UNIVERSITETI I TIRANES - uamd.edu.al · PDF file“Punesimi, eshte e drejta juaj”....

RREEPPUUBBLLIIKKAA EE SSHHQQIIPPEERRIISSEE

UUNNIIVVEERRSSIITTEETTII ““AALLEEKKSSAANNDDEERR MMOOIISSIIUU DDUURRRREESS FFaakkuulltteettii ii SShhkkeennccaavvee PPoolliittiikkee--JJuurriiddiikkee

PPRROOGGRRAAMMII II MMAASSTTEERRIITT PPRROOFFEESSIIOONNAALL

DIPLOME

TEMA:PERMIRESIMI I CILESISE SE SHERBIMEVE NE ADMINISTRATEN PUBLIKE

“CILESIA E SHERBIMEVE TE PUNESIMIT”

PUNOI: FATION HYKA UDHEHOQI:Dr ne proces. DANIEL BORAKAJ

DURRES 2012

Cilesia e Sherbimeve te Punesimit Fation Hyka

- 1 -

“Punesimi, eshte e drejta juaj”.


- 2 -

TABELA PERMBLEDHESE

FALENDERIME ........................................................................................................................... 3 SHKURTIME ................................................................................................................................ 4 PERCAKTIME .............................................................................................................................. 5 1 HYRJE ................................................................................................................................... 7 2 METODOLOGJIA ................................................................................................................. 9

2.1 QELLIMI ....................................................................................................................... 9 2.2 INSTURMENTAT E PERDORUR ................................................................................. 9

3 NJE VESHTRIM I PERGJITHSHEM MBI SITUATEN E TREGUT TE PUNES ................ 11 4 ANALIZE E POLTIKAVE TE TREGUT TE PUNES .......................................................... 14

4.1 PROGRAMET AKTIVE TE TREGUT TE PUNES....................................................... 14 4.1.1 SHERBIMET E PUNESIMIT ............................................................................... 14 4.1.1.1 SHERBIMET NDAJ PUNEKERKUESIT ......................................................... 14 4.1.1.2 SHERBIMET NDAJ PUNEDHENESIT ........................................................... 18 4.1.2 NXITJA E PUNESIMIT ....................................................................................... 23 4.1.3 FORMIMI PROFESIONAL ................................................................................. 24

4.2 PROGRAMET PASIVE TE TREGUT TE PUNES ....................................................... 27 4.2.1 PROGRAMI I PAGESES SE PAPUNESISE ........................................................ 27

4.3 MONITORIMI DHE VLERESIMI I PROGRAMEVE TE PUNESIMIT ....................... 28 5 FAKTORE QE NDIKOJNE NE CILESINE E SHERBIMEVE TE PUNESIMIT ................. 29

5.1 NUMRI I STAFIT NE ZYRAT E PUNESIMIT............................................................. 30 5.2 KUALIFIKIMI, AFTESITE DHE NJOHURITE NE OFRIMIN E SHERBIMEVE ........ 30 5.3 TEKNOLOGJIA I INFORMACIONIT ......................................................................... 31

6 INTERPRETIMI I TE DHENAVE TE PYETESORIT MBI CILESINE E SHERBIMEVE .. 32 6.1 TE DHENA MBI PROFILIN E PUNEKERKUESEVE TE PAPUNE TE INTERVISTUAR ..................................................................................................................... 32 6.2 CILESIA E SHERBIMEVE TE OFRUARA NGA ZVP KRUJE ................................... 35 6.3 STUDIMI I RALPH HEINTZMAN DHE BRAIN MARSON MBI RRITJEN E BESIMIT NDAJ INSTITUCIONEVE PUBLIKE .................................................................................... 39

7 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME .......................................................................... 45 8 BIBLIOGRAFIA .................................................................................................................. 49


- 3 -

FALENDERIME

Ky falenderim shkon per te gjithe pedagoget, te cilet me perkushtimin e tyre, gjate periudhes se

masterit, kane arritur te transmetojne tek ne, dijet dhe ekperiencen tyre, te nevojshme keto per nje

avancim te metejshem ne aspektin profesional.

Gjithashtu, nje falenderim shkon dhe per familjen time, e cila ka qene gjithmone nje mbeshtetese e

mire e iniciativave dhe zgjedhjeve te mia.

Ju Faleminderit!


- 4 -

SHKURTIME

MPCSSHB – Ministria e Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te Barabarta

SHKP – Sherbimi Kombetar i Punesimit

ZPR – Zyre Rajonale Punesimi

ZVP – Zyre Vendore ose Lokale Punesimi

Pu. Pa. - Punekerkues i Papune

IT – Teknologjia e Informacionit

AFP – Arsimi dhe Formimi Profesional


- 5 -

PERCAKTIME 1. Me termin “punedhenes”, perfshihen ndermarjet dhe personat qe u sigurojne personave te

tjere nje punesim te paguar me nje kontrate punesimi.

2. Me termin “punesim” nenkuptohet punesim i pershtatshem, fitimprures dhe i zgjedhur

lirisht.

3. Me termin “punesim i pershtatshem” nenkuptohet punesimi i paguar, i nje personi, ne

perputhje me: moshen, gjinine, kushtet shendetesore, arsimimin, formimin profesional,

vendbanimin, kohezgjatjen e punesimit te meparshem, pervojen e fituar, ndikimin e punes

ne fjale ne gjendjen personale dhe familjare dhe situaten e tregut te punes. Rastet kur vendi i

punes eshte vakant si rezultat i drejtperdrejte i pushimit te marredhenieve te punes per shkak

te nje mosmarreveshje e cila eshte ne vazhdim, nuk futen ne termin “pune e pershtatshme.”

4. Me termin “person i vetepunesuar”, nenkuptohet personi qe kryen nje veprimtari te

autorizuar ne menyren e parashikuar sipas legjislacioni shqiptar ne kete fushe, per llogari te

tij/saj, ne shkembim te nje pagese ose forme tjeter shperblimi.

5. Me termin “person i papune” nenkuptohet personi qe eshte shtetas i Republikes se

Shqiperise, qe eshte ne moshe pune, nuk punon dhe nuk ushtron aktivitet si i vetepunesuar.

