บทท 4ทฤษฎสนคาคงคลง

4.1 ความหมายและความสำาคญของสนคาคงคลง

สนคาคงคลง (Inventory) คอสนคาทเกบรอไวขาย หรอวตถดบทเกบรอไวเขากระบวนการผลต ซงจะตองมการจดการอยางดเพอใหมตนทนทประหยดหรอตำาทสด

4.1.1 ความสำาคญ สนคาคงคลงมวตถประสงคในการสรางความสมดลใน

ซพพลายเชน เพอใหระดบสนคาคงคลงตำาสด โดยไมกระทบตอระดบการใหบรการ โดยปจจยนำาเขาของกระบวนการผลตทมความสำาคญอยางยงคอ วตถดบ ชนสวนและวสดตางๆ ทเรยกรวมกนวาสนคาคงคลง ซงเปนองคประกอบทใหญทสดของตนทนการผลตผลตภณฑหลายชนดนอกจากนนการทสนคาคงคลงทเพยงพอยงเปนการตอบสนองความพงพอใจของลกคาไดทนเวลา จงเหนไดวาสนคาคงคลงมความสำาคญตอกจกรรมหลกของธรกจเปนอยางมาก การบรหารสนคาคงคลงทมประสทธภาพจงสงผลกระทบตอผลกำาไรจากการประกอบการโดยตรงและในปจจบนนมการนำาเอาระบบคอมพวเตอรมาจดการขอมลของสนคาคงคลง เพอใหเกดความถกตอง แมนยำา และทนเวลามากยงขน การจดซอสนคาคงคลงมาในคณสมบตทตรงตามความตองการ ปรมาณเพยงพอ ราคาเหมาะสม ทนเวลาทตองการโดยซอจากผขายทไว

วางใจได และนำาสงยงสถานททถกตองตามหลกการจดซอทดทสด เปนจดเรมตนของการบรหารสนคาคงคลง การจดการสนคาคงคลงมวตถประสงคหลกอย 2 ประการใหญ คอ

1. สามารถมสนคาคงคลงบรการลกคาในปรมาณทเพยงพอ และทนตอการความตองการของลกคาเสมอ เพอสรางยอดขายและรกษาระดบของสวนแบงตลาดไว

2.สามารถลดระดบการลงทนในสนคาคงคลงตำาทสดเทาทจะทำาได เพอทำาใหตนทนการผลตตำาลงดวย

แตวตถประสงคสองขอนจะขดแยงกนเอง เพราะการลงทนในสนคาคงคลงตำาทสดมกจะตองใชวธลดระดบสนคา คงคลงใหเหลอแคเพยงพอใชปอนกระบวนการผลต เพอใหสามารถดำาเนนการผลตไดโดยไมหยดชะงก แตระดบสนคาคงคลงทตำาเกนไปกทำาใหบรการลกคาไมเพยงพอหรอไมทนใจลกคาในทางตรงกนขามการถอสนคาคงคลงไวมากเพอผลตหรอสงใหลกคาไดเพยงพอและทนเวลาเสมอทำาใหตนทนสนคาคงคลงสงขน ดงนนการบรหารสนคาคงคลงโดยรกษาความสมดลของวตถประสงคทงสองขอนจงไมใชเรองงาย และเนองจากการบรหารการผลตในปจจบนจะตองคำานงถงคณภาพเปนหลกสำาคญ ซงการบรการลกคาทดกเปนสวนหนงของการสรางคณภาพทด ซงทำาใหลกคามความพงพอใจสงสดดวยจงดเหมอนวาการมสนคาคงคลงในระดบสงจะเปนประโยชนกบกจการในระยะยาวมากกวา เพราะจะรกษาลกคาและสวนแบงตลาดไดด แตอนทจรงแลวตนทนสนคาคงคลงทสง ซงทำาใหตนทนการผลตสงดวยมผลดวยมผลใหไมสามารถตอสกบคแขงในดานราคาได จงตองทำาใหตนทนตำา คณภาพด และบรการทดดวยในขณะเดยวกน

4.1.2 ประโยชนของสนคาคงคลง 1. ตอบสนองความตองการของลกคาทประมาณการไวใน

แตละชวงเวลาทงใน และนอกฤดกาล โดยธรกจตองเกบสนคาคงคลงไวในคลงสนคา

2. รกษาการผลตใหมอตราคงทสมำาเสมอ เพอรกษาระดบการวาจางแรงงาน การเดนเครองจกร ฯลฯ ใหสมำาเสมอได โดยจะเกบสนคาทขายไมหมดในชวงขายไมดไวขายตอนชวงขายดซงชวงนนอาจจะผลตไมทนขาย

3. ทำาใหธรกจไดสวนลดปรมาณจากการจดซอจำานวนมากตอครง ปองกนการเปลยนแปลงราคาแลผลกระทบจากเงนเฟอเมอสนคาในทองตลาดมราคาสงขน

4. ปองกนของขาดมอดวยสนคาเผอขาดมอ เมอเวลารอคอยลาชาหรอบงเอญไดคำาสงซอเพมขนกระทนหน

5. ทำาใหกระบวนการผลตสามารถดำาเนนการตอเนองอยางราบรน ไมมการหยดชะงกเพราะของขาดมอจนเกดความเสยหายแกกระบวนการผลตซงจะทำาใหคนงานวางงาน เครองจกรถกปด ผลตไมทนคำาสงซอของลกคา

