноме-нальную популярность во всем мире.

Вместе преодолеем бескрайние пустыни и ближе позна-комимся с жизнью монголов - последних кочевников, чье общество, как и другие традиционные культуры, находит-ся под угрозой исчезновения из-за влияния глобализации.

Насладимся видом, открывающимся на Сарезское озеро с вершин Памира, а также заново откроем для себя клю-чевые пункты Шелкового пути, дошедшие до нас из глу-бины веков – Тараз, Самарканд, Бухару…

А еще поговорим о жизни и математике с ученым из Ка-захстана, который сумел решить сложнейшую математиче-скую задачу – одну из загадок тысячелетия, и познакомим-ся с вескими доводами известного педагога рассуждаю-щего о частных образовательных учреждениях.

В этом номере мы публикуем стихотворное объяснение в любви белорусского поэта Стамбулу. Благодаря источникам, дошедшим до наших дней, становимся свидетелями вели-кой любви украинки Хюррем Султан и Сулеймана Кануни…

Мы желаем вам приятного чтения и благодарим всех, кто вместе с нами в сороковой раз говорит «DA».

До встречи в следующих номерах!

Редколлегия

К читателям / ediTÖrÜn nOTU

Tam 40 sayıdır ülke ülke, şehir şehir bir diyalog çağrısı yankılandı Avrasya topraklarında ve her seferinde bir aksi seda ile kabul gördü bu çağrı. Avrasya’nın güzel insanları, barışa kardeşliğe, sevgiye çağıran bu eli tuttu ve her seferinde DA (Evet) dediler.

Aslında aynı gezegeni, aynı kıtayı paylaşmanın, aynı gemide bulunmanın ve insan olmanın gereği de buydu. Avrasya insa-nı ve entellektüelleri bu tarihi yürüyüşe öncülük ederek daha güzel bir dünya için, büyük bir sorumluluk aldı. DA dergisi, bu tarihi yakınlaşmaya tanıklık etti ve etmeye devam edecek…

Kültür, sanat, coğrafya, eğitim, ekonomi, ekoloji başta olmak üzere, birçok farklı konuda makaleler yayınlayan, dosyalar ha-zırlayan dergimiz, bugüne kadar onlarca meseleye ışık tuttu.

Dergimiz bu sayısında da hayati bir konuyu kapağa taşıyor. Tanımı gereği, barış, huzur, sevgi, sabır, af ve hoşgörüyü öğüt-leyen dinlerin; karanlık odaklar tarafından terörün ve anarşinin kaynağı gibi gösterilmeye çalışıldığı ya da bu şekilde kulla-nıldığı gerçeğini ve bu acı durumun nedenlerini uzmanlarıyla tartışmaya açıyoruz.

Bu sayıda ayrıca sizleri Antakya’da bulunan, dünyanın ilk kilisesi “Sen Pier”den alıp, dünyanın en muhteşem mabedi Aya-sofya’nın esrarlı dünyasına bir yolculuğa çıkarıyoruz… Ardın-dan Uzak Doğu’ya uzanarak, kadim Çin felsefesinin binlerce yıl öncesinden hayata ve sevgiye dair söylediklerine kulak verip, özellikle son zamanlarda dünya çapında bir fenomen haline gelen Hint sinemasına bir göz atıyoruz.

Oradan bir başka diyara geçip, küreselleşmenin tehdit ettiği kültürler arasında yerini alan, son göçebe toplum Moğollar’ın hayatına yakından bakarken uçsuz bucaksız bozkırları birlikte aşacağız.

İlerlyen sayfalarda Pamir Dağları’nın zirvelerine tırmanıp Sarez Gölü’nü seyre dalarak yola devam edip, İpekyolu’nun gözde şehirlerinden Taraz’ı, Semerkand’ı, Buhara’yı yeniden keşfe gideceğiz…

Rotamızı Kazakistan’a çevirip dünyanın problemlerine ma-tematikle çözüm arayan ve başka kimsenin çözemediği prob-lemlere sayısal çözüm üreten Kazakistan’lı deha matematik-çi ile matematiğe ve hayata dair sıcak bir söyleşi yapacak ve hazır matematiğe ve bilime değinmişken başka bir eğitimcinin dilinden de özel eğitim kurumlarının önemine dair önemli tes-pitleri okuyacağız…

Belaruslu şair Mikhail Pozdnyakov’un mısralarında İstan-bul’u seyredecek, Ukrayna’lı Hürrem Sultan’ın ve Kanuni’nin destansı aşklarını, kendi kalemlerinden okuyacağız.

Daha nice 40. sayılarda buluşmak dileğiyle keyifli okumalar…

Da Dergisi

Page 9: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

Учредители imTiyaz SahibiВ тУрции: от имени ао «Фон да ажанс Хизм. сан. Ве тидж.» Эркам туфан айтав.В рФ: но «Фонд содейстВия разВитию центра Восточной литератУры российсКой госУдарстВенной библиотеКи»FOn da ajanS hizm. San ve Tic. aŞ. adına ERkAM TUFAn AYTAV

глаВный редаКтор: тургай коджа Genel yayın yÖneTmeni: TURGAY kOcAКоординатор общие пУблиКации: ибрахим СЕлЕк Genel yayın kOOrdinaTÖrÜ: İbRAhİM SELEkотВетстВенный редаКтор: иСмаил таС SOrUmlU yazı iŞleri mÜdÜrÜ: İSMAİL TASредаКтор рУссКой Версии: наталья тимофЕЕва rUSça ediTÖrÜ: nATALYA TİMAFEEVAредаКтор тУрецКой Версии: хандЕ Экшиоглу TÜrkçe ediTÖrÜ: hAnDE EkşİOğLUдизайн: мурат аджар TaSarım: MURAT AcAR

рЕдакторы отдЕлов ALAn EDİTöRLERİcоциология SOSyOlOji: умит мЕрич ÜMİT MERİÇ kУльтУра kÜlTÜr: джЕмаль ушак cEMAL UşAkЭКономиКа ekOnOmi: кадир дикбаш kADİR DİkbAş ноВости haberler: шабEн гюль şAbEn GÜL

конСультативный СовЕт DAnIşMA kURULUанар AnAR (азербайджан azerbaycan)

шЕрхан муртаза şERhAn MURTAzA, олжаС СулЕймЕнов OLcAS SULEYMEnOV, абиш кЕкильбаЕв Abİş kEkİLbAYEV, нурлан оразалин nURLAn ORAzALİn, мухтар шаханов MUhTAR şAhAnOV (КазаХстан kazakiSTan)

аСан ормушЕв ASAn ORMUşEV (Киргизия kırGıziSTan)

роСтиСлав рыбаков ROSTİSLAV RIbAkOV (российсКая Федерация rUSya FederaSyOnU)

халиль иналджик hALİL İnALcIk, кЕмаль карПат kEMAL kARPAT, ильбЕр ортайлы İLbER ORTAYLI, мЕтЕ тунчай METE TUnÇAY (тУрция TÜrkiye)

ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir, dergiyi bağlamaz.

Управ. информационным отделом: шабEн гюль istihbarat ve haber bölüm Şefi: şAbEn GÜL

отдел маркетинга: СЕрвЕт балкач abone, reklam ve dağıtım: SERVET bALkAÇ ([email protected])

адрес Yönetim Yeri, İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür AdresiTophanelioğlu cad. aygün Sok. altunizade Plaza, no: 4 altunizade-Üsküdar/istanbul-Türkiyeтел Tel: +90 (216) 339 90 25 факс Faks: +90 (216) 339 90 26

baskı: kristal ajans

ПрЕдСтавитЕльСтва TEMSİLcİLİkLER

тУрция TÜrkiye +90 (216) 341 21 41азербайджан azerbaycan +99 450 216 14 74белорУссия belarUS +375 293 260 286 КазаХстан kazakiSTan +770 155 052 62Кыргызстан kırGıziSTan +996 555 999 270молдаВия mOldOva +373 794 756 23таджиКистан TacikiSTan +992 918 784 243УКраина Ukrayna +38063 265 38 29Эстония eSTOnya +372 534 317 25

Türkiye’de fiyatı: 7.50 TL. kkTc’de fiyatı: 8.50 TL. yıllık abone bedeli: 28 TL. Öğrenciler icin: 25 TL. avrupa: 30 EURO abd: 35 USDabone hesap numaraları: asya katılım bankası a.Ş. Taksim Şubesi, TL: 100-186593-26 USD: 100-186593-27EURO: 100-186593-29. Posta çeki no: 1612101

Подписной индекс: 83156 Каталог пресса россиижурнал «да» зарегистрирован в министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций российской Федерации

Свидетельство о регистрации: пи i 77-5826 от 07.12. 2000 В россии и странах снг цена договорнаяжурнал «да» зарегистрирован в министерстве культуры, информации и спорта республики Казахстан. свидетельство о регистрации: 5878-ж

www.daplatform.org | [email protected]

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le başlar.журнал «да» – издание платформы диалог евразияda dergisi bir diyalog avrasya Platformu yayınıdır.

ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журналÜç aylık uluslararası düşünce ve kültür dergisi

Весна -2014, 40 номер bahar- 2013, Sayı: 40

yaygın Süreli yayın / T. c. kültür bakanlığı Sertifika no: 1106-34-002992

Платформа диалог Евразия DİYALOG AVRASYA PLATFORMUпредседатель baŞkanСвЕтлана винокурова SVETLAnA VİnOkUROVAсопредседатель eŞbaŞkanхарун токак hARUn TOkAkгенеральный сеКретарь Genel SekreTerиСмаил таС İSMAİL TAS

азербайджан azerbaycanнизами джаФароВ nizami caFerOvиса Хабиббейли iSa habiPbeyliмУстаФа саатчи mUSTaFa SaaTçi

белоруссия belarusсВетлана ВиноКУроВа SveTlana vinOkUrOvaжанна грищенКо janna GriŞenkOанатолий легчилин anaTOli leGçilinсезер чаКмаК Sezer çakmak

Эстония estonyaалан алаКУла alan alakUlaФатиХ гюллю FaTih GUllU

Казахстан KazaKistanгариФолла есим GariFOlla yeSimсейтКазы матаеВ SeyiTkazı maTayevКансеит абдезУлы kanSeyiT abdezUlıдиХан КамзабеКУлы dihan kamzabekUlıаКтолКын КУлсариеВа akTOlkın kUlSariyeva

КЫргЫзстан Kırgızistanасан ормУшеВ aSan OrmUŞevнУрлан КУдайбердиеВ nUrlan kUdayberdievсейитбеК идирисоВ SeyiTbek idiriSOvКыяз молдоКасымоВ kıyaz mOldOkaSımOvбаКыт орУнбеКоВ bakıT OrUnbekOvабдыКерим мУратоВ abdıkerim mUraTOvКУбан табалдиеВ kUban TabaldievнУргУль маКсУтоВа nUrGUl makSUTOvaтемирбеК тоКтогазиеВ Temirbek TOkTOGazievжолдошбеК бУзУрманКУлоВ jOldOŞbek bUSUrmankUlOv

молдавия Moldovaборис мариaн bOriS marianФеридУн тюФеКчи FeridUn TÜFekci

российсКая Федерация rusya Federasyonuлеонид сюКияйнен leOnid SUkiyainenтатьяна ФилиппоВа TaTyana FiliPPOvaалеКсандр рУчКин alekSandr rUckinеВгений дУгин yevGeniy dUGinдамир исХаКоВ damir iShakOvразиль ВалееВ razil valeevрасим ХУснУтдиноВ raSim hUSnUTdinOv

таджиКистан taciKistanмеХмон баХти mehmOn bahTi нодир одилоВ nOdir OdilOvЭмсал Коч emSal kOc

турция türKiyeмеХмет алтан mehmeT alTanбешир айВазоглУ beŞir ayvazOğlUниязи оКтем niyazi ÖkTemаВни озгУрель avni ÖzGÜrelмеХмет сарай mehmeT SarayЭдибе созен edibe SÖzen

турКмениcтан türKMenistanосман языджы OSman yazıcı

уКраина uKraynaсергей телешУн SerGey TelUŞinВладимир сергейчУК vOlOdimir SerhiyçUkалеКсей чебУКин alekSey cebUkinиВан драч ivan dracВладимир Казарин vladimir kazarinгоКХан демир GÖkhan demir

Page 10: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

8 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

Ни одна из религий не

оправдывает насилия

главная тЕма: рЕлигия и наСилиЕ

Page 11: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 9

Din ve ŞiDDet dosya

Hiç bir din şiddeti meşru görmez

DOSYA: Dİn VE şİDDET

Page 12: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

10 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

связь, устанавливаемая со Всевышним создателем, должна основываться на искренности человека. насилие же уничтожает искренность и подталкивает человека к лицемерию. поэтому аллах в священном Коране говорит: «призывай на путь господа мудростью и добрым назиданием и веди спор с ними наилучшим образом».

фузули курбановдоктор филоСофСких наук, завЕдуюший отдЕла, тЕории Познания и филоСофии науки, инСтитута филоСофии,Социологии и Права, национальной акадЕмии наук азЕрбайджана

Со дня создания человечества на ка-ждом этапе истории Всевышний Тво-рец устанавливал связь с людьми по-средством своих пророков и ниспо-сылал им откровения в виде свитков

и книг, указующих прямой путь. Божествен-ные откровения в разные времена посыла-лись разным народам и племенам.

Ислам – последняя религия откровения. Эта религия является подтверждением пре-дыдущих божественных откровений, она при-несла с собой принципы, которые ведут че-ловека к счастью и в этой жизни, и после нее. Ислам, по своей природе являющий-ся религией мира и милосердия, выступа-ет против насилия. Связь, устанавливаемая со Всевышним Создателем, должна основы-ваться на искренности человека. Насилие же уничтожает искренность и подталкива-ет человека к лицемерию. Поэтому Аллах в священном Коране говорит: «Призывай на путь Господа мудростью и добрым назида-

Fuzuli KurbanovDR., AzERbAYcAn ULUSAL bİLİMLER AkADEMİSİ, FELSEFE SOSYOLOjİ VE hUkUk EnSTİTÜSÜ, kOGnİSYOn TEORİSİ VE bİLİM FELSEFESİ böLÜMÜ bAşkAnI

Yüce Yaratıcı, doğru yolu göstermek için, tarihin her aşamasında, peygam-berleri aracılığıyla insanlarla bağ kur-muştur. İlahi vahiy farklı zamanlarda farklı millet ve kavimlere gelmiştir.

İslam son vahiy dinidir. İnsanoğlunu bu ha-yatta ve ahirette mutluluğa götüren ilkeleri taşıyan bu din, daha önce indirilen ilahi din-lerin garantisidir. Aslında huzur ve merhamet dini olan İslam, şiddete karşıdır. Yüce Yaratıcı ile kurulan bağ, insanların samimiyetine dayalı olmalıdır. Şiddet ise samimiyeti yok ederek bir insanı ikiyüzlülüğe iter. Bu nedenle Kuran-ı Ke-rim’de Allah şöyle buyuruyor: “Sen insanları Al-lah yoluna hikmetle, güzel ve makul öğütlerle dâvet et, gerektiği zaman da onlarla en güzel tarzda mücadele et”. (16, 125).

İslam Peygamberi bütün hayatı boyunca bu ilahi emre uymuştur. İnsanların kalble-rinde sevgi ve saygı uyandırmak için onlara, merhamet ve şefkatle davranmıştır. İnsanlı-ğa kutsal gerçeği duyurabilmek uğruna, onu

Возможны ли преступления во имя религии?

Din adına cinayet işlenebilir mi?

Page 13: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 11

Din ve ŞiDDet dosya

taşlayan, mübarek yüzüne vuran ve dişini kı-ran, yakınlarını öldürenlere beddua etmeden 13 yıl işkence ve ızdıraba katlanmıştır. Ellerini kaldırıp bu insanların bağışlanması için Allah’a dua etmiştir.

“Dinde zorlama yoktur” diyen İslam’da, sa-vaş savunma amaçlıdır. Hz. Peygamber tara-fından yapılan bütün savaşlar sadece savun-ma amacını güdüyordu. İslam kanunlarına gö-re savaş sırasında çatışmaya katılmayan ve ibadethenelerde saklanan insanları öldürmek yasaktır.

Bütün Müslümanların kutsal kitabı Kuran-ı Kerim, öldürme yasağını ve bir insan hayatının değerini şöyle anlatıyor: “İşte bundan dolayı İs-rail oğullarına kitapta şunu bildirdik: “Kim katil olmayan ve yeryüzünde fesat çıkarmayan bir kişiyi öldürürse sanki bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir adamın hayatını kurtarır-sa sanki bütün insanların hayatını kurtarmış olur.” (5,32). Bu ayette öldürme yasağıyla be-raber Yüce Allah, bir insanın hayatını kurtar-manın, bütün âlemi kurtarmaya denk olduğu-nu bildirmektedir.

Canlı bomba olarak İslam adına masum in-sanları öldüren sözde Müslüman bazı insanla-rın, bugün işlediği suçlara bakarsak, bu insanlar; kendi dinlerinin temellerini lekelemekle beraber bir de, yine o dine göre, bütün insanlığı öldür-müş gibi bir günah işlemektedirler.

İslama göre ırklar, milletler, diller ve gele-nekler düşmanca bir geçimsizliğin nedeni ola-

нием и веди спор с ними наилучшим обра-зом». (16, 125).

Пророк Ислама всю свою жизнь подчинял-ся этому божественному приказу. Чтобы вы-звать любовь и уважение в сердцах людей, он обращался к ним с милосердием и сострада-нием. Чтобы донести до людей святую истину, он тринадцать лет терпел страдания и оскор-бления и не проклинал людей, побивавших его камнями, разбивших ему лицо и сломавших зуб, убивших его близких. Наоборот – под-няв руки, он молил Аллаха об их прощении.

В Исламе, объявившем, что «нет принуж-дения в религии», война носит оборонитель-ный характер. Все войны, проведенные Про-роком, были исключительно оборонительны-ми. По канонам Ислама во время войны за-прещено убивать людей, не участвующих в боевых действиях, укрывшихся в храмах.

Запрет на убийство кого-либо и бесцен-ность человеческой жизни священная кни-га мусульман – Коран выражает следующим образом: «По этой причине Мы предписали сынам Исраила (Израиля): кто убьет челове-ка не за убийство или распространение не-честия на земле, тот словно убил всех лю-дей, а кто сохранит жизнь человеку, тот слов-но сохранит жизнь всем людям». (9,32). Все-вышний Аллах в этом аяте кроме запрета на убийство также указывает на то, что спасе-ние жизни одного человека приравнивает-ся к спасению всего человечества.

Şiddet ise samimiyeti yok

ederek bir insanı ikiyüzlülüğe iter.

bu nedenle kuran-ı kerim’de allah şöyle

buyuruyor: “Sen insanları allah yoluna

hikmetle, güzel ve makul öğütlerle dâvet

et, gerektiği zaman da onlarla en güzel

tarzda mücadele et.”

Page 14: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

12 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

maz, tam aksine, İslama göre bunlar çeşitlilik ve zenginliktir. Kuran-ı Kerimde bu durumdan şöyle bahsediliyor:

“Ey insanlar! Biz sizi bir erkekle bir kadından yarattık. Birbirinizi tanıyıp sahip çıkmanız için milletlere, sülâlelere ayırdık. Şunu unutmayın ki Allah’ın nazarında en değerli, en üstün olanınız, takvâda (Allah’ı sayıp haramlardan sakınmada) en ileri olandır. “ (49,13).

Hz. Muhammed (s.a.v.), ırka ve etnik kimli-ğe bakılmaksızın insanların huzur ve mutluluk içinde beraber yaşamalarının mümkün olma-sından bahseden Kuran-ı Kerim’in bu ayetini açıkça uygulamıştır. Bir örnek verecek olursak, Hz. Resulullah (s.a.v.), farklı milletlerden ve dinlerden insanların yaşadığı Medine’ye hicret etmiş ve orada yaşayanların birbirinin hakları-nı girmemeleri için, bütün kavimlerin reisleri ile “Medine Anayasası” yapılmasını istemiş ve bu konuda oybirliğiyle karar alınmıştır.

Dinlerarası ilişkileri düzenleyen “Medine Anayasası’na” göre hem Yahudi ve Hıristiyan cemaatleri, hem de Müslümanlar ibadet et-mekte özgürdürler. Hz. Resulullah (s.a.v.) ta-rafından gayrimüslimlere tanınan bu haklar ve özgürlükler, insanlık tarafından ancak 14 yüzyıl sonra, 1948 yılında “İnsan Hakları Evrensel Bil-dirgesi’nin” vasıtasıyla tanınmıştır. İşin en kötü-sü, sözde Müslüman bazı insanların kendilerini Peygamber Efendimizin takipçileri olarak görüp, İslam adına cinayet işlemeleridir.

Oysa yukarıdaki Kuran-ı Kerim ayetlerine ve Hz. Peygamberin onları uygulama şekline ba-karsak, meşru müdafaa durumları haricinde, ne Müslümanları, ne de diğer dinlerin mensuplarını herhangi bir sebepten dolayı öldürmenin hiçbir durumda serbest olmadığını (izin verilmediği-ni) görürüz.

Hz. Muhammed’in (s.a.v.) yolunu takip eden Müslümanlar, her söz ve davranışlarının mu-hasebesini yapmalıdırlar. İslama atılan iftiralar karşısında Müslümanlara düşen, gerçek mümi-ne yakışır şekilde davranmaktır. Aksi takdirde yanlış bir hareket yapan insanla birlikte –maa-lesef- bütün Müslümanlar hakkında negatif bir izlenim oluşmaktadır.

Sonuç olarak belirtelim ki, bazı sözde Müs-lümanlar tarafından İslam adına işlenen suçlar, Kuran-ı Kerimin ve Hz. Peygamberin hadisleri-nin ilkeleriyle uyuşmuyor. Bir terörist Müslüman olduğunu iddia etse bile, aslında o gerçek müs-lümanın niteliklerini kaybetmiştir.

Page 15: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 13

Din ve ŞiDDet dosya

причисляют себя к последователям Проро-ка и совершают убийства от имени Ислама.

Обращаясь к вышеприведенным аятам Корана и тому, как следовал им Пророк, мы осознаем, что ни в коем случае нельзя убивать ни мусульман, ни представителей других ре-лигий, за исключением случаев самозащиты.

Именно по этой причине в сегодняшнем мире мусульманам, следующим пути Проро-ка Мухаммада (да благословит его Аллах и приветствует), необходимо строго отвечать за каждое свое слово и деяние. В ответ на клевету в адрес Ислама, мусульмане долж-ны вести себя как подобает истинным ве-рующим. В противном случае складывается плохое мнение не только о человеке, совер-шившем ошибочное деяние, но и обо всех мусульманах.

Отметим в конце, что преступления, совер-шаемые от имени Ислама некоторыми псевдо-мусульманами, не соответствуют принципам священного Корана и хадисам Пророка. Тер-рорист может заявить о своей при-частности к Исламу, но он –

человек, утратив-ший качества истинного мусуль-манина.

Если мы посмотрим на преступления, кото-рые совершают сегодня некоторые «мусуль-мане», использующие живые бомбы и совер-шающие преступления от имени Ислама для убийства невинных людей, то мы должны бу-дем засвидетельствовать, что они не толь-ко пятнают истинную сущность своей рели-гии, но и становятся грешниками – убийца-ми всего человечества.

Ислам не видит в существование разных рас, наций, языков и обычаев повода для враж-дебной розни, он считает это обстоятельство разнообразием и богатством. В Коране ука-занный аспект выражается так: «О люди! Во-истину, Мы создали вас из мужчины и жен-щины и сделали вас народами и племенами, чтобы вы узнавали друг друга, и самый по-читаемый перед Аллахом среди вас – наи-более богобоязненный». (49,13).

Пророк Мухаммад (да благословит его Ал-лах и приветствует) явно претворял в жизнь значение этого аята Корана, указывающего на возможность совместного проживания лю-дей в мире и благополучии независимо от их расовой и национальной принадлежности. Так, когда посланник Аллаха (да благо-словит его Аллах и приветствует) пере-селился в Медину, там жили люди раз-ных национальностей и вероисповеда-ний. С целью соблюдения прав жителей по отношению друг к другу вместе с главами всех племен он пришел к единогласному ре-шению о принятии «Конституции Ме-дины». В соответ-ствии с Мединской конституцией, которая регулировала межрели-гиозные отношения, каждая ев-рейская и христианская общи-на, а также мусульмане, были свободны в своем вероиспо-ведании. Эти права и свобо-ды представителей других ре-лигий, признанные посланником Аллаха (да благословит его Аллах и приветствует), человечество смогло признать только спустя 14 веков, в 1948-ом году, во «Всеобщей Декларации Прав Чело-века». Ирония же в том, что некоторые люди, лишь на словах считающиеся мусульманами,

Page 16: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

14 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

Какова роль религии в истории че-ловечества? История человечества немыслима без ре-

лигии, которая является одной из главных идеологических и культурных составляющих цивилизации. Без религии мир представить невозможно, ее нельзя полностью отделить, оторвать ни от одной из «мирских» проблем, будь то экономика или политика.

Увы, приходится признать и то, что на про-тяжении тысячелетий религия часто бывала инструментом в руках самых разных сил, ко-торые использовали ее в своих интересах и совершали именем Всевышнего далеко не богоугодные деяния.

Разрешает ли религия убийства во имя Господа?В мире есть разные религии. Каждая имеет

большое количество богословских направле-

İnsanlık tarihinde dinin rolü nedir?İnsanlık tarihini, medeniyetin ana ideolojik

ve kültürel unsurlarından biri olan dinin dışın-da düşünmek mümkün değildir. Dünyayı dinden ayrı olarak düşünmek; toplumun, ekonomi veya siyaset ile ilgili olan herhangi bir sorunundan dini ayırmak imkansızdır. Maalesef binlerce yıl boyu dinin, Allah adına fakat Allah için mak-bul olmayan işlerde kullanıldığını kabul etmek zorundayız.

Allah adına işlenen cinayetlere din açı-sından cavaz varmı?Dünyada çeşitli dinler var. Her dinin ise

çok sayıda mezhebi var. Kutsal Kitapların da sayısız yorumu var. Aralarından bazı-ları; Allah için cinayeti makbul görüyorlar. Fakat benim görüşüme göre cinayeti haklı göstermek amacıyla Allah’ın ismini kullan-mak, çoğu zaman, çeşitli siyasi, kişisel ve-

Религия и политика в современном мире

Çağdaş dünyada din ve siyaset

на вопросы журнала «да» отвечает алексей малашенко, доктор исторических наук, востоковед, сопредседатель программы «религия, общество и безопасность» в московском центре Карнеги.

MosKova carnegei merkezi ‘din, Toplum ve Güvenlik’ programının ortak başkanı, tarih ve doğu bilimleri doktoru aleksey malaşenko ile din ve siyasete dair...

Page 17: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 15

Din ve ŞiDDet dosya

ний, существует великое множество интер-претаций священных книг. Среди них есть и такие, которые допускают совершение убий-ства во имя Бога. Но мне кажется, что обра-щение ко Всевышнему для оправдания убий-ства есть зачастую прикрытие иных – поли-тических, личных и прочих целей.

Кто стоит за убийствами на религи-озной почве, и каковы причины, ве-дущие к ним?За гибелью любого человека стоят люди,

группы людей с конкретными практически-ми интересами. Они могут действовать весь-ма цинично, используя в своих целях в том числе искренне верующих людей. Кроме то-го, всегда были и есть религиозные фанати-ки, которые полагают, что они действуют во имя Бога, во имя веры, тем самым сражаясь за всеобщее благо. Сочетание цинизма од-них и искренней веры других представляет огромную опасность для людей, для стран и государств, ибо эта «горючая смесь» прово-цирует конфликты, а порой и войны. История показывает, что войны, в которых есть рели-гиозная подоплека, оказываются жестокими.

Не парадоксально ли, что на религи-озной почве совершаются убийства и террористические акты, хотя все рели-гии проповедуют прощение, милосер-дие, терпимость и обуздание гнева?Повторю, религия всегда использовалась

как инструмент – политический, военный. К сожалению, это происходит и в наше время.

К тому же надо признать, что, несмотря на призывы к добру и миру, каждая религия

увЫ, приходится признать и то, что на протяжении тысячелетий

религия часто бывала инструментом в руках самых разных сил, которые использовали ее в своих интересах и совершали именем Всевышнего

далеко не богоугодные деяния.

MaaleseF binlerce yıl boyu dinin, allah adına fakat allah için makbul

olmayan işlerde kullanıldığını kabul etmek zorundayız.

Page 18: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

16 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

ведет борьбу за собственное влияние на умы людей, каждая считает, что именно она – са-мая совершенная и наиболее близка к ис-тинному пониманию Бога. Между религия-ми всегда была и остается конкуренция, что вполне естественно. Но эта конкуренция по-рой становится очень жесткой.

Не лучше ли рассматривать конку-ренцию между религиями как одну из форм диалога между ними?В последние годы много спорят о «стол-

кновении цивилизаций». Одни считают, что ничего подобного не происходит, а все раз-говоры на эту тему носят провокационный ха-рактер. Их оппоненты полагают, что «стол-кновение цивилизаций» – реальный феномен, и началось оно давным-давно. Думаю, отка-завшись от страшного слова «столкновение», мы должны признать, что отношения между носителями разных цивилизаций и прежде, и теперь складываются непросто. Пожалуй, здесь уместно понятие «трение» – и это тре-ние существует на самом деле.

Все религии политизированы. Ислам не

ya diğer özel hedeflere ulaşmak sebebiyle gerçekleştirilir.

Din adına işlenen cinayetlerin arkasın-da kimler var? Söz konusu cinayetlere yol açan sebepler nelerdir? Herhangi bir insanın ölümünün arkasında

belli pratik amaçlarına ulaşmak üzere hareket eden insan grupları var. Bu insan grupları sin-si bir şekilde samimi iman sahibi olan insanları kullanarak hedeflerine ulaşmaya bakarlar. Bu-nun dışında Allah adına, din adına hareket edip insanlık uğruna mücadele ettiklerini sanan dini fanatikler eskiden vardı, bizim zamanımızda da var. İyiliğe inanmayan, şüpheci bir grup insanın sinizminin, diğer insanların samimi imanı ile bir-leşmesi, insanlar, ülkeler ve devletler için büyük bir tehlike yaratacak ‘yanıcı bir madde karışımı’ olur ve çeşitli çatışmalara, bazen de savaşlara yol açar. Tarih göstermiştir ki din münasebeti ile başlayan savaşlar çok acımasız olmuştur.

Bütün dinler insanlara bağışlama-yı, sabrı , merhameti, öfkeyi kontrol etmeyi emrederken , din adına terör

Page 19: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 17

Din ve ŞiDDet dosya

главное, чтобы конфликты не

были острыми, не провоцировали политические и

военные схватки. В конце концов, все мы принадлежим

к единой общечеловеческой

цивилизации.

MühiM olan, böyle anlaşmazlıklar

kritik durumlara yol açmasınlar, siyasi ve askeri çatışmalarda

provokasyon aracı olmasınlar. Sonuç

olarak hepimiz insanlık medeniyetinin

çocuklarıyız.

исключение. Более того, именно мусульман-ские богословы и идеологи откровенно при-знают и считают естественной взаимосвязь религии и политики.

Кому выгодны и кому наносят наи-больший вред преступления, имею-щие религиозную подоплёку?Такие преступления выгодны силам, заин-

тересованным в дестабилизации, тем, кто на-деется именно в кризисной ситуации добить-ся наибольшего успеха. К сожалению, им это порой удается. Огромный вред деятельность такого рода наносит всем, вне зависимости от того, какую религию люди исповедуют. Апел-ляция к религии в политических конфликтах ведет к их расширению и ожесточению.

Хочу еще раз сказать: полностью бескон-фликтными отношения между разными ци-вилизациями не бывали и едва ли когда-ни-будь станут. Главное, чтобы конфликты не были острыми, не провоцировали политиче-ские и военные схватки. В конце концов, все мы принадлежим к единой общечеловече-ской цивилизации.

olayları ve cinayetler yaşanması pa-radoks değil mi?Tekrar söleyeyim ki din her zaman siyasi

veya askeri bir alet olarak kullanılmıştır. Ma-alesef bu olay bugünlerde de oluyor. Bunun dışında şunu da belirtmek lazım ki, hayır ve sulha yapılan bütün çağrılara rağmen her din, insanların akıllarını etkileyebilmek için müca-dele verir. Her din kendini, üstün, mükemmel ve Allah’ın muradına en yakın din olarak tanıtır. Dinler arasında eskiden beri doğal bir rekabet vadır. Fakat bazen bu rekabet çok acımasız şe-killer alıyor.

Dinler arasındaki rekabet aralarındaki bir diyalog şeklinde uygulanırsa daha iyi olmaz mı?Son yıllarda ‘medeniyetler çatışması’ çok

tartışılan bir konu oldu. Böyle bir şeyin olma-dığını, bu konuda bütün konuşulanların ise pro-vakasyon özelliklerini taşıdığını düşünen şahıs-lar da var. Muarızları ise, ‘medeniyetler çatış-masının’ çok eskiden beri varolan bir fenomen olduğunu ileri sürmektedirler. Korkutucu bir ke-lime olan ‘çatışma’ ifadesinden vazgeçip farklı medeniyetlerin temsilcileri arasındaki ilişkilerin çok düzgün gitmediğini kabul etmek zorunda-yız. “Sürtüşme” ifadesi bu anlamda daha uygun olur sanırım ve bu sürtüşme gerçekten vardır. İstisnası olmadan bütün dinler bir dereceye ka-dar siyaset ile etkinleşimde bulunmaktadır ve İslam da bundan müstesna değildir.

Din üzerinden işlenen suçlardan kimler yararlanır ve kime en çok zarar verir. Toplumun istikrarının bozulmasını hedefle-

yen, bunalım durumları esnasında çok başa-rı elde etmeyi umabilecek durumdaki güçler böyle suçlardan yararlanırlar. Maalesef zaman zaman bu işi becermeyi başarıyorlar. Bu tarz olumsuzluklar, hangi dinden olursa olsun her-kese çok büyük zarar verir. Siyasi çatışmalarda din dilini kullanma çatışmaların büyümesine ve şiddetlenmesine yol açar.

Tekrar şunun altını çizmek isterim ki; mede-niyetler arasındaki ilişkiler hiç bir zaman çatış-masız devam etmemişti, bugünlerde de devam edemez. Mühim olan, böyle anlaşmazlıklar kri-tik durumlara yol açmasınlar, siyasi ve aske-ri çatışmalarda provokasyon aracı olmasınlar. Sonuç olarak hepimiz insanlık medeniyetinin çocuklarıyız.

Page 20: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

18 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

Бахытжан сатершиновдоктор филоСовСких наук, завЕдующий отдЕлом рЕлигиовЕдЕния инСтитута филоСофии, Политологии и рЕлигиовЕдЕния акадЕмии наук рЕСПублики казахСтан

Из-за террористических актов, со-вершенных от имени Ислама осо-бенно за последние 30-40 лет, Ис-лам, который по сути своей яв-ляется религией мира, стал вос-

приниматься как религия террора. С момен-та провозглашения независимости Казахстан придерживается политики толерантности ко всем конфессиям и выступает за решение про-блем мирным путем, но и здесь за послед-нее время произошло несколько неожидан-ных террористических актов «по религиоз-ным причинам». То, что основанные на лжи радикальные движения внезапно заявили о себе, свидетельствует о том, что начался но-вый период в идеологии террора и осущест-вления ее на практике в Казахстане, и что при этом произошел переход от завуалированно-го вмешательства к открытым действиям. В результате в обществе стали говорить о «по-литическом Исламе», о котором раньше из-вестно не было (некоторые считают, что за этим стоят внешние силы). Поэтому пришла пора отделить правду от вымысла.

Каковы же причины неверного толкова-ния Ислама? Дело в том, что некоторые ин-теллектуалы, чьи «знания об Исламе» не име-ют ничего общего с правдой, кто понятия не имеет о религии и меряет ее меркой пози-тивизма и материализма или же евроцен-тризма и ориентализма, при трактовке Ис-

Bakıtcan SaterşinovDR., kAzAkİSTAn İLİMLER AkADEMİSİ, FELSEFE, SİYASİ bİLİMLER VE Dİn bİLİMİ böLÜM bAşkAnI

Özünde “barış dini” olarak bilinen İs-lam dini, özellikle son 30-40 yıl bo-yunca din adına yapılan terör olay-ları sonrası, terör dini olarak algı-lanmaya başlandı. Bağımsızlığını

ilan ettiği günden beri dinlerarası hoşgörü ile uzlaşma politikasını yürüten Kazakistan’da da son dönemde birdenbire birkaç “dini” kılıflı te-rör olayı yaşandı. Yalan yanlış bilgilerle oluşan radikal hareketlerin hiç umulmadık zamanda meydana çıkması, Kazakistan’da terör ideolo-jisi ve pratiğinin gelişmesinde yeni bir dönem olarak kabul edilmekte ve mudahale etmenin gizli bir döneminden açık bir döneme geçişini göstermektedir. Bunun neticesinde bu zamana kadar hiç bilinmeyen (ihtimal dış güçlerin oyunu olarak tanımlanmış) “Siyasi İslam” toplumda tanınmaya başlandı. Dolayısıyla bu konuda ar-tık hurafe ile gerçeği ayırt etmek gerekir.

Bu yanlış yorumların kaynaklarını şöyle izah edebiliriz: Dinden haberi olmayan, İslam’la ilgili “bilgileri” doğrularla örtüşmeyen bir kısım en-tellektüellerin, İslam dinini pozitivist ve mad-deci yada eurocentric ve orientalistic prizmadan geçirerek, o prensipler temelinde anlatması-dır. İkincisi, Kuran ve Sünnet’in “mana tefsiri-nin” göz ardı edilmesidir. Marifete ait ayetlerle olaylara bağlı olarak inen ayetleri birbirinden kopararak manayı -bütündeki ruhu- göz ar-dı etmek yoluyla fanatizme duçar olunması-dır. Sonuç; yeni Haricilerin kendilerini farklı bir

Радикализм и терроризм в Казахстане:

Миф и реальностьKazakistan’da radikalizm ve terör:

Efsane ve gerçek

Page 21: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 19

Din ve ŞiDDet dosya

Page 22: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

20 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

uslupla sergilemeleri ve “terör odaklarının on-lardaki bu cehaleti su-i istimal etmesidir. İşte bunun neticesinde İslam ile terör aynı çizgide gösterilmektedir.

İslam’ı yalan yanlış yorumlamanın gerçek-leşme sebeplerine gelince: Toplumumuzda, özellikle gençler arasında dine olan yöneliş artış göstermektedir. Fakat aynı zamanda dini radikalizm de güç kazanmaktadır. Bu, genel-likle dışarıdan gelen Vahhabizm ile Selefiye, Hizb-ü Tahrir, Davetçiler gibi akımlarla ilgilidir . Bu akımlar devlete, millete hizmet edilmesi-ni istemezler, toplumdaki kurallara uymazlar ve kabul etmezler, milli değerler sayılan gele-nekleri reddederler. Buna karşı oluşan, “ancak Kazak milleti müslümandır” diye onlara ait ge-lenekleri ön plana çıkartan Zikirciler, Tanrıcılar ile Ervaha tapınanlar diye ayrı eğilimler vardır. Bunların hepsinden gelen tehlike ise, devletten, milleten ayrı kalarak kendilerine benzemeyen-leri ötekileştirmeleridir.

Bu tahrip edici akımlar, ülkemizin bağımsız-laşma çabaları sırasında, dine dair gelişen itidal siyasetinin neticesinde dış kaynakların etkisiyle topluma nüfuz ettiler ve kök saldılar. Selefiler yalnız kendilerini gerçek Müslüman sayarak geleneklere önem verenleri, ibadet yapma-yanları “kafir, küfre düşmüş, murtet” diyerek kendilerince hüküm çıkartırlar. Kuran’ın savaş halleriyle ilgili olan bazı ayetlerini bağlamından kopararak, (belli bağlamlarda geçerli) ayetle-ri asıl prensipler gibi kabullenerek ve sadece şeyhlerine itaat ederek katı bir gerçekçilik ile fanatizme bağlı kalırlar. Böylece Kuran ile Sün-net’in temel unsurlarından, asıl faziletinden, ru-hundan uzaklaşarak tam idrakinden mahrum kalırlar. İnsanlık kültürünün çeşitliliğinin ve top-lumdaki çok renkliliğin, insanlığın milletlere ve uluslara ayrılmışlığının temelinde Yaratıcı’nın külli iradesini ve hepsinin bir hikmete binaen gerçekleştiğini anlamazlar. Bu, tehlike teşkil eden bir durum, bunu önlemek gerek.

Onun için din eğitimini hukuk çerçevesinde sınırlayarak Din Kültürü derslerini okul ve üni-versitelerde çoğaltmak lazım. Aynı zamanda Hanefi mezhebinin doğru anlatılması yoluyla dini faaliyetler yapılmalıdır. Kazakistan Diyanet Başkanlığı topluma zarar verecek dini akımları önlemek için doğru bilgi edinerek insanları bil-gilendirmelidir. Hangi akımın nereden geldiğini haber vermelidir. Böylece toplum ak ile karayı ayırt edebilmelidir. Bu çalışmalar hızlı bir şe-kilde sistematik usulle icraata geçirilmelidirler

лама руководствуются лишь этими принци-пами. Во-вторых, это происходит из-за игно-рирования «тафсира» (толкования) Корана и Сунны. Вырвав аяты из контекста, тем самым изменив их суть, они ловят людей на крючок фанатизма. В итоге появляются Хариджиты наших дней, невежество которых использу-ют в своих целях «наставники» террористов. В результате это приводит к тому, что между Исламом и террором проводятся параллели.

Перейдем к воздействию ложного толко-вания, то есть рассмотрим последствия, к ко-торым приводит искажение традиции. Дело в том, что в нашем обществе (особенно сре-ди молодежи) растет интерес к религии. В то же время набирает обороты и религиозный радикализм. В частности это касается таких явлений в Исламе, как появившиеся из-за ру-бежа ваххабизм, салафиты, Хизб-ут Тахрир, «Призыватели» и др. Эти течения настрое-ны против служения государству и народу, не подчиняются и не признают нормы обще-ства, отвергают традиции почитания нацио-нальных ценностей. Есть и другие движения – это люди, называющие себя «зикиритами», «танрыджитами» и поклоняющиеся Эрваху; они считают мусульманами только казахов и ставят во главу угла исключительно их наци-ональные традиции. Опасность, которую не-сут все эти течения, заключается в том, что их представители отгораживаются от госу-дарства и общества и разделяют людей на «своих» и «чужих».

