การ hang out ของวัยรุ่นสะพานพุทธฯ...

การ hang out ของวยรนสะพานพทธฯ:

อตลกษณของวยรนในพนทสาธารณะ

นฤมล กลาทกวน

นกศกษาปรญญาโท สาขามานษยวทยา

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

วารสารสงคมวทยามานษยวทยา 30 (1) มกราคม-มถนายน 2554

ลยบเลาะหองเรยนเ

บทคดยอ

บทความเชงชาตพนธนพนธชนนศกษาการใชพนทสาธารณะของวยรน โดย

มงไปทกลมวยรนสะพานพทธฯ ซงมกถกมองวาเปน “ตวปญหา” มพฤตกรรมไมเหมาะ

สมและไมสอดคลองกบบรรทดฐานทสงคมยอมรบ ผเขยนเลอกทจะทำความเขาใจ

พฤตกรรมการแสดงออกของพวกเขา แทนทจะมงตดสนพวกเขาจากภาพประทบท

สงคมใหไว ดวยวธการทางมานษยวทยาโดยการพาตนเองเขาไปยงพนททพวกเขามา

ทำกจกรรมรวมกน ผเขยนพบวามเงอนไขและขอจำกดหลายประการททำใหวยรนเหลา

นเขามาใชพนทดงกลาว พนทสาธารณะเชนสะพานพทธฯ มลกษณะทเออใหอตลกษณท

พวกเขาตองการแสดงออกสามารถเกดขนได ขณะเดยวกน วยรนผใชพนทสะพานพทธฯ

กไดมสวนในการสรางและใหความหมายใหมแกสะพานแหงนใหเปนมากกวาสงกอสราง

ทเชอมการคมนาคมสองฝง

abstract

This ethnographic article discusses the using of public space by

the youth, especially the “Sapan Phut teenagers” (the group of the youth

who usually hang around Memorial Bridge area), whom are deemed by

Thai society as a deviant group and violators of social norms. In this article,

I try to come to understand them in order to counter the stereotypes that

Thai society imposes on them, using ethnographic research conducted in

their interactive space – the Sapan Phut. I argue that public space, such as

Sapan Phut, has important features that afford these youth to express their

identities to the public. In the mean time, these youth also play an important

part in constructing and defining new meanings of the bridge, giving it new

meanings other than the physical construction bridging the traffic across the

Chao Phaya River.

160 นฤมล กลาทกวน

การ hang out ของวยรนสะพานพทธ 161

ความสงสยและการเขาสสนาม1

การกลบไปเดนเลนทสะพานสมเดจพระพทธยอดฟาหรอทเรยกกน ตดปากวา “สะพานพทธ” หลงจากทไมไดไปมาเปนเวลา 3 ป ผเขยนพบวา มความเปลยนแปลงทนาสนใจ วยรนเขามาใชพนทบนสะพาน (สวนทเปนทางเดนทงสองฝง) เปนจานวนมากจนนาประหลาดใจ คนภายนอกมกมองสะพานพทธวาเปนแหลงวยรนมวสม พฤตกรรมของวยรนเหลานทผเขยน พบเหนกอาจเรยกไดวาสอดคลองกบภาพประทบดงกลาว เชน การแตงกายแปลกๆ การหยอกลอกน การสงเสยงโวยวาย การพดจาหยาบคาย การแสดงออกกบเพศตรงขาม ตงแตการขอเบอรโทรศพท การแซว การกอดจบ การดมเหลาบนสะพาน การสบบหร ไปจนถงการทะเลาะเบาะแวงและทารายรางกาย จงไมนาแปลกใจนกทคนวยผใหญหรอแมแตวยรนดวยกนแตไมไดอยในสงคมลกษณะดงกลาวจะมองวยรนเหลานนวาเปน “ตวปญหา”

ครงแรกๆ ทพบเหนการแสดงออกดงกลาว ผเขยนตงคาถามกบตวเองวา “พฤตกรรมเชนนเปนปญหาหรอไม” แตสดทายกพบวามนไมใชคาถามทเปนประโยชนมากนก ตรงกนขาม กลบเปนอปสรรคตอการทาความเขาใจพวกเขา และอาจทาใหตดอยกบกรอบคาอธบายวยรนเชนทสอกระแสหลกนาเสนออย ผเขยนจงลองหาคาอธบายจากจดเรมตนอนแทนการตงตนจากกรอบเรองการเปนปญหาหรอไมเปนปญหา โดยเลอกใชประเดนเรองอตลกษณและพนทสาธารณะเขามาวเคราะห ผเขยนศกษากลมวยรนตงแตกลมทจดอยในชวงอายเทยบเทาระดบมธยมศกษาตอนตนไปจนถงระดบอดมศกษา เปนกลมคนทเขามาใชพนทสะพานพทธเปนประจา ทงยงเกบขอมลจากกลมบคคลอนทเกยวของกบพนท เชน กลมวยรนทไมไดมาสะพานพทธเปนประจา ตารวจในพนท รวมถงขอมลจากเวบไซต

นอกจากนนผ เขยนไดทบทวนเอกสารท เ กยวของ รวมทงทาวจยภาคสนามดวยการสงเกตการณอยางมสวนรวม ทงรวมกนดม เดนเลน นงเลนกบพวกเขา รวมถงการสมภาษณทงเปนทางการนอกสถานท (นดสมภาษณรายบคคลและอดเสยง) และไมเปนทางการ (พดคยระหวางรวมกจกรรม ในสนามและจดบนทก) ผเขยนลงพนทเปนระยะ ตงแตสงหาคมถงตลาคม

1 บทความนเรยบเรยงและปรบปรงจากรายงานประจาวชา ม. 603 สงคม

วฒนธรรม และชาตพนธในประเทศไทย และวชา ม. 604 การวจยทางมานษยวทยา ซงใชขอมลสนามรวมกน สงในภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2552 และเพอปกปองสทธของผใหขอมล ผเขยนจงไดใชชอทสมมตขนแทนชอจรงของผใหขอมลทงหมด


2552 ในชวงหวคาถงหลงเทยงคน สวนใหญไปในคนวนเสารซงวยรนขาประจาจะมารวมตวกนมาก

วยรนในฐานะสงสราง (constructed)

กบภาวะตนตระหนกทางศลธรรม (moral panic)

หากพจารณาในเ ชงประวตศาสตรจะพบวา การนยามและใหความหมายตออตลกษณและการกระทาของผคนดวยอายนนเปนสงทเกดขน ในภายหลง อยางนอยยคกลางในยโรปกไมไดมความรบรตอบคคลทอยในภาวะ ทเรยกวา “เดก” เนองจากเมอผานพนภาวะของทารกทยงตองพงพาไปแลวนน เดก (ในความหมายปจจบน) กจะถกปฏบต เหมอนเปนผ ใหญทย งเลก (miniature adult) ซงไมใชภาวะทแตกตางไปจากผใหญ ตอเมอระบบการศกษาทเปนทางการไดแพรหลาย เดกจงถกแยกหางจากโลกของผใหญอยางชดเจน เดกๆ ตองใชเวลาในโรงเรยนอยางยาวนานเพอเตรยมความพรอมเขาสบทบาทและความรบผดชอบแบบผใหญ ดงนน ภาวะความเปนวยรนจงเปนเสมอนระยะระหวางความเปนเดกทไรเดยงสากบความเปนผใหญทอยในโลกแหงความจรง สงเหลานเปนผลจากการพฒนาของระบบทนนยมททาใหชนชนกลางตองการ สงบตรหลานของตนเขาสระบบการศกษามากขน นอกจากนสงคมยงตองการควบคมใหวยรนชนชนแรงงานเขาสระบบการศกษาดวยเชนกน ความกงวลใจตอพฤตกรรมวยรน (โดยเฉพาะวยรนชนชนแรงงาน) ทมกไมอยในวนยและ ไมปฏบตตามกฎถกตอกยาเรอยมาจนถงปจจบน ภาวะตนตระหนกทางศลธรรมเกยวกบกลมนกเลง อาชญากรรมเยาวชน ความรนแรง เกดขนภายใตกรอบความคดน วยรนจงถกนยามวาเปนวยทสรางปญหา (Valentine, Skelton and Chambers 1998, 3-4) งานศกษาบางชนกแสดงใหเหนวายงไมมนยามวยรนทชดเจน ในแตละสงคมจะนยามตางกนไป บางแหงอาจรวมกลมคนทอยในชวงกอนวยหนมสาว (preadolescence) วาเปนวยรน บางแหงอาจรวมวยรนไปถงคนวย 30-40 (Bucholtz 2002, 526)

อยางไรกตาม แมจะมการมองวาความเปนวยรนเปนสงทถกสรางขน แตผเขยนเหนวาบรบทตางๆ ทพฒนาขนมาในยคสมยใหมนน ไดสงผลอยางมากใหวยรนมภาวะการดารงอยทแยกออกไปจากเดกและผ ใหญ ผเขยนไมไดหมายถงในเชงจตวทยา เนองจากไมมนใจทจะยอมรบคาอธบายเกยวกบภาวะจตใจและความตองการทแตกตางจากวยอนๆ ดวยเหนวาคาอธบายเชนน มแนวโนมจะใหภาพวยรนทตายตวและเปนฐานคดสนบสนนมมมองทวาวยรน


เปนตวปญหา แตผเขยนหมายถงในเชงสงคม เศรษฐกจ และการเมอง เชน วยรนเปนวยทตอง (หรอถกคาดหวงให) เขาไปอยในระบบการศกษา เปนวยทมเวลาวางและมโอกาสใชเวลารวมกบกลมเพอนมากเปนพเศษ พงพาตนเองในทางเศรษฐกจไดไมเตมท ยงไมมสทธบางประการตามกฎหมายดวยขอจากดดานอาย เปนตน เงอนไขเหลานไดทาใหวยรนมกจกรรมบางอยางทเฉพาะตวและอาจแตกตางไปจากวยอนๆ สงนเปนจดตงตนทผเขยนใชเพอทาความเขาใจพวกเขา

โดยทวไปมกนยามวยรนวาเปนชวงอายทอยระหวางการเปลยนผานจากความเปนเดกไปสความเปนผใหญ เปนสภาวะทไมใชทงเดกและไมใชทงผใหญ แตอยตรงชายขอบระหวางสองวยดงกลาว สภาวะเชนนกากวม สบสน และเปนอนตราย ตองการการดแลเปนพเศษเพอเตรยมความพรอมเขาสวยผใหญทตองมภาระความรบผดชอบตางๆ (กลภา 2544, 58)

งานศกษาทมองวยรนในลกษณะขางตน ตรงกบงานศกษาวยรนในแนว adolescence ทแมร บโชลซ (Mary Bucholtz) ไดเสนอไว เธอชใหเหนวามความตางระหวางงานทศกษา adolescence กบงานทศกษา youth งานศกษากลมแรกมกสนใจวา ในการเตรยมความพรอมเพอเปนผใหญในอนาคต วยรน จะถกกาหนดและถกควบคมรางกายจตใจอยางไร แตงานศกษากลมหลง จะพจารณาถงประสบการณ ปฏบตการทางสงคม และวฒนธรรมของวยรน ณ ปจจบน ซงเปนการกาหนดขนโดยตววยรนเอง (Bucholtz 2002, 532)

การศกษา youth ใหความสาคญกบวยรนมากกวาการศกษา adolescence ทมองวยรนเปนเพยงชวงเปลยนไปสอกวยหนง ไมไดมความสาคญ ในตวเอง เชนเดยวกบการมองวยรนทปรากฏตามสอกระแสหลกและความรบรของคนทวไปในสงคม