4.1.3 อปสงคจดเรมตนของการจดการสนคาคงคลง จะเรมจากอปสงค

ของลกคา เพอจดการใหเปนไปตามความตองการของลกคา ซงตองใหหลกการพยากรณโดยอปสงคแบงเปน 2 ชนด ดงน

1. อปสงคแปรตาม (Dependent Demand) เปนอปสงคของวตถดบ ชนสวนและสนคาทใชตอ เนองในกระบวนการ

ผลต ซงจำาเปนอยางยง เพราะอาจสงผลเสยหายอยางรนแรงถาขาดวตถดบประเภทน เชน ถาโรงงานประกอบสารเคมขาดหายไปแมแตชนดเดยวกจะทำาใหโรงงานหยดทนท

2. อปสงคอสระ (Independent Demand) เปนอปสงคของวตถดบ ชนสวน และสนคาทไมใชตอ เนองในกระบวนการผลต สวนมากจำาหนายในลกคาโดยตรง ถาไมมอาจจะเสยโอกาส และถกปรบ

4.2 ตนทนของสนคาคงคลง (Inventory Cost) ตนทนสนคาคงคลงม 4 ชนด คอ

1. คาใชจายในการสงซอ (Ordering Cost) เปนคาใชจายทตองจายเพอใหไดมาซงสนคาคงคลงทตองการ ซงจะแปรตามจำานวนครงของการสงซอ แตไมแปรตามปรมาณสนคาคงคลง เพราะสงซอของมากเทาใดกตามในแตละครง คาใชจายในการสงซอกยงคงท แตถายงสงซอบอยครงคาใชจายในการสงซอจะยงสงขน คาใชจายในการสงซอไดแก คาเอกสารใบสงซอ คาจางพนกงานจดซอ คาโทรศพท คาขนสงสนคา คาใชจายในการตรวจรบของและเอกสาร คาธรรมเนยมการนำาของออกจากศลกากร คาใชจายในการชำาระเงน เปนตน

2) คาใชจายในการเกบรกษา (carrying Cost) เปนคาใชจายจากการมสนคาคงคลงและการรกษาสภาพใหสนคาคงคลงนนอยในรปทใชงานได ซงจะแปรตามปรมาณสนคาคงคลงทถอไวและระยะเวลาทเกบสนคาคงคลงนนไว คาใชจายในการเกบรกษา ไดแก ตนทนเงนทนทจมอยกบสนคาคงคลงซงคอคาดอกเบยจายถาเงนทนนนมาจากการกยมหรอเปนคาเสยโอกาสถาเงนทนนนเปนสวน

ของเจาของ คาคลงสนคา คาไฟฟาเพอการรกษาอณหภม คาใชจายของสนคาทชำารดเสยหายหรอหมดอายเสอมสภาพจากการเกบนานเกนไป คาภาษและการประกนภย คาจางยามและพนกงานประจำาคลงสนคา ฯลฯ

3) คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน (Shortage Cost หรอ Stock out Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจากการมสนคาคงคลงไมเพยงพอตอการผลตหรอการขาย ทำาใหลกคายกเลกคำาสงซอ ขาดรายไดทควรได กจการเสยชอเสยง กระบวนการผลตหยดชะงกเกดการวางงานของเครองจกรและคนงาน ฯลฯ คาใชจายนจะแปรผกผนกบปรมาณสนคาคงคลงทถอไว นนคอถาถอสนคาไวมากจะไมเกดการขาดแคลน แตถาถอสนคาคงคลงไวนอยกอาจเกดโอกาสทจะเกดการขาดแคลนไดมากกวา และมคาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนนขนอยกบปรมาณการขาดแคลนรวมทงระยะเวลาทเกดการขาดแคลนขนดวย คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนไดแก คำาสงซอของลอตพเศษทางอากาศเพอนำามาใชแบบฉกเฉน คาปรบเนองจากสนคาใหลกคาลาชา คาเสยโอกาสในการขาย คาใชจายทเกดขนจากการเสยคาความนยม ฯลฯ

4) คาใชจายในการตงเครองจกรใหม (Setup Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจากการทเครองจกรจะตองเปลยนการทำางานหนงไปทำางานอกอยางหนง ซงจะเกดการวางงานชวคราว สนคาคงคลงจะถกทงใหรอกระบวนการผลตทจะตงใหม คาใชจายในการตงเครองจกรใหมนจะมลกษณะเปนตนทนคงทตอครง ซงจะขนอยกบขนาดของลอตการผลต ถาผลตเปนลอตใหญมการตงเครองใหมนานครง คาใชจายในการตงเครองใหมกจะตำา แตยอดสะสมของสนคาคงคลงจะสง ถาผลตเปนลอตเลกมการตงเครอง

ใหมบอยครง คาใชจายในการตงเครองใหมกจะสง แตสนคาคงคลงจะมระดบตำาลง และสามารถสงมอบงานใหแกลกคาไดเรวขน

ในบรรดาคาใชจายเกยวกบสนคาคงคลงตางๆ เหลาน คาใชจายในการเกบรกษาจะสงขนถามระดบสนคาคงคลงสง และจะตำาลงถามระดบสนคาคงคลงตำา แตสำาหรบคาใชจายในการสงซอ คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน และคาใชจายในการตงเครองจกรใหม จะมลกษณะตรงกนขาม คอ จะสงขนถามระดบสนคาคงคลงตำาและจะตำาลงถามระดบสนคาคงคลงสง ดงนนคาใชจายเกยวกบสนคาคงคลงทตำาสด ณ ระดบทคาใชจายทกตวรวมกนแลวตำาสด