В результате политики религиозной уме-ренности, проводимой в период, когда стра-на пыталась отстоять свою независимость, та-кие деструктивные течения с помощью внеш-них сих проникли в наше общество и пустили в нем корни. Например, салафиты истинными мусульманами считают только себя и обвиня-ют тех, кто уважает традиции или не совер-шает молитву, называя их «неверными», «ве-роотступниками», «муртадами» (отрекшимися

большинство молодых людей Казахстана сейчас находятся в духовном поиске. нужно помочь им найти правильный путь. поэтому

необходимо воспитывать интеллектуалов и в религиозной сфере.

KazaK gençlerinin çoğunluğu şu anda manevi arayış içindeler. Onlara yöntem göstererek müspet yolu bulmaları için yardımcı olmak

lazım. böylece din alanında da entelektüeller oluşturulmalı.

Page 23: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 21

Din ve ŞiDDet dosya

çünkü özellikle gençlerimiz yanlış yönlendiril-mektedir. Kazak gençlerinin çoğunluğu şu anda manevi arayış içindeler. Onlara yöntem göste-rerek müspet yolu bulmaları için yardımcı ol-mak lazım. Böylece din alanında da entelek-tüeller oluşturulmalı.

Kazakistan’ın dini organizasyonlarla olan ilişkilerinin temel gayesi, toplumu birleştirmek, manevi boyutuyla geliştirmek ve iç politikayı is-tikrarlaştırmaktır. Devlet kendini hiçbir dine an-gaje etmez, fakat tarihsel ve kültürel vizyonun-da kök salmış geleneksel dinlerin olumlu ahlaki ve sosyal potansiyeline ihtiyaç duyar. Böylece dindar olanla olmayan ötekileştirmesine düş-meden, toplumu ayrıştırmadan birlik ve bera-berliği inşa etmeye çalışır. Kazakistan’da devlet ile dini birleştiren iki ortak nokta vardır: Evren-sel ve toplumsal uzlaşma nasihatı ve kültür-lerin yenilenmesi.

от ислама). Вырвав из контекста и тем самым изменив смысл некоторых аятов Корана, по-вествующих о военных действиях, салафиты принимают их за свои основные принципы, и подчиняясь только своим шейхам, действуют как жесткие материалисты и фанатики. Таким образом, они отдаляются от основных прин-ципов, добродетелей, сути Корана и Сунны, и лишают себя их истинного смысла. Они не по-нимают, что в основе разделения всех людей на народы и нации, а также многообразия че-ловеческой культуры и общества лежит все-общая воля Создателя и его мудрость. Такое непонимание – очень опасная ситуация, ко-торую нужно предотвратить.

Поэтому необходимо ввести религиозное образование в правовое поле и увеличить ко-личество уроков религиоведения в образова-тельных учреждениях. В то же время нужно, чтобы религиозная деятельность осущест-влялась на основании правильного толко-вания Ханифитского мазхаба. Во избежание опасных ситуаций Отдел по делам религий в Казахстане должен получать достоверную информацию о деструктивных религиозных движениях и информировать о них общество. Нужно объяснять, откуда появилось то или иное течение, чтобы общество могло отли-чить белое от черного. Такая работа долж-на проводиться быстро и носить системати-ческий характер, так как сложившаяся ситу-ация в первую очередь представляет опас-ность для молодежи. Большинство молодых людей Казахстана сейчас находятся в духов-ном поиске. Нужно помочь им найти правиль-ный путь. Поэтому необходимо воспитывать интеллектуалов и в религиозной сфере.

Основная цель поддержания Республикой Казахстан отношений с религиозными орга-низациями – единение и духовное развитие общества, а также стабилизация внутренней политики. Государство не является привер-женцем какой-либо религии, однако оно ну-ждается в нравственном и положительном социальном потенциале традиционных рели-гий, которые укоренились на его территории исторически и культурно. Таким образом, оно пытается обеспечить единство общества, не впадая в крайность разделения граждан на верующих и неверующих. В Казахстане у ре-лигии и государства есть две точки сопри-косновения: совместная работа по мирному универсальному и социальному регулирова-нию, а также обновление культуры.

Page 24: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

22 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

Ислам – религия мира и милосердия

Din adına işlenen cinayetlerin vebali

Page 25: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 23

Din ve ŞiDDet dosya

m. Fethullah Gülen

İslâm kelimesi; ‘teslimiyet, selamete erdir-mek ve barış tesis etmek’ manalarına gelir. Ne acıdır ki, temelde bu anlayışa dayanan İs-lâm dini, bugün, bir kısım çevreler tarafından terörizmle aynı şey gibi gösterilmektedir. Bu,

çok büyük bir tarihi hatadır ve her şeyden önce İslâm’ın ruhunu bilememenin ve onu kendi ru-huyla kavrayamamanın neticesidir. Zira, İslâm’a göre insan, insan olduğu için değerlidir. “Doğ-rusu biz insanoğlunu çok şerefli yarattık.”(İsra sûresi, 17/70) ayeti bunu gösterir. Kur’an-ı Ke-rim’de de açıkça ifade edildiği üzere; İslam, tek bir insanı öldürmeyi, bütün insanları öldürme, tek bir insanın hayatını kurtarmayı da bütün in-sanların hayatını kurtarma olarak kabul etmiş-tir. (Mâide Sûresi, 5/32)

Allah’ın gönderdiği semavi dinlerin, ister Ya-hudilik, ister Hıristiyanlık, isterse İslâm olsun, terörü, bırakın emretmeyi, ona müsaade etmesi bile düşünülemez.

Allah nazarında hayat çok değerlidir. Bütün varlık; hayatı netice vermek üzere programlan-mıştır ve Yüce Yaratıcı, gönderdiği Din ile, onu korumayı aslî değerlerden biri saymıştır.

İslâmiyet’te sertlik, huşûnet ve bağnazlık yoktur. O, her yönüyle bir aff u safh (hoşgörü) dinidir. Kur’an-ı Kerim’e baktığımızda onun dai-ma af ve müsamahayı esas aldığını görürüz. Bu bir ayet-i kerimede şöyle dile getirilir: “O takva sahipleri ki, öfkelerini yutarlar ve insanların ku-surlarını affederler. Allah, iyilik edenleri sever.” (Al-i İmran, 2/134)

Müslümanlığı, onu yanlış temsil eden bir kı-sım zavallıların tavır ve davranışlarında değil,

м. фетхуллах Гюлен

Слово «Ислам» означает «покорность Богу, стремление к спасению и ми-ролюбие». К сожалению, Ислам - ре-лигию, в основе которой лежат эти идеи, кое-кто представляет сино-

нимом терроризма. Это великая историче-ская ошибка, которая является, прежде все-го, результатом непонимания сути Ислама и неспособности откликнуться душой на его призыв. Для Ислама человек ценен уже по-тому, что он человек. Об этом говорится в аяте: «Воистину Мы почтили сынов Адама» (Сура аль-Исра, 17/70). В Священном Кора-не прямо утверждается, что Ислам прирав-нивает убийство одного человека к убий-ству всего человечества, а спасение един-ственной человеческой жизни - к спасению жизни всех людей (Сура аль-Маида, 5/32).

Невозможно представить, чтобы в авраа-мических религиях Божественного открове-ния, будь то иудаизм, христианство или му-сульманство, допускался бы терроризм, тем более призывы к нему.

Для Аллаха жизнь имеет великую ценность. Все живое запрограммировано на продол-жение рода, и защита жизни, которую Созда-тель осуществляет через посланную им ре-лигию, для Него необычайно важна.

В Исламе нет места жестокости, хушунету (грубости) и фанатизму. Ислам – это религия прощения и сафха - толерантности во всех ее проявлениях. (Термин «сафх» означает толе-рантность в большей степени, чем слова «про-стить» и «помиловать». Прощение иногда но-сит оттенок упрека, устыжения, снисхожде-ния. А «сафх» означает терпимость без тени порицания. В Коране «прощение» и «сафх» упоминаются друг за другом, чтобы подчер-кнуть их разное значение: Бакара 2/109). Об-ращаясь к Священному Корану, мы видим, что в его основе - идеи прощения и смире-ния. В одном из аятов говорится: «Те бого-боязненны, кто сдерживают свой гнев и про-щают недостатки других. Аллах любит тво-рящих добро» (Ал-и Имран, 2/134).

Искать Ислам нужно в его истоках, исто-рии и на примере истинных последователей, а не в поступках и поведении тех несчастных, что искажают его смысл. Такие светочи люб-ви и терпимости, как достопочтенный Мев-

невозможно представить, чтобы в авраамических религиях божественного откровения, будь то иудаизм, христианство или

мусульманство, допускался бы терроризм, тем более призывы к нему. для аллаха жизнь имеет великую ценность. Все живое запрограммировано

на продолжение рода, и защита жизни, которую создатель осуществляет через посланную им религию, для него необычайно важна.

allah’ın gönderdiği semavi dinlerin, ister yahudilik, ister hıristiyanlık, isterse islâm olsun, terörü, bırakın emretmeyi, ona müsaade etmesi

bile düşünülemez. allah nazarında hayat çok değerlidir. bütün varlık; hayatı netice vermek üzere programlanmıştır ve yüce yaratıcı,

gönderdiği din ile, onu korumayı aslî değerlerden biri saymıştır.

Page 26: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

24 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

kendi kaynaklarında, tarihinde ve hakiki tem-silcilerinde aramak gerekir. Hazret-i Mevlana, Yunus Emre, Ahmed Yesevi gibi pek çok sevgi ve hoşgörü sultanı, hayatları boyu hep hoşgö-rü soluklayarak, birer sevgi ve hoşgörü âbide-si haline gelmişlerdir. Yunus’un tabiri ile döve-ne elsiz, sövene dilsiz ve incitene de gönülsüz oluvermişlerdir.

Aslında, İslâm dünyasında da, başka mil-letlerde de terörün temelinde fakirlik, ceha-let ve eğitimsizlik vardır. Öte yandan bugüne kadar Müslümanlığa maledilen terör olayları, bazen İslam’ı kendi derinliğiyle içine sindireme-miş ham ruhların öncülüğüyle, bazen genç his-siyatların aşırı tahrik edilmesiyle, bazen harici

ляна, Юнус Эмре, Ахмед Ясави, каждый вдох которых на протяжении всей жизни был ис-полнен кротости, стали настоящим симво-лом такой веры. По выражению Юнуса Эм-ре, они были «безрукими, когда их ударят, немыми, когда их бранят», и по отношению к оскорбляющим их они вели себя так, «буд-то бы у них не было сердца, которое могло бы разбиться».

На самом деле в основе террора – как в исламском мире, так и у других народов – лежат бедность, необразованность и неве-жество. С другой стороны, все приписыва-емые мусульманам террористические акты, были выполнены либо незрелыми душами,

Page 27: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 25

Din ve ŞiDDet dosya

güçlerin Müslüman isim ve görünümündeki ele-manlarıyla, bazen de insani duyguları ve korku hisleri baskı altına alınarak felç edilmiş katiller vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir.

Müslüman görünen bazı kimselerin, bomba yüklü araçlarla masum insanları katletmeleri-nin, mabedlere saldırmalarının; ne Kur’ân’la, ne Sünnet’le, ne de Müslümanlıkla telif edilmesi mümkün değildir. Ama maalesef günümüzde inanan gönülleri dilhun eden, mahcup duruma düşüren böyle bir tablo vardır. Elbette bu konu-da dış mihrakların sinsi ve organize yönlendir-meleri vardır fakat aynı zamanda sorun İslâm’ın yanlış anlaşılması ve yanlış yorumlanmasından da kaynaklanmakta; denilebilir ki bu terör olay-ları en çok İslam’ı vurmaktadır. Sonuç itibariyle, bu tür zulüm ve cinayetler, Müslümanlığın yü-züne kara çalmaktadır.

Mü’mince mücadele tarzıBir kısım batılıların; karikatürler, gazeteler

ve televizyonlar yoluyla İslâm aleyhine bulun-dukları durumlarda, hissî hareket ederek ay-nıyla mukabelede bulunmamalı ve İslam’la telif edilmesi mümkün olmayan davranışlar-dan uzak durarak, üslub namustur anlayışıyla, saldırıları, dinin temel esaslarına bağlılık içinde bertaraf etmeliyiz.

İlk Müslümanların, Mekke’de 13 sene bo-yunca bir insanın tahammül etmesi mümkün olmayan nice hâdiseye katlandığını biliyoruz. Hz. Peygamber, Kâbe’nin karşısında başını yere koyup secdeye kapandığında, inkâr ve cehalete kilitlenenler, O’nun başına deve işkembesi koy-muşlardır (Buhârrî, vudû’ 69). Bu zalimler, kaç defa onu taşa tutmuşlardır. (Buhârî, bed’ül’l-halk 7) Fakat O (s.a.v.) hiçbir zaman “Sizin ba-şınıza da taş yağsın!” dememiştir. Aksine ken-disine taş atan, dişini kıran, yanağını yaralayan, başını kanlar içinde bırakan insanlar karşısında bile ellerini kaldırmış ve “Allah’ım, kavmimi hi-dayet buyur. Çünkü onlar bilmiyorlar!” (Abdü-

не позволившими Исламу со всей его глуби-ной проникнуть в их сердца, либо чрезмер-но импульсивными молодыми людьми. Сре-ди них могли быть и те, кто называют себя мусульманами и выглядят как мусульмане, но являются наемниками внешних сил или безжалостными убийцами, чьи человеческие чувства и страх подавлены психотропными препаратами.

То, что некие люди, внешне похожие на мусульман, минируют транспорт, убивают ни в чем не повинных людей, нападают на хра-мы, никак нельзя соотнести ни с Кораном, ни с Сунной, ни с Исламом. Но эта ситуация, которая до боли ранит сердца верующих и

то, что некие люди, внешне похожие на мусульман, минируют транспорт, убивают ни в чем не повинных людей, нападают на храмы,

никак нельзя соотнести ни с Кораном, ни с сунной, ни с исламом.

MüslüMan görünen bazı kimselerin, bomba yüklü araçlarla masum insanları katletmelerinin, mabedlere saldırmalarının; ne kur’ân’la, ne

Sünnet’le, ne de müslümanlıkla telif edilmesi mümkün değildir.

Page 28: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

26 весна 2013 • 40 нОМеР

Религия и насилиеглавная тема

в исламе террор не может быть средством для достижения цели, и террористов нельзя называть борцами за свободу. даже если мусульманин станет террористом, это будет означать, что он уже перестал быть мусульманином.

terör, herhangi bir islâmî gayeyi gerçekleştirmede asla vasıta olamaz ve teröriste hürriyet savaşçısı denemez. müslümanların içinden terörist çıksa bile, böyle bir kişi müslümanlığa ait vasıflarını kaybetmiş demektir.

laziz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr, 1/13) demiş ve kendisine düşmanlık eden insanlara öfkeyle mukabelede bulunmamıştır.

Paranoya ihtiyacı ve aldatılan kitlelerMaalesef şurası da bir gerçek ki, bugün, İs-

lâm coğrafyasında cehalet ve fakr u zaruretten kaynaklanan zaaflar vardır. Bu zaafları kulla-nan, hastalıklı duyguları tetikleyerek kendi çı-karlarına göre dünyada kamuoyu oluşturmak isteyenler, belli senaryolar hazırlamış ve bazı insanları aldatmak, beyin yıkamak yoluyla bu senaryolarda figüran olarak kullanmışlardır. Evet, ihmal edilmiş, cehalete mahkûm bırakıl-mış nesilleri aldatıp kullanmışlardır.

Terörist asla hürriyet savaşçısı değildirTerör, herhangi bir İslâmî gayeyi gerçekleş-

tirmede asla vasıta olamaz ve teröriste hürriyet savaşçısı denemez. Müslümanların içinden te-rörist çıksa bile, böyle bir kişi Müslümanlığa ait vasıflarını kaybetmiş demektir. Terörist Müslü-man olamayacağı gibi, Müslüman da terörist olamaz. Kaldı ki İslâm, aslında savaşı da hoş görmemiş, bir insanlık realitesi ve beşer tarihi-nin en göze çarpan bir vakıası olmasına rağmen onu öncelikle savunma maksadına bağlamış-tır. Savaşın bile belli kuralları vardır. Efendimiz (s.a.v.) bir orduyu uğurlarken şöyle buyurmuş-tur: “Dinimiz; kadınlara, çocuklara ve mabedle-re sığınmış insanlara ilişilmesini yasaklamıştır.” Dolayısıyla günümüzde din adına işlenen bu ci-nayetlerle Kur’ân ve Sünnet’in ortaya koyduğu disiplinleri telif etmek mümkün değildir.

Başkalarına kendi sistemini dayatma di-nin ruhuna zıttır. Topla, tüfekle, şiddet, hiddet ve kaba kuvvetle insanların üzerine gitmenin, kendince savaş ilan ederek gidip bir alış veriş merkezini işgal etmenin, masum insanları rehin almanın Müslümanlıkla telif edilebilir bir yanı yoktur. Kötülüğe aynıyla mukabelede bulun-mayı zalimce bir kaide kabul ediyor ve insanca davranmayı her halükârda vahşice davranmaya tercih ediyoruz. Zaten inanan bir gönül, bu tür davranışlara tenezzül edecek kadar aşağılara düşmez/düşemez. Bu açıdan, küçülüp yakınla-şan günümüz dünyasında bize düşen, dini doğ-ru temsil etmek, herkese karşı saygılı olmak ve her anlayışı saygıyla karşılamaktır.

ставит их в положение виноватых, к сожале-нию, сегодня существует. Здесь несомненно присутствует скрытое влияние организован-ных внешних сил. Однако от террористиче-ских актов, совершаемых в силу непонима-ния и неправильной интерпретации Ислама, прежде всего страдает сам Ислам, ибо та-кая жестокость и убийства бросают тень на его репутацию.

Не отвечать гневом на гневКогда на Западе представляют мусуль-

ман чудовищами, оскорбляют Ислам кари-катурами, нападают в СМИ, не следует ру-ководствоваться чувствами и отвечать тем же или вести себя неподобающим мусульма-нину образом. Мы должны победить неспра-ведливые нападки, не отступая от основных принципов нашей религии и продолжая до-стойно следовать своим путем.

Нам известно, что первые мусульмане в течение тринадцати лет в Мекке смиренно переносили многое, что невозможно выне-сти обычному человеку. Когда Пророк рас-простерся в земном поклоне перед Каабой, упорствующие в неверии и невежестве бро-сали на Его голову верблюжьи внутренно-сти. Сколько раз эти жестокие люди кида-ли в него камни! Но Он (да благословит Его Аллах и приветствует) никогда не говорил: «Пусть дождь из камней падет на ваши го-ловы!». Наоборот, даже перед теми, кто бро-сал камни, сломал зуб, поранил щеку, раз-бил до крови голову, Он поднял руки в мо-литве и воскликнул: «О Аллах, направь мой народ на истинный путь! Ибо они не веда-ют…». Так он не стал отвечать гневом на гнев своих врагов.

Кто и зачем нас обманывает К сожалению, не все люди, живущие се-

годня на исламских территориях, способны здраво мыслить и знакомы со своими рели-гиозными корнями. А те, кто желают управ-лять общественным мнением в соответствии с собственным сценарием, используют их пси-хическую неуравновешенность в корыстных целях. Они видят наши слабости, порожден-ные невежеством и нуждой, и, обманув незре-лые души или одурманив наркотиками, ис-пользуют их как пешки в своей игре. Так они обманывают людей.

Page 29: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 27

Din ve ŞiDDet dosya

совершаемые сегодня от имени религии, не-допустимо связывать ни с Кораном, ни с пра-вилами, установленными Сунной.

Навязывание своей системы взглядов дру-гим противоречит духу религии. Нападение на людей с оружием в руках, принуждение и применение насилия, вторжение террори-стов в торговые центры и захват невинных людей в заложники – все это не согласуется с Исламом. Мы считаем, что отвечать злом на зло – жестокое правило, и в любой ситуации выступаем не за варварские, а за гуманные действия. Ведь сердце верующего никогда не смирится с жестокостью.

Поэтому в мире, который становится все более тесным, нам нужно показывать, что та-кое истинный Ислам, на собственном приме-ре, с уважением относиться к каждому че-ловеку и его взглядам.

Террорист не может быть борцом за свободуВ Исламе террор не может быть средством

для достижения цели, и террористов нель-зя называть борцами за свободу. Даже если мусульманин станет террористом, это будет означать, что он уже перестал быть мусуль-манином. Как террорист не может быть му-сульманином, так и мусульманин не может быть террористом. Более того, Ислам, являясь самой естественной для человеческой сущ-ности религией и выдающимся явлением в истории человечества, вовсе не приветствует войну и допускает ее прежде всего как обо-рону. Существуют определенные правила ве-дения такой войны. Пророк (да благословит его Аллах и приветствует!), провожая войско, сказал: «Наша религия запрещает воевать с женщинами, детьми и людьми, укрывающи-мися в храмах». Поэтому подобные убийства,

Page 30: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

28 весна 2013 • 40 нОМеР

актуальнО

Олимпийские игры в СочиЛегко ли быть великим государством?

Soçi Olimpiyatları Büyük devlet olmak kolay mı?

Page 31: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 29

Erdoğan ÖzdemirDR., RUSYA bİLİMLER AkADEMİSİ, SİYASAL bİLİMLER

Seksen sekiz ülkeden yaklaşık 6 bin sporcunun katıldığı 2014 Kış Olim-piyatları’na Rusya’nın Karadeniz kıyı şehri Soçi ev sahipliği yaptı. 7 Şu-bat’ta Fişt stadyumunda görkemli

bir açılışla başlayan olimpiyatlar, 23 Şubat’ta yine görkemli bir kapanışla sona erdi. Kırk bi-ne yakın seyircinin katıldığı açılış töreni, ışık ve lazer gösterileri ile başladı. Törene devlet başkanı Putin’in yanı sıra, Çin devlet başkanı Şi Cinping, Japonya Başbakanı Şinzo Abe, İtal-ya Başbakanı Enrico Letta, Norveç Başbakanı Erna Solberg ve Başbakan Erdoğan katılırken; Almanya Şansölyesinin, ABD, İngiltere, Hollan-da başkanlarının olumsuz cevap vererek katıl-mamaları dikkat çekti.

2014 Kış olimpiyatlarına ev sahipliği yapmak Rusya için önemliydi. Başkan Vladimir Putin, 27 Temmuz 2007 tarihinde bu ev sahipliğinin Rus-ya için önemini şöyle belirtmişti: ‘Artık emin ola-rak şunu söyleyebilirim ki eğer ülkemizin bü-tünlüğünü sağlayamasaydık, eğer Kafkasya’nın 6-7 sene önce Rusya’ya karşı almış olduğu kar-şıt pozisyonu kıramasaydık, eğer ekonomideki kötüye gidişi değiştiremeseydik, eğer sosyal problemlerimizi çözemeseydik olimpiyatlara ev sahipliği yapamazdık.”

Olimpiyatların kapanış töreninde Rusya tarihi ve kültüründen dün-yaca tanınmış figür-lerin canlandırıldığı bir geçit töreni dü-zenlendi. Sirk, bale gösterileri ve müzik ziyafetleriyle, orga-nizasyon için en üst düzeyde emek sar-

f e d e n

Эрдоган оздемирдоктор ПолитичЕСких наук, роССийСкая акадЕмия наук

Столицей XXII зимних Олимпийских игр, в которых приняли участие око-ло 6 тысяч спортсменов из 88 стран, стал российский город на берегу Черного моря – Сочи. Олимпиада

стартовала 7-го февраля с торжественной церемонии на стадионе «Фишт» и такой же блестящей церемонией завершилась 23-го февраля.

Церемония открытия, на которой присут-ствовали около 40 тысяч зрителей, началась световым лазерным шоу. На ней присутство-вали президент России В. В. Путин, предсе-датель КНР Си Цзиньпин, премьер-министр Японии Синдзо Абэ, премьер-министр Италии Энрико Летта, премьер-министр Норвегии Эр-на Солберг и премьер-министр Турции Ред-жеп Эрдоган. Для России было очень важно провести эти Олимпийские игры. Президент Путин 27-го июля 2007-го года заявил: «Я с уверенностью могу сказать, что если бы мы не обеспечили целостность нашей страны, не преодолели противостояние на Кавказе 6-7 лет назад, если бы не изменили эконо-мическое положение, не решили наши со-циальные проблемы, то не увидели бы ни-каких Олимпиад».

На церемонии закрытия Россия показала шоу, которое оживило известные всему миру фигуры российской истории и культуры: цирк и балет, музыка – Россия приложила массу усилий, чтобы все прошло на высшем уров-не. Однако мы понимаем: этим блистатель-ным шоу Россия хотела продемонстрировать, что она считает свою национальную культуру частью мировой, что ее культурное влияние на другие народы велико – и наоборот. Без преувеличения можно сказать, что и Олим-пиадой, и грандиозным шоу в Сочи Россия хотела заявить всему миру, что она крепко стоит на ногах, что она сильна и ей по плечу организовать праздник такого масшта-ба. То, что в подготовке к Олимпиаде были задействованы 7 тысяч человек, приехавших из 83 регионов страны, что на организацию было истрачено 50 мил-лиардов долларов, подтверждает сказан-ное. Здесь были потрачены не просто день-ги: во всех регионах России, во всех учебных

без преувеличения можно сказать, что

и олимпиадой, и грандиозным шоу в сочи россия хотела

заявить всему миру, что она крепко

стоит на ногах, что она сильна и ей по

плечу организовать праздник такого

масштаба.

rusya bu olimpiyatlarla

dünyaya bir nevi gövde gösterisi yapmış ve hala

güçlü olduğunu, dünya çapında büyük

organizasyonlar yapabileceğini

göstermek istemiştir.

Güncel

Page 32: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

30 весна 2013 • 40 нОМеР

заведениях – от средних школ до универси-тетов – прошла пиар-компания, связанная с Олимпиадой в Сочи. Эту задачу восприняли как общенациональную. И чемпионом Олим-пиады стала Россия, получившая 13 золотых, 11 серебряных, и 9 бронзовых наград. Вто-рое место досталось Норвегии, которая вы-играла 11 золотых, 5 серебряных и 10 брон-зовых медалей. Канада, добившаяся 10 зо-лотых, 10 серебряных и 5 бронзовых медалей, заняла третье место. Россия, став в целом обладателем 33 медалей, побила свой соб-ственный рекорд, установленный на Олим-пийских играх 1994-го года в норвежском Лиллехаммере.

Обсуждая организацию Олимпиады, умест-но упомянуть об отношениях между Турци-ей и Россией в спортивной индустрии. Ра-бота турецких строительных компаний в Со-чи получила хорошие отзывы. Президент Пу-тин поблагодарил премьер-министра Эрдо-гана за успешный вклад турецких строитель-

Rusya’nın, kendi kültürünün dünya kültürü ile özdeşleştiğini, diğer kültürlere etkisini ve on-larla iletişiminin ne kadar güçlü olduğunu gös-termek istediğini anlıyoruz. Hatta diyebiliriz ki Rusya bu olimpiyatlarla dünyaya bir nevi gövde gösterisi yapmış ve hala güçlü olduğunu, dünya çapında büyük organizasyonlar yapabileceğini göstermek istemiştir. Olimpiyat organizasyo-nunda Rusya’nın 83 bölgesinden 7 bin kişinin görev alması, organizasyona 50 milyar dolar harcama yapılması bu düşüncemizi teyid eder mahiyettedir. Bu süreçte şehir havaalanı yeni-lendi, yeni yollar ve yeni spor tesisleri yapıldı. Sadece para harcanmadı; Rusya’nın tüm bölge-lerinde, orta seviyeli okullardan üniversitelere kadar her düzeyde Soçi olimpiyatları tanıtım-ları yapıldı. Herkes ülkesi adına olimpiyatlara sahip çıkmalı atmosferi oluşturuldu. Buna ül-kenin milli davası olarak bakıldı ve sonuçta 13 altın, 11 gümüş ve 9 bronz madalya ile Rusya olimpiyat şampiyonu oldu. İkinci olan Norveç 11 altın, 5 gümüş ve 10 bronz madalyanın sahibi

актуальнО

Page 33: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 31

olurken, Kanada 10 altın, 10 gümüş ve 5 bronz madalya alarak üçüncü sıraya oturdu. 1994 yılında Norveç’in Lillehammer kentinde ger-çekleştirilen olimpiyatlarda Rusya 23 toplam madalya ile kırdığı rekoru bu yıl da 33 madalya alarak tekrar kırdı.

Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin, Olimpiyat eleştirilerine, Uluslararası Olimpiyat Komitesi ile birlikte çalışıldığını, eksikliklerin birlikte giderildiğini belirterek ve Olimpiyat Ko-mite Başkanları Jacques Rogge ve Thomas Ba-ch’a teşekkür ederek cevap verdi. Başkan Putin ayrıca, bütün dünya yeni ve işbirliğine açık bir Rusya gördü, dedi. Soçi Belediye Başkanı Ana-toliy Pahomov, olimpiyat bayrağını Uluslarara-sı Olimpiyat Komitesi Başkanı Tomas Bach’a verdi. Bach, bayrağı 2018 Kış Olimpiyatları’na ev sahipliği yapacak olan Güney Kore’nin Pye-ongchang şehrinin Belediye Başkanı Lee Seok-Rae’ye teslim etti.

2014 kış olimpiyatları devam edecek ve 7-16 Mart tarihlerinde Paralimpik Oyunları gerçek-leştirilecek. Rusya, Karadeniz kıyı şehri Soçi’de olimpiyatları gurur ve coşkuyla taşıyor.

Ne dersiniz, büyük devlet olmak kolay mı?

ных компаний в подготовку Олимпиады и по-желал успеха турецким спортсменам на этих Играх. Хотя Турция и не стала призером на Зимней Олимпиаде в Сочи, она имеет опыт в организации международных зимних игр. В 2011-ом году в городе Эрзерум Турция про-вела 25-ую Зимнюю Универсиаду. На Олимпи-аде в Сочи были спортсмены из нашей стра-ны, представлявшие лыжные виды спорта и фигурное катание. В лыжной гонке Турцию представили Келиме Четинкая, Сабахаттин Оглаго, в горных лыжах – Тугба Коджага, Эмрэ Шимшек, в фигурном катании – Алиса Ага-фонова и Альпер Учар.

Президент Российской Федерации Вла-димир Путин в ответ на критические ком-ментарии по поводу Олимпиады заявил, что в результате совместной работы с Междуна-родным Олимпийским Комитетом недостатки были устранены, и выразил свою благодар-ность новым председателям Международ-ного Олимпийского Комитета Жаку Рогге и Томасу Баху. Путин подчеркнул, что весь мир увидел новую, готовую к сотрудничеству Рос-сию. Мэр города Сочи Анатолий Пахомов пе-редал олимпийский флаг председателю МОК Томасу Баху. А тот в свою очередь вручил его передал флаг Ли Сок Рэ - мэру города Пхен-чхан в Южной Корее, который станет столи-цей зимних Олимпийских игр в 2018-ом го-ду. С 7-го по 16-е марта в Сочи пройдут Па-ралимпийские Игры.

Ну и как, читатель? Легко ли быть вели-ким государством?

Güncel

Page 34: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

32 весна 2013 • 40 нОМеР

актуальнО

Великая любовь султана

aşkıSultanların

Page 35: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 33

Güncel

Page 36: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

34 весна 2013 • 40 нОМеР

Тайная любовная переписка Роксоланы и Сулеймана ВеликолепногоHürrem ve Muhteşem Süleyman’ın

gizli kalmış aşk mektuplarıЛюбовные стихи Сулеймана к ХюрремТы та, с кем я, моя любимая, светлая луна,Мой близкий друг, родная, царица всех красавиц, го-спожа моя …Ты - рай мой, смысл моей жизни, Райский напиток,Весна, радость моя, смысл моих дней, моя любовь, твой образ вышит в моем сердце,Моя смеющаяся роза,Источник радости, вкус моего напитка, средоточие веселья моего, мой лучезарный свет, мой светоч.Златовласая, гранат мой, апельсин, ты свет моих но-чей и свет моих покоев…Ты - мой Стамбул, мой караван, любимая моя, ты до-стойна всей Анатолии и греческих земель.Ты Бадахшан – источник драгоценного рубина, моя кып-чаг¹, ты мой Багдад, мой Хорасан.Прекрасные волосы, тонкие брови, горящие глаза твои свели меня с ума! Если я умру, то по твоей вине, ведь ты проникла в мою кровь,Спаси меня, о беспощадная красавица, любовь моя. Я славлю тебя у твоих дверей,Будто бы мой извечный долг - восхвалять тебя.Мое сердце переполняет печаль, а глаза – слезы.Я – Мухибби³, любящий, что-то случилось со мной, я словно пьян.Я стал сам не свой.

¹ Кыпчаг – народность, обитавшая в Xl-XV веках в степях от Каспийско-го до Черного морей, в настоящее время проживает в Египте и Сирии.

² Муххиби-литературный псевдоним султана Сулеймана.

Süleyman’dan Hürrem’e Aşk ŞiiriBirlikte olduğum, sevgilim, parıldayan ayım, Can dostum, en yakınım, güzellerin şahı sultanım… Hayatımın, yaşamımın sebebi cennetim, Kevser şarabım, Baharım, sevincim, günlerimin anlamı, gönlüme nakşolmuş resim gibi sevgilim, Benim gülen gülüm, Sevinç kaynağım, içeceğimdeki lezzet, eğlenceli meclisim, nurlu parlak ışığım, meş’alem. Turuncum, narım, narencim, benim gecelerimin, visal odamın aydınlığı…İstanbul’um, Karaman’ım, Bütün Anadolu ve Rum ülkesin-deki diyara bedel sevgilim. Değerli lal madeninin çıktığı yer olan Bedahşan’ım ve Kıpçağım, Bağdad’ım, Horasan’ım. Güzel saçlım, yay kaşlım, gözleri ışıl ışıl fitneler koparan sevgilim, hastayım! Eğer ölürsem benim vebalim senin boy-nunadır çünkü bana eza ederek kanıma sen girdin, Bana imdad et, ey insafı olmayan güzel sevgilim. Kapında, devamlı olarak seni medhederim, seni överim, Sanki daima seni övmek için görevlendirilmiş gibiyim. Yüreğim gam ile, gözlerim yaşlarla dolu. Ben Muhibbi’yim, sevgi adamıyım, bana bir şeyler oldu, sarhoş gibiyim. Bir hoş hale geldim.

Page 37: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 35

Hürrem Sultan’dan Kanuni Sultan Süleyman’a mektup (1526)Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi No. E.5426

Gözyaşlarımı döktüğüm elbisemi gönderdimSultanım Padişahım,

Dualarım o güzel yüzünüz ve bir bakışıyla bütün dertlerimi yok eden güzel gözleriniz içindir. Her an hasretinizle inleyen ve ancak size kavuştuğunda huzur bulacak olan bu kulunuzun duaları inşallah kabul buyurulur.

Hasret acısıyla kıvranan ve çektiği ıztıraplar yüzünden peri-şan olan bu çaresiz kulunuzdan, bu değersiz sızlanmaları kabul ediniz. Ben sadece sizin yanınızda huzur bulabiliyorum. Sizin yanınızda olmaktan duyduğum mutluluğu anlatmaya kalem-ler yetmez.

Sizinle birlikte olduğumuz anların hatırası, sizin yanınızda geçirdiğim günlerin anısı bu miskinin gönlünde hep yaşa-

maktadır. Hiç olmazsa sizinle yaşadıklarımız, sizinle ortak anılarımız sayesinde biraz olsun teselli bulabilmekteyim. Esen rüzgarlar çektiğim acıları size ulaştırsa anlarsı-nız ki, kulunuzun durumu feryat ve figan eden bülbül gibidir.

Sizden ayrı kaldığımda dermanım, takatim kalmı-yor. Kimse acılarımı dindiremiyor. Gamla dolu gönlümü görseniz, ayrılık acısıyla inleyen bir ney gibi, hasta ve perişan olduğumu hemen anlarsınız.

Ömrüm, azizim, sultanım! Allah’tan tek dileğim ve yü-reğimin biricik arzusu, size tekrar kavuşabilmek ve ışık

saçan yüzünüze bir defa daha bakabilmektir. Artık bir daha ayrılık olmasın!

Rabbimden elbette dilerim ki; benim sultanım, candan ve gönülden sevdiğim şahım, dünyada ve ahirette hep mutlu olsun. Düşmanlarına karşı da-

ima zaferler kazansın. İyi biliyorum ki, benim sul-tanım bu kulunu, kaderin bir cilvesi ile gördü ve sevdi, bu kuluna mutluluk ve huzur ihsan etti. Bu cariyesinin gözyaşlarını dindirip sevindirdi. Sultanım sayesinde doğru yolu bulup iman ettim.

Bu yüzden mutlu olacağım gün sadece size kavuşacağım gündür. Size gözyaşları-mı damlattığım bir

elbise gönder-dim. Hatırım

için giyesiniz.

Sultanım saray halkının ve oğulla-

rınızın çok selamları vardır. Herkes ayağı-

nıza yüz sürmeyi mu-rad eder. Bundan başka

her iki cihanda mutlulu-ğunuzu dilerim sultanım!

Fakir ve hakir cariyeniz Hürrem

Письмо Хюррем Султан к Султану Сулейману (1526)Из архива Музея дворца Топкапы № E.5426

Послаю Вам платье, на которое упали мои слезыМой Султан, мой Падишах,

Свои молитвы я посвящаю Вашему прекрасному лику и очам, один взгляд которых избавляет меня от всех не-взгод. Я надеюсь, что Аллах примет молитвы Вашей ра-быни, которая каждое мгновение стонет от тоски и смо-жет обрести покой лишь рядом с Вами.

Примите никчемное роптание Вашей беспомощной и несчастной в своих страданиях рабы, которая не находит себе места от боли, причиняемой тоской. Я смогу обре-сти покой лишь рядом с Вами. Невозможно описать сча-стье, которое я ощущаю, когда мы вместе.

Воспоминания о тех днях и мгновениях, которые я провела рядом с Вами, всегда будут жить в моем бедном сердце. По крайней мере я нахожу некото-рое утешение в нашем прошлом и в воспоминаниях. Если веющие ветры донесут Вам мою боль, Вы поймете, что состояние Вашей ра-бы подобно соловью, грустно и пе-чально поющему свою песнь.

Когда я не с Вами, у меня иссякают силы, и я не мо-гу найти утешения. Ни-кто не в силах утолить мою боль. Если бы Вы уви-дели мое полное печали серд-це, которое стонет от боли расставания, Вы бы сразу поня-ли как я больна и несчастна.

Жизнь моя, мой дорогой, мой султан! Единственное чего я прошу у Аллаха – снова воссоединиться с Вами и еще раз взглянуть на Ваш лучезарный лик, лишь только этого жаждет мое сердце. Пусть больше не будет расставаний!

Конечно же, я молю Господа, чтобы мой султан, мой шах, которого я люблю душой и сердцем, был счастлив и в этом, и в том мире. Пусть он всегда одерживает победу над своими врагами. Мне хорошо известно, что судьбой было предопределено, чтобы мой султан увидел и полюбил свою рабу, даровал ей счастье и покой. Чтобы утер слезы своей пленницы и подарил ей радость. Благодаря моему султану я нашла истинный путь и обрела веру.

Поэтому я стану счастливой только в тот день, ког-да воссоединюсь с Вами. Я послала Вам платье, на кото-рое упали мои слезы. Носите его ради меня.

Мой султан, придворные и Ваши сыновья шлют Вам свое приветствие. Все надеются припасть к вашим но-гам. И еще я желаю Вам счастья в обоих мирах, мой султан!

Ваша бедная и презренная пленница Хюррем.

Page 38: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

36 весна 2013 • 40 нОМеР

Вопросы задает: Эрдоган Йылдыз

Мухтарбай Отелбаев – казахский уче-ный, известный во всем мире. Доктор физико-математических наук, профес-сор Мухтарбай Отелбаев родился в1942 году в Джамбульской области. Под его

руководством выросли 70 докторов и кандидатов наук, не говоря о магистрах. Являясь директором Математического института Евразийского На-ционального Университета им. Л. Н. Гумилева, Мух-тарбай Отелбаев вошел в историю как ученый, ре-шивший шестую из семи самых сложных задач, из-вестную как «уравнения Навье-Стокса». Знамени-тый Математический институт Клэя обещает премию размером в 1 миллион долларов за реше-ние каждой из этих семи задач. Решение системы уравнений Навье-Стокса в общем случае дает воз-можность рассчитывать движение жидкостей и газов, что позволяет предсказывать такие сти-хийных бедствия как цунами, тайфуны и торнадо.

röpörtaj: Erdoğan yıldız

Muhtarbay Ötelbayev, Kazakis-tan’ın yetiştirdiği dünyaca ta-nınmış bir bilim adamı. Kazakis-tan’ın Jambul Eyaleti’nde 1942 yılında dünyaya gelen Prof. Dr.

Muhtarbay Ötelbayev yıllar içinde 70 dokto-ra ve sayısını hatırlamadığı kadar çok master öğrencisi yetiştirdi. Aynı zamanda halihazırda Astana’da bulunan L.N Gumilyov - Avrasya Üni-versitesi Matematik Enstitüsü Başkanı Ötelba-yev, ‘Navier - Stokes denklemleri’ olarak bilinen ve dünyanın çözüm bekleyen en zor 7 sorusun-dan 6.sını çözerek tarihe geçti. Clay, Matematik Enstitüsü tarafından belirlenen bu 7 denklemin çözümü için soru başına bir milyon dolar ödül vaad ediliyor. Bu Matematik problemlerinin çö-zümü ile; gaz hareketleri öngörülebiliyor ve bu yolla tornado, tayfun ve tusunami gibi doğal afetlerin nasıl meydana geldiği hesaplanıyor.

Секреты математики раскрываютсяMatematiğin sırları bir bir çözülüyor

лицОМ к лицу

мУХтарбай отелбаеВmUhTarbay ÖTelbayev

Page 39: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 37

математиКа – это область, которая

важна не только для моей собственной

жизни, но и для всего человечества.

чтобы подняться на новую ступень

понимания, необходимо

развивать абстрактное мышление.

MateMatiK, sadece benim özel hayatım

için değil, tüm insanlık için önemli

bir bilim dalıdır. daha bilinçli olması

için insanoğlunun soyut düşüncede

gelişmesi önemlidir.

