Post on 10-Oct-2020
บทท 4ทฤษฎสนคาคงคลง
4.1 ความหมายและความสำาคญของสนคาคงคลง
สนคาคงคลง (Inventory) คอสนคาทเกบรอไวขาย หรอวตถดบทเกบรอไวเขากระบวนการผลต ซงจะตองมการจดการอยางดเพอใหมตนทนทประหยดหรอตำาทสด
4.1.1 ความสำาคญ สนคาคงคลงมวตถประสงคในการสรางความสมดลใน
ซพพลายเชน เพอใหระดบสนคาคงคลงตำาสด โดยไมกระทบตอระดบการใหบรการ โดยปจจยนำาเขาของกระบวนการผลตทมความสำาคญอยางยงคอ วตถดบ ชนสวนและวสดตางๆ ทเรยกรวมกนวาสนคาคงคลง ซงเปนองคประกอบทใหญทสดของตนทนการผลตผลตภณฑหลายชนดนอกจากนนการทสนคาคงคลงทเพยงพอยงเปนการตอบสนองความพงพอใจของลกคาไดทนเวลา จงเหนไดวาสนคาคงคลงมความสำาคญตอกจกรรมหลกของธรกจเปนอยางมาก การบรหารสนคาคงคลงทมประสทธภาพจงสงผลกระทบตอผลกำาไรจากการประกอบการโดยตรงและในปจจบนนมการนำาเอาระบบคอมพวเตอรมาจดการขอมลของสนคาคงคลง เพอใหเกดความถกตอง แมนยำา และทนเวลามากยงขน การจดซอสนคาคงคลงมาในคณสมบตทตรงตามความตองการ ปรมาณเพยงพอ ราคาเหมาะสม ทนเวลาทตองการโดยซอจากผขายทไว
วางใจได และนำาสงยงสถานททถกตองตามหลกการจดซอทดทสด เปนจดเรมตนของการบรหารสนคาคงคลง การจดการสนคาคงคลงมวตถประสงคหลกอย 2 ประการใหญ คอ
1. สามารถมสนคาคงคลงบรการลกคาในปรมาณทเพยงพอ และทนตอการความตองการของลกคาเสมอ เพอสรางยอดขายและรกษาระดบของสวนแบงตลาดไว
2.สามารถลดระดบการลงทนในสนคาคงคลงตำาทสดเทาทจะทำาได เพอทำาใหตนทนการผลตตำาลงดวย
แตวตถประสงคสองขอนจะขดแยงกนเอง เพราะการลงทนในสนคาคงคลงตำาทสดมกจะตองใชวธลดระดบสนคา คงคลงใหเหลอแคเพยงพอใชปอนกระบวนการผลต เพอใหสามารถดำาเนนการผลตไดโดยไมหยดชะงก แตระดบสนคาคงคลงทตำาเกนไปกทำาใหบรการลกคาไมเพยงพอหรอไมทนใจลกคาในทางตรงกนขามการถอสนคาคงคลงไวมากเพอผลตหรอสงใหลกคาไดเพยงพอและทนเวลาเสมอทำาใหตนทนสนคาคงคลงสงขน ดงนนการบรหารสนคาคงคลงโดยรกษาความสมดลของวตถประสงคทงสองขอนจงไมใชเรองงาย และเนองจากการบรหารการผลตในปจจบนจะตองคำานงถงคณภาพเปนหลกสำาคญ ซงการบรการลกคาทดกเปนสวนหนงของการสรางคณภาพทด ซงทำาใหลกคามความพงพอใจสงสดดวยจงดเหมอนวาการมสนคาคงคลงในระดบสงจะเปนประโยชนกบกจการในระยะยาวมากกวา เพราะจะรกษาลกคาและสวนแบงตลาดไดด แตอนทจรงแลวตนทนสนคาคงคลงทสง ซงทำาใหตนทนการผลตสงดวยมผลดวยมผลใหไมสามารถตอสกบคแขงในดานราคาได จงตองทำาใหตนทนตำา คณภาพด และบรการทดดวยในขณะเดยวกน
4.1.2 ประโยชนของสนคาคงคลง 1. ตอบสนองความตองการของลกคาทประมาณการไวใน
แตละชวงเวลาทงใน และนอกฤดกาล โดยธรกจตองเกบสนคาคงคลงไวในคลงสนคา
2. รกษาการผลตใหมอตราคงทสมำาเสมอ เพอรกษาระดบการวาจางแรงงาน การเดนเครองจกร ฯลฯ ใหสมำาเสมอได โดยจะเกบสนคาทขายไมหมดในชวงขายไมดไวขายตอนชวงขายดซงชวงนนอาจจะผลตไมทนขาย
3. ทำาใหธรกจไดสวนลดปรมาณจากการจดซอจำานวนมากตอครง ปองกนการเปลยนแปลงราคาแลผลกระทบจากเงนเฟอเมอสนคาในทองตลาดมราคาสงขน
4. ปองกนของขาดมอดวยสนคาเผอขาดมอ เมอเวลารอคอยลาชาหรอบงเอญไดคำาสงซอเพมขนกระทนหน
5. ทำาใหกระบวนการผลตสามารถดำาเนนการตอเนองอยางราบรน ไมมการหยดชะงกเพราะของขาดมอจนเกดความเสยหายแกกระบวนการผลตซงจะทำาใหคนงานวางงาน เครองจกรถกปด ผลตไมทนคำาสงซอของลกคา