การตดสนพฤตกรรมตางๆ ของวยรนทแสดงออกมาวาเปน “ชายขอบ” (แมในสงคมทวไปจะไมใชคานโดยตรง แตกมกจะอยในความหมายของคาน) ยอมตองมมาตรฐานบางอยางทเปนทยอมรบและบางอยางทไมไดรบการยอมรบ สงทยอมรบกนวาเปนมาตรฐานทเหมาะสมนนเปนคาตดสนทมาจากสายตาของ “ศนยกลาง” ในแงนศนยกลางแหงวยจงเทากบ “ความเปนผใหญ” อตลกษณของวยรนทมองกนวาเปนปญหาถกสรางขนจากคนวยอนมากกวาตวพวกเขาเอง

เมอกลบมาพจารณาถงประเดนเรองภาวะตนตระหนกทางศลธรรม ผเขยนพบวาภาวะดงกลาวปรากฏใหเหนในสงคมไทยเชนกน ประมาณ 10 ปกอนหนาน สงคมไดใหความสนใจอยางมากกบการแตงกายและการแสดงออก


ของวยแรกรน (preteen) ทใชพนทบรเวณเซนเตอรพอยต สยามสแควร และมการวพากษวจารณถงความไมเหมาะสมตางๆ (กลภา 2544)

สวนในระยะใกล สงคมกใหความสนใจกบกลมวยรนอกกลมหนงทเรยกกนวา “เดกแวน” เพราะพฤตกรรมของวยรนกลมดงกลาวมผลกระทบชดเจนกบสงคม โดยเฉพาะกจกรรมการขบขมอเตอรไซคดวยลลาผาดโผน การประลองความเรวบนถนนซงกระทบถงคนกลมอนๆ ทรวมใชพนท

งานศกษาของปนดดา ชานาญสข (2551) ไดชใหเหนวา วยรนกลมเดกแวนยงเชอมโยงกบอาชญากรรมอนๆ ตงแตการปาหนใสกระจกรถยนต การทารายรางกาย ไปจนถงการคาสงเสพตด อยางไรกตาม จากการใชชวตรวมกบวยรนกลมนกวา 3 ป ปนดดาไดใหขอมลชวตของวยรนเหลานอยางละเอยด ทาใหผเขยนตระหนกวาสถานะทเสมอนไมมตวตนในโรงเรยนและในสงคมไดผลกดนใหพวกเขาเลอกใชพนท “ถนน” เพอสรางตวตนและการยอมรบจากกลมเพอนฝง นอกจากนปนดดายงชใหเหนถงชวตวยรนกลมนอกวาแตละคนมภมหลงและบรบทแวดลอมในการใชชวตอยางไร จากประเดนดงกลาวทาใหผเขยนเหนวามความจาเปนตองพจารณา “ปญหาวยรน” ใหลกซงมากกวาการมองเพยงในระดบปรากฏการณทเกดขน

ภาวะตนตระหนกทางศลธรรมเปนเครองมอในการควบคมทางสงคม ททาใหบางกลมกลายเปนปศาจ (demonize) กรณนกคอกลมวยรน (Travlou 2003, 15) เมอประมาณเดอนตลาคม 2552 ปรากฏขาวกลมชายฉกรรจทนงอยในรถยนตยหอวอลโว กราดยงเดกแวนทชลบร กลมเดกแวนถกยงบาดเจบ 5 ราย (มรายหนงททงถกชนและยงซา) อกนบสบรายบาดเจบเพราะรถลมระหวางหลบกระสน สาเหตเนองมาจากกลมเดกแวนเรงเครองเสยงดงกอกวนระหวางตดไฟแดง (ไทยรฐ 2552) เมอผเขยนตามอานความเคลอนไหวจากเวบบอรดทแสดงความคดเหนเกยวกบกรณน พบวามผเขามาใหความเหน เปนจานวนมาก ทนาตกใจคอสวนใหญชนชมการกระทาของคนรายทไลยงกลมเดกแวน หลายความเหนไดเสนอวธการจดการทรนแรงยงกวา (PantipCafe 2552) นากงวลวาหากสงคมสวนใหญพจารณาเฉพาะปรากฏการณตรงหนา แลวตดสนความดเลวของผคน จนถงขนอนญาตใหกาจด “ตวปญหา” ดวยวธการรนแรงใดๆ กไดแลวนน สงทเรยกวาความสงบสขของสงคมจะตองจายไปดวยอะไร? และความสงบสขนนจะเกดขนไดจรงหรอ?

เมอพจารณากรณ “วยรนสะพานพทธ” วยรนกลมนกถกมองวาเปนปญหาเชนกน ตวอยางเชน ความคดเหนในเวบบอรดตางๆ หลงจากวยรน กลมหนงใชมดแทงพอคาขายนาทสะพานพทธจนเสยชวตในชวงประมาณเดอน


สงหาคม 2552 วา “ตรงนนมนทมวสมอะ ไมใชพนทอยาสะเออะเลยแหละ สวนมากกพวกทขายของแถวนนนนแหละ ใครวาสะพานพทธไมมมาเฟย” “สะพานพทธแมงซองโจรชดๆ” (MThai 2552) เมอผเขยนพดคยกบวยรนหญงกลมหนงทมาเทยวสะพานพทธ แตไมไดมาเปนประจา พวกเธอกกลาวกบผเขยนขณะนงคยกนตรงทางเดนบนสะพานวา “ถามาคนเดยวกไมอยากมา”

2

“อนตราย ... พดมนด นากลวมยละ”3 วยรนขาประจารายหนงเลาใหผเขยนฟง

วาเดมตนจะมาเทยวทนกบเพอนทเรยนดวยกน แตภายหลงเพอนกลมดงกลาวไมมาสะพานพทธแลวเพราะเหนวาสะพานพทธในปจจบน “ปาเถอนเกนไป” สอดคลองกบภาพทตารวจนายหนงกลาวกบผเขยนขณะทมาดแลควบคมพนทวา “มนไมใชแหลงทองเทยวแลว มนเปนแหลงมวสม”

อตลกษณวยรนในพนทสาธารณะ

อตลกษณกบการแสดงออก

โดยทวไปแลว เราจะรสกถงพฤตกรรมตางๆ ของวยรนไดกเนอง มาจากพวกเขาไดแสดงมนออกมา วธนงายทเราจะตดสนหรอตตราพวกเขา การแสดงออกดวยวธการตางๆ ทโดดเดนและดไมเหมาะสมไมนาไววางใจตามบรรทดฐานของสงคม ไมวาจะเปนกจกรรมททา (เชน การดมเหลา สบบหร การแสดงออกตอเพศตรงขาม เปนตน) ทาทางและคาพด [เชน การพด คาหยาบ เอะอะโวยวาย ทาทางการเดนแบบนกเลง การแตงกายแปลก หรอเปดใหเหนเรอนราง (ในกรณผหญง) การรวมตวเปนกลมใหญๆ เปนตน] จรงๆ แลวเราเขาใจในสงทพวกเขาไดแสดงออกมามากนอยเพยงใด ผเขยน เหนวาการทบทวนแนวคดอตลกษณจะเปนประเดนทสาคญตอการทาความเขาใจ “พวกเขา” ทงยงสาคญตอการทบทวนความเขาใจท “พวกเรา” มตอพวกเขา อกดวย

อตลกษณเปนปรมณฑลทเชอมปจเจกกบโครงสรางเขาดวยกน ในดานหนง อตลกษณคอความเปนปจเจกทเชอมตอและสมพนธกบสงคม (social aspect) ซงเปนเรองของการใชสญลกษณ (symbolic aspect) สวนในอกดานหนง อตลกษณเกยวของกบมตภายในของความเปนตวตน (Woodward 1997 อางถงใน อภญญา 2546, 5-6) เรามกจะนกถงอตลกษณโดยตกอยในกรอบ

2 นว (สมภาษณ, 26 กนยายน 2552)

3 ปาน (สมภาษณ, 26 กนยายน 2552)


ทวา ผคนเปนฝายครอบครองหรอเปนเจาของอตลกษณ ซงว ธคดเชนน เปนวธคดทไดรบอทธพลจากวาทกรรมเกยวกบองคประธานทเปนองคอธปตย (sovereign subject) แนวคดดงกลาวจะพจารณาอตลกษณวาเปนสงทคน คนหนงสามารถม สามารถจดการ และเลอกมนได แตในอกดานหนงอตลกษณ กเปนสงทแสดงออกในฐานะทมาของขอจากดของปจเจก เปนลกษณะของชวตซงถกตดสนมากกวาถกเลอก

อยางไรกตาม ในทงสองกรณนองคประธานทเปนปจเจก (individual subject) กคอแกนแททถกกาหนดมาแลว (pregiven entity) สงทหายไปจากการพจารณาเชนนกคอ ความเขาใจทสาคญทวาองคประธานไมใชเพยงแคถกกระทบ (affected) จากการจดแบงประเภทและวาทกรรมแหงความแตกตาง แตจรงๆ แลวมนถกสรางขน (constructed) ดงทสจวต ฮอลล (Stuart Hall) เหนวา แทนทจะจดวางความมนคงและความตอเนองขององคประธานในเชงเวลาอยางเปนแกนแกน (essential) เราควรหนมาพจารณาอตลกษณในฐานะจดชมนมหรอ meeting point (อนเปนทแหงการเชอมตอและการระบชเฉพาะเพยงชวขณะ) ทถกสรางและกอรปขนเปนองคประธานใหม เพอใหองคประธานสามารถกระทาการได [Gupta and Ferguson 2001(1997), 12-13]

งานของอาคล กปตา (Akhil Gupta) และเจมส เฟอรกสน (James Ferguson) ยงไดโยงเรองอตลกษณเขากบการสรางสถานท (place making) พวกเขาชวาการสรางสถานทนนไมใชเปนเพยงการคนพบ แตยงเกยวของกบการสรางความแตกตาง อตลกษณจงไมใชสงท เตบโตขนมาจากชมชนทฝงราก และไมใชสงทปจเจกหรอกลมจะครอบครองเปนเจาของได แตเปนความสมพนธของความแตกตางท ไมแนนอนและเปลยนแปลงได อตลกษณและส งทแปรเปลยน (alterity) จงถกผลตขนพรอมๆ กนจากการกอรปของทองถนและชมชน การสรางความแตกตางนไมใชการตระหนกถงสงสามญทดารงอย และกไม ใช การสร างอตลกษณ โดยแยกออกจากส ง เด ยว กน แต เปนผลของความสมพนธเชงอานาจและความไมเทาเทยม คาถามเกยวกบอตลกษณจงตองถกทอแนวคดเรองสถานท (place) และอานาจ (power) เขาไปในกระบวนการสรางกรอบความคดเรองวฒนธรรม แทนทเราจะเชอในเรองการมลกษณะรวมในทางวฒนธรรม ทางชมชน หรอทางสถานท เราควรจะมองวาอตลกษณเกดขนในฐานะเปนอาณาเขตแหงการตอสทตอเนองมากกวา [Gupta and Ferguson 2001(1997), 13-14]

ดงนนถาจะพจารณาถงอตลกษณกจาเปนตองละทงแนวคดทเชอในความมสารตถะหรอความมแกนแกนในตวเอง อกทงควรมองปจเจกและสงคม


อยางเชอมโยงกน และตระหนกวาความรสกเกยวกบตวตนของเรานนกพฒนา มาจากปฏกรยาของเราตอความคดเหนทผอนมตอตวเราดวยเชนกน เราไมควรมองเพยงดานใดดานหนง กลาวคอ ไมควรมองวาอตลกษณเตบโตมาจากชมชนทฝงรากหรอมลกษณะดงเดมเทานน และกไมควรมองวาอตลกษณเปนสงทผกระทาการครอบครองเปนเจาของเทานนเชนกน แตควรพจารณาในฐานะทเปนความสมพนธของความแตกตางท ไมแนนอนและแปรเปลยนได อตลกษณสามารถนามาพจารณารวมกบประเดนเรองการสรางสถานท และคงเลยงไมพนทจะตองพจารณาประเดนเรองความสมพนธเชงอานาจ เพอใหเหนวาอตลกษณทเรากาลงพจารณาอยนนมกระบวนการผลตหรอมทมาอยางไร มากกวาทจะมองวามนเปนสงธรรมดาสามญ รายละเอยดการสรางอตลกษณของวยรนสะพานพทธนน ผเขยนจะกลาวถงในลาดบตอไป