Size ait bir çalışma metodu var mı-dır? Verimli çalışmalar yapabilmek için hangi ortamları ve zamanı tercih edersiniz?Yaptığım çalışmalar belli bir ortama veya

duruma bağlı değil, İster ev ortamında, ister dışarıda, hiçbir an ilme olan aşkımı yitirmedim. Her zaman çalışma sürecindeyim. Kafama takı-lan düşüncelerin peşinde gezinirim. Farklı işler-le meşgul olduğum zamanlarda bile beyin san-cısı çekerim dersem mübalağa etmiş olmam. Dolayısıyla çalışmalarımı sürdürmek için şuyum olsun, buyum olsun, diye şart koşmam. Kayıt edilmesi gerek şeyler varsa veya bir yazı üzerin-de çalışma yapılması gerekiyorsa, tereddütsüz üzerine yoğunlaşarak vakit sarf ederim.

Genel anlamda matematik dalının sizin için önemi nedir?Matematik, sadece benim özel hayatım için

değil, tüm insanlık için önemli bir bilim dalıdır. Daha bilinçli olması için İnsanoğlunun soyut düşüncede gelişmesi önemlidir. İki çarpı ikinin dörde eşit olduğunu soyut düşünce açısından değerlendirmeye tabi tutsanız, beyninizin geliş-mekte olduğunu göstermiş olursunuz.

Sizi bu alanda çalışmaya sevk eden şey nedir?Bu alan kendi tercihim. Bu alanda başarılı

olabileceğime inandım. İşte şahit olduğunuz gibi çalışmalarımın neticesini görmekteyim.

Matematikte başarılı olmak sizce nedir?Matematik alanında başarılı olmanın herke-

se nasip olmadığı belli. Fakat enteresan yanı şudur, gelişmek veya geliştirmek isteyenler için diğer sayısal bilim dallarına göre pek masraflı değildir. Mesela, bir kimya için, fizik için labora-tuvarlar kurulmalı; çeşitli altyapılar oluşturul-malıdır fakat matematik için böyle bir masrafa gerek yoktur, dolayısıyla fakir ülkeler de bu dal-da kendilerini rahatlıkla ispat edebilirler.

2002 yılında “Altın Adam” Devlet Ni-şanı verildi size... Evet, “Altın Adam” Devlet Nişanı’na 2002

yılında sahip oldum. 2004 yılında İran, Türki-ye, Pakistan gibi ülkelerin katıldığı zirvede yi-ne ödül aldım. Sonra 2007 yılında Devlet Ödülü takdim edildi. Ödüller çok. Çanta dolusu ma-dalya var.

Есть ли у вас собственный метод ра-боты? Какие условия вам нужны для продуктивной деятельности?Мои исследования не требуют какой-ли-

бо особой обстановки. И дома, и вне его я не теряю любви к науке и всегда нахожусь в рабочем процессе. Меня постоянно зани-мают определенные идеи, а когда приходит-ся отвлекаться на другие дела, то буквально возникает сильная головная боль. Если нуж-но оформить какие-то наброски или порабо-тать над статьей, я без колебаний погружа-юсь в эти занятия.

Что важно для вас в математике?Математика – это область, которая важ-

на не только для моей собственной жизни, но и для всего человечества. Чтобы поднять-ся на новую ступень понимания, необходимо развивать абстрактное мышление. Утверж-дая, что дважды два равно четырем, вы уже делаете это.

Что подтолкнуло вас к работе в науке?Мои собственные склонности. Я поверил,

что буду успешен в ней. И вижу результат своего труда. Очевидно, что не всем дано достичь успеха в математике. Но есть один интересный аспект: математика, по сравне-нию с другими точными науками, не требу-ет больших финансовых затрат. Если физика и химия нуждаются в лабораториях и опре-деленной технической базе, то математика обходится без этого. Поэтому даже бедные страны имеют возможность заявить о себе в этой области.

В 2002-ом году вы были награждены Знаком Почета «Золотой Человек»…Да, в 2002-ом году я получил государ-

ственный Знак Почета «Золотой Человек», в 2004-ом году – международную премию, за которую боролись коллеги из Ирана, Тур-ции, Пакистана. В 2007-ом году мне вручи-ли государственную премию. Наград много – целый мешок медалей.

Оцените, пожалуйста, сегодняшнее положение математической науки в мире.В таких странах как Россия, США, в евро-

пейских странах, несмотря на высокий уро-вень развития технологий, уровень матема-

Yüz Yüze

Page 40: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

38 весна 2013 • 40 нОМеР

Bugün dünya çapında matematiğin se-viyesini değerlendirir misiniz?Avrupa, Rusya, Amerika gibi ülkelerde her

ne kadar teknoloji gelişiyor olsa da, mate-matiğin seviyesi ciddi manada düşüyor. Fakat Azerbaycan, Türkiye gibi ülkelerde tam tersine yükseliyor.

Bu düşüşün sebeplerini açabilir misiniz?Çünkü batılı ülkeler zengileşti. Genelde zen-

ginleşen ülkelerin halkı daha tembel olur diye düşünüyorum. Mesela, Amerika’ya bakalım. Pakistanlı, Çinli, Vietnamlı vs. matematikçiler var. Avrupa da hemen hemen aynı. Bizim coğ-rafyaya bir göz atın. Biz kendi gücümüzle ya-pıyoruz ne yapıyorsak. Batı’da ödenen büyük paralar bize ödenmiyor, fakat ona rağmen se-viyemiz yüksek. Sadece Kazakistan’ı ele alın. Matematiğin seviyesinin ne kadar yüksek ol-duğu görülecektir.

Dünyaca tanılan başka Kazak mate-matikçileri var mı?Benim bildiğim 10’dan fazla matematikçi var.

Prof. Dr. Askar Cumadilov’u dünya matematik-çileri çok iyi bilir. Genç bir matematikçi ve ‘The Moore Ödülü’nün sahibi. Dr. Ualbay Ömırbayev’i herkes tanır. Yine Prof. Dr. Tınısbek Kalmenov, Dr. Yerlan Nursultanov gibi matematikçilerimiz dünyaca ünlüdürler. Tabi ki Batı’nın Türki mil-letlere, Kazakistan’a bakışı farklıdır. Dolayısıyla yenilikler keşfettiğimiz zaman onlar hem şaş-kına dönüyorlar hem de imreniyorlar.

Sizi etkileyen matematikçiler oldu mu?Beni en çok etkileyen Moskova’daki öğret-

menlerim oldu. Mesela, Boris Levitan, Petro Lizorkin, Victor Sadovnichiy, Azeri Mirabbas Gasımov, Özbek Şavkat Alimov, Taşmuhamed Sarımsakov, bizim (Kazak) Asan Taymanov gi-bi dünyaca meşhur matematikçilerden etkilen-dim. Yine şu anda birlikte çalıştığımız Rıskul Oy-narov ile Askar Cumadildayev etkileyici bilim adamlarıdırlar.

Kainatın yaratılışında matematiğin ye-ri nedir?Basitçe cevap verecek olursak, tüm ilim dal-

ları anlaşılamayanı açıklamak için vardırlar. Ta-bii ki ilmi anlamak için dili bilmek gerekir. Ben-ce tüm ilimlerin başında ancak “dil” vardır ve herşey kendi dilinde konuşur. İşte dilden sonra gelen en önemli bilim dalı, matematiktir. Çün-

тики заметно падает. А в Азербайджане, Тур-ции – наоборот, растет. Дело в том, что за-падные страны стали слишком богатыми, на-селение их становится все ленивей. Напри-мер, в Америке сегодня активно работают математики из Пакистана, Китая, Вьетнама. Похожая ситуация и в Европе. Взгляните на наш регион – мы справляемся своими сила-ми. Хотя нам и не платят таких больших де-нег, как на Западе, мы все равно «держим планку». В Казахстане, например, высокий уровень развития математической науки.

Кто-то еще из казахских математиков получил мировое признание?Я знаю более десяти таких ученых. В ми-

ре математики хорошо известен профессор Аскар Джумадилов. Этот молодой матема-тик – лауреат премии Мура. Все знакомы с

результатами работ Уалбая Умир-баева, Тынысбека Кальме-

нова, Ерлана Нурсулта-нова – эти казахские

ученые также извест-ны во всем мире. Ко-нечно, Запад осо-

бым образом вос-принимает и Ка-

захстан, и дру-гие тюркские страны. Поэ-тому, когда у нас открыва-

ют что-то н о в о е , там и у д и в -

ляются, и завидуют.

Какие ве-дущие мате-

матики повлия-ли на вас как на

ученого?Сильнее всего повлия-

ли мои московские препо-даватели: Борис Леви-

тан, Петр Лизоркин, Виктор Садовничий.

А также азербайджа-нец Мираббас Гаси-

мов, узбеки Шав-

лицОМ к лицу

Page 41: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 39

я думаю, что в любой науке

главенствует ее язык, и все науки говорят на своих

языках. а над всеми ними возвышается

математика. Ведь если не уметь

считать, не уметь моделировать, то

понять жизнь будет невозможно.

dilden sonra gelen en önemli bilim

dalı, matematiktir. çünkü hesaplamayı

bilmezsek, yorum yapmayı bilmezsek,

hayat yaşanmaz hale gelir.

kü hesaplamayı bilmezsek, yorum yapmayı bil-mezsek, hayat yaşanmaz hale gelir. Dolayısıy-la kainatın yaratılışında matematiğin yeri çok önemlidir.

Orta Çağ’da yaşamış Müslüman ma-tematikçilerle ilgili görüşünüz nedir? Genelde Orta Çağ’ın dünyaca ünlü mate-

matikçileri Müslümandı. El-Farabi, El-Harezmi, Nasıruddin Tusi gibi sayısı çok olan matematik-çilerin çoğunluğunun Türk Dünyası’ndan neşet ettiklerini herkes bilir. Çünkü Türk Dünyası’ndan çıkan alimler, ilmin peşinde değişik topraklara hicret ederek ilim sahibi olmuşlar. Bağdat’da, Semerkand’da eğitim almışlar. Hakikaten o za-manlar, dünyanın yapısına etki eden, toplumla-ra yön veren alimlerdi.

Yeni nesil matematikçiler yetişiyor mu?Bazen ilkokulları ziyaret ederim. Bir sı-

nıf içinden matematiği seven ve anlayan 4-5 öğrenciye rastlamışımdır. Fakat lise öğren-cilerine gelince pek ilgileri yoktur. Çünkü öğ-retmenler verimli ders verme metodolojisine sahip değiller.

“Millenyum Denklemleri” olarak bili-nen dünyanın en zor 7 denkleminden altıncısını çözdünüz. Ödülü kazanırsa-nız, ne yapacaksınız? İnşaallah, ödülü alırım diye düşünüyorum.

Hayalimde bir müze çalışması var. Eğer Ule-malar Müzesi açılırsa, ona vakfetmeyi düşü-nüyorum. Mesela, Hoca Ahmet Yesevi Hazret-lerinin bulunduğu Türkistan kentinde yapılırsa, vermeye hazırım. Çünkü bu proje gerçekleşirse, özellikle bizim dünyamızdan birçok ulemanın neşet etmesine vesile olur, diye düşünüyorum.

кат Алимов, Ташмухамед Саримсаков, ка-захский ученый Асан Тайманов. И колле-ги, с которыми я работаю: Рыскул Ойнаров и Аскар Джумадилдаев.

Какое отношение имеет математика к описанию Вселенной?Все науки существуют для того, чтобы объ-

яснять непонятное. Очевидно: для того, что-бы изучать науку, необходимо овладеть ее языком. Я думаю, что в любой науке главен-ствует ее язык, и все науки говорят на своих языках. А над всеми ними возвышается мате-матика. Ведь если не уметь считать, не уметь моделировать, то понять жизнь будет невоз-можно. Поэтому роль математики в описании Вселенной чрезвычайно велика.

Что вы можете сказать о средневе-ковых мусульманских математиках?В средние века математиками с мировыми

именами в основном были мусульмане. Всем известно, что такие математики, как Аль-Фа-раби, Аль-Харезми, Насыруддин Туси были представителями тюркского мира. Выходцы из него становились учеными, странствуя в поисках знаний в разных землях. Они полу-чали прекрасное образование в Багдаде и Самарканде. Действительно, в то время они многое сделали для мира и человечества.

Растет ли новое поколение матема-тиков?Иногда я посещаю начальные школы. В

одном классе я как-то встретил несколько учеников – человек пять, которые любят и понимают математику. Что касается старше-классников, то у них особого интереса нет. Это происходит потому, что учителя не вла-деют результативными методиками обучения.

Вы нашли решение шестой из семи самых сложных задач, известных как «проблемы тысячелетия». Что буде-те делать, получив премию? Даст Бог, получу. Я мечтаю о создании

музея. Если Музей Улем откроется, передам деньги ему. Например, если он будет открыт в городе Туркестане, где находится мавзо-лей Ходжи Ахмеда Яссави, то я готов вру-чить ему эти деньги. Потому что я убежден: если этот проект осуществится, наша роди-на даст миру множество ученых.

Yüz Yüze

Page 42: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

40 весна 2013 • 40 нОМеР

Ванг БозавЕдующий кафЕдрой филоСофии ПЕкинСкого унивЕрСитЕта

Человечество было свидетелем жиз-ни великих людей как на Восто-ке, так и на Западе. Они оказали значительное влияние на форми-рование и изменение нашего ми-

ра. В этой статье мы расскажем о таких лю-дях, а в качестве примера приведем китай-ских философов. Мы попытаемся объяснить, как они видели наш мир, человеческую душу и жизнь, а также понять, чем мы им обязаны.

Wang BoPEkİn ÜnİVERSİTESİ FELSEFE böLÜM bAşkAnI

İnsanlık hem Doğu’da hem Batı’da büyük ruh-lara şahit olmuştur. Dünyamızı büyük ölçü-de o ruhlar oluşturmuş ve değiştirmişlerdir. Burada o büyük ruhlardan bahsedeceğim ama alanım gereği örneklerim Çinli filozof-

lar olacak. Onların bu dünyayı, sahip olduğumuz canımızı ve hayatımızı nasıl yorumladıklarını, geçmişte bizlere neler verdiklerini anlatmaya çalışacağım.

Araştırmamız Çin kültürü ile alakalı, fakat bu

Сезоны души в древней китайской философииAntik Çin felsefesinde

ruhun dört iklimi

филОсОфия

Page 43: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 41

Наше исследование касается китайской культуры, но это не значит, что оно не за-трагивает другие культуры. На самом деле то, что мы называем жизнью и существова-нием – одно и то же: и то, и другое не при-надлежит какому-либо одному народу или государству.

Тема моего исследования – Душа. Опре-деление души, которое дает философия, вер-но лишь отчасти. Я не утверждаю, что мое определение подойдет всем, но если гово-рить простым и понятным языком, то филосо-фия – это наука о душе. А сезоны – это весна, лето, осень и зима (что знают все, прожива-ющие в умеренном климате). Четыре време-ни года задают ритм мира и ритм жизни. Ка-ждая пора привлекательна по-своему и име-ет свое предназначение. На примере сезо-нов я попытаюсь объяснить такие разные и не похожие друг на друга элементы древней китайской философии, как конфуцианство, моизм, даосизм и легизм.

Весна души: КонфуцианствоЕсли вы живете там, где есть полно-

ценные четыре сезона, то вам известно: весна приносит тепло и дает жизнь. Ис-следуя все аспекты и тенденции конфу-цианства (от произведений до жизни его представителей), мы убедимся, что оно символизирует весну. Самым главным в конфуцианстве является символ «рен» (их-сан – искреннее служение, помощь, чело-вечность), который мож-но объяснить через другой иерог-лиф – «аи»,

FelSeFe

Page 44: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

42 весна 2013 • 40 нОМеР

onun başka kültürler tarafından paylaşılmadığı manasına gelmez. Aslında can ve hayat dediği-miz aynı şeydir; onlar sınır tanımazlar, ırk veya devlet sınırlarını aşmışlardır.

Benim alanım Ruh… Felsefenin yaptığı ta-nım, onun sadece bir kısmını oluşturmaktadır. Herkesi tatmin edebilecek bir tarif verebilece-ğimi iddia etmiyorum, fakat basit ve direk ola-rak söylemek gerekirse, felsefe, ruh hakkında-ki bilim dalıdır. Dört mevsim ise ilkbahar, yaz, sonbahar, kıştır. Ilıman iklimde yaşayan bütün insanların bildiği ve tecrübe ettiği gerçektir bu. Bunlar dünyanın ve hayatın ritmidir. Her iklim kendi özellikleri ile insanların dikkatini celbeder ve farklı manalar yüklenir. Ben burada iklimleri bir araç olarak kullanacak, Antik Çin felsefesin-de değişik ve birbirinden farklı olan Konfüçya-nizm, Mohizm, Taoizm ve Legalizmi anlatmaya çalışacağım.

Ruhun baharı: KonfüçyanizmDört iklimin tamamen hissedildiği bir yerde

yaşıyorsak baharın bize hissettirdikleri; ılıklık ve hayat emareleridir. Tüm yönleri veya eğilimleri ile incelediğimizde, gerek eserleri gerekse de temsilcilerinin hayatları ile Konfüçyanizmin ba-hara ait olduğunu görürüz. Ana noktasını ‘ren’ (yardım, insancıllık) oluşturur. Eğer başka bir karakter ile ‘ren’ı açıklamaya kalksaydık bu sevgi, aşk manasına gelen ‘ai’ olurdu. Konfüç-yüs, öğrencilerinin sorularını cevaplarken, ‘ih-san sahibi insanı sever’ diye meşhur bir cevap vermiştir. Bu anlamlandırmadan yola çıkarak Konfüçyüsçü felsefenin bir ‘sevgi felsefesi’ ol-duğunu söyleyebiliriz.

Peki, sevgi nedir? Konfüçyanizmin sev-giye bakışını 3 açıdan inceleyebiliriz. Önce-likle bu akıma göre sevginin nasıl bir temeli olduğunu anlamalıyız. Sevgi beden ve ru-hun kökü olarak görülmektedir. Guo Dian-chu; sevginin, bedende doğduğunu söyler. Bu şarttan yola çıkarak sevginin insana ih-san edilmiş bir şey olduğunu söyleyebiliriz. Hatta diyebiliriz ki, insan sevgiden dolayı insandır. Böyle bir anlayışa göre sevgi in-sanın özüdür. İşte bundan dolayı Mencius, ‘başkalarına karşı bir iyi duygu beslemeyen insan değildir,’ demiştir.

İkinci olarak sevgi, insandan dış çevreye doğrudur, yani insanın diğer insanlara veya dünyaya karşı gösterdiği tavırdır. Başka şekil-de ifade edecek olursak, sevgi insanın kendisi-

филОсОфия

Page 45: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 43

означающий любовь. Отвечая на вопросы уче-ников, Конфуций произнес знаменитую фразу: «Искренний человек любит других людей». Ос-новываясь на этом, можно сказать, что фило-софия конфуцианства – это философия любви.

Но что такое любовь? С точки зрения кон-фуцианства можно рассмотреть три подхода к любви. Во-первых, следует понять, что явля-ется основой любви. Согласно этому учению любовь рассматривается как корень души и тела. По словам Гуо Дяньчу, любовь рожда-ется из плоти, то есть можно утверждать, что любовь - дар людям. Даже можно сказать, что человек является человеком благода-ря любви. В соответствии с таким понима-нием любовь – это человеческая сущность. Вот поэтому Мэн-цзы говорил: «Тот, кто не питает хороших чувств к другим, не человек».

Во-вторых, любовь направлена от чело-века вовне, то есть она проявляет отноше-ние человека к другим людям и к миру в це-лом. Другими словами, любовь не направле-на на того, кто ее испытывает, человек не может питать любовь к самому себе. Это по-яснение к выражению «Искренний человек любит людей».

Согласно конфуцианству, человек – су-щество социальное, неспособное существо-вать отдельно от общества. Таким образом, люди должны уметь ладить с другими людь-

ne doğru değildir, insan kendi kendine bir sevgi içinde bulunamaz. Bu ‘ihsan sahibi insanı sever’ sözünün anlatmak istediğidir.

Konfüçyanist akım insanı bir sosyal varlık olarak kabul eder, toplumdan ayrı yanlız bir ya-şam şeklini kabul etmez. Bundan dolayı insan, diğer insanlar ile olan ilişkilerine çözüm getir-mek zorundadır. Sadece ‘ben’ değil, her ne ka-dar başka isimleri, kimlikleri olsa bile diğerleri de insandır. İşte böyle bir anlayış ihsandır, sev-gidir. Ve ancak buna göre hareket edildiğinde ‘insan sevilir’.

Üçüncü olarak sevgide, insanın kendisi, di-ğer insanlar ve dünya bir bütün haline gelir. ‘Ren’ karakterinde (bu karakterde , insan ve iki rakamının karakteri birleşmiştir) iki insanın bir arada resmedilmesinin anlamı, baba-oğul, hükümdar-tebaa, karı-kocanın beraberliğidir.

По словам гуо дяньчу, любовь рождается из плоти, то есть можно утверждать, что любовь - дар людям. даже можно сказать, что человек является человеком благодаря любви. В соответствии

с таким пониманием любовь – это человеческая сущность.

guo dianchu; sevginin, bedende doğduğunu söyler. bu şarttan yola çıkarak sevginin insana ihsan edilmiş bir şey olduğunu

söyleyebiliriz. hatta diyebiliriz ki, insan sevgiden dolayı insandır. böyle bir anlayışa göre sevgi insanın özüdür.

FelSeFe

Page 46: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

44 весна 2013 • 40 нОМеР

Bu ikililerin bütünlüğünden, her şeyin, bir bü-tün olduğuna ulaşılır.

Böyle bir bakış ile Konfüçyanistlerin dünya-ya olan tavırları net ve açıktır: Sevgi, dünyayı bir bütün haline getirmektedir, dolayısı ile her bireyin hayatının anlamı kendisi ve bütün ara-sındaki ilişkilerdedir.

Ruhun yazı: MohizmYaz mevsiminin akla getirdiği kavurucu sı-

cak, bazen sağanak yağmur ve sert fırtınalardır. Herşeyin daha da olgunlaşması ile yaz sanki bahardan çok daha kalabalık gözükmektedir. Bu tam da Mohizme uymaktadır. Akımın kuru-cusu Mo zi; Konfüçyanistlerin fikirleri ile tatmin olmamış, sevgiyi daha da ileriye götüren ide-alist bir yol seçmiştir. Başkalarını kendisi gibi, başka ülkeleri kendi ülkesi imiş gibi görmekten bahsetmiştir. Yani Konfüçyanistler en azından kan bağlarına bağlı bir sevgiden bahsederken Mohizm bunu da yıkmaya çalışmıştır. Bu ba-kımdan gerçek hayatın bir meydan okuması ile karşı karşıyadır.

Ruhun sonbaharı: TaoizmSonbahar bir ikilem mevsimidir. Kazanma

ve kaybetme, başarı ve çaresizlik iç içedir, ayrılamazlar. Rüzgârla beraber yaprakların düşüşü insanda kelimeler ile tarif edileme-yecek bir hüzün hâsıl eder. Bu dönemin şa-irleri, gençlikte, hüzün denen şeyin tadının bilinmediğinden, onun yaşlılıkta anlaşıldığın-dan bahsederler. Onlar için sonbahar ‘olgun’ bir iklimdir. Başarı veya başarısızlıktan ge-len tecrübeler insanın ruhunu uyararak ol-gunlaştırır, heyecanlar biter ve soğukkanlılık kalır. Olgunluk demek büyüme zamanlarının muhasebesini yapmak demektir. Bu akımın temsilcileri olan Laozi ve Zhuangzi ile Konfü-yüsçü akımın temsilcisi Konfüçyüs arasındaki diyalog hiç bitmemiştir. Taoizmde sevgi, aşk bir ateştir. Bize sıcaklık verebildiği gibi zarar da verebilir.

Ruhun kışı: Legalizmİlkbahardaki doğuşu, yazdaki büyümeyi ve

bahardaki olgunlaşmayı kışın dondurucu so-ğuğu takip etmektedir. Legalizmin en önemli temsilcisi olan Han Fei; ‘savaşan hanedanlık-lar’ döneminin sonlarında yaşamış, insanın şer olarak doğduğu düşüncesini savunmuştur. Ona

ми. Нужно помнить не только о своем «я», но также и о том, что, хотя у каждого есть свое имя и характер, все мы – люди. Вот что значит искренность, вот что значит любовь. И лишь тогда человек является любящим, когда он поступает в соответствии с этими принципами.

В-третьих, в любви соединяются воедино сам человек, другие люди и весь мир. Иерог-лиф «рен» означает соединение двух людей, единство отца и сына, правителя и народа, мужа и жены. Единение распространяется на все, то есть все является одним целым.

Отношение конфуцианства к миру четкое и ясное: любовь объединяет весь мир, поэ-тому смысл жизни каждого человека - в от-ношениях с другими людьми.

Лето души: Моизм При слове «лето» мы вспоминаем паля-

щий зной, иногда проливной дождь и силь-ные грозы. По мере того, как все вокруг со-зревает, лето становится гораздо насыщенней весны. Это состояние соответствует моизму. Основатель учения Мо-цзы не был удовлет-ворен идеями конфуцианства и избрал иде-алистический путь, развивающий концепцию любви. Согласно моизму, других людей нужно любить, словно себя самого, а другие страны так, будто это твоя страна. Согласно фило-софии конфуцианства для любви нужно на-

ФилосоФ – идущий путник, для которого размышление гораздо важнее готового ответа. теплота конфуцианства, зной моизма, прохлада даосизма, леденящий холод легизма наряду с описанием духа и мировоззрения китайца говорит и о содержании его жизни и бытия.

филОсОфия

Page 47: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 45

göre problemlerin çözümü sevgide değil, çıkar-dadır. İnsanlar arasındaki ilişkiler sevgiye değil çıkara dayanmaktadır. Hatta daha da ileri gide-rek Konfüçyanist akımda baba-oğul arasındaki sevgi tezine karşı çıkmış, erkek ve kız evlatlara olan farklı tavırlardan yola çıkarak orada da çı-kardan bahsetmiştir.

SonsözKısacası filozof devamlı yürüyen bir yolcu-

dur, onun için hazır bir cevaptansa düşünmek daha önemlidir. Konfüçyanizmin sıcaklığı, Mo-hizmin yakıcılığı, Taoizmin soğukkanlılığı, Lega-lizmin soğuk donduruculuğu; Çin insanının ruha ve dünyaya bakış açılarını anlatmakta, can ve hayatın içeriğini açıklamaktadır. Sevginin ya-nında çıkarın da hayatımızda bir etkisi olduğu muhakkak. Fakat dostluk, aşk, fedakârlık gibi gerçekler de bizi duygulandıran şeylerdir. Bun-ları unutmak da Han Fei gibi klasik Legalistlerin acıklı kaderlerine denktir.

личие кровных уз, а моизм идет дальше, пы-таясь разрушить это условие. И здесь реаль-ная жизнь бросает вызов моизму.

Осень души: ДаосизмОсень – двойственное время года. Побе-

да и поражение, успех и отчаяние тесно свя-заны друг с другом и неразделимы. Облетаю-щие листья вызывают у людей печаль, невы-разимую словами. Поэты этого периода гово-рят: печаль неизвестна молодости, но знако-ма старости. Они считают осень сезоном зре-лости. Опыт, полученный через успех или не-удачи, закаляет дух, поэтому волнение исче-зает, остается хладнокровие. Зрелость – это время, когда надо предвидеть итоги перио-да роста. Диалог представителей этого уче-ния Лао-цзы и Чжуан-цзы с Конфуцием ни-когда не заканчивался. В даосизме любовь - это огонь, который может как согреть, так и обжечь.

Зима души: ЛегизмВслед за весенним рождением жизни,

летним ростом и осенней зрелостью прихо-дит леденящий холод зимы. Самый извест-ный представитель легизма Хань Фэй жил в эпоху «воюющих царств» и утверждал, что человек рождается злым. Согласно ему, ре-шением всех проблем является не любовь, а выгода. Межличностные отношения основа-ны не на любви, а на корыстных интересах. Продвинувшись еще дальше, он выступил против тезиса конфуцианства о любви меж-ду отцом и сыном, и, основываясь на разном отношении к дочерям и сыновьям, он и это объяснял выгодой.

ЗаключениеФилософ – идущий путник, для которого

размышление гораздо важнее готового от-вета. Теплота конфуцианства, зной моизма, прохлада даосизма, леденящий холод легиз-ма наряду с описанием духа и мировоззрения китайца говорит и о содержании его жизни и бытия. Нет никаких сомнений, что так же как на нашу жизнь влияет любовь, влияют на нее и соображения выгоды. Но дружба, лю-бовь, самопожертвование - это то, что про-буждает в нас чувства. Забыть о них – зна-чит разделить печальную судьбу таких клас-сических легистов, как Хань Фэй.

FilozoF devamlı yürüyen bir yolcudur,

onun için hazır bir cevaptansa düşünmek

daha önemlidir. konfüçyanizmin

sıcaklığı, mohizmin yakıcılığı, Taoizmin

soğukkanlılığı, legalizmin soğuk

donduruculuğu; çin insanının

ruha ve dünyaya bakış açılarını

anlatmakta, can ve hayatın içeriğini

açıklamaktadır.

FelSeFe

Page 48: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

46 весна 2013 • 40 нОМеР

мустафа БахардоцЕнт, д-р, руководитЕль кафЕдры измЕрЕний и оцЕнки, унивЕрСитЕта фатих

На полемику, которая ведется о част-ных и государственных школах, ока-зывают влияние разные элементы общества – от властей всех уров-ней до обычных граждан. В этих

спорах обсуждается функциональность и эф-фективность образовательных учреждений.

Существование частных школ – важное ус-ловие контроля за качеством системы обра-зования. В случае с частными школами можно говорить об экономической ответственности как о важной составляющей сферы образо-вательных услуг. Функционирование частных школ в некотором роде подобно бизнес-про-цессам и демонстрирует надежность, хоро-шие результаты и конкурентоспособность. Ведь в частном секторе существует прави-ло: неудачники проигрывают. А в государ-ственных школах преподавательский состав подобной ответственностью не отличается.

mustafa BaharYRD. DOÇ. DR., öLÇME VE DEğERLEnDİRME AnAbİLİM DALI bAşkAnI, FATİh ÜnİVERSİTESİ

Özel okul, devlet okulu tartışmaları ülkelerdeki otoritenin merkeziliğin-den ülke nüfusuna ve sosyo-eko-nomik düzeylerin yapılanmasına kadar farklı unsurlardan etkilenir.

Buna bağlı olarak da işlevsellikleri ve verimli-likleri ile ilgili tartışmalar değişmektedir.

Bugünkü tecrübemize göre performans kalitesinin kontrolü için özel okulların varlı-ğı önemli görünmektedir. Eğitimde önemli bir kavram olan hesap verebilirlik (accountability) özel okullarda mümkün olmaktadır. Belli ölçü-de ticari bir kuruma benzer şekilde işleyişinin olması özel okulları zarar etmeyen, sağlıklı iş-leyen, başarının takip edilmesinin zorunlu oldu-ğu kurumlar yapmaktadır. Nitekim özel teşeb-büste başarısız olan kaybeder... Hâlbuki devlet okullarında eğitim kadroları bu konuda yeterli sorumluluğa sahip değildirler.

Özel okullar saygınlık veya soylulukla ilgi-li nedenlerle değil eğitiminin niteliği nedeniyle tercih edilmelidir/edilmektedir. Çok iyi olanak-lara sahip olan öğrencilerin dışında (özel ders vb.) kalanlar için özel okulda eğitim alma getirisi yüksek bir seçenektir. Çocuğa evde küçük bir destek vermekle özel okula gerek kalmayacağı

Зачем нужны частные школы?Eğitimde özel teşebbüs

niçin gerekli?

ОбРазОвание

Page 49: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 47

ЧастнЫе школы служат своеобразным

критерием оценки эффективности

государственных школ, так как

помогают последним оценить

свою работу, проверить качество

образования в сравнении.

özel okullar ayrıca devlet okullarının

kendilerini test etmelerine,

kalitelerini kontrol etmelerine, mihenk

taşı işlevi görerek kıyas yapmalarına

katkı sağlamaktadır.

varsayımı, sonunda velilerin düzenli olarak her zaman yardım yapmalarını zorunlu kılmaktadır. Özellikle babanın ve annenin çalıştığı durum-larda bu imkânsızdır.

Özel okullar ayrıca devlet okullarının ken-dilerini test etmelerine, kalitelerini kontrol et-melerine, mihenk taşı işlevi görerek kıyas yap-malarına katkı sağlamaktadır.

Türkiye’deki özel okulların uluslararası olim-piyatlarda aldıkları dereceler ortadadır. Bu ba-şarılar özel okulların kendilerini ispatlamaları-na, başarı çıtasını yukarı çıkarmaya katkı sağ-lamaktadır. Örneğin devlet fen liseleri, öğrenci alımında özel fen liselerine göre daha yüksek puanla öğrenci aldığı halde özellerle aynı ba-şarıyı gösterememektedir. Kalite denetimi sür-dükçe özel okullar, eğitim sistemine çok yar-dımcı olacaktır. Nitekim özel okulların yaygın-laşması ile birlikte Türkiye’nin uluslararası bi-lim olimpiyatlarında aldığı derecelerde de çok belirgin artış olmuştur.

Özel okullara karşı çıkılmasındaki bir neden eşitsizlik getirdiği varsayımıdır. Ancak, her şey-den önce, öğrencileri başarısızlıkta eşitlemek kabul edilebilir bir şey değildir ve dahası insan-ların kazanılmış hakları ellerinden alınamaz. Bu durumda daha iyi bir seçenek; dezavantajlı öğrencilere ayrılacak kontenjanla eşitliğe katkı sağlamak olacaktır.

Частные школы родители выбирают не из-за высокого статуса или престижа, а потому, что они дают качественное образование. По-лучение образования в частных школах – хо-рошая альтернатива для тех учеников, у се-мей которых нет возможности нанять репе-титоров. Некоторые считают, что необходи-мость в частных школах отпадет, если роди-тели будут сами помогать ребенку дома – но начав заниматься, они будут вынуждены де-лать это постоянно, что особенно трудно, ес-ли оба родителя работают.

Частные школы служат своеобразным кри-терием оценки эффективности государствен-ных школ, так как помогают последним оце-нить свою работу, проверить качество обра-зования в сравнении.

Подтверждением качественного образо-вания частных школ Турции служат награды, получаемые их учениками на международных олимпиадах. Такие успехи свидетельствуют об эффективности обучения в частных школах и поднимают планку достигнутых результатов. Например, проходной балл в государствен-ных естественно-научных лицеях выше, чем в частных, но, несмотря на это, ученикам госу-дарственных учебных учреждений не удает-ся достигнуть результатов, которых добива-ются ученики частных школ. Пока будет про-должаться контроль качества образования в

eğitim

Page 50: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

48 весна 2013 • 40 нОМеР

ПриЧиной негативного отношения к частным школам является представление о том, что они якобы порождают неравенство. однако недопустимо, чтобы ученики равнялись на худшее, и нельзя лишать людей их законных прав. гораздо лучшим решением стало бы выделение квот в частных школах для учеников из малообеспеченных семей, что обеспечит равенство возможностей.

özel okullara karşı çıkılmasındaki bir neden eşitsizlik getirdiği varsayımıdır. ancak, her şeyden önce, öğrencileri başarısızlıkta eşitlemek kabul edilebilir bir şey değildir ve dahası insanların kazanılmış hakları ellerinden alınamaz. bu durumda daha iyi bir seçenek; dezavantajlı öğrencilere ayrılacak kontenjanla eşitliğe katkı sağlamak olacaktır.

Yabancı dil öğretimi, eğitim materyali zen-ginliği, sosyal, kültürel, sportif alanlardaki ka-tılımcı ve yönlendirici etkinlikler açısından özel okullar daha avantajlıdır. Bu noktada devlet okullarının hantal kaldığı açıktır.

Herhangi bir okulun seçiminde okulun eğitim kalitesi, sağladığı imkânlar, bütçesi, yönetimi, personeli hesaba katılmalıdır. Bunların içinde en büyük öneme sahip olan, çok sayıda araştırma-nın gösterdiği gibi, öğretmen kadrosudur. Öğ-retmen kadrosunun kalitesinin yanında, öğren-ciye karşı tutumu da çok önemlidir. Araştırmalar öğretmen tutumunun öğrenci başarısında öğ-retmen kalitesinden daha önde geldiğini gös-termektedir. Öğretmenlerin tavırları özel okul-ların başarısını belirleyici konumdadır. Bu aynı zamanda sorumlu davranışları da getirmekte, okul eğitim kadrosunun birbirleri ve öğrencileri ile uyumunun önemini göstermektedir. Ayrıca araştırmalar müdürlerin ve öğretmenlerin; özel okullarda daha fazla öğretim liderliği davranış-ları sergilediğini göstermektedir.

Başarının denetlenmesi kaydıyla, özel okul-ların sayısının artırılması özellikle belli nüfu-sun üstünde öğrenciye sahip ülkeler için ide-al bir çözüm olabilir. Özel okullar öğrenci yo-ğunluğu yaşanan yerlerde devletin yükünü hafifletmektedirler.

Yeni yüzyılın ihtiyaçlarını karşılayacak nite-likte eğitim verebilecek etraflı düşünebilen, di-namik kurumlar hayati bir gerekliliktir.

частных школах, они будут приносить боль-шую пользу образовательной системе. Ведь с распространением частных образователь-ных учреждений значительно повысилось и качество выступления Турции на междуна-родных научных олимпиадах.

Причиной негативного отношения к част-ным школам является представление о том, что они якобы порождают неравенство. Од-нако недопустимо, чтобы ученики равнялись на худшее, и нельзя лишать людей их закон-ных прав. Гораздо лучшим решением стало бы выделение квот в частных школах для уче-ников из малообеспеченных семей, что обе-спечит равенство возможностей.

Что касается изучения иностранных язы-ков, разнообразия образовательного мате-риала, возможности участия и организации социальных, культурных или спортивных ме-роприятий, то здесь обучение в частных шко-лах имеет больше преимуществ, а непово-ротливость государственных школ очевидна.

При выборе школы нужно принимать во внимание такие факторы, как качество об-разования, возможности, которые школа предоставляет детям, а также бюджет, ру-ководство, преподавательские кадры. На-ряду с профессионализмом преподавателей очень важно их отношение к ученикам. Со-гласно исследованиям, для достижений уче-ников гораздо важнее хорошее отношение к ним учителей, чем преподавательский про-фессионализм. Решающим фактором успеха учащихся частных школ оказывается отно-шение преподавателей. Кроме того, иссле-дования показали, что руководство и препо-даватели частных школ отличаются лучши-ми лидерскими способностями, чем их кол-леги в государственных школах.

Если всерьез говорить о контроле каче-ства образования, увеличение числа част-ных школ может быть идеальным решени-ем, особенно для стран с большим количе-ством обучающихся детей. Благодаря част-ным школам снижается нагрузка на государ-ственные учебные заведения в регионах с большой концентрацией учащихся.

Учебные учреждения, образование в ко-торых имеет комплексный, динамический ха-рактер, а его качество способно удовлетво-рить потребности нового века, являются по-истине жизненной необходимостью.

ОбРазОвание

Page 51: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 49

eğitim

www.bovona.com

Page 52: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

50 весна 2013 • 40 нОМеР

олександер ШокалоПиСатЕль, культуроСоф (украина, киЕв)

Тарас Григорьевич Шевченко (1814–1861) – великий украинский поэт, прозаик, драматург, художник (гра-вер, живописец), фольклорист, эт-нограф, академик Императорской

Академии художеств. В литературном насле-дии Т. Шевченко центральное место занимает поэтический сборник «Кобзарь», сыгравший огромную роль в становлении новой укра-инской литературы и украинского литера-турного языка.

Большой русский писатель, Нобелевский лауреат Иван Бунин (1870-1953) сказал о Та-расе Шевченко: «Совершенно гениальный по-эт!» и сознался, что его восхищает больше всего вневременность поэзии Шевченко и украинской народной песни. Сам Шевчен-ко понимал «вневременность» как «безвіч-ність» (безвечность) – то, что живет извеч-но и вне времени.

Вневременные, «безвечные» постижения Шев-ченко всегда современны, поскольку несут в себе непреходящую духовную сущность жизни.

Вневременная поэзия Шевченко стала основой для всех последующих поколений украинских поэтов: одним она дала импульс к их духовному саморазвитию, другие под-ражали ей буквально, а иные пытались пре-одолеть ее неминуемое влияние и тщеслав-но возвыситься над Поэтом.

Сам Шевченко ни над кем не возвышался, хотя и удивил своих литературных современ-ников появлением «Кобзаря» – поэтического

Oleksandr ŞokaloYAzAR, kÜLTÜR VE FELSEFE UzMAnI (UkRAYnA, kİEV)

Taras Grıgoroviç Şevçenko büyük Uk-rayna şairi, yazarı, oyun yazarı, res-sam, gravör, folklorcu, etnograf ve İmparatorluk Sanat Akademisi üye-siydi. Yeni Ukrayna edebiyatının ve

Ukrayna dilinin temelinde, Şevçenko’nun ‘Kob-zar’ isimli şiir kitabı vardır.

Büyük Rus yazarı ve Nobel ödülü sahibi İvan Bunin (1870-1953) Taras Şevçenko’nun gerçekten dahi bir şair olduğunu ve kendisinin, onun şiirlerindeki ‘zamandan bağımsız’lığa hay-ran kaldığını söylemişti. Şevçenko, ‘zamandan bağımsızlığı’ ‘sonsuzluk’ yani zaman dışılık, ön-cesiz ve sonrasız var oluş, olarak tanımlardı.

Şevçenko’nun fikirleri, hayatın ezeli mane-vi esasını açıkladığı için zamansızdır. Şevçen-ko’nun zamandan bağımsız şiirleri kendinden sonraki Ukrayna şairleri için bir temel olmuştur. O şiirler bazılarının manevi gelişimene doğru-dan katkı yapmış, bazıları ise onu taklit etmeye çalışmışlardır. Şevçenko’dan üstün olma hırsına kapılıp onun şiirlerinin tesirini yok etmeye çalı-şanlar da olmuştur.

Şevçenko ise kimseden üstün olmaya ça-lışmamıştı, o sadece ‘Kobzar’ isimli şiir kitabını çıkartarak yaşadığı çağın edebiyat temsilcile-rini şaşırtmıştı. Kitabının ismi olan Kobzar da-ha sonra şairin sembolik ismi oldu. Şevçenko; şiir yeteneği, medeni cesareti, açık görüşlülü-ğü, yenilikçiliği (o zamanki şiir geleneğine aykırı olarak basit halk şarkısı uslubunu kullanmaya başlamıştı) gibi özellikleriyle Ukrayna edebiya-tında herkesten farklı olduğunu belli etmişti.