4.1.3 อปสงคจดเรมตนของการจดการสนคาคงคลง จะเรมจากอปสงค
ของลกคา เพอจดการใหเปนไปตามความตองการของลกคา ซงตองใหหลกการพยากรณโดยอปสงคแบงเปน 2 ชนด ดงน
1. อปสงคแปรตาม (Dependent Demand) เปนอปสงคของวตถดบ ชนสวนและสนคาทใชตอ เนองในกระบวนการ
ผลต ซงจำาเปนอยางยง เพราะอาจสงผลเสยหายอยางรนแรงถาขาดวตถดบประเภทน เชน ถาโรงงานประกอบสารเคมขาดหายไปแมแตชนดเดยวกจะทำาใหโรงงานหยดทนท
2. อปสงคอสระ (Independent Demand) เปนอปสงคของวตถดบ ชนสวน และสนคาทไมใชตอ เนองในกระบวนการผลต สวนมากจำาหนายในลกคาโดยตรง ถาไมมอาจจะเสยโอกาส และถกปรบ
4.2 ตนทนของสนคาคงคลง (Inventory Cost) ตนทนสนคาคงคลงม 4 ชนด คอ
1. คาใชจายในการสงซอ (Ordering Cost) เปนคาใชจายทตองจายเพอใหไดมาซงสนคาคงคลงทตองการ ซงจะแปรตามจำานวนครงของการสงซอ แตไมแปรตามปรมาณสนคาคงคลง เพราะสงซอของมากเทาใดกตามในแตละครง คาใชจายในการสงซอกยงคงท แตถายงสงซอบอยครงคาใชจายในการสงซอจะยงสงขน คาใชจายในการสงซอไดแก คาเอกสารใบสงซอ คาจางพนกงานจดซอ คาโทรศพท คาขนสงสนคา คาใชจายในการตรวจรบของและเอกสาร คาธรรมเนยมการนำาของออกจากศลกากร คาใชจายในการชำาระเงน เปนตน
2) คาใชจายในการเกบรกษา (carrying Cost) เปนคาใชจายจากการมสนคาคงคลงและการรกษาสภาพใหสนคาคงคลงนนอยในรปทใชงานได ซงจะแปรตามปรมาณสนคาคงคลงทถอไวและระยะเวลาทเกบสนคาคงคลงนนไว คาใชจายในการเกบรกษา ไดแก ตนทนเงนทนทจมอยกบสนคาคงคลงซงคอคาดอกเบยจายถาเงนทนนนมาจากการกยมหรอเปนคาเสยโอกาสถาเงนทนนนเปนสวน
ของเจาของ คาคลงสนคา คาไฟฟาเพอการรกษาอณหภม คาใชจายของสนคาทชำารดเสยหายหรอหมดอายเสอมสภาพจากการเกบนานเกนไป คาภาษและการประกนภย คาจางยามและพนกงานประจำาคลงสนคา ฯลฯ
3) คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน (Shortage Cost หรอ Stock out Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจากการมสนคาคงคลงไมเพยงพอตอการผลตหรอการขาย ทำาใหลกคายกเลกคำาสงซอ ขาดรายไดทควรได กจการเสยชอเสยง กระบวนการผลตหยดชะงกเกดการวางงานของเครองจกรและคนงาน ฯลฯ คาใชจายนจะแปรผกผนกบปรมาณสนคาคงคลงทถอไว นนคอถาถอสนคาไวมากจะไมเกดการขาดแคลน แตถาถอสนคาคงคลงไวนอยกอาจเกดโอกาสทจะเกดการขาดแคลนไดมากกวา และมคาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนนขนอยกบปรมาณการขาดแคลนรวมทงระยะเวลาทเกดการขาดแคลนขนดวย คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนไดแก คำาสงซอของลอตพเศษทางอากาศเพอนำามาใชแบบฉกเฉน คาปรบเนองจากสนคาใหลกคาลาชา คาเสยโอกาสในการขาย คาใชจายทเกดขนจากการเสยคาความนยม ฯลฯ
4) คาใชจายในการตงเครองจกรใหม (Setup Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจากการทเครองจกรจะตองเปลยนการทำางานหนงไปทำางานอกอยางหนง ซงจะเกดการวางงานชวคราว สนคาคงคลงจะถกทงใหรอกระบวนการผลตทจะตงใหม คาใชจายในการตงเครองจกรใหมนจะมลกษณะเปนตนทนคงทตอครง ซงจะขนอยกบขนาดของลอตการผลต ถาผลตเปนลอตใหญมการตงเครองใหมนานครง คาใชจายในการตงเครองใหมกจะตำา แตยอดสะสมของสนคาคงคลงจะสง ถาผลตเปนลอตเลกมการตงเครอง