พนทสาธารณะกบการสรางอตลกษณ

เมอเรากลบมาวเคราะหปรากฏการณในสงคมไทย จะพบวา “ถนน” กเปนพนทหนงทวยรนใชเพอแสดงอตลกษณของตนเอง วยรนทเรยกกนวา “เดกแวน” จะรวมกลมขบขมอเตอรไซคเพออวดลลาผาดโผนและประลองความเรว ดวยสถานะทเสมอนไมมตวตนในโรงเรยน ในสงคม พวกเขาจงเลอกใชพนทนเพอสรางการยอมรบจากกลมเพอนฝง (ปนดดา 2551)

“ถนน” ในแนวคดสมยใหมซงหมายถงพนททนาพาเราจากทหนงไปสอกทห นงมากกวาจะเปนททผคนใช ชวตอย อาจนามาใชทาความเขาใจปรากฏการณนไมได แตแนวคดหลงสมยใหมไดมองตางไป โดยเหนวาถนนเปนททถกออกแบบขนมาเพอเตมเตมรปแบบการใชชวตและเปลยนความหมายจากถนนในฐานะระบบ ใหเปนโลกแหงการใชชวต (lifeworld) การใหความสาคญของถนนในรปแบบหลงน ทาใหเราสามารถตงคาถามเชงทฤษฎเกยวกบความเกยวเนองกนระหวางสงคมและพนทได (Fyfe 1998, 1)

“สะพานพทธ” เองกอาจพจารณาในลกษณะขางตนไดเชนกน เพราะมนไมไดเปนเพยงสงกอสรางทพาคนขามแมนาจากฝงหนงไปยงอกฝงหนงเทานน แตยงเปนพนททวยรนเขามาใชชวต ทากจกรรม แสดงอตลกษณและรปแบบการใชชวตของตนเอง ทงสถานทและอตลกษณตางกมสวนเสรมสรางซงกนและกน ไมเพยงแตสถานทจะกาหนดอตลกษณของวยรน แตอตลกษณของวยรนกมสวนกาหนดและสงผลตอลกษณะของสถานทดวยเชนกน (Nayak 2003, 28)


เมอเอยถงวยรนขาประจาทไปใชพนทสะพานพทธหรอทเรยกกนวา “เดกสะพานพทธ” กมกผกตดพวกเขาไวกบความกาวราว หยาบคาย รนแรง ซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบภาพของสะพานพทธทถกมองวาอนตราย ไมปลอดภย ปาเถอน

วยรนใหความสาคญตอมตทางสงคมของสถานท วยรนจะพจารณาวาจะไดพบปะกบใครเมอไปรวมตวกน การไปยงใจกลางเมองหมายถงพวกเขาไดเขาไปสพนทใจกลางสงคม (Toon 2000, 145) ไมวาการเดน การสรางสรรครปแบบรสนยม การมอง การถกมอง ตางกเปนแงมมพนฐานในการกอรปของอตวสย (subjectivity) ของวยรน ทงชายและหญงตางสรางสรรคการ แตงกายและภาพลกษณของตน ดงเอารปแบบวฒนธรรมทสอสงผานมาใช ไมวาจะเปนเสอผา ทรงผม หรอแนวดนตร (Toon 2000, 145)

พนทสาธารณะเปนพนทสาคญในกระบวนการทางสงคมทจะสรางรปแบบรสนยม เพราะมนเออใหวยรนแสดงภาพลกษณของตนออกมาไดอยางชดเจน เชน วยรนใชภาพลกษณของตนในฐานะองคประกอบทแตกตางเพอคนพบและแสดงอตลกษณในเชงพนทผานรปแบบของการแสดงตวตน (self-display) ปฏบตการเชงการแสดงเหลานไมเพยงแตแสดงตอกลมเพอนเทานน แตยงรวมถงผชมทวไป (public audience) ทงนกเพอความพงพอใจและการตระหนกถงตวตน (self-recognition) ของพวกเขา ดวยปฏบตการเหลานพวกเขาจงทาใหสถานทจบจายซอของธรรมดาๆ กลายเปนสนามแหงการแสดงออกสาธารณะ พวกเขาจงเปนทงผผลตและผบรโภค เพราะพนทเชนน ทาใหพวกเขาสามารถพจารณารปแบบรสนยมของวยรนคนอนๆ และคอยสงเกตรปแบบรสนยมลาสดผานวยรนคนอนๆ ดงนนปฏบตการสาคญในการนยามตวตนในโลกทางสงคมของวยรนจงไมใชเพยงการถกเหน แตรวมถงการเหนดวย (Toon 2000, 146)

ความพยายามควบคมพนท และการตอรองของวยรน

การหามออกนอกบานยามวกาล (curfew) เปนมาตรการหนงทรฐใชควบคมอาชญากรรมดวยการจากดเวลาและสถานทของวยรน ดงทเพนน ทราฟล (Penny Travlou) ไดอางถงงานของ Collins and Kearns (2001) ไววา “การหามออกนอกบานยามวกาลเปนกลไกทางกฎหมายททาใหพนทสาธารณะเปนพนทของผ ใหญดวยการขบไลวยรนใหออกไปจากอาณาเขตสาธารณะในชวงเวลาหนงๆ และดงนนการหามออกนอกบานในยามวกาลจงไมได


เปนเพยงการสถาปนาอานาจนาในเชงพนทของผใหญ แตยงเปนการเสรมความเขมแขงของเสนแบงเขตแดนระหวางผใหญกบวยรนดวย” ซงเชอมโยงกบภาวะตนตระหนกทางศลธรรมอนมศนยกลางอยทวยรน สาหรบนกสงคมวทยาถอวาแนวคดเรองภาวะตนตระหนกทางศลธรรมคอเครองมอควบคมทางสงคมททาใหบางกลมกลายเปนปศาจ ซงในกรณนกคอกลมวยรน (อางใน Travlou 2003, 15) เชนเดยวกน อานาจหนาทในสงคมไดสรางและบงคบใชกฎเพอจดระเบยบประชากรในเชงพนทในรปของอาย เชน วยรนถกหามไมใหใชสนามเดกเลน อนเปนพนททสงวนใหผทมอายนอยกวาพวกเขา วยรนเขาไปดมในบางสถานทไมได เขาชมภาพยนตรบางประเภททสงวนไวสาหรบผใหญไมได กฎเชนนเชอมโยงกบสมมตฐานเรองอตลกษณและความพยายามทจะสรางอตลกษณ ทสงคมยอมรบได (Massey 1998, 127)

กระนนความพยายามทจะจากดหรอควบคมพนทกไมไดเปนไปในทศทางเดยว วยรนเองกไดอางสทธของตนตอพนทเชนกน การกระทาทชดเจน กเชนการวาดการเขยนบนกาแพงในทสาธารณะ (graffiti) รวมถงการกระทาทวไปในชวตประจาวน เชน การใชพนทในหองสวนตว การรวมกลมตามมมถนน การสมาคมเฉพาะกลมอาย การสรางพนทในลกษณะนเปนสวนสาคญตอการสรางอตลกษณทางสงคม (Massey 1998, 128)

ดอรน แมสซย (Doreen Massey) ไดอางถง Campbell (1993) ทกลาวถงการซงรถของกลมวยรนชายบรเวณใกลกบศนยการคาอนถอเปนสนามของการแสดงทกษะและลลาการขบข การอางสทธเหนอพนทถกรวมเขากบ อตลกษณทวยรนเหลานพยายามจะสรางมนขนมา ซงคนในชมชนกจะพยายามหลกเลยงเสนทางน หลง 4 ทมพนทนจงกลายเปนอาณาเขตของวยรนดงกลาว ไมเพยงแคเปนทซงรถ แตยงเปนทพบปะของการอางองเชงวฒนธรรมดวย มทงการอวดการตกแตงรถ รวมถงการแตงกายอนเชอมโยงกบวฒนธรรมทกวางกวา (อางใน Massey 1998, 128-129) ถนนเปนพนททวยรนสามารถสรางขนเพอตนเอง การเตรดเตร การเลนสนกบนทองถนน ในสวนสาธารณะ หรอในศนยการคา เปนรปแบบหนงของการตอตาน (ทงทตระหนกรและไมตระหนกร) ตออานาจของผใหญ


“เดกสะพานพทธ”: การสรางอตลกษณของวยรนในพนทสาธารณะ

“มาทาไม-มาทาอะไรทสะพานพทธ?”: ความหมายของสะพานพทธ

ตอวยรน

วยรนถอเปนกลมทมสทธหรอโอกาสในการเขาถงพนทตางๆ ไดนอยเมอ เทยบกบผ ใหญ ทางเลอกท เหลอสาหรบวย รนกคอการเข าส “พนทสาธารณะ” (Lieberg 2006, 1, 3) พนทสาธารณะและอาณาบรเวณแหง เวลาวางเปนสงทวยรนใชเพอคนหาและนยามอตลกษณของตนเอง ทดลอง ทากจกรรมและพฤตกรรมทแตกตางแลวแสดงออกสคนหมมาก พนทสาธารณะเปนเวทสาหรบพบปะ สอสาร และแสดงออกถงวฒนธรรมทโดดเดนของเหลาวยรน วยรนใชพนทสาธารณะเพอหลบเลยงสายตาและการควบคมของสงคมผใหญ ชวงหลงเลกเรยนถอเปนชวงทดลองรปแบบการใชชวตทแตกตางและสะทอนมนออกมา เมอวยรนไดเขามาใชพนทสาธารณะกมกทาตวใหโดดเดน สงเสยงเอะอะ กอใหเกดความตระหนกและความกลว ซงมกตามมาดวยความตองการใหเกดการจดการบางอยาง (Lieberg 2006, 4, 8)

จากการทางานภาคสนามทาใหผ เขยนไดตระหนกถงขอจากดเรองทางเลอกในการใชพนทของวยรน วยรนหลายคนทสะพานพทธอายยงไมถงเกณฑทจะเขาสถานบนเทงได แมจะมบางแหงทไมเขมงวดในการตรวจบตร หรอวยรนบางคนอายอาจถงเกณฑแลว แตหลายคนกมขอจากดทางการเงนทจะเขาไปใชพนทดงกลาว พนทสาธารณะจงสาคญตอพวกเขามาก พนทสาธารณะ มลกษณะเฉพาะทเปดโอกาสใหการแสดงออกของวยรนปรากฏตอสายตาคนอนๆ ทงตอกลมเพอนและคนทวไป ทงยงเปนททพวกเขาเปนอสระจากการกากบควบคมของผใหญไดมากกวาในละแวกบานหรอโรงเรยน

ละแวกบานไมไดสาคญตอการสรางอตลกษณของวยรนเทาไรนก แตอตลกษณดงกลาวจะเชอมโยงกบพนทเมองมากกวา การใชเวลาวางบน ทองถนนและพนทสาธารณะในเมอง มใชเพยงแคตองการสรางพนททเปนอสระจากพอแม แตยงเนองมาจากวยรนตองการหาและสรางพนททตางออกไปและตนเตนกวาละแวกบาน พนทสาธารณะมความสาคญในกระบวนการทางสงคมของการสรางรปแบบวถชวต เพราะมนเออตอการแสดงออกทางภาพลกษณ (Toon 2000, 144) ผใหขอมลทสะพานพทธเลาวาไมสามารถทากจกรรมบางอยางทบานได เชน ดมเหลา สบบหร บางคนทางบานอาจไมไดหามปราม แตเมอมเพอนบานทยายเขามาอยใหม ทาใหตองเกรงใจมากขน ไมสามารถ ดมเหลาหรอรวมกลมในละแวกบานได