Вневременность и современность поэзии

Тараса ШевченкоTaras Şevçenko’nun şiirlerinin

zamandan bağımsızlığı ve zamanlılığı

литеРатуРа

Page 53: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 51

шевЧенКо – один из самых правдивых

поэтов и своей эпохи, и нашего

времени: его правда всегда остается

для человека актуальным

мировоззренческим ориентиром

и моральным императивом.

ŞevçenKo yaşadığı çağın ve zamanımızın en dürüst şairlerinden

biridir. doğruluğu, insanlar tarafından,

daima hayat pusulası olarak algılanacaktır.

Kobzar isimli, kitabında Ukrayna halk şarkısının geleneğini teşhir etmişti. Kob-zarstvo, Ukrayna şarkı geleneğinde ar-ketip bir olgudur. Büyük Polak şair Adam Mitskeviç (1798-1855) şöyle demiştir: ‘Ukrayna top-rakları lirik şiirlerin mem-leketidir. Buradan isim-siz şairlerin şarkıları tüm Slav toprakları-na yayılmaktadır.’ Bu isimsiz şairle-re Kobzar denir. Kobzar: milli ozan, hatıra-ların muhafızı, ‘zamansızlı-ğın’ hamilidir.

B a ş k a milletlerin de Ukrayna kobzarlarına benzer isimsiz şarileri var-dır: Rişi, Kavi, Rapsod, Filid, Boyan, Ceguako, Şık, Akin, Hafız… Onlar da aydın, dü-şünür, bilge ve manevi mirasın hamilleriydiler.

Ukraynalılar sevdikleri şair ve ozan Taras Şevçenko’ya Kobzar ismini verdiler. Buna ben-zer bir durum İran kültüründe de var. Bu halk da lirik şair Şemseddin Muhammed’i (1325-1390), Hafız olarak adlandırmıştır.

Bu iki büyük milli şairin ünü tüm dünyaya yayılmıştır. Ukrayna’nın kobzarları gibi İran’ın “hafız”ları, manevi görevi yerine getiren mil-li ozanları bilgeliğin muhafızlarıydılar. Hafız’ın şiirleri hala Tacikler, İranlılar ve Afganlar tara-fından milli şarkılar olarak söylenir.

Şevçenko’nun neredeyse tüm şiir mirası (242 şiir içeren Kobzar kitabı) hem profesyonel müzisyenler tarafından, hem halk tarafından bestelenmiştir. 300’den fazla koro parçası, bir çok da solo parçası yapılmıştır. Bu, dünyada eşi görülmemiş bir olaydır.

Peki, Kobzar’ın bu yaygın ününün sırrı nedir?

Şevçenko yaşadığı çağın ve zamanımızın en dürüst şairlerinden biridir. Doğruluğu, in-sanlar tarafından, daima hayat pusulası ola-rak algılanacaktır.

Genç şair Rusça yazılan ‘Trizna’ (‘Cenaze Duası’) (1843) isimli şiirinde insan özünü şu şekilde anlatmıştı:

сборника, название которого стало символи-ческим именем самого поэта: Кобзарь. Поэзия Шевченко сразу стала принципиально новым явлением в украинской литературе. Поэтиче-ский талант, гражданская смелость и миро-воззренческая ясность позволили Шевчен-ко писать простым народнопесенным слогом в противовес тогдашнему книжному языку.

Кобзарь – народный поэт, он олицетворил всю многовековую украинскую песенную тради-цию, представленную в феномене кобзарства.

Кобзарство – реликтовое, архетипическое явление украинской песенной традиции. Боль-шой польский поэт Адам Мицкевич (1798-1855) возвестил: «Украинские просторы являются столицей лирической поэзии. Отсюда песни неизвестных поэтов распространялись часто по всей Славянщине». Такими безымянными поэтами были кобзари. Кобзарь – народный певец, духовный подвижник, хранитель глу-бинной памяти, носитель «вневременности».

Украинское кобзарство родственно по-добным духовным реликтам других народов, по-разному называвших своих певцов: ри-ши, кави, рапсоды, филиды, бояны, джегуа-ко, ашуги, акины, хафизы… Но суть была од-на – это просветленные мудрецы, носители глубоких знаний и ясной морали.

Подобное явление есть и в иранской куль-туре: поэта-лирика Шамседдина Мухаммеда (1325-1390) звали в народе «Хафиз» – Певец. Под этими знаковыми наименованиями два больших национальных поэта широко извест-ны в мире. В песенной культуре иранских на-родов хафизы – народные певцы, хранители глубокого знания выполняют такую же ду-ховную функцию, что и украинские кобзари. Стихи Хафиза как народные песни до сих пор поют таджики, иранцы, афганцы.

Почти все поэтическое наследие Шев-ченко (всего в полном собрании «Кобзаря» 242 стихотворения) положено на народную и профессиональную музыку: только хоровых произведений с вариантами написано свы-ше 300, не считая сольных. Это уникальное явление в мировой культуре.

В чем секрет такой популярности Кобзаря?

Шевченко – один из самых правдивых по-этов и своей эпохи, и нашего времени: его правда всегда остается для человека акту-альным мировоззренческим ориентиром и моральным императивом. Вот что молодой

eDeBiYAt

Page 54: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

52 весна 2013 • 40 нОМеР

всему уродливому, преходящему шевченко противопоставляет безвечную духовную сущность. В его вневременном постижении человека объединились трагический образ родной земли и ее светлый сакральный лик.

ŞevçenKo şiirlerinde bütün çirkin ve gelip geçici olanın karşısına insanın zamandan bağımsız, ebedi, manevi aslını koymaktadır.

Yüreksizce sitem yapmadanZor hayatın azaplarını çekipİhtiras uçurumlarının derinliğini ölçüpİnsanları, hayatı gerçek haliyle kavrayıpBütün yasadışı işlerive kara sayfaları okuyup,Kartalın uçuşunu ve güvercinin temiz kalbini

muhafaza etmek!Bu bir insan!..

İnsan, önyargıyla, Şevçenko’nun ‘yarım fi-kir’ olarak tarif ettiği katı düşüncelerle dolu bir akılla kavrayamayacağı nice insani atılımı temiz kalbiyle hisseder.

Şevçenko en vicdanlı şairlerinden biridir. Söyledikleri geçmişin ve zamanımızın sahte-karlığını açığa çıkartmaktadır. İnsanın hayati meselesi olan insan ruhunu muhafaza etme görevini Şevçenko ‘11. Mezamirin Taklidi’nde şöyle (1859) anlatır:

Şefkatli Tanrım,Dünyada çok az aziz insan kalmış, insanlar kalplerinde birbirinezincir vururlar...

Şevçenko şiirlerinde bütün çirkin ve gelip geçici olanın karşısına insanın zamandan ba-ğımsız, ebedi, manevi aslını koymaktadır. Ta-ras Şevçenko çok sevdiği ‘Ev etrafındaki Vişne Bahçesi’ isimli şiirinde, memleketinin toprakla-rında mutlu bir hayatla ilgili kendisinin ve Uk-rayna halkının hayalini anlatmıştı. Sonuç olarak bahçe; içinde her çiçeğin, her ağacın kendi rengi, kendi kokusu ve kendi meyveleri olan, özenle bakılmış insan kültürünün sembolüdür.

Şevçenko dünyanın en öngörülü şairlerin-den biridir. Hayatın manevi mahiyetine dair kav-rayışı çeşitli kültürlerin insanları için ahlaki bir pusuladır.

Gerçek şiirler için mekan ve zaman sınır-laması yoktur. Ukrayna’nın büyük Kobzarı da milletinin ve tüm insanlığın gelecek asırları-na hikmetli ve zaman dışı sözünü söylemiş-tir. Şevçenko’nun insafı ve dürüstlüğü, manevi hayata kaynaklık etmeye devam etmektedir. Kobzar’ın ilhamla söylediği ruhun zamansızlı-ğı ve ebediliğidir ve bizim temiz kalbimizle on-dan algıladıklarımız hayatımız üzerinde tesirini göstermektedir.

поэт говорит о сущности человека в русско-язычной поэме «Тризна»(1843) :

Без малодушной укоризныПройти мытарства трудной жизни,Измерить пропасти страстей, Понять на деле жизнь людей,Прочесть все черные страницы,Все беззаконные дела…И сохранить полет орлаИ сердце чистой голубицы!Се человек!..

Именно чистым сердцем чувствует чело-век свое истинное стремление, чего не по-нять умом, обремененным предвзятыми мыс-лями, навязчивыми идеями, которые Шевчен-ко называет «полуидеи, полувздор».

Шевченко – один из самых совестливых поэтов мира: его слово разоблачает притвор-ство прошлого и нынешнего времени. Чрезвы-чайно острую сегодня проблему сохранения человеческой души – жизненной программы человека – раскрыл Шевченко в «Подража-нии 11 псалму»(1859) :

Мій боже милий, як то малоСвятих людей на світі стало.Один на другого куютьКайдани в серці…

Всему уродливому, преходящему Шевчен-ко противопоставляет безвечную духовную сущность. В его вневременном постижении человека объединились трагический образ родной земли и ее светлый сакральный лик. Тарас Шевченко в стихотворении «Садок виш-невый круг хаты» представил и свою мечту, и мечту всего украинского народа о счастли-вой жизни среди родной природы.

Сад – это символ человеческой культуры, взлелеянной вдохновенным трудом человека, где каждый цветок, каждое дерево имеют свой цвет, свои ароматы и приносят свои плоды.

Шевченко – один из самых прозорливых поэтов мира: постигнутая им духовная сущ-ность жизни стала моральным ориентиром для людей разных культур. Истинная поэзия не знает ни пространственных, ни временных границ. Так Великий Кобзарь Украины сказал свое вещее, вневременное слово на все ве-ка жизни родного народа и всего человече-ства. Совестливость, правдивость Шевченко –источник духовного причастия, действую-щего и в нашей нынешней жизни, когда мы чистым сердцем воспринимаем вдохновен-ные слова Кобзаря как знаки вневременно-сти, безвечности духа.

литеРатуРа

Page 55: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi
Page 56: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

54 весна 2013 • 40 нОМеР

mikhail PozdnyakovşAİR, YAzAR, bELARUS YAzARLAR bİRLİğİ MİnSk şEhRİ şUbE bAşkAnI

2009 yılında Minsk’te faaliyet göstermeye başlayan Diyalog Avrasya Derneği halen iki ülke arasında (Be-larus ve Türkiye) kültür ve bilim alanlarında işbirliğini geliştirmek için çalışıyor. Belarus Yazarlar ve Yayıncı-lar Birliği olarak ülke halkları arasında dostluk ilişki-

lerinin geliştirilmesi için Diyalog Avrasya’nın yürüttüğü yapıcı faaliyetlere başlangıcından itibaren destek verdik.

Diyalog Avrasya Platformu Belarus’ta, Türkiye’nin kök-lü tarihi, edebiyatı, sanatı ve kültürü üzerinden Türk halkını tanıtmaktadır.

Bu bağlamda Belarus Yazarlar Birliği ve Türkiye Gazeteci-ler ve Yazarlar Vakfı arasında imzalanan bir işbirliği protokolu kapsamında yaratıcı projelere, sanata destek verilmekte, ve ülke edebiyatları arasında etkileşimlerin geliştirmesi amaç-lanmaktadır. Bu amaçla bugüne kadar Türk yazar ve şairlerin eserleri Belarus diline çevrildi. Bu çevirilerin ilkini devlet ödüllü çevirmen Nikolay Metlistki gerçekleştirdi. Türkiye, Вelaruslu yazarları çok sıcak karşıladı ve tabii ki Belaruslular da Türklere aynı sıcaklıkla mukabele etti.

Türkiye’nin önde gelen insanlarından, ilim adamı, yazar ve şair Fethullah Gülen’in kitaplarından “Diyalog ve Hoşgörü”, “Ölçü ve Yoldaki Işıklar’ çevrildi, yayınlandı. Düzeltisi benim tarafımdan yapılan yazar Harun Tokak’ın ‘Onlar Sabahı Bek-leyemediler’ adlı kitabı basıldı. Beyefendi ve zarif insan, yazar Harun Tokak beyi Yazarlar Birliğinin misafiri olarak Belarus’ta ağırlamak özellikle onur vericiydi. Bugün olduğu gibi gelecekte de, Harun Tokak beyin imzalı kitabını, arkadaşlarımıza, yakın-

михаил ПоздняковПоЭт, ПиСатЕль, ПрЕдСЕдатЕль минСкого городСкого отдЕлЕния Союза ПиСатЕлЕй бЕларуСи

С февраля 2009 года в Минске работает обществен-ное объединение «Диалог Евразия», которое со-действует установлению творческих, культурных, научных контактов между учреждениями и орга-низациями Беларуси и Турции, налаживанию все-

сторонних дружественных связей между нашими народами и странами. Буквально с первых шагов деятельность Плат-формы «ДА» в Минске поддержали творческие организа-ции, издательства, Союз писателей Беларуси.

Наши коллеги стали активными участниками многочис-ленных мероприятий, проводимых новым общественным объ-единением, что обеспечило широкую возможность глубже познакомиться с историей, литературой, искусством, куль-турой Турции, её трудолюбивым, мудрым и мужественным народом. Это способствовало заключению договора о твор-ческом сотрудничестве между Союзом писателей Белару-си и Союзом писателей и журналистов Турции, развитию и укреплению литературных связей, обмену творческими проектами и планами. Появились переводы произведений турецких писателей и поэтов на белорусский язык, выпол-ненные лауреатом Государственной премии Миколой Мет-лицким. В Турции тепло приняли белорусских писателей, а в Беларуси – турецких. В наших странах прошли незабы-ваемые встречи авторов с читателями, с общественностью.

Впервые в Беларуси были изданы книги выдающегося турецкого учёного, философа, писателя и поэта Фетхулла-ха Гюлена «Диалог и толерантность», «Критерии, или Огни

Плоды дружбы и взаимопонимания

Karşılıklı dostluk ve anlayışın meyveleri

Путешествие

Page 57: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 55

в дороге»; книга прозы известного турецкого писателя Харуна Токака «Они не дождались утра» (мне по-счастливилось редактировать ее пе-ревод). Мне довелось встретиться с её автором в Минске на презента-ции этой интересной и талантливой книги в зале Почётных гостей Со-юза писателей Беларуси. С гордо-стью храню, перечитываю, показы-ваю своим друзьям, родным, детям и внукам экземпляр с дарственной надписью уважаемого Харуна Тока-ка. А в Турции переведена на турец-кий язык и издана книга известно-го белорусского писателя Николая Чергинца «Сыновья», который также побывал в гостеприимной Турции.

Вот в такой творческой и очень теплой атмосфере со-трудничества, дружбы и взаимопонимания мы и получи-ли приглашение от Платформы «Диалог Евразия» сфор-мировать писательскую делегацию для поездки в культур-ную столицу Турции Стамбул. Горжусь, что возглавить эту писательскую делегацию из восьми человек посчастливи-лось мне. В неё вошли известные в нашей стране литера-торы: прозаик, публицист и поэт, главный редактор журна-ла «Гаспадыня» Зиновий Пригодич; прозаик, литературо-вед и публицист, заместитель председателя Минского го-родского отделения Союза писателей Беларуси Наталия Костюченко; прозаик, публицист и поэт, ответственный се-кретарь газеты «Літаратура і мастацтва» Ирина Тулупова; поэт и переводчик Елизавета Полеес; поэт Алина Легоста-ева; детская писательница Янина Жабко; прозаик, публи-цист и поэт Валерий Чудов.

larımıza, dostlarımıza ve torunlarımı-za gururla göstereceğiz. Diğer yandan Belaruslu meşhur yazar Nikolay Çer-genes’in ‘Oğullar’ kitabının Türkce’ye tercüme edilmesi ve Türk kitap sever-lerle buluşturması da ayrıca mutluluk vericiydi.

Bugün memnuniyetle söyleyebili-rim ki, bu kısa sürede Diyalog Avrasya ve Yazarlar Birliği yoluyla kurduğumuz bu işbirliği, iki ülke insanları arasında yaratıcı ve samimi ortamlar geliştir-di. Diyalog Avrasya Derneği; Belarus Yazarlar Birliği’nden bir yazar heyetini Türkiye’nin kültür başkenti İstanbul’a davet etti. Davet edilen sekiz kişilik heyetin başkanı olarak bu davetten çok gurur duydum. . Bu heyette ülke-

mizin önemli şair-yazarları ve tanınmış gazeteci yazarları vardı: Gaspadiniya Dergisi’nin genel yayın yönetmeni şair ve yazar Zi-novi Prigodiç; Belarus Yazarlar Birliği Minsk Şehri Şube Başkan Yardımcısı romancı, edebiyat eleştirmeni ve gazeteci Natalia Kostjuchenko; Litaratura i Mastatstva Gazetesi idari sekrete-ri, romancı, denemeci ve şair Irina Tulupova; şair ve çevirmen Elizabeth Polees; şair Alina Legostaeva; çocuk kitabı yazarı Janina Zhabko; romancı, denemeci ve şair Valery Çudof.

Türkiye ziyaretimizde bize Diyalog Avrasya Derneği’nden Türk arkadaşlarımız İhsan Dilekçi ve Zafer Eldem eşlik ettiler. Bizleri edebi eserler yayınlayan yayın evleri ile büyük bir hol-dingin bünyesinde faaliyet gösteren Yağmur Dergisi’ne, Zaman Gazetesi’ne, Kimse Yok mu Derneği’ne, Fatih Koleji’ne ve elbet-te Diyalog Avrasya Platformunu’nun merkez ofisine götürüp bu büyük şehirle tanıştırdılar.

Bizi en çok şaşırtan ve etkileyen geleneksel bir Türk ailesi

Gezi

Page 58: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

56 весна 2013 • 40 нОМеР

Мы активно знакомились с литературной, редакцион-но-издательской, культурной, общественной жизнью ме-гаполиса. Побывали в издательском холдинге, в редакци-ях журнала “Ярмур” (“Дождь”) и газеты “Заман” (“Время”), в общественном фонде “Есть ли кто-нибудь?”, в штаб-квар-тире Платформы “Диалог-Евразия”, колледже “Фатих”, дру-гих организациях. С восхищением увидели многие удиви-тельные достопримечательности, погостили в обычной ту-рецкой семье... Купались в Мраморном море, катались на теплоходе по красивейшему Босфору, загорали на незабы-ваемом островном пляже, бродили по утопающему в цве-тах острову. И, безусловно, были очень рады общению, ди-алогу, турецкому радушию, знакомству с огромным удиви-тельным городом, его богатейшей историей.

Так получилось, что все мы оказались в Турции впервые в жизни. И просто влюбились в эту замечательную страну, такую понятную и близкую по духовным устремлениям. По-этому уже в Стамбуле стали возникать наши первые произ-ведения о поездке, о стране, её истории и людях. Вернув-шись в Минск, мы на многочисленных творческих встречах в школах, вузах, в музеях и библиотеках, в трудовых кол-лективах рассказывали и рассказываем о великолепном Стамбуле, о красивой стране, о её гордом и трудолюбивом народе. Написали и опубликовали в литературных издани-ях статьи, очерки, рассказы, стихи, посвящённые незабыва-емой поездке в Турцию. А затем мне удалось собрать на-писанное нами и издать отдельной книгой “Рукопожатие над Босфором” в серии “Библиотека Минского городского отделения Союза писателей Беларуси”. Осуществить этот проект помогло издательство “Четыре четверти”, директор которого Лилиана Фёдоровна Анцух стала большим другом Платформы “Диалог Евразия” и основала серию “Библиоте-ка турецкой литературы”. Презентации этой книги прошли

tarafından misafir edilmekti. Orada en iyi şekilde ağırlandık: Yüzdük, güzel İstanbul boğazını gemiyle gezdik, adaların sa-hilinde unutulmayacak bir şekilde güneşlendik ve Ada’da güzel kokulu çiçeklerin içinde, dolaştık. Türk insanının samimiyeti, büyük ve aynı zamanda şaşırtıcı zengin tarihiyle bu güzel şe-hir aracılığıyla aşinalık ve iletişim kurduğumuz için son derece mutlu olduk.

Heyetteki yazarlarımız ilk defa Türkiye’yi ziyaret ediyordu ve bu harika ülkenin manevi atmosferine âşık oldular. Doğru-su ülkenin tarihi ve insanları hakkında düşüncelerimiz İstanbul gezisiyle başladı. Geziden döndüğümden beri Minsk’te sanat-kültür gecelerinde, okullarda, müzelerde, ve ülkenin farklı kü-tüphanelerinde kitap-kültür severlere, Türkiye’de geçirdiğimiz zamanı , ihtişamlı İstanbul’u, ülkenin güzelliklerini ve çalışkan insanlarını anlatıyorum. Türkiye’de edindiğimiz unutulmaz iz-lenimleri dergilere makale, deneme, öykü, şiir olarak yazdık. Ve sonra bu yazılanları toplayıp ‘Boğaz’da Tokalaşmak’ adlı bir kitap oluşturduk. Kitabı Belarus Yazarlar Birliği kitap serisin-den bir eser olarak basıp, merkez kütüphanesinde sunumunu yaptık. Kitabın basımında emeği geçen 4x4 Basım Evi müdürü Liliyana Ansuh, Diyalog Avrasya Derneği ile başlattıkları Türk Kitap Serisi’ne bu kitabı da ekleyerek ülkenin en ücra köşe-lerine kadar ulaştırdılar. Minsk’te Merkez Puşkin Kütüphane-si’nde gerçekleştirilen kitap sunumuna gelen Türkiye Belarus Büyükelçisi Cevat Nezihi Özkaya; iki ülke arasında ilişkilerin derinleşmesindeki katkılarından dolayı kitaba emeği geçenle-re ve Diyalog Avrasya Derneği Müdürü Sezer Çakmak’a övgü dolu sözler söyledi.

İstanbul’dan Minsk’e döndükten sonra; aktif bestecilikle uğ-raşan ve şarkılar söyleyen sanatçı arkadaşım Aleksander Yaki-menko’ya bu geziyi anlattım. Bir gün sonra beni aradı ve “Boğaz üzerindeki şehir’ şarkısını telefonda seslendirdi. Bu şarkı da

Путешествие

Page 59: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 57

во многих учреждениях страны. А в Минской областной би-блиотеке имени А.С. Пушкина на презентации этой книги присутствовали Посол Турции в Беларуси господин Нези-хи Озкая и новый директор Платформы “ДА” господин Се-зер Чакмак. Гости высоко оценили значимость этой кни-ги в расширении и углублении сотрудничества между на-шими странами.

По возвращении из Стамбула в Минск я предложил бе-лорусскому композитору и исполнителю песен, моему дру-гу Александру Якименку, с которым нас связывает много-летнее сотрудничество, посмотреть мои стихи из “Турецко-го цикла” для возможного переложения на музыку. Через день он позвонил и напел по телефону уже готовую пес-ню. Вскоре я получил ноты, и мы успели поместить песню “Город на Босфоре” в книгу “Рукопожатие над Босфором”. Позже Александр написал ещё две на мои стихи из этого же цикла – “Стамбулу” и “В Мраморном море”. Песни зазву-чали на многочисленных концертах в самых разных угол-ках страны, находя всё больше благодарных слушателей.

Недавно я перевёл “Город на Босфоре” на русский язык, и теперь эта песня, уверен, зазвучит ещё шире, прославляя не только величие Стамбула и турецкое гостеприимство, но и наше сотрудничество, направленное на взаимопонима-ние, доверие, диалог во имя Мира и Добра на всей Земле.

Михаил Поздняков, поэт, прозаик, переводчик, критик, языковед, публицист, председатель Минского городского отделения Союза писателей Беларуси

Город на Босфоре

Звонкий вечер плывёт над Стамбулом,Небо звёздами радует взор,И ему отзывается гуломИ живыми огнями Босфор.

Колыбель всех народов святая,Не приехать сюда я не мог.Я смотрю в твои очи, читаяЗолотые скрижали эпох.

Восхищают дворцы и мечети,Парки, пристани и корабли...Всех друзей тебе радостно встретитьВсем радушием щедрой земли.

Открываешь с почтением двериИ пленяешь своей красотой, Символ славы, культуры и веры,Древний ты и всегда молодой.

Я восторженно в сердце вбираюСилу и обаянье веков,И частичку души оставляю,Чтоб с тобою мне встретиться вновь.

birkaç düzeltmeyle Boğazda Tokalaşmak adlı kitaba eklendi. Bu şarkı, geziye katılan Yazarlar Birliği üyesi yazarlarımızın iç-ten sevgi ve dostluk dileklerini, İstanbul ve Türkiye hakkında-ki samimi düşüncelerini içeriyor. Bu şarkıdan sonra Alexander Yakimenko benim ‘İstanbul’ ve ‘Marmara Denizi’ adlı iki şiirimi daha besteledi. Bu şarkılar ülkenin birçok yerinde konserlerde dinleyicilerin beğenisine sunuldu.

Bir süre önce ‘Boğaz Üzerindeki Şehir’ şarkısının sözlerini Rusça’ya tercüme ettim. Bu şarkı; İstanbul’un ihtişamını, Türk insanının misafirperverliğini ve işbirliğimizi överek dünyada ba-rış ve iyilik için karşılıklı anlayışı, güveni ve diyaloğun önemini vurguluyor.

Boğaz Üzerindeki Şehir

Akşamın sedası yüzüyor istanbul’un üzerinde ,Göz alıcı ışıklarıyla yıldızlar,Ve musikisiyle cevap veriyor Canlı, ışıklarıyla efsunlu Boğaz.

Medeniyetlerin kutlu beşiği!Sana gelmeden yapamadım.Senin gözlerine bakıyorum Altın çağlarının zamanından.

Saraylara ve camilere hayran;Parkları, iskeleleri ve gemileri.Seninle karşılaşan bütün dostlar mutlu,Ey bütün kalbini açan mekân.

Tevazuyla açıyorsun kapılarınıGüzelliğinle esir ediyorsun sonra…Zaferin, inancın ve kültürün sembolü…Ey eski çağlardan kalmış genç!

Kalbimden sana akan hayranlıktır. Yüzyılların çekiciliği ve gücün…Gidiyorum ruhumdan bir parça bırakarakSenle ben elbet bir gün yine karşılaşacağız.

Gezi

Page 60: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

58 весна 2013 • 40 нОМеР

джамолиддин якубовглавный рЕдактор газЕты «наврузгох», таджикиСтан

Сарезское озеро – одно из живопис-нейших озер Таджикистана. Это уни-кальное и удивительное по своей красоте озеро находится в центре высочайшей горной системы – Па-

мира. Сарезское озеро с давних времен при-влекает путешественников, учёных, экспер-тов, писателей, журналистов и просто тури-стов. В ночь с 5 на 6 февраля 1911 года (в 23:15

Camoliddin yakubovnAVRUzGOh GAzETESİ REDAkTöRÜ, TAcİkİSTAn

Sarez Gölü; Tacikistan’ın en güzel manzaralı göllerinden biridir. Tam anlamıyla benzersiz, mucizevi bir güzellik olan bu göl, Pamir Dağla-rı’nın ortasındadır. Sarez Gölü eski-

den beri gezginlerin, bilim adamlarının, gaze-tecilerin ve turistlerin ilgi odağı olmuştur. 1911 yılının 5-6 Şubat gecesi saat 23:15’te Pamir’de dağları hareket ettiren 7 şiddetinde bir deprem

ПРиРОда

Сарез

Sarez

драгоценная жемчужина Памира

Pamir Dağlarının değerli incisi

Page 61: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 59

в народе озеро сарез называют

драгоценной жемчужиной

памира за его необыкновенную красоту. темно-

синяя вода сияет под прозрачным

небом, в ней отражаются

скользящие облака.

olağanüstü güzelliği nedeniyle Sarez gölüne halk arasında, “Pamirin

değerli incisi” dendi. Suyuna kayan

bulutların yansıdığı koyu lacivert göl,

şeffaf gökyüzü altında parlar.

по местному времени) на Памире произошло 7-балльное землетрясение, которое заста-вило двигаться горы. Огромная часть горы сорвалась с места и, набирая скорость, гро-мадная масса рухнула в долину Мургаб. Ни-кто из жителей кишлака Усой не мог пред-положить, что в один миг их живописный ки-шлак и его окрестности превратятся в боль-шую братскую могилу. В результате земле-трясения образовалась естественная пло-тина высотой 567 метров, которая получи-ла название по имени погребенного кишлака

olur. Dağın dev gibi bir parçası yerinden kopup hızlanarak Murgab Vadisi’ne kaydı. Uşak kış-lağının sakinlerinden hiç biri; güzel manzaralı kışlağın ve etrafının bir anda büyük bir toplu mezara döneceğini aklına getiremezdi. Deprem sonucunda yıkılmış dağ altında kalmış kışlak-ta Usoy adını alacak 567 metre yüksekliğinde doğal bir baraj oluşmuştu. Bugün Usoy barajı, dünyanın doğal afetler sonucunda oluşmuş en büyük barajı sayılır.

Depremden 6 ay sonra Murgab nehrinin su-ları sahillerinden taşınca yıkım yerinden yirmi kilometre mesafe yukarıda bulunan Sarez kış-lağı su altında kalmıştı. Kışlağın sakinleri evle-rini ve tarlalarını bırakıp yeni yerlere taşınmış-lardı. Kışlak gölün suları altında kalınca, göle Sarez ismi verilmişti.

Olağanüstü güzelliği nedeniyle Sarez gölü-ne halk arasında, “Pamirin değerli incisi” dendi. Suyuna kayan bulutların yansıdığı koyu laci-vert göl, şeffaf gökyüzü altında parlar. Gölde Marinka ve Osman balıkları yaşar. Bugün Sa-rez gölü, dağ deresi boyunca yukarıya doğru 58 kilometreye kadar uzanmaktadır. En derin yeri 505 metre, ortalama derinliği ise 201 met-re olan gölün, biriken suyun toplam hacmi 17 kilometre küptür.

Sarez Gölü’nün BekçileriGöle en yakın kışlak, 33 ailenin yani yaklaşık

200 kişinin yaşadığı Barçadiv kışlağıdır. Sokak-ları teraslı şekilde yapılmış evler ve göl arasın-daki mesafe 2200-3300 metredir.

Barçadiv’in 76 yaşındaki sakini Mavlodod Maskayev’in yaptığı gözlemlere göre son ya-rım yüzyıl içinde göldeki suyun seviyesi 20 met-

tABiAt

Сарез

Page 62: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

60 весна 2013 • 40 нОМеР

на севере сарез ограничен западной оконечностью хребта музкол, максимальная высота вершин которого достигает 5900 метров.

sarez Gölü’nün kuzeyinde zirvelerinin yüksekliği 5900 metreye varan muzkol sıradağı bulunur.

– Усой. Теперь Усойская плотина считается самой большой в мире дамбой, возникшей в результате природных катаклизмов. Через полгода воды реки Мургаб затопили распо-ложенный в двадцати километрах выше за-вала кишлак Сарез. Местные жители броси-ли дома и огороды и перебрались на новые места. Кишлак скрылся в водах озера, кото-рое в память о селении получило имя Сарез.

В народе озеро Сарез называют драго-ценной жемчужиной Памира за его необык-новенную красоту. Темно-синяя вода сияет под прозрачным небом, в ней отражаются скользящие облака. В озере водятся рыбы – маринка и осман. Сегодня Сарезское озеро растянулось на 58 километров вверх по уще-лью. Максимальная глубина его составляет 505 метров при средней глубине 201 метр, а объем скопившейся воды достиг 17 км³.

Смотрители озера СарезБлиже всего к озеру находится кишлак

Барчадив, где живет 33 семьи –около 200 че-ловек. Улицы расположены террасами, при-чем расстояние от домов до Сарезского озе-ра составляет от 3300 до 2200 метров.

По наблюдениям 76-летнего жителя Бар-чадива Мавлодода Маскаева за полвека уро-вень воды в озере поднялся на 20 метров. Пер-вым наблюдать за уровнем воды в озере на-чал его прадед Кабул Курбонбеков, служив-ший смотрителем озера с 1912 до 1922 года. В его обязанности входило ежедневное из-мерение уровня. Его сын Мамадниёз Кабулов также в течение пятнадцати лет наблюдал за озером. В шестидесятые годы родствен-ник Мамадниёза Кабулова Мирзоолим Оли-мов после окончания Алма-Атинского мете-орологического училища в течение двадца-ти двух лет (с 1963 по 1985 год) работал на-чальником метеостанции Ирхт. Сегодня сын Мавлодода Маскаева Саодаткадам служит начальником управления эксплуатации си-стемы «Усой» при Комитете по чрезвычай-ным ситуациям и гражданской обороне Ре-спублики Таджикистан.

ТуризмПуть к озеру из долины реки Бартанг (Мур-

габ) начинается в кишлаке Нисур и пролега-ет через перевал Жарногдашттаг к кишла-ку Барчадив. Отсюда тропа ведет вверх по

re yükseldi. Göldeki suyun seviyesinin takibini üstlenen ilk insan 1912-1922 yıllarında gölün bekçiliğini yapan Maskayev’in dede babası Ka-bul Kurbonbekov olmuştu. Ondan sonra oğlu Mamadniyoz 15 yıl boyunca göle bakmıştı. 60’lı yıllarda Mamadniyoz Kabulov’un akrabası Mir-zoolim Olimov, Alma-Atı meteoroloji okulundan mezun olunca yaklaşık yirmi yıl boyunca (1963-1985) İrht meteoroloji istasyonunda çalışmış-tı. Bugün Mavlodod Maskayev’in oğlu Saodat-kadam Tacıkistan Cumhuriyeti Olağanüstü Du-rumlar ve Sivil Savunma Kurulunun ‘Usoy’ sis-temi işletme idaresinin müdürlüğünü yapıyor.

TurizmBartang (Murgab) vadisinden göle giden yol

Nisur Kışlağında başlayıp Jarnogdaşttag dağ geçidi üzerinden Barçadiv kışlağına kadar de-vam eder. Bu yerden itibaren patika yolu, bazı yerlerde dağ boğazından çok yükselerek bazı yerlerde suya kadar inerek Murgab’ın sol kıyı-sından yukarıya doğru gider. Göle gitmek için özel bir izin almak gerekli. Rehber olmadan göle varmak imkansız. Sarez bölgesi turistlerin gü-venliğini sağlamak üzere korunma altındadır.

Hurmaher deresine yakın bir yerde patika yolu sağa dönüp dik şekilde Usoy tepesine doğru yukarı çıkar. Arkasından ilk olarak Şa-dau Gölü’nün sonra Sarez Gölü’nün manzara-sını seyretmek mümkün olur. Şadau Gölü’nün oluşum nedeni Sarez Gölü’nünkü ile aynıdır. An-cak uzunluğu Sarez gölünün uzunluğu ile kı-

ПРиРОда

Page 63: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 61

за более чем вековую историю

существования озера здесь

побывало свыше 40 научных

экспедиций. после обретения

независимости в таджикистане

проведено четыре международных

конференции по проблемам

сарезского озера.

göle yüzyıl boyunca 40 bilim heyeti gelmiştir.

Tacıkistan bağımsız olduktan sonra Sarez

Gölü’nün sorunları konusunda dört

uluslararası konferans düzenlenmiştir.

левому берегу Мургаба, то поднимаясь вы-соко над ущельем, то спускаясь к самой во-де. Для посещения озера необходимо иметь специальное разрешение. Без проводника до озера не добраться. Зона Сарез охраняет-ся, чтобы обеспечить безопасность туристов.

Недалеко от ручья под названием Хурма-хер тропа сворачивает направо и круто под-нимается на Усойский завал. За ним взгляду сначала открывается озеро Шадау и только потом – озеро Сарез. Шадау имеет то же про-исхождение, что и Сарез, но по сравнению с последним оно небольшое – длина его все-го 4 километра. Шадау по красоте ничем не уступает Сарезскому озеру; вода в нем яр-кого бирюзового цвета, тогда как в Сарезе она темно-синяя. Берега Сарезского озера очень круты, и пройти по ним чрезвычайно трудно. Поэтому туристы вдоль них не ходят, а предпочитают прокладывать маршруты к легендарному озеру через горные перевалы.

На севере Сарез ограничен западной око-нечностью хребта Музкол, максимальная вы-сота вершин которого достигает 5900 ме-тров. На западе и юге озеро окружают отро-ги Рушанского и Северо-Аличурского хреб-тов; по сей день многие их вершины (высотой до 5800 метров) остаются непокоренными.

Международное сообщество и СарезЗа более чем вековую историю существо-

вания озера здесь побывало свыше 40 на-учных экспедиций. После обретения неза-висимости в Таджикистане проведено че-тыре международных конференции по про-блемам Сарезского озера. На одной из по-следних конференций в Душанбе, которая называлась: «Сарезское озеро: 100 лет су-ществования и пути рационального исполь-зования его водных ресурсов», обсуждались меры по снижению рисков, связанных с воз-можным прорывом естественной дамбы. На конференции эксперты обсудили широкий ряд вопросов: воздействие изменений кли-мата, использование водных ресурсов в ги-дроэнергетике, удовлетворение потребно-сти в чистой питьевой воде и воде для оро-шения, а также оценили систему наблюде-ния за сейсмическими волнами в Сарезском озере и в Бартангской долине.

yaslanırsa daha kısadır; sadece 4 kilometre… Şadau’nun güzellik açısından Sarez Gölü’nden geri kalır yanı yoktur. Şadau’nun suyunun rengi turkuaz, Sarez’inki ise koyu laciverttir. Çok dik olduğundan Sarez Gölü’nün kıyılarından yürü-mek aşırı zordur. Bu yüzden turistler efsanevi göle ulaşmak için dağ geçitlerinden giden yolu kullanmayı tercih ederler.

Sarez Gölü’nün kuzeyinde zirvelerinin yük-sekliği 5900 metreye varan Muzkol sıradağı bu-lunur. Güneyinde ve batısında yüksekliği 5800 metreye kadar olan tepelerine bugüne kadar tırmanmayı kimsenin beceremediği Ruşan Ve Kuzey Aliçur sıradağlarının kolları yer alır.

Uluslararası topluluk ve SarezGöle yüzyıl boyunca 40 bilim heyeti gelmiş-

tir. Tacıkistan bağımsız olduktan sonra Sarez Gölü’nün sorunları konusunda dört uluslararası konferans düzenlenmiştir. ‘Sarez Gölü:100 Yıl-lık Tarih: Su Kaynaklarını Rasyonel Kullanma Yöntemleri’ başlığı altında düzenlenen son top-lantıda doğal barajın ihtimali patlaması ile ilgili risklerin azaltılması için uygulanacak tedbirler konusu ele alınmıştır.

Bu konferansta çeşitli konular uzmanla-rı tarafından incelendi: İklim değişikliğinin te-siri, su kaynaklarının Hidro-Enerji sanayide kullanılması, temiz içme suyu ve sulama su-yu ihtiyaçlarının karşılanması… Ayrıca Sarez Gölü ve Bartang Vadisi’ndeki sismik dalga-lanma takibi ve sisteminin değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir.

tABiAt

Page 64: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

62 весна 2013 • 40 нОМеР

ПутешествиеГорода, манящие издалека

Узбекистан

Page 65: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 63

GeziHerkesi çağıran şehirler

Özbekistan

Page 66: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

64 весна 2013 • 40 нОМеР

Халит омер ЧамджиПутЕшЕСтвЕнник, ПиСатЕль

Есть города, которые издалека ма-нят вас к себе. Еще в детстве вы впервые слышите их голоса, испод-воль обволакивающие, проникаю-щие в сознание: «Приходи, я тыся-

чу лет терпеливо жду тебя…». Спустя неко-торое время, все еще не побывав там, вы с удивлением осознаете, что ощущаете себя жителем далекого города. Есть такие горо-да, притягивающие к себе.

В конце концов, я оформил визу в Узбеки-стан, чтобы посетить два самых таинственных и заманчивых для меня города. Узбекистан – страна с тысячелетней историей: Ташкент, Са-марканд, Бухара, великолепная Ферганская долина… Край великих имен – от Имама Бу-хари Шах-и Накшибенди до Тимура. Попав туда, вы понимаете, что чужие, как вы счи-тали, герои проницательно смотрят на вас из глубин общечеловеческой истории.

Страна, расположенная между реками Сы-рдарья (Сейхун) и Амударья (Джейхун), инте-ресна не только с исторической точки зрения, но и с географической. Горные пейзажи, че-редующиеся с видами долин вокруг Ферга-ны, равнины, окружающие Самарканд и Бу-хару – эти бескрайние горизонты наполня-ют душу умиротворением. Многие известные путешественники, такие как Ибн Бату, Мар-ко Поло, Арминиус Иембери, Руй Гонсалес де Клавио, гордились тем, что увидели Са-марканд. Вот и я, подобно средневековому страннику, прибыл в город, заранее очаро-ванный его историей.

Площадь МедресеПрогулку по городу стоит начать с пло-

щади Регистан, хранящей память о Тамер-лане и его подарке. Площадь, которая стала лицом и символом Самарканда, образована внешними дворами трех великих медресе: медресе Улугбека, основанное в 1420-ом го-ду одним из самых выдающихся астрономов мира Улугбеком, где он преподавал, и кото-рое считалось в то время известнейшим уни-верситетом; медресе Ширдор, построенное в 1636-ом году, с изображением льва и солнца на воротах, и замыкающее площадь медре-се Тилла-Кари, строительство которого за-

halit Ömer CamcıSEYYAh, YAzAR

Siz farkında olmadan sizi çağıran şe-hirler vardır. Sakince sizi sarıp sar-malamaya, kapsamaya başlayan seslerini daha çocukluğunuzda duy-maya başlamışsınızdır: “Gel, bekli-

yorum, buradayım, bin yıldır sabırla senin gele-ceğin günü gözlüyorum…” der sesi. Bir zaman sonra, henüz gitmeden zaten oralı olduğunuzu, daha önce fark etmediğinize şaşarsınız.

Herkese seslenen, herkesi çağıran bir şe-hir vardır. Sonunda beni çağıran birçok şehir-den en alımlı, en gizemli iki şehre gitmek üzere Özbekistan vizesi için başvurdum. Özbekistan, bin yılların ülkesi… Taşkent, Semerkant, Bu-hara, görkemli Fergana Vadisi… İmam Buha-ri’den Şah-ı Nakşibendi ve Timur’a kadar büyük isimlerin memleketi… Oralara gittiğiniz zaman anlıyorsunuz ki, başkalarının zannettiğimiz bir-çok isim insanlığın ortak sarmalı tarihin içinden size el sallıyor, gülümsüyor, olgunlukla bakıyor.