4.3 ระบบการควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control System)

ภาระงานอนหนกประการหนงของการบรหารสนคาคงคลง คอ การลงบญชและตรวจนบสนคาคงคลง เพราะแตละธรกจจะมสนคาคงคลงหลายชนด แตละชนดอาจมความหลากหลาย เชน ขนาดรปถาย สผา ซงทำาใหการตรวจนบสนคาคงคลงตองใชพนกงานจำานวนมาก เพอใหไดจำานวนทถกตองภายใตระยะเวลาทกำาหนด เพอทจะไดทราบวาชนดสนคาคงคลงทเรมขาดมอ ตองซอมาเพม และปรมาณการซอทเหมาะสม ระบบการควบคมสนคาคงคลงทมอย 3 วธ คอ

4.3.1 ระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง (Continuous Inventory System Perpetual System)

เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชทกครงทมการรบและจายของ ทำาใหบญชคมยอดแสดงยอดคงเหลอทแทจรงของสนคาคงคลงอยเสมอ ซงจำาเปนอยางยงในการควบคมสนคาคงคลงรายการทสำาคญทปลอยใหขาดมอไมได แตระบบนเปนวธทมคาใชจายดานงานเอกสารคอนขางสง และตองใชพนกงานจำานวนมากจงดแลการรบจายไดทวถง ในปจจบนการนำาเอาคอมพวเตอรเขามาประยกตใชกบงานสำานกงานและบญชสามารถชวยแกไขปญหาในขอน โดยการใชรหสแหง (Bar Code) หรอรหสสากลสำาหรบผลตภณฑ (EAN13) ตดบนสนคาแลวใชเครองอานรหสแหง (Laser Scan) ซงวธนนอกจากจะมความถกตอง แมนยำา เทยงตรงแลว ยงสามารถใชเปนฐานขอมลของการบรหารสนคาคงคลงในซพพลายเชนของสนคา

4.3.2 ระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด (Periodic Inventory System)

เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชเฉพาะในชวงเวลาทกำาหนดไวเทานน เชนตรวจนบและลงบญชทกปลายสปดาหหรอปลายเดอน เมอของถกเบกไปกจะมการสงซอเขามาเตมใหเตมระดบทตงไว ระบบนจะเหมาะกบสนคาทมการสงซอและเบกใชเปนชวงเวลาทแนนอน เชน รานขายหนงสอของซเอดจะมการสำารวจยอดหนงสอในแตละวน และสรปยอดตอนสนเดอน เพอดปรมาณหนงสอคงคางในรานและคลงสนคา ยอดหนงสอทตองเตรยมจดสงใหแกรานตามทตองการสงซอ

โดยทวไปแลวระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมกจะมระดบสนคาคงคลงเหลอสงกวาระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง เพราะจะมการเผอสำารองการขาดมอโดยไมคาดคดไวกอนลวงหนาบาง

และระบบนจะทำาใหมการปรบปรมาณการสงซอใหม เมอความตองการเปลยนแปลงไปดวย การเลอกใชระบบสนคาคงคลงแบบตอเนองและระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมขอดของแตละแบบดงน

ขอดของระบบสนคาคงคลงแบบตอเนอง1.มสนคาคงคลงเผอขาดมอนอยกวา โดยจะเผอสนคาไว

เฉพาะชวงเวลารอคอยเทานนแตละระบบเมอสนงวดตองเผอสนคาไวทงชวงเวลารอคอย และเวลาระหวางการสงซอแตละครง.

2.ใชจำานวนการสงซอคงทซงจะทำาใหไดสวนลดปรมาณไดงาย3.สามารถตรวจสนคาคงคลงแตละตวอยางอสระ และเจาะจง

เขมงวดเฉพาะรายการทมราคาแพงไดขอดของระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด 1.ใชเวลานอยกวาและเสยคาใชจายในการควบคมนอยกวา

ระบบตอเนอง2. เหมาะกบการสงซอของจากผขายรายเดยวกนหลายๆชนด

เพราะจะไดลดคาใชจายเกยวกบเอกสาร ลดคาใชจายในการสงซอ และสะดวกตอการตรวจนบยงขน

3.คาใชจายในการเกบขอมลสนคาคงคลงตำากวา4.3.3 ระบบการจำาแนกสนคาคงคลงเปนหมวดเอ

บซ (ABC)ระบบนเปนวธการจำาแนกสนคาคงคลงออกเปนแตละประเภท

โดยพจารณาปรมาณและมลคาของสนคาคงคลงแตละรายการเปนเกณฑ เพอลดภาระในการดแล ตรวจนบ และควบคมสนคาคงคลงทมอยมากมาย ซงถาควบคมทกรายการอยางเขมงวดเทาเทยมกน

จะเสยเวลาและคาใชจายมากเกนความจำาเปน เพราะในบรรดาสนคาคงคลงทงหลายของแตละธรกจจะมกเปนไปตามเกณฑดงตอไปน

A เปนสนคาคงคลงทมปรมาณนอย (5-15% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางสง (70-80% ของมลคาทงหมด)

