YAPIM İŞLERİ İHALE VE SÖZLEŞME · 2017-03-28 · FIDIC Sözleşmeleri / KİK Sözleşmeleri...

FIDIC Sözleşmelerinin Kullanımı

A. Batu Atagündüz İnşaat Yüksek Mühendisi Uluslararası Satın-Alma ve Sözleşme Yönetimi YÜKSEL PROJE ULUSLARARASI A.Ş. E-mail: [email protected]

YAPIM İŞLERİ İHALE VE SÖZLEŞME MEVZUATININ FIDIC

ŞARTNAMELERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ

FIDIC Sözleşmeleri / KİK Sözleşmeleri Kullanımı

FIDIC açılımı nedir? Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu

Fédération Internationale Des Ingénieurs Conseils

Bir meslek örgütü olan FIDIC’in kurulma amacı, uluslararası

müşavirlik mesleğinin geliştirilmesi ve sürekli değişen

ihtiyaçlara adapte edilmesidir.

FIDIC bu kapsamda yıllık uluslararası toplantılar ve eğitimler

düzenler, sektörün her paydaşını ilgilendiren dokümanları

hazırlar ve bu çalışmaları ilgili kurumlarla interaktif şekilde

yürütür.

1913 yılının FIDIC ve tüm Uluslararası çalışma yapan yapım

sektörü için önemi büyüktür.

www.fıdıc.org www.worldbank.org www.eib.org www.isdb.org www.adb.org www.afdb.org


FIDIC ne yapar? FIDIC, milletlerarası bir kuruluştur ancak buna karşın özel bir

kuruluştur. Global ölçekte tüm Müşavir Mühendisler

Endüstrisini temsil etmektedir ve Müşavir Mühendislerin

imajını şekillendirerek yükseltmektedir.

Endüstri: devamlı veya belli zamanlarda, makina ve benzeri araçlar kullanarak bir madde veya gücün niteliğini veya biçimini değiştirerek toplu üretimde bulunan faaliyet dalıdır.

FIDIC nasıl bir endüstri öneriyor? Sektörel ticari faaliyetlerimizde ve işlerimiz ile alakalı

konularda yetkili bir merci gibi Uluslararası Düzenleyici Danışman konumunda olmak ve bu sayede..

Küresel ve uygulanabilir Müşavir Mühendislik Endüstrisini tüm paydaşlar için ileriye taşıyarak kaynak kullanımını en iyi düzeye çıkarmak ve sektör için etkin bir kalkınma öneriyor.



FIDIC’in yol gösteren ilkeleri nelerdir?

Kaliteyi teşvik etmek, ilerletmek ve katkıda bulunmak,

Etkin bir şekilde, bilfiil getirdiği düzenlemeler ile Etik Kurallara ve

Doğruluğa uygun hareket edilmesine teşvik etmek,

Sürdürülebilir kalkınma için taahhüde, mutabakata bağlılığı esas

alan düzenleyici manzumeleri belirlemek ve uyulmasına teşvik

etmek.



FIDIC’in amacı nedir? FIDIC’in amacı:

Müşavir mühendislere yol göstermek,

Müşavir mühendislerin ahlaki ve mesleki standartlarını arttırarak ortak mesleki

yararları geliştirmek,

Üyeleri arasında bilgi alışverişini sağlamak,

Üye birlikler, uluslararası finans kuruluşları temsilcileri, mühendisler ve hukukçular

arasında inşaat sözleşmeleri ile ilgili ortak sorunları tartışmak,

Ticari işler ile ilgili uyuşmazlıklarda yetkili olmak,

Uluslararası Satın-Alma Standartlarını ortaya koymak ve geliştirmek,

Gelişmekte olan ülkelerde mühendislik mesleğinin ilerlemesine yardımcı olmak için

çeşitli seminerler, konferanslar, etkinlikler düzenlemek, bu sayede strateji belirleyerek

kalıcı gelişmelere yol açmak ve bu doğrultuda sektörel küreselleşmeye uyum

sağlamaktır.



Örnekleme: Dünyanın en güzel yemeğini yemek isteyen bir Müşteri

Sizlere bir önceki sayfada gösterilen soruyu en etkili şekilde açıklamak üzere bir anlığına fazla

değil, başka bir boyuta götürüp geri getirmek istiyorum.

Dünyanın en güzel yemeğini yemek isteyen bir Müşterisiniz, (İdare, İşveren, Toplum, Halk). Bu

yemeği (ürün) yiyebilmenizi kaliteli malzemelerin, dünyanın en iyi Aşçısı (Yüklenici) tarafından

usulünce pişirilmesi sağlamayacaktır.

Öncelikle yemeği oluşturacak tarım ürünleri, besi hayvanları, balık, sebze v.b.’lerinin dünyanın

en kaliteli havasında, en kaliteli topraklarında, en kaliteli sularında ve en sağlıklı ortamlarda

yetiştirilmesi gerekecektir (Taşeronlar). Her aşama organik süreçlerden geçmelidir. Bunu

başarmak için start noktası, doğayı, çevreyi, atmosferi, su kaynaklarını korumak olmalıdır.

Malzemelerin, canlıların sağlığını olumsuz etkileyebilecek tüm argümanları sürekli denetleyerek,

kontrolden geçirerek arzu edilen sonuca yaklaştığınızı söyleyebilirim. Bu yemeğin istenilen

şekilde servis edilebilmesi için birkaç adım daha kaldı. Tüm bu çalışmalar makul (reasonable)

maliyetler içerisinde, dünyanın en iyi Restoran Ekibince kuralına göre satın alınmalı, uygun

koşul ve ısıda taşınmalı, saklanmalı, gerektiği zamanda dolaptan depodan çıkarılıp doğru şekilde

pişirilip etik ve hijyene azami özen gösterilerek doğru zamanlama ve sürede masaya konmalıdır.

Afiyet olsun. www.fıdıc.org www.worldbank.org www.eib.org www.isdb.org www.adb.org www.afdb.org


FIDIC Satın Alma ve Sektörümüzdeki Faaliyetlerde Otorite Olmak için ne yapmaktadır, nasıl bir yol izlemektedir?

Aslında tamamen temel ihtiyaçtan kaynaklanan, Müşterinin bir şeyi, bir

hizmeti, bir ürünü, kendi başına yapamayacağı ve işi ehli tarafından

yaptırmak üzere girdiği arayış sonucu ortaya çıkan bu durumun; usulünce

yaptırılabilmesi ancak iş yaptırılırken ortaya çıkan birçok anlaşmazlıkların,

talep ve yeni isteklerin Müşteri ve Yapımcı arasını bozarak sürecin

mahkemelere taşınması, en sonunda da işin içinden çıkılmaz hale gelmesini

önlemek üzere oluşturulan Kurallar Silsilesi, Standartlar, Şartlar ve

Sözleşme ihtiyacının karşılanması talebine karşılık gelecek tüm çalışmaları

düzenlemek olarak özetleyebiliriz. İnsanlar ufkunu geliştirdikçe, bu ihtiyaç

sınırları aşmış ve tüm dünyayı ilgilendiren bir boyuta ulaşmıştır.




Belçika ve Fransız Müşavir - Mühendisler Birliklerinin, diğer ülkelerdeki birlikleri,

1913 yılında Belçika’nın Gent şehrinde yapılan uluslararası bir fuarda, Müşavir -

Mühendisler Uluslararası Federasyonu’nun kuruluş kongresini yapmak üzere

davet etmesi ile FIDIC'in ilk adımı atılmıştır. Fransız ve Belçikalı Birliklerin meslektaş Birliklere teklif ettiği kuruluş statüsünün esasları şunlardı: Filozofik, politik veya dini durumlarında ayırım yapılmaksızın üyelerin

profesyonel menfaatlerini korumak,

İhtisas, şeref ve ahlak sahibi müşavir - mühendisler arasındaki bağlantıyı kurmak,

Tüm dillerde ve memleketlerde gruplaşmayı ve henüz Birlikleri olmayan memleketlerde bu Birliklerin kurulmasını sağlamak,

Muhtelif memleketlere, müşavir-mühendislik servislerinin mevcudiyetini bildirmek,

Meslekteki dürüstlük kurallarını genele yaymak.

Yukarıdaki esaslara göre kurulmuş olan bu Federasyon, muhtelif yerlerde ve yıllarda Kongrelerini yaptı, 103 yıldır da büyüyerek yapmaya devam ediyor. www.fıdıc.org www.worldbank.org www.eib.org www.isdb.org www.adb.org www.afdb.org


FIDIC ve TÜRKİYE

Türkiye’nin uluslararası ilişkilere önem vermek yolundaki geniş ufuklu zihniyeti ile ilgili

tatbikatlarına hürmetle değinmek istiyorum.

Türkiye, FIDIC’in istikbaldeki uluslararası ağırlığını görerek, bu Federasyonun, 1926 tarihli

Varşova kongresi için birçok devlete gönderdiği daveti kabul edip temsilci gönderen

14 devletten bir tanesi olmuştur.

Gelişmesine yıllardır devam eden bu Federasyon, bugün konusunda kendisini dünya

çapında kabul ettirmiş bir Federasyondur.

Bu Federasyon'a her ülkeden ancak bir tek kuruluş üye olabilmektedir. Türkiye’den, 1980 yılında kurulmuş olan “Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği” 1987 yılında FIDIC’e üye olmuştur. Bu Birlik halen FIDIC’in Türkiye temsilciliğini yürütmektedir.

Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği’mizin tüm çalışmalarını gururla yakından takip ediyorum. Sektörümüz için, Kamu Kurum ve Kuruluşları, Yerel İdareler, Yükleniciler, Mühendisler ve Müşavirler için en değerli varlığımız olduğunu düşünüyorum.

Ayrıca sektörde ilerlememiz adına ilk danışılacak ve dinlenecek irtibat noktamız olması yanı sıra, kendilerinin gerekli öneri ve yönlendirmeleri sağlayacak yetkin kişi ve tecrübelerin bileşkesi oldukları görüşündeyim.




FIDIC inşaat sektöründe 103 yılı aşan süre boyunca uygulama, mühendislik, tecrübe,

akademik çalışmalar, araştırma, uyuşmazlıklar, hukuksal olaylar, etik kurallar, yönetim,

danışmanlık, planlama, izleme, hakemlik gibi binlerce yaşanmışlığı, kurmuş olduğu ağ ve birlik

sayesinde federasyon bünyesinde değerlendirmiştir. Yıllık uluslararası toplantılar ile

gelişmeleri üyeleriyle paylaşmaktadır. Uluslararası yapım sektörüne ve tüm paydaşlarına

yüksek oranda olumlu katkı sağlamak için gerekli tüm Standartları, Kuralları, Genel Hükümleri,

Sözleşmeleri, El Kitaplarını üretmiş ve yayınlamıştır. Kullanıma sunduğu her değerli dokümanı

sektördeki önemli yenilikler, durumlar ve gelişmeler sonucunda gerekli gördüğü revizyonlar

ile güncellemiş ve daima fayda sağlayacağı kitleye öncü olmayı başarmıştır.

Bu yayınlar aşağıda başlıkları verilen konuları kapsamaktadır:


İnşaat Kalitesi Bilgili Müşteri Danışman Seçimi İhale Prosedürleri Çıkar Çatışması Hizmet Kapsam Tanımları Proje teslimi

Diğerlerinin Çalışmalarının Gözden Geçirilmesi

Tasarla-Yap ve Özel Finans Kurumu Danışmanları

Tedarik Yönetim Sistemi Hizmetlerinin Sağlanması

Proje Maliyeti Tahminleri

Kalite Yönetimi Risk Yönetimi Proje Sürdürülebilirlik Yönetimi Mesleki Sorumluluk Sigortası Büyük Projelerin Sigortası Uyuşmazlıkların Çözümü


FIDIC Yayınları nelerdir ve niçin ihtiyaç duyulmuştur, ülkemizde nasıl kullanırız ?

Form Sözleşme:


Yerel şartlar içerisinde ticari sözleşmeler akdeden taraflar, özel gerçek veya tüzel

kişilerse, her cümlesi, her maddesi, bazen her kelimesi karşılıklı müzakere edilmiş

sözleşmeler tanzim ederler. Ancak bu günün gelişmiş toplumlarında ticari faaliyetlerde,

günlük ticari ilişkilerde, hissedilir şekilde Standart Form’ların da bir yer işgal etmeye

başladığı görülmektedir. Bu ticari Standart Form’lar genelde, geçmiş deneyimlere

dayanarak, bir tarafın veya her iki tarafın menfaatlerini azami derecede koruyabilmek için,

bazı ticari organizasyonlar tarafından hazırlanmaktadır.

İnşaat faaliyetleri ile ilgili olan ve Kamu Tüzel kişiler için statülerine göre bağlı oldukları

Form Sözleşmeler dışında kalan “Eser Sözleşmeleri” ise bağımsız profesyonel

organizasyonlar tarafından hazırlanmış Yerel veya Uluslararası Form Sözleşmelerdir.

http://fidic.org/node/835

https://www.globalreporting.org/information/news-and-press-center/Pages/XBRL-PROVIDES-HIGH-LEVEL-OVERVIEW-FOR-WORLD-BANK.aspx

http://www.govtjobsearch.in/asian-development-bank-adb-recruitment-2015-www-adb-org-senior-project-officer-vacancy-last-date-09-april-2015/

https://businessdayonline.com/2016/05/afdb-to-invest-12bn-in-african-energy-sector/


FIDIC Yayınları nelerdir ve niçin ihtiyaç duyulmuştur, ülkemizde nasıl kullanırız ?

Uluslararası Sözleşmelerin Gereği:


Her ülkenin kendi toplumunun görüş ve anlayışları, hukuku, örf ve adetleri doğrultusunda yerel

sözleşmeler tanzim etmelerinde bir sorun olmayacağı açıktır.

Ancak özellikle inşaat sektörünün uluslararası bir sektör haline dönüşmesi, uluslararası bir

görüşe, yani hangi ülkede uygulanırsa uygulansın, müşterek anlayışa hizmet edecek bir

Uluslararası Sözleşme Form ’unun zaruretini ortaya çıkarmıştır.

İşte bu zarureti dikkate alan “Müşavir-Mühendisler Uluslararası Federasyonu” (FIDIC), “Bina ve

Bayındırlık İşleri Uluslararası Federasyonu” olarak tercüme edeceğimiz “Federation

Internationale du Batiment et des Travaux Publics” (FIBTP) ile birlikte yaptığı araştırmalar

sonunda ACE’yi esas alarak 1957 yılında “İnşaat Mühendisliği İşleri için (Uluslararası) Sözleşme

Koşulları” adı altında 1. Baskısını kırmızı bir kapak altında neşretmiştir. İsminin uzunluğundan

olsa gerek bu sözleşme 57’den bu yana “Kırmızı Kitap” (The Red Book) olarak anılmaktadır.

Kronolojik Olarak; 1945 ICE Form Sözleşme (Institute of Civil Engineers) Yerel Britanya Krallığı için, 1956 ACE Form Sözleşme (Association of Civil Engineers) Britanya Krallığı Dışı için, 1957 FIDIC Red Book 1. Baskı Form Sözleşme Uluslararası kullanım için yayınlanmıştır.


FIDIC Yayınları nelerdir ? Özellikleri ?


FIDIC SÖZLEŞMELERİ

FIDIC Yayınları Yayın Yılı Taraflar Kırmızı Kitap 1999 İşveren-Yüklenici

Sarı Kitap 1999 İşveren-Yüklenici Gümüş Kitap 1999 İşveren-Yüklenici

Yeşil Kitap 1999 İşveren-Yüklenici Altın Kitap 2008 İşveren-Yüklenici

Turkuaz Kitap 2006 İşveren-Yüklenici Pembe Kitap 2006 İşveren-Yüklenici Beyaz Kitap 2006 İşveren - Müşavir

Alt-yüklenicilik 2009 Yüklenici-Alt yüklenici

İnşaat Sözleşmeleri Yasal Dayanağı: Yasalarda başlı başına inşaat

sözleşmesi adı altında bir düzenleme bulunmamaktadır.

İnşaat sözleşmeleri Borçlar Kanunu’nun iş görme sözleşmelerinden olan eser sözleşmesinin bir çeşididir.

Tüm inşaat hukuku uyuşmazlıklarında, aradaki sözleşmelerde veya özel yasalarda ayrı bir düzenleme yapılmadığı takdirde Borçlar Kanunu’nun Eser Sözleşmesi ile ilgili hükümleri uygulanır.

Uygulamadaki mevzuat boşluğu ise Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ve Özel Daire İçtihatları ile giderilmektedir.



Yapım İşleri İhale ve Sözleşme Mevzuatının FIDIC Şartnamelerine Göre Değerlendirilmesi:

İnşaat Sözleşmelerinin Şekli: Borçlar Yasası Md.12

“Sözleşmelerin geçerliliği kanunda aksi öngörül- medikçe hiçbir şekle bağlı değildir.”

B. Sözleşmelerin şekli I. Genel kural MADDE 12- Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz. 4735 Kamu İhaleleri

Sözleşmeleri Yasası’na göre KIK sözleşmeleri yazılı düzenlenmelidir.

İnşaat Sözleşmelerinde Standart Formlar: Benzer işlerde kullanılmak üzere geliştirilen, sabit terimleri olan ve Genel Koşulları karşı tarafla müzakereye tabi olmayan sözleşmelerdir.

Tasarım ve Müşavirlik Hizmetleri için FIDIC Standart Form:

Yapım İşleri için dikkate alacağımız FIDIC Standart Formlar:

BEYAZ KİTAP

KIRMIZI – SARI – GÜMÜŞ – ALTIN KİTAP

FIDIC Sözleşmeleri / KİK Sözleşmeleri Kullanımı Neden standart sözleşme formlarını kullanıyoruz? Bu Uluslararası Sözleşmeleri Kamu Kurumları Tarafından Kullanımı mümkün müdür?


İnşaat Sözleşmelerinin Şekli: 4735 sayılı KISK (Kamu İhale

Sözleşmeleri Kanunu) kapsa- mında “Tip Sözleşmeler” düzenlenir ve Resmi Gazete’de yayınlanır.

Anahtar Teslimi Götürü Bedel Birim fiyat Karma sözleşme Münferit sözleşme (Çerçeve Anlaşmaya

Dayalı) [4734 sayılı Kamu İhale Kanunun Ek-2 nci maddesi [Kanundaki düzenleme AB’nin Klasik Kamu Alımları Direktifinde (2004/EC-18 sayılı Direktif) yer alan hükümlere uygun olarak hazırlanmıştır.]

Uluslararası düzeyde meslek birlikleri tarafından geliştirilen standart sözleşme formları

FIDIC ICC, [International Chamber of

Commerce – Milletlerarası Ticaret Odası] WB, [World Bank – Dünya Bankası] Fidic

Based Contracts & Standard Documents]

EIB, [European Investment Bank – Avrupa Yatırım Bankası ] Fidic Based Contracts & Standard Documents

EC, [European Commision – Avrupa Komisyonu]

Uluslararası kredi kuruluşlarının finanse ettiği projelerde bu kuruluşların belirlediği formlar ile ihaleye çıkılması şartı vardır. Farklı bir doküman kullanılamaz.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Md. 3.c: Dış finansman ile yaptırılacak işlerle ilgili sözleşmelerde farklı ihale usullerinin uygulanabileceğini belirtir.

Ne gibi kolaylıklar sağlamaktadır? Uzun deneyimler ve uzman ekiplerin çalışması sonucu

ortaya çıkmış, ayrıntıları düşünülmüş ve defalarca revize edilmiş koşullar içerir,

Yalın sözleşme dili ve kurgusu, anlaşılabilir, açık oluşu, Sözleşme hazırlığı ve yazım maliyeti ve süresi tasarruf edilir, Özel koşullarda yönlendirme ve kılavuz (El Kitabı-Manuel)

sağlar, Diğer dökümanlar (ihale dökümanları, alt yüklenici

sözleşmeleri vb.) ile bütünlük sağlayacak tüm Satın-Alma setlerine sahiptir,

Sigorta ilkeleri ile entegre edilmiştir, Risklerin öngörülebilmesi için farklı tiplere ayrılmıştır, Uyuşmazlık Çözümü için şablon prosedürler içerir.

FIDIC Sözleşmelerinin Seçimi ve Kullanımı

http://fidic.org/bookshop/about-bookshop/which%C2%ADfidic-contract-should-i-use)



FIDIC formları bugün pek çok proje ve temin (procurement) tipine uygun sözleşme formları içermektedir. Özellikle uluslararası projelerde çalışan Yüklenici, Alt-yüklenici ve Müşavirler sıklıkla FIDIC formları ile iş yapmak durumundadır.

İşverenler FIDIC’i neden tercih eder?

Uluslararası projelerde FIDIC formlarının kullanımı ihaleye farklı ülkelerden istekliler katıldığında herkes tarafından bilinen bir sözleşme formu kullanılıyor olması işi istekliler için daha cazip ve düşük riskli hale getirmekte, daha fazla teklifçi katılımı ile teknik kalite, kabiliyet yükselirken, yüksek rekabet sonucu daha düşük teklifler ortaya çıkabilmektedir.

Türkiye’de yabancı finansmanla yapılan projelerin çoğunda FIDIC tabanlı standart sözleşme formları kullanılmaktadır.

FIDIC Standart Sözleşme Formlarının Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Bazı Hususlar:

Aşağıdaki özellikler yapılacak İhale çeşidini, seçilecek yöntem ve kullanılacak Formları / Sözleşme Tipini belirleyecektir; Projedeki temel fonksiyonların (özellikle tasarım) hangi paydaşlar tarafından

gerçekleştirileceği, Projeye özgü risklerin paydaşlar arasında nasıl paylaşılacağı, Projede yönetim rolünün nasıl yürütüleceği, Projenin ölçeği, Yüklenici ödemelerinin yöntemi ve Ürünün / Projenin teslim şekli.



Tasarımın İşveren veya temsilcisi tarafından yapıldığı projelerde kullanılmak için hazırlanmıştır. Riskler İdare ve Yüklenici tarafından paylaşılmaktadır.

Tasarımın büyük ölçüde Yüklenici tarafından yapıldığı projelerde Sarı veya Gümüş Kitap’ın kullanılması gerekir.

Daha önce sadece inşaat işlerinde kullanılan eski Kırmızı Kitap’ın aksine işin türünü sınırlamaz.

“Mühendis” İşveren adına projeyi yürütür. Ödemeler birim fiyat veya götürü ücret olarak yapılabilir. “Hak talepleri” Mühendis tarafından incelenir ve karara bağlanır. Mühendisin kararı tarafları tatmin etmezse “Uyuşmazlık Kurulu ” DAB’a götürülür. DAB sözleşmenin başında tarafların ortak kararı ile belirlenmiş 1 veya 3 kişilik uyuşmazlık

çözüm organıdır. DAB’ın kararları uluslararası tahkime götürülebilir.

FIDIC KIRMIZI KİTAP: Yapım İşleri / Construction Works

Kırmızı Kitap (MDB versiyonu / Pembe Kitap)

MDB: Multilateral Development Banks – Çok Yönlü Kalkınma Bankaları World Bank – EBRD Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası - Asian Development Bank - African

Development Bank - Islamic Development Bank vb. kuruluşlarca finanse edilen ve taraf oldukları projelerde kullanılmak zorundadır.

İçerik olarak Kırmızı Kitap’a çok yakındır. Belirli koşullara yönelik maddeler eklenmiştir. “Mühendis”in yetkileri daralmıştır. Bankaların denetimi mümkün kılınmıştır. Sözleşmenin özel koşulları ihale dokümanlarına eklenir.



Nihai maliyet ve sürenin kesinliğinin İşveren için çok önemli olduğu anahtar teslimi projelere yönelik olarak tasarlanmıştır.

Mad.5.1’de İşveren her türlü hata, tutarsızlık veya ihmalle ilgili sorumluluğu reddeder. Böylece risk İşveren’den Yüklenici’ye aktarılmıştır.

Yüklenicinin İşveren tarafından sağlanan tüm verileri kontrol etmesi ve nihai tasarım için gerekli incelemeleri yapması gerekir.

Genel olarak özel finansmanlı anahtar teslimi projeler için tasarlanmış bir formdur. Az sayıda isteklinin olduğu ve müzakere / pazarlık gerektiren ihalelerde uygundur. Riskler Yüklenici’ye aktarıldığı için diğer sözleşme formlarına kıyasla Yüklenicilerin daha

yüksek teklifler hazırlaması beklenir. Sözleşme tutarı anahtar teslimi olarak belirlenir ancak sınırlı durumlarda bazı değişiklikler

yapılabilmektedir. Bu formda “Mühendis” yoktur, görevleri İşveren tarafından yürütülür. Uyuşmazlık çözüm organı DAB’dir.

FIDIC GÜMÜŞ KİTAP: Mühendislik Satın-Alma Yapım Anah.Tes. EPC (Engineer–Procure–Construct) Turnkey

Ancak İdarenin aşağıdaki durumlarda Gümüş Kitabı kullanmaması önerilmektedir: Tasarımın tamamı veya bir bölümünün İşveren veya

temsilcileri tarafından yapıldığı durumlarda, İşveren projeyi yakından kontrol etmek ve yönlendirmek

istiyorsa, Sözleşmenin imzalanması öncesinde süre, maliyet gibi

konularda bilgi eksikliği varsa (Sarı Kitap önerilir), Yüklenicilerin proje konusunda teknik bilgi ve deneyimi

yeterli değil ise.

FIDIC SARI KİTAP:

Tasarımın Yüklenici tarafından yapıldığı projeler için geliştirilmiştir. Genellikle teknolojik tesislerin dizayn ve inşasını içerir. “Mühendis” İşveren adına projeyi yürütür. Hak talebi ve uyuşmazlık prosedürü Kırmızı Kitap’taki gibidir. Yeni Sarı Kitap işin türünü sınırlamaz. Riskler büyük ölçüde Yüklenici tarafından üstlenilir.



Gümüş Kitap’a benzer bir yaklaşım içerir. Tasarım Yüklenici Gruba aittir. Büyük sermaye ihtiyacı olan yatırım projeleri için uzun bir işletme süreci öngörülerek

geliştirilmiştir. Talep gereği Yüklenici’nin ağırlıklı olarak Konsorsiyum veya Joint Venture (Ortak Girişim)’dir. Riskler Yüklenici İşletmeci Grubun üzerindedir. J.V. [Joint Venture – Müştereken ve Müteselsilen Sorumlu Ortaklık Yapısı] kurulmalıdır. Müştereken sorumluluk: Birden çok kimsenin, bir borcun veya zararın (tamamının) ödenmesinden, kendi payları oranında sorumlu olması

Müteselsilen sorumluluk: Birden çok kimsenin, bir borcun veya zararın (tamamının) ödenmesinden, zincirleme olarak ve tek başına sorumlu olması

Katılımcılarımıza, Yüklenici Temsilcilerimize ve Hukukçularımıza Altın Kitap için Müştereken ve Müteselsilen Konsorsiyum’un Gerekçesini Sormalıyız!

FIDIC ALTIN KİTAP: Tasarla Yap İşlet - Design Build and Operate Projects (DBO)

Gümüş ve Altın Kitap için önemli not: FIDIC Gümüş Kitap Md. 5.1 Genel Tasarım Sorumlulukları “İşveren, aşağıdaki haller hariç, orijinal olarak Sözleşme’ye dahil edilmiş olan İşveren İhtiyaç Programı’nda hiçbir hata, kusur, ya da eksikten sorumlu olmayacak ve hiçbir veri ya da enformasyon hakkında doğruluk ya da mükemmellik beyanında bulunmuş sayılmayacaktır. Yüklenici tarafından edinilmiş hiçbir veri ya da enformasyon, İşveren’den ya da başka türlü edinilmiş olsun olmasın, Yüklenici’yi işlerin tasarımı ve ifa sorumluluğundan kurtarmayacaktır.” İdare bu tip sözleşmelerde kendi adına SIFIR RİSK hedeflemektedir.

FIDIC Sözleşmesinin Türkiye ile Bağlantısı


Türkiye’nin FIDIC Sözleşmesi ile tanışmasının, “Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği’nin FIDIC’e üye olduğu 1987 yılından yaklaşık on beş yıl öncesine rastladığını söyleyebiliriz. 1972 yılından itibaren faaliyetlerini yurt dışına da yöneltmeye başlayan Türk müteahhitleri, evvela Libya’da bilahare Suudi Arabistan, Irak, Bahreyn gibi yabancı ülkelerde orijinal FIDIC veya ACE benzeri Form sözleşmelerin tatbikatı ile karşılaşmışlardır.

O dönemde özellikle İngiliz Müşavir-Mühendislerinin, ülkemizde alışılmış kontrollük hizmetlerini, FIDIC kurallarına göre ve FIDIC’teki “Mühendis” anlayışı içerisinde yapmaları karşısında müteahhitlerimiz, FIDIC’e göre alabilecekleri haklarını bazen alamamışlar, bazen de böyle bir hakkın mevcut olduğunun farkına varamamışlardır.

Bu halin doğumuna sebep öncelikle, FIDIC Form’unun her maddesinin tatbikatının bir yazışmaya ihtiyaç gösterdiği hususunun müteahhitlerimizin gözünden kaçmış olmasıdır. Zira Kırmızı Kitap’ın RED BOOK 1987 4th EDITION’ın, 5 maddesi İş sahibi’nin, 33 maddesi Mühendis’in, 29 maddesi Müteahhit’in yazacağı yazılarla ilgilidir.

Bunun yanı sıra İngiliz veya İsveçli müşavir-mühendislerinin kendi anlayışlarına, kendi hukuklarına göre yaptıkları bazı tatbikatlarda, sözleşmenin dikkatle okunmamış olmasından dolayı, sözleşmesel reaksiyonların süreleri içerisinde gösterilmemiş olması da hakların kaybına sebep olduğu gibi, Müteahhit Mühendis ilişkilerinin bozuk bir düzen içerisinde yürümesine de neden olmuştur. Bugün dahi FIDIC sözleşmesi altında çalışan müteahhitlerimiz benzer, hatta aynı gerekçeler ile sözleşmesel haklarından tam anlamı ile yararlanamamaktadırlar.

Günümüzde müteahhitlerimiz FIDIC Form Sözleşmesinin uygulamasını yalnız yurt dışında değil, yurt içinde de yapmak durumundadır. Zira gerek yabancı sermayedarlar Türkiye’de yapmakta oldukları yatırımın inşaat bölümü ile ilgili, gerek Dünya Bankası ve benzeri uluslararası kredi kuruluşlarından alınan kredilerde veya kredi kullandırma şartlarında, yapılacak inşaatlarla ilgili sözleşmelerin FIDIC Form’una göre tanzimi istenilmektedir. Bu nedenle FIDIC Form'unun tatbikatı Türk müteahhitler için, yurt içerisinde de önem kazanmış bulunmaktadır.

FIDIC ve Kamu İhale Mevzuatının Karşılaştırmalı Analizi


Türk inşaat firmaları her yıl artan şekilde yurtdışında pek çok proje gerçekleştirmektedirler. Ekonomi Bakanlığının verilerine göre Türk yüklenicilerinin 2012 yılında yurtdışında üstlenmiş oldukları projelerin toplam tutarı 26,6 milyar dolar olmuştur.

2015 yılında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında ilk 5 ülke sırasıyla Rusya (%26), Kuveyt (%22.4), Türkmenistan (%16.3), Cezayir (%10.8) ve Suudi Arabistan (%5.3) olmuştur. Türk müteahhitlik firmalarınca 1972'den 2015 sonuna kadar 107 ülkede üstlenilen 8662 projenin toplam bedeli 322 milyar ABD Doları'na ulaşmıştır.

İnşaat sektörü tüm dünyada kattığı katma değer olarak gitgide büyüyen bir hacme ulaşmaktadır. 2020de, inşaat sektörünün küresel anlamda %67 büyüyerek 2021 yılı itibariyle, bugünkü rakam olan 7,2 trilyon dolardan 12 trilyon dolara yükselmesi beklenmektedir. İnşaat sektöründe, iş hacmi arttıkça, yürütülen işlerde oluşan şartlarda farklı durumlar ortaya çıkmaktadır. Değişen bu şartlar karşısında sağlam, taraflar arasında riskleri daha adilane dağıtmayı amaçlayan ve sorunları daha kolay çözmeyi amaçlayan sözleşmelere ihtiyaç duyulmaktadır.



Uluslararası projelerde taraflar arasında en yaygın olarak tercih edilen sözleşmeler FIDIC sözleşmeleridir. FIDIC mevzuatının, değişen şartlara göre sürekli güncellenmekte ve bu şekilde taraflar arasında oluşabilecek problemlerin önüne geçilmesinin hedeflendiğini belirtmiştik.

Finansmanı Dünya Bankası ve benzeri uluslararası kredi kuruluşları tarafından karşılanan projelerde, idare ile yüklenicinin taraf olduğu sözleşmelerin FIDIC mevzuatı uyarınca hazırlanması zorunludur. Bu açıdan bakıldığında, FIDIC esaslı işlerde yüklenicilerin bu mevzuatı bilmeleri ciddi derecede önem arz etmektedir. Kamu İhale Kanununun 3. maddesindeki düzenleme ile idarelere FIDIC sözleşmelerini kullanabilme imkânı verilmiştir. Bu bağlamda, Türkiye'de son yıllarda özellikle belediyelerle uluslararası kredi kuruluşları arasında imzalanan anlaşmalar sonucunda pek çok altyapı projesi gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan bakıldığında, FIDIC sözleşmelerinin kullanımı ülkemizde gitgide belirgin bir şekilde artmaya başlamıştır.

Türkiye'de, finansmanı kamu tarafından sağlanan yapım işlerinde Kamu İhale Kanunu (KİK) uygulanmaktadır. KİK'ten önce yürürlükte olan Devlet İhale Kanunundan (DİK) vazgeçilip Kamu İhale Kanununun kabul edilmesinin en önemli sebeplerinden biri, kamunun uyguladığı ihale mevzuatının Dünya Bankası ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşların ihale mevzuatıyla uyumlu hale getirilmesinin sağlanmasıdır.

Günümüzde, dünyada kullanılan inşaat sözleşmelerinin yaklaşık %30unu FIDIC esaslı sözleşmeler oluşturmaktadır. Bu bağlamda, FIDIC esaslı sözleşmelerin bilinmesi, taraflar arasında oluşabilecek uyuşmazlıkların en aza indirgenmesi açısından bir zorunluluk olarak görülmektedir. FIDIC esasıyla ihaleye çıkılan işlerde, idarece hazırlanan özel şartnamelerin ihalenin tabi olduğu ülkenin kurallarıyla da uyumlu olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, ihaleyi yapacak idarenin, ihalenin tabi olduğu hukuk kurallarını çok iyi bilmesi gerekmektedir. Genellikle sözleşmeler Yükleniciler açısından çeşitli riskli maddeler içermektedir. Yüklenici aleyhine yorumlanması sözleşmelerin yürütülmesi sırasında taraflar arasında sık sık problemlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Bu tarz problemler FIDIC Sözleşmeleri kullanımında, İdarelerin Özel Hükümleri düzenlerken rahatça aşabileceği hususlardır.



FIDIC RED BOOK 1999 Baskısı İnşaat İşleri İdari Şartnamesi kullanımında İhale Dokümanları alışılmış uluslararası diğer tüm benzer dokümanlar gibi Genel Hükümler - Özel Hükümler – Taslak Sözleşme – Teknik Şartnameler – Birim Fiyat Tarifleri – Projeler vb dokümanlardan oluşmaktadır. FIDIC İnşaat İşleri Sözleşme Genel Hükümleri 20 Ana Madde’den oluşmaktadır ve yeni nesil FIDIC dokümanlarının her biri kullanım kolaylığı açısından bu ana 20 Madde üzerine kurulmuş, Kitaplar Renkleri değiştikçe sadece bu 20 Madde’nin Alt-Maddelerine ek madde sağlanarak değişen koşullara ilişkin yaptırımlar bildirimler sağlanmıştır. Temel olarak Yapım İşleri açısından, tasarımın İdarece sağlandığı FIDIC Kırmızı Kitap ve KİK - Yapım İşleri Şartname ve Sözleşmelerini Karşılaştırmak, konuya rahatça girmemiz ve en sonunda da hem İdarelerimize, hem de Yüklenicilerimize bu kısa süremiz içerisinde maksimum fayda sağlayacağını düşünüyorum. ‘‘FIDIC RED BOOK versus 4734 - (KİK), 4735 - (KİSK), Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ), Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme (YİATS) ve Yapım İşleri Muayene ve Kabul Yönetmeliği (YİMKY)’’

İçindekiler: 1- GENEL HÜKÜMLER 2- İŞVEREN 3- MÜHENDİS 4- YÜKLENİCİ 5- ADAY GÖSTERİLEN ALT-YÜKLENİCİLER 6- PERSONEL VE İŞÇİLİK 7- TESİS, MALZEMELER VE İŞÇİLER 8- BAŞLAMA, GEÇİKMELER VE ASKIYA ALMA 9- TESLİM ÖNCESİ BİTİRME TESTLERİ 10-İŞVERENiN TESLİM ALMASI

İçindekiler: 11- KUSURLARIN SORUMLULUĞU 12- ÖLÇME VE DEĞERLENDiRME 13- DEĞİŞİKLİKLER VE AYARLAMALAR 14- SÖZLEŞME BEDELi VE ÖDEME 15- İŞVEREN TARAFINDAN SONA ERDiRME 16- YÜKLENiCi TARAFINDAN ASKIYA ALMA VE SONA ERDiRME 17- RiSK VE SORUMLULUK 18- SİGORTA 19- MÜCBİR SEBEPLER 20- HAK iDDiALARI, UYUŞMAZLIKLAR VE TAHKiM

FIDIC Şartnameleri, Dünya Bankasınca tavsiye edilmesi ve Dünya Bankasının standart sözleşmelerinin bir parçası olması ile özel bir önem kazanmıştır. 9 Mayıs 2005 tarihinden bu yana uyumlu metin olarak adlandırılan sürümüyle KK 1999, Dünya Bankası ve diğer çok taraflı gelişim bankalarınca tavsiye edilmektedir. Yayınlar sözleşmeye konu yapı işinin nasıl oluşturulacağı hususunda açıklamaların yer aldığı Genel Hükümler bölümü ile işin ve işin yapılacağı yerin özellikleri nedeniyle genel hükümler üzerine ilaveler ve/veya değişikler yapan Özel Hükümler olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.



İhtiyacı tam olarak karşılamamaktadır. Özel Hükümler ile iyileştirilmelidir. Uyarı

Subject: FIDIC CONSTRUCTION WORKS KİK YAPIM İŞLERİ Öneri Yer Teslimi Yer teslimi için maksimum süre 42 gündür.

Yerel manada ‘‘Yer Teslimi’’ yapılmamaktadır. Yüklenici işi feshetme hakkı veya Süre+ Maliyet

Yer teslimi için maksimum süre belirtilmemiştir. Sadece Süre Uzatımı Hakkı

FIDIC ve KIK uygulaması birleştirilmelidir.

İdare tarafından hazırlanan projelerdeki hatalar

Mühendisin vermiş olduğu bilgiden dolayı işle ilgili hata ortaya çıkması durumunda, Yüklenici Süre + Maliyet + Makul bir kar hakkı kazanır.

Projelerin uygulanması sırasında meydana gelen hataların sorumluluğu ve hataların neden olduğu zararlar ve giderlerden Yüklenici sorumludur.

KIK uygulaması FIDIC’e göre İdare riskini Yükleniciye bırakmaktadır.+Maliyet

Geçici Teminat Teklif aşamasında Geçici Teminat istenmiyor. WB-EIB istiyor.

Teklif aşamasında Geçici Teminat istenir.

KIK uygulaması makuldür.

KesinTeminat – İşçilerin Alacak ve Sigorta Hakkı Korunması

Yüklenicinin çalıştırdığı işçilerin ücretlerine ve sigortalarına kesin teminat üzerinden bir garanti getirilmemekte, bu durum, ihalenin tabi olduğu ülkenin mevzuatına bırakılmaktadır.

Yüklenicinin, Sosyal Güvenlik Kurumundan çalışanlarının borçlarıyla alakalı ilişiksizlik belgesi getirmesi

KIK uygulaması makuldür. FIDIC ÖH revize edilmeli.

Mühendis Talimatının Yükleniciye Geç Yapılması

Mühendis’in geç talimatı neticesinde Yüklenici riskleri karşılanır. Yüklenici Süre + Ek Ödeme talebini 28 gün içerisinde yapmak zorundadır.

Mühendis’in geç talimatı neticesinde Yükleniciye sadece Süre Uzatımı verilir. Yüklenici Süre talebini 20 gün içerisinde yapmak zorundadır. Talimatın gecikmesiyle oluşabilecek maddi kayıplar, sadece süre uzatımı ile karşılanamayacak ölçüde büyük olabilir.

KIK uygulaması FIDIC’e göre adilane değildir. Revize edilmelidir. Çok büyük maliyetler çıkabilir, süre çözmeyebilir.

Yazışma Şekli ve Hızı

Yazışmalar tarafların üzerinde anlaşmaya varmış oldukları elektronik iletişim sistemlerinden birisi ile yapılabilir. Orijinal teslimi sonradan yapılmaktadır.

Taraflar arasında elektronik iletişim sistemleri ile yazışma yapılamaz.

KIK uygulaması FIDIC’e göre revize edilebilir. Yazışma süresi, evrak yoğunluğu ve maliyet düşürülebilir.

Şartları daha iyi belirlenmiştir. Diğer Sözleşme Tipinde de bu şekilde kullanılması gerekecektir.

Şartları uygulamada ciddi sorunlara sebebiyet vermektedir. Sözleşme Özel Şartlarında bu konunun gözden geçirilerek düzenlenmesi gerekir.



Subject: FIDIC CONSTRUCTION WORKS KİK YAPIM İŞLERİ Öneri Test ve Deneylerin Sonuca Göre Masraflarının Karşılanması

Mühendisin talebi ile yapılan Test veya Deneylerin sonuçlarının olumlu çıkması halinde, Yüklenicinin yaptığı masraflar yüklenicinin talebi üzerine İdarece karşılanır.

Mühendisin talebi ile yapılan Test veya Deneylerin sonuçları olumlu çıksa da Yüklenicinin yaptığı masraflar karşılanmaz.

KIK uygulaması FIDIC’e göre revize edilebilir. İyi niyet taşımayan ve tekrarlanan gereksiz testler maliyettir

Sözleşmelerde Geçici Kabul / Kesin Kabul Detayı

İşin Geçici Kabulünü, K.K. mühendis yapmaktadır. Mühendisin üzerinde çok fazla sorumluluk bulunmaktadır. İdare’nin yer alacağı bir Kurul’a Heyet’e ihtiyaç vardır. Geçici Kabul Test ve Prosedürleri çok ciddi detaydadır. İhale aşamasında teknik şartnamenin eksiksiz hazırlanması, inşa ve kabul aşamalarında işin teknik detaylarına tamamen hakim idare adına çalışan müşavir mühendislik hizmetleri alınmalıdır.

G.K.’ü, K.K.’ü Yapı Denetim Görevlisi ve bunun dışında ayrı bir kurul ile yapılmaktadır. Geçici Kabul Test ve Prosedürleri Genel Şartnamelere atıfta bulunarak zayıf bildirilmiştir. İhale aşamasında teknik şartnamenin eksiksiz hazırlanması, inşa ve kabul aşamalarında işin teknik detaylarına tamamen hakim idare adına çalışan müşavir mühendislik hizmetleri alınmalıdır.

FIDIC Geçici Kabul Şartları KİK’te de detaylandırılarak kullanı-labilir. KİK’teki Kabul Heyeti FIDIC Öz. Şart. girmelidir. İkisinin de revizyona ihtiyacı vardır.

Avans veya Hakediş Ödemelerinde Gecikme Durumu ve Tazminat

Ödemenin gecikmesi durumunda, yüklenici gecikme dönemi sırasında kendisine ödenmeyen miktar üzerinden aylık bileşik finansman maliyetini almaya hak kazanır. Ayrıca, işi askıya alma, işi yavaşlatma, yüklenici bu faaliyetleri yaparken gecikme yaşar veya ek maliyet yüklenirse, bu gecikme için süre uzatımı ve ek maliyetle birlikte makul bir kar sözleşme bedeline eklenerek yükleniciye ödenir.

Hakediş veya avans ödemelerinin gecikmesi halinde, İdareye herhangi bir ceza veya tazminat uygulanmaz.

KIK uygulaması FIDIC’te olduğu gibi revize edilebilir. FIDIC sözleşmesi benzer durumlarda Yükleniciyi öngörülmeyen risklerden uzak tutmakta ve Yapım Maliyetleri teklif aşamasından başlayarak düşmektedir. Kazanım!

Yedek Akçe – Keşif Artışları

Provisional Sum uygulaması vardır. (Yedek Akçe tam uygun çeviri değildir). Keşif Artışı İdarenin sözleşme kapsamında ayırdığı bütçe ile bağlıdır, makul keşif artışı için sınır yoktur. Ayrılan Bütçe üzerine çıkan durumlarda Kreditör Onay’ı gerekir.

Anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin % 10’una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen yapım işlerinde ise sözleşme bedelinin % 20’sine kadar keşif artışı hakkı vardır.

KIK’te getirilen sınırların gerekçesi burada herkesçe bilinmektedir. FIDIC ile KİK Sözleşme Uygulamalarının en belirgin farkıdır.

Yüklenicinin İşle İlgili Öneri Sunması

Yüklenici yürüttüğü işte işin verimini artıracak (maliyet azaltacak, yarar sağlayacak) öneri sunabilir.

Böyle bir düzenleme yoktur.

KIK – FIDIC Sözleşme Farkı. KİK üzerinde düşünebilir.



Subject: FIDIC CONSTRUCTION WORKS KİK YAPIM İŞLERİ Öneri Mücbir Sebepler ve Fesih

İşlerin, mücbir sebebi oluşturan sebeplerden dolayı kesintisiz 84 gün boyunca ya da toplamda 140 günü aşacak şekilde birden fazla defa engellendiği durumlarda, taraflardan herhangi birisi sözleşmeyi sonlandırma uyarısı verebilir.

Mücbir sebebi oluşturan durumlarla ilgili herhangi bir değer, yaptırım, sonlandırma detayı verilmemektedir.

KIK uygulaması FIDIC’e göre revize edilebilir. Muhtemel anlaşmazlıkların çözümünde faydalı olacaktır.

Uyuşmazlıkların Çözümü - UÇK

Uyuşmazlık Çözüm Kurulu UÇK yapıları içerir. UÇK; deneyimli, tarafsız ve bağımsız kişilerden oluşan bir kuruldur. UÇK, genelde işe başlanmadan önce kurulmakta ve periyodik olarak işin yapıldığı yeri incelemekle görevlidir. UÇK, işin yapımı sırasında gerçekleşen anlaşmazlıklara, uyuşmazlığa dönüşmeden müdahale edebilmekte ve taraflar arasında mutabakat sağlanmasına yardımcı olabilmektedir. UÇK anlaşmazlığa konu olan meselenin çözümüne ilişkin kararını 84 gün veya UÇK’nın teklifi üzerine tarafların onaylayacağı bir sürede vermektedir. UÇKnin kararından memnun olmayan taraf, 28 gün içinde, diğer tarafa uygun bulmama bildirisini göndermez ise karar bağlayıcı olacaktır. Bildirir ise Tahkime gidilmek zorundadır.

Böyle bir düzenleme yoktur. (Yüklenicinin işi yürütmesi aşamasında kontrol mühendisi ile yüklenici arasında herhangi bir uyuşmazlık ortaya çıktıktan sonra, yüklenici 15 gün içinde itiraz ve şikayetlerinin sebeplerini gösteren bir dilekçe ile idareye başvurur. Bunu takiben, idarenin, dilekçenin sunulduğu tarihten başlamak üzere en fazla 2 ay içinde bu konudaki kararını yükleniciye bildirmesi gerekir. İdare, yüklenicinin itirazı halinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bağlı Yüksek Fen Kurulundan yazılı görüş alır. Yüklenici bu karardan tatmin olmazsa, sözleşmede yazılı mahkemelere başvurur.)

KIK – FIDIC Sözleşme Farkı. KİK üzerinde düşünebilir. Muhtemel anlaşmazlıkların çözü-münde faydalı olacak-tır. Süre Kaybı, bundan kaynaklı ek kayıplar (İdare ve Yüklenici adına)

Yükleniciye Projelerin Geç Teslim Edilmesi Durumu

İşverenin işle ilgili projeleri yükleniciye geç vermesi sonucu yüklenici bundan olumsuz olarak etkilenirse; işverenden süre uzatımı, yaptığı masrafları ve mahrum kaldığı kar için talep yapabilir, inceleme neticesinde bedeli ödenir.

İşverenin işle ilgili projeleri yükleniciye geç vermesi sonucu yükleniciye sadece Süre Uzatımı verilebilir.

KIK uygulaması FIDIC’te olduğu gibi revize edilebilir. FIDIC sözleşmesi benzer durumlarda Yükleniciyi öngörülmeyen risklerden uzak tutmaktadır.



Subject: FIDIC CONSTRUCTION WORKS KİK YAPIM İŞLERİ Öneri Yüklenicinin Hak Talepleri

Yüklenicinin hak kazanımını gerektiren taleplerinin sonucunda, yüklenici idareden süre uzatımı, masraflarının karşılanması veya makul bir kar elde edebilir. Örneğin, Yüklenici işi haklı sebepler ile fesh ettiği zaman uğradığı zararlar karşılanmaktadır. KİK’te böyle bir düzenleme yoktur.

KİK’e tabi işlerde ise Yüklenici, idareye yapacağı talepler üzerine sadece süre uzatımı hakkı kazanabilir. Yüklenici süre uzatımına hak kazanmasına rağmen, işin süresinin uzamasından dolayı yaptığı masrafları idareden talep edemez, bunların getirdiği ek maliyetlere katlanmak durumunda kalmaktadır.

KIK uygulaması FIDIC’e göre revize edilebilir. Muhtemel anlaşmazlıkların çözümünde faydalı olacaktır.

İdarenin Sözleşmelerde Özel Hükümlere Yerleştirdiği, Genel Hükümlerde belirtilen matbu kısmı değiştiren birtakım değişiklikler

FIDIC şartnamelerinin birçok hükümlerinin istikrarlı şekilde uygulanan genel hükümler olduğunu, bazı hükümlerin ise inşaat işinin bulunduğu mahal ve şartlara göre zaruri olarak değişeceklerini ve bu nedenle FIDIC şartnamelerinin birincisi Genel Şartlar, ikincisi ise Özel Uygulama Şartları olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. İkinci kısım maddelerine aşağıdaki hallerde gerek duyulabilir: 1) Birinci kısımda, ikinci kısımda daha fazla bilgi verilmesinin özellikle istenilmesi, aksi takdirde idari şartnamenin eksik kalacağının belirtilmesi, 2) Birinci kısımda, ikinci kısımda tamamlayıcı bilgilerin verilebileceğinin yoksa idari şartnamenin eksik kalacağının belirtilmesi, 3) İşlerin türünün, özelliklerinin veya yerinin ek madde yahut fıkraları gerektirmesi, 4) İlgili ülkenin kanunlarının yahut istisnai durumların, birinci kısımda yani genel şartlarda değişiklik yapılmasını gerektirmesi. Bu gibi değişiklikler, ikinci kısımda birinci kısımdaki belli bir maddenin tamamının veya bir bölümünün iptal edileceğini belirtip yerine geçecek maddenin duruma göre tamamını veya o bölümünü vermek suretiyle gerçekleştirilmelidir.

KİK’e tabi işlerde de Özel Hükümler kullanılabilir. Yapım İşleri Tip Sözleşme; ‘‘Madde 33 - Diğer hususlar ’’27

27 İdarelerce, bu Tip Sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde, ihale dokümanına, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümlerine ve bunlara ilişkin Kamu İhale Kurumu tarafından yayınlanan Yapım İşleri Genel Şartnamesi ile diğer düzenleyici mevzuata ve emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak ve bu Tip Sözleşme hükümlerinde değişiklik yapmamak veya sonuçlarını ortadan kaldırmamak üzere, işin özelliğine göre sözleşmelerde bu başlık altında bir veya birden fazla maddeyi içerecek şekilde madde numaraları teselsül ettirilerek başka düzenlemelere yer verilebilir

FIDIC Türkiye uygulamalarında Özel Hükümlere ihaleci kurumca anlaşılamayan müdahaleler yapılmakta genel hüküm ya tamamen ortadan kaldırılarak veya mevcut maddenin işlevini sakatlayarak aynı no ile yeni özel madde yürürlüğe koymak şeklinde uygulanmakta, bu işlem yapılırken de TR’deki yasa, mevzuat, uygulama, kanun ve / veya bilgi eksikliğinden hukuka aykırı sonuçlar doğurabilecek şekilde şekillendirilmektedir. Madde ilgili yetkili tarafından yerel hukuk kurallarına dikkat edilerek revize edilmeli.

FIDIC Sözleşmesi Uygulamaları için önemli notlar:


KIK Yapım Sözleşme ve Şartnameleri açısından tüm katılımcıların ciddi boyutta deneyimleri olduğu düşüncesi ile Sizlerle kapanışta FIDIC Sözleşmeleri Uygulamalarında dikkat edilmesini tavsiye edebileceğim hususları kısa başlıklar olarak açmak isterim. FIDIC uygulamalarında Türkiye’de Türk Müşavirlerimiz paydaşlarımızdan doğal olarak daha fazla tecrübeye sahiptirler. Yurt içerisinde ve Yurt dışında sayısız FIDIC sözleşmeleri yapmış ve bu sözleşmeler altında mühendislik, müşavirlik, proje yönetimi, danışmanlık vb. hizmetler vermişlerdir. Bu uygulamalar esnasında 18 yıl boyunca kendimin İdare pozisyonunda veya Mühendis, Müşavir, Kontrol Amiri, Sözleşme Yöneticisi, Satın Alma Uzmanı olarak içerisinde bulunduğum ve dışarıdan takip edebildiğim birçok durum olmuştur. Tüm bu süreçte anlaşmazlıkların yoğunlaştığı sebepler, olaylar, çıkış noktaları aslında birkaç ana sebebe dayanmaktadır. Burada kısaca da olsa, bu hususları bildirmeyi, Sizlerin İdare, Müşavir veya Yapımcı olarak iştirak edeceğiniz FIDIC Uygulamalarında bu noktaları dikkate almanızı arzu ederim.

Türkiyedeki tasarım aşamaları ve tasarımların özellikleri, Yabancıların tasarım aşamaları, adları ve özellikleri ile örtüşmeyebilir. Bu sebeple, FIDIC Teklif İsteme Dokümanlarında istenilen tasarımlar sadece ismi ile değil özellikleri ve tüm detayları ile belirterek talep edilmelidir. Örneğin Kesin Proje yaklaşık olarak Tender Design.. Uygulama Projesi … Working Design.. Anılan Tasarım Adı, arzu edilen Tasarım Özelliklerini taşımayabilir.. FIDIC’te şartnamede tüm detay ve özellikleri ile talep edilmelidir.

FIDIC sözleşmelerinde önce Yer Teslim'inin ne şekilde yapılacağına karar veriniz. FIDIC TR uygulamalarında Türkiye'de alışılagelen şekilde yer teslimi yapılmıyor. Ancak yer teslimi yapılması ile ilgili hiçbir bilgi de verilmiyor. Bu hususta yaklaşımınız KİK’teki uygulamaya yakın ve belli bir süre tanınarak yapılmasını önerebilirim. İşe başlama emrini müteakip İnşaat İzni alımına kadar geçecek sürenin tahmini olarak bildirilmesinde fayda vardır. Örneğin, 90 gün içerisinde İnşaat İzni yerel koşullarda alınabileceği düşünülmektedir. Böylece Yüklenici işin başında süre uzatımı talebi yapmak durumunda kalmayacaktır. Süre uzar ise, 90 gün ’den sonrası için talep yapabilecektir. İdare olarak hiçbir faaliyet yapılamayan bu süre için Süre Uzatımı ve birtakım Yüklenici maliyetlerini ödemek durumunda kalabilirsiniz.



FIDIC TR uygulamalarında Yapım İşi için en kritik konu (İdare – Müşavir – Yüklenici) tasarımların İdarece hazırlandığı, hazırlatıldığı ve Yapım Müteahhidi ile Kontrol Müşavirine verilen Tasarımlar ile Proje Müellifi’nin yükümlülükleri üzerinedir. Tasarımları hazırlayan Proje / Tasarım Müellifi ile yapacağınız FIDIC sözleşmesinde, Uygulama esnasında çıkabilecek Tasarım Eksikleri, Tasarım Hataları, Revizyonlar v.s. açısından Uygulama Süresince Proje Müellifliği hizmeti vermek ile yükümlü olduğu bildirilmeli, bu hizmete zorunlu tutulmalı, hatta hizmetin bu kısmının bedeli uygulama aşaması için bekletilmelidir. Olumsuzluklar veya anlaşmazlıklar tasarımların kim tarafından revize edileceği veya tamamlanacağı hususunda projeyi çıkmaza sokuyor. Yükleniciden talep edildiğinde yüklenici görevi olmadığını, iş tanımında yer almadığını bildiriyor, ısrar edilir ise üstleniyor ancak yüklenicinin isteğine göre revizyon ve tamamlama, ekleme yapabiliyor. Müşavir bu projelere bakarak onay vermek zorunda kalıyor. Uygunsuzlukları tespit edip ret yoluna gidiyor, proje müellifi tarafından üretilmeyen ve tasarımın karakterine aykırı revize projeyi onaylamak kendisini hiçbir şart altında kabul etmeyeceği bir Sorumluluk altına sokuyor. Projede belirgin bir hata olması ve yapının zarar görmesi durumunda Proje Müellifi projesinin orijinal halinin bilgisi dışında değiştirildiğini bildirerek esas sorumluluktan kaçmış oluyor. Sonuçta İdareler ister istemez Müşavirinden bu konuyu üstlenmesini ve yürütmesini sözlü talep edebiliyor. Projenin yürütülmesi çıkmaza giriyor.

FIDIC TR sözleşmelerinde Yüklenicinin şartnamesinde sahada görevli çalışmasını istediğiniz çok önemli Kilit Personeli kesin bir netlikte ve sayıda belirterek isteyiniz. Teknik kapasitesi düşük Yüklenici personelinin sahada bulundurulmasının önüne geçiniz. Her personelin cv, diploma vs. sunmasını isterken Müşavir tarafından Yüklenici istihdamını onaya bağlayınız. Yüklenici taşeronlarını Müşavir Onay'ına bağlayınız.

Teknik Şartname ve Standartları çok açık ve eksiksiz şekilde temin etmeden FIDIC TR ihalelerine çıkmayınız. Uluslararası bu işlerde Proje Müellifiniz tamamen Yabancı Firma ise, yerel mevzuat eksiğinden dolayı arzu ettiğiniz Şartnameleri sağlıklı üretemeyecektir. Tamamen küçük taşeron proje firmaları ile işin ruhundan uzak şekilde yetersiz, ciddiyetsiz teknik şartname, BoQ, metraj, analiz ve standartlar ile start almak durumunda kalacaksınız.



FIDIC TR uygulamalarında Yeni Birim Fiyat yapılması; KİK uygulamalarımızda YBF işlerinde herhangi bir problem, aksaklık, tereddüt yaşandığını düşünmüyorum. Ancak FIDIC sözleşmelerinde TR’de YBF yapılması düzgün bir platforma oturmamıştır. Burada Kamu İdarelerimizdeki YBF yeteneğinin özel sektörde çalışan mühendislerce FIDIC Sözleşme Şartname hazırlıklarına yansıtacak yeterli kapasitede uluslararası sözleşme uzmanı olmadığını düşünüyorum, görüyorum. YBF belirlenmesinde TR’de mevcut Birim Fiyatlardan yararlanılması öncelikli olmalıdır, ancak TR’de bulunmayan veya Özel Birim Fiyat statüsündeki kalemlere geçildiğinde FIDIC’te bahsi geçen ‘‘reasonable price’’ tabirinin yoruma açık olması sebebi ile YBF anlaşmazlıklarda başı çekmektedir. FIDIC sözleşmesi ile çalışacak iseniz, İdarenizin kesinlikle tam bir kesinlik ve netlikle YBF hazırlanılması, sunulması, onaylanması hususlarını Özel Şartlar’da açıkça ve KİK’e yakın bildirmesi esastır. Teklif Eki Birim Fiyat Analizlerini muhakkak alınız, inceleyiniz. YBF için önemlidir.

FIDIC TR sözleşmelerinde yine Kamu İdarelerimizdeki İş Programı + Nakit Akışı + Fiziksel + Mali İlerleme + Fiyat Farkı + Kesintiler ve Hakediş Kontrolü yeteneğinin, özel sektörde çalışan mühendislerce FIDIC Sözleşme Şartname uygulamalarına yansıtacak yeterli kapasitede personeli olmadığını düşünüyorum, görüyorum. Bu açıdan, İdare açacağı Yapım İhalesinde şartnamelerde, İş Programının ne zaman ve ne şekilde düzenleneceğini, hangi durumda revize edileceğini, Süre Uzatımı halinde veya Gecikme durumunda Fiyat Farklarının ne şekilde ödeneceğini, orijinal İş Programı ile Nakit Akışının / Hakedişlerin örtüşmediği durumlarda hakedişte uygulanacak prosedürleri KİK sözleşmelerinde olduğu şekilde düzenlemelidir. Açıkçası birçok ülkede gördüğüm Sözleşme Tip ve Yönetimleri yanı sıra Türkiye’deki KİK Sözleşme Uygulamalarının Hakediş Düzenlenmesi, İş Programları, Fiyat Farkları, Kesintiler vb. konularda en etkin ve en doğru uygulamalar olduğunu söylemek isterim. İş Programını yakalayamayan Saha’nın Fiyat Farkı, geç kaldığı dönem itibari ile dondurulur. FIDIC’te bu durumdan muaf değilsinizdir. Ancak TR’de uygulamalarda aksi sıkça görülmektedir.

FIDIC’te Avans konusu; Yüklenici veya Müşavire verilen Avans tarafların mobilizasyon ve işe ilk giriş hazırlık masraflarının karşılanması açısından ‘‘FAİZSİZ’’ olarak sunulan bir haktır. Verilen avansın ne için kullanıldığı KİK uygulamalarındaki şekli ile sorgulanmaz. Avans Teminat Mektubu karşılığında verilir. Uygulama olumlu ve doğrudur. Ancak anlaşmazlık konusu Avans Geri Ödemesinin / Kesintisinin Başlatılacağı noktada çıkmaktadır. Dolayısı ile Avans Kesintisinin başlatılacağı nokta çok açıkça belirtilmelidir. Hakedişlerde hangi kalemlerin alt alta toplandığında, Sözleşme Bedelinin % kaçına ulaşıldığında Avans Kesintisinin başlatılacağı belirtilmelidir. Avans kesintisi yapılırken Yükleniciye ödenen bedellerde ‘Fiyat Farkı’’ dikkate alınmamalıdır. KİK uygulamaları doğrudur.



FIDIC TR uygulamalarında Süre Uzatımı; FIDIC tüm haklar için kesinlikle belli sürelerde (gün) yazılı yazışmayı, talebi, onayı zorunlu kılar. Süre Uzatımı hakkınızın olduğunu düşünüyor iseniz bu durumu tespit ettiğiniz an itibari ile ön bildirimi taraflara yapmak durumundasınız (max.28 gün) ve bu süre zarfında gerekli bilgi belge rapor delil vb. dokümanları toparlayarak Mühendise sunmak durumundasınız. Mühendis de yine belli bir süre zarfında bu dosyayı incelemek zorunda ve Mühendis Kararı’nı ekleyerek İdare’ye durumu bildirmek durumundadır. Yükleniciye resmi dönüş yapabilmek için İdare’nin Mühendis’e Onay veya Ret bildirimi belli bir süre içerisinde yapılmalıdır. Anlaşmazlık durumu bu noktada start almaktadır. İdare’nin geç, hatta çok geç dönüşleri durumunda Sözleşme Yönetimi – Şantiye Yönetimi zincirleme şekilde olumsuzluk ve uygunsuzluklara düşmektedir. Süre Uzatımı verilmesi veya verilmemesi Revize İş Programı yapılamaması, Fiyat Farklarının durdurulması, Hatalı Kesintiler, Cezalar ve Hakediş Ödemeleri, Hak Kayıpları, Zarar gibi tüm kritik durumları zincirleme şekilde doğurmaktadır. Süre Uzatımı talebi çok hızlı değerlendirilerek sonuçlandırılması en önemli konuların başında gelmektedir.

FIDIC Fiyat Farkı Pn formülü kullanımı; Burada çok detaylı bahsetmek istemediğim ancak tüm paydaşlarımızın dikkatini çekmek istediğim bir husus vardır. KİK Sözleşmeleri kullanan İdare’lerimizin Pn hesap ve ödeme prosedürlerinde hiçbir sıkıntı yoktur, açık ve doğrudur. Ancak FIDIC uygulamalarında hem bir benzerlik, hem de bir farklılık vardır. Yine yeterli inceleme ve hassasiyet gösterilmediğinden FIDIC’in TR’deki uygulamalarda Pn formülünün yanlış yorumlandığını ve kullanıldığını düşünüyorum. Pn=a+bxLn/Lo+cxEn/Eo+dxMn/Mo where: … "a" is a fixed coefficient, stated in the relevant table of adjustment data, representing the non-adjustable portion in contractual payments;… Eğer Avans verildi ise, Fiyat Farkı Sizce imalat bedellerinin ne kadarına verilmelidir ? Avans %’si hariç kısmına. Yerel uygulamalar bu yöndedir. FIDIC’teki "a" katsayısının işlevinin TR’de fiyat ayarlaması yapılmayacak kısmı belirlediği düşünülmektedir. Ancak FIDIC bu katsayıyı farklı amaç ile kullanmaktadır. Bu ‘‘a’’ katsayısını, ülkenin enflasyon değerleri, teklifçinin fiyatı içerisindeki genel giderleri vs. bir matrix içerisinde hesaplayarak 0,05 – 0,1 gibi bir aralıkta tutmaktadır. O zaman bu formülü kullanıyor isek, Avans verilen miktarı Fiyat Farkı Uygulaması dışında tutmalıyız. Lütfen bu konuyu inceleyiniz, çözüm olarak; KİK-Pn hesabını FIDIC sözleşmenizde tatbik etmenizi, Özel Hükümlerde Fiyat Farkı hesabında Avans verilen tutar ‘‘Fiyat Farkına Dahil Edilmeyecektir’’ ibaresini kullanmanızı tavsiye edebilirim.



Sizleri yordum belki ancak başladığımız yerden çok derinlerde bitirdiğimizi, tanışık olduğunuz başlıklar altında birçok önemli detayı açarak, uygulamalarınızda ciddi fayda getirecek noktaları sergilediğimi ve FIDIC felsefesine yaklaştırdığıma inanıyorum.

FIDIC Sözleşmeleri için en kısa özet: - Daima Sözleşmeye ve Şartnamelere bağlı kalınız, - Daima doğruyu hedefleyiniz, - Daima yazılı olarak sözleşmede belirtilen bildirim, başvuru, onay, teslim, hak taleplerini

zamanında yapınız, - Sorumluluğunuz altında olmayan kısımlara girmeyiniz.

FIDIC altında bir sözleşmede Yüklenici pozisyonunda iseniz ve İş Kreditör Kuruluş aracılığı ile Kamu İdarelerimizce yürütülüyor ise, Hak Talebi yaparken tam olarak Hak Edilen, Hesaplanabilen, Delillendirilen, Belgelenebilen kısmı için yapınız. İdare ve Kreditör hak ettiğinizin üzerinde talepte bulunduğunuzu tespit etmesi durumunda Etik Kurallar çerçevesinde ciddi yaptırımlar ile karşı karşıya kalabilirsiniz.

Tüm Katılımcılarımıza ve bu konferansı düzenleyen İdarelerimize Teşekkür Ediyorum Saygılarımla.

A. Batu ATAGÜNDÜZ [email protected]

Son Söz: Doğru tasarım, mühendislik, kontrollük, yapım ve denetim süreci ancak İdarelerimizin sözleşme ve şartnameleri ile vücut bulabilir. Arzu edilen sonuca ulaşmak için işi yüksek teknik, saha ve kontrollük deneyimleri ile masada sözleşme imzasından önce kazanmak zorundasınız. Sözleşmeler imzalandıktan sonra iyi hazırlanmamış dokümanlar ile uygulamada en makul sonucu, ürünü teslim almak mümkün olmamaktadır.

YAPIM İŞLERİ İHALE VE SÖZLEŞME · 2017-03-28 · FIDIC Sözleşmeleri / KİK Sözleşmeleri...

Documents

Transcript of YAPIM İŞLERİ İHALE VE SÖZLEŞME · 2017-03-28 · FIDIC Sözleşmeleri / KİK Sözleşmeleri...