ใหมบอยครง คาใชจายในการตงเครองใหมกจะสง แตสนคาคงคลงจะมระดบตำาลง และสามารถสงมอบงานใหแกลกคาไดเรวขน
ในบรรดาคาใชจายเกยวกบสนคาคงคลงตางๆ เหลาน คาใชจายในการเกบรกษาจะสงขนถามระดบสนคาคงคลงสง และจะตำาลงถามระดบสนคาคงคลงตำา แตสำาหรบคาใชจายในการสงซอ คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน และคาใชจายในการตงเครองจกรใหม จะมลกษณะตรงกนขาม คอ จะสงขนถามระดบสนคาคงคลงตำาและจะตำาลงถามระดบสนคาคงคลงสง ดงนนคาใชจายเกยวกบสนคาคงคลงทตำาสด ณ ระดบทคาใชจายทกตวรวมกนแลวตำาสด
4.3 ระบบการควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control System)
ภาระงานอนหนกประการหนงของการบรหารสนคาคงคลง คอ การลงบญชและตรวจนบสนคาคงคลง เพราะแตละธรกจจะมสนคาคงคลงหลายชนด แตละชนดอาจมความหลากหลาย เชน ขนาดรปถาย สผา ซงทำาใหการตรวจนบสนคาคงคลงตองใชพนกงานจำานวนมาก เพอใหไดจำานวนทถกตองภายใตระยะเวลาทกำาหนด เพอทจะไดทราบวาชนดสนคาคงคลงทเรมขาดมอ ตองซอมาเพม และปรมาณการซอทเหมาะสม ระบบการควบคมสนคาคงคลงทมอย 3 วธ คอ
4.3.1 ระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง (Continuous Inventory System Perpetual System)
เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชทกครงทมการรบและจายของ ทำาใหบญชคมยอดแสดงยอดคงเหลอทแทจรงของสนคาคงคลงอยเสมอ ซงจำาเปนอยางยงในการควบคมสนคาคงคลงรายการทสำาคญทปลอยใหขาดมอไมได แตระบบนเปนวธทมคาใชจายดานงานเอกสารคอนขางสง และตองใชพนกงานจำานวนมากจงดแลการรบจายไดทวถง ในปจจบนการนำาเอาคอมพวเตอรเขามาประยกตใชกบงานสำานกงานและบญชสามารถชวยแกไขปญหาในขอน โดยการใชรหสแหง (Bar Code) หรอรหสสากลสำาหรบผลตภณฑ (EAN13) ตดบนสนคาแลวใชเครองอานรหสแหง (Laser Scan) ซงวธนนอกจากจะมความถกตอง แมนยำา เทยงตรงแลว ยงสามารถใชเปนฐานขอมลของการบรหารสนคาคงคลงในซพพลายเชนของสนคา
4.3.2 ระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด (Periodic Inventory System)
เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชเฉพาะในชวงเวลาทกำาหนดไวเทานน เชนตรวจนบและลงบญชทกปลายสปดาหหรอปลายเดอน เมอของถกเบกไปกจะมการสงซอเขามาเตมใหเตมระดบทตงไว ระบบนจะเหมาะกบสนคาทมการสงซอและเบกใชเปนชวงเวลาทแนนอน เชน รานขายหนงสอของซเอดจะมการสำารวจยอดหนงสอในแตละวน และสรปยอดตอนสนเดอน เพอดปรมาณหนงสอคงคางในรานและคลงสนคา ยอดหนงสอทตองเตรยมจดสงใหแกรานตามทตองการสงซอ
โดยทวไปแลวระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมกจะมระดบสนคาคงคลงเหลอสงกวาระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง เพราะจะมการเผอสำารองการขาดมอโดยไมคาดคดไวกอนลวงหนาบาง
และระบบนจะทำาใหมการปรบปรมาณการสงซอใหม เมอความตองการเปลยนแปลงไปดวย การเลอกใชระบบสนคาคงคลงแบบตอเนองและระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมขอดของแตละแบบดงน
ขอดของระบบสนคาคงคลงแบบตอเนอง1.มสนคาคงคลงเผอขาดมอนอยกวา โดยจะเผอสนคาไว
เฉพาะชวงเวลารอคอยเทานนแตละระบบเมอสนงวดตองเผอสนคาไวทงชวงเวลารอคอย และเวลาระหวางการสงซอแตละครง.