B เปนสนคาคงคลงทมปรมาณปานกลาง (30% ของสนคาคงคลงทงหมด) และมมลคารวมปานกลาง (15% ของมลคาทงหมด)

C เปนสนคาคงคลงทมปรมาณมาก (50-60% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางตำา (5-10% ของมลคาทงหมด)

ตวอยาง ฝายซอมบำารงในโรงงานเอสเอสไอ รบผดชอบในการสำารองอะไหลในการซอมบำารงเครองจกรซงไดเกบประวตการใชงานทผานมา มหมายเลขชนสวน ราคาตอหนวย และการใชงาน ดงแสดงในตารางตอไปน

ชนสวนท ตนทนตอหนวย

อปสงคตอป

มลคารวม

12345678910

60360308030201032051020

9040130601001801705060120

5,40014,4003,9004,8003,0003,6001,700

16,00030,6002,400

รวม 1,440 1,000 85,800 ซงสามารถหาชนของอะไหลโดยคณระหวางตนทนตอหนวย

กบอปสงคตอป และจดชนไดดงน +++

ชนสวนท

มลคารวม %ของมลคารวม

%ของปรมาณรวม

%สะสม

982

30,60016,00014,000

35.9018.7016.40

6.005.004.00

A6.011.015.0

143

5,4004,8003,900

6.305.604.60

9.006.0010.00

B24.030.040.0

65107

3,6003,0002,4001,700

4.203.502.802.00

18.0013.0012.0017.00

C

58.071.083.0100.0

ชน รายการ %ของมลคารวม

%ของปรมาณ

A 9,8,2 71.0 15.0B 1,4,3 16.5 25.0C 6,5,10,7 12.5 60.0การจำาแนกสนคาคงคลงเปนหมวด ABC จะทำาใหการควบคม

สนคาคงคลงแตกตางกนดงตอไปนA ควบคมอยางเขมงวดมาก ดวยการลงบญชทกครงทมการ

รบจาย และมการตรวจนบจำานวนจรงเพอเปรยบเทยบกบจำานวนในบญชอยบอยๆ (เชน ทกสปดาห) การควบคมจงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองและตองเกบของไวในทปลอดภย ในดานการ

จดซอกควรหาผขายไวหลายรายเพอลดความเสยงจากการขาดแคลนสนคาและสามารถเจรจาตอรองราคา

B ควบคมอยางเขมงวดปานกลาง ดวยการลงบญชคมยอดบนทกเสมอเชนเดยวกบ A ควรมการเบกจายอยางเปนระบบเพอปองกนการสญหาย การตรวจนบจำานวนจรงกทำาเชนเดยวกบ A แตความถนอยกวา (เชน ทกสนเดอน) และการควบคม B จงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองเชนเดยวกบ A

C ไมมการจดบนทกหรอมกเพยงเลกนอย สนคาคงคลงประเภทนจะวางใหหยบใชไดตามสะดวกเนองจากเปนของราคาถกและปรมาณมาก ถาทำาการควบคมอยางเขมงวด จะทำาใหมคาใชจายมากซงไมคมคากบประโยชนทไดปองกนไมใหสญหาย การตรวจนบ C จะใชระบบสนคาคงคลงแบบสนงวดคอเวนสกระยะจะมาตรวจนบดวาพรองไปเทาใดแลวกซอมาเตม หรออาจใชระบบสองกลอง ซงมกลองวสดอย 2 กลองเปนการเผอไว พอใชของในกลองแรกหมดกนำาเอากลองสำารองมาใชแลวรบซอของเตมใสกลองสำารองแทน ซงจะทำาใหไมมการขาดมอเกดขน

4.3.4 การตรวจนบจำานวนสนคาคงคลง เปนการตรวจนบสนคาเพอใหเกดความมนใจวา สนคาทมอย

จรง และในบญชตรงกนมหลายวธดงน1.วธปดบญชตรวจนบ คอ เลอกวนใดวนหนงทจะทำาการปด

บญชแลวหามมใหมการเบกจายเพมเตม หรอเคลอนยายสนคาคงคลงทกรายการ โดยตองหยดการซอ-ขายตามปกต แลวตรวจนบของทงหมด วธนจะแสดงมลคาของสนคาคงคลง ณ วนทตรวจนบไดอยางเทยงตรง แตกทำาใหเสยรายไดในวนทตรวจนบของ

2.วธเวยนกนตรวจนบ จะปดการเคลอนยายสนคาคงคลงเปนสวน เพอตรวจนบเมอสวนใดตรวจนบเสรจกเปดขายหรอเบกจายไดตามปกต และปดแผนกอนตรวจนบตอไปจนครบทกแผนก วธนจะไมเสยรายไดจาการขายแตโอกาสทจะคลาดเคลอนมสง

4.4 ระบบขนาดการสงซอทประหยด (Economic Order Quantity หรอ EOQ)