6. Me termin “punekerkues”, nenkuptohet cdo person i papune, i disponueshem per punesim,

i cili paraqitet periodikisht ne zyren perkatese te punesimit. Te tille konsiderohen dhe

personat te cilet jane ne marredhenie pune ose te vetepunesuar, por qe kerkojne nje pune te

re.

7. Me termin “sherbime punesimi”, nenkuptohen sherbimet te cilat synojne te informojne,

keshillojne, orientojne dhe ndermjetesojne punekerkues te papune ne vendet e lira te punes

te ofruara nga punedhenesit.

8. Me termin “ndermjetesim per punesim”, nenkuptohen sherbimet qe kryhen per t’i gjetur

nje vend pune te pershtatshem nje punekerkuesi, formimi, aftesite dhe cilesite e te cilit,

perputhen me kerkesat e deklaruara per kete vend pune nga punedhenesi. Ndermjetesim per


- 6 -

pune konsiderohet dhe rasti kur, ne zbatim te marreveshjeve ose lejeve te posacme,

mundesohet punesim i punekerkuesve shqiptare jashte shtetit.

9. Me termin “politikat aktive te tregut te punes” nenkuptohen format e caktuara te

nderhyrjes qeveritare, per te rritur mirfunksionimin e tij dhe per te zvogeluar papunesine.

10. Me termin “riaftesim profesional” nenkuptohet ajo pjese e proçesit te riaftesimit, ku

perfshihet pergatitja profesionale e personave me aftesi te kufizuara, per t’i bere ata te afte

qe te sigurojne dhe te mbajne nje pune te pershtatshme.

11. Me termin “Person me aftesi te kufizuar”, nenkuptohet personi mundesite e te cilit per te

gjetur dhe mbajtur nje vend te pershtatshem pune, jane zvogeluar ne menyre te ndjeshme si

rezultat i aftesise se kufizuar te tij per pune, e deklaruar kjo me vendime te komisioneve

mjeksore perkatese sipas kritereve te vendosura me legjislacionin ne fuqi.

12. Me termin “politka shteterore te punesimit”, nenkuptojme programet dhe projektet

qeveritare te cilat synojne nxitjen e punesimit te punekerkuesve.

13. Me termin “zyra e punesimit” nenkuptohet zyra rajonale ose vendore e Sherbimit

Kombetar te Punesimit.

14. Me termin “grupe te veçanta” nenkuptohen punekerkuesit: nena me shume femije; me

moshe mbi 50 vjeç; te rinj nen 18 vjeç; e papune afatgjate; nga familje ne nivelin e varferise;

viktima te trafikut; qe perfitojne nga programet e mbeshtetjes me te ardhura; qe dalin te

papune nga ndermarrjet dhe institucionet ne proces reformimi, ristrukturimi dhe privatizimi;

vajza nena te papuna; femra te divorcuara me probleme sociale; qe kthehen nga emigracioni

me probleme ekonomike; e sapodiplomuar te paorientuar ne tregun e punes; qe kane vuajtur

denimin me burgim; me aftesi te kufizuar; rome; jetime qe kane fituar statusin si te tille dhe

jane te papune.

15. Me termin “pune publike” nenkuptohen aktivitete qe kerkojne aftesi profesionale

minimale, realizohen kryesisht nepermjet punes se krahut, sjellin perfitim te dukshem per

komunitetin ku zhvillohen dhe kane karakter te perkohshem.

16. Me termin “praktikat profesionale (stazhi)” nenkuptohen aktivitetet e formimit nepermjet

punes te punekerkuesve te cilet kane mbaruar arsimin e mesem/ larte brenda ose jashte

vendit ne ndermarrje apo institucione private apo publike.”


- 7 -

1 HYRJE

Sherbimet publike nenkuptojne sherbime, te cilat qeveria I ofron qytetareve te saj drejtepersedrejti

permes sektorit publik apo permes kontraktimit te subjekteve te ndryshme ne sektorin privat per

ofrimin e ketyre sherbimeve (outsourcing). Ky term I referohet atyre te mirave publike, qe vihen ne

dispozicion te gjithesecilit, pavaresisht te ardhrurave te tyre. Pra, gjithesecili prej nesh ka te drejten

per te qene perfitues I barabarte I ketyre te mirave.

Ofrimi I sherbimeve cilesore, efektive dhe me nje kosto te ulet eshte per qeverine nje detyre shume

e veshtire per tu arritur. Ne ditet e sotme, cdo shtet operon ne nje ambjent te ndryshueshem. Si i

tille, ai duhet t’i pergjigjet ne menyre imediate transformimeve te thella qe po ndodhin ne shoqerine

e sotme si ne aspektin social, ashtu dhe ate ekonomik. Asgje nuk duhet t’i lihet ne dore vullnetit te

mire dhe gjithcka duhet bere ne funksion te interesit publik. Prandaj, ofrimi I sherbimeve cilesore

publike kerkon krijimin e organizatave me nje perqajse te mire ne zhvillimin e menyrave te duhura

ne ofrimin e sherbimeve, kerkon nje harmonizim me te mire persa i perket zhvillimit te politikave

publike, implementimit te suksesshem dhe permiresim te vazhdueshem te tyre, nje kuptim me te

mire dhe te drejte te nevojave te qytetareve, staf te trajnuar mire dhe nje kulture bashkepunuese ne

organizate.

Objekt i punimit te meposhtem do te jene pikerisht sherbimet publike te punesimit, duke qene se ne

ditet e sotme papunesia perben nje nder problemet shqetesuese imediate per shoqerise shqiptare. Ai

perfaqeson nje sfide komplekse, nje fenomen multisektorial, qe perfshin politika makroekonomike,

politika te favorshme per biznesin, politika arsimore, sociale etj. Edhe pse qeveria shqiptare eshte e

angazhuar ne zbutjen e pasojave te saj permes hartimit dhe implementimit te politikave sociale,

strategjive te ndryshme, akoma mbetet shume per te bere ne kete drejtim. Ofrimi I sherbimeve


- 8 -

adekuate te punesimit kerkon bashkepunim me partnere dhe aktore te tjere te cilet kane nje

eksperience dhe ekspertize profesionale, shumevjecare ne ofrimin e ketyre sherbimeve me qellim

per te koordinuar dhe arritur rezultate te prekshme ne kete drejtim. Permiresimi i vazhdueshem i

strategjive, politikave aktive dhe pasive te tregut te punes ne perputhje me marreveshjet dhe

konventat nderkombtare, do te ndihmoje pikerisht ne hartimin e standarteve per keto sherbime, te

cilat do te sigurojne sherbime me cilesore per publikun.

Sherbimet e Punesimit ne Shqiperi ofrohen permes Zyrave Rajonale dhe Vendore te Punesimit te

shtrira gjeografikisht ne te gjithe territorin e Shqiperise, te cilat implementojne politikat e punesimit

ne nivel lokal, te hartuara dhe miratuara nga Ministria e Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te

Barabarta ne bashkepunim me Sherbimin Kombetare te Punesimit. Ato i vijne drejtepersedrejti ne

ndihme Punekerkueseve te Papune ne veshtiresi (te rinjve, grave, viktimave te trafikut, personave

me aftesi te kufizuar, komunitetit rom) permes ofrimin te sherbimeve duke realizuar keshtu qellimin

per te cilat ato jane ngritur dhe funksionojne.


- 9 -

2 METODOLOGJIA

2.1 Qellimi Ky punim ka si qellim te analizoje cilesine e sherbimeve te punesimit, ku elemente te kesaj analize

do te jene politikat publike te punesimt te hartuara dhe te miratuara nga qeveria. Me konkretisht ai

synon:

• Se pari, te evidentoje politikat aktive dhe pasive te tregut te punes, si dhe te vleresoje sesa

keto politika adresojne nevojat dhe kerkesat e grupeve ne veshtiresi.

• Se dyti, te testoje mendimin e qytetareve perfitues te sherbimeve te punesimit lidhur me

cilesine e sherbimeve te ofruara nga Zyrat e Punesimit.

• Se treti, te evidentoje sesa e rendesishme eshte qe stafi te kete kualifikimet, aftesite dhe

shprehite e nevojshme, te njohe standartet, rregullat dhe kodin etik ne ofrimin e sherbimeve

cilesore.

• Se katerti, te formuloje rekomandime perkatese, te cilat do te ndihmojne permiresimin e

politikave ekzistuese te punesimit permes forcimit te bashkepunimit me organizata te

ndryshme dhe aktore te tjere social, si dhe ne ngritjen dhe zhvillimin e burimeve njerezore

te Zyrave te Punesimit.

2.2 Instrumentat e perdorur Mbledhja e te dhenave per realizmin e ketij punimi eshte bere permes perdorimit te instrumentave

te te ndryshem, alternimi i te cilave sherben per kryerjen e nje analize me te sakte dhe me te mire.

Nje nder instrumentat e perdorur eshte hartimi i dy pyetesoreve (njeri gjysem i strukturuar). Te dy

keto pyetesore perfaqesoje nje burim informacioni mjaft te rendesishem duke qene se na japin te

dhena sasiore dhe cilesore lidhur me objektin e studimit.

Pyetesori i pare teston mendimin e qytetareve mbi cilesine e sherbimeve qe ofrohet ne Zyren e

Punesimit Kruje. Kampioni i perzgjedhur per plotesimin e pyetesorit eshte i rastesishem. Ky

pyetesor eshte realizuar vetem me persona Punekerkues te Papune qe jane paraqitur ne Zyren e


- 10 -

Punesimit Kruje per periudhen Tetor 2012, ne pamundesi per te realizuar ate ne rrethet e tjera. Te

intervistuarit i perkasin dy kategorive. Ne kategorine e pare bejne pjese te intervistuarit, te cilet jane

paraqitur per here te pare ne Zyren e Punesimit Kruje, ndersa ne kategorine e dyte bejne pjese te

intervistuarit qe kane qene perfitues me pare te sherbimeve te Zyres se Punesimit Kruje.

Ndersa, pyetesori i dyte eshte realizuar me 30 perfaqesues ndermarrjesh private dhe synon te

evidentoje se cilat jane faktoret qe ndikojne shkallen e bashkepunimit Zyre Punesimi – Punedhenes.

Nje instrument tjeter i rendesishem jane dhe te dhenat statistikore. Ato jane marre prane

MPCSSHB dhe Sherbimit Kombetare te Punesimit. Keto te dhena na japin statistika mbi numrin e

Punekerkueseve te Papune te rregjistruar, mbi karakteristikat e tyre si mosha, arsimi, gjinia, mbi

formimin profesional, numrin e punonjesve te zyrave te punesimit cdo rreth etj. Te dhenat

statistikore na japin fakte te rendesishme per te bere analiza krahasuese dhe vleresime te

rendesishme mbi politikat e punesimit.

Ndersa, hulumtimi i litertatures bashkekohore (vendase dhe te huaj) na ndihmon per t’u fokusuar

me mire ne problemin te cilin duam te trajtojme dhe ceshtjet qe lidhen me te, si dhe ne formulimin e

rekomandime perkatese.


- 11 -

3 NJE VESHTRIM I PERGJITHSHEM MBI

SITUATEN E TREGUT TE PUNES

Ndryshimi i sistemeve ne vitet 90’, u shoqerua me kalimin nga nje ekonomi e centralizuar ne nje

ekonomi tregu, qe kerkonte ndermarrjen e nje sere reformave makroekonomike. Pjese e ketyre

reformave ishte dhe privatizimi i ndermarrjeve shteterore tashme te mbyllura qe ndikoi ne uljen e nivelit

te forcave te punes dhe ne nje shkalle me te larte papunesie (kryesisht tek femrat). Ne vitin 1992, eshte

rregjistruar shifra me e larte e te papuneve, e cila erdhi si rezultat i shkaqeve te lartpermendura (Fig.

1). Ne kete vit nga Zyrat e Punesimit ne rrethe, kane qene perfitues te Pageses se Papunesise rreth

300 mije persona te cilet humben vendet e punes. Ne vitin 97’ kurba e te papuneve ka pesuar rritje

si rezultat i demtimeve qe pesoi tregu i punes. Gjate vitit 2000, kemi nje renie te numri te te

rregjistruareve si rezultat i zbatimit te VKM 70, date 11.02.1999 “Per evidentimin e

Punekerkueseve te Papune ne Zyrat e Punesimit” duke bere te mundur largimin nga lista e te

papuneve e atyre personaave, te cilet e kishin humbur tashme kete status. Me rregjistrimin e

popullsise ne vitin 2001, ndryshuan forcat e punes dhe per pasoje dhe niveli i papunesise. Nga viti

2002 e ne vazhdim niveli i papunesise ka pesuar nje renie te lehte dhe te njetrajtshme.

TE PAPUNE TE RREGJISTRUAR SIPAS VITEVE

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

VITET

Fig 1: Te papune te rregjistruar nder vite

Ne periudhen e tranzicionit, niveli i papunesise ka qene me i larte ne zonen verilindore te vendit. Kjo

eshte e lidhur me faktin se kjo zone nuk ka qene e afte te rikuperoje aktivitet ekonomike te humbura

pas viteve 90’, duke qene nje zone malore dhe me nje infrastrukture te varfer. Por me fillimin e


- 12 -

ndertimit te rruges Durres – Kukes, pati nje permiresim te dukshem jo vetem te infrastruktures, por dhe

nje ulje te shkalles se papunesise si rezultat i punesimit te komunitetit te kesaj zone ne kryerjen e

punimeve pergjate ketij segementi, dhe vendeve te reja te punes qe u hapen si rezultat i venies ne

eficense te rruges.

Struktura e punekerkueseve te papune sipas kohes qe qendrojne te rregjistruar prane Zyres se Punesimit,

deshmon per mbizoterim absolut te te papuneve afatgjate. Kjo kategori perben nje problem te madh per

vendin pasi thithja e kesaj kategorie nga tregu i punes eshte shume i veshtire. Te papunet afatgjate

perbejne 65 % te te papuneve ne total, ku 48 % e tyre jane femra, 53% jane me arsim fillor dhe 9 -

vjecare dhe 45.6% jane mbi 35 vjec.

Ne tregun e punes, persa i perket punesimit te femrave dhe meshkujve, mund te themi se punesimi i

femrave pati nje renie per shkaqe te cilat lidhen me mbylljen e aktiviteteve te meparshme industriale te

zhvilluara para viteve 90-te (Nd. Artistike, Nd. Ushqimore, Fabrika e Vajit, Fabrika e

Miellit,Ndermarrjet Bujqesore, etj), me nje numer te larte te femrave te punesuara ne to. Kjo kategori e

fuqise punetore, ndryshe nga meshkujt, provoi ta kishte shume te veshtire integrimin ne situaten e re te

tregut te punes. Gjithashtu, zhvillimi i aktiviteteve ekonomike te orientuara me shume ne punesimin e

meshkujve si ndertimi, mobilieria, tregtia etj, kane kushtezuar punesimin ne nje shkalle me te larte te

meshkujve sesa te femrave. Ky fakt tregon se shkalla e papunesise ka qene me e larte tek femrat sesa tek

meshkujt, raport ky i cili ka filluar te permiresohet si rezultat i programeve te nxitjes se punesimit te

implementuara nga qeveria per kete target grup.

Ndersa, persa i perket numrit te te punesuareve, ne sektorin shteteror ai u ul nga 850.000 mije ne vitin

1991, ne 189.000 mije ne vitin 2001 dhe ne 167.000 mije ne vitin 2007. Kjo renie e punesimit ne kete

sektor erdhi si pasoje e privatizimit ne mase te ndermarrjeve shteterore. Duke iu referuar dhe grafikut te

meposhtem (Fig. 2), punesimet ne sektorin shteteror kane qene me te ulta ne raport me numrin e

punesimeve ne sektorin privat edhe ne vitet ne vijim.


- 13 -

PUNESIMET NE SEKTORIN SHTETEROR DHE PRIVAT NDER VITE

050

100150

200250300

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

6 m

ujori

I 201

0

SEKTORI SHTETEROR

SEKTORI PRIVAT

Fig 2: Punesimet ne sektorin shteteror dhe privat

Nje fenomen tjeter qe u shfaq gjate periudhes se tranzicionit eshte dhe informaliteti i cili vazhdon te

ekzistoje akoma edhe pse jane marra hapa ne ngushtimin e ketij sektori. Eshte evidente qe masa e

ketij sektori eshte me e madhe ne zonat urbane (24%) sesa ne zonat rurale (5%). Zhvillimi i sektorit

informal ka patur nje impakt negativ duke cuar ne nje disorientim te tregut te punes, ne inkurajimin

e punes se paligjshme, uljen e te ardhurave ne buxhetin e shtetit, uljen e te ardhurave per sigurimet

shoqerore dhe shendetesore, krijimin e shtreses se njerezve te pambrojtur. Marrja e masave ne

drejtim te zvoglimit te ketij sektori duhet te jete pjese e politikave te qeverise.

Problemi i papunesise eshte i lidhur ngushte edhe me faktin sesa e stimuluese eshte klima ne vend per

hapjen e bizneseve te reja. Taksat e larta te qeverise ulin shanset per kryerjen e investimeve ne

hapjen e bizneseve te reja si dhe i hapin rruge informalitetit. Taksat e larta per bizneset nenkuptojne

me shume kosto per to. Normt e larta te interesit dhe inflacionit do te pengojne zhvillimin te

bizneseve te reja. Krijimi i nje klime te pershtatshme dhe atraktive per bizneset do te ndihmonte ne

uljen e shkalles se papunesise dhe informalitetit, si dhe ne zhvillimin e nje konkurence te

ndershme.

Ne kuadrin e zhvillimit ekonomik dhe diversifikimit qe do te mundesonte krijimin e vende te reja te

punes, qeveria duhet te siguroje qe fuqia punetore shqiptare te kete aftesite dhe njohurite e duhura

per t’i perdorur keto vende pune. Prandaj, del si detyre e saj sigurimi i trajnimit dhe edukimit te

duhur profesional. Gjithashtu, ne rolin e saj si ndermjetesuese midis tregut te punes dhe fuqise

punetore, duhet te krijoje mundesi te reja punesimi dhe duhet te thelloje programet e mbeshtetjes


- 14 -

per grupet e pambrojtura ne veshtiresi, sidmos te rinjte e moshes 18 – 25, grate, personat me aftesi

te kufizuar dhe romet, problematikat e punesimit te te cileve jane te ndryshme.

Ne kuadrin e ketyre problemeve te lartpermendur do te analizohen programet aktuale qe

implementohen per te pare sesi keto programe adresojne keto ceshtje.

4 ANALIZE E POLTIKAVE TE TREGUT TE

PUNES Objektivi kryesor i politikave te punesimit eshte mbeshtetja e punekerkuesve ne gjetjen e nje pune

te pershtatshme. Politikat e punesimit jane nje mjet i rendesishem per permiresimin e situates se

tregut te punes, por gjithesesi kane akoma nje impakt te kufizuar ne uljen e nivelit te papunesise.

Kjo vjen si rezultat i disa faktoreve qe jane te lidhura me faktin se politikat e tregut te punes jane te

kushtueshme dhe kerkojne me shume njerez per ti zbatuar ato. Keto politika jane te ndara ne dy

grupe te medha: politikiat aktive dhe pasive te tregut te punes.

4.1 PROGRAMET AKTIVE TE TREGUT TE PUNES

4.1.1 Sherbimet e Punesimit

Sherbimet e Punesimit mbeshtesin ne menyre te balancuar dy grupe te medha klientesh brenda

tregut te punes qe jane: punekerkuesit dhe punedhenesit.

4.1.1.1 Sherbimet ndaj punekerkuesit

Qellimi i Sherbimeve te Punesimit eshte t’i ofroje te papunit sherbime punesimi, t’i siguroje nje

rekrutim te shpejte ne pergjigje te ofertave te paraqitura nga punedhenesit, permes zbatimit te

programeve qeveritare duke vleresuar dhe impaktin e sherbimeve tek klienti. Sherbimet e punesimit

qe ofrohen nga Zyrat e Punesimit perfshijne aktivietet te tilla si: a) rregjistrim te punekerkueseve te


- 15 -

papune, b) ndermjetesim ne pune (perputhje te kerkeses me oferten), c) orientim dhe keshillim per

punekerkuesit, d) orientim dhe vendosje ne kurset e formimit profesional, e) mbledhje te

informacionit mbi tregun e punes, f) zbatim te programeve te nxitjes se punesimit, g) pranim te

dokumentacionit per perfituesit e pageses se papunesise. Ofrimi i sherbimeve te punesimit kerkon

specialiste te pergatitur dhe te kualifikuar per vete natyren e punes qe ata kane me grupet e

disavantazhuara ne tregun e punes. Problemet qe ndeshin ata ne punesimit e te papuneve dhe

kryesisht te ketyre grupeve ne nevoje jane nga me te ndryshmet, c’ ka ben qe dhe sherbimi te mos

jete ne cilesine e kerkuar. Shkaqet e probleme te punesimit do t’I klasifikonim ne tre kategori te

medha: a) mosperputhje midis nivelit te aftesive profesionale te punekerkueseve dhe aftesive

profesionale qe kerkohen nga ndermarrjet, b) kerkese e ulet per fuqi punetore (si rezultat I kostove

te larta te punes qe ulin stimulin e ndermarrjeve per te investuar), c) periudhat e papunesise - qe

mund te shkatohen nga informacioni I pasakte ne lidhje me vendet e lira te punes.

Cilat jane shkaqet, veshtiresite qe ndeshen ne integrimin grupeve te disavantazhuara ne

tregun e punes?

A) Te papunet afatgjate

Kategoria e te papuneve afatgjate perfaqeson grupin me te madh te punekerkueseve te papune. Nga

te dhenta e marra nga SHKP per vitin 2011, shohim se 65 % e te gjithe Pu.Pa te rregjistruar ne

Zyrat e Punesimit jane afatgjate, qe do te thote kane me shume se 1 vit si te papune, ku me shume

se gjysma jane mbi 3 vjet kliente te saj. Pothujase te gjithe (95% e tyre) jane perfitues te skemes se

ndihmes ekonomike dhe konsiderohen si shtresa me ne nevoje. Arsyet kryesore te kesaj papunesie

afatgjate jane te lidhura me disa faktore si:

• Niveli i ulet arsimor. 53% e Pu.Pa te rregjistruar ne Zyrat e Punesimit kane arsim me pak se

fillor ose 9 vjeçar. Ndersa kontigjenti me arsim te larte te rregjistruar prane Zyrave tona te

Punesimit perben vetem 3% te totalit. Per pasoje ka nje kerkese me te ulet per krah pune per

keto kategori duke qene se nevoja per punonjes me arsim te mesem, te kualifikuar dhe te

larte eshte gjithnje e ne rritje. Grafiku i meposhtem paraqet ofertat e punedhenesve sipas

arsimit (Fig 3).


- 16 -

8-9 vjeçar42%

te mesem 49%

universitar9%

Fig 3: Te papune sipas arsimit

• Mungesa e nje profesioni. Ky faktor veshtireson mundesite e punesimit per cdo Pu.Pa. Qe

pas viteve 90’ e ne vazhdim, levizja demografike e popullsise nga zonat rurale ne zonat

urbane ka qene intensive. Kjo ka ndikuar ne rritjen e numrit e te papuneve, te cilet e kane te

veshtire integrimin ne tregun e punes per shkak te mungese se profesionit. Sipas te

dhenave, nga totali i Pu.Pa – ve te rregjistruar rreth 32% e tyre jane pa profesion dhe 47 %

punetore te thjeshte, c’ka evidenton domosdoshmerine e formimit profesional te te papuneve

nese vertet duam te reduktojme papunesine dhe shkallen e varferise njekohesisht. Edhe

grafiku i meposhtem (Fig. 4) e reflekton kete fakt, ku ofertat e pune se punedhenesve per

punonjes pa profesion apo dhe per disa kategori te tjera punonjesish eshte me e vogel se

kekesat e paraqitura nga vete te papunet.

ofertat kerkesat

-10000 0 10000 20000 30000 40000 50000

te bujqesise dhe peshkimit

te industrise nxjerrese

te industrise perpunuese

te ndertimit

te tregetise transportit dhe komunikacionit

te hotelerise restoranteve

zantçinje

pa profesion

Fig 4: Raporti oferte- kerkese sipas profesioneve

• Mosperputhja e profesionit aktual me ate qe kerkohet ne tregun e punes. Pas viteve 90’,

kalimi nga nje ekonomi e centralizuar ne nje ekonomi tregu, ndikoi ne shperberjen e nje sere

ndermarrjeve shteterore. Kerkesa per profesione te reja erdhi per shkak te orientimit te ri qe


- 17 -

mori tregu i punes si rezultat i privatizimit dhe zhvillimit te aktiviteteve te reja ne industri,

fasoneri, tregti, konfeksione etj. Keta persona te dale te papune per shkak te ndryshimeve qe

ndodhen ne vend, nuk arriten te integrohen ne tregun e punes duke zoteruar profesione te

pakerkuara nga tregu i punes.

• Te papunet mbi 45 vjec. Ne Zyrat e Punesimit, vazhdon te jete evident fenomeni i mplakjes

se te papuneve. Mosha mbi 45 vjec, perben numrin me te madh te personave te papune te

rregjistruar (Fig. 5). Kjo do te thote se personat ne moshen mbi 45 vjec jane me pak te

kerkuar ne tregun e punes, kjo dhe per shkak te profesioneve te vjeteruara (punetoret e

bujqesise, punetoret e qilimave etj.). Kjo reflektohet edhe ne grafikun e meposhtem ku

numri i te papuneve mbi 45 vjec ka ardhur duke u rritur pergjate viteve.

05000

100001500020000250003000035000400004500050000

Nr i te papuneve

2005 2006 2007 2008 2009 6 mujori I2010

Vitet

TE PAPUNET TE RREGJISTRUAR SIPAS GRUPMOSHAVE

16 -19 vjec 20-24 vjec 25-34 vjec 35-44 vjec mbi 45 vjec

Fig. 5: Te papune te rregjistruar sipas grupmoshes

• Periudha afatgjate e papunesise ka sjell nje proces dekurajimi tek ata dhe rrjedhimisht

uljen e intesitetit te kerkimit te punes duke ulur keshtu mundesite e tyre per t’u larguar nga

radhet e papunesise.

Te gjitha keto karakteristika apo cilesi te klienteve tane e kane bere me te veshtire gjetjen e nje

pune per to, dhe orientimi per nje formim te pershtatshem profesional do te shikohej si nje

mundesi qe do te rriste shanset e punesimit te tyre.

B) Romet

Nje tjeter grup i disavantazhuar ne tregun e punes jane romet dhe egjyptianet, qe perbejen 2% te te

rregjistruarve. Specialistet e Zyrave te Punesimit ndeshin veshtiresi persa i perket punesimit te kesaj


- 18 -

kategorie. Kjo jo vetem per shkak te paragjykimeve dhe diskriminimit qe ekziston por edhe sepse

kjo kategori eshte me e pa arsimuara dhe me e pa kualifikuara. Duke pare problemet qe paraqet kjo

kategori, qeveria duhet t’i jape prioritet hartimit te politikave dhe programe te posacme, te cilat

rrisin shanset per punesimit dhe mundesojne integrimin e komunitetit rom.

C) Personat me aftesi te kufizuar Papunesia tek njerezit me aftesi te kufizuar ne Shqiperi konsiderohet si nje prej problemeve te tyre kryesore.

Njerezit me aftesi te kufizuara rrallehere shohin mundesi te fitojne vete jetesen e tyre dhe te marrin pjese

plotesisht ne shoqeri. Nga te dhenave statistikore te marra nga Sherbimi Kombetare I Punesimit,

rezulton se per vitin 2011, personat me aftesi te kufizuar perpfaqesojne 1 % te te gjithe Pu.Pa-ve te

rregjistuar. Sic shihet numri i personave te rregjistruar prane Zyrave te Punesimit per kete kategori

rezulton te kete nje rritje te vogel. Nje fenomen i tille ndodh per shkak te perceptimit te gabuar dhe

bindjen qe kane krijuar vete keto persona mbi paaftesine e tyre, si dhe perceptimit te gabuar qe ka

krijuar shoqeria per kete grup te vecante duke i diskriminuar dhe etiketuar si “te paafte”, gje qe

veshtiresojne integrimin e tyre ne shoqeri.

Kodi i punes ndalon çdo lloj diskriminimi ne punesimin dhe trajnimin profesional te njerezve me aftesi te

kufizuar. E drejte e barabarte per punesim dhe formim e ketij grupi te vecante saknsionohet edhe ne

nenin 49 te Kushtetutes mbi punesimin e barabarte ku thuhet: “Çdo njeri ka te drejte te siguroje jetesen

nepermjet nje pune te ligjshme qe ai/ajo ka zgjedhur ose pranuar vete. Ai/ajo eshte i/e lire te zgjedhe

profesionin, pozicionin e punes dhe gjithashtu sistemin e kualifikimit per profesionin. Te punesuarit kane te

drejten e mbrojtjes shoqerore”.

Duke iu referuar problematikes se paraqitur me lart, ne shume raste, deshtimi i specialisteve te

sherbimit, ne punesimin e ketyre grupeve te disavantazhuar ka bere qe shume punekerkues te

papune te humbin besimin ne sherbimet publike te punesimit, duke krijuar nje imazh jo te mire ndaj

Zyrave te Punesimit dhe stafit qe punon ne kete institucion. Madje, disa prej tyre mund te mendojne

qe stafi i Zyrave te Punesimit nuk ka motivimin dhe perkushtimin e duhur per te ndryshuar situaten

ne te cilen ata ndodhen.

4.1.1.2 Sherbimet ndaj punedhenesit

Analiza e sherbimeve ndaj punedhenesve sipas fushat te bashkepunimit me ta paraqiten si me

poshte:


- 19 -

A) Ne plotesimin e nevojave per rekrutim stafi

Njohja e tregut te punes nga Zyrat Publike te Punesimit eshte pjese e punes se specialisteve te

punesimit per te realizuar sherbimet qe ajo ofron, qe jane keshillimi per punesim, asistenca ne

kerkim pune dhe ndermjetesimi ne pune. Ofrimi I sherbimeve te suksesshme te ndermjetesimit

eshte prioriteti I specialisteve te sherbimeve dhe fokusi i punes te secilit prej tyre. Zhvillimi I

partneritetit te trinomit Punedhenes - Zyre Punesimi – Punemarres do te ndihmonte ne perputhjen e

ofertes dhe kerkeses se paraqitur duke bere qe Sherbimet Publike te Punesimit te jene funnksionale

dhe te suksesshme. Ne kuadrin e ketij partneriteti, specialistet e Zyrave te Punesimit kane kontakte

te vazhdueshme me biznesin privat. Ky bashkepunim synon jo vetem te ndihmoje punedhenesit ne

rekrutimin e stafit te pershtatshm permes kandidateve te saj te rregjistruar si Punkekerkues te

Papune, por njekohesisht synon te siguroj punesim te te papuneve ne veshtiresi dhe nje mireqenie

me te mire nga pikepamja social – ekonomike per te gjithe komunitetin e lokalitetit ku ajo vepron.

Duke iu referuar eksperiences personale, jane vene re raste te shpeshta te hezitimit te subjekteve

private per te bashkepunuar me Zyren e Punesimit persa i perket rekrutimit te te papuneve te

rregjistruar. Kjo ka krijuar barriera per Zyren e Punesimit ne ushtrimin e rolit te saj si negociuese.

Cilet jane shkaqet qe kane patur nje impakt jo pozitv ne kete bashkepunimin?

Per t’i dhene pergjigje kesaj pyetjeve do t’i referohemi legjislacionit dhe mendimeve te hulumtura

nga perfaqesuesit e subjekteve te ndryshme private permes nje pyetesori te hartuar per kete qellim.

Shfrytezimi I njohjeve ne rekrutimin e stafit

Edhe pse roli I Zyres se Punesimit ne tregun e punes eshte I domosdoshem duke qene se ajo ka nje

informacion te plote mbi punedhenesit dhe punekerkuesit qe ndodhen ne treg, perseri nuk mund te

themi se ajo mbetet me e preferuara per punedhenesit per t’iu drejtuar per rekrutimin e punonjesve.

Kjo del ne pah edhe ne rezultatet e pyetesorit ku vetem 11 % e punedhenesve perdornin Sherbimet

Publike te Zyres se Punesimit per rekrutimin e punonjesve. 9 % e tyre perdorin njoftimet permes

gazetes dhe 2 % perdorin internetin.


- 20 -

Ne shumicen e rasteve, bizneset private preferojne te punesojne permes njerezve te cilet kane te

punesuar ose njerezve te njohur, fakt ky I cili vertetohet edhe nga pergjigjet e marra nga pyetesori

ku 63% e punedhenesve perdorin njohjet ne rekrutimin e stafit dhe 15 % perdornin punonjesit e

punesuar. Nevoja per punonjes produktiv I ka bere qe punedhenesit te perdorin njohjet duke qene se

informacioni qe marrin mbi punemarresin eshte me I plote dhe me I besueshem. Kjo menyre

punesimi shihet si mjaft efektive per nje pjese te punedhenesve. Disa nga punedhenesit shprehen se:

“Ne nuk I drejtohemi Zyres se Punesimit kur keme nevoje te punesojme njerez. Duke qene se

jetojme ne nje qytet te vogel, njerezit shume shpejt mesojne per nje vend vakant pune dhe paraqiten

vete prane zyrave tona, pa qene e nevojshme berja e nje lajmerimi publik”. Nje tjeter shprehet se:

“Vete punonjesit tane referoje njerezit e papune ne fabriken tone, kur ekziston nje vend i lire pune”.

Mungesa e besimit ne infromacionin qe jep Zyra e Punesimit mbi kandidatet e

mundshem.

Eshte mjaft e veshtire qe Zyrat e Punesimit te shihen si nje pale e besueshme per shume subjekte

private. Kjo lidhet me faktin se Zyrat e Punesimit kerkojne te punesojne te papunet, te cilet e kane

te veshtire te gjejne nje pune dhe qe jane me te disavantazhuarit ne tregun e punes. Subjektet private

e kane te veshtire te besojne se Zyrat e Punesimit do t’i sigurojne atyre informacionin me te plote

dhe te besueshem per kandidatet e saj, si dhe te referojne punonjesit me te mire. Kjo e perforcon

dhe me shume mosbesimin e bizneseve private tek ky institucion duke qene se jane te interesuar te

punesojne njerez produktiv dhe te kualifikuar per nje pune te caktuar. Keto perfundime rezultojne

dhe nga pyetesori I zhvilluar me pjesen derrmuese te punedhenesve. Ja si shprehet nje punedhenes:

“Kam frike se ata do te referojne tek une nje te papune afatgjate, qe duan ta largojne nga lista e gjate e

te papuneve, dhe qe I mungon kualifikimi per te bere punen”. Dikush tjeter shprehet se: “Njerezit qe

dergojne Zyrat e Punesimit nuk jane te motivuar te punojne. Ata deshirojne te qendrojne te papune dhe

te perfitojne nga programi I mbeshtetjes me te ardhura”. Une kam patur nje eksperience jo shume

pozitive me nje te papune te referuar, te cilin e punesova. Pas dy ditesh nuk u paraqit me ne pune duke

mos patur miresjelljes te njoftonte per largimin e tij.”

Perceptimet negative mbi te papunet e referuar nga Zyra e Punesimit.

Punedhenesit kane dyshimet e tyre persa I perket te papuneve te referuar nga Zyra e Punesimit. Ata

madje kane krijuar disa perceptime negative ndaj kesaj kategorie te papunesh. Nje prej tyre


- 21 -

shprehet se: “Nese vertete nje person kerkon te punoje, nuk eshte e thene qe ai patjeter duhet te

kerkoje nderhyrjen e Zyres se Punesimit per gjetjen e nje pune. Mjafton te aplikoje tek ne”. Nje

punedhenes tjeter shprehet: “Kam pershtypjen se njerezit e rregjistruar ne Zyren e Punesimit, jane

ne kerkim te nje pune, por nuk duan te punojne”. Nje tjeter shprehet se: “Ka pune te cilat

mbeshteten dhe tek besimi. Nuk mund t’I besoj njerezve te cilet referohen nga Zyra e Punesimit.

Nuk mund te punesoj nje person, I cili eshte plotesisht I panjohur per mua, por vetem nje te

rekomanduar kur puna e kerkon dicka te tille”.

Nga sa u tha me lart vihet re se nje pjese e mire e te intervistuareve nuk e shohin efektive

bashkepunimin me Zyren e Punesimit per shkaqet e lartepermendura. Shihet nje qendrim skepktik

persa I perket besimit ndaj Zyres se Punesimit, gje e cila ben qe Zyra e Punesimit te deshtoje ne

pembushjen e rolit dhe funksionit te saj. Qe ky partneritet te funksionoje duhet me teper fryme

pozitive dhe angazhim nga te dyja palet.

Pavaresisht kesaj, jane dhene mendime pozitive nga nje numer shume I vogel nderrmarrjesh, ku ky

bashkepunim ka rezultuar te jete efektiv dhe mendohet te vazhdoje. Nje prej punedhenesve thote se:

“Ne I drejtohemi Zyres se Punesimit, kur kemi nevoje te punesojme jo nje numer te madh

punonjesish, por kur kemi nevoje per punonjes me nje profesion te caktuar. Ne kete rast, Zyra e

Punesimit ben selektimin paraprak te kandidateve, te cilet vleresohen me pas nga ne. Kjo eshte per

ne kursim kohe dhe energjie.”

Nje tjeter shprehet se: “Ne I drejtohemi Zyres se Punesimit vetem kur kerkojme punonjes te

kualifikuar. Ne paraqesim nje profil te punonjesve qe kerkojme, ne menyre qe dhe Zyra e Punesimit

te kete nje tablo te qarte dhe te plote lidhur me ate se cfare kerkojme”.

Legjislacioni

Nga pikepmja legjislative po t’I referohemi Kodit te Punes, pikerisht ne nenin 19 te ketij Kodi,

percaktohen menyrat e marrjes ne pune te punonjesit. Ne piken 2 te ketij neni thuhet se:

“Punedhenesi, per te punesuar punemarresin, mund te perdore sherbimet e zyrave shteterore te

punesimit ose te agjencive private te punesimit”. Ky nen parashikon bashkepunimin me Zyrat e

Punesimit ose me Agjensite Private te Punesimit, por ai nuk vendos sanksione qe e detyrojne

punedhenesin te bashkepunoje domosdoshmerisht me Zyrat e Punesimit per rekrutimin e stafit dhe

punonjesve te saj.


- 22 -

Ligji nr 7995, date 20.09.1995 “Per nxitjen e punesimit” i ndryshuar me Ligjin nr. 9570, date

03.07.2006, ne nenin 21 parashikon se cdo punedhenes ka detyrimin te raportoje ne zyren perkatese

te punesimit per cdo vend te lire pune ne ndermarrjen e tij, brenda 7 diteve nga data qe hapet ky

vend i lire. Ndersa ne nenin 22, parashikohet se cdo punedhenes ka te drejte te plotesoje vendin e

lire te punes qe ai disponon me kandidaturat qe i ofron zyra e punesimit ose me kandidate te tjere te

pershtatshem qe ai mund t’i zgjedhe vullnetarisht. Sipas ketij ligji, raportimi I vendeve te lira te

punes ne Zyrat e Punesimit eshte I detyrueshem, por nga ana tjeter ky ligj nuk sanksionon apo

detyron punedhenesin per te plotesuar domosdoshmerisht vendet e punes me kandidatet e Zyres se

Punesimit.

B) Ne fushen e mardhenieve te punes

Persa i perket marredhenieve te punes, ligji nr 7995, date 20.09.1995 “Per nxitjen e punesimit” , ne

nenet 21,22,23 parashikon detyrimet e punedhenesit per te bere deklarimin ligjor te aktivitetit prane

Zyres se Punesimit. Ne pjesen me te madhe te subjekteve private vihene re shkelje per sa i perket

respektimit te ketyre neneve. Per vitin 2009 jane depozituar 297 kontrata kolektive pune ku jane

perfshire 53646 te punesuar. Subjektet qe kane depozituar nje kontrate te tille, 49 % i perkasin

sektorit shteteror dhe 51% sektorit privat, shifra keto te cilat pasqyrojne mos respektimin e ligjit ne

fjale.

C) Ne dhenien e lejeve te punes per te huajt

Nje sherbim tjeter qe ofrohet ne kuadrin e marredhenieve te punes eshte dhe paisja me leje pune e te

huajve. Ne kuadrin e ketij sherbimi nuk vihet re ndonje problematike. Per vitin 2011 ane miratuar

dhe pajisur me leje pune nga Drejtorite Rajonale e Puensimit 1226 shtetas te huaj, te cilet sipas

rajoneve jepen si me poshte:

ORGANI LESHUES

D.P

.SH

KP

TIR

AN

E

DU

RR

ES

KR

UJE

KO

RC

E

GJI

RO

KA

STER

VLO

RE

BER

AT

SHK

OD

ER

MA

LLA

KA

STER

http://www.shkp.gov.al/Doc/Ligje/Punesimi/ligji_i_nxitjes_se_punesimit.zip



- 23 -

LEJET E PUNES 150 701 49 253 12 7 32 9 18 3

Kategoria qe paraqet shifren me te larte te shtetasve te huaj te pajisur me leje pune eshte ajo e

punemarresve.

4.1.2 Nxitja e Punesimit

Ky program filloi te zbatohet per here te pare ne vitin 1999, ne kuadrin e politikave qeveritare te

fokusuara ne masat aktive per uljen e papunesise. Ai eshte nje program i cili nepermjet sigurimit te

punesimit te perkohshem apo afatgjate ndikon ne kerkesen per pune duke reflektuar

drejtepersedrejti ne uljen e papunesise. Permes ketij programi, Zyrat e Punesimit nderhyjne realisht

duke nxitur dhe mbeshtetur krijimin e vendeve te reja te punes, duke bashkepunuar me

punedhenesit, dhe nepermjet subvencionimit te tyre. Synimi kryesor i ketyre programeve, pervec

krijimi i vendeve te reja te punes dhe uljes se nivelit te papunesise eshte:

• formimi profesional i punekerkuesve te papune sidomos ne ato zona ku mungojne kapacitetet

trainuese;

• ndihme ndermarrjes per te rritur aktivitetin e saj dhe te beje perzgjedhje me te mire te fuqise

punetore;

• nxitja e drejtperdrejte e