2.ใชจำานวนการสงซอคงทซงจะทำาใหไดสวนลดปรมาณไดงาย3.สามารถตรวจสนคาคงคลงแตละตวอยางอสระ และเจาะจง
เขมงวดเฉพาะรายการทมราคาแพงไดขอดของระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด 1.ใชเวลานอยกวาและเสยคาใชจายในการควบคมนอยกวา
ระบบตอเนอง2. เหมาะกบการสงซอของจากผขายรายเดยวกนหลายๆชนด
เพราะจะไดลดคาใชจายเกยวกบเอกสาร ลดคาใชจายในการสงซอ และสะดวกตอการตรวจนบยงขน
3.คาใชจายในการเกบขอมลสนคาคงคลงตำากวา4.3.3 ระบบการจำาแนกสนคาคงคลงเปนหมวดเอ
บซ (ABC)ระบบนเปนวธการจำาแนกสนคาคงคลงออกเปนแตละประเภท
โดยพจารณาปรมาณและมลคาของสนคาคงคลงแตละรายการเปนเกณฑ เพอลดภาระในการดแล ตรวจนบ และควบคมสนคาคงคลงทมอยมากมาย ซงถาควบคมทกรายการอยางเขมงวดเทาเทยมกน
จะเสยเวลาและคาใชจายมากเกนความจำาเปน เพราะในบรรดาสนคาคงคลงทงหลายของแตละธรกจจะมกเปนไปตามเกณฑดงตอไปน
A เปนสนคาคงคลงทมปรมาณนอย (5-15% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางสง (70-80% ของมลคาทงหมด)
B เปนสนคาคงคลงทมปรมาณปานกลาง (30% ของสนคาคงคลงทงหมด) และมมลคารวมปานกลาง (15% ของมลคาทงหมด)
C เปนสนคาคงคลงทมปรมาณมาก (50-60% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางตำา (5-10% ของมลคาทงหมด)
ตวอยาง ฝายซอมบำารงในโรงงานเอสเอสไอ รบผดชอบในการสำารองอะไหลในการซอมบำารงเครองจกรซงไดเกบประวตการใชงานทผานมา มหมายเลขชนสวน ราคาตอหนวย และการใชงาน ดงแสดงในตารางตอไปน
ชนสวนท ตนทนตอหนวย
อปสงคตอป
มลคารวม
12345678910
60360308030201032051020
9040130601001801705060120
5,40014,4003,9004,8003,0003,6001,700
16,00030,6002,400
รวม 1,440 1,000 85,800 ซงสามารถหาชนของอะไหลโดยคณระหวางตนทนตอหนวย
กบอปสงคตอป และจดชนไดดงน +++
ชนสวนท
มลคารวม %ของมลคารวม
%ของปรมาณรวม
%สะสม
982
30,60016,00014,000
35.9018.7016.40
6.005.004.00
A6.011.015.0
143
5,4004,8003,900
6.305.604.60
9.006.0010.00
B24.030.040.0
65107
3,6003,0002,4001,700
4.203.502.802.00
18.0013.0012.0017.00
C
58.071.083.0100.0
ชน รายการ %ของมลคารวม
%ของปรมาณ
A 9,8,2 71.0 15.0B 1,4,3 16.5 25.0C 6,5,10,7 12.5 60.0การจำาแนกสนคาคงคลงเปนหมวด ABC จะทำาใหการควบคม
สนคาคงคลงแตกตางกนดงตอไปนA ควบคมอยางเขมงวดมาก ดวยการลงบญชทกครงทมการ
รบจาย และมการตรวจนบจำานวนจรงเพอเปรยบเทยบกบจำานวนในบญชอยบอยๆ (เชน ทกสปดาห) การควบคมจงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองและตองเกบของไวในทปลอดภย ในดานการ
จดซอกควรหาผขายไวหลายรายเพอลดความเสยงจากการขาดแคลนสนคาและสามารถเจรจาตอรองราคา
B ควบคมอยางเขมงวดปานกลาง ดวยการลงบญชคมยอดบนทกเสมอเชนเดยวกบ A ควรมการเบกจายอยางเปนระบบเพอปองกนการสญหาย การตรวจนบจำานวนจรงกทำาเชนเดยวกบ A แตความถนอยกวา (เชน ทกสนเดอน) และการควบคม B จงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองเชนเดยวกบ A
C ไมมการจดบนทกหรอมกเพยงเลกนอย สนคาคงคลงประเภทนจะวางใหหยบใชไดตามสะดวกเนองจากเปนของราคาถกและปรมาณมาก ถาทำาการควบคมอยางเขมงวด จะทำาใหมคาใชจายมากซงไมคมคากบประโยชนทไดปองกนไมใหสญหาย การตรวจนบ C จะใชระบบสนคาคงคลงแบบสนงวดคอเวนสกระยะจะมาตรวจนบดวาพรองไปเทาใดแลวกซอมาเตม หรออาจใชระบบสองกลอง ซงมกลองวสดอย 2 กลองเปนการเผอไว พอใชของในกลองแรกหมดกนำาเอากลองสำารองมาใชแลวรบซอของเตมใสกลองสำารองแทน ซงจะทำาใหไมมการขาดมอเกดขน
4.3.4 การตรวจนบจำานวนสนคาคงคลง เปนการตรวจนบสนคาเพอใหเกดความมนใจวา สนคาทมอย
จรง และในบญชตรงกนมหลายวธดงน1.วธปดบญชตรวจนบ คอ เลอกวนใดวนหนงทจะทำาการปด