4.4.1 การจดการวสด การจดการวสดทำาเพอใหมวสดและสนคารองรบงานผลตและ

การตลาด ทงการบรการลกคาทดและมตนทนสนคาคงคลงรวมทอยระดบตำาสามารถทำาไดหลายวธการขนอยกบลกษณะของความตองการสนคา ทรพยากรองคการความพรอมของบคลากรทเกยวของการจดการซพพลายเชน ตลอดจนลกษณะของกระบวนการผลตสนคาประกอบเขาดวยกน นอกจากนนความกาวหนาของเทคโนโลยขอมลขาวสารและคอมพวเตอรยงชวยใหการสรางระบบการจดการสนคาคงคลงมความหลากหลายมากขน ทำาใหผบรหารสามารถเลอกใชระบบทเหมาะสมกบกจการของตนไดมากขนดวยเชนกน ระบบการจดการสนคาคงคลงทเปนทนยมใชกนแพรหลายในธรกจอตสาหกรรม มดงตอไปน

1.ระบบการขนาดสงซอทประหยด (EOQ)2.ระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) 3.ระบบสนคาคงคลงของการผลตแบบทนเวลาพอด (JIT)4.4.2 ขนาดการสงซอทประหยด

เปนระบบสนคาคงคลงทใชกนอยางแพรหลายมานาน โดยทระบบนใชกบสนคาคงคลงทมลกษณะของความตองการทเปนอสระไมเกยวของตอเนองกบความตองการของสนคาคงคลงตวอน จงตองวางแผนพจารณาความตองการอยางเปนเอกเทศดวยวธการพยากรณอปสงคของลกคาโดยตรง เชน การวางแผนผลตรถยนตนงสวนบคคล บรษทรถยนตจะพยากรณอปสงคจากจำานวนครอบครวขนาดเลกถงปานกลางทมรายไดรวมเกนกวา 50,000 บาทตอเดอน

การสงซออยางประหยดตองหาจดมคาใชจายในการสงซอและการเกบรกษาตำาทสด ซงสามารถหาได จากการเขยนกราฟจดตดของ ตนทนการเกบรกษาและตนทนในการสงซอ ทมคาเทากนจะเปนจดจำานวนการเกบรกษาแบบประหยดทสด ดงภาพ

ระบบขนาดการสงซอทประหยดจะพจารณาตนทนรวมของสนคาคงคลงทตำาสดเปนหลกเพอกำาหนดระดบปรมาณการสงซอตอครงทเรยกวา ขนาดการสงซอทประหยด การใชระบบขนาด“ ”การสงซอทประหยดมทง 4 สภาวการณดงตอไปน

4.4.3 ขนาดการสงซอทประหยดทอปสงคคงทและสนคาคงคลงไมขาดมอ โดยมสมมตฐานทกำาหนดขอบเขตไววา

1) ทราบปรมาณอปสงคอยางชดเจน และอปสงคคงท2) ไดรบสนคาทสงซอพรอมกนทงหมด3) รอบเวลาในการสงซอ ซงเปนชวงเวลาตงแตสงซอ

จนไดรบสนคาคงท4) ตนทนการเกบรกษาสนคาและตนทนการสงซอคงท5) ราคาสนคาทสงซอคงท6) ไมมสภาวะของขาดมอเลย

การหาขนาดการสงซอประหยด (EOQ) และตนทนรวม (TC) จะทำาไดจาก

การสงซอประหยด EOQ = ตนทนรวม TCmin =

โดย EOQ = ขนาดการสงซอตอครงทประหยด (Q*)

D = อปสงคหรอความตองการสนคาตอป (หนวย)

Co = ตนทนการสงซอ หรอตนทนการตงเครองจกรใหมตอครง (บาท)

Cc = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป (บาท)Q = ปรมาณการสงซอตอครง (หนวย)TC = ตนทนสนคาคงคลงโดยรวม (บาท)

ตนทนการสงซอตอป = ตนทนการเกบรกษาตอป =

จำานวนการสงซอตอป = รอบเวลาการสงซอ = ถาตองการตนทนรวมทตำาสด จำานวนสงซอตอป หรอรอบ

เวลาการสงซอทจะสามารถประหยดไดมากทสด ใหแทน Q ดวย EOQ หรอ Q* ทคำานวณได

ตวอยาง บรษทจำาหนายวสดผนงหนสงเคราะหในประมาณการวา ปนจะมอปสงครวม 10,000 ตารางเมตร ตนทนการเกบรกษาตอหลายเทากบ 0.75 บาท ตนทนการสงซอครงละ 150 บาท จงหา

1.ขนาดการสงซอทประหยด (EOQ)EOQ = =

= 2,000 ตารางเมตร2.ตนทนรวมทตำาสด

TCmin = =

= 1,500 บาท3.จำานวนครงของการสงซอทประหยดทสด

= = 5 ครงตอป4.ถาบรษทเปดขาย 311 วนตอป รอบการสงซอประหยด

ทสดคอ= = = 62.2 วน

4.4.3 ขนาดการสงซอทประหยดมอปสงคคงทและมสนคาขาดมอบาง เนองจากการทของขาดมอกอใหเกดความประหยดบางประการ อนจะทำาใหตนทนการสงซอหรอตนทนการตงเครองใหมลดตำาลง เพราะผลตหรอสงซอของลอตใหญขน สนคานนมตนทนการเกบรกษาสงมากจงไมมการเกบของไวเลย เชน ในรานตวแทนจำาหนายรถยนตมกจะเกดสภาวการณน เพราะรถยนตแตละคนมราคาแพง จงมการจอดแสดงอยเพยงคนละรน เมอลกคาตกลงใจเลอกซอรถแบบทตองการแลว กจะเลอกสรถจากตวอยางสในใบรายการ ตวแทนจำาหนายจะรบคำาสงซอนไปสงรถจากบรษทผลตและตดตงอปกรณแตงรถตามความตองการของลกคาซงจะใชเวลารอคอยสกระยะหนง โดยทตองระวงมใหนานเกนไป ขอสมมตฐานของกรณนมดงตอไปน