นอกจากการแสดงออกผานเครองแตงกายและกจกรรมททาแลว การแสดงออกทางพฤตกรรมอยางตางไปจากสถานทอนๆ ก เกดขนไดท สะพานพทธ “แตกตางเยอะมาก อยสะพานพทธหนจะเปนคนทแบบวาหาวๆ เกาๆ ไมกลวใคร แตอยบานกแบบบาๆ บอๆ อะ เกรงใจแม ไมคอยดา ไมคอยอะไร อยสะพานพทธเหมอนปลดปลอยอะ ... อยบานแตงตวเปนๆ สะพานพทธกตองเซอรๆ เห-ๆ โหดๆ หนอย” เมอถามตอวาทใดทเปนตวของตวเองมากกวา กไดคาตอบวา “อยสะพานพทธมากกวา อยบานมนยงเกบกดนดนง”

4

วยรนอกคนหนงกยอมรบวาการอยสะพานพทธสามารถเปนตวของตวเองได ตางจากการปฏบตตวในสถานททางาน “อยททางานทาตวไมปกตมากกวา ตองโหดตองขรม ... อยนกเรอยๆ เลนๆ บางทกไปกวนประสาทเคา”

5

การอยสะพานพทธทาใหวยรนเหลานสามารถ “เปนตวของตวเอง” มากกวาทอนๆ ทมกจะมขอจากดหรอมความคาดหวงจากผอนทไมเออ ใหแสดงออก ไดตามทตนตองการ อยางไรกตาม “ความเปนตวของตวเอง” กมใชสงทออกมาจากตวตนโดยธรรมชาต แตยงเพอตอบสนองตอความคาดหวงของคนอนๆ ดวย “การวางตวตอนอยสะพานพทธนะ ทกคนเคาจะนกภาพเลย เจนมตองโหดนะ เราตองเปนอยางง ... ไปไหนใครเคากวาเปนหวหนา ทาตวนกเลง พวกหวหนาน หนเปนตงแตเลกๆ”

6

ความคาดหวงเชนนสาหรบหลายคนยงรวมไปถงการแตงกาย วยรนหลายคนทมาสะพานพทธจะแตงตวพถพถนกอนออกจากบาน บางคนกลาววาแตงตวตงแต 6 โมงเยนแตออกจากบานจรงๆ ตอน 2 ทม วยรนหญงกลมหนงใหขอมลเรองการตดสนใจวาจะใหเบอรโทรศพทกบคนทมาขอหรอไมนน จะดจากการแตงตวท “เฟยว” และหนาตากอน รปลกษณภายนอกและการแตงกายจงเปนสงสาคญลาดบตนๆ ในการดงดดเพศตรงขาม สอดคลองกบขอมลทไดจากวยรนชายอกกลมหนงททงหมดแตงตวดวยเสอคอโปโลตวใหญ สวนใหญ เปนลายขวาง สวมรองเทาแตะยหอเทวนทร พนสขาวสลบกบสแดงและนาเงน เปนชดทวยรนขาประจาของสะพานพทธนยมใส “เสอตองเปนเสอคอปก คอกลมมนไมเขาอะพ”

7 ซงพวกเขากบอกไมไดเชนกนวาทาไมจงตองแตงกาย

แบบน บอยเพอนในกลมเดยวกน (ผมเกรยน ตวเลกมาก และหนาตาดออนกวาวย) บอกวาไมกลาขอเบอรผหญงเอง แตใหเพอนขอให เพราะ “ตอนนผม

4 นม (สมภาษณ, 28 ตลาคม 2552)

5 วน (สมภาษณ, 28 ตลาคม 2552)


7 บอม (สมภาษณ, 19 กนยายน 2552)


มนยงสนอย” เทากบวาเขาเหนวาภาพลกษณของตนไมเปนไปตามทผหญงคาดหวง ลกษณะของผหญงทจะเขาไปขอเบอร บอยบอกวา “ตองดทการแตงตว” บอยชอบผหญงทใสเกงเกงขาสนๆ

วยรนมกจะหาพนททสอดคลองกบความตองการของตน และหาก ไมมพนทลกษณะดงกลาว พวกเขากจะสรางและใชพนททมอยโดยใหความหมายและเนอหาใหมแกมน ดวยการนาเอาพนทสาธารณะมาเปนของตนเอง พนทสาธารณะจงกลายมาเปน “ศนยบญชาการ” (headquarter) ของกลม (Lieberg 2006, 7, 9) ผเขยนไดทราบจากกลมทอมด

8 วานอกจากสะพาน

พทธแลว หลายคนยงชอบไปผบแหงหนงยานรชดา เปนผบสาหรบกลมดงกลาวโดยเฉพาะ ไมมผชายเขา และไมเครงครดเรองการตรวจบตร จงทาใหผเขยนตระหนกวาสาหรบวยรนกลมน สถานททพวกเขาตองการเขาไปใชนนไมเพยงแตไมจากดอายเทานน แตยงรวมถงสถานททเออใหการแสดงออกทางเพศทตางไปจากความคาดหวงของสงคมสามารถแสดงออกมาไดดวย ซงสะพานพทธกเปนอกพนทหนงทมลกษณะดงกลาว “หนวาทนทอมดมนเยอะนะ หนไมเคยเจอ ทไหนทมนเยอะขนาดน เดนไปตรงไหนกเจอ เยอะมาก (เนนเสยง) เปนรอย สองรอยคน ผชายกไมคอยมายง”

9 วยรนอกคนหนงทเคยเปดรานเหลาปน

ทโปะเรอ (แตปจจบนไดปดกจการไปแลว) ไดประชาสมพนธรานผานทาง hi5 ของตนซงมเครอขายถง 20,000 คน ทาใหมทอมดมากนมากขน

10

ครงแรกทผ เขยนลงพนทกรสกประหลาดใจเชนกนทมกลมทอมด มารวมตวกนจานวนมาก คนนนผเขยนพบเหตการณหลายๆ อยางททาใหผเขยนตกอยในภาวะชอกทางวฒนธรรม (cultural shock) วยรนกลมดงกลาวขนมาออกนอยบนหวสะพานถงประมาณ 60 คน หลายคนสบบหร วยรน ทเปนทอมจบกนเพอแลกควนบหร สกพกทอมกบดกจบกน ระหวางนนแตละคนกโวยวาย ทกทายกนเสยงดง บางคนกสงเสยงกรดโดยไมทราบสาเหต บางกขวางถงนาแขงใสกนขามฝงสะพานทงทยงมรถแลนผาน อกไมนานดกตบตกน

8 จรงๆ แลวผเขยนไมไดตองการระบคาเรยกเพศแบบแบงแยกตายตวในลกษณะ

ดงกลาว แตเนองจากเปนคาทพวกเขาใชเรยกตวเอง ดงนนจะใชคานในสวนอนๆ ของงาน หากกลาวถงในสวนทเกยวของ

ขอมลสวนใหญจะไดมาจากกลมดงกลาว ดวยขอจากดในการสอสารทผเขยนพยายามเขาไปพดคยกบกลมอนเชนวยรนชายหรอหญงแลว แตไมสามารถพดคยไดนาน ในแตละครง อกทงดวยความกลวของผเขยนเองททาใหมกจะเดนเขาไปหากลมวยรนชาย ไดยากกวาวยรนหญง สวนกลมวยรนหญงเองกมกไมอยใหพดคยดวยนานนก


10 ตน (สมภาษณ, 23 ตลาคม 2552)


หางจากผเขยนไปเพยง 3-4 กาวดวยเหตหงหวง คนทถกตบหลนไปอยบนพนถนนแถบคอสะพาน เพอนทมงอยชวยแยกและดงขนมาจากถนน รถกบบแตรไล ไมนานกมผหญงวยเดยวกนชอนมเขามา “เคลยร” ให ลกษณะท โดดเดน ของนมทาใหผเขยนจาเธอได เธอตวโต (อวนและสง) แตงหนา ตาคม หนาตาด พดจาเสยงดงและจะมคาหยาบในแทบทกประโยคทเธอพด เธอนาจะเปนคนทเพอนๆ ยอมรบเพราะทกคนรอใหเธอมาเคลยรและมวยรนคนอนๆ คอยเดนตามเธอตลอด จากนนเมอเคลยรเสรจกแยกยายกนไป ภายหลงผเขยนไดตดตามและทาความรจกกบเธอผานการแนะนาของเพอนเธอ ทาใหรวาเธอเปนหวหนากลมดกลมหนงทสะพานพทธ และสดทายเธอกเปนผ ใหขอมลหลกคนหนง ในงานน

การพดคยกบกลมวยรนหลายกลมทาใหผ เขยนแบงวย รนทมา สะพานพทธไดคราวๆ 2 กลม คอกลมวยรนทไมไดมาเปนประจา กลมนจะมาซอของเปนหลก บางสวนเมอซอของเสรจกอาจขนไปนงเลนพดคยหรอ ถายรปบนสะพาน รวมทงอาจซอเบยรหรอเหลาขนมาดม วยรนกลมหนง บอกกบผเขยนวาดมเบยรทนเสยเงนนอยมาก ตางจากการดมทราน (เบยรทผเขยนพบเหนทกครงคอเบยรลโอซงมราคาถกกวาอกหลายยหอ) อกทง บนสะพานยงมบรรยากาศด ลมพดเยน มองเหนทวทศนสองฝงแมนาเจาพระยา อกกลมหนงซงเปนนกศกษาชายทเรยนดานศลปะบอกกบผเขยนขณะดมเบยร กบเพอนๆ วามาดบรรยากาศ หาไอเดยเพอทางานสงอาจารย และมาดผหญงดวย

สวนวยรนทมาเปนประจา มทงกลมทมาทกวน (โดยเฉพาะกลม ทไมเรยนหนงสอแลว) และกลมทมาทกวนเสาร (มทงทเรยนหนงสออยและ ไมเรยน บางสวนกทางานแลว) เพราะวนรงขนพวกเขาไมตองไปโรงเรยนหรอไปทางาน กลมเหลานไมไดมาเพอซอของเปนหลก แตจะมาเพอพบปะเพอนฝงและเพอนตางเพศมากกวา สวนรปแบบกจกรรมรปธรรมอนทผเขยนเหนกไมตางจากพวกขาจรเทาไรนก เชน นงเลน ถายรป กนเหลากนเบยร สบบห ร มขอยกเวนทแตกตางกนบางคอการกระโดดนาเลนจากบนสะพาน กลม ขาประจาจะมจานวนคนมากกวา อาจเดนกนเปนกลมใหญหรอแยกกนแลวมารวมตวอกทหนง บางกลมมถง 30 คน มการแตงตวท “แรง” กวา มการแสดงออกทดเอะอะโวยวายกวา จงมองออกวาใครเปนขาประจาหรอขาจร ขาประจามกจะรจกทกทายกนแมวาอาจอยคนละกลม แมแตทาทางการเดน กแตกตาง กลมวยรนชายขาประจามกจะเดนโยกไหลมากเกนปกต (คลาย ทาเดนของตวรายในหนงไทยสมยกอน)


จากการสอบถามกลมวยรนชายขาประจาถงจดประสงคทมาสะพานพทธ ผเขยนไดรบคาตอบวา “เอาจรงๆ เลยนะพ มาดหญง”

11 สอดคลองกบ

กลมวยรนหญงอกกลม เมอผเขยนถามวามาทาอะไร คนทผเขยนถามพยายามตอบวามาซอของ ขณะทเพอนในกลมแซวขนมาในทานองวาใหตอบไปตามจรงวามาดผชาย จากนนคนอนๆ กเรมตอบวามา “นงเลน กนเหลา ดดบหร” “มาดผชาย แซวผชาย” และพดถงสะพานพทธวา “มนเปนศนยรวมอะพ”

12 กลมน

สวนใหญแตงตวดวยกางเกงขาสนและสวมเสอคอโปโลตวใหญ ลายขวาง แถบสหนาๆ พนเปนสขาวคลายกบเสอทวยรนชายขาประจาชอบใส แตเนองจากผหญงจะใสกางเกงขาสนมาก ชายเสอตวใหญจงคลมมาถงตนขา ความยาวใกลเคยงกบความยาวของกางเกงจนดเหมอนไมไดใสกางเกง