บญชแลวหามมใหมการเบกจายเพมเตม หรอเคลอนยายสนคาคงคลงทกรายการ โดยตองหยดการซอ-ขายตามปกต แลวตรวจนบของทงหมด วธนจะแสดงมลคาของสนคาคงคลง ณ วนทตรวจนบไดอยางเทยงตรง แตกทำาใหเสยรายไดในวนทตรวจนบของ
2.วธเวยนกนตรวจนบ จะปดการเคลอนยายสนคาคงคลงเปนสวน เพอตรวจนบเมอสวนใดตรวจนบเสรจกเปดขายหรอเบกจายไดตามปกต และปดแผนกอนตรวจนบตอไปจนครบทกแผนก วธนจะไมเสยรายไดจาการขายแตโอกาสทจะคลาดเคลอนมสง
4.4 ระบบขนาดการสงซอทประหยด (Economic Order Quantity หรอ EOQ)
4.4.1 การจดการวสด การจดการวสดทำาเพอใหมวสดและสนคารองรบงานผลตและ
การตลาด ทงการบรการลกคาทดและมตนทนสนคาคงคลงรวมทอยระดบตำาสามารถทำาไดหลายวธการขนอยกบลกษณะของความตองการสนคา ทรพยากรองคการความพรอมของบคลากรทเกยวของการจดการซพพลายเชน ตลอดจนลกษณะของกระบวนการผลตสนคาประกอบเขาดวยกน นอกจากนนความกาวหนาของเทคโนโลยขอมลขาวสารและคอมพวเตอรยงชวยใหการสรางระบบการจดการสนคาคงคลงมความหลากหลายมากขน ทำาใหผบรหารสามารถเลอกใชระบบทเหมาะสมกบกจการของตนไดมากขนดวยเชนกน ระบบการจดการสนคาคงคลงทเปนทนยมใชกนแพรหลายในธรกจอตสาหกรรม มดงตอไปน
1.ระบบการขนาดสงซอทประหยด (EOQ)2.ระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) 3.ระบบสนคาคงคลงของการผลตแบบทนเวลาพอด (JIT)4.4.2 ขนาดการสงซอทประหยด
เปนระบบสนคาคงคลงทใชกนอยางแพรหลายมานาน โดยทระบบนใชกบสนคาคงคลงทมลกษณะของความตองการทเปนอสระไมเกยวของตอเนองกบความตองการของสนคาคงคลงตวอน จงตองวางแผนพจารณาความตองการอยางเปนเอกเทศดวยวธการพยากรณอปสงคของลกคาโดยตรง เชน การวางแผนผลตรถยนตนงสวนบคคล บรษทรถยนตจะพยากรณอปสงคจากจำานวนครอบครวขนาดเลกถงปานกลางทมรายไดรวมเกนกวา 50,000 บาทตอเดอน
การสงซออยางประหยดตองหาจดมคาใชจายในการสงซอและการเกบรกษาตำาทสด ซงสามารถหาได จากการเขยนกราฟจดตดของ ตนทนการเกบรกษาและตนทนในการสงซอ ทมคาเทากนจะเปนจดจำานวนการเกบรกษาแบบประหยดทสด ดงภาพ
ระบบขนาดการสงซอทประหยดจะพจารณาตนทนรวมของสนคาคงคลงทตำาสดเปนหลกเพอกำาหนดระดบปรมาณการสงซอตอครงทเรยกวา ขนาดการสงซอทประหยด การใชระบบขนาด“ ”การสงซอทประหยดมทง 4 สภาวการณดงตอไปน
4.4.3 ขนาดการสงซอทประหยดทอปสงคคงทและสนคาคงคลงไมขาดมอ โดยมสมมตฐานทกำาหนดขอบเขตไววา
1) ทราบปรมาณอปสงคอยางชดเจน และอปสงคคงท2) ไดรบสนคาทสงซอพรอมกนทงหมด3) รอบเวลาในการสงซอ ซงเปนชวงเวลาตงแตสงซอ
จนไดรบสนคาคงท4) ตนทนการเกบรกษาสนคาและตนทนการสงซอคงท5) ราคาสนคาทสงซอคงท6) ไมมสภาวะของขาดมอเลย
การหาขนาดการสงซอประหยด (EOQ) และตนทนรวม (TC) จะทำาไดจาก
การสงซอประหยด EOQ = ตนทนรวม TCmin =
โดย EOQ = ขนาดการสงซอตอครงทประหยด (Q*)
D = อปสงคหรอความตองการสนคาตอป (หนวย)
Co = ตนทนการสงซอ หรอตนทนการตงเครองจกรใหมตอครง (บาท)
Cc = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป (บาท)Q = ปรมาณการสงซอตอครง (หนวย)TC = ตนทนสนคาคงคลงโดยรวม (บาท)
ตนทนการสงซอตอป = ตนทนการเกบรกษาตอป =
จำานวนการสงซอตอป = รอบเวลาการสงซอ = ถาตองการตนทนรวมทตำาสด จำานวนสงซอตอป หรอรอบ
เวลาการสงซอทจะสามารถประหยดไดมากทสด ใหแทน Q ดวย EOQ หรอ Q* ทคำานวณได
ตวอยาง บรษทจำาหนายวสดผนงหนสงเคราะหในประมาณการวา ปนจะมอปสงครวม 10,000 ตารางเมตร ตนทนการเกบรกษาตอหลายเทากบ 0.75 บาท ตนทนการสงซอครงละ 150 บาท จงหา
1.ขนาดการสงซอทประหยด (EOQ)EOQ = =
= 2,000 ตารางเมตร2.ตนทนรวมทตำาสด
TCmin = =
= 1,500 บาท3.จำานวนครงของการสงซอทประหยดทสด
= = 5 ครงตอป4.ถาบรษทเปดขาย 311 วนตอป รอบการสงซอประหยด
ทสดคอ= = = 62.2 วน
4.4.3 ขนาดการสงซอทประหยดมอปสงคคงทและมสนคาขาดมอบาง เนองจากการทของขาดมอกอใหเกดความประหยดบางประการ อนจะทำาใหตนทนการสงซอหรอตนทนการตงเครองใหมลดตำาลง เพราะผลตหรอสงซอของลอตใหญขน สนคานนมตนทนการเกบรกษาสงมากจงไมมการเกบของไวเลย เชน ในรานตวแทนจำาหนายรถยนตมกจะเกดสภาวการณน เพราะรถยนตแตละคนมราคาแพง จงมการจอดแสดงอยเพยงคนละรน เมอลกคาตกลงใจเลอกซอรถแบบทตองการแลว กจะเลอกสรถจากตวอยางสในใบรายการ ตวแทนจำาหนายจะรบคำาสงซอนไปสงรถจากบรษทผลตและตดตงอปกรณแตงรถตามความตองการของลกคาซงจะใชเวลารอคอยสกระยะหนง โดยทตองระวงมใหนานเกนไป ขอสมมตฐานของกรณนมดงตอไปน
1.เมอของลอตใหมซงมจำานวนเทากบ Q มาถง จะตองรบสงตามจำานวนทขาดมอ (S) ทคางไวกอนทนท สวนของทเหลอซงเทากบ (Q-S) จะเกบเขาคลงสนคา
2.ระดบสนคาคงคลงตำาสดเทากบ –S ระดบสนคาคงคลงสงสดเทากบ Q-S
3.ระยะเวลาของสนคาคงคลง (T) จะแบงออกไดเปน 2 สวน คอ
T1 คอ ระยะเวลาชวงทมสนคาจะขายไดT2 คอ ระยะเวลาชวงทสนคาขาดมอ
ขนาดการสงซอทประหยด ระดบสนคาขาดมอทประหยด และตนทนรวมจะหาไดจาก
Q* =
S* = Q*TC =
โดยท Q* = ขนาดการสงซอทประหยดS* = ระดบสนคาขาดมอทประหยดCg = ตนทนสนคาขาดมอตอหนวยตอป
ระดบสนคาคงคลงเฉลย = ระยะเวลาชวงทมสนคาขาย (T ) = ระยะเวลาชวงทสนคาขาดมอ (T ) = เวลารอคอยของสนคาคงคลง (T) = T + T =
=
ตวอยาง ศนยจำาหนายรถมตซบชนครราชสมาซงเปนตวแทนจำาหนายรถปคอพขบเคลอนสลอ คาดวาปนจะม อปสงค 500 คน ตนทนการสงซอครงละ 250 บาท ตนทนการจมของเงนทนเทากบ 1,200 บาท ตอคนตอป ตนทนสนคาขาดมอ เปน 200 บาท ตอคนตอป จงหา
1.ขนาดการสงซอทประหยด (Q*) = = = 38.19 (38) คน
2.ระดบของขาดมอทประหยด (S*) = Q* = 38.19* = 32.73 คน
3.เวลารอคอยของสนคาคงคลง = = = 0.076 ป = 27.73 วน
4.ระดบสนคาคงคลงสงสด = Q*-S* = 38.19 – 32.73 = 5.46 คน
5.จำานวนครงของการสงซอตอป = = = 13.09 ครง
6.ตนทนสนคาคงคลงตำาสดตอป =
=
= 3,273+468+2,805 = 6,546 บาท
4.4.4 ขนาดการสงซอทประหยดททยอยรบทยอยใชสนคา สนคาคงคลงไมไดถกสงมาพรอมกนในคราวเดยวแตทยอยสงมาและในขณะนนมการใชสนคาไปดวย โดยทอตราการรบ (p) ตองมากกวาอตราการใช (d) ทงสองอตรามคาเฉลยคงทและไมมของขาดมอ สนคาคงคลงจะสะสมสวนทเหลอจากการใชมากขนเรอยๆ จนถงจดสงสด
การหาขนาดสงซอทประหยดและตนทนรวมทำาไดจาก
Q =
TC = cโดยท p = อตราการรบสนคา
d = อตราการใชสนคา
E = อตราการตงเครองจกรใหมตอลอตการผลตตวแปรอนเหมอนกรณท 1
ระดบสนคาคงคลงสงสด = Q- = Qระดบสนคาคงคลงเฉลย = ระยะเวลาททยอยซอทยอยใช (T ) = ระยะเวลาทใชสนคาเพยงอยางเดยว (T ) = ระยะเวลาของสนคาคงคลง (T) = T +T =
=
ตวอยาง โรงงานผลตหนยนตเศษเหลกมอปสงคเทากบ 2,000 ตวตอป ตนทนการตงเครองแตละครงเทากบ 100 บาท ตนทนการเกบรกษาเทากบ 2 บาทตอตวตอป อตราการผลตเทากบ 8,000 ตวตอป ใหหาคาตอไปน
1.ขนาดการผลตทประหยด
= = = 516 วน
2.ระดบสนคาคงคลงสงสด= Q = 516 = 387 วน
3.รอบเวลาสนคาคงคลง= = = 0.259 ป หรอ 94.5 วน
4.ตนทนสนคาคงคลงรวม= = = 774 บาท
4.5 ขนาดการสงซอทประหยดทมสวนลดปรมาณ (Quantity Discount)
เมอซอของจำานวนมากฝายจดซอมกจะตอรองใหราคาสนคาตอหนวยลดลงซงไดมสมมตฐานวา ยงจำานวนทซอมากเทาไร ราคาตอหนวยของสนคายงลดลงเทานน นอกจากนนปรมาณสงซอทเปลยนแปลงไปจะมผลทำาใหตนทนการเกบรกษาเปลยน
ดงนน วธการทจะคำานวณใหไดขนาดการสงซอทประหยดทสดจงตองพจารณาตนทนของสนคาทราคาตางกนดวย ขนตอนของการคดมดงตอไปน
1.คำานวณหาขนาดการสงซอทประหยดแลวหาตนทนสนคาคงคลงรวมท EOQ
ตนทนสนคาคงคลงรวม =เมอ P เปนราคาของสนคาแตละระดบปรมาณการซอ Cc เปนตนทนการเกบรกษาแตละระดบปรมาณการ