Sirderya (Seyhun) ve Amuderya (Ceyhun) nehirleri arasında kalan ülke, tarihî birikimle-rinin yanı sıra coğrafi güzellikleriyle de görül-meye değer bir yer. Fergana tarafındaki dağlık-yaylalık arazi, Semerkant ve Buhara’daki düz ovalar, insana uzun ufuklarla birlikte ferahlık hissi ve seyahat şevki veriyor.

Semerkant, İbn Batuta’dan Marco Polo’ya, Arminius Vambery’den Ruy Gonzales de Clavi-jo’ya kadar birçok seyyahının görmekle iftihar ettiği bir yer. Ben de halkaya bu çağdan dâhil olmakla mest bir ‘gezgin’ olarak şehre ulaştım.

Путешествие

Page 67: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 65

Recistan meydanı: İlmin kapısı, medreseler şehri SemerkantŞehri gezmeye Timur’un hatırası ve hediyesi

olan Recistan Meydanı’ndan başlamak gere-kiyor. Semerkant’ın yüzü ve sembolü olan bu meydan, üç büyük medresenin ön avlularından oluşuyor: Dünya tarihinin en büyük astronomla-rından Uluğ Bey’in 1420’de yaptırdığı ve dersler verdiği döneminin en büyük üniversitesi sayılan Uluğ Bey Medresesi, kapısında aslan ve güneş tasviri olan ve 1636 yılında yapılan Şirdor Med-resesi, 1660 yılında inşaatı bitirilen ve meydanı bütünleyen Tilla-Kari Medreseleri meydanın zi-yaretçilerini büyüleyen mimari yapılar…

Büyülenmişçesine gezeceğiniz bu mekâna saatler ayırmanız gerekiyor. Duvarlara turku-az renkli çinili küçük taş parçaları ile yazılmış hatlarda ayetler ya da hadisler var. Yapıldıkları günden bu zamana depremler, savaşlar ve ih-mallerle tahrip olmuş yapılar, restorasyonlarla yeniden can bulmuşlar. Medreselerin iç avlula-rında hediyelik eşya olarak satılan minyatürler, geçmiş yüzyılları anlayabilmemiz için elimize almamız mümkün olan ipuçları gibi.

Bibi Hatun Medresesi ve CamiiUzun ömrü savaşlarla, altüst oluşlarla

geçen Timur, hayatının son yıllarını bir ‘sakin denizsiz liman’ olan Semerkant’ta geçirmeyi seçmiş ve şehri, biraz da zorlayarak, yeniden imar ve inşa ettirmiş. Ölümünün yaklaştığını

кончилось в 1660-ом году. Эти величествен-ные архитектурные памятники заворажива-ют попадающих сюда посетителей.

Этому волшебному месту стоит уделить несколько часов. Стены украшены аятами и хадисами из бирюзовой мозаики. Сооружения, пережившие землетрясения, войны и време-на пренебрежения, пришли в упадок, но по-сле реставрации снова обрели былую красо-ту и величие. Миниатюры, которые продают во внутренних дворах в качестве сувениров – словно ключи от прошлых веков, которые можно взять в руки.

Гавань без моряТамерлан, чья жизнь прошла в походах

и войнах, решил прожить последние годы в Самарканде – «городе-гавани без моря». Он приложил много сил для реконструкции и за-стройки города. А почувствовав приближе-ние смерти, приказал ускорить работы, и че-рез двадцать дней город обрел новый облик.

Шах-и Зинде и обсерватория Улугбека Обязательно нужно увидеть комплекс

Шах-и Зинде, чьи бирюзово-голубые купо-ла на первый взгляд кажутся простоватыми для Самарканда. В этот комплекс входят ке-льи-клетки, где когда-то дервиши предава-лись аскезе, а также медресе, мечеть и мав-

Gezi

Page 68: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

66 весна 2013 • 40 нОМеР

da hissederek bu işin hızlıca yapılmasını em-retmiş ve koca şehir 20 günde yeni kimliğine kavuşturulmuş.

Şah-ı Zinde ve Uluğ Bey RasathanesiSemerkant için sıradan gözüken turkuaz ma-

visi kubbeleri ile ziyaret edilmesi gereken diğer önemli adreslerden biri de Şah-ı Zinde Külliyesi. Külliyeyi tamamlayan bütünü; bir dönem derviş çilehanesi olarak kullanılan hücre odaları, med-rese, cami ve türbeler oluşturuyor. Medrese ve cami kısımlarında çinilerle yapılmış mimari tasa-rımlar mekânı, bir okul ve ibadethaneden çıkara-rak adeta bir açık hava müzesine dönüştürmüş.

Ayrıca bir dönem Ali Kuşçu’nun da çalışma-larını sürdürdüğü Uluğ Bey Rasathanesi ve Uluğ Bey’in çalışmalarının gösterildiği müzeyi de zi-yaret etmenizi hararetle tavsiye ederim. Buraları gezerken Semerkant’ın neden Doğu Rönesansı-nın merkezi olduğunu anlayacaksınız.

Gerçek ve leziz kavun karpuzlar memleketiÖzbekistan iklimi itibariyle meyvenin bol ye-

tiştiği bir ülke... Özellikle kavun ve karpuzları bütün Orta Asya’da tadına doyulmazlığı ile bi-liniyor. Bir başka ülkeden getirilecek meyveler listesine ebatlarından dolayı giremeyecek ol-ması bizim için büyük bir kayıp ama Özbekis-tan için büyük bir talih. O kavunları tadabilmek için Özbekistan’ı ziyaret etmekten başka ça-reniz yok.

Turkuaz mavisi bir rüya şehir: Buhara Semerkant, hemen yanında yer alan Buhara

ile büyük ve muhteşem bir manzarayı tamamlı-yor. Tablolardan çıkmış gibi duran, tarihî dokusu nerede ise hiç bozulmamış bir yer... İki bin beş yüz yıllık bir tarihi olduğu tahmin edilen Buha-ra’nın ismi Kültigin yazıtlarında da anılıyor. Şe-hirde özellikle göze çarpan yapılar, tıpkı Semer-kant’taki gibi medreseler ve camilerden oluşan külliyeler. Mir-i Arab Medresesi, Kalyan minare-si ile Khan Camii; turkuaz çinileri ve gökyüzünü süsleyen kubbeleriyle şehre silüetini vererek dikkat çeken bir merkez.

Buhara’nın, klasik şehir merkezinin hemen yanında açık toprak rengi tuğlaları, büyük cüs-sesi ile ziyaretçilerini bekleyen görkemli bir ka-

золеи. Мечеть и медресе облицованы фаян-сом, что превращает храм и школу в музей под открытым небом. Стоит посетить и об-серваторию Улугбека, где когда-то работал Али Кушчу, и музей, в котором представле-ны работы Улугбека. Побывав здесь, вы пой-мете, почему Самарканд называют центром Восточного Ренессанса.

Родина дынь и арбузовКлимат Узбекистана позволяет выращи-

вать уникальные плоды. На всю Среднюю Азию своим невероятным вкусом славятся дыни и арбузы. К счастью для Узбекистана (и к на-шему сожалению) их невозможно довезти до любой другой страны. Чтобы попробовать эти дыни, нужно приехать в Узбекистан самому.

Бухара – бирюзовая мечта Бухара, расположенная неподалеку от Са-

марканда, дополняет его величие и велико-лепие. Город выглядит как живописное по-лотно, его историческое ядро совсем не по-страдало от времени. Считается, что Бухара существовала уже 2500 лет назад, этот го-род упоминается даже в надписях Кюль-Те-гина. Первое, что бросается в глаза – очень похожие на виденные в Самарканде архи-тектурные ансамбли: медресе Мир-и Араб, мечеть Хан и минарет Калян.

Почти в историческом центре Бухары рас-положена крепость из светлого кирпича. Для того, чтобы можно было взглянуть на нее свер-ху, соорудили металлическую вышку (и что интересно – заперли на замок). Подъем на-верх с целью сделать несколько фотосним-

Путешествие

Page 69: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 67

lesi var. Kaleyi yukarıdan görebileceğiniz metal bir kule yapmışlar ama ilginçtir kapısına da kilit vurmuşlar. Ama çıkıp bir kare fotoğraf alma im-kânı bulmak için çektiğiniz zahmete değen bir manzara ile karşılaşıyorsunuz. Önde kale, arka-da turkuaz kubbeler... Kulenin hemen yanında ahşap sütunlardan geniş bir cami ve önünde de büyük bir kurnadan akan su ile dolan bir havuz var. Böyle havuzlar yayla havası kuruluğundaki bu çöl şehrine nefes aldırıyor. Çölün ortasında kurulmuş bir kent olduğu için serinlemek ama-cıyla şehrin birçok yerine 120’nin üzerinde havuz yapılmış ancak günümüze bunlardan sadece 27 tanesi ulaşmış. Bu havuzların her birinin etrafı-na yemek yiyebileceğiniz ve çay-kahve içebile-ceğiniz mekânlar kurulmuş.

Şah-ı Nakşibend türbesiBuhara’da uğranılacak önemli adreslerden

biri, İslam tarihinin büyük mutasavvıflardan Şah-ı Nakşibendî Türbesi. Salkım söğütlerin çevrelediği gül bahçesi içinde büyük ve dingin-lik veren Camii’yle ziyaretçisine huzur veren bir mekân. Özbekistan’da böyle mekânları ziyarete gelenleri medrese talebeleri karşılıyor ve ziya-ret sonunda kısa bir dua seremonisi yapılıyor. Ayrıca mekâna göre değişmekle birlikte her du-adan önce Kur’an’dan ayetler okunuyor.

Dostluğun ve misafirperverliğin dili her yer-de aynı... Özbekistan’da her şehir, köy ve kasa-bada güler yüzle karşılanıyor, evlere misafir edi-liyor ve dostça kucaklanıyorsunuz. Bizi çağıran Semerkant ve Buhara’nın sesine kulak vermek gerekiyor. Onu görmeye daha fazla geç kalma-yın. Şimdiden yolunuz açık olsun..

ков потребует от вас немало усилий, но кар-тина, открывающаяся с высоты, того стоит. Впереди – крепость, позади – бирюзовые ку-пола, рядом с вышкой – просторная мечеть с деревянными колоннами, перед ней – во-доем, наполненный проточной водой. Та-кие водоемы, спасая город от зноя пусты-ни, насыщают его воздух свежестью высоко-горной долины. В городе было устроено 120 таких водоемов, но только 27 из них дожи-ли до наших дней. Вокруг них расположены чайханы и кафе, где можно пообедать, вы-пить чаю или кофе.

Мавзолей Шах-и НакшибендВажнейшее место, которое необходимо

посетить в Бухаре – это мавзолей великого исламского суфия Шах-и Накшибенди. Здесь в души путешественников нисходят покой и умиротворение, так же, как и в большой мечети, которая находится в розовом саду, окруженном плакучими ивами. В Узбекиста-не в подобных местах посетителей встречают ученики медресе, и в конце экскурсии про-ходит короткая молитвенная церемония. В разных местах эти церемонии могут прово-диться по-разному, но перед каждой молит-вой читаются аяты из Корана.

Язык дружбы и радушия везде одинаков. В Узбекистане, в каждом его городе или де-ревне, гостей встречают улыбками, обнима-ют, как друзей, приглашают в дом. Прислу-шайтесь к зову Самарканда и Бухары. Не те-ряйте времени, спешите побывать там. До-брого вам пути!

Gezi

Page 70: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

68 весна 2013 • 40 нОМеР

röportaj: Nurlan Kudayberdiev - Seyitbek idirisov

Da Dergisi, ünlü şair-yazar, tiyatro yazarı, yayıncı, Kır-gız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kırgız Dil Kuru-munun başkanı Egemberdi Ermatov’un sanat dün-yasının derinliklerine dair samimi bir kapı aralayıp şa-irlik geçmişine, bununla beraber Kırgızca’nın bugünü

ve geleceği ile ilgili önem arz eden sorulara cevap almaya çalıştı.

Öncelikle kendi sanat serüveninizden yola çıkalım. Okuyucularımıza zor fakat ilginç olan şairlik dünya-nızdan söz eder misiniz?Sanat hem zor, hem ilginç bir yolculuk... Bu yolculukta ya-

zarlar farklı farklı konularda, faklı yönlerde yola devam ederler. Kırgızlarda söylenegelen bir laf vardır: Her insanın içinde sa-nat tohumu var, bu tohum yaşadığı çevreye, ortama göre filiz-lenir. Edebiyat ile ilgilenmeme kendi öz abim Erdöölöt vesile olmuştur. O gençliğinde çok kitap okurdu. Ben de bu kitaplara ilgi duyar ve akabinde onun kitaplarını ben de ilgiyle okurdum. Manas destanının üç cildini, Ertöştük, Kurmanbek vb. küçük destanları bitirdiğimde 4-5. sınıf öğrencisiydim. Ünlü İspanyol yazar Cervantes’in Don Kişot romanını 10-11 günde tamamla-dığımı hatırlıyorum. Edebiyat çevresine katılmamın bir sebebi de çok erken yaşta edebiyata, ayrıca masallara olan ilgimdi. Bir de küçüklüğümde babamın Hakkın rahmetine kavuşmuş olması duygusal yetişmeme neden olmuştur. Annem söz us-tası idi, ecdadımızın tarihini çok anlatırdı. Onun sözlü edebiyata, masallara olan ilgisi duygularımı, kalbi duyarlılığımı uyandırmış ve bu sırlarla dolu edebiyat dünyasına girmeme vesile olmuştur.

Вопросы задает: нурлан кудайбердиев - сейитбек идирисов

В беседе с известным писателем, поэтом и дра-матургом, публицистом, председателем Наци-ональной комиссии по государственному языку при Президенте Кыргызской Республики Эгем-берди Эрматовым журнал “ДА” получил отве-

ты на многие важные вопросы.

Уважаемый Эгемберди-мирза, расскажите, как на-чинался ваш путь в сложный, увлекательный и за-манчивый мир поэзии.Путь творчества и труден, и интересен. Каждый вступа-

ет на этот путь по-своему. Кыргызы говорят: в каждом че-ловеке с рождения заложено творческое начало, а разви-вается оно в зависимости от окружения. Во-первых, инте-рес к литературе пробудил мой старший брат Эрдоолет. С детства он любил читать, и я читал вслед за ним. Трилогия о Манасе, “Эр Тоштюк”, “Курманбек” и другие малые эпо-сы были прочитаны мной еще в детстве, в 4-ом или в 5-ом классе. Помню, как я запоем прочел “Дон Кихот” великого Сервантеса. Во-вторых, я рано потерял отца, поэтому рос особенно чувствительным. А мать была хорошей расказчи-цей, и мы, дети, часто слушали ее истории о наших предках. Ее любовь к литературному слову, к фольклору пробудила во мне тягу к миру литературы. Кроме того, у отца был пре-док по материнской линии, Туяк – известный акын во вре-мена Кокандского ханства. На свадебных и других торже-ствах, на поминках я не раз слышал песни, сочиненные Ту-

Двуязычие не будет препятствовать развитию Кыргызского языка

Çift dillilik Kırgız dilinin gelişmesine engel değil

лицОМ к лицу

Page 71: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 69

19.yüzyılda Kokon hanlığı zamanında yaşamış büyük ozan Tuyak babamın dayısıymış. Şölenlerde Tuyak’a ait şiirleri çok dinlemişimdir. Bu sizin sorduğunuz sanat serüvenimin başlan-gıcı idi. Zamanla şiire olan ilgimle ben de şiir yazmaya başladım. 7.sınıf öğrencisiyken ilk şiirim ilçe gazetesinde yayınlandı. Böy-lece bende oluşan şevk ile şiir dünyasına dalmış oldum. 8.sınıf-ta okurken annem vefat etti. 8.sınıfı tamamlayıp Oş Pedagoji Enstitüsüne devam ettim. Bu eğitim kurumunda şiir dünyasına iyice daldım. O zamanın ünlü şairleri Colon Mamıtov, Karımşak Taşbaev, yazarlardan Şabdanbay Abdıramanov, İsrail Sulayma-nov, Kurbanbay Kaldıbaev gibi usta kalemlerle tanışma fırsatı buldum. Bu nadide insanlar yazarlık alanında kendimi geliştir-meme çok katkı sağladılar.

1970 yılında Oş Pedagoji Enstitüsü’nü tamamlayıp Moskova’ya doğru yol almışsınız. O zamanlar daha iyi eğitim için Rusya’ya gitmek popüler miydi ya da gerçekten edebiyatta yükselmek için bir fırsat mıydı?Moskova’daki “Gorki” Edebiyat Enstitüsü zamanın dünyada

tek şair-yazar yetiştiren yüksek öğretim kurumuydu. Bu ensti-tüye gitmek, giriş sınavlarında başarılı olmak çok zordu. Sınav iki aşamadan oluşuyordu. İlk aşama sanatta yeterlik adı altın-da gerçekleştiriliyordu. Bu sınav için 400 ile 1000 satır arasın-da şiirlerinizi Rusçaya aktarıp gönderiyordunuz. Sınav başkanı bu şiirler içinden en iyilerini seçerek adayı ana sınava davet ederdi. Enstitüde kontenjan kısıtlıydı. Tüm dünyadan kabul et-tikleri öğrenci sayısı 20-25’i geçmezdi. Bunların yarısı yaban-

яком. Впоследствии, в 90-е годы, я собрал и опубликовал сборник его стихотворений, назвав его “Туяктын ырлары” (“Стихотворения Туяка”).

Вскоре я сам начал писать стихи, и когда был семикласс-ником, в районной газете впервые опубликовали мое сти-хотворение. Появилась склонность к активному творче-скому труду, и вскоре я с головой окунулся в мир поэзии.

Когда я учился в 8-ом классе, умерла мать. Закончив восьмилетку, я поступил в педагогическое училище в Оше. Здесь я с большим увлечением стал писать стихи. Именно тогда познакомился с профессиональными поэтами Жо-лоном Мамытовым, Карымшаком Ташбаевым, прозаика-ми Шабданбаем Абдырамановым, Исраилом Сулаймано-вым, Курбанбаем Калдыбаевым. Они стали моими дитера-турными учителями.

В 1970-ом году вы закончили обучение в Оше и от-правились в Москву. Тогда было модно повышать свою квалификацию в России или же это давало ре-альную возможность сделать литературную карьеру?Тогда Московский Литературный институт им. А.М. Горь-

кого был единственным в мире высшим учебным заведе-нием, который давал диплом литератора. Поступить туда было чрезвычайно трудно. Экзамен состоял из двух частей. Сначала был творческий конкурс: следовало еще до сдачи основных экзаменов отправить подборку стихов, переве-

Yüz YüzeЭГемБерди ЭрматоВЭгемберди Эрматов учился в школе-интернате города Кызыл-Кыя. В 1970-ом году закончил педагогиче-

ское образование в городе Оше. В 1970-1972-ом гг.. служил в рядах Советской Армии. После окончания в 1979-ом году Литературного института им. А.М. Горького в Москве был литературным сотрудником в газете «Кыр-гызстан маданияты». Работал в газете «Кыргыз руху», журналах «Мурас», «Тулпар». В середине 1990-го го-

да жил в селении Кок-Талаа Кадамжайского района. До 2009-го года более десяти лет преподавал миро-вую литературу в Педагогическом институте при Баткенском университете. С 2010-го года депутат Жогорку Ке-

неша Кыргызской Республики. Его произведения появились в печати в 1970-ом году, первый сборник сти-хов “Ак дил” (“Чистое сердце”) был издан в 1979-ом году. Автор и составитель сборников стихов «Шаар жана то-олук» (“Город и горцы”), «Oмур издери» (“Следы жизни”), «Туяктын ыры» (“Песня Туяка”), «Саймалуу таш», «Ма-

хабат» (“Любовь”), «Исфайрам авазы» (“Голос Исфайрама”), поэмы «Мухаммед пайгамбар» (“Пророк Мухам-мед”), драмы «Аксаткын менен Кулмырза» (“Аксаткын и Кулмырза”). Переводчик поэзии И. Чавчавадзе. Пере-

вел на кыргызский язык многие произведения восточных поэтов. С 1984-го года член Союза писателей СССР. За-служенный деятель культуры Кыргызской Республики (2003 г.). Народный акын Кыргызской Республики (2011г.).

EGEmBErdi ErmaTOVEgemberdi Ermatov ilköğrenimini Kızıl-Kıya şehrinde yatılı okulda görmüştür. As-

kerlik hizmetini Sovyet askeriyesinde yapmıştır. 1970 senesinde Oş Pedagoji Ensti-tüsünden mezun olmuş ardından Moskova’daki Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü sınavlarını kazanarak 1979 senesinde buradan mezun olmuştur. ‘’Kırgızistan Ma-

daniyatı’’ gazetesinin edebiyat bölümünde çalışmıştır. “Kırgız Ruhu” gazetesinde ve “Muras”, “Tulpar” dergilerinde bölüm başkanı, editör ve genel yayın yönetmeni

olarak çalışmıştır. 2009 yılına kadar on yıldan fazla Batken üniversitesinin Kı-zıl-Kıya şehrindeki Pedagoji Enstitüsünde dünya edebiyatı dersleri vermiştir.

2010 senesinde parlamento seçimlerinde milletvekili seçilmiş, 2012 yılına kadar milletvekilliğini sürdürmüştür. 2012 yılında Cumhurbaşkanlığına bağlı

Kırgız Dil Kurumuna Başkan olarak atanmıştır. Yazarın eserleri 1970 sene-sinden itibaren basın yayın kurumlarında yayımlanmaya başlamıştır. “Ak Dil”

adlı ilk şiir kıtabı 1979 senesinde basılmıştır. Şairin “Şehir ve Dağlı”, “Ömür İzleri”, “Tuyaktın Şiirleri”, “Saymaluu Taş”, “Mahabat”, “İsfayram Avazı” ad-

lı şiir kitapları bulunmaktadır. Ayrıca, “Muhammed Peygamber” destanı, “Aksatkın ile Kulmırza” oyunlarının yazarıdır. İ. Çavçavadze’nin eserlerini ve doğu edebiyatının şiirlerini Kırgızca’ya aktarmıştır. 1984 yılı SSCB Ya-

zarlar Birliği üyesidir. Kırgız Cumhuriyeti halk şairi seçilmiştir. (2011).

Page 72: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

70 весна 2013 • 40 нОМеР

cı ülkelerden, diğer yarısı da Sovyetler Birliği’ndeki ülkelerden alınırdı. Enstitünün eğitim kadrosunu ünlü akademisyenler, bi-lim adamları oluşturuyordu. Bu kadronun yayınladığı kitaplar tüm Sovyet Yüksek Öğretim Kurumlarında ana kaynak kitap olarak okutulurdu.

90’lı yıllarda Doğu edebiyatına hızlı bir giriş yaptınız. Nizami ve Yesevi’nin eserlerinin tercümesini Kırgız okurlarına sundunuz, bununla ilgili bilgi verir misiniz? Nizami’nin eserleri ile nasıl tanıştım? Moskovada eğitim alır-

ken Doğu edebiyatına karşı derin bir ilgi duymaya başladım. Ülkeme döndüğümde Nizami’nin hayat hikâyesini, eserlerini okudum ve böylesi değerli eserlerinden birini Kırgızcaya ak-tararak Kırgız edebiyatına kazandırmaya karar verdim. Çünkü şair-yazarın görevlerinden birinin de insanları edebiyat alanında aydınlatmak, dünya edebiyatına rehber olmak ve dünya edebi-yatını tanıtmak olduğunu düşünüyorum. Bu amaçla 5 yıl çalı-şarak Nizami’nin “Ceti suluu” (Yedi güzel) adlı eserini Kırgızcaya aktardım. Fakat Sovyetler Birliğinin dağılması ile 10-15 sene bu eser masamda bekledi. Zamanla çocuklarım büyüdü ve onların desteği ile maddi konulara çözüm bulunca bu çalışma yayın-landı. Çalışmamı sadece Nizami ile sınırlamayıp Hoca Ahmet Yesevi’nin Hikmetlerinden de Kırgızca’ya 100 beyit aktardım. İslam dinine katkı olması amacıyla sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed’in (sav) hayatı ile ilgili bir kitap yayınladım.

Yeni nesil yukarıda ismi geçen eserlerle pek tanışık de-ğil. Bu çerçevede ne gibi çalışmalarınız var? Örneğin, söz konusu eserler ders müfredatına dâhil edilebilir mi?Günümüzde orta ve yüksek öğrenim kurumlarındaki ders

müfredatlarının taleplere uygun olmadığı gözlenmiştir. İlköğre-tim ve liselerde dünya edebiyatı okutulmaktadır. Ancak dünya edebiyatından sadece 1-2 eser programa dâhil edilmiştir. Orta-

денных на русский язык, объемом от 400 до 1000 строк. Ру-ководитель семинара отбирал лучшие из этих творческих работ и посылал вызов на основные экзамены. Помимо про-чего, в этот вуз на отделение поэзии принимали очень ма-ло студентов – всего 20-25 человек, из них половина была из зарубежных стран, остальные из республик Советского Союза. В институте преподавали профессора и академики, по чьим учебникам учились во всех университетах страны.

В 90-е годы вы обратились к классической вос-точной поэзии, стали переводить на кыргызский язык произведения Низами, Яссави... Расскажи-те об этом.Когда я учился в Москве, все интересовались восточ-

ной поэзией. После чтения Низами, изучения его творче-ства и биографии, я решил, что должен обязательно пере-вести что-нибудь из его стихов на кыргызский язык. Ведь писательская профессия обязывает быть еще и просветите-лем, знакомить с достижениями мировой литературы, рас-пространять знания о ней. Так я в течение пяти лет пере-водил “Семь красавиц” Низами. Из-за распада Союза руко-пись пролежала у меня в столе больше десяти лет, и толь-ко когда подросли дети и стали разрешаться финансовые проблемы, я смог ее опубликовать.Но не только его – я пе-ревел на кыргызский язык сто стихотворений Ахмада Яс-сави. А также издал книгу, посвященную пророку Мухам-меду, которую считаю своим вкладом в дело распростра-нения Ислама.

Многим молодым людям незнакомы названные ва-ми имена. Были ли попытки включить их произве-дения в учебные программы? Существующие учебные программы по литературе – и

вузовские, и школьные – не соответствуют современным требованиям. В школе мировую литературу изучают, огра-ничиваясь одним-двуми произведениями. Но выпускники средней школы должны, помимо кыргызской литературы, знать произведения русской, восточной и западной лите-ратур – это необходимо для их интеллектуального разви-тия. Нам незнакомы литературы даже ближних народов, не говоря уже о литературе Америки, Японии, Франции, Гер-мании... В высших учебных заведениях мировой литературе отводится всего один семестр. Однако наша культура будет развиваться только при условии изучения мировой культу-ры, чтобы можно было взять все ценное из нее. Лишь тогда мы сможем внести в общую сокровищницу свой вклад. Мы должны знать, в частности, литературы Индии, Японии. Од-нако связь прерывается, и меня очень беспокоит, что на-ши дети не будут знать литератур Востока. Мы обязатель-но должны перевести на кыргызский язык Мевляну: быть может, познакомившись с его творчеством, мы по-насто-ящему, в полной мере воспримем Ислам.

лицОМ к лицу

Page 73: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 71

öğretimden mezun olan her öğrencinin, Kırgız edebi eserleri dı-şında Rus, Doğu, Batı yada farklı bir ifadeyle dünya klasikleriyle tanışmış olmasını arzu ederdim. Entellektüel açıdan gelişmek için yukarıda ifade ettiğim eserleri okumuş olması lazım. Biz daha akraba halkların edebiyatını bilmiyoruz. Amerikan, Japon, Alman veya Fransız edebiyatına girmiyorum bile. Yüksek öğ-renim kurumlarında ancak bir döneme sıkıştırılmış bir şekilde dersler işlenmekte. Bizim edebiyatımız ancak dünya edebiya-tı ile ilişkisi geliştiğinde veya entegre olduğunda gelişecektir. Başkalarının güzel taraflarını aldığımız zaman biz de güzel ta-raflarımızı veriririz dünya edebiyatına. Japon, Hint edebiyatını bilmemiz lazım. Ancak durum aksine gelişmekte... Korkarım genç nesil yukarıdaki ismi geçen eserleri tanıma fırsatı bula-mayacak. Özellikle, Mevlana’yı mutlaka Kırgızca’ya aktarmalı-yız. Belki o zaman Allahu Teala’yı tanıyıp, müslümanlığı gerçek manada idrak ederiz.

Bu zamana kadar Kırgız dili ülkemizde çift dilli siya-setin yüzünden, tabiri caizse, üvey evlat muamelesi gördü. Budilin gelişmesini engelliyor. Bu konuda ne tür değişimler yaşanmaktadır?Şu anda Kırgız dili çok önemli bir gündem meselesidir. Çün-

kü devletin birliği, huzuru ve istikbali dildedir. Bundan dolayı bu göreve geldiğimden beri bu yönde elimden geldiği kadar çabalıyorum. Sayın Cumhurbaşkanımız Kırgız dili ile ilgili ge-nelge yayınladı. Bu doğrultuda çalışma grubu oluşturuldu ve 2020 senesine kadar Devlet (Kırgız) Dilinin gelişmesine yönelik bir program hazırlandı. Şimdi önümüzde bu programın hayata geçmesi için programı finanse edecek mali konuyu halletmek meselesi var.

Dünyada birçok ülkenin TOEFL gibi bir sınav sistemi mev-cuttur. Biz de TOEFL sınavı gibi Kırgız dili için üç aşamalı test sistemi üzerinde çalışmaktayız. Bu sistem ilk olarak devlet me-murluğu için yapılan sınavlarda başlayacaktır. Elbette, inter-netin yaygınlaştığı bir dönemdeyiz. Kırgız yazarların eserlerini alfabetik olarak web sayfalarına taşımak için hazırlık yapıyo-ruz. İsteyen herkes okumak istediği eseri okuma ve indirebilme imkânı bulacak.

До недавнего времени кыргызский язык существо-вал в нашей стране в условиях двуязычия, и, грубо говоря, не мог подняться выше положения пасын-ка. Какие изменения происходят сейчас?

Сегодня проблема кыргызского языка чрезвычайно ак-туальна, поскольку язык несет в себе единство, солидар-ность, определяет наше будущее. На своем посту я делаю все, что в моих силах. Издан президентский указ относи-тельно кыргызского языка, на основании которого создана рабочая группа, предложившая Программу развития госу-дарственного языка до 2020-го года. Программа была одо-брена Президентом и признана отличной, за нее мы полу-чили благодарность. Сейчас решаются вопросы финансиро-вания, поскольку для выполнения Программы нужно мно-го средств. Но важнее денег то, что для каждой програм-мы требуется набор показателей, без которых нельзя оце-нить реальное продвижение. Мы уже сделали эту работу; причем лишь дополнительный индикатор занял 120 стра-ниц, он вобрал в себя все особенности социальной жизни человека, начиная с детского сада. Когда, каким тиражом выйдет это издание, сколько на него уйдет средств, кто несет ответственность за весь процесс? Даст Бог, пробле-ма государственного языка в Кыргызстане будет решена. Язык не может отставать в развитии, и даже если эконо-мика Кыргызстана не будет двигаться вперед, языку обе-спечено внимание на государственном уровне.

во всем мире практикуются тесты, подобные TOEFL, по-этому и мы сейчас разрабатываем тест, который состоит из трех уровней, а проверку осуществляет независимая ком-пьютерная программа. Тест будет использоваться при при-еме на государственную службу. Конечно же, мы планиру-ем работу интернет-порталов, сайтов на кыргызском язы-ке, для чего просим большие средства. А еще я готовлю для интернета тексты художественных произведений кыргыз-ских писателей с учетом особенностей кыргызского алфа-вита, что даст возможность и почитать, и распечатать лю-бое из этих литературных произведений.

Yüz YüzeПрезидент Киргизии Алмазбек Атамбаев принимает Егемберди Ерматова

Kırgızistan Cumhurbaşkan Almazbek Atambayev, Egemberdi Ermatov’i kabul ediyor

Page 74: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

72 весна 2013 • 40 нОМеР

истОРия

Page 75: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 73

сулейман фарук Гёнджуоглуглава иССлЕдоватЕльСкого цЕнтра иСтории и культуры Стамбула

Тысячу лет Айя-София была цер-ковью – вплоть до 1 июня 1453-го года по христианскому лето-исчислению, когда после завое-вания города Фатихом Султаном

Мехметом с первого пятничного намаза на-чалась ее история как мечети, которой она пробыла около пятисот лет. Собор Святой Софии – первая церковь Стамбула, которую после завоевания преобразовали в мечеть. В то же время этот архитектурный шедевр почитается тремя великими религиями, гла-венствующими в мире. Исторический памят-ник Айя-София символизирует отправную точку общественных отношений всех наро-дов Ближнего Востока – как христиан, так и мусульман. Благодаря этому Святая София вошла в список Всемирного наследия. В то же время она является единственным хра-мом, которая имеет ценность для трех ав-раамических религий.

Айя-София – первый монументальный храм Стамбула; первоначально она была симво-лом всего христианства, но позже стала во-площением лишь его православной ветви.

Süleyman Faruk GöncüoğluİSTAnbUL kÜLTÜR TARİhİ ARAşTIRMALARI MERkEzİ bAşkAnI

Hıristiyan âleminin 1 Haziran 1453 ta-rihine kadar bin yıl kilise olarak kul-landığı kutsal yapı Ayasofya, Fatih Sultan Mehmet’in fetihten sonraki ilk cuma günü, ilk cuma namazını

burada kılmasıyla bu tarihten itibaren 500 yıla yakın cami olarak kullanılmıştır. Ayasofya fethin ardından İstanbul’da camiye çevrilen ilk kilisedir.

Böylece bu mimarî şaheser, aynı zamanda insanlığa hükmeden üç büyük dinin de itibar et-tiği simgeselleşmiş bir mekân haline gelmiş-tir. Ayasofya ister Hıristiyan, ister Müslüman olsun, tüm Yakındoğu halklarının toplumsal ilişkilerinin temel noktasındaki tarihi anıt ko-numundadır. Bu özellikleriyle bir dünya mirası olan Ayasofya, aynı anda üç semavî dinin önemi üzerinde birleştiği tek yapıdır.

İstanbul’da inşa edilen ilk abidevi nitelik-teki ibadethane olan Ayasofya, başlangıçta Hıristiyanlığın sembolü olarak gelişmiş, daha sonraları sadece Ortodoks mezhebinin simge-si haline gelmiştir. Hıristiyanlık içinde, Ermeni Gre¬gor¬yan ve Katoliklerin de sahiplendiği Ayasofya, günümüze kadar birçok mitolojik anlatıya esin kaynağı olmuştur.

Между правдой и вымыслом:

Айя-София и легенды о ней

Hayal ile gerçek arasındaAyasofya ve efsaneleri

tARiH

Page 76: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

74 весна 2013 • 40 нОМеР

Святая София, которую также считают сво-ей христиане армяно-григорианской церк-ви и католики, оказалась источником вдох-новения для многих мифологических пове-ствований, дошедших до наших дней.

Армяне считают этот собор своим, по-скольку он строился при участии армян-ских мастеров.

Для евреев этот храм тоже представляет большую ценность. Они полагают, что он был возведен на фундаменте древнего дворца,

İbadethaneyi yapanların Ermeni ustalar ol-duğuna atıfla, Ermenilerce sahiplenilmiştir.

Yahudiler ise; “Kral” olarak kabul ettikle-ri Süleyman Peygamber’in aşkı ‘Alina’ adına yaptırdığı Sarayburnu’ndaki ilk sarayın te-melleri üzerine kurulduğu ve Ayasofya’yı inşa edenlerin de kutsal mabetlerinin mimarı Aram Usta’nın kalfaları olduğu tezi ile mekâna değer atfetmektedirler.

Müslümanlar için Ayasofya; fethin bir sembolü olması yanında, kubbesinin harcında Hz. Muham-med’in (s.a.v.) tükürüğünün bulunduğuna inanışla kutsallık kazanmaktadır. Rivayete göre; ibadet-hanenin yapılışından yirmi iki yıl sonra gerçekle-şen bir deprem sonucu Ayasofya’nın kubbesinin doğu yönü tamamen çöker. Yıkılan kubbenin ikinci inşasında, bir daha yıkılmaması için imparator ta-rafından Hz. Muhammed (s.a.v.) ‘e bir heyet gön-derilir. Gönderilen bu heyet onun mübarek tükü-rüğünü alarak inşaat harcına katmıştır.

Ayrıca, direkte bulunan el izinin, ibadetha-neyi kıbleye çevirmeye çalışan Hızır Aleyhisse-lam’ın elinin izi olduğu inancı da bu sevgiyi artı-rır. Sabah namazını kırk gün Ayasofya Camii’nde kılanı, Hızır Aleyhisselam’ın ziyaret edeceğine de inanılır. Osmanlı döneminden bugüne gelen bir gelenek içinde, İstanbul camileri sıralama-sında Ayasofya ilk sıradadır.

истОРия

Page 77: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 75

tARiH

Page 78: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

76 весна 2013 • 40 нОМеР

Bu kadim gerçekler ve efsaneler içinden, Müslümanlar arasında en yaygın kabul gören; kubbede Hz. Muhammed’e (s.a.v.)’in mübarek tükürüğünün bulunduğu ve direkteki el izinin, ibadethaneyi kıbleye çevirmeye çalışan Hızır Aleyhisselam’ın el izi olduğudur.

Her millet ve devlet bazen günlük (dönem-sel) politikaları gereği de, Ayasofya için pek çok efsane üretmiştir. Bu efsanelerden biri de, 19. yüzyılda ortaya çıkmıştır: Buna göre Melek Mi-kail, Ayasofya’nın temellerinin atıldığı bir tarih-te, bir öğle yemeği sırasında, işçilere ait eşyaları bekleyen ve koruyan bekçinin karşısına çıkar ve bir an önce bu ibadethaneyi bitirmelerini söyler. Bu amaçla bekçinin gidip işçilere biran önce ha-ber vermesini ister. Bu durumda bekçinin eşya-ları bırakıp yemekhaneye gitmesi gerekmekte-dir. O zaman bekçi bir şart ileri sürer. Gidecektir ama o geri gelene kadar melek Mikail Ayasof-ya’da bekleyecektir. Melek Mikail söz verir ve bekçi gider. Haberi getiren bekçiyi dinleyen işçi-

построенного в Сарайбурну по приказу ца-ря и пророка Соломона в честь его возлю-бленной Алины; кроме того, считается, что помощники архитектора Святой Софии ма-стера Арама были евреями.

Для мусульман Айя-София является не только символом завоевания, но и почитает-ся святой из-за слюны Пророка Мухаммеда, которая, согласно поверьям, содержится в растворе купола. По преданию, через двад-цать два года после завершения строитель-ства во время землетрясения полностью об-рушилась восточная часть купола Святой Со-фии. Чтобы избежать повторного разруше-ния купола, возможного после его восста-новления, император отправил посланни-ков к Пророку Мухаммеду (С.А.В.). Послан-ники привезли слюну Пророка и добавили ее в строительный раствор.

Кроме того, считается, что след руки на колонне в Айя-Софии принадлежит Хызыру

истОРия

Page 79: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 77

ler, hemen bekçiyi bağlarlar ve aralarından seç-tikleri birkaç arkadaşları ile beraber bir arabaya bindirerek, hızla İstanbul’dan uzaklaştırırlar. Bu yaptıklarını bekçinin ailesine de haber verirler. Bekçinin eşi, bunun nedenini sorar. O zaman iş-çilerin amaçlarını öğreniriz: Melek Mikail tabii ki sözünü yerine getirecek yani bekçi dönene kadar ya da dönmedikçe Mikail elbette Ayasofya’da bekleyecektir. İşte bu sayede Melek Mikail bu zamana kadar Ayasofya’da bekçiyi beklemek-tedir. Bekçi ise, daha sonra Rus Çarı olacak ve kendine Mikail adını verecektir.

Алейхисселям, который пытался повернуть храм по направлению к кибле – это только увеличивает любовь мусульман к собору. Так-же считается, что того, кто в течение сорока дней совершает утренний намаз в мечети Айя-Софья, посетит Хызыр Алейхисселям. В соответствии с традицией Османского пе-риода, которая дошла до наших дней, при перечислении мечетей Стамбула Айя-София указывается под номером один.

Из всех этих былей и древних легенд, свя-занных с Айя-Софией, мусульмане больше всего верят в то, что в куполе содержит-ся священная слюна Пророка Мухаммеда (С.А.В.) а также в то, что след руки на ко-лонне принадлежит Хызыру Алейхисселям.

Разные народы и государства, часто пре-следуя краткосрочные политические цели, придумывали легенды, связанные с Айя-Со-фией. Одна из таких легенд появилась в 19-ом веке. Согласно ей, в те времена, когда

закладывался фундамент Святой Софии, архангел Михаил явился человеку, стере-гущему вещи строителей храма, которые ушли на обед. Архангел приказал сторо-жу сообщить строителям, что они долж-ны закончить возведение храма как мож-но скорее. Чтобы передать слова арханге-ла, сторожу пришлось бы уйти и оставить вещи без присмотра. Сторож согласился, но с условием, что архангел будет ждать в Айя-Софии, пока он не вернется. Тот поо-бещал ждать, и сторож ушел. Строители же связали сторожа, погрузили его в повозку и увезли подальше от Стамбула. Его жена спросила, почему они так поступили. Ока-зывается, они были уверены, что архангел сдержит свое слово – будет ждать. А если сторож не вернется, то Михаил так и оста-нется в Айя-Софие. Вот поэтому архангел Михаил до сих пор ждет сторожа в храме. А сторож потом стал русским царем и взял себе имя Михаил.

в то же время этот архитектурный шедевр почитается тремя великими религиями, главенствующими в мире. исторический памятник айя-софия символизирует отправную точку общественных отношений всех народов ближнего Востока – как христиан, так и мусульман. благодаря этому святая софия вошла в список Всемирного наследия. В то же время она является единственным храмом, которая имеет ценность для трех авраамических религий.

bu mimarî şaheser, aynı zamanda insanlığa hükmeden üç büyük dinin de itibar ettiği simgeselleşmiş bir mekân haline gelmiştir. ayasofya ister hıristiyan, ister müslüman olsun, tüm yakındoğu halklarının toplumsal ilişkilerinin temel noktasındaki tarihi anıt konumundadır. bu özellikleriyle bir dünya mirası olan ayasofya, aynı anda üç semavî dinin önemi üzerinde birleştiği tek yapıdır.

tARiH

Page 80: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

78 весна 2013 • 40 нОМеР

Путешествие

Page 81: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 79

ПещернЫй храм св. петра в антакье считается первым

памятником христианства.

antaKya’daKi St. Petrus mağara

kilise’si hıristiyanlığın ilk tanığıdır.