หลงเทยงคนของคนวนเสารกลมนจะมกจกรรมตอ คอ “ไปแวน” แถวพทธมณฑลสายหนงและสายส หมายถงการไปซอนรถมอเตอรไซคของวยรนชายทแขงรถกน “ชอบ หนตารวจสนกด” “ชอบไปดรถเฟยว” (แตงสวย เครองแรง ทอดง เปนตน) การไปเทยวกบเพอนผชายมทงทรจกทสะพานพทธ และผาน hi5 แลกเบอร โทรศพทกน บางครงฝายชายกจะชวนไปซอนมอเตอรไซค

ผ เขยนไดถามถงสาเหตทมาสะพานพทธจากวย รนหญงอกกลมประมาณ 5-6 คน อายราว 15 ป ทกคนไมเรยนหนงสอแลว เพอนในกลม ของคนทถกถามกตอบแทนวา “บอกไปเลยวามาดตวผ” ซงกสอดคลองกบกลมทเรยกตวเองวากลมทอมดทจะมาเปนประจาทกวนเสาร “สวนใหญไปหาเพอน ไปกนเหลา ไมคอยไดไปซอของหรอก ไปนง ไปเจอกน ไปถายรป”

13 และ “มาด

คนหนาตาด” บางคนกลาววาทอมดหลายคมปญหากนจากการมาสะพานพทธ เนองจากทนสามารถพบเจอและสรางความสมพนธกบคนอนๆ ไดมาก จนอาจตองมปญหากบแฟนตนเอง

เมอสะพานพทธไมใชเพยงสงกอสรางททาหนาทเชอมโยงการคมนาคมของสองฝงกรงเทพฯ แตยงเปนแหลงรวมของวยรนทมาซอสนคาบรเวณดานลางสะพานทางฝงพระนคร ตลาดสะพานพทธจงกลายเปนปจจยสาคญทดงเอาวยรนทวกรงเทพฯ รวมถงวยรนตางจงหวดมาจบจายซอของ (ผเขยนไดมโอกาสพดคยกบวยรนจากจงหวดระนองทมาเทยวซอของในชวงปดภาคเรยน) รานขายของสวนใหญเปนสนคาสาหรบวยรน เชน เสอผา กระเปา รองเทา

11 บอย (สมภาษณ, 19 กนยายน 2552)

12 กลมของออ (5 คน) (สมภาษณ, 14 สงหาคม 2552)



เครองประดบ ซด ของทระลก เปนตน นอกจากรานทตงเปนแผงบนทางเดนเทา ยงมรานรถเขนทจอดอยขอบถนน ขายอาหารแบบซอไปทานทอน เชน ขาวโพดคลกเนย ไขปลาหมกทอด ลกชนปง เครองดมทงแบบทมแอลกอฮอลและแบบไมมแอลกอฮอล บหรตางประเทศ (หนภาษ) และยงมรานอาหารตามสง มโตะเกาอใหนงชวคราวอยทางทายๆ ตวตลาด ถอเปนการเปลยนจากถนนทรถ แลนผานใหเปนทคาขายและเดนดสนคา รถตองชะลอระมดระวงคนทเดนขาม ไปมามากกวาชวงกลางวน

กจกรรมการคาหลากหลายทมงตอบสนองกลมวยรนเปนหลก ทาใหสะพานพทธมลกษณะเฉพาะทตางออกไปจากสะพานอนๆ ในกรงเทพฯ และเปนแหลงรวมวยรนทวทกสารทศยามคาคน จะเหนไดวาพนทสาธารณะทมของขายสาหรบวยรนจนดกเกนเทยงคนและมทกวางขวางพอใหเลอกนงเลนหรอรวมกลมไดดวยนน แทบไมคอยพบเจอในกรงเทพฯ เมอสอบถามวาเหตใดจงไมไปใชพนทสาธารณะอนๆ เชน ลานหนาศนยการคาหรอตลาดนดตางๆ ผเขยนไดรบคาตอบวา “มนไมไดเปดอยางง (หมายถงเปดดกมาก) มนไมมสะพาน ใหนงเลน มนไมมแหลงมวสม มนไมใชเซนเตอร ไมใชใจกลาง สะพานพทธมนมทงสะพานใหอย มทงโปะใหอย อากาศเยน ไมรอน”

ไมเพยงแตแตกตางกนในเชงกายภาพระหวางสะพานพทธกบแหลง ซอขายสนคาวยรนอนๆ แตยงมความแตกตางของลกษณะคนทเขาไปใชพนทนนๆ ดวย “ตางด สยามฯ มนเดน มนกไมมพวกไป แตสะพานพทธมนเปนททเราอย อยนานไง ไปไหนมนกมคนรจกเรา มปญหาอะไรเราเรยกได ... พวกหนไปอยในสยามไมไดหรอก เสยวในสยามเลยอะ ไมไหวหรอก ดแตละคนแตงตวด เกบๆ ทงนน ... เดยวนคนมนแยกระดบกน บางคนมนกเทยวแตผบ ... เมอกอนเดกสะพานพทธเยอะกวานอก เดยวนไปเทยวโมฯ (ผบสาหรบทอมดยานรชดา) กนหมดแลว ... เมอกอนม The Gang (ชอกลมทอมกลมหนง) ... เดยวน The Gang ไมเดนแลว ... เคารวยไง เคาเปนคนรวย เคาไมคอยเดนหรอก เคาอยแตโมฯ”

14 สอดคลองกบวยรนอกคนหนงทกลาววา “เพอนทสนท

จรงๆ ... พวกทเทยวๆ กม แตมนไมคอยไปสะพานพทธ มนบอกวา low (หวเราะ) แตเรายงไงกได เราไดทกแบบอะ แตสวนใหญเพอนมนจะคดอยางงไง” และกลาวถงวยรนทเดนสยามวา “พวกนจะดดขนมาหนอย ดดกวาพวกสะพานพทธ ... สวนใหญมนจะมพวกเรยนๆ พวกลกคณหน ... เสอผาแพงๆ ลกคนรวยหนอย ... บางคนเดกทสะพานพทธกเขากบเดกทสยามไมได” เมอถามวาอยทไหนสบายใจกวากน เธอตอบวา “กอยสะพานพทธนแหละ”



นอกจากโซนขายสนคาแลว ทางเดนเทาบนตวสะพานยงเปนทใหวยรนไดมานงเลนพบปะเพอนฝง รานคาจะเรมตงแผงหกโมงกวาหรอหนงทมและใชเวลาประมาณหนงชวโมงเพอตงแผงและจดของ (ขนอย กบขนาดรานและลกษณะสนคา) วยรนทมากอนเวลามกจะใชพนทบนสะพานนงรอรานเปด บางกลมตงวงดมเบยร บางกลมเลนกตาร บางคนกมาเปนคและใชสถานทแหงนพลอดรกกน พนทบนสะพานจะหนาแนนชวงครงสะพานทางฝงพระนครมากกวาทางฝงธนบร เนองจากขนลงสะดวกและไดมองเหนกลมอนๆ ทขนมาดวย กจกรรมหนงทผเขยนพบวาตางไปจากชวงกอนทผเขยนเคยมา คอเกอบทกกลมจะถายรปบนสะพาน ดวยกลองดจตอลบาง กลองจากโทรศพทมอถอบาง จากการสอบถามพบวามกจะนารปไปลงในบลอกและใน hi5 ของตน

เกอบเทยงคนในคนหนง ผเขยนลองนบจานวนคนบนทางเดนเทา เพยงฟากหนงของสะพาน นบไดถงประมาณ 124 คน หากอกฟากมคนจานวนใกลเคยงกน กเทากบวามคนอยบนสะพานถง 250 คน ความสาคญของพนทบนสะพานในอกทางหนงยนยนไดจากการทพอคาแมคาเดนหรอเขนสนคามาขายถงบนสะพาน ทงคนขายอมยม คนขายถว รถเขนไอศกรม ขาวเหนยวหมปง ขนมโตเกยว สาหรบพอคาแมคาเหลาน สถานทดงกลาวซงตอนกลางวน เปนเพยงทางเดนขามแมนาธรรมดาๆ ตกกลางคนมนไดกลายเปนแหลงรายได ทสาคญของพวกเขา

ตารวจนายหนงทมาควบคมพนทบนสะพานเลาวา เดมทไมไดมคนมานงตรงทางเดนบนสะพานมากนก แตประมาณ 2 ปกอนมการตดสปอตไลตบนสะพาน ทาใหแสงไฟดสวยมากขน คนนยมมาถายรป ผเขยนไดลองสบคนจากเวบไซตกพบวามคนนารปทถายจากสะพานพทธไปลงเวบไซตเปนจานวนมาก เทคโนโลยทพฒนาขนอกทงตนทนกตาลงทาใหวยรนครอบครองกลองไดไมยาก ทกคนเปนชางภาพมอสมครเลนได ประกอบกบความสวยของแสงไฟทาใหภาพออกมาดดมากขน เทคโนโลยการถายภาพยงสมพนธกบเทคโนโลยการสอสาร ทวยรนเขาถงอนเทอรเนตไดงาย กรณนการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยจงมสวนกบการเขามาใชพนท

เชนเดยวกบโปะเรอดานลางทอยเยองเชงบนไดทางขนสะพานไปไมไกล ในยามคาคนโปะแหงนกแปรสภาพจากสถานทททาหนาทรองรบคนทขนลงจากเรอเพอไปยงจดหมายปลายทางอน มาเปนท ใหวยรนไดมารวมกลมกน กลายเปนสถานททเปนจดหมายในตวเอง จนโปะสามโปะทเชอมระหวางกน ซงกลมวยรนขาประจารจกคนเคยมชอเรยกวาโปะหนง โปะสอง และโปะสาม


เมอถงชวงหวคาโปะอกดานหนงถดไปทางทศเหนอกจะมรานอาหารตงโตะ ในลกษณะชวคราว มนกดนตรมาบรรเลงเพลง และราคาอาหารกไมแพงนก

กจกรรมทเหลาวยรนทาทโปะหนงถงโปะสามกไมตางจากบนสะพานนก ทงสามโปะมทางเขารวมกน คอทางเดนทางเดยวทเชอมมาจากทางเดนเทา ดานนอกอนเปนทตงของรานตางๆ ทงสามโปะจะเชอมดวยทางเดนระหวางกนอกทหนง ทางเดนเชอมแตละโปะเรยกวาสะพานโปะ สะพานโปะสรางขนจากเหลกและลอยนาอย ไมไดเชอมกบฝงดานนอก ถดจากถนนและทางเดนเทา เขามาขางในจะเปนทางเขาโปะซงคอนขางแคบ เพราะมรานขายเสอยด รานเยบผา และรถเขนตดตเกบของของรานคาตางๆ มาวางรวมกนอยอยางระเกะระกะ อกทงยงไมสวางเทาบนสะพาน (แตกไมมดเกนไป) พนท น จงคอนขางปดกวาเมอเทยบกบทางเดนเทาบนสะพาน ผคนทมาจบจายซอของหากไมไดสงเกตกอาจไมทราบวามพนทนอยดวย จงทาใหเปนพนททวยรน ขาประจามานงกนมากกวาทจะเปนวยรนขาจร ซงตางจากพนทบนสะพานทมหลากหลายกลมมากกวา