ซอ ถาขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณไดอยในชวงปรมาณท
สงซอไดในระดบราคาตำาสด ขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณไดคอ ปรมาณการสงซอทประหยด
2.ถาขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณได ไมอยในชวงปรมาณทสามารถสงซอไดในระดบราคาตำาสด ใหคำานวณตนทนรวมของการเกบสนคาคงคลงทปรมาณการสงซอตำาสดของระดบราคาสนคาทตำากวาระดบราคาของขนาดการสงซอทประหยดทคำานวณได แลวเปรยบเทยบกบตนทนรวมทขนาดการสงซอท
ประหยด เพอหาตนทนตำาสดแลวกำาหนดปรมาณการสงซอทประหยด
ตวอยาง อาคารคอนโดมเนยมใชนำายาทำาความสะอาดปหนงตองใชปละ 816 แกลลอน คำาสงซอไดในระดบราคาตำาสด 120 บาท คาเกบรกษาเทากบ 40 บาท ตอปตอลตร การใหสวนลดของผคาสงนำายาทำาความสะอาดเปนดงตอไปน
ปรมาณการสงซอตอครงแกลลอน
ราคาตอแกลลอน
0 – 4950 – 7980 – 99100 ขนไป
100908580
จงหาขนาดการสงซอทประหยดทสดEOQ = = 69.97 = 70 แกลลอน
แตปรมาณ 70 แกลลอนจะไดราคาแกลลอนละ 90 บาท ซงไมใชราคาตำาสด ดงนนจงตองคำานวณตนทนสนคาคงคลงรวม เปรยบเทยบกบตนทนสนคาคงคลงรวมทราคา 85 และ 80 บาท ตามลำาดบ
1.เมอสงซอท 70 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 90 บาทตนทนรวม = ตนทนสนคา + ตนทนการสงซอ +
ตนทนการเกบรกษา = (90x816)+ = 76,239 บาท
2.เมอสงซอท 80 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 85 บาท
ตนทนรวม = (85x816)+ = 72,184 บาท
3.เมอสงซอท 100 แกลลอน ราคาแกลลอนละ 80 บาทตนทนรวม = (80x816)+
= 68,259 บาทตนทนรวมทตำาสดคอปรมาณการสงซอครงละ 100
แกลลอน
4.6 การหาจดสงซอเพมใหม (Reorder Point) และมลภณฑนรภย
ในการจดซอสนคาคงคลง เวลากเปนปจจยทสำาคญอยางยงตวหนง โดยเฉพาะอยางยงถาระบบการควบคมสนคาคงคลงของกจการเปนแบบตอเนอง จะสามารถกำาหนดทจะสงซอใหมไดเมอพบวาสนคาคงคลงลดเหลอระดบหนงกจะสงซอของมาใหมในปรมาณคงทเทากบปรมาณการสงซอทกำาหนดไว ซงเรยกวา Fixed order Quantity System จดสงซอใหมนนมความสมพนธแปรตามตวแปร 2 ตว คอ อตราความตองการใชสนคาคงคลงและรอบเวลาในการสงซอ (Lead Time) ภายใตสภาวการณ 4 แบบ ดงตอไปน
4.6.1 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและรอบเวลาคงท เปนสภาวะทไมเสยงทจะเกดสนคาขาดมอเลย เพราะทกสงทกอยางแนนอน
จดสงซอใหม R = d x L
โดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลง
L = เวลารอคอยตวอยาง ถาโรงงานทำาซาลาเปาฮองเตใชแปงสาล วนละ 10
ถง และการสงแปงจากรานคาสงจะใชเวลา 2 วนกวาของจะมาถง จดสงซอใหมจะเปนเทาใด
จดสงซอใหม = d x L = 10 x 2 = 20 ถง
เมอแปงสาลเหลอ 20 ถง ตองทำาการสงซอใหมมาเพมเตม
4.6.2 สตอคเพอความปลอดภย (Safety Stock) เปนสตอคทตองสำารองไวกนสนคาขาดเมอสนคาถกใชและปรมาณลดลงจนถงจดสงซอ (Reorder point) เปนจดทใชเตอนสำาหรบการสงซอรอบถดไป เมออปสงคสงกวาสนคาคงคลงทเกบไว เปนการปองกนสนคาขาดมอไวลวงหนา หรออกคำาอธบายหนงเปนการเกบสะสมสนคาคงคลงในชวงของรอบเวลาในการสงซอ
4.6.3 ระดบการใหบรการ (Service Level) เปนวธการวดปรมาณสตอคเพอความปลอดภย เพอใหสอดคลองกบขอกำาหนดในดานคณภาพ โดยปกตในระบบคณภาพลกคาจะมการคาดหวงในระดบทกำาหนดเปนรอยละของการสงซอวาสามารถจดสงไดหรอไม ซงขนกบนโยบายทปองกนสตอคขาดมอ โดยขนอยกบตนทนสำาหรบสตอคเพมเตม และเสยยอดขายเนองจากไมสอดคลองกบอปสงค
4.6.4 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงทแปรผนและรอบเวลาคงท เปนสภาวะทอาจเกดของขาดมอไดเพราะวาอตราการใชหรอความตองการสนคาคงคลงไมสมำาเสมอ จงตองมการเกบสนคาคงคลงเผอขาดมอ (Cycle-Service Level) ซงจะเปนโอกาสทไมมของขาดมอ