джозеф насехархЕолог, бывший глава фонда хриСтианСкой ПравоСлавной общины антакьи

Пещерный храм св. Петра в Ан-такье считается первым памят-ником христианства. Мы не рас-полагаем сведениями относитель-но точного времени его появле-

ния, однако известно, что уже в новую эру Антакья была населена язычниками и иудея-ми. Имеются бесспорные доказательства то-го, что язычники использовали это место в качестве культового.

Подобными свидетельствами служат соз-данный руками человека скальный барельеф Харона (также известный как «Лодочник Аи-да») и наличие вокруг него углублений раз-ного размера. Такие ниши использовались во время обряда кремирования – сжигания усопшего. Согласно обычаю, тело покойно-го сжигали, после чего его прахом наполня-ли чашу, которую помещали в одну из таких ниш, завершая погребальный обряд. Впослед-ствии первые христиане использовали место совершения языческих обрядов для своих бо-гослужений. С большой вероятностью мож-но предполагать, что это утвердилось в 380 г. н. э., когда император Феодосий издал в Салониках указ, провозглашающий христи-анство государственной религией.

Jozef Naseh ARkEOLOG, AnTAkYA hIRİSTİYAn ORTODOkS cEMAATİ VAkFI ESkİ bAşkAnI

Antakya’daki St. Petrus Mağara Ki-lise’si Hıristiyanlığın ilk tanığıdır. Mağara Kilise’nin ilk zamanları ko-nusunda yeterli bilgiye sahip değiliz ama miladi yıllarda Antakya’da pa-

gan ve Yahudi inancına bağlı toplulukların yaşa-dığını biliyoruz. Dolayısıyla pagan inancına bağlı toplulukların burayı bir inanç mekânı olarak kul-landıklarına dair önemli kanıtlar bulunmaktadır.

Bu kanıtlardan ilki, dağa elle oyularak ya-pılan Hareon kabartması (cehennem kayıkçısı ), ikincisi ise onun etrafında bulunan çeşitli öl-çekte nişlerdir. Bu Nişler, kremasyon (ölü yak-ma) geleneğinde kullanılıyordu. Bu geleneğe göre; ölen insanlar önce yakılıyor, sonra külleri bir küpe konuyor ve bu küpün nişlerin içine yer-leştirilmesiyle ölüm merasimi tamamlanıyor-du. Daha sonra ilk Hıristiyanlar, paganizme ait olan bu sembolleri kullanmaya devam ettiler. Bunları kullanma geleneği, büyük bir ihtimalle M.S. 380 yılında, imparator Teodosius’un Se-lanik fermanıyla “Hıristiyanlığın” bir devlet dini olarak kabul edilmesiyle başladı.

İşte bütün bu kanıtlar, St. Petrus Mağara Kilisesi’nin bulunduğu dağın; dönemin inanç kültürleri tarafından kutsal alan olarak kabul edildiğini göstermektedir. Bu gelenek İslami

Пещерный храм святого петра - памятник христианства в Антакье

Dünyanın ilk kilisesi

St. Petrus

Gezi

Page 82: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

80 весна 2013 • 40 нОМеР

ПещернЫй храм св. петра, признанного святым всеми христианами, в 1580 году был передан мусульманами в ведение православных христиан.

bütün hıristiyanlarca kutsal bir alan olarak kabul edilen St. Petrus mağara kilise’si, 1580’li yıllarda müslümanlar tarafından hıristiyan Ortodoks’lara verilmiştir.

dönemde de devam etmiştir. İslami dönemde bu dağ adını; Kur’an-ı Kerim’de Yasin Suresi’nde Habib-i Neccar (sevgili marangoz) olarak övü-len kişiden aldı. Dağ, halen bu isimle (Habib-i Neccar Dağı) anılmaktadır.*

St. Petrus Mağara Kilise’si; Antakya kent surları içinde kalan Staurus ( Haç ) Dağı etekle-rinde oyulmak suretiyle yapılmıştır. Kilise, yak-laşık 13 metre boyunda; 9 metre genişliğinde ve 7 metre yüksekliğindedir.

Kilise’nin doğu tarafında; bir sunak masası (ibadet masası), tavanda ise M.S. 5. yüzyıldan sonra yapıldığı sanılan, dağın neminden etki-lenmiş, belirsiz bir görünüme sahip seçilmesi zor ve tavanın büyük bir kısmını kaplayan bir fresk bulunmaktadır. Sunağın sağ tarafında olası bir saldırı karşısında dağa kaçabilmek için bir kaçış tüneli vardır. Sol tarafında ise, vaf-tiz yeri olarak kullanıldığı sanılan bir su yalağı bulunmaktadır. Dağdan sızan su damlacıkla-rı bu yalağın içinde birikir; kiliseyi ziyaret eden inançlı insanlar dua ederek bu sudan içer veya yüzlerine haç şeklinde sürer; böylece bedensel ve ruhsal arınma yaşayarak hac görevlerini ye-rine getirirlerdi. Hatta bir kısım hacılar, bu su-yun şifa getireceğine inanır, hasta olan yakın-larına götürmek üzere küçük şişelere doldurup yanlarına alırlardı. İnanan insanların vaftiz yeri olarak kullandığı bu su yalağındaki su sızıntısı, Antakya’da sık sık meydana gelen depremler yüzünden yön değiştirmiştir ve ne yazık ki artık akmamaktadır.

Sunak masasının üstünde kayaya oyularak yapılmış nişin içinde St. Pierre’ye ait mermerden

Итак, гора, в которой располагается пе-щерный храм св. Петра, в свое время служи-ла местом поклонения для представителей разных верований. Это же продолжалось и в мусульманский период. В то время гора по-лучила название Хабиб Неджар («Дорогой Столяр»), данное ей в честь человека, про-славляемого в Коране в суре Йā-Сйн. Гора до сих пор известна под этим именем (Гора «Хабиб Неджар»).*

Пещерный храм св. Петра построен у под-ножья горы Сильпиус, образующей часть кре-постной стены Антакьи. Длина здания состав-ляет примерно 13 м, ширина – 9м, а высо-та – 7 м.

В восточной части церкви находится ал-тарь, а большую часть свода занимает фреска с плохо сохранившимся из-за повышенной влажности изображением, созданная пред-положительно не ранее 5 в. н. э. Справа от ал-таря – подземный ход, позволяющий скрыть-ся в горе, спасаясь от возможного нападе-ния. Слева находится емкость для воды, ко-торая, как предполагается, использовалась во время обряда крещения. Капли воды, сте-кавшие с камней, накапливались в этой ку-пели. Верующие, посещавшие церковь, де-лали пару глотков воды во время молитвы и, перекрестившись, омывали ею лицо. Счита-лось, что таким образом они очищают свои тела и души. Христиане, верящие в целеб-ную силу святой воды, набирали её в буты-лочки, чтобы отнести больным родственни-кам. Но потом, к сожалению, из-за земле-

Путешествие

Page 83: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 81

1 сентября 1982 года папа иоанн павел ıı провозгласил

церковь св. петра местом

паломничества. Каждый год его

посещают примерно 80 тыс. христианских

паломников.

PaPa ıı. ıoannes Paulus (jan Paul ); 1 eylül 1983 tarihinde St. Pierre kilisesi’ni hac mekânı olarak

ilan etmiştir. her yıl yaklaşık 80.000

hıristiyan burayı ziyaret ederek,

hacı olmaktadır.

В углу церкви – пещеры стекает вода. Считается, что она целебная, и помогает при

разных недугах.

Dağdan sızan ve şifa getireceğine inanılan su damlacıklarının biriktiği su yalağı.

yapılmış bir heykel bulunmaktadır. Bu heykel, 1932 yılında Fransızlar’ın Suriye’deki yöneticisi olarak görev yapan Pierre Durieux tarafından kiliseye hediye olarak verilmiştir.

İlk sunak masasının tahtadan yapılmış oldu-ğu kanaati yaygındır. Dönemin koşulları dikkate alındığında bu kanı, akla daha uygun düşmek-tedir. Tahta masa geleneği 1863 yılına kadar sürdü. 1863 yılında tahta masa yerini taştan ya-pılmış sunak masasına bıraktı. Taştan yapılmış olan sunak masası 1931 yılına kadar kullanıldı. 1931 yılında yeniden restore edildi ve ön tarafı-na Hz. İsa’nın “ilk ve sonsuz olan benim” söyle-mini sembolize eden alfa ve omega harfleri yer-leştirildi. Bu onarım sırasında sunak masasının hemen arkasına; evrensel kiliseyi simgeleyen taştan yapılmış bir kürsü kuruldu.

Kilisenin tabanında bulunan az sayıda mo-zaik tablo ise, kilisenin yapılış tarihiyle örtüş-memektedir. Bu mozaik tablolar büyük bir ola-sılıkla başka bir yerden sökülerek kilisenin ta-banına döşenmişlerdir.

трясений, часто происходивших в Антакье, поступление горной воды, когда-то напол-нявшей крестильную купель, прекратилось.

В нише, вырубленной в скале над алтарём, установлена мраморная фигура св. Петра. Эту фигуру в 1932 году подарил церкви Пьер Дюрье, глава французской администрации в Сирии.

Принято считать, что первый алтарь был деревянным. Учитывая реалии того време-ни, подобная версия выглядит обоснованной. Деревянный алтарь существовал вплоть до 1863 года, затем его место занял каменный. В 1931 году он был отреставрирован, а на нем появились греческие буквы «альфа» и «оме-га», символизирующие знаменитое изрече-ние Иисуса Христа «Аз есмь альфа и омега». В ходе реставрации прямо за алтарём по-местили каменную кафедру, символизирую-щую так называемую «Вселенскую церковь».

Возраст некоторых мозаичных компози-ций на полу церкви не совпадает с её соб-ственным. Велика вероятность того, что эти мозаики были изъяты в другом месте и впо-следствии перемещены в храм.

Фасад церкви св. Петра с одним главным и двумя боковыми входами выполнен из мест-ных горных пород. Возможно, он был соору-жен во времена Антиохийского княжества (1098 – 1268 гг. н. э.), а затем разрушен зем-летрясениями. В 1863 году пострадавший фасад повторно отстроили монахи-капуци-ны по указанию Папы Пия IX. Считается, что средства для ремонтных работ пожертвовал Наполеон III.

Прямо за храмом видны два хорошо со-хранившихся акведука. Часть воды, посту-павшей по этим акведукам, шла на город-ские нужды, а часть – в баню, находившую-ся на склоне горы.

Пещерный храм св. Петра, признанного святым всеми христианами, в 1580 году был передан мусульманами в ведение православ-ных христиан. Православные Антакьи исполь-зовали его в качестве церкви и кладбища вплоть до середины 19-го века. В 1856 го-ду пещерная церковь св. Петра попала под юрисдикцию консула Франции в Алеппо, ко-торый подарил её Ватикану. А Ватикан че-рез своего посланника в Сирии, монсеньо-ра Брунони, передал права собственности на храм монахам-капуцинам.

В 1846 году монахам-капуцинам, палом-

Gezi

Page 84: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

82 весна 2013 • 40 нОМеР

никам и антакийской христианской общине (представителям католической церкви Ан-такьи) позволили проводить в пещерном хра-ме св. Петра службы на Рождество, в День св. Петра 29 июня, а также в другие празд-ничные дни. Для этого сегодня необходи-мо разрешение Управления культуры и ту-ризма Турции.

1 сентября 1982 года Папа Иоанн Павел II провозгласил церковь св. Петра местом паломничества. Каждый год его посещают примерно 80 тыс. христианских паломников.

В 1990 году церковь, вновь отреставри-рованная и восстановленная по инициативе Управления культуры и туризма Турции, ста-ла функционировать и как музей. Храм – дар прошлого настоящему – сегодня радушно принимает посетителей из многих стран мира.

* Мечети могут почитаться христианами, поскольку, согласно преданию, во дворе одного из мусульман-ских храмов находятся могилы апостолов Иакова, Павла и Петра (в исламской традиции – Яхья, Юнус и Шем’ун-ы Сефа). А для мусульман это место важ-но потому что оно – первая мечеть Анатолии и упо-минается в рассказе о Хабибе Неджаре в суре Йā-Сйн (прим. ред.).

Bir ana ve iki yan olmak üzere üç giriş ka-pısı bulunan Mağara Kilise’nin ön cephesi ye-rel taşlardan yapılmıştır. Bu taş cephe büyük olasılıkla Antakya Haçlı Prensliği ( M.S. 1098 – 1268) döneminde yapılmış; yaşanan deprem-lerin etkisiyle zamanla yıkılmıştır. Yıkılan cep-he 1863 yılında, Papa IX. Pius’un isteği üzerine Kapusyen (Kapuçin) Rahipleri tarafından tekrar onarılmıştır. Onarım işleri için III. Napolyon’nun bağış yaptığı söylenmektedir.

Kilisenin hemen arka tarafında ve dağın ya-maçlarına yakın yerde, halen büyük bir kısmı korunmuş olan iki adet su kemeri bulunmak-tadır. Bu kemerlerden gelen suyun bir kısmı şehrin, diğer kısmı ise, kilisenin yamaçlarında bulunan hamamın su ihtiyacını karşılıyordu.

Bütün Hıristiyanlarca kutsal bir alan olarak kabul edilen St. Petrus Mağara Kilise’si, 1580’li yıllarda Müslümanlar tarafından Hıristiyan Or-todoks’lara verilmiştir. Antakya’da bulunan Hı-ristiyan Ortodoks’lar 19.yüzyıl ortalarına kadar burayı kilise ve mezarlık alanı olarak kullanmış-lardır. Dönemin Halep Fransız konsolosu 1856 yılında Mağara Kilise’nin sahibi olmuş ve kiliseyi Vatikan’a bağışlamıştır. Vatikan, Suriye’deki el-çisi Mgr. Brunoni aracılığı ile, kullanım hakkını Kapusyen Rahiplerine devretmiştir.

1846 yılından beri Antakya’da bulunan Katolik Kilisesi’nin temsilcileri olan Kapusyen Rahipleri, hacı olmak isteyen gruplar ve Antakya Hıristi-yan topluluğu, Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden izin almak koşulu ile, Noel Bayramı ile 29 Hazi-ran’da kutlanan St. Pierre Bayramı’nda ve diğer özel günler de burada ayin yapabilmektedirler. Papa II. Ioannes Paulus (Jan Paul ); 1 Eylül 1983 tarihinde St. Pierre Kilisesi’ni hac mekânı olarak ilan etmiştir. Her yıl yaklaşık 80.000 Hıristiyan bu-rayı ziyaret ederek, hacı olmaktadır.

Kilise ve çevresi 1990 yılında; Kültür ve Tu-rizm Bakanlığı’nın girişimi ile yeniden restore edilerek çevre düzenlemesi yapılmış ve tekrar müze olarak kullanıma açılmıştır. Tarihin bugü-ne hediyesi olan Kilise halen dünyanın her ye-rinden gelen ziyaretçilerini ağırlamaya devam etmektedir.

* Cami, Hıristiyanlar için önemlidir çünkü bir Müslü-man ibadethanesinin avlusunda Hz. İsa’nın havarileri Yahya, Yunus ve Şem’un-ı Sefa’ya (bu isimler yabancı kaynaklarda sırasıyla Yuhanna, Pavlos ve Petrus olarak geçiyor) ait olduğu rivayet edilen kabirler vardır. Müslü-manlar için önemi ise bu mekânın Anadolu’da yapılan ilk cami olması ve Habib-i Neccar’ın hikâyesinin Yasin sûresinde anlatılmasından gelir. (editörün notu.)

Путешествие

Page 85: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 83

Gezi

Page 86: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

84 весна 2013 • 40 нОМеР

занесенная в турцию с запада, модернизация насаждалась сверху государственной элитой, гражданскими и военными бюрократами.

ModernleŞMe Türkiye’ye batı’dan geldi ve yukarıdan aşağıya devlet eliti, sivil ve askeri bürokrasi vasıtasıyla empoze edildi.

ферхат кентелд-р, ПрофЕССор кафЕдры Социологии, факультЕта гуманитарных и Социальных, наук, СтамбульСкого городСкого унивЕрСитЕта

Занесенная в Турцию с Запада, мо-дернизация насаждалась сверху государственной элитой, граждан-скими и военными бюрократами. Возникшая на руинах Османской

империи Турецкая Республика, а также но-вая «турецкая нация» были образованы на территории Анатолии, которую считали пол-ностью сломленной. Согласно этой модели, гражданин новой турецкой нации должен был быть современным, прозападным, свет-ским, идущим в ногу со временем и т.д. На самом деле создание «нового гражданина Турции» было проектом социальной инже-нерии, и этот проект частично достиг успеха.

Однако якобинский по сути вызов, бро-шенный в 1923-ем году традиционным об-щественным отношениям, не прошел неза-меченным и не остался без ответа. Преобла-дающее большинство, настроенное против навязываемой сверху и извне модели, состо-яло из традиционного мусульманского насе-ления, которое, чтобы защититься от прохо-дящей в разных формах модернизации, зам-кнулось в своих общинах. Другими словами, попытки участников «якобинского» движе-ния с помощью авторитарной политики на-садить светскость и превратить исламскую религию в инструмент модернизации и раз-вития (а также «реформировать» ее, и тем са-мым «завоевать общество»), полностью реа-лизованы не были.

Наряду с этническими турками движению за модернизацию сопротивлялась и самая

Ferhat Kentel PROF, DR. İSTAnbUL şEhİR ÜnİVERSİTESİ, İnSAn VE TOPLUM bİLİMLERİ FAkÜLTESİ, SOSYOLOjİ böLÜMÜ

Modernleşme Türkiye’ye Batı’dan geldi ve yukarıdan aşağıya dev-let eliti, sivil ve askeri bürokrasi vasıtasıyla empoze edildi. Çö-ken Osmanlı İmparatorluğu’nun

ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti ve yeni “Türk ulusu”, Anadolu’da, “geri kaldığı” varsayı-lan, bir toplum üzerinde inşa edildi. Bu yeni mo-dele göre, yeni Türk ulusunun vatandaşı; mo-dern, çağdaş, batılı, seküler vs. olacaktı. Aslın-da yaratılmaya çalışılan yeni “Türk vatandaşı” bir mühendislik projesiydi ve bu proje kısmen başarıya ulaştı. Ancak 1923’te kurulan cumhu-riyetin, toplumda varolan kültürlere “jakoben” meydan okuması tepkisiz ya da en azından ce-vapsız kalmadı. Bu “dışarıdan” ve “yukarıdan” empoze edilen modele karşı toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan geleneksel - Müslüman nüfus, farklı yoğunluk ve renklerde söz konusu “modernleşme” hamlesine karşı “cemaatleri-ne” kapanarak, kendini koruyarak cevap verdi. Başka bir ifadeyle, otoriter laiklik politikalarıyla İslam dinini modernleştirme ve kalkınmanın bir aracı haline getirmeye ve “reforme” etmeye ça-lışan jakoben hareketin aktörlerinin arzu ettik-leri “toplumun fethi” tam olarak gerçekleşmedi.

Benzer şekilde, toplumda Türk etnisitesinin yanısıra en güçlü etnik ve kültürel grup olarak Kürt nüfus da –her ne kadar zaten cumhuriyet tarafından dışlanmış olsa da- modernleşme ha-reketine karşı direndi. Laiklik vasıtasıyla refor-me olmaları beklenen Müslüman çoğunluğun içindeki önemli bir kesim gibi, gene Müslüman çoğunluğun bir parçası olan Kürtlerin çok önemli

Вчера деревенские мусульмане – сегодня новые горожане

Dünün Müslüman köylüleribugünün modern Müslüman aktörleri

Мнение ученОгО

Page 87: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 85

мощная этническо-культурная группа обще-ства – курды (несмотря на то, что они вся-чески притеснялись властями). Как и значи-тельная часть мусульманского большинства, которое была против реформ через секуля-ризацию, большая часть курдов сопротив-лялась политике тюркизации через асси-миляцию. В частности, благодаря тому, что на юго-востоке страны курды живут внутри своих общин, они смогли сохранить этниче-скую самоидентификацию и родной язык до наших дней.

Но не курдский вопрос является темой этой статьи. Мы рассматриваем здесь со-циально-экономические аспекты «новой гражданственности».

После выселения из Анатолии армян (в 1915 г.), а также греков (в результате обме-на населением с Грецией в 1924 г.), промыш-ленные и капиталистические отношения, слу-жившие основой модернизации, практиче-ски сошли на нет. Земля, имущество и ка-питал выселенного немусульманского насе-ления сначала перешли к Османской импе-рии, а затем ими завладел новый класс бур-жуазии, который расцвел под покровитель-ством правительства Республики. Этот но-вый класс, своим существованием обязан-ный государству, стал послушным исполни-телем политики создания «нового гражда-нина» в западном стиле.

Города с их школами, избирательным пра-вом, новыми ритуалами и новым образом жиз-ни стали средой обитания появившихся бур-жуа и присоединившегося к ним секуляри-зированного среднего класса; в то же вре-мя сельские районы и малые провинциаль-ные города остались местом проживания му-сульманского большинства, которое снача-ла сопротивлялось проводимой политике, а затем отступило и замкнулось, дистанциро-вавшись от модернизации.

Но модернизация быстро набирала ход. Через индустриализацию городов, расшире-ние капиталистического рынка в масштабах страны и проводимую правительством поли-тику в сферах связи, транспорта, образования и здравоохранения, сельские районы также оказались под воздействием модернизации. Соотношение сельского и городского насе-ления начало стремительно меняться в 50-ые годы прошлого века, когда крестьяне стали переселяться в города. В наше время это со-

entelektüel BAkIŞ

Page 88: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

86 весна 2013 • 40 нОМеР

bir kesimi de asimilasyon yoluyla Türkleştirme politikalarına karşı direndi. Özellikle ülkenin Gü-neydoğu’sunda yaşayan Kürtler, kendi cemaat-lerinde yaşamanın getirdiği avantajla bugüne kadar etnik kimliklerini ve anadillerini korudular.

Bu yazının konusu dışında kalan Kürtleri bir kenara bırakıp, yeni vatandaşlığın ekonomik ve sosyal yapıyla ilişkisine dair bir parantez açalım.

1915 tehciriyle birlikte Ermeniler ve 1924’te Yunanistan’la yapılan nüfus mübadelesinin akabinde Rumlar, Anadolu’dan koparılınca mo-dernleşmenin üzerine oturabileceği endüstriyel ve kapitalist ilişkiler neredeyse yok olmuştu. Bu gayrimüslim nüfusun geride bıraktığı arazi, mülk ve sermayeyi önce Osmanlı daha sonra cumhuri-yet hükümetlerinin güdümünde palazlanan yeni bir burjuva sınıfı sahiplendi. Bu yeni sınıf, borçlu olduğu devletin Batılı tarzda “yeni vatandaş” ya-ratma politikalarının uysal bir uygulayıcısı oldu.

Okullarıyla, meydanlarıyla, yeni cumhuriyet ritüelleriyle ve yeni yaşam tarzlarıyla kentler, bu yeni sınıfın ve bu sınıfa eklemlenen, sekü-lerleşen yeni orta sınıfların mekânı haline ge-lirken, kırsal bölgeler, küçük taşra kentleri dev-letle önce çatışıp, daha sonra geri çekilen ve içine kapanan ve dolayısıyla modernleşmeyle arasına mesafe koyan Müslüman çoğunluğun mekânı olarak belirginleşti.

Ancak modernleşme çok hızlı bir seyir izledi. Kentlerin yaşadığı sanayileşme, kapitalist piya-sanın ulusal çapta genişlemesi, iletişim, ulaşım,

отношение, если сравнивать с 50-ми года-ми, стало прямо противоположным, причем такая тенденция наметилась уже в 80-х гг.: если в 1950-х сельское население составля-ло около 75%, то в 2000-х гг. городское на-селение достигло 70 %.

Через деятельность таких правых кон-сервативных партий, смягчивших «якобин-скую» политику государства, как Демокра-тическая партия в 1950-х годах, Партия спра-ведливости в 1960-х, Партия Родина в 1980-х, и, наконец, Партия справедливости и развития в 2000-х годах, консервативные мусульман-ские круги, ранее державшиеся обособленно, теперь также включились в модернизацию.

В первые годы существования республи-ки Ислам, который относили к традицион-ному миру и считали особенностью только сельской местности, стал возрождаться и в крупных городах. В то время как деревни все больше пустели, в ближайших провин-циальных поселках и городах население рос-ло. Эти люди, первоначально занимавшиеся лишь сельским хозяйством или мелкой тор-говлей, и к которым в обновленных городах относились как к представителям рабочего класса или маргиналам, пытающимся выжить в трущобах на окраинах, со временем при-обрели определенную социальную мобиль-ность и стали занимать все более высокие позиции в социальной иерархии.

Мнение ученОгО

Page 89: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 87

нижние социальные слои,

присоединившись к процессу

модернизации, стали заметными

действующими лицами

современности. например, хиджаб,

который раньше носили только

крестьянки, «отсталые»,

«чужаки», стал неотъемлемой

частью гардероба новых горожанок.

görünür olmayan bu kesimler

modernlik dairesinin içine girdiler,

modernliğin yeni aktörleri oldular

ve görünür oldular. Örneğin başörtüsü,

“köylülerin”, “geri kalmışların” bir kıyafeti olarak

“uzakların” işareti iken, artık

yenilenen kentlerin görünümünün doğal

bir parçası oldu.

eğitim ve sağlık konusunda devletin öncülüğün-de gerçekleşen hamleler kırsal bölgeleri de mo-dernleşmenin etkisi altına aldı. 1950’lerden itiba-ren giderek hızlanan ve yoğunlaşan göçlerle bir-likte, günümüzde kır-kent nüfus oranı 1980’ler-den başlayarak tersine döndü; 1950’lerde kırsal nüfus yüzde 75 civarındayken, 2000’lere gelindi-ğinde kentlerin nüfusu yüzde 70’lere ulaştı.

1950’de Demokrat Parti hükümeti, 1960’lar-da Adalet Partisi, 1980’lerde Anavatan Partisi ve son olarak 2000’lerde Adalet ve Kalkınma Partisi döneminde olmak üzere, genellikle dev-letin jakoben politikalarını yumuşatan sağ-mu-hafazakar partiler aracılığıyla devletle mesafeli Müslüman muhafazakar kesimler de modern-leşme dairesine girdiler.

Cumhuriyetin kuruluş yıllarında “geleneğin” dünyası ve kırsal bölgelerin, köylülüğün bir özelli-ği olarak işaretlenen Müslümanlık büyük kentler-de yer almaya başladı. Diğer yandan kırsal alanlar ve köyler boşalırken, en yakın taşra kasabaları ve kentler nüfus artışına şahit oldu. Başlangıçta sa-dece tarımla ya da kasaba boyutunda esnaflıkla iştigal eden bu nüfus yenilenen kentlerde öncele-ri işçi sınıfı ve marjinal sektör içinde yer alıp, kent-lerin çeperlerindeki gecekondu bölgelerinde tu-tunmaya çalışırken, giderek çok güçlü bir sosyal mobilite eşliğinde toplumsal hiyerarşide yükseldi.

Bu yükselişte geleneksel yapılar ve dinsel bağlar çok önemli bir rol oynadı. Seçkin bir va-tandaşlık tanımı altında büyümüş erken cum-

huriyet kuşağı sınıfların dışlaması karşısında, geleneksel gruplar kültürel olarak sahip olduk-ları kodlar ve cemaat dayanışması gibi mikro sosyal teknolojilerle ekonomik ve sınıfsal hiye-rarşinin de merdivenlerinden tırmandılar.

Başka bir ifadeyle, toplumun “dışından” ve “üzerinden” gelen modernleşme, bu yeni sınıf-ların dahil olmasıyla birlikte “içeriden” ve “otan-tik” bir nitelik kazandı. Bir zamanlar uzakta olan dinsel kültürel yaşam tarzları dönüşerek kent-lere taşındı. İslami tarzda tatil, alışveriş, moda alışkanlıkları bu geleneksel Müslüman kesim-lerin kentlerde hem görünür olan hem de yeni-lenen özellikleri oldu.

Sonuç olarak, bir zamanlar kırsal bölgede modernleşme politikalarının “fethetmeye” ça-lıştığı köylü ve geleneksel Müslüman kesimler bir bakıma “fethedildiler”; ancak bu daha ön-ceden öngörülmeyen bir tarzda gerçekleşti. Görünür olmayan bu kesimler modernlik dai-resinin içine girdiler, modernliğin yeni aktörleri oldular ve görünür oldular. Örneğin başörtüsü, “köylülerin”, “geri kalmışların” bir kıyafeti olarak “uzakların” işareti iken, artık yenilenen kentlerin görünümünün doğal bir parçası oldu.

Kuşkusuz bu dönüşüm geleneğin mutlak ve saf bir şekilde kente taşınması şeklinde olmadı; kentin yeni aktörleri bir yandan kenti dönüştü-rürken, aynı zamanda dönüştüler; “hem modern - hem dindar”, hem “feminist - hem Müslüman” gibi yeni “interkültürel”, melez formlar ürettiler.

Большую роль в этом росте сыграл ре-лигиозный уклад и приверженность тра-дициям. Несмотря на то, что первое поко-ление граждан Республики, считавшее себя «избранным», игнорировало традиционные группы, они смогли подняться по экономи-ческой и классовой лестнице благодаря та-ким микросоциальным технологиям, как куль-турные коды и сплоченность внутри общины.

Другими словами, если раньше модерни-зация насаждалась извне и сверху, то при включении в процесс новых слоев населе-ния она стала носить «внутренний» и «аутен-тичный» характер. Религиозный образ жиз-ни, до того обособленный, преобразовался и перешел в города. Отдых, покупки, мода в исламском стиле стали заметной особен-ностью традиционного мусульманского на-селения городов.

В результате проводимой ранее полити-ки модернизации сельских регионов, которая ставила перед собой цель «завоевать» кре-стьян и традиционное мусульманское насе-ление, они были завоеваны. Однако это про-изошло непредсказуемым образом. Нижние социальные слои, присоединившись к про-цессу модернизации, стали заметными дей-ствующими лицами современности. Например, хиджаб, который раньше носили только кре-стьянки, «отсталые», «чужаки», стал неотъем-лемой частью гардероба новых горожанок.

Трансформировавшись при переходе в го-род, традиции не могли сохранить прежние формы; преобразовав город, действующие лица преобразились и сами, вследствие чего появились такие новые межкультурные, ги-бридные формы, как «современно-религиоз-ный человек» или «феминистка-мусульманка».

entelektüel BAkIŞ

Page 90: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

88 весна 2013 • 40 нОМеР

тРадиции

Page 91: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 89

в монгольских степях кочевое

скотоводство до сих пор существует

в том же виде, что и сотни, и

тысячи лет назад.

Moğollarda, köylerde göçebe hayvancılığı, hiç

değişmeden, yüzlerce binlerce yıl önceki haliyle

devam etmektedir.

мъярмаарсюрен ууганбаярдоцЕнт, завЕдующий кафЕдрой языкознания, национальный унивЕрСитЕт монголии

В монгольских степях кочевое ско-товодство до сих пор существует в том же виде, что и сотни, и ты-сячи лет назад. Если сегодня от-правиться в путешествие по бес-

крайним просторам Монголии, можно уви-деть естественный музей минувшего времени - гер (юрты кочевников), которые летом ставят в одной местности, а зимой в другой, табуны полудиких лошадей, пастухи, постоянно пе-редвигающиеся вместе со своими стадами…

Б. Батджулуун в статье «Цивилизация и кочевничество» определяет кочевничество как ступень развития, которая предшество-вала цивилизации. (По определению Э. Тей-лора, культура и цивилизация – это знания, вера, мораль, право, обычай и прочие до-стижения человечества). С развитием зем-леделия связывают возникновение древ-них цивилизаций – китайской , индийской, шумерской и египетской, которые принято считать первыми цивилизационными цен-трами мира. Именно в ту эпоху, когда люди нашли возможность стабильного производ-ства продовольствия, и был заложен фунда-мент цивилизации.

Отказ от кочевого образа жизни как от способа обеспечить себя пропитанием стал возможен только с развитием земледелия. Поэтому некоторые исследователи считают тех, кто не владел навыками земледелия, пер-вобытными людьми. Охота, собирательство и поиск новых пастбищ были теми естествен-

myağmarsüren UuganbayarDOÇ. DR., MOğOLİSTAn MİLLİ ÜnİVERSİTESİ DİLbİLİMİ böLÜM bAşkAnI

Moğollarda, köylerde göçebe hay-vancılığı, hiç değişmeden, yüzler-ce binlerce yıl önceki haliyle de-vam etmektedir. Bugün uçsuz bucaksız Moğolistan bozkırlarına

çıktığınızda karşılaşacağınız kır manzaralarında hala o günlerin canlı örneklerinin tabii bir mü-zesini görebilirsiniz. Yazın bir yerde kışın başka bir yerde yaşayan Ger (Çadır) köyler, yarı vahşi at sürüleri, deve sürüleriyle sürekli hareket ha-lindeki çobanlar ...

B. Batculuun “Medeniyet ve Göçebelik” adındaki makalesinde göçebeliği; medeniyet-ten önceki aşama olarak tanımlamaktadır. İ. B. Taylor’un tanımlamasına bakılırsa, kültür ve-ya medeniyet demek; bilgi, inanç, ahlak, hukuk, görenek ve insanların sahip olduğu diğer yete-nekler demektir.

Bütün dünyada medeniyetin ilk merkezleri olarak kabul edilen Çin, Hint, Roma ve Mısır’da medeniyet olayları tarımla ilgili olmuştur. Eski devir insanlarının gıdayı sürekli bulabildiği za-manlar, medeniyetlerin temellerinin atıldığı dö-nemler olmuştur. Gıdaya sahip olmak için göç et-mek zorunluluğundan kurtulmak ancak tarımla mümkün olmuştur. Bu yüzden bazı kitaplarda tarımı bilmeyenlerden ilkel insan diye bahsedil-mektedir. Toplayıcılık va avcılık bu tipe dahildir.

Göçebelerin göç etmelerindeki amaçlar; top-lamak, avla uğraşmak, hayvan otlağı bulmak gibi doğaya bağımlı sebeplerdir.

Цивилизация и кочевничество

Medeniyet ve göçebelik

GelenekleR

Page 92: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

90 весна 2013 • 40 нОМеР

ными факторами, которые заставляли вести кочевой образ жизни.

Земледелие давало возможность надеж-нее обеспечить себя необходимым количе-ством еды, что привело в конце концов к воз-никновению оседлого образа жизни. Осед-лость подталкивает к развитию, а развитие порождает цивилизацию. Поэтому и civic - ко-рень слова civilization - в переводе с латыни означает город. Аристотель называл город-ских жителей civilian. Цивилизация возникла тогда, когда человек перестал довольство-ваться тем, что в готовом виде доставалось ему от природы, когда он сам научился соз-давать вещи, в природе не существующие.

По мнению Б. Баутджулууна, несмотря на то, что образ жизни монголов был связан со ското-водством и, очевидно, развивался как отдельный вид кочевничества, отличный от образа жизни кочевников-собирателей или кочевников-охот-ников, для него была характерна определенная отсталость. Мы считаем сомнительным мнение Б. Батджулууна, полагавшего, что скотоводов сле-дует считать первобытными людьми или «людь-ми природы» только из-за того, что они были ко-чевниками, а развитие цивилизации, возникно-вение городов и социализация людей связывать исключительно с земледелием.

Антропологи выделяют пять основных пери-одов хозяйственного развития - собиратель-ство, садоводство, земледелие, скотоводство и промышленность, причем дохозяйственной формой обеспечения продовольствием счи-тается собирательство, а садоводство, зем-леделие и скотоводство представляют собой допромышленные формы хозяйствования.

Oysa tarım demek, ne olursa olsun devamlı olarak bulunabilecek besin demek. Bu anlam-da tarım yerleşimi mümkün kılmıştır. Yerleşim gelişme, gelişme ise medeniyet demektir. Bu yüzden “civilization” kelimesinin gövdesi “civic” Latince şehir demektir. Aristoteles şehir insanı-nı “civilian”, şehirli olarak isimlendirmiştir. İnsan, doğadan hazır maddeleri almakla yetinmeyip doğada hazır bulamadıklarını oluşturduğu za-man medeniyeti başlatmış oluyor.

B.Batculuun’a göre Moğolların göçebe ha-yatı, hayvancılık temellidir. Bu tip göçebeliğin, toplayıcı veya avlayıcı göçebelikten temelde farklı olduğu malum olmakla beraber, yine de göçebelik olduğu için geri kalmışlık özelliğini kendisinde barındırmaktadır.

B.Batculuun’un hayvancıları, göçebeler ola-rak görüp ilkeller veya doğa insanları olarak ta-nımlamasına ve şehirleşme/medeniyet oluşu-mu için sadece tarımı şart koşmasına biz şüp-heyle bakıyoruz.

Antropologlar, adaptif stratejisi gereği veya benzer iktisadi şart ve sebeplerin, benzeri top-lum ve kültür sonucunu verdiğini düşündükleri için insan toplumlarını toplayıcılar, bahçıvam-lar, hayvancılar ve sanayi toplumları olarak ni-telerken besin-gıda üretimi öncesinde adaptif stratejinin toplayıcılar olduğunu bunun dışında sanayi dışı toplumlar veya besin ve gıda üre-timinde temellenen kultivasyon tipinin bah-çıvanlık tarımcılık ve hayvancılık olarak ileri sürmüşlerdir.

Diğer taraftan gerçek manasıyla göçebelik; sadece yemek ve besin ihtiyacını karşılamak için dolaşan, iktisadi olarak doğaya tamamıyla bağımlı olan yerleşik olmayan avcılar ve topla-yıcıların stratejisi için geçerlidir. Toplayıcılar ve hayvancılar, iki ayrı adaptif stratejisine ait ol-duğu için hayvancıların göçebe, ilkel veya doğa insanları olmadıkları açığa çıkmaktadır.

B. Batculuun’un belirttiği gibi, tarımın tek başına medeniyeti temsil etmeyeceğini an-

По определению Э. тейлора, культура и цивилизация – это знания, вера, мораль, право, обычай и прочие достижения человечества.

тРадиции

Page 93: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 91

С другой стороны, кочевничество в пол-ном смысле слова было стратегией охотни-ков и собирателей, которые по экономиче-ским причинам не могли жить оседло, так как полностью зависели от природы и кочевали в поисках пропитания. Так как собиратели и скотоводы использовали принципиально раз-ные стратегии, то очевидно, что скотоводы не были кочевниками и их нельзя считать пер-вобытными людьми или «людьми природы».

Некоторые антропологи, в отличие от Б. Батджууна, считают, что не только земледе-лие лежало в основе цивилизации, но разве-дение скота также являлось частью культур-ного процесса. Поскольку антропологи делят скотоводов на кочевых и полукочевых, то это означает, что между кочевниками и скотово-дами нельзя ставить знак равенства. Ученые, которые рассматривают историю монголов с точки зрения теории кочевничества, также разделяют скотоводов на кочевых, полуко-чевых, оседлых и полуоседлых.

В Монголии традиционно сложился та-кой способ ведения хозяйства, когда ското-воды-кочевники передвигаются с места на место, не имея стационарных домов для по-стоянного проживания, а используя перенос-ные жилища.

Профессор Ибрагим Кафесоглу утвержда-ет, что тюркский по происхождению монголь-ский народ - это не народ без истории, что он обладает богатым историческим насле-дием. Это народ, который создавал государ-ства, ставшие неотъемлемой частью всемир-ной культуры, а также наследовал богатую правовую традицию. Следовательно, его нель-зя считать исключительно кочевым и на этом основании противопоставлять цивилизован-ному миру. Ибрагим Кафесоглу спорит с теми, кто полагает, что этот народ был только ко-чевым, подчеркивая, что основными его заня-тиями были разведение лошадей и исполь-зование железа, а следовательно, уместно называть его носителем степной культуры.

tropologların, hayvancıları kultivasyon kısmı olarak görmesinden anlayabiliriz. Antropolog-lar hayvancıları; göçebeler, yarı göçebeler ola-rak ayırt ettiğini hesaba katmamız gerekirse de bizim yukarıda konuştuğumuz sebep yü-zünden hayvancıları dolaysız olarak göçebe-lik kavramıyla bağlama imkanı yoktur. Bir de Moğolların hayvancılığını göçebelik kuramıyla ele alan bilim adamları da hayvancılığı; göçe-be, yarı göçebe ve yarı yerleşik yerleşik diye ayırmışlardır.

Genellikle Moğolistan’da daimi olarak otura-cak yurt ve evi olmadan -belli derecede devamlı olarak kulanılan kışlak başta olamak üzere- ta-rih boyunca oluşturulan geleneksel yol boyun-ca sıklıkla göç eden hayvancı- göçebelik şekli yaygınlaşmıştır.

Profesör İbrahim Kafesoğlu, Türk milletinin tarihsiz olmadığını, aksine uzun zaman süren parlak başarılarıyla zengin tarihi olan açık bir topluluk olduğunu, kanunsuz olmadığını, kül-türün ayrılmaz bir kısmı olan organizasyon ye-teneğiyle çok sayıda devlet kuran, hukuki ola-rak seçkin bir millet olduğunu söyler. Bu durum, Türkleri neden göçebe toplumu olarak nitelen-dirmeye imkan olmadığını ve yerleşik ve parazit ekonomi farklılığını izah etmektedir. Profesör İbrahim Kafesoğlu Türklerin göçebeler olduğu tezine karşı çıkarken her şeyden önce, Türklerin at yetiştirme ve demir kullanma gibi iki önemli özelliğiden dolayı ne olursa olsun göçebe sayı-lamayacaklarının açık olduğunu söylemiş ve bu özelliklerine bakılarak Türk kültürünün, bozkır kültürü olarak adlandırılmasının mümkün ol-duğunu öne sürmüştür.

taylor’un tanımlamasına

bakılırsa, kültür veya medeniyet demek; bilgi, inanç, ahlak,

hukuk, görenek ve insanların

sahip olduğu diğer yetenekler demektir.