ดงนนจงอาจกลาวไดวาการมาสะพานพทธของกลมวยรนมเหตผลหลากหลายประการ ทงมาซอของ ถายรป มาหาเพอน นงเลน กนดม สานความสมพนธกบเพศตรงขาม สาหรบวยรน โดยเฉพาะกลมขาประจาจะมขอจากดในการเขาสพนทตางๆ มากกวา ไมวาในดานเศรษฐกจ วย หรอวฒนธรรม พวกเขาเลอกทจะมาสะพานพทธและรวมเปลยนแปลงความหมายของมนใหเปนมากกวาสะพานขามแมนาธรรมดาๆ โดยกลายเปนจดนดพบสาคญทพวกเขาไดมาใชชวตในบางชวงเวลาและแสดงอตลกษณของตนเอง เพอใหปรากฏแกสายตากลมเพอน กลมวยรนอน เพศตรงขาม และคนทวไป การแตงกายและพฤตกรรมทพวกเขาแสดงออกไมไดเกดจากภายในตวเองเทานน แตยงเชอมโยงกบความคาดหวงของคนรอบขาง (ซงอาจจะตองการทาใหขดแยงหรอสอดคลองกบความคาดหวงดงกลาวแลวแตกรณ ) จากขอมลสนาม กระบวนการสรางอตลกษณเหลานผานการไตรตรองมาพอสมควร สะพานพทธเปนพนทสาธารณะทมลกษณะเฉพาะตวของมนเองทเออใหอตลกษณเหลานแสดงออกมาได ท ง นวย รนท เขามาใชพนท กมสวนรวมกนสรางและใหความหมายแกสะพานพทธดวยเชนกน


การควบคมพนทสะพานพทธ และการตอรองของวยรน

แมพนทสาธารณะทมลกษณะเฉพาะเชนสะพานพทธจะเออใหวยรน ขาประจาเขามารวมกลมและใชพนทเพอทากจกรรมตางๆ ไดสมาเสมอ แตดวยความเปนพนทสาธารณะนเองททาใหความหมายสะพานพทธไมไดผกขาดอยกบวยรนกลมนเทานน ยงมคนกลมอนๆ ของสงคมทเขามาใชพนทนดงทผเขยนไดหยบยกขอความจากเวบบอรดไปขางตน รวมทงจากการสงเกตการณและพดคยกบคนกลมอนๆ ทเขามาใชพนททางเดนเทาบนสะพานกมกจะมองกลมวยรน ขาประจาแบบหวาดระแวง บางคนจะคอยจองอยตลอดเวลา บางคนลกหนไปนงใหหางออกไป

ต ารวจท มหน าท รบผด ชอบพ นท ด านบนสะพานกดค อนข า ง เหนอยหนายกบพฤตกรรมของวยรนทเขาเรยกวา “พวกลกเจยบ” ในสายตาตารวจเหนวาสาเหตทวยรนมา “มวสม” กนกคอครอบครว เนองจากเคยควบคมตววยรนไปทโรงพกเพราะดมสราทงทอายไมถงเกณฑ เมอเรยกใหผปกครองมา ผปกครองกมาโรงพกในสภาพทเมาสราเชนกน “เขาใจเลยวาทาไมลกเปนแบบน” เขาเหนวาพอแมดๆ ยอมไมปลอยใหลกมาอยในสถานทเชนน

เวลาประมาณเกอบเทยงคนในคนหนง เมอตารวจไดเคลยรพนท ใหคนลงจากสะพานเสรจแลว ตารวจแตละนายกไดยนกระจายตามจดตางๆ เพอหามไมใหคนขนมานงบนสะพานอก ผ เขยนไดเขาไปพดคยกบสารวตรปราบปรามซงยนอยบรเวณหวสะพานเพอควบคมคนทขนมาจากบนได ระหวางทสอบถามอยนนมวยรนหลายกลมเดนขนมาเพอจะเขาไปใชพนทบนสะพาน (อาจเพราะไมทราบวามการหามใชพนทในคนนน) แตกถกไลออกไปดวยทาท ทแขงกราวและดดนมากจนผเขยนรสกตกใจ เขายงไลวยรนชายคนหนงทเดนขนมาพรอมขวดเบยรทอยในถงใหกลบลงไปขางลาง “ไป! กไมใหมงขนมา” หรอแมแตวยรนชายคนหนงทไมมเครองดมแอลกอฮอลและไมไดมลกษณะทเปน ขาประจา ดเหมอนเขาตงใจจะไปนงเลนเทานน แตกถกตะคอกใหลงจากสะพาน

แมกระทงกลมวยรนทมาเปนประจาบางคนกยอมรบภาพดานลบของสะพานพทธเชนกน เมอผเขยนสอบถามวาหากจะเปรยบสะพานพทธเปนอะไรบางอยาง จะเปรยบเทยบกบสงใด (ผเขยนซงมความโนมเอยงทจะเขาขางวยรนอยแลวนน คาดหวงคาตอบในใจทานองวาเหมอนบานหลงทสองหรออะไร กตามทเปนภาพลกษณเชงบวก) ผเขยนไดรบคาตอบวา “หนวาเหมอนแหลง มวสมมากเลยอะพ จรง! หนอยสะพานพทธหนเห -จรงๆ นะ เปนแหลงท แบบวาไมดอะ แตพวกหนกยงจะอยกน ... อยางทเคาดามนกถกอะ เดกเห-


อยสะพานพทธทงนนอะ เฮย! มนกจรงนะเวย (เนนเสยง) หนก เ-ดแม แลวกไปทาเห-ไรทสะพานพทธวะ ไปกมเรอง-ดดบหร-แดกเหลา มนมเห-ไรด จะไปทาไมวะเนย แตกยงไป มนอยทเพอนไง ... เพอนโทร.มาใหไปเรากไป กตองไป กจะเปนอยางเงย วนอยเงย ไมไดไปไหนหรอก”

15

วยรนบางคนเลาใหฟงวาไดยนผใหญคนหนงบนเมอมวยรนหญงเมาแลวไปยนเตนบนสะพานวา “เคากวาวาเดกพวกนไมอายกนหรอไง แลวบางคนมนน งสนอะ เดกมนกเมา ตะโกนแหกปาก คนเคากมองไมคอยดหรอก ผหญงอะ ... สวนใหญถาบอกวาเปนเดกสะพานพทธ เคากจะบอก ออ เดกเถอน เคาจะมองไมคอยด แลวอยางทนมนมเรองกนบอยดวยใชปะ ... ‘ชอเสย’ มากกวา ... แตพอมาอยจรงๆ มนกไมไดแรง ... มนกสนกด มาเจอเพอน”

16

แมตระหนกถงภาพลกษณเชงลบทสงคมไดใหไว แตพวกเขากอาจไมไดตองการเปลยนแปลงภาพลกษณไปในทางทดเสมอไป ตรงกนขามอาจตอบโตดวยการแสดงออกทตอกยาภาพลกษณทเปนอยมากขน “พวกนมนเปนพวก ไมคอยแครสอไง (หวเราะ) บางคนกจะคดวา เออ ยงมองวาสะพานพทธ ปาเถอน กกชอบ ชอบเถอนๆ ใหรวากเถอน”

17 อยางไรกตาม ยงมหลายคน

ทตองการใหสงคมทาความเขาใจวยรนมากขน “ตองบอกอยางง มนเปน ศนยรวมทกอยาง ทงดไมด ทดคงเปนมตรภาพระหวางเพอนมากกวา”

18

“ทไหนๆ มนกมคนดและคนไมดทงนน อยางทรานกาแฟ (ทางานทรานกาแฟ) ยงมคนขโมยของเลย มตงคนะ แตขโมยของ”

19 “พวกคนโต (ผใหญ) ชอบเหมา

รวม”20 โอซงเคยมเพอนเปนเดกแวนเหนวาเปนเรองธรรมดาของวยรน

“ยงตอกยายงกลายเปนไมด”21 หลายคนเหนวาสงคมตองทาความเขาใจ

พฤตกรรมวยรนใหลกซงขน

แมจะมความพยายามควบคมการใชพนทสะพานพทธ แตปฏสมพนธระหวางตารวจในฐานะผคมกฎกบวยรนผใชพนทสะพานพทธไมไดเปนไปในทศทางบงคบควบคมเพยงอยางเดยว วยรนเหลานยงคงยนยนสทธของตน





19 นท (สมภาษณ, 24 ตลาคม 2552)

20 โก (สมภาษณ, 15 กนยายน 2552)

21 โอ (สมภาษณ, 14 สงหาคม 2552)


ในการใชพนทดงกลาวดวยการตอรองและตอตานหลายวธ เชน การยายจาก ทหนงไปยงอกทหนง การแกลงเดนซอของแบบวยรนทวไปแทนการแสดงตว เปนขาประจาทมารวมกลมกน การรอตแดงของตารวจสายตรวจบอยครง จนตารวจเลกทจะเอามาตดตงไวเหมอนเดม เปนตน คลายกบกรณของการพยายามควบคมพนทสาธารณะในเมองแทมเวรท (Tamworth) ประเทศองกฤษ ดวยการตดตงกลองวงจรปดและการจดสายตรวจคอยลาดตระเวน แตสดทายวยรนกใชวธเขาไปใชพนททกลองวงจรปดเขาไปไมถง หรอแยกตวออกเปนกลมยอยๆ เพอไมใหถกเพงเลงมากนก การตดตงกลองวงจรปดดวยตองการใหเกดความปลอดภยมากขนกลบสงผลตรงกนขาม คอทาใหพนทสาธารณะทวยรน เขาไปใชไดลดจานวนลง นาไปสความรนแรงและความขดแยงระหวางกลมวยรน ทตองแยงชงพนททปราศจากกลองวงจรปด (Toon 2000, 157-58)

“ตารวจมาไลจนขเกยจไลแลวแหละ บางทไลขางบน ลงมาอย

ขางลาง ไลขางลาง ขนไปอยขางบน ตารวจยงเอาไมอยเลย ...

เดยวนไมคอยเหนมา ขเกยจแลวมง ไลเทาไหรมนกไมไปซกท

ไมเคยหมด”22

“ไมเขาใจเหมอนกนวาทาไมมนตองมาไล ไลกกไมไป มนท

สาธารณะ”23

นอกจากยทธวธธรรมดาๆ แลว การตอรองของวยรนในบางครง กซบซอนโยงใยกบสายสมพนธทางอานาจทอยเหนอพวกเขาขนไป รวมทงความสมพนธเบองหลงระหวางตารวจ ผคาขาย และผมอทธพลทควบคมพนทแหงนจนไมสามารถดาเนนการทางกฎหมายไดอยางจรงจง วยรนคนหนงเลาถงชวงทเคยเปดกจการบางอยางอยทสะพานพทธวา “มตรวจฉ ตรวจบตรทกวนอยางกบผบเลย ... เรากจาย (เงนใตโตะ) แตวามนตองมาตรวจตามหนาทไง เดยวประชาชนเคารองเรยน ... อายไมถงกนไมได เดกออกขางนอกยามวกาล กไมได เดกอายไมถง 18 ... สวนใหญลกคาเรากอายไมถง 18” และกลาววาเคยพบกบผมอทธพลท “คม” สะพานพทธครงหนง “อายซกประมาณหาสบ ไดละม ง แตตวเคาไมแกนะ เปนผชาย ตว เลกๆ เปนจน เคามหลายท หลายแหลง ... แคไดยนชอเคา ลกนองเคาทใหญๆ ในสะพานพทธไมมใคร กลายง ... เราเปดราน เคากมานง บอกวา มไรใหชวยกบอกเคานะ” วยรน คนนตองแบงรายไดจากการเปดรานใหกบเขาเปนเงน 6,000 บาททกเดอน และใหกบตารวจอก 3,000 บาท สวนรานคาทวไปตองจายใหกบผมอทธพล


23 นท (สมภาษณ, 24 ตลาคม 2552)


เดอนละ 5,000 บาทตอลอก รานคาทมหลายลอกกตองจายคณไปตามจานวนลอก “เชอมย ทาไมได (หมายถงการปดไมใหใชพนทสะพานพทธ) ถาเกดยงมการขายของทสะพานพทธอย มนทาไมไดหรอก อยางนอยๆ มน (หมายถงวยรน) กมาเดนซอของ ทาทาเดนซอของ ถอของ เดนเตรดเตรอยแถวนน ไมใหมนนง มนกหาทนงของมนจนได ... ตรงนนมนมทกอยาง เปนแหลงมวสม เงนหมนวนนงเปนลานๆ ... ของเถอนของอะไรกเยอะ ตารวจกเปนหนสวน ... ตารวจมนกมาเปนพธอยางงนแหละ”