จดสงซอใหม = (อตราความตองการ x รอบเวลา) + สนคาคงคลงเพอความปลอดภย
= ( d x L) + z ( ) โดยท d = อตราความตองการสนคาโดยเฉลย
L = รอบเวลาคงทZ = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอ
ตอความตองการ = ความเบยงเบนมาตรฐานของอตรา
ความตองการสนคาระดบวงจรของการบรการ = 100% - โอกาสทจะเกดของ
ขาดมอ
ตวอยาง บรษทเชารถตกตกมผมาเชาทก 10 วน พบวาการกระจายของจำานวนลกคาทมาเชานนเปนแบบปกต และมความเบยงเบนมาตรฐาน 2 ราย ลกคาแตละรายมกจะเชาไปครงละ 2 วน ระดบการใหบรการประมาณรอยละ 95 จงหาจดสงซอของรถตกตก (ระดบการใหบรการประมาณรอยละ 95 เปดดตาราง พบวา คา Z = 1.65)
จดสงซอใหม = ( x L) + z ( ) = (10x2) + (1.65) = 24.65 = 25 คน
4.6.5 จดสงซอในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและรอบเวลาแปรผน เปนสภาวะทรอบเวลามลกษณะการกระจายของขอมลแบบปกต
จดสงซอใหม = (d x ) + zdโดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลง
ซงคงท = รอบเวลาเฉลย
Z = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอตอความตองการ
= คาเบยงเบนมาตรฐานของรอบเวลา
= คาเบยงเบนมาตรฐานของอตราความตองการสนคา
ตวอยาง บรษททปรกษาใชหมกพมพสำาหรบเครองพรอตกราฟ 6 กลอง ในแตละสปดาห การสงซอหมกพมพใหมใชในเวลารอคอยเฉลย 0.5 สปดาหและมความเบยงเบนมาตรฐาน 0.25 สปดาห ถาตองการระดบวงจรของการบรการ 97% จงหาจดสงซอใหม (ระดบวงจรของการบรการ 97% เปดดตาราพบวาคา Z = 1.88)
จดสงซอใหม = (d x ) + zd= (6x0.5)+(1.88x6x0.25)= 5.82 กลอง
4.6.6 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาแปรผนและรอบเวลาแปรผน โดยททงอตราความตองการสนคาและรอบเวลามลกษณะการกระจายของขอมลแบบปกตทงสองตวแปร
จดสงซอใหม = ( )+zโดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลงซง
คงทL = รอบเวลาเฉลยZ = คาระดบความเชอมนวาจะมสนคาเพยงพอ
ตอความตองการ = คาเบยงเบนมาตรฐานของเวลารอคอย
ตวอยาง การขายหมกฟลมเลเซอรของรานเครองเขยน มการกระจายของขอมลแบบปกต ซงมคาเฉลย 100 กลองตอวน และมความเบยงเบนมาตรฐาน 10 กลองตอวน รอบเวลามการกระจายของขอมลแบบปกตซงมคาเฉลย 5 วน และคาเบยงเบนมาตรฐาน 1 วน ถาตองการระดบการใหบรการรอยละ 90 จงหาจดสงซอใหม (ระดบการใหบรการ 90% เปดดตารางพบวา Z = 1.28)
จดสงซอใหม = ( )+z= (100x5)+1.28 = (500) + 1.28 = (500) + (1.28 x 102.5) =
631 กลอง
สวนการพจารณาจดสงซอใหมในกรณทการตรวจสอบสนคาคงคลงเปนแบบสนงวดเวลาทกำาหนดไว (Fixed Time Period System) จะแตกตางกบการตรวจสอบสนคาคงคลงแบบตอเนองตรงทปรมาณการสงซอแตละครงจะไมคงท และขนอยกบวาสนคาพรองลงไปเทาใดกซอเตมใหเตมระดบเดม
ปรมาณการสงซอ = ชวงของการปองกนสนคาขาดมอ (Protection Interval)
+ สนคาคงคลงเผอขาดมอ – สนคาคงคลงทเหลอในมอ ณ จดสงซอใหม
Q = โดยท t = ชวงเวลาทหางกนในการสงซอแตละครง I = สนคาคงคลงในสตอค (รวมทงของทกำาลงสง
ซอดวย) = อตราความตองการเฉลย
L = รอบเวลาการสงซอสนคา Z = สตอคเพอความปลอดภย
4.7 สรปสนคาคงคลงระบบการจดการสนคาคงคลงในปจจบนมสองชนดคอ แบบ
ตอเนอง และแบบสนคาปลายงวด ซงระบบการสงซอมหลายตวแบบในการคำานวณ ขนกบสภาวการณตางๆ เพอกำาหนดจำานวนทสงซอ เวลาในการสงซอ และจดสงซอใหม ทนยมใชมากทสดคอ การสงแบบตอเนองเมอสนคาถกใช และการสงซอเมอจำานวนสนคาเหลอตามจำานวนทกำาหนด ซงนยมการสงซอโดยใชแบบจำาลองปรมาณการสงซอแบบประหยด (EOQ) เพอใชเปนทาง
เลอกระหวางตนทนคาจดเกบและตนทนการสงซอสนคา นอกจากนนยงสามารถใชในการตดสนใจในการพจารณาเลอกในการลงทนใหมตนทนการสงซอตำาสด และสามารถลดตนทนสนคาคงคลงทงระบบในซพพลายเชนตำาสด