1.เมอของลอตใหมซงมจำานวนเทากบ Q มาถง จะตองรบสงตามจำานวนทขาดมอ (S) ทคางไวกอนทนท สวนของทเหลอซงเทากบ (Q-S) จะเกบเขาคลงสนคา

2.ระดบสนคาคงคลงตำาสดเทากบ –S ระดบสนคาคงคลงสงสดเทากบ Q-S

3.ระยะเวลาของสนคาคงคลง (T) จะแบงออกไดเปน 2 สวน คอ

T1 คอ ระยะเวลาชวงทมสนคาจะขายไดT2 คอ ระยะเวลาชวงทสนคาขาดมอ

ขนาดการสงซอทประหยด ระดบสนคาขาดมอทประหยด และตนทนรวมจะหาไดจาก

Q* =

S* = Q*TC =

โดยท Q* = ขนาดการสงซอทประหยดS* = ระดบสนคาขาดมอทประหยดCg = ตนทนสนคาขาดมอตอหนวยตอป

ระดบสนคาคงคลงเฉลย = ระยะเวลาชวงทมสนคาขาย (T ) = ระยะเวลาชวงทสนคาขาดมอ (T ) = เวลารอคอยของสนคาคงคลง (T) = T + T =

=

ตวอยาง ศนยจำาหนายรถมตซบชนครราชสมาซงเปนตวแทนจำาหนายรถปคอพขบเคลอนสลอ คาดวาปนจะม อปสงค 500 คน ตนทนการสงซอครงละ 250 บาท ตนทนการจมของเงนทนเทากบ 1,200 บาท ตอคนตอป ตนทนสนคาขาดมอ เปน 200 บาท ตอคนตอป จงหา

1.ขนาดการสงซอทประหยด (Q*) = = = 38.19 (38) คน

2.ระดบของขาดมอทประหยด (S*) = Q* = 38.19* = 32.73 คน

3.เวลารอคอยของสนคาคงคลง = = = 0.076 ป = 27.73 วน

4.ระดบสนคาคงคลงสงสด = Q*-S* = 38.19 – 32.73 = 5.46 คน

5.จำานวนครงของการสงซอตอป = = = 13.09 ครง

6.ตนทนสนคาคงคลงตำาสดตอป =

=

= 3,273+468+2,805 = 6,546 บาท

4.4.4 ขนาดการสงซอทประหยดททยอยรบทยอยใชสนคา สนคาคงคลงไมไดถกสงมาพรอมกนในคราวเดยวแตทยอยสงมาและในขณะนนมการใชสนคาไปดวย โดยทอตราการรบ (p) ตองมากกวาอตราการใช (d) ทงสองอตรามคาเฉลยคงทและไมมของขาดมอ สนคาคงคลงจะสะสมสวนทเหลอจากการใชมากขนเรอยๆ จนถงจดสงสด

การหาขนาดสงซอทประหยดและตนทนรวมทำาไดจาก

Q =

TC = cโดยท p = อตราการรบสนคา

d = อตราการใชสนคา

E = อตราการตงเครองจกรใหมตอลอตการผลตตวแปรอนเหมอนกรณท 1

ระดบสนคาคงคลงสงสด = Q- = Qระดบสนคาคงคลงเฉลย = ระยะเวลาททยอยซอทยอยใช (T ) = ระยะเวลาทใชสนคาเพยงอยางเดยว (T ) = ระยะเวลาของสนคาคงคลง (T) = T +T =

=

ตวอยาง โรงงานผลตหนยนตเศษเหลกมอปสงคเทากบ 2,000 ตวตอป ตนทนการตงเครองแตละครงเทากบ 100 บาท ตนทนการเกบรกษาเทากบ 2 บาทตอตวตอป อตราการผลตเทากบ 8,000 ตวตอป ใหหาคาตอไปน

1.ขนาดการผลตทประหยด

= = = 516 วน

2.ระดบสนคาคงคลงสงสด= Q = 516 = 387 วน

3.รอบเวลาสนคาคงคลง= = = 0.259 ป หรอ 94.5 วน

4.ตนทนสนคาคงคลงรวม= = = 774 บาท

4.5 ขนาดการสงซอทประหยดทมสวนลดปรมาณ (Quantity Discount)

เมอซอของจำานวนมากฝายจดซอมกจะตอรองใหราคาสนคาตอหนวยลดลงซงไดมสมมตฐานวา ยงจำานวนทซอมากเทาไร ราคาตอหนวยของสนคายงลดลงเทานน นอกจากนนปรมาณสงซอทเปลยนแปลงไปจะมผลทำาใหตนทนการเกบรกษาเปลยน

ดงนน วธการทจะคำานวณใหไดขนาดการสงซอทประหยดทสดจงตองพจารณาตนทนของสนคาทราคาตางกนดวย ขนตอนของการคดมดงตอไปน

1.คำานวณหาขนาดการสงซอทประหยดแลวหาตนทนสนคาคงคลงรวมท EOQ

ตนทนสนคาคงคลงรวม =เมอ P เปนราคาของสนคาแตละระดบปรมาณการซอ Cc เปนตนทนการเกบรกษาแตละระดบปรมาณการ