24

ฝายตารวจกตระหนกดวาตนเองไมสามารถควบคมพนทสะพานพทธ ไดเบดเสรจ เนองจากขอจากดดานการแบงพนทรบผดชอบ สะพานพทธเปนพนททบซอนกนหลาย สน. ทงกาลงตารวจกมไมเพยงพอ มครงหนงเมอตารวจนายหนงขกลมวยรนทอายตากวา 18 ปซงดมเหลาบนสะพานวาจะพาไปโรงพก ผลกลบเปนวา “มนไมกลว พอเราบอกจะเอาไปโรงพก มนรบบอกเพอน เฮ ไปโรงพกกน รบขนรถ (รถกระบะของตารวจ) เองเลย เตมกระบะ ยสบกวาคน” ตารวจนายนบนวาควบคมตวไปแลวกทาอะไรไมได เพราะตองรบปลอยตวกอนขามคนเนองจากยงเปนเยาวชน พวกวยรนเองกทราบกฎขอนด

งานศกษาของตางประเทศบางชนชวา ความพยายามควบคมถนน ใหเปนพนททปลอดภยในเชงสงคมโดยกดกนวยรนออกไปนน กเพอสรางความปลอดภยใหกบการลงทน และทาใหผทอยในฐานะพลเมองทมกาลงบรโภคเทานนทจะสามารถใชมนได (Toon 2000, 150) การจดการพนทสาธารณะเชนนอยภายใตความคดทใหความสาคญแกการบรโภคและผบรโภค ซงเปนการขจดวยรนทไมมกาลงบรโภคออกไป

อยางไรกตาม ความพยายามควบคมพนทสะพานพทธนนไมไดเหมอนกบกรณขางตนเสยทเดยว แนนอนวาตารวจหรอผวางนโยบายยงใหความสาคญกบสะพานพทธในฐานะเปนแหลงบรโภค แตดวยความสาคญของการบรโภคนเองททาใหผคมกฎไมสามารถกดกนใหวยรนออกไปจากบรเวณดงกลาวได เพราะวยรนกยงองแอบอยกบการบรโภคทเกดขนในสถานทแหงนนเชนกน การควบคมสะพานพทธ (อนเปนทงแหลงทองเทยวและแหลงจบจาย ใชสอย) มากเกนไป ยอมเปนอปสรรคตอระบบการบรโภคทเมองใหญเชนกรงเทพฯ ใหความสาคญอยางแนนอน เพราะยงมคนกลมอนๆ เชน พอคาแมคา นกทองเทยว วยรนทวไปทเขามารวมใชพนท นอกจากนเครอขายความสมพนธระหวางกลมวยรน พอคาแมคา ผมอทธพล และตารวจในพนท

24 วยรนคนหนง (สมภาษณ, 23 ตลาคม 2552)


ยงเปนตวกาหนดหลกอกประการหนงททาใหการควบคมและการตอรองในการใชพนทนมความซบซอนยงขน

สะพานพทธ: ชายขอบของศนยกลาง ศนยกลางของชายขอบ

“การเปนชายขอบ ไมใชเรองการถกกนใหไปอยในตาแหนงสงคม

ทดอยโอกาสทางเศรษฐกจ หรออานาจ หรอไมเขาประเภท

แตเพยงอยางเดยว หากเปนเรองของความรและความจรง

ทคนอนสรางขนมามองเขา แทนตวเขา ความรและความจรง

เหลานกลายเปน ‘สามญสานก’ ทรบร เขาใจกนไดในสงคม

โดยไมตองตงคาถาม ผทอยในตาแหนงชายขอบเองกอาจจะรบ

หรออางองไปเปนความจรงเกยวกบตวเองดวย รวมทงมการ

ตอตานโตแยงปฏเสธในเวลาเ ดยวกน . . . สะทอนให เหน

ความสมพนธ ทไม เทาเทยมกน (asymmetrical relation)

ทดารงอยในสงคม ทาใหคนบางกลมถกคนกลมอนพดแทน

หรอสรางภาพใหแทน ความสมพนธทไมเทาเทยมน หากจด

งายๆ อาจจะไดภาพออกมาเปนความสมพนธระหวางศนยกลาง

กบชายขอบ ศนยกลางเปนบร เวณทมอ านาจ เห นอกว า

มทรพยากรมากกวา จงมกาลงทจะสรางความจรงและพดแทน

หรอสรางภาพของความดอยกวาใหแกบรเวณทเปนชายขอบได”

(ปรตตา 2545, 12-13)

หลายคนอาจนกถงสถานทท เปนศนยกลางของวยรนวาเปนสยาม สแควรและสยามพารากอน ในชวงเวลากลางคนอาจนกถงยาน RCA รชดาฯ หรอทองหลอ แตสถานท เหลานไมใชททเดกสะพานพทธขาประจาจะไปกน (อาจมขอยกเวนเชนผบสาห รบกลมทอมดด งทกลาวไปแลว) ขาประจา สะพานพทธหลายคนจะรสกสะดวกใจ/สบายใจทจะใชเวลาทสะพานพทธมากกวาไปทเหลานน อนเนองมาจากปจจยหลายประการ วยรนขาประจาสะพานพทธหลายคน (อาจเรยกไดวาเปนสวนใหญ) อายไมถงเกณฑทจะเขาสถานบนเทงในตอนกลางคนได พนทสาธารณะเชนสะพานพทธจงเปนทพบปะสงสรรคกบกลมเพอน โดยทากจกรรมแบบเดยวกบในสถานบนเทง เชน สบบหร ดมแอลกอฮอล ขอเบอรโทรศพทคนทชอบ เปนตน ซงเปนกจกรรม ทเกดขนเปนปกตธรรมดาทสะพานพทธ

วยรนสะพานพทธบางคนทอายถงเกณฑเขาสถานบนเทงไดแลวแตกยงใชพนสาธารณะเชนสะพานพทธเนองจากมขอจากดทางเศรษฐกจ วยรน


กลมหนงบอกกบผเขยนวา ดมเบยรทนเสยเงนนอยมากตางจากการดมทราน เบยรทผเขยนเหนวยรนดมกนทกครงเมอไปสนาม คอเบยรยหอลโอซงมราคา ถกกวายหอสงหหรอ Heineken มาก สวนบหรเทาทผเขยนพบเหนวยรน ขาประจาสบกนจะเปนยหอ LM หรอกรองทพย ซอแบบแบงขาย ไมใชแบบซอง ตงแตผ เขยนเ รมตดตามกลมขาประจายงไมเคยเหนคนใดสบบห รยหอ Marlboro หรอสบชนดซองเลย ผใหขอมลหลกคนหนงบอกกบผเขยนวา วยรนสะพานพทธสวนใหญฐานะทางบานไมคอยด มคนทมฐานะดบางแตเปนสวนนอย ผเขยนเคยไปสมภาษณวยรนรายหนงทบาน บานของเขาอยในชมชนบรเวณแยกบานแขก มลกษณะเปนบานไมชนเดยว รวและหลงคามงดวยสงกะส ม 2 หองนอน แตมคนอยถง 8-9 คน วยรนบางคนตองทางานประจาเปนกะโดยไมมวนหยด บางคนไมมเงนเรยนตอ บางคนอยหองเชาธรรมดารวมกบ พอแมและเคยขายยาเสพตด ขณะนเลกขายแลวแตกไมมอาชพทแนนอน วยรนทยงเรยนอยเทาทผเขยนไดพดคยดวยทงหมดมาจากสถาบนการศกษาซงคนทวไปมองวาเปนสถานศกษาชนรองลงไป ไมใชสถาบนทมชอเสยง ซงพวกเขาหลายคนกคดเชนนน

แมพนทเชนสยามสแควร สยามพารากอน และศนยการคาชนนาตางๆ คนทกวยทกกลมจะเขาไปใชพนทไดโดยไมจาเปนตองซอสนคา แตลกษณะเฉพาะของสถานทอนสมพนธกบผคนกลมหลกทใชสถานทนนๆ กยงเปนขอจากด อกทางหนง เชนคาสมภาษณทกลาวไปในตอนตน วยรนสะพานพทธคดวาตนเองไมเหมาะเขาไปใชพนทสยามสแควร เพราะพวกเขาจะถกมองวา “เสยว” หรอการทวยรนขาประจาเลกมาสะพานพทธในระยะหลงๆ เพราะเหนวามน “low” ซงเปนคาทแสดงการเหยยด-ถกเหยยดในทางวฒนธรรม แมในหมวยรนดวยกนเองกมการแบงแยกจดประเภทกนในบางลกษณะ ไมไดเปนการแบงแยกลาดบชนทางสงคมแบบรสนยม “ผด-ไพร” หรอลาดบชนทางเศรษฐกจแบบ “นายทน-กรรมาชพ” และกไมใชเ รองการเขาถงรปแบบวฒนธรรมยอยทม ลาดบชนในลกษณะท เปน “ของจรง-ของตลาด” แมจะมเคาลางบางอยางเกยวกบคตรงขามเหลานอยบาง แตไมไดทบกนแนบสนทเสยทเดยว มนเปนการกดกนและเปนความแตกตางในบางรปแบบ มบางการแตงกาย บางการแสดงออกทไดรบการยอมรบ และมบางแบบทถกพจารณาวาดอยกวา คาวา “เสยว” หรอ “low” ซงเปนคาดหมนในเชงวฒนธรรมยงโยงเขากบแงมมในเชงเศรษฐกจดวย

การทพวกเขากลาวถงกลมรวยทไมมาเดนสะพานพทธแลว หรอการกลาววาเดกสยามฯ เปนลกคนรวย ใสเสอผาแพงๆ ทาใหเหนวามแงมมเชงวฒนธรรมและเศรษฐกจทไมเทาเทยมกนเชอมโยงกนอย การจะเดนสยามฯ


ไดอยางสะดวกใจนนการแสดงออกในดานตางๆ เปนเรองสาคญ การแสดงออก ทเหมาะสม/ทเปนทยอมรบ จาเปนตองมความร/ขอมล (ทนทางวฒนธรรม) วาอะไรทอยในกระแสหรออะไรทเหมาะสม บางอยางตองอาศยการสงสมจากประสบการณ ซงสมพนธกบทนทางเศรษฐกจทจะอยในสถานะทจะเรยนรถงสงเหลานและครอบครองมนได

จากจดนจงนาตงคาถามตอไปวาภาวะชายขอบเหลานเกดขนไดอยางไร ผเขยนเหนวา สงใดทถกทาใหกลายเปน “ชายขอบ” ได สงนนยอมตองม “ศนยกลาง” เปนความคดเบองหลง สงคมมกจะมความคดศนยกลางบางแบบทวยรนเหลานไมไดอยในตาแหนงดงกลาว เชน ในดานวย – ศนยกลางความเปนผใหญทาใหภาวะวยรนกลายเปนภาวะกากวมและอยตรงชายขอบ ในดานเพศ – เปนสถานทรวมของกลมทอมดทสงคมมองวาตางไปจากบรรทดฐาน ทางเพศทกาหนดใหชายคกบหญง (หรอแมแตในกลมชายหญงเอง กถกมองวา มการแสดงทางเพศทเกนความเหมาะสม) ในดานพนท – สะพานพทธถกผกตดกบภาพลกษณทนากลว อนตราย และไมใชททไดรบการยอมรบใหเปนศนยกลางทงจากผใหญ (ในแงความเหมาะสม) และวยรนดวยกนเอง (ในแงรสนยม) ในดานชนชน – กลมผทมาใชพนทนเทาทผเขยนพดคยดวยกเปนกลมทมาจากชนชนระดบลาง มขอจากดทางเศรษฐกจ และในดานพฤตกรรมการแสดงออก – การรวมกลมกนมกมพฤตกรรมการแสดงออกทถกมองวากาวราว เอะอะ ไมเรยบรอย เปนตน ลกษณะทกลาวมาทงหมดนตางกเปนลกษณะท “ไมพงปรารถนา” เปนสถานะทไมไดรบการยอมรบและแตกตางไปจากมาตรฐานของสงคม