GelenekleR

Page 94: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

92 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

15год yıl

15-ый год платФормы диалог еВразия

diyalOG avraSya PlaTFOrmU 15. yıl

Page 95: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 93

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

1 2

3

4

5

1. Творческий вечер «Горизонты Евразии», Стамбул, 2004 “Avrasya’nın Ufukları” Kitap ve Kültür Şöleni, İstanbul, 2004

2. Бывший министр культуры и туризма Турции Ертугрул Гюнай Kültür ve Turizm eski bakanı Ertuğrul Günay

3. Праздник в Азербайджане, Гейдар Алиев, апрель 2000 Azerbaycan da kutlaması H.Aliyev, Nisan 2000

4. Форум «Новое обсуждение глобальной экономической системы», Анталия, 2012

“Küresel Ekonomik Düzeni Yeniden Düşünmek” konulu Antalya Forumu, 2012 Antalya

5. Презентация книги «Хюррем Султан» во дворце Топкапы в присутствии министра культуры Украины

Topkapı Sarayı’nda Ukrayna Kültür Bakanı İgor Lihova’nın teşrif ettiği gecede “Hürrem Sultan” kitabının tanıtımı

Page 96: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

94 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

6

8 9

10

11 12

13

Page 97: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 95

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

7

14

15

6. Конференция «Семья», Анталия, 2010 Aile Konferansı, Antalya-2010

7. Президент Абдулла Гюль принимает национальный Комитет Платформы DA Казахстана

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, DAP Kazakistan Milli Komitesi’ni kabul ediyor

8. Общее собрание Платформы DA, Анталия, 2008 DAP Genel Kurul Toplantısı, 2008-Antalya

9. 10-ое Общее собрание Платформы DA, Анталия, 2012

DAP 10. Genel Kurul toplantısı, Antalya-2012

10. «Фестиваль турецкой культуры» в Минске DAP tarafından organize edilen

“Türkiye Kültür Festivali”, Minsk

11. Презентация турецкого издания книги «Тот, кто любит свой народ – тот лидер, любимый народом».

‘Halkını Seven, Halkın Sevdiği Önder’ adlı kitabın Türkçe baskısının tanıtımı

12. Международный форум «От межкультурного диалога к жизни вместе: роль масс-медиа и образования», Киев, 2007

Uluslararası forum “Kültürlerarası Diyalogdan Birlikte Yaşamaya Medya ve Eğitimin Rolü” Kiev, 2007

13. Конференция «Мевляна и диалог между цивилизациями», Душанбе, 2007

“Mevlânâ ve Medeniyetlerarası Diyalog” konulu konferans, Duşanbe-2007

14. Конференция «Терпимость и диалог в образовании», организованная Международным педагогическим клубом европейских столиц и Платформой DA

Avrupa Başkentleri Uluslararası Pedagoji Külübü ve DAP’ın birlikte organize ettiği “Eğitim’de Hoşgörü ve Diyalog” konulu konferans

15. Конференция «Роль Гюлена и Ганди в современном мире», Государственная Дума РФ, Москва, 2008

Rusya Parlamentosu Duma’da “Gülen ve Gandi’in Modern Dünyadaki Yeri” konulu konferansı, Moskova-2008

Page 98: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

96 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

Что такое Платформа «Диалог Евразия»?DA – Международная гражданская обще-

ственная организация, основанная в 1998-ом году с целью содействия общению народов Евразии для обеспечения взаимопонимания и мирного сосуществования.

Евразия всегда была в центре развития мировой цивилизации – с древних времен до наших дней. Первые жилища, первые го-рода, первые пророки, первые религии – все это зародилось на евразийском континен-те и, спустя столетия, распространилось по всему миру.

Основатели платформыПлатформа «Диалог Евразия» была основана

в 1998-ом году учеными и деятелями культуры из разных Евразийских стран, во главе кото-рых встал Чингиз Айтматов и в которую вошли Олжас Сулейменов, Ростислав Рыбаков, Мух-тар Саханов, Анар. Председателем Платфор-мы в 2012-2014 гг.. была доктор наук, профес-сор БГУ Светлана Винокурова (Беларусь), ге-неральным секретарем – Исмаил Тас (Турция).

Структура платформыГлавный центр и Генеральный секретари-

ат Платформы находятся в Стамбуле. В раз-

DAP nedir?DAP (Diyalog Avrasya Platforumu), Avrasya

insanının kendi içinde diyalog kurmasına, bir-birini anlamasına ve barış içinde yaşamasına katkı sağlamak ve Avrasya’nın kültürel ve ente-lektüel birikimini dünyaya duyurmak amacıyla 1998’de kurulmuş uluslararası bir sivil toplum örgütüdür.

İnsanlık tarihinde Avrasya’nın özel bir yeri ve önemi vardır. Medeniyet Avrasya’da başla-mış, ilkler, Avrasya’da doğmuştur: İlk şehirler, ilk dinler, ilk peygamberler, ilk “ev”, ilk felesefe... İnsanı farklı ve insan kılan herşey Avrasya’dan doğan solmaz renk ve ışık demetinden fışkırmış ve asırlar boyunca bütün dünyaya yayılmıştır.

Kurucuları kimlerdir?Diyalog Avrasya Platformu, 1998 yılında

Cengiz Aytmatov’un kurucu başkanlığında, Olcas Suleymanov, Rostislav Ribakov, İlber Ortaylı, Muhtar Şahanov, Anar gibi Avrasya ül-kelerinin önde gelen bilge aydınları tarafından kurulmuştur. 2012-2014 Dönem Başkanı Prof.Dr. Svetlena Vinokurova (Belarus Devlet Üni-versitesi), Dönem Genel Sekreteri ise, İsmail Tas olmuştur.

DAP’ın kurumsal yapısı nedir?Platformun Genel Merkezi ve Genel sek-

О Платформе «Диалог Евразия»

Diyalog Avrasya Platformu

Page 99: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 97

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

Page 100: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

98 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

ных странах образованы национальные Ко-митеты и рабочие Комиссии, также открыты представительства в Азербайджане (Баку), Беларуси (Минск), Эстонии (Таллин), Грузии (Тбилиси), Казахстане (Алма-Аты, Астана), Кы-ргызстане (Бишкек), Молдове(Кишинев), Рос-сийской Федерации (Москва, Санкт-Петер-бург, Казань), Таджикистане (Душанбе), Тур-ции (Стамбул, Анкара), Туркменистане (Аш-хабад), Украине (Киев, Одесса, Крым).

Кроме того, в Китае, Индии, Латвии, Лит-ве, Монголии, Узбекистане и Польше Плат-форма имеет статус наблюдателя.

Деятельность платформыПлатформа «Диалог Евразия» создает ши-

рокое поле для общения, организуя и про-водя конференции, симпозиумы, семинары, круглые столы, экскурсии и выставки, осу-ществляя исследовательскую деятельность, выпуская печатные и веб-издания.

Виды деятельности• Дружеские встречи • Педагогические встречи• Медийные встречи• Встречи деятелей науки и культуры

Евразии• Собрания Союза Евразийских Писателей• Литературные встречи Евразийско-

го мира• Программы обмена студентами меж-

ду университетами Евразии• Институт/отделение «Диалог Евразия»• Туристические программы и экскурсии• Программы стажировок для членов мо-

лодежной Платформы «Диалог Евразия»• Авторские колонки в евразийских

изданиях• Евразийские молодежные форумы• Евразийские женские форумы• Тематические журналистские и чита-

тельские конкурсы, фотоконкурсы

Печатные органы платформыЖурнал DA – Диалог ЕвразияЖурнал DA, который на своих страницах

публикует деятелей науки и культуры Евра-зии, издается раз в три месяца в Турции, Азер-байджане, Казахстане, Кыргызстане, России

reterliği İstanbul’dadır. Azerbaycan (Bakü), Belarus (Minsk), Estonya (Tallin), Gürcistan (Tiflis), Kazakistan (Almaatı, Astana), Kırgı-zistan (Bişkek), Moldova (Kişinev), Rusya Fe-derasyonu (Moskova, St.Petersburg, Kazan), Tacikistan (Duşanbe), Türkiye (İstanbul, An-kara), Türkmenistan (Aşkabat), Ukrayna (Kiev, Odesa, Kırım)’da temsilcilikleri ve ülkeler ba-zında milli komiteleri ve çalışma komisyonları bulunmaktadır.

Ayrıca Platformda, Çin, Hindistan, Leton-ya, Litvanya, Moğolistan, Özbekistan, Polonya gözlemci ülke statüsündedir.

Faaliyetleri nelerdir?Diyalog Avrasya Platformu etkinliklerini

konferanslar, sempozyumlar, seminerler, yu-varlak masa toplantıları, geziler ve sergiler or-ganize etmek, yarışmalar ve sanat etkinlikleri düzenlemek, araştırmalar yapmak, gazete, web ve dergi yayıncılığı yapmak yoluyla sürdürerek bir diyalog zemini oluşturmaktadır.

Gerçekleştirilen projelerinden bazıları• Diyalog ve Barış toplantıları

• Pedagoji Toplantıları

• Medya Buluşmaları

• Avrasya Aydınları Buluşması

• Avrasya Yazarlar Birliği toplantıları

• Avrasya Dünyası Edebiyat Buluşmaları

• Avrasya üniversitelerarası “Öğrenci De-ğişim Projeleri”

• Diyalog Avrasya Enstitüsü / Bölümü

• Konulu kısa metrajlı film çekimleri

• Kültürel geziler

• Diyalog Avrasya Gençlik Platformu üye-lerine Staj programları

• Avrasya Medyasında Misafir Kalem Projesi

• Avrasya Gençlik Forumları

• Avrasya Kadın Forumları

• Makale, fotoğraf gibi dallarda konulu yarışmalar.

Yayın organları nelerdir?Diyalog Avrasya – Da Dergisi Avrasya aydınlarını ortak biz zeminde buluş-

turan Da dergisi, Türkiye, Azerbaycan, Kazakis-

Page 101: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 99

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

и Украине на русском и турецком языках, а также на различных национальных языках. Общий тираж – 20 000 экз.

Издательство DA – Диалог ЕвразияИздательство DA объединяет читателей,

издавая книги различной тематики – от ис-кусства до философии.

Принципы и философия платформы• DA – это волонтерское движение

• DA – это коллективное движение

• DA реализует проекты, направленные на развитие диалога, толерантности, на поиск компромиссов и установле-ние мира

• DA независима и вне политики

• DA следует общецивилизационным и гуманитарным принципам

tan, Kırgızistan, Rusya ve Ukrayna’da üç ayda bir Rusça ve Türkçe başta olmak üzere farklı dillerde (yerel dillerde) basılmaktadır. Derginin toplam tirajı 20.000’dir.

Diyalog Avrasya – DA Yayıncılık Da Yayıncılık, edebiyattan tarihe, sanattan

felsefeye kadar geniş bir zeminde okuyucuyu kitaplarla buluşturmaktadır.

DAP’ın ilkeleri ve temel felsefesi • DAP, bir gönüllü harekettir

• DAP, bir ortak-kolektif harekettir.

• DAP, diyalog, hoşgörü, uzlaşma ve barış projeleri üretir.

• DAP, bağımsızdır, siyaset üstüdür.

• DAP, devlet, toplum ve kültürlerin ilke ve kabulleriyle uyumludur.

Page 102: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

100 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

rostislav ribakovPROF. DR., şARkİYAT EnSTİTÜSÜ ESkİ DİREkTöRÜ, DİYALOG AVRASYA PLATFORMU OnURSAL bAşkAnI

Bütün beklentilere ve tahminlere rağmen yeni yüzyıl; 20. yüzyılda ya-şanan birçok savaş, ihtilâl ve çatış-mayla her şeyi saran nefret ve kin duygularından ölürcesine yorulan

insanlığın tüm bunlardan kurtulup huzur ve güvenliğe kavuşmasını sağlayamadı. İhtilaf ve hürmetsizlik rüzgârı dünyanın bütün kıtalarında hala esmeye devam ediyor. Farkına varmadan içinde bulunduğumuz dram hâlâ sürüyor. Maale-sef ne ülkeler, ne bölgeler, ne de dünya mahvol-maktan tamamen korunmuş durumda değildir.

Belki çok fazla farkında değiliz ama dünya çok dramatik değişikliklere sahne oluyor. Global ölçekte görülen asıl problemlere bakacak olur-sak, zaman zaman ortaya çıkarak hepimizi elle-rinde bulunan silâhlarla tehdit edenlerin yerini, radyasyon gibi her yere süzülerek ölümü getiren tehlikeler aldı. Gözümüze pek çarpmadığı için kendisini daha çok zamanla belli eden terörizm, ekonomik ve politik savaşların yerini aldı. Sınır tanımadan yayılan tümör ve metastazlar, irade

ростислав рыбаковПрофЕССор, доктор иСторичЕСких наук. бывший дирЕктор инСтитута воСтоковЕдЕния. ПочЕтный ПрЕдСЕдатЕль Платформы «диалог Евразия»

Вопреки ожиданиям и прогнозам, новый век и новое тысячелетие не принесли пока успокоения чело-вечеству, безмерно уставшему от войн, революций, противосто-

яний и ненависти века двадцатого. Те же бури непонимания и неуважения бушуют на всех континентах. Разыгрывается все та же драма, в которую вовлечены все без исклю-чения, даже если они не отдают себе в этом отчета. От смертельного исхода – увы! – не застрахованы ни страны, ни регионы, ни са-ма планета Земля.

В то же время (мы не всегда это осозна-ем) на мировой сцене многое кардинально изменилось. Другие актеры: не бряцающий оружием Агрессор (хотя и это еще случает-ся), а, в первую очередь, практически неви-димый до поры до времени Террорист, про-никающий всюду подобно радиации и так же неумолимо несущий гибель; не ставшие уже привычными экономические и политические

Человечество выиграет в битве за доброту

«Мое учение – это моя жизнь....»

Махатма Ганди

İnsanlık, iyilik mücadelesini kazanacak

“Benim öğretim, kendi hayatımdan kaynaklanıyor”

Mahatma Gandhi

Page 103: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 101

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

диалог – это цивилизованный

способ высказаться, открыться,

объяснить себя и свою позицию.

но диалог – не монолог, он

начинается с умения слушать и слышать.

insanların fikirlerini paylaşması

ve görüş açılarını tanıtmasına yarayan

medenî iletişim aracına diyalog

denir. diyalogun monologdan asıl

farkı, dinlemek ve duymak gibi becerileri

de gerektirmesidir.

Ростислав Рыбаков, Мустафа Ешиль, заместитель премьер-министра по вопросам экономики Али Бабаджан, Анар и Нурлан Оразалин.

Rostislav Rıbakov, Mustafa Yeşil, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Anar ve Nurlan Orazalin.

gücünü azaltarak, insanoğlunun kötülüğe karşı dayanıklılıktan mahrum eden AİDS ve uyuşturu-cu hayaleti gibi sorunlar ön plâna çıktı. Ama her zehrin bir panzehri olduğu gibi, kötülüğe karşı mücadele verme isteği uyanarak kendisini ko-rumak üzere bütün güçlerini toplayan insanlığın bunu yapmasını sağlayacak yöntemler de oluş-maya başladı. Söz konusu mücadeleye “hayat için mücadele” ismi konulabilir. Bunu dikkate alırsak, dünyanın hemen hemen bütün ülke-lerinde sık sık kullanılmaya başlanan “diyalog” kelimesinin dünyanın en popüler sözcüğü hâline gelmesinin bir tesadüf olmadığını anlayacağız.

İnsanların fikirlerini paylaşması ve görüş açılarını tanıtmasına yarayan medenî iletişim aracına diyalog denir. Diyalogun monologdan asıl farkı, dinlemek ve duymak gibi becerileri de gerektirmesidir.

войны, а страшный призрак СПИДа и нарко-тиков, подавляющий волю и символично ли-шающий человечество иммунитета – имму-нитета ко злу. Но действие рождает противо-действие, зло вызывает к жизни стремление с ним бороться, и ради самосохранения че-ловечество находит силы и методы для этой борьбы – борьбы за выживание. И неслучай-но едва ли не самым часто встречающимся словом во всех странах, на всех языках ста-новится слово «диалог».

Диалог – это цивилизованный способ вы-сказаться, открыться, объяснить себя и свою позицию. Но диалог – не монолог, он начина-ется с умения слушать и слышать.

Диалог – это взаимоуважение, это разго-вор на равных; стремление узнать другого и

Page 104: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

102 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

Tarafların, eşit bir zeminde karşılıklı saygıyla konuşmasını öngören diyalog sonucunda or-taya çıkan birbirini tanıma ve kendini tanıtma isteği, karşılıklı anlayışın temel öğelerinden biridir. Bugünlerde karşılaştığımız problemle-rin çözülmesi için bütün insanlarla devletle-rin gayret sarfederek birliği sağlayan diyalog-dan faydalanması gerekir. Patrik Hazretleri’nin Uluslararası Diyalog Avrasya Platformu’na seslenerek ilettiği mesajda, “dostluk temelin-de kurulan komşuluk ilişkileri”ni ortak çabaları-mızın asıl hedefi olarak nitelendirmesi de bu tip önlemlerin alınması gerektiğine işaret ediyor.

Diyalog Avrasya Platformu; Maksim Gor-ki’nin “Kültür ustaları” olarak adlandırdığı ya-zarlar, hukukçular, bilim adamları, ressamlar ve gazetecilerin başlattığı uluslararası bir ha-rekettir. Başta Türkiye ve Rusya olmak üzere farklı ülkeleri temsil eden entellektüeller, mil-letlerarası karşılıklı anlayışın sağlanması uğru-na çabalarını birleştirmeye karar vererek yola çıktı o gün. Dönemin en ünlü yazarlarından biri olan Cengiz Aytmatov’un bu hareketin başında olması dikkat çekicidir.

искренне рассказать о себе ведет к взаимо-пониманию. Диалог –исходная точка един-ства, а вызовы времени требуют объединения усилий всех людей и государств. Не случай-но в своем послании Международной плат-форме «Диалог Евразия» Святейший Патри-арх обозначил целью наших усилий «благо-желательное добрососедство».

«Диалог Евразия» – это международное движение, основанное писателями, юриста-ми, учеными, художниками, журналистами, то есть теми, кого Максим Горький когда-то на-звал «мастерами культуры». Интеллектуалы Турции, России и многих других стран решили объединить свои усилия в борьбе за взаимо-понимание всех народов. Примечательно, что у истоков этого движения стоял крупнейший писатель нашего времени Чингиз Айтматов.

Мы отмечаем юбилей «Диалога Евразия». Стоит ли подводить итоги? В истории движе-ния сотни конференций в разных странах, фо-румов, посвященных животрепещущим про-блемам, затрагивающим интересы всех лю-дей на Земле, книги лучших писателей-гу-

Бывший министр иностранных дел

Турции Яшар Якиш и Ростислав Рыбаков

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Eski Bakanı

Yaşar Yakış ve Rostislav Ribakov

Page 105: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 103

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

Представляется, что для платформы «диалог евразия»

важнее определить пути дальнейшего

служения, чем разговор о прошлом,

пусть и недавнем.

diyalog avrasya bugün, çok uzak

olmayan geçmişte gösterdiği

başarılar üzerinde durmaktansa ileride

düzenlemesi gereken etkinliklerden

bahsetmeyi tercih ederek yeni hedefler

belirlemeye çalışmaktadır.

манистов, поездки-знакомства людей раз-ных профессий, журналы и фильмы. А главное – постоянный приток стран и людей, кровно заинтересованных в единении против над-вигающихся опасностей.

Представляется, что для Платформы «Ди-алог Евразия» важнее определить пути даль-нейшего служения, чем разговор о прошлом, пусть и недавнем.

Уверен, что впереди масштабные проек-ты по объединению на общей платформе – без политиканства и пропагандистских ужи-мок, возможно, в тесном союзе с Организаци-ей Объединенных Наций и ЮНЕСКО. Особую роль в построении и отстаивании будущего призвана сыграть молодежь. А это означает особое внимание к проблемам образования – образования гуманистического, основан-ного на этических нормах. Именно это ста-нет столбовой дорогой человечества в но-вое тысячелетие и позволит новым поколе-ниям победить в обострившейся до преде-ла традиционной войне Добра и Зла. Впе-ред, «Диалог Евразия»!

Diyalog Avrasya’nın yıldönümünü kutlarken gerçekleştirdiği faaliyetleri özetlemeye gerek var mı acaba? Bunu yapacak olursak, farklı ül-kelerde bütün insanlığı ilgilendiren güncel so-runların giderilmesine yönelik olarak tertiple-nen yüzlerce konferans ve forum, en iyi hüma-nist yazarların kitaplarının yayımlanması, farklı meslekleri temsil edenlerin tanıştığı geziler ve çözülmesi gereken problemlerle ilgili dergilerin çıkarılmasıyla filmlerin çekilmesi gibi sayısız et-kinliğin söz konusu organizasyonun katkılarıy-la düzenlenmiş olduğunu söyleyebiliriz. DAP’ın faaliyetleriyle alâkalı olarak belirtmek istediğim diğer bir husus, hayatımızı tehdit eden tehlike-lere karşı mücadele vermek üzere kuruluşumu-za mensup olmak isteyen ülke ve katılımcıların sayısının sürekli artış göstermesidir.

Diyalog Avrasya bugün, çok uzak olmayan geçmişte gösterdiği başarılar üzerinde durmak-tansa ileride düzenlemesi gereken etkinlikler-den bahsetmeyi tercih ederek yeni hedefler be-lirlemeye çalışmaktadır.

Hiçbir zaman demagoji ve propagandaya te-vessül etmeyen DAP’ın, dünyanın bütün kültür ustalarını bir platform çerçevesinde birleştir-mek maksadıyla BMT ve UNESCO gibi organi-zasyonlarla birlikte yeni projeler yürüteceğin-den eminim.

Son olarak, gençliğin geleceğin kurulmasıyla korunması konusundaki rolünün önemine bina-en, etik kurallara dayalı insancıl veya hümanist yöntem ışığında eğitim alanında görülen prob-lemlere daha çok eğilmeliyiz. İnsanlığın yeni yüzyıla gerçek manada girmesini sağlayacak bu tip tedbirlerin alınması durumunda yeni ne-sil, son noktasına erişen geleneksel “iyilik ve kö-tülük mücadelesinin” galibi olmayı başaracaktır.

Diyalog Avrasya’ya daha iyiye, hep daha ile-riye diyorum!

Page 106: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

104 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

анарнародный ПиСатЕль азЕрбайджана, ПрЕдСЕдатЕль Союза ПиСатЕлЕй азЕрбайджана, ПочЕтный ПрЕдСЕдатЕль Платформы «диалог Евразии»

Я был в числе инициаторов созда-ния платформы «Диалог Евразия» и ее первым Председателем. Пят-надцать лет тназад, выступая на учредительном собрании Плат-

формы, я говорил о том, что в Стамбуле есть два моста, соединяющих Европу и Азию, а на-ша Платформа и ее печатный орган – «Диа-лог Евразия» («ДА») – должны стать третьим

AnARAzERbAYcAn MİLLî YAzARI, AzERbAYcAn YAzARLAR bİRLİğİ bAşkAnI, DAP OnURSAL bAşkAnI

Hem “Diyalog Avrasya” Platfor-mu’nun kurucularından, hem de seçilen ilk başkanıyım. On beş se-ne önce DAP’ın kuruluş toplantıla-rından birinde; İstanbul’da Avrupa

ile Asya’yı birleştiren iki köprünün bulunduğu-nu hatırlatarak, Platformumuz ve onun basın organı olan “Diyalog Avrasya” (DA) Dergisi’nin iki kıtayı birbirine yaklaştıran manevî bir köprü

Мосты мира и любви, объединяющие Евразию

Avrasya’yı birleştiren barış ve sevgi köprüleri

Владимир Сергейчук, Харун Токак и Анар

Vlademir Sergeyçuk, Harun Tokak ve Anar

Page 107: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 105

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

мостом, мостом духовности, объединяющим два континента.

За истекшие годы это пожелание полно-стью оправдалось. Платформа и журнал «ДА» сыграли неоценимую роль в сближении на-родов и стран, расположенных в Азии и Ев-ропе. На постоянных встречах, организуемых Платформой, встречались лучшие интеллек-туалы России и Турции, Азербайджана и Гру-зии, Казахстана, Кыргызстана, Украины, Мол-довы и многих других стран. В числе самых почетных учредителей Платформы был не-забвенный Чингиз Айтматов, писатель с ми-ровым именем. Встречи в рамках Платформы проходили в разных городах Турции, а также в России, Азербайджане и Кыргызстане. Об-мениваясь мнениями по поводу обществен-но-политических и культурных событий, участ-ники этих встреч взаимно обогащались, все лучше узнавая друг друга и проблемы своих стран. Журнал «Диалог Евразия» системати-чески освещал и освещает на своих страни-цах историю и культуру разных народов, их обычаи и традиции, литературу и искусство.

Национальная, культурная и религиозная толерантность являются главным принципом Платформы, воплощаясь как на страницах журнала, так и в издаваемых книгах писате-лей Азии и Европы. Журнал выходит на двух языках – русском и турецком, что увеличива-

vazifesini görmesi gerektiğine dikkat çekmiş-tim. Bu isteğimin yıllar içerisinde gerçekleştiğini söylemem lâzım. Sözünü ettiğim Da Platformu ile “DA” Dergisi; Asya ve Avrupa’da bulunan mil-letlerin birbirlerini daha iyi tanıması konusunda çok önemli bir rol oynuyor.

Rusya, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, Ka-zakistan, Kırgızistan, Ukrayna ve Moldova gibi ülkelerin önde gelen entellektüelleri; “Diyalog Avrasya” Platformu’nun düzenli olarak tertip-

руКоводители ряда государств оказывают всяческое содействие в издании и распространении журнала «да»,

являющегося аналогом «Курьера юнеско» и выполняющего ту же благородную миссию сближения народов и культур. так,

незабываемыми были встречи руководителей платформы с покойным президентом азербайджана гейдаром алиевым, который

уделял этой организации особое внимание. ныне эта традиция успешно продолжается президентом ильхамом алиевым.

ülKeleriMizin devlet adamları, tıpkı “The UneScO courier” gibi değişik kültürleri temsil eden milletleri bir araya getiren “da” dergisi’nin

çıkarılması ile yayılması noktasında bize yardımcı olmaktadır. daP’a çok olumlu yaklaşan ve eskiden azerbaycan eski cumhurbaşkanı

merhum haydar aliyev’in başlattığı gelenek, günümüzde iktidarda olan ilham aliyev tarafından başarıyla sürdürülmektedir.

Дженгиз Айтматов и Анар / Cengiz Aytmatov ve Anar

Page 108: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

106 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

ет его аудиторию, состоящую из читателей, владеющим одним из них или обоими. Я бла-годарен Платформе за то, что наряду с про-изведениями других азербайджанских писа-телей она издала и две моих книги.

Представительства Платформы в раз-ных странах создают благоприятные усло-вия для широкого освещения жизни этих стран. Руководители ряда государств ока-зывают всяческое содействие в издании и распространении журнала «ДА», являющего-ся аналогом «Курьера Юнеско» и выполняю-щего ту же благородную миссию сближения народов и культур. Так, незабываемыми бы-ли встречи руководителей Платформы с по-койным Президентом Азербайджана Гейда-ром Алиевым, который уделял этой органи-зации особое внимание. Ныне эта традиция успешно продолжается Президентом Иль-хамом Алиевым.

Я рад, что на страницах журнала «Диалог Евразия» широко представлена и моя роди-на – Азербайджан, ее духовные и культурные ценности, образцы ее литературы и искус-ства. В журнале освещаются история, приро-да, специфика разных регионов моей страны.

По меркам человеческой жизни Платфор-ма вступает в период зрелости. Уверен, что как Платформа, так и журнал «ДА» успешно продолжат исполнять свою важную роль по сближению народов. Это особенно необхо-димо в наши дни, в эпоху тревожных и опас-ных событий, сотрясающих разные регионы Евразии. Призыв к толерантности, взаимо-обогащению культур, дружбе и взаимопо-ниманию противостоят вызовам ксенофобии и вражды, религиозной и национальной не-терпимости, отчуждению народов и стран.

lediği etkinliklerde görüşme fırsatını buluyorlar. Dünyaca ünlü efsane yazar Cengiz Aytmatov, Platform’un onursal kurucularındandır. Plat-form’un Türkiye, Rusya, Azerbaycan ve Kırgı-zistan gibi ülkelerin farklı şehirlerinde düzen-lediği etkinlikler çerçevesinde katılımcılar, sos-yal, politik ve kültürel hususlara dair fikirlerini paylaşarak birbirlerini yakından tanımaktadırlar. Bu yolla temsil ettikleri ülkelerde görülen prob-lemleri daha iyi kavramakta ve bilgi yönünden zenginleşme imkânı bulmaktadırlar. Farklı mil-letlerin târihi ve kültürü ile ilgili konulara sü-rekli olarak yer veren “DA” Dergisi, okurlarını kendilerine has gelenek görenek, edebiyat ve sanat türleri konusunda bilgilendirmeye devam ediyor.

Platform’un asıl ilkesi olan millî, kültürel ve dinî hoşgörü, kendisini hem “DA” Dergisi’nin sayfalarında, hem de Platform’un yayımlamış olduğu Asya ve Avrupa yazarlarının kitapla-rında belli etmektedir. Da Dergisi’nin Rusça ve

я рад, что на страницах журнала «диалог евразия» широко представлена и моя родина – азербайджан, ее духовные и культурные ценности, образцы ее литературы и искусства.

vatanıM olan azerbaycan’ın manevî ve kültürel değerleri, edebiyat, sanat örnekleri, tarihi, doğası, coğrafyasıyla “da” dergisi’nde yer almasından çok mutluyum.

Page 109: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 107

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

Türkçe olmak üzere iki dilli olarak yayımlanma-sı, bu dillerin birini veya her ikisini bilen birçok kişinin dergiyi okuyabilmesini sağlamaktadır. Diğer Azerî yazarların yazdığı bazı kitapları yayımlayan DAP’a, benim kitaplarımdan iki ta-nesini bastığı için de ayrıca minnettarım.

Platform’un farklı ülkelerdeki temsilcilikleri, söz konusu ülkelerde kabul edilen hayat tar-zının eksiksiz bir şekilde tanıtılması için uygun zeminin hazırlanmasına katkıda bulunmakta-dırlar. Ülkelerimizin devlet adamları, tıpkı “The UNESCO Courier” gibi değişik kültürleri temsil eden milletleri bir araya getiren “DA” Dergisi’nin çıkarılması ile yayılması noktasında bize yar-dımcı olmaktadır. DAP’a çok olumlu yaklaşan ve eskiden Azerbaycan eski Cumhurbaşkanı merhum Haydar Aliyev’in başlattığı gelenek, günümüzde iktidarda olan İlham Aliyev tara-fından başarıyla sürdürülmektedir.

Vatanım olan Azerbaycan’ın manevî ve kül-türel değerleri, edebiyat, sanat örnekleri, tarihi,

doğası, coğrafyasıyla “DA” Dergisi’nde yer al-masından çok mutluyum.

DAP’ın yaşını insan yaşına benzetecek olursak, kendisinin artık ergenlik dönemine girmiş durumda olduğunu kaydetmek gerekir. Kuruluşundan beri olgun bir yapısı olan DAP ile “DA” Dergisi’nin milletlerin birbirlerini tanı-ması konusundaki önemli rolünü ileride de oy-namaya devam edeceğinden eminim. Avrasya bölgelerini sarsarak, içimizde endişe ve tehlike duyguları yaratan olayların sık sık yaşandığı günümüzde buna gerçekten çok ama çok ih-tiyacımız var.

Hoşgörü, kültürlerin birbirleri aracılığıyla zenginleşmesi, uluslararası dostluk ve karşı-lıklı anlayış gibi değerleri esas alarak faaliyet gösteren DAP’ın; yabancı düşmanlığı, milletle-rarası çatışmalar, dinî inançlar ve etnik sorunlar, ve hoşgörüsüzlük gibi aktüel sorunların çözü-müne yaptığı katkının artarak devam edeceğine inanıyorum.

Page 110: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

108 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

из воспоминаний Бориса марианавЕтЕрана Платформы «диалог Евразия» и одного из ЕЕ СоучрЕдитЕлЕй, ПрЕдСЕдатЕля национального комитЕта ПдЕ молдовы.

В жизни каждого из нас есть осо-бые главы – события, предопреде-ляющие новое направление жиз-ненного пути и дальнейшее сле-дование ему. Для меня таким по-

воротом в сентябре 1998 года стало участие в создании Международного евразийского фонда писателей и журналистов в Стамбу-ле, преобразованного впоследствии в Плат-форму Диалог Евразия (ПДЕ) - ныне широко известную организацию, охватившую духов-но-географическое пространство от Стамбу-ла до Москвы и от Великой Китайской стены до Прибалтики. Благодаря этому состоялось и мое первое свидание с Турцией, в то время загадочной для меня страной, а также лич-ное знакомство с выдающимися писателями, учеными и общественными деятелями наше-го времени. Я говорю о Чингизе Айтматове и Олжасе Сулейменове, с которыми встречался

Boris marian’ın hatıralarındanDİYALOG AVRASYA PLATFORMU kURUcULARInDAn, DAP MOLDOVA MİLLî kOMİTESİ bAşkAnI

Hepimizin hayatında yeni dönemlere girmemize sebep olan ve hayatı-mızın akışını hızlandıran özel olay-lar vardır. Benim hayatımın dönüm noktası; 1998 yılında İstanbul’da

Avrasya Yazar ve Gazeteciler Birliği olarak ku-rulan, sonra da DAP olarak faaliyet göstermeye devam eden ünlü organizasyon Diyalog Avrasya Platformu’na katılmam olmuştur. İstanbul’dan Moskova’ya, Çin’den Baltık Devletleri’ne kadar uzanarak manevî açıdan bir bütün olan coğraf-yaları kapsayan Diyalog Avrasya gibi bir plat-forma katılmakla; bana o zamanlar çok gizemli gelen yakından tanımaktan çok etkilendiğim Türkiye’yi, dönemimizin en meşhur yazarları, bilim ve devlet adamlarını bizzat tanıma fırsa-tını yakaladım. Bu isimlerden bazılarını sıralar-sam ne demek istediğimi daha iyi anlatabilirim: Dönemimizde Avrasya akımının en ünlü öncüle-rinden olan Cengiz Aytmatov ve Olcas Suleyma-

Нам удалось построить мост взаимопонимания в Евразии

Avrasya’da karşılıklı Anlayış Köprüsü’nü

kurmayı başardık

Page 111: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 109

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

nov, klâsik Azerbaycan edebiyatının temsilcisi Anar ile hemşehrisi Rafik Safarov adlı sinemacı, ünlü tarihçi İlber Ortaylı, o dönem Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın başkanı olan yazar Harun Tokak, tarihçi Mustafa Armağan, Rusya’nın ön-de gelen bilim adamlarından olan akademisyen Rostislav Rıbakov, şer’î hukuk alanında doktora derecesine sahip Leonid Sukiyaynen, şiirlerinde Fars şiirlerine özgü gelenekleri canlandıran Ta-cik şairi Mehmon Bahti ve çağdaş Kazak düşü-nürü ve yazarı olan Garifullah Esim...

Bu arada sözünü ettiğim isimlerden bir kısmı o dönem bazı organizasyonların başkanıydılar. Örnek olarak 1998 – 2000 yılları arasında günü-müzde DAP olarak bilinen AYGB’nin ilk başkanı Cengiz Aytmatov’un ismini hatırlamamak müm-kün değil. Sonra da Anar, M. Armağan, İ. Ortaylı, H. Tokak ve R. Rıbakov gibi saygın isimlerin bu makamda faaliyet gösterme imkânı olmuştur.

2001 yılının Kasım ayında kuruluşumuzun programı ile Tüzüğü’nün hazırlanmasına yöne-lik olarak Antalya’da yürüttüğümüz çalışmalar da en çarpıcı anılarım arasındadır. Söz konusu çalışmalarımızı, ılık bir Akdeniz sonbaharında

в Стамбуле, о живом классике азербайджан-ской литературы Анаре и его соотечествен-нике, знаменитом кинематографисте Рафике Сафарове, о яркой турецкой плеяде истори-ков и мастеров слова – Ильбере Ортайлы, Ха-руне Токаке, Мустафе Армагане, о крупней-ших российских ученых - академике Ростис-лаве Рыбакове и докторе исламского пра-ва Леониде Сукияйнене, о таджикском поэ-те Мехмоне Бахти, сохранившем в своих сти-хах традиции персидской поэзии, о совре-менном казахском мыслителе и писателе Га-рифолле Есиме и других пионерах евразий-ского движения. К слову сказать, многие из них побывали председателями нашей орга-низации, причем первым стал Чингиз Айтма-тов (1998 – 2000 гг.). Затем на этом почетном посту сменяли друг друга такие видные де-ятели культуры как Анар, М.Армаган, И.Ор-тайлы, Х.Токак, Р.Рыбаков.

Особенно ярко вспоминается мне рабо-та по созданию программы и Устава нашей организации в ноябре 2001-го года в Анта-лии. Стояла календарно поздняя, но геогра-фически роскошная теплая осень, соответ-

за эти годы мы все-таки построили

евразийский мост взаимопонимания,

который можно было бы назвать именем гюлена

или ганди.

teK kelimeyle, işbirliği gerçekleştirdiğimiz bu yıllar içerisinde Fethullah Gülen ya

da mahatma Gandhi köprüsü olarak adlandırılabilen

avrasya karşılıklı anlayış köprüsü’nü kurmayı başardık.

Page 112: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

110 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

yapmıştık. Buna rağmen benim de mensup ol-duğum editör ve redaktör grubumuz; yüzlerce turistin ve toplantımıza katılanların bir kısmının zevkle yüzdüğü ve güneşlendiği otelin plajında istirahat etmektense, geceyi gündüze katarak çalıştık. Çünkü uğraştığımız belgenin, her pa-ragrafı ve bendinde değişiklik yaparak, Rusça, Türkçe ve İngilizce olmak üzere hazırlanan üç nüshasındaki hükümlerin son derece net ve an-laşılır olmasını sağlamalıydık ve sonunda bu-nu başardık. Aramızda zaman zaman yaşanan yoğun tartışmaları hâlletmek amacıyla bu ko-nuda çok deneyimli olan o zamanki DAP Baş-kanı Anar’a ve hepimizin adil bir hâkim olarak güvendiği Rostislav Rıbakov’a danışırdık. Erte-si günün sabahı yapılması gereken Genel Top-lantı’nın son oturumunda organizasyonumuzun Tüzüğü’nü okuyup onayladıktan sonra eve dön-memiz gerektiği için, ortaklaşa gerçekleştirdi-ğimiz bir iş uğruna, kendimizi hem parıldayan güneşten, hem de denizin getirdiği serinlikten bilerek mahrum etmeye razı olmuştuk.

Bu konuya girmişken, sözü edilen belge üze-rinde hiç yorulmadan çalışan editör ve redaktör grubumuzun üyelerinden bahsetmek istiyorum. Bana göre, bu bağlamda hepimizi barıştırmayı başaran o zamanki DAP Genel Sekreteri Erkam Tufan Aytav, yorulan herkese moral vermek için zamanında şaka yapmayı bilen neşeli ve özgür-lükçü bir profesör İlber Ortaylı, pek konuşkan olmadığı hâlde çok derin düşünen ve DA Dergisi Türkiye Genel Yayın Yönetmeni olan Mustafa Armağan, organizasyonumuza Gürcistan’ı tem-silen katılan çok çalışkan ve bu tip belgelerin hazırlanması konusunda son derece tecrübe-li târih profesörü Giuli Alasaniya, Kazak yazarı ve diplomatı Muhtar Şahanov, Dağıstan’ın ün-lü gazetecisi Mehmet Durçilov ve DA Dergisi editörü, bugünlerde ise herkesçe tanınan Türk yazarı ve televizyoncusu, çok sempatik ve akıllı Nevval Sevindi gibi şahıslar ve isimlerini hatır-layamadığım hâlde simaları hâlâ aklımda kalan arkadaşlarımız…

Bunun haricinde, iki günlük müzakere sonu-cu onayladığımız Tüzük ve program hükümle-rinin, aradan 15 sene geçtiği hâlde geçerli ol-duğunu ve kuruluşumuz olan DAP’ın bu zaman içinde büyüyerek dünya çapında önemli bir ye-re geldiğine dikkat çekmek istiyorum. Tek keli-meyle, işbirliği gerçekleştirdiğimiz bu yıllar içe-risinde Fethullah Gülen ya da Mahatma Gandhi köprüsü olarak adlandırılabilen Avrasya Karşı-lıklı Anlayış Köprüsü’nü kurmayı başardık.

Page 113: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 111

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

любивый профессор Ильбер Ортайлы, умев-ший вовремя пошутить и снять общее напря-жение; немногословный, но глубоко мысля-щий писатель Мустафа Армаган, тогдашний директор журнала «ДА» (Турция); предста-вительница Грузии - работоспособнейшая и опытная в составлении подобных докумен-тов Гиули Аласания, доктор истории; казах-ский писатель и дипломат Мухтар Шаханов; известный дагестанский публицист Мехмет Дурчилов; обаятельнейшая умница Неваль Севинди, тогдашний исполнительный редак-тор журнала «ДА», ныне признанная писа-тельница и ведущая семейных программ по-пулярного турецкого телеканала, и некото-рые другие, имена которых стерлись в моей памяти, но навсегда остался их облик. Важно отметить, что Устав, рожденный в результа-те двухдневных дебатов, и те программные установки, которые мы тогда разработали и приняли, действуют по сей день.

С тех пор прошло пятнадцать лет. Наша Организация географически разрослась до планетарных размеров. За эти годы мы все-та-ки построили евразийский мост взаимопо-нимания, который можно было бы назвать именем Гюлена или Ганди.

ствующая тамошнему средиземноморскому меридиану. 22-градусная вода манила в мо-ре сотни туристов, а также многих участни-ков нашего собрания, которые плескались в изумрудных волнах и загорали на горя-чей прибрежной гальке в зоне отеля «Рик-сос». А рабочая редакционная группа, в кото-рую был включен и я, с утра до поздней ночи тщательно шлифовала каждый абзац, каж-дый пункт документа, добиваясь предельной четкости формулировок на русском, турец-ком и английском языках. Порой вспыхива-ли горячие споры, высказывались «особые мнения», и приходилось обращаться за со-ветом к многоопытному председателю Ана-ру и общепризнанному арбитру Ростисла-ву Рыбакову.