ซอ ถาขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณไดอยในชวงปรมาณท

สงซอไดในระดบราคาตำาสด ขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณไดคอ ปรมาณการสงซอทประหยด

2.ถาขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณได ไมอยในชวงปรมาณทสามารถสงซอไดในระดบราคาตำาสด ใหคำานวณตนทนรวมของการเกบสนคาคงคลงทปรมาณการสงซอตำาสดของระดบราคาสนคาทตำากวาระดบราคาของขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณได แลวเปรยบเทยบกบตนทนรวมทขนาดการสงซอท

ประหยด เพอหาตนทนตำาสดแลวกำาหนดปรมาณการสงซอทประหยด

ตวอยาง อาคารคอนโดมเนยมใชนำายาทำาความสะอาดปหนงตองใชปละ 816 แกลลอน คำาสงซอไดในระดบราคาตำาสด 120 บาท คาเกบรกษาเทากบ 40 บาท ตอปตอลตร การใหสวนลดของผคาสงนำายาทำาความสะอาดเปนดงตอไปน

ปรมาณการสงซอตอครงแกลลอน

ราคาตอแกลลอน

0 – 4950 – 7980 – 99100 ขนไป

100908580

จงหาขนาดการสงซอทประหยดทสดEOQ = = 69.97 = 70 แกลลอน

แตปรมาณ 70 แกลลอนจะไดราคาแกลลอนละ 90 บาท ซงไมใชราคาตำาสด ดงนนจงตองคำานวณตนทนสนคาคงคลงรวม เปรยบเทยบกบตนทนสนคาคงคลงรวมทราคา 85 และ 80 บาท ตามลำาดบ

1.เมอสงซอท 70 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 90 บาทตนทนรวม = ตนทนสนคา + ตนทนการสงซอ +

ตนทนการเกบรกษา = (90x816)+ = 76,239 บาท

2.เมอสงซอท 80 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 85 บาท

ตนทนรวม = (85x816)+ = 72,184 บาท

3.เมอสงซอท 100 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 80 บาทตนทนรวม = (80x816)+

= 68,259 บาทตนทนรวมทตำาสดคอปรมาณการสงซอครงละ 100

แกลลอน

4.6 การหาจดสงซอเพมใหม (Reorder Point) และมลภณฑนรภย

ในการจดซอสนคาคงคลง เวลากเปนปจจยทสำาคญอยางยงตวหนง โดยเฉพาะอยางยงถาระบบการควบคมสนคาคงคลงของกจการเปนแบบตอเนอง จะสามารถกำาหนดทจะสงซอใหมไดเมอพบวาสนคาคงคลงลดเหลอระดบหนงกจะสงซอของมาใหมในปรมาณคงทเทากบปรมาณการสงซอทกำาหนดไว ซงเรยกวา Fixed order Quantity System จดสงซอใหมนนมความสมพนธแปรตามตวแปร 2 ตว คอ อตราความตองการใชสนคาคงคลงและรอบเวลาในการสงซอ (Lead Time) ภายใตสภาวการณ 4 แบบ ดงตอไปน

4.6.1 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและรอบเวลาคงท เปนสภาวะทไมเสยงทจะเกดสนคาขาดมอเลย เพราะทกสงทกอยางแนนอน

จดสงซอใหม R = d x L

โดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลง

L = เวลารอคอยตวอยาง ถาโรงงานทำาซาลาเปาฮองเตใชแปงสาล วนละ 10

ถง และการสงแปงจากรานคาสงจะใชเวลา 2 วนกวาของจะมาถง จดสงซอใหมจะเปนเทาใด

จดสงซอใหม = d x L = 10 x 2 = 20 ถง

เมอแปงสาลเหลอ 20 ถง ตองทำาการสงซอใหมมาเพมเตม

4.6.2 สตอคเพอความปลอดภย (Safety Stock) เปนสตอคทตองสำารองไวกนสนคาขาดเมอสนคาถกใชและปรมาณลดลงจนถงจดสงซอ (Reorder point) เปนจดทใชเตอนสำาหรบการสงซอรอบถดไป เมออปสงคสงกวาสนคาคงคลงทเกบไว เปนการปองกนสนคาขาดมอไวลวงหนา หรออกคำาอธบายหนงเปนการเกบสะสมสนคาคงคลงในชวงของรอบเวลาในการสงซอ

4.6.3 ระดบการใหบรการ (Service Level) เปนวธการวดปรมาณสตอคเพอความปลอดภย เพอใหสอดคลองกบขอกำาหนดในดานคณภาพ โดยปกตในระบบคณภาพลกคาจะมการคาดหวงในระดบทกำาหนดเปนรอยละของการสงซอวาสามารถจดสงไดหรอไม ซงขนกบนโยบายทปองกนสตอคขาดมอ โดยขนอยกบตนทนสำาหรบสตอคเพมเตม และเสยยอดขายเนองจากไมสอดคลองกบอปสงค

4.6.4 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงทแปรผนและรอบเวลาคงท เปนสภาวะทอาจเกดของขาดมอไดเพราะวาอตราการใชหรอความตองการสนคาคงคลงไมสมำาเสมอ จงตองมการเกบสนคาคงคลงเผอขาดมอ (Cycle-Service Level) ซงจะเปนโอกาสทไมมของขาดมอ

จดสงซอใหม = (อตราความตองการ x รอบเวลา) + สนคาคงคลงเพอความปลอดภย

= ( d x L) + z ( ) โดยท d = อตราความตองการสนคาโดยเฉลย

L = รอบเวลาคงทZ = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอ

ตอความตองการ = ความเบยงเบนมาตรฐานของอตรา

ความตองการสนคาระดบวงจรของการบรการ = 100% - โอกาสทจะเกดของ

ขาดมอ

ตวอยาง บรษทเชารถตกตกมผมาเชาทก 10 วน พบวาการกระจายของจำานวนลกคาทมาเชานนเปนแบบปกต และมความเบยงเบนมาตรฐาน 2 ราย ลกคาแตละรายมกจะเชาไปครงละ 2 วน ระดบการใหบรการประมาณรอยละ 95 จงหาจดสงซอของรถตกตก (ระดบการใหบรการประมาณรอยละ 95 เปดดตาราง พบวา คา Z = 1.65)

จดสงซอใหม = ( x L) + z ( ) = (10x2) + (1.65) = 24.65 = 25 คน

4.6.5 จดสงซอในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและรอบเวลาแปรผน เปนสภาวะทรอบเวลามลกษณะการกระจายของขอมลแบบปกต

จดสงซอใหม = (d x ) + zdโดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลง

ซงคงท = รอบเวลาเฉลย

Z = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอตอความตองการ

= คาเบยงเบนมาตรฐานของรอบเวลา

= คาเบยงเบนมาตรฐานของอตราความตองการสนคา

ตวอยาง บรษททปรกษาใชหมกพมพสำาหรบเครองพรอตกราฟ 6 กลอง ในแตละสปดาห การสงซอหมกพมพใหมใชในเวลารอคอยเฉลย 0.5 สปดาหและมความเบยงเบนมาตรฐาน 0.25 สปดาห ถาตองการระดบวงจรของการบรการ 97% จงหาจดสงซอใหม (ระดบวงจรของการบรการ 97% เปดดตาราพบวาคา Z = 1.88)

จดสงซอใหม = (d x ) + zd= (6x0.5)+(1.88x6x0.25)= 5.82 กลอง

4.6.6 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาแปรผนและรอบเวลาแปรผน โดยททงอตราความตองการสนคาและรอบเวลามลกษณะการกระจายของขอมลแบบปกตทงสองตวแปร

จดสงซอใหม = ( )+zโดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลงซง

คงทL = รอบเวลาเฉลยZ = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอ

ตอความตองการ = คาเบยงเบนมาตรฐานของเวลารอคอย

ตวอยาง การขายหมกฟลมเลเซอรของรานเครองเขยน มการกระจายของขอมลแบบปกต ซงมคาเฉลย 100 กลองตอวน และมความเบยงเบนมาตรฐาน 10 กลองตอวน รอบเวลามการกระจายของขอมลแบบปกตซงมคาเฉลย 5 วน และคาเบยงเบนมาตรฐาน 1 วน ถาตองการระดบการใหบรการรอยละ 90 จงหาจดสงซอใหม (ระดบการใหบรการ 90% เปดดตารางพบวา Z = 1.28)

จดสงซอใหม = ( )+z= (100x5)+1.28 = (500) + 1.28 = (500) + (1.28 x 102.5) =

631 กลอง

สวนการพจารณาจดสงซอใหมในกรณทการตรวจสอบสนคาคงคลงเปนแบบสนงวดเวลาทกำาหนดไว (Fixed Time Period System) จะแตกตางกบการตรวจสอบสนคาคงคลงแบบตอเนองตรงทปรมาณการสงซอแตละครงจะไมคงท และขนอยกบวาสนคาพรองลงไปเทาใดกซอเตมใหเตมระดบเดม

ปรมาณการสงซอ = ชวงของการปองกนสนคาขาดมอ (Protection Interval)

+ สนคาคงคลงเผอขาดมอ – สนคาคงคลงทเหลอในมอ ณ จดสงซอใหม

Q = โดยท t = ชวงเวลาทหางกนในการสงซอแตละครง I = สนคาคงคลงในสตอค (รวมทงของทกำาลงสง

ซอดวย) = อตราความตองการเฉลย

L = รอบเวลาการสงซอสนคา Z = สตอคเพอความปลอดภย

4.7 สรปสนคาคงคลงระบบการจดการสนคาคงคลงในปจจบนมสองชนดคอ แบบ

ตอเนอง และแบบสนคาปลายงวด ซงระบบการสงซอมหลายตวแบบในการคำานวณ ขนกบสภาวการณตางๆ เพอกำาหนดจำานวนทสงซอ เวลาในการสงซอ และจดสงซอใหม ทนยมใชมากทสดคอ การสงแบบตอเนองเมอสนคาถกใช และการสงซอเมอจำานวนสนคาเหลอตามจำานวนทกำาหนด ซงนยมการสงซอโดยใชแบบจำาลองปรมาณการสงซอแบบประหยด (EOQ) เพอใชเปนทาง

เลอกระหวางตนทนคาจดเกบและตนทนการสงซอสนคา นอกจากนนยงสามารถใชในการตดสนใจในการพจารณาเลอกในการลงทนใหมตนทนการสงซอตำาสด และสามารถลดตนทนสนคาคงคลงทงระบบในซพพลายเชนตำาสด