อลเบรต โคเฮน (Albert Cohen) หนงในนกวชาการคนสาคญของสานกชคาโก ไดตงคาถามทนาสนใจวาการพจารณาวาวยรนเปนพวกเบยงเบนนน เบยงเบนตอใคร? เบยงเบนจากส ง ใด? และหากเปนปญหาสงคม เปนปญหาสาหรบใคร? ซงถอเปนการทาทายแนวการศกษาพฤตกรรมวยรนแบบเกา (อางใน Nayak 2003, 13-15) คาถามนเปนคาถามทนาสนใจ เพราะมนทาใหเราคดไปถงความสมพนธเชงอานาจทไมเทาเทยมระหวางคนกลมตางๆ คาวา “สงคม” ทผเขยนใชบอยๆ ในงานนยอมไมไดหมายถงกลมผคนทงหมดหรอคนกลมใหญ แตหมายถงกลมคนทม “เสยง” ทดงกวาคนอนๆ มอานาจพอทจะกาหนดวาสงใดเปนมาตรฐานและสงใดอยนอกมาตรฐาน

อยางไรกตาม ขณะทสะพานพทธเปนพนทชายขอบสาหรบคนกลมอนๆ ในสงคม แตวยรนขาประจากลบใหคณคาสะพานพทธในฐานะเปน “ศนยกลาง” ดงปรากฏในขอมลจากการใหสมภาษณ (ผเขยนจะไดยนคาวา “ศนยรวม”


“เซนเตอร” “แหลงรวม” จากผใหขอมลบอยๆ) และจากพฤตกรรมทพวกเขาตองมาทนเปนประจาทกวนหรอทกวนเสาร ความเปน “ชายขอบ” ในแงมมตางๆ จากสายตาของคนภายนอก กลบเปน “ศนยกลาง” ของชวตพวกเขาเหลานน เชน กลมวยรนทอมดบางกลมทอาศยอยบรเวณทานานนท ในวนปกตอาจเดนเลนบรเวณเดอะมอลลงามวงศวาน บางกลมทอาศยบรเวณรงสต จะเดนบรเวณฟวเจอรพารกรงสต แตเมอถงวนเสาร ทกกลมกจะตองมารวมตวกนทสะพานพทธ ขณะทผใหญหลายคนอาจเหนวาเปนสงไมเหมาะสม หรอวยรนทวไปอาจเหนวาไรรสนยมไปจนถงเปนอนตราย แตสะพานพทธสาหรบวยรนเหลานกลบเปนททพวกเขาไดแสดงออกตามทตองการมากกวาสถานทอนๆ

มขอควรระวงบางประการในเรองการศกษาวยรนกลมน แมผเขยน จะใชคาเ รยกแทนพวกเขาวาวยรนขาประจา แตพวกเขาเองกไม ได เปน เนอเดยวกนไปเสยหมด คนภายนอกจะใหนยามบางอยางตอวยรนทมลกษณะตางไปดวยคาเรยกตางๆ เชน “เดกแซบ” แทนวยรนชาย “สกอย” แทนวยรนหญง เปนคาเ รยกในเ ชงดหม นทผ กตด ไว กบพฤตกรรมท ไม เหมาะสม การแตงกายทไมมรสนยม ผเขยนลองสอบถามจากวยรนสะพานพทธ สวนใหญไมยอมรบคาเรยกจากคนภายนอกสกเทาไหร เมอผเขยนถามวาเคยไดยน คาเหลานหรอไม หลายกลมจะตอบวาไมเคย ซงอาจตความไดสองประการคอ อาจไมทราบจรงๆ หรออาจทราบแตไมยอมรบและไมตองการกลาวถงกเปนได วยรนหญงบางกลมทผเขยนถามถงคาวาสกอย พวกเขากลบชไปทกลมคอร วาแตงตวแบบดงกลาวคอสกอย โดยนยามวาเปนแบบสกปรกๆ ไมสวยงาม ทงๆ ทผเขยนกเหนวาทงสองกลมแตงตวไมตางกน เทากบวาสายตาคนนอกอยางผเขยนอาจมองพวกเขาคลายๆ กน แตพวกเขาเองมการจดลาดบชนกนอกตอหนง ผเขยนเดาวาถาไปสอบถามจากกลมคอรกลมนน พวกเขากอาจ ไมยอมรบวาตนเองเปนสกอยเชนเดยวกน แตคาหนงทผเขยนเหนวาเปนทยอมรบของวยรนหญงกลมนคอคาวา “เดกแวน” เปนไปไดวาความชนชมและการยอมรบทมตอเดกแวนนนอาจเนองจากเดกแวนมอตลกษณบางประการ ทยอมรบไดซงผกตดกบการครอบครองรถท “เฟยว” รวมไปถงการมความ สามารถในการขบขท เ รว โลดโผน และสามารถหนตารวจได ตางไปจาก เดกแซบหรอสกอยทไมไดมความสามารถใดโดดเดนเปนพเศษ ขอมลเหลาน เปดมมมองของผเขยนอยางมาก เพราะกอนหนานผเขยนคดวาคนเหลานกเปนพวกเดยวกน ไมไดมความแตกตางกนมากนก


บทสรป

วยรนสะพานพทธมขอจากดหลายดานในการเขาสพนทอนๆ ทงอาย เพศ ฐานะทางการเงน ความเปนพนทสาธารณะทมลกษณะเฉพาะอนสอดคลองกบความตองการของวยรนในดานตางๆ ทงทางกายภาพและสงคม ไดทาใหสะพานพทธมความหมายตอวยรนขาประจาเหลาน และดวยความเปนพนทสาธารณะอกเชนกนททาใหกลมคนอนๆ เขามาใชหรอมองเขามายงพนทแหงนดวยความไมสอดคลองกบบรรทดฐานทสงคมยอมรบทาใหภาพลกษณของสะพานพทธเปนไปในแงลบ และมความพยายามทจะควบคมการใชพนทดงกลาว แตกไมสามารถทาไดอยางเบดเสรจเดดขาด เนองจากวยรนเหลานยงมว ธตอตานตอรองหลายรปแบบ ทงดวยวธธรรมดาๆ ไปจนถงการเชอมโยงตนเองเขาไปในขายความสมพนธทางอานาจและผลประโยชนทอยเบองหลงกจกรรมการคาของสะพานพทธ อตลกษณของกลมวยรนสะพานพทธผกโยงกบความเปนชายขอบในดานตางๆ อนเปนมมมองจากกลมอนๆ ทอย ในตาแหนงแหงท ทางสงคมและมอานาจทสงกวาพอทจะกาหนดไดวาสงใดเหมาะสม สงใด ไมเหมาะสม มนไมใชสงทผกตดมากบตวเขาโดยกาเนด หรอในอกดานหนง กไมใชสงทพวกเขาหยบใชไดโดยเสร อตลกษณทคนภายนอกมตอเขาอาจสอดคลองหรอขดแยงกบสงทพวกเขานยามตนเองกเปนได

การพจารณาเกยวกบวยรนจาเปนตองพจารณาใหเขาใกลมมมองของพวกเขาใหมากทสด (แมไมอาจเปนมมมองเดยวกน) ดวยการศกษาพวกเขา ในฐานะของ “วยรน” เอง ไมใชในฐานะของ “วยทกาลงจะเปลยนไปสวยผใหญ” ทงนตองตระหนกวาในหมวยรนกไมไดมความเปนอนหนงอนเดยวกนพอทเราจะกลาวถงคาวาวยรนโดยรวมเอาคนในวยนเขาดวยกนทงหมด ตรงกนขาม หมคนทอยในวยนกลบมความแตกตางหลากหลาย แมแตกลมขาประจาสะพานพทธ ทถกมองเปนเนอเดยวกนกไมไดมความเปนอนหนงอนเดยวกน การลดทอน พวกเขาใหเหลอเพยงภาพใดภาพหนงยอมเปนปญหาในการทาความเขาใจ ผเขยนยงเหนวาวธการเชงมานษยวทยาทเนนการลงพนทในภาคสนามยงเปนสงทจาเปนหากเราตองการศกษาคนเหลาน และดวยวธการนเองทชวยเปด โลกทศนของผเขยนทมตอวยรนไดมากพอสมควร


เอกสารอางอง

เอกสารภาษาไทย

กลภา วจนสาระ. 2544. “เซนเตอรพอยทกบ ‘Preteen’: การกอตวของวฒนธรรม วย แรก ร น .” วทยา นพ นธ ส ง คม วทยา แล ะม าน ษย วทยา มหา บณฑ ต (มานษยวทยา), มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ปนดดา ชานาญสข. 2551. เรง รก รนแรง: โลกชายขอบของนกบด. กรงเทพฯ: มลนธสาธารณสขแหงชาต.

ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล. 2545. “คานา: ชายขอบสงคมไทย.” ใน ชวตชายขอบ: ตวตนกบความหมาย, บรรณาธการโดย ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล, (4)-(15). กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

อภญญา เฟองฟสกล. 2546. อตลกษณ: การทบทวนทฤษฎและกรอบแนวคด. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

เอกสารภาษาองกฤษ

Bucholtz, Mary. 2002. “Youth and Cultural Practice.” Annual Review of Anthropology 31 (1): 525-52.

Fyfe, Nicholas R. 1998. Images of the Street: Planning, Identity and Control in Public Space. London: Routledge.

Gupta, Akhil and James Ferguson. 2001(1997). “Culture, Power, Place: Ethnography of the End of an Era.” In Culture, Power, Place: Explorations in Critical Anthropology, edited by Akhil Gupta and James Ferguson, 1-29. Durham, N.C.: Duke University Press.

Lieberg, Mats. 2006. “Youth, Public Space and Participation.” Paper presented at 9th Nordic Youth Research Symposium: Landscape of Youth. Södertörns University College, Stockholm, Sweden. January 12-14.

Messay, Doreen. 1998. “The Spatial Construction of Youth Culture.” In Cool Places: Geographies of Youth Cultures, edited by Tracey Skelton and Gill Valentine, 121-29. London: Routledge.

Nayak, Anoop. 2003. Race, Place and Globalization: Youth Cultures in a Changing World. Oxford: Berg.

Toon, Ian. 2000. “‘Finding a Place in the Street’: CCTV Surveillance and Young People’s Use of Urban Public Space.” In City Visions, edited by David


John Bell and Azzedine Haddour, 141-65. Harlow, England: Pearson Education.

Travlou, Penny. 2003. “Teenagers and Public Space: Literature Review.” OPENspace Research Center, Edinburgh College of Art and Heriot-Watt University, July. http://www.openspace.eca.ac.uk/pdf/teenagers litrev.pdf.

Valentine, Gill, Tracey Skelton and Deborah Chambers. 1998. “Cool Place: An Introduction to Youth and Youth Culture.” In Cool Places: Geographies of Youth Cultures, edited by Tracey Skelton and Gill Valentine, 1-32. London: Routledge.

เอกสารอเลกทรอนกส

ไทยรฐ. 2552. “ถลมแกงซง เจบระนาว 5.” 26 ตลาคม. http://www.thairath.co.th/ today/view/42240

MThai. 2552. News MThai. เขาเมอ 30 ตลาคม. http://news.mthai.com/general-news/53164.html/comment-page1#comments

PantipCafe. 2552. “ไมเหนดวยกบรถวอลโวทออกมากราดยงเดกแวนครบ!!” เขาเมอ 30 ตลาคม. http://www.pantip.com/cafe/chalermthai/topic/A8472635/ A8472635.html

การ hang out ของวัยรุ่นสะพานพุทธฯ...

Documents

Transcript of การ hang out ของวัยรุ่นสะพานพุทธฯ...