Так мы добровольно лишили себя ярко-го солнца, морской прохлады и отдыха ради общего дела, поскольку следующим утром на последнем заседании Общего собрания предстояло зачитать Устав и вынести его на голосование. Не могу не назвать самых не-утомимых и ревностных разработчиков из нашей редакторской группы. Это тогдаш-ний генеральный секретарь ПДЕ Туфан Ай-тав, опытный миротворец; веселый вольно-

Борис Мариан и национальный комитет ДАП в Молдове, Общее

Собрание

Boris Marian ve DAP Moldova Milli

Komitesi, Genel Kurul toplantısında

Page 114: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

112 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

Чингиз айтматов (1928- 2008) ПиСатЕль

Вы здесь производите не оружие, а любовь… Если этого не делать, неизбежным станет торже-ство сил, объединяющих зло и дикость. Поэтому «DA» – это платформа, несущая прежде лю-бовь. Даст Бог, эта платформа, которая служит миру, культуре и любви, будет жить долго. «DA» стала визитной карточкой интеллигенции Евразии.

Cengiz aytmatov (1928- 2008)YAzAR

Sizler burada silah değil, sevgi üretiyorsunuz. Eğer bu güzelliklerde bir araya gelinmezse, nefret ve vahşet dolu platformlarda bir araya gelmeler kaçınılmaz oluyor. DAP her şeyden önce sevgi üreten bir platform olduğu için önemlidir. Barışa, kültüre ve sevgiye hizmet eden bir platform olduğu için inşallah uzun ömürlü olacaktır. DA artık biz Avrasya aydınlarının kartviziti olmuştur.

нурсултан назарбаев ПрЕзидЕнт казахСтана

Казахская пословица гласит: «Помочь друзьям найти друг друга – достойный поступок». Плат-форма «Диалог Евразия», чья деятельность, начинаясь в Турции, распространяется по бескрай-ним просторам Евразии, продолжает предъявлять человечеству суть всеобщих культурных и духовных максим. Я верю в то, что журнал «DA», который говорит о вечных ценностях - разуме и мудрости, кротости и благочестивой морали, милосердии и чувстве братства, уважения и тер-пимости между всеми народами, безусловно, ожидает прекрасное будущее.

Nursultan NazarbayevkAzAkİSTAn cUMhURİYETİ DEVLET bAşkAnI

Kazakça’da, “dostları buluşturmak erdemdir,” diye bir atasözü vardır. Türkiye’den başlayarak Avrasya böl-gesine kanatlarını genişçe yayan Diyalog Avrasya Platformu, insanlığa ortak kültürel ve manevi değerleri yorulmadan nasihat etmektedir. Feraset ile aklı, ar ile güzel ahlakı, merhamet ile kardeşliği, bütün mil-letler arasındaki saygı ile hoşgörüyü dalgalandıran Da dergisinin geleceğinin aydın olacağına inanıyorum.

Гейдар алиев (1923 - 2003) ЭкС-ПрЕзидЕнт азЕрбайджана

Издание журнала «DA» - значительное событие. Мы должны много работать для сближения наших народов. Журнал «DA» может взять на себя часть этой задачи в мире, где стремительно развиваются процессы глобализации.

haydar aliyev (1923 - 2003) AzERbAYcAn ESkİ DEVLET bAşkAnI)

DA Dergisinin çıkması çok önemli bir hadisedir. Yakınlaşmamız için büyük işler yapmalıyız. DA Dergisi böyle büyük işler görebilir. Diyalog ve karşılıklı anlaşma globalleşen dünyada öne çıkmalıdır.

О «DA» говорятDa hakkında ne dediler?

Page 115: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 113

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

Юрий сергеевЭкС-гоССЕкрЕтарь украины

Народы Евразии недостаточно знают друг друга. Сегодня благодаря развитию телекоммуника-ций диалог между странами поддерживать гораздо быстрее и проще. Формирование культур-ного самосознания народов Евразии имеет большое значение для всего евразийского региона.

yuriy SergeyevUkRAYnA ESkİ DEVLET SEkRETERİ

Avrasya coğrafyasında yaşayan halklar birbirlerini yeteri kadar bilmemektedirler. Bugün telekomünikas-yon alanlarındaki gelişmeler nedeniyle ülkeler arası diyalog daha rahat bir şekilde yürütülebilmektedir. Avrasya halklarının kültürel bilinçlerinin oluşumu Avrasya devletleri için çok ciddi anlamlar içermektedir.

леонид сукияйненПрофЕССор, доктор юридичЕСких наук, выСшая школа Экономики, роССия

Мне кажется, что на конференциях Платформы «DA» мы должны уделять больше внимания не материальным, а духовным ценностям, культуре и нравственности. Тогда мы сможем принести пользу. Это касается не только России и Турции. Для всех стран-членов Платформы религия является первичным источником духовных ценностей и нравственности.

Prof. dr. leonid SükiyainenAkADEMİSYEn

Biz Da Platformu toplantılarında materyalist değerler üzerinde değil de daha çok manevi değerler, kültür ve ahlak üzerinde yoğunlaşırsak bir katkı sağlamış olacağız. Sadece Rusya veya Türkiye için değil, DAP üyesi diğer ülkeler için de manevi ve ahlaki değerlerimizin korunup gelişmesi için din birincil derecede kaynak niteliğindedir.

игорь долговЭкС-ПоСол украины в турции

Платформа «Диалог Евразия» является общественной организацией, поэтому обладает огром-ной силой. Я счастлив, что это движение находит поддержку в Украине. Еще больше меня об-радовали предложения моих соотечественников, направленные на развитие диалога.

igor dolgovUkRAYnA ESkİ bÜYÜkELÇİSİ

DAP bir sivil toplum örgütü olması nedeniyle büyük bir güç niteliğindedir. Bu hareketin Ukrayna’da destek bulmasından çok mutluyum. Ülkemden gelenlerin böyle bir diyaloga katkı sağlama konusun-daki önerileri beni fazlasıyla memnun etti.

ниязи октемПрофЕССор, доктор СоциологичЕСких наук, унивЕрСитЕт бильги

Анализируя российскую и тюркскую культуры, можно провести много параллелей. Эти две куль-туры служат мостом между Западом и Востоком, олицетворяют своеобразный культурный синтез.

Prof. dr. Niyazi ÖktembİLGİ ÜnİVERSİTESİ öğRETİM ÜYESİ

Rusya zemininde kültürlerimizi analize tabi tuttuğumuzda Türk ve Rus kültürlerinde paralellik-ler görmekteyiz. Her iki kültür de Batı ile Doğu arasında bir köprü oluşturmuş, önemli sentezleri gerçekleştirmiştir.

Page 116: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

114 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

назрулло рахматуллаевтаджикСкий ПоЭт, филоСоф

Если рассматривать Платформу «DA» с точки зрения давно известных идей гуманизма, знаме-нательно, что она учреждена именно в Турции. В каком-то смысле причиной этого стал вели-кий суфий и поэт Мавлана Джалаладдин Руми, который говорил: «Мы пришли, чтобы объеди-нять, а не разъединять».

Nazrullo rahmatullayevşAİR, FİLOzOF, TAcİkİSTAn

Bana göre en basit hümanist değerler doğrultusunda düşünüldüğünde görülecektir ki, Diyalog Av-rasya Platformu’nun Türkiye’de kurulmuş olması anlamlıdır. Böyle bir oluşuma Mevlana Celalledin-i Rumi de bir şekilde sebep olmuştur: “Mo baroi vasl kardan omadem/Ne baroi fasl kardan omadem. (Biz birleştirmeye geldik/Ayırmaya değil).”

Гюляй ГоктюркжурналиСт, ПиСатЕль

Вышел первый номер журнала под названием «DA». На русском языке «DA» означает согласие. Не лучшее ли это начало для любого дела? Значит, для начала диалога первое одобрение уже по-лучено. Пришло время превращения «нет» в «да», время обсуждения, время взаимопонимания…

Gülay GöktürkGAzETEcİ/YAzAR

Derginin ilk sayısı “Da” adıyla (Diyalog Avrasya) çıktı. “da” Rusçada “evet” demekti... Zaten her şeyin başı da o ilk olumlu yaklaşım değil miydi? Demek ki, diyaloğa başlamak için ilk “evet” alınmıştı. Artık sıra, yazdıkça ve tartıştıkça yeni “evet”ler üretmeye; “hayır”ları “evet”lere dönüştürmek için daha çok tartışmaya kalıyordu...

Василий лихачевбывший замЕСтитЕль ПрЕдСЕдатЕля комитЕта СовЕта фЕдЕрации фЕдЕрального Собрания роССийСкой фЕдЕрации По мЕждународным дЕлам

Процесс глобализации не должен лишать людей их культуры и национальной идентичности. Платформа «DA» дает мощный и позитивный импульс к дальнейшему развитию и углублению этого процесса, наделяя особым и понятным нашим народам голосом межнациональный и меж-конфессиональный диалог государств на евразийском пространстве.

Vasiliy lihaçevbÜYÜkELÇİ, RUSYA FEDERASYOnU ÜST DUMA kOMİTESİ ESkİ bAşkAn YARDIMcISI

Dünya bir küreselleşme süreci içinde. Bu küreselleşme süreci insanları kendi kültür ve milli kimlik-lerinden etmemeli. Bu bakımdan “DA Platformu” bu sürecin gelişmesine ve derinleşmesine pozitif büyük bir ivme kazandırdı. Da; milletlerarası ve dinler arası diyalogda tecrübeli Avrasya halklarını diyaloğa çağırmış oldu.

адапхан мадумаровгоССЕкрЕтарь рЕСПублики кыргызСтан

Философия Платформы «DA» полностью соответствует государственной миссии Кыргызстана. Нам приятно идти с вами по общему пути.

adahan madumarovkIRGIzİSTAn DEVLET SEkRETERİ

Diyalog Avrasya’nın misyonu bizim için bir devlet misyonudur. Aynı yolda yürümemiz bizi fazlasıyla memnun ediyor.

Page 117: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 115

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

Page 118: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

116 весна 2013 • 40 нОМеР

15-ый год Платформы диалог ЕвразияDA

да!

Page 119: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 117

DİYALOG AVRASYA PLATFORMU 15. YIL DA

EVET!

Page 120: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

118 весна 2013 • 40 нОМеР

Новости Диалог ЕвразияDA

Turgay KocaEDİTöR

Diyaloğun somut bir meyvesi olan Da Dergisi; 40. sayısıyla, hepimi-ze Avrasya aydınlarının ortaklaşa çıkarttıkları tek bölgesel dergi ol-manın gururunu yaşatıyor. Tam 40

sayı, Avrasya coğrafyasının dörtbir köşesindeki 1001 kalemden damlayan yazılarlar Derginin sayfalarını süsledi.

Diyalog Avrasya Platformu’nun oluşum aşamasında; Avrasya entelektüellerinin bu-luşabilecekleri, birbirlerini takip edebilecekle-ri bir derginin zarureti dile getirilmişti. Çünkü bölge halkları arasında ciddi bir diyalog ek-sikliği söz konusuydu ve aydınların diyalogu üzerinden halkların diyalogunu sağlayacak bir yayın organına ihtiyaç duyuluyordu. İşte derginin adı ve spot cümlesi bu ihtiyaca bir

тургай коджарЕдактор

Журнал «DA» – результат меж-культурного диалога. Выпу-ская свой 40-ой номер, он с гордостью заявляет о себе, как о единственном тран-

сконтинентальном журнале, который изда-ется благодаря совместным усилиям интел-лектуалов Евразии. Ровно 40 номеров… На страницах журнала опубликованы статьи со-тен авторов, капля по капле стекавшие в не-го со всех сторон евразийского простора.

Создавая Платформу «Диалог Евразия», ее основатели поднимали вопрос о необхо-димости такого издания, где думающие лю-ди Евразии могли бы общаться, следить за творчеством друг друга; тогда и было реше-но издавать журнал «DA». В то время остро

В сороковой раз «ДА»!40. kez evet, yani “da”

Page 121: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 119

DİYALOG AVRASYA’DAN HABERLER DA

cevap olarak doğdu: “Diyalog: da yani evet ile başladı”.

Bugün İstanbul’dan Taşkent’e, Duşanbe’den, Odessa’ya, Aşkabat’tan Kiev’e, Almatı’dan Ba-ku’ye, Bişkek’ten Minsk’e kadar uzanan bu ge-niş coğrafyada artık Da dergisi okunuyor. Dergi, Avrasya insanının tanışması, anlaşması ve kay-naşması yönünde yaptığı yayınlarla 40. sayısına ulaştı. Bütün bu süre boyunca bu büyük coğ-rafyada farklı kültürleri, dilleri, renkleri gerçeğe uygun bir biçimde yansıtmaya, bölge elitleri ve entellektüelleriyle birlikte sıradan insanların da, edebi, iktisadi, sosyal ve kültürel sorunlara bakışını aktarmaya gayret gösterdi.

Tüm Avrasya okurları için Türkçe/Rusça ola-rak yayınlanan DA dergisi, ayrıca Kazakistan, Kırgızistan ve Ukrayna ve Azerbaycan’da yerel sayılarını da çıkarıyor.

Sosyal ve kültürel ağırlıklı olan dergi coğraf-ya, antropoloji, ekonomi, siyaset, sanat, edebi-yat konularını işlemektedir.

Dergimizin felsefesi, bilgi ve sevgi; siyaseti, tanışmak ve anlaşmak, nihai hedefi ise, birlikte daha iyi yaşamaktır.

Da Dergisi, bu geniş coğrafyanın tecrübeleri-ni, düşüncelerini, üslup ve beğenilerini tanımak ve tanıtmak yolunda ilerliyor.

Ondört yıldır Avrasya’nın dört bir köşesin-de 40. kez “da” diyen bütün okuyucularımıza gönülden teşekkürlerimizle keyifli okumalar diliyoruz.

ощущалось отсутствие диалога между на-родами, и, как следствие, необходимость в выпуске печатного издания, которое смогло бы обеспечить его через диалог между пред-ставителями интеллигенции. В ответ на эту необходимость и родились название и де-виз журнала: «Диалог: DA».

Сегодня на бескрайних просторах от Стам-була до Ташкента, от Душанбе до Одессы, от Ашхабада до Киева, от Алма-Аты до Баку, от Бишкека до Минска слово «DA» звучит как «Диалог Евразия». Во все время своей дея-тельности журнал «DA» старался передать культурный и языковой колорит огромного евразийского материка, отразить взгляд на культурные, политические, экономические и социальные проблемы как элиты и интеллек-туалов, так и простых людей.

Для всех читателей Евразии журнал вы-ходит на турецком и русском языках, а в Ка-захстане, Кыргызстане и Украине издаются еще и региональные выпуски.

Журнал «DA», ориентированный в основ-ном на социальную и культурную тематику, с первого дня своего существования стремит-ся к тому, чтобы ставить актуальные вопро-сы сегодняшнего и завтрашнего дня, уделяя внимание географии, антропологии, эконо-мике, политике, искусству, литературе.

Философия нашего журнала – это знания и любовь; наша политика – знакомство друг с другом и взаимопонимание; наша конеч-ная цель – общая лучшая жизнь.

Журнал «DA» намерен развиваться, чтобы познать, изучить и воспринять опыт, тради-ции и нравы евразийских стран и территорий.

Мы благодарим всех своих читателей во всех уголках Евразии, которые вот уже четырнад-цать лет говорят – и скажут в сороковый раз: «DA»! – и желаем им читать с удовольствием.

мЫ благодарим всех своих читателей во всех уголках евразии, которые вот уже четырнадцать лет говорят – и скажут в

сороковый раз: «da»! – и желаем им читать с удовольствием.

ondört yıldır avrasya’nın dört bir köşesinde 40. kez “da” diyen bütün okuyucularımıza gönülden teşekkürlerimizle keyifli okumalar diliyoruz.

Page 122: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

120 весна 2013 • 40 нОМеР

Новости Диалог ЕвразияDA

«Познай себя»20 декабря 2013 года в торговом центре «Вефа» Платформа

«DA» организовала для студентов вузов философско-интел-лектуальную игру «Познай себя».

Тематика конкурса охватывала философию Древней Греции, Индии, Китая, буддизм, ислам, христианство, идеи Ж. Баласагына, Ч. Айтматова, Ф. Гюлена, а также проблемы современной науки, политики, экономики. Кроме студентов разных вузов в игре уча-ствовала команда ребят с ограниченными возможностями «Нур».

Первое место поделили команды Кыргызско–Российского Сла-вянского Университета и Международного Университета Кыргы-зстана, второе заняла команда Университета «Манас», третье – команда Восточного Университета им. Махмуда Кашгари Бар-скани. Все участники получили ценные призы от Фонда «ДА».

Bişkek’te “Kendini Tanı” Yarışması Diyalog Avrasya Genç Entelektüeller Kulübü, 20 Aralık 2013’te

Bişkek’te, üniversiteler arası entelektüel-felsefi bir yarışma düzenledi.

“Kendini Tanı” başlığı altında gerçekleşen yarışma ile öğrencilerin; hoşgörü ve medeniyetler arası diyalog çerçevesinde, dünya halklarının felsefe ve medeniyetlerinin tanıması ve böylece entelektüel genç bir neslin yetişmesine katkı sağlamak amaçlandı.

Yarışmaya; 7 üniversite takımı ve bir de misafir Engelli Gençler Takımı katıldı. Çok çekişmeli geçen yarışmada aynı puana sahip Kır-gızistan Uluslararası Üniversitesi ve Kırgız-Rus Slav Üniversitesi’nin takımları birinciliği kazandı. İkinciliği Kırgızistan-Türkiye Manas Üni-versitesi alırken, üçüncülüğü ise Mahmud Kaşkari - Barskani Doğu Üniversitesi’nin takımı kazandı.

Yarışmaya katılan öğrencilerin hepsine Diyalog Avrasya Platformu tarafından hediyeler verildi. Bir sonraki “Kendini Tanı” yarışmasının 2014 Şubat ayında düzenlenmesine karar verildi.

Page 123: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 121

DİYALOG AVRASYA’DAN HABERLER DA

Чингизу Айтматову - 8517 декабря 2013 года Платформа «DA» провела международную

научно - практическую конференцию «Чингиз Айтматов – гла-шатай диалога», посвященную 85-й годовщине со дня рождения вы-дающегося писателя и гуманиста.

На конференции обсуждались произведения великого писате-ля, его жизнь, международная и дипломатическая деятельность, его роль в международном диалоге. Всем участникам вручили однои-менную книгу, подготовленную Платформой «DA», в которой собра-ны выступления писателя на различных международных меропри-ятиях, где он говорил о терпимости, примирении и разумном обме-не мнениями в эпоху глобализации.

Конференция открылась видеофильмом об участии выдающегося писателя в межнациональном, межкультурном и международном диалоге. На ней присутствовали представители Платформы «DA», ученые, сотрудники госструктур, руководители неправительственных организаций, представители посольств, общественные и культурные деятели, журналисты и др.

Cengiz Aytmatov sonrası günümüz edebiyatıKırgızistan “Diyalog Avrasya”platformu; 12 Aralık 2013 Cengiz Aytma-

tov’un doğum günü dolayısıyla genç yazarlar için “Cengiz Aytmatov Sonrası Günümüz Edebiyatı” konulu bir yuvarlak masa toplantısı düzenledi.

Toplantıya Kırgızistan’ın genç yazarlarından; Aytmatov’un kendi elin-den ödül almış Eldar Attokurov, Yazarlar Birliği Başkan Yardımcısı Nurlan Kalıbekov, Peygamberimiz (s.a.v.) konulu şiir yarışmasının ödül sahibi ve televizyon sunucusu Berdibek Camgırçiev, saygın gazeteci-yazar Cırgalbek Kasabolotov, yazar Nurjigit Kadırbekov, üniversite öğrencileri tarafından sevilen yazar Ulukbek Omokeev ve yeni tanınan yazarlardan Akbar Ku-banıçbekov ve Nurbek Maamıtbaev katıldı.

Toplantıda; Aytamtov sonrası Kırgız edebiyatının durumu, yazar ve şa-irlerin karşılaştıkları problemler ve çözüm yolları dile getirildi. Toplantı, katılımcı yazarların kendi şiirlerini okumasıyla sona erdi. Katılımcılar, bu tür toplantıların devam etmesi konusunda ki arzularını dile getirdiler.

Абдыганы ЭркебаевПрезидент Национальной Академии Наук Кыргызской Республики

Abdıganı ErkebaevKırgız Cumhuriyeti Milli Bilimler Akademisi Başkanı

Page 124: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

122 весна 2013 • 40 нОМеР

Новости Диалог ЕвразияDA

Белорусские писатели о ТурцииБелорусские писатели, участвовавшие полтора года назад в

поездке в Турцию, организованной общественным объеди-нением «Диалог Евразия» и Союзом писателей Беларуси, вновь собрались в офисе «DA».

Председатель Минского городского отделения Союза писате-лей Беларуси Михаил Поздняков напомнил, что «DA» осущест-вляет культурные связи между двумя странами. В течение не-дели, проведённой в Стамбуле, писатели смогли близко позна-комиться не только с турецкими обычаями и традициями, но и с турецким гостеприимством.

Вернувшись из Турции, участники поездки решили изложить на бумаге свои впечатления и собрать их под одной обложкой.Директор «DA» Сезер Чакмак заявил, что этот визит был наибо-лее плодотворным, потому что белорусы рассказали о своей стра-не и позволили турецким друзьям узнать ее ближе. Сезер Чак-мак выразил готовность оказать поддержку в презентации книги.

Belarus yazarlardan Diyalog Avrasya’ya ziyaret2013 yılında Diyalog Avrasya Derneği ve Belarus Yazarlar Birliği’nin

organize ettiği Türkiye gezisine iştirak eden Belaruslu yazarlar, Di-yalog Avrasya Derneği’nin ofisine iade-i ziyarette bulundular.

Belarus Yazarlar Birliği Minsk Bölgesi Başkanı Mihail Paznikov, geçen yıl Diyalog Avrasya Derneğinin iki ülke arasında gerçekleştirdiği kültürel ilişkiler bağlamında düzenlenen Türkiye gezisini hatırlatarak şöyle konuştu:

İstanbul’da geçirdiğimiz bir haftada Türk halkının gelenek ve gö-renekleri yakından inceledik. Gördüklerimiz ve özellikle Türk halkının yabancılara gösterdiği misafir perverlik bizi çok mutlu etti. Türkiye’den Belarus’a döndükten sonra geziye katılan arkadaşlarla bir araya gel-dik. Türkiyede geçirdiğimiz zamanları, izlenimlerimizi yazıya dökmeye karar verdik ve toplanan makalelerle bir kitap oluşturduk. Bu kitabı basıp yine Diyalog Avrasya Derneği ile tanıtımını yapmak istiyoruz.”

Самый вкусный суп В Минске прошел конкурс «Самый лучший суп Ашуре», ор-

ганизованный Белорусским союзом женщин и обществен-ным объединением «Диалог Евразия». В нем приняли уча-стие как белорусские кулинарки, так и живущие в Беларуси турчанки, продемонстрировавшие своё кулинарное мастер-ство. Приготовленные блюда – особенно суп Ашуре – очень понравились участникам. Председатель Белорусского союза женщин Регина Давидович заметила, что, несмотря на гео-графическую удаленность, у белорусов и турков много общего.

En lezzetli aşureBelarus Kadınlar Birliği ve Diyalog Avrasya Derneği’nin düzen-

lemiş olduğu “En iyi Aşure” yarışması Minsk’te gerçekleşti. Belarus’lu ve Belarus’ta yaşayan Türk kadınların katıldığı yarış-mada iki ülke vatandaşları, hünerlerini farklı kategorilerde ser-gilediler. Yapılan yemekler ve aşure, katılımcılardan büyük ilgi gördü. Belarus halkı ile Türk halkı arasında herhangi bir fark yok, diyen Belarus Kadınlar Birliği Genel Sekreteri Regina Andrayevna; “Türkiye ve Belarus coğrafi olarak uzak olsa da hem insani olarak hem de farklı kültürlere hoşgörü ile yaklaşma kabiliyeti açısından birbirlerine çok yakın iki ülke” diye konuştu.

Page 125: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 123

DİYALOG AVRASYA’DAN HABERLER DA

Курбан-Байрам покорил сердца белорусовПраздник Курбан-Байрам, организо-

ванный общественным объедине-нием «Диалог Евразия» и Управлени-ем национального образования г. Мин-ска, вызвал восторг у белорусов. Пред-ставители «DA» на третий день празд-ника раздали мясо принесённых в жерт-ву животных 150 многодетным семьям. Директор «DA» Сезер Чакмак напомнил, что обычай жертвоприношения есть не только в Исламе. Идея жертвы со вре-мен праотца Авраама присутствовала так или иначе во всех религиях.

Сезер Чакмак подчеркнул, что Кур-бан-Байрам укрепляет чувство едине-ния, и что в этот день следует помогать нуждающимся.

Он поблагодарил всех, кто внес свою лепту в это благотворительное мероприя-тие. Белорусские бизнесмены, принявшие участие в праздничной программе, под-твердили, что счастливы видеть своими глазами результаты благотворительности.

Заместитель генерального директо-ра по научной работе Национального ху-дожественного музея Республики Бела-русь Надежда Усова подчеркнула, что подобные мероприятия укрепляют до-брые отношения и братские связи меж-ду странами, и то, что из Турции приез-жают люди, готовые помогать белору-сам, показывает, насколько отзывчив турецкий народ.

Kurban Bayramı Belarus’ta gönülleri fethettiDiyalog Avrasya Derneği ve Belarus

Minsk Milli Eğitim Müdürlüğü’nün or-taklaşa organize ettiği Kurban bayramı programı Belarus halkı tarafından büyük hüsnü kabul gördü.

Diyalog Avrasya Derneği Kurban bayra-mının üçüncü günü, ihtiyaç sahibi, çocuklu 150 aileye kurban eti dağıttı. Diyalog Av-rasya Derneği Müdürü M. Sezer Çakmak, Kurban geleneğinin hem Müslümanlıkta hem de Hristiyanlıkta olduğunu hatırlata-rak, Hazreti İbrahim’den beri kurban kes-mek ibadeti, ilahi ya da ilahi olmayan bü-tün dinlerde bir şekilde var olmuştur, dedi.

Çakmak, Kurban Bayramlarının insan-lar arasında birlik ve beraberlik duygula-rının pekiştiği günler olduğunu belirterek, bu vesileyle ihtiyaç sahibi ailelere yardım yapıldığını söyledi ve “bu güzel organizas-yona katkıda bulunan bütün hayırseverle-rimize teşekkür ediyoruz.” dedi.

Belarus’ta farklı sektörlerde faaliyet gös-teren iş adamları da, Kurban bayramı progra-mına iştirak ederek yapılan yardımları yaki-nen görmekten kendilerini mutlu ettiğini söy-lediler. Son olarak Minsk Milliği Eğitim Talim ve Terbiye Bölümü Müdür Yardımcısı Nadejda Mihailovna şöyle konuştu: Bu gibi organizas-yonlar iki ülke arasındaki ilişkileri pekiştiriyor ve kardeşlik bağlarını kuvvetlendiriyor. Hayır-sever insanların Türkiye’den gelip Belarus’lu fakir ailelere böyle yardımlar yapması Türk halkının yardımseverliğini gösteriyor.

Page 126: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

124 весна 2013 • 40 нОМеР

Новости Диалог ЕвразияDA

Международная конференция

«Процесс развития педагогического образования»Конференция «Процесс развития педагогического образова-

ния: международное сотрудничество и интеграция», которая явилась четвёртой в этом году из традиционной серии конферен-ций, организованных совместно Белорусским государственным педагогическим университетом и общественным объединением «DA», прошла в белорусской столице Минске.

В мероприятии приняли участие 70 ученых из Турции, Литвы, России, Украины и Польши. Ректор БГПУ Петр Кухарчик выска-зался за усовершенствование технологий и увеличение финан-сирования образования. Он заявил: «Если мы не обеспечим для педагогов необходимым, то в будущем не сможем найти студен-тов, желающих стать учителями. Преподаватели не должны ис-пытывать материальных трудностей, а должны всецело посвя-щать себя своей профессии. Страны развиты настолько, насколь-ко придают значение образованию».

Директор «DA» Сезер Чакмак сказал: «Университеты – это не только учреждения, где готовят успешных профессионалов. Од-на из самых важных функций, как университетов, так и школ – воспитание людей, разделяющих основные человеческие цен-ности, и живущих в соответствии с ними. «DA» в Беларуси под-держивает любые инвестиции в образование. Преподаватели – это инженеры, которым надлежит строить будущее».

Minsk’te Uluslararası Pedagoji Konferansı:

“Öğretmen Eğitiminin Gelişim Süreci: Uluslararası İşbirliği ve Entegrasyon” Belarus Devlet Pedegoji Üniversitesi ve Diyalog Avrasya Derneği’nin

birlikte organize ettiği, Uluslararası Geleneksel Konferanslar Se-risinin dördüncüsü bu yıl “Öğretmen Eğitiminin Gelişim Süreci: Ulus-lararası İşbirliği ve Entegrasyon” başlığı altında, Minsk’te düzenlendi.

24 -25 Ekim tarihlerinde gerçekleşen konferansa, Türkiye, Litvan-ya, Rusya, Ukrayna ve Polonya’dan kendi alanlarından uzman 70 aka-demisyen katıldı. Belarus Devlet Pedegoji Üniversitesi Rektörü Pötr Dmitriyeviç, öğretmen eğitiminde teknoloji ve eğitime ayrılan maddi imkanların artırılması konularına değindi. Dmitriyeviç “Geleceğimiz-den emin olmak istiyorsak eğitime yatırım yapmamız şart… Ülke-lerin ileriye dönük kalkınmalarının altında eğitime verdikleri önem yatmaktadır,”sözleriyle eğitimin önemine vurgu yaptı.

Diyalog Avrasya Derneği Müdürü Sezer Çakmak eğitimin önemini şucümlelerke açıkladı: “Üniversiteler sadece akademik açıdan başa-rılı bireylerin yetiştirildiği kurumlar olarak düşünülemez. Temel insani değerleri bilen, ve bu değerleri benimseyip onlara uygun bir hayat sü-ren bireyler yetiştirmek hem üniversitenin hem de okulların en önemli vazifeleri arasındadır. İnsan kâinatın eğitilebilen en önemli varlığıdır. Geleceğimizin teminatı olan öğretmenlerimize; bilgi, beceri ve olumlu davranışlar kazandırmanın yanında, onları dengeli, sağlıklı ve gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip, iyi insan, ahlaklı insan, eğitimli insan olarak pedagojik eğitimnden de geçirmeliyiz.” dedi. Belarus Diyalog Avrasya Derneği eğitim alanında yapılan yatırımın her türlüsünü des-teklemekte ve geleceği inşa edecek mühendislerin, öğretmenler ol-duğunu vurgulamaktadır. Bu gibi konferansların hem Belarus’un hem de Türkiye’nin pedagoji eğitimine katkı sağlayacağını düşünüyoruz.”

Page 127: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 125

DİYALOG AVRASYA’DAN HABERLER DA

Завоевать сердцаВ праздновании Нового года, организованном

Белорусским государственным детским фон-дом и общественным объединением «Диалог Евразия» для живущих в Минске детей-сирот и больных детей, приняло участие 250 человек (200 из которых дети). Рождественские пред-ставления и пакеты с подарками доставили ре-бятам много радостных мгновений. Особенно детям понравилось кукольное представление в одном из самых известных театров Беларуси - Государственном театре кукол.

Белорусский государственный детский фонд вместе с общественным объединением «Диалог Евразия» уже организовал несколько совмест-ных программ. Зафер Элдем, выступая от имени ОО «Диалог Евразии», сказал: «У каждой стра-ны и культуры есть свои собственные религи-озные и национальные праздники, но Новый год – это праздник всемирный. И мы счастли-вы, что смогли организовать такую программу для белорусских детей».

Gönül almakBelarus Devlet Çocuk Fonu ve Diyalog Avrasya

Derneği’nin Minsk’te yaşayan yetim ve hasta çocuklar için organize ettiği yeni yıl kutlamasına 200’ü çocuk, 250 kişi katıldı.

Program başlamadan önce çocuklar için deği-şik etkinlikler yapıldı. Noel gösterileri ve çocuklara hazırlanan hediye paketler yetimlere ve hasta ço-cuklara neşeli anlar yaşattı. Belarus’un en meş-hur tiyatrolarından biri olan Belarus Devlet kuk-la tiyatrosunda kukla gösterisi çocukların büyük ilgisini çekti.

Belarus Devlet Çocuk Fonu Müdür yardımcısı İrina Aleksandrovna, “Bu zamana kadar Diyalog Avrasya Derneği ile ortak birçok program organize ettik, onlar her zaman yanımızda oldular, bugün de böyle bir programı bizimle müşterek yapmaları bizi hayli memnun etti.”

Diyalog Avrasya Derneği adına konuşma yapan Zafer Eldem ise düşüncelerini şu sözlerle ifade etti: Bayram dünyada herkesin içini coşturan bir etkin-liktir. Her ülkenin ve kültürün kendine özgü dini ve milli bayramları vardır ve insanlar bu bayramlar-la yenilenirler. Ama yeni yıl şu an bütün dünyanın hep beraber kutladığı bir dünya bayramıdır. Biz de bugün, burada çocuklar için böyle bir programı or-ganize ettiğimiz için çok mutluyuz.

Page 128: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

126 весна 2013 • 40 нОМеР

Новости Диалог ЕвразияDA

«Чингиз Айтматов – глашатай диалога»В Кыргызстане вышла книга «Чингиз Айт-

матов – глашатай диалога», подготовлен-ная Платформой «Диалог Евразия». Айтма-тов, будучи первым председателем Платфор-мы, особенно подчеркивал значимость диа-лога. В книге собраны мысли писателя, вы-сказанные им на различных международных мероприятиях, где он говорил о значимости терпимости, диалога, примирении и разум-ном обмене мнениями в эпоху глобализации. Также в книге собраны статьи и воспомина-ния писателей, общественных и культурных деятелей об Айтматове.

Diyalog İnsanı Cengiz AytmatovKırgızistan - Diyalog Avrasya Platformu (DAP)

Cengiz Aytmatov’a armağan kitap yayınladı. “Diyalog İnsanı – Cengiz Aytmatov” adıyla yayın-lanan kitabın tanıtımı Bişkek’te yapıldı. Kitapta DA Platformu’nun kurucu başkanı dünyaca ünlü Kırgız yazar Aytmatov’un anıları, düşünceleri ve makaleleri yanısıra küreselleşen dünyanın prob-lemlerine yaklaşımı; diyalog, hoşgörü ve muta-bakata yönelik fikirleri de ele alındı. Cengiz Ayt-matov’a armağan kitap Diyalog İnsanı Cengiz Aytmatov’da yabancı ve yerli bilim adamlarının değerli yazar Aytmatov hakkındaki düşüncele-rine de yer verildi.

Презентация книги «Рукопожатие над Босфором»В презентации книги «Рукопожатие над Босфором», организованной Союзом

писателей Беларуси и ОО «Диалог Евразия», приняли участие 130 человек – писатели, ученые, музыканты и просто читатели. Книга, объединившая тек-сты восьми авторов-членов Союза писателей Беларуси о прошлогодней поезд-ке в Стамбул, вызвала большой интерес. По словам авторов, «Рукопожатие над

Босфором» состоит из стихов, очерков и путевых заметок. В презентации приняли участие Посол Турции в Беларуси Джеват Незихи Озкая и нынешний председатель Платфор-мы «Диалог Евразия» Светлана Винокурова. Посол Турции в Беларуси отметил большой вклад «DA» в развитие бело-русско-турецких отношений, особенно в культурной сфере. Светлана Винокурова заявила, что эта книга в литератур-ном отношении принадлежит как Турции, так и Белару-си. Сюрпризом вечера стала песня о городе на Босфоре на стихи одного из авторов книги Михаила Позднякова, кото-рые переложил на музыку и исполнил известный компо-зитор Александр Якименко. Песня понравилась слушате-лям, в том числе и Послу Турецкой Республики.

“Boğazda Tokalaşmak” Minsk Puşkin Kütüphanesi’nde tanıtıldıBelarus Yazarlar Birliği ve Diyalog Avrasya Derneği’nin organize ettiği “Boğazda To-

kalaşmak” adlı kitap tanıtımına yüzün üzerinde yazar, akademisyen, müzisyen ve kitapsever katıldı. Belarus Yazarlar Birliği üyesi 8 yazarın geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiği İstanbul gezisinde, Türkiye’de geçirdikleri hoş vakitleri, izlenimlerini, duygu ve düşünce-lerini yazıya dökerek oluşturdukları ‘Boğazda Tokalaşmak’, adlı kitap büyük ilgi gördü. Yazarlar kendilerine çok yakın ama bir o kadar gizemli olan İstanbul’la karşılaştıkların-da biraz endişelendiklerini ama İstanbul’un gecelerinin, camilerinin, doğasının, tarihi mekânlarının ama en önemlisi Türk insanının sıcakkanlılığının kendilerine böyle bir kitap çalışması için cesaret verdiğini söylediler.Şiir, deneme ve gezi notlarından oluşan ‘Boğazda Tokalaşmak’ kitabının sunumuna Belarus Türkiye Büyükelçisi Cevat Nezihi Özkaya ve Diyalog Avrasya Platformu Dönem Başkanı Svetlana Vinokurova katıldı. Belarus Türkiye Büyükelçisi Cevat Nezihi Özkaya, Diyalog Avrasya Derneği’nin Belarus-Türkiye ilişkilerinin geliştirilmesinde büyük bir katkı sağladığını ve özellikle kültürel ilişkilerde gelinen seviyenin memnuniyet verici olduğunu söyledi. Belarus Diyalog Av-rasya Başkanı Svetlana Vinokurava da, “Bugün bizim için de farklı bir gün oldu, edebi anlamda ortaya çıkan bu eser hem Türkiye’ye hem de Belarus’a aittir. Kurumumuz, iki ülke halkının yakınlaşması için çaba sarf etmektedir.” dedi. Gecenin en büyük sürprizi kitap yazarı Mihail Paznikov’un Belarusça İstanbul ve boğaz için yazdığı şiirler ve şiir-leri besteleyen ünlü müzisyen Aleksandır Yakimenko’nun seslendirdiği şarkılar oldu. Şarkılar programa teşrif eden misafirlerin büyük beğenisini kazandı.

Page 129: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

SAYI: 40 • BAHAR 2014 127

DİYALOG AVRASYA’DAN HABERLER DA

Турция и страны постсоветского пространства На факультете международных отношений Белорусского государственного университета про-

шла международная конференция «Турция и страны постсоветского пространства: ожидания сотрудничества и перспектив», организованная Платформой «Диалог Евразия» при участии фа-культета международных отношений БГУ и Ассоциации исследований в области внешней поли-тики и безопасности.

В конференции приняли участие политики и ученые, работающие в государственных и обще-ственных организациях Беларуси и Турции.

Открыл конференцию профессор Виктор Шадурский, декан факультета международных отноше-ний БГУ. Он пообещал, что традиция проведения таких конференций будет продолжена.

Председатель Платформы «Диалог Евразия» Светлана Винокурова отметила, что отсутствие диалога порождает проблемы, и выразила благодарность организаторам конференции от име-ни Платформы.

В ближайшее время по итогам конференции будет опубликован сборник докладов.

İşbirliğinde geleceğe yönelik beklentiler konferansı Minsk’te gerçekleşti“Türkiye ve Eski Sovyetler Birliği Ülkeleri: İşbirliğinden Geleceğe Yönelik Beklentiler” adlı konferans,

Belarus Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nde gerçekleşti. Organizatörlüğünü Diya-log Avrasya’nın yaptığı uluslararası konferans, Belarus Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi ve FPS Araştırma Merkezi işbirliğiyle düzenlendi.

Konferansa, Belarus ve Türkiye’den devlet ve sivil toplum kurumlarında çalışan; Belarus ve Türkiye’nin farklı tarihsel aşamalarını ve dış politikalarını inceleyen uzman ve araştırmacılar katıldı.

Konferansın açılışını yapan Uluslararası İlişkiler Fakültesi Dekanı Prof. Viktor Şadurski, artık geleneksel bir nitelik kazanan konferansların, bundan sonra da devam edeceğini söyledi. “Diyalog Avrasya ile yapmış olduğumuz konferanslar sayesinde birçok alanda Türkiye’yi daha iyi tanıma ve anlama imkânı bulduk,” diyen Prof. Şadurski, “Umarım Türk meslektaşlarımız da aynı şekilde Belarus hakkında birinci ağızdan verilen bilgilerden istifade etmişlerdir,” dedi.

Diyalog Avrasya Platformu Başkanı Svetlana Vinokurova ise, “Diyalog yoksa taraflarda birbirleri hak-kında ikinci elden edinilmiş yanlış, eksik, gerçeklikten uzak bilgiler vardır ve bu bilgiler de içinden çıkıl-maz sorunlar üretme kabiliyetine sahiptir. Bu vesileyle bu konferansı düzenleyenlere DA Platformu adına teşekkür ediyorum,” diye konuştu.

Konferans sonunda organizasyon heyeti tarafından yapılan açıklamada, konferansta sunulan bildirilerin önümüzdeki aylarda yayınlanacağı bildirildi.

Page 130: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

www.surategitim.com

Dünyanın en iyi markalarıyla beslediğimiz ürün ağacımız şimdi10.000 çeşidi aşkın meyvesini bütün eğitim kurumlarının hizmetine sunuyor.

Kaliteli nesiller yetiştirmek için siz de eğitim kaliteniziSürat Eğitim Araçları’nın ürünleri ile destekleyin.

Page 131: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

İLKBAHAR-YAZ’14

ILKBAHAR / YAZ 2014

Page 132: Diyalog Avrasya №40 journal da dergisi

40

номер Bahar 2014

TÜRKİYE’DE FİYATI

7.50

Зачем нужны частныешколы?Eğitimde

özel teşebbüs

niçin gerekli?

Ни одна из религий не оправдывает насилияHiç bir din şiddeti meşru görmez

Между правдой и вымыслом:

Тайны Айя-Софии Hayal ile gerçek arasında

Ayasofya’nın sırları

ЕжЕквартальный мЕждународный культурно-интЕллЕктуальный журнал Üç AYl IK uluslARARAsI DÜşÜncE vE KÜlTÜR DERgİs İ

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Yeni_Altin_ilani_2014_21X30.pdf 1 24.02.2014 17:49

40

номе

р Ba

har

2014

Тайная любовная переписка

Hürrem ve Muhteşem Süleyman’ın gizli kalmış aşk mektupları

Роксоланы и Сулеймана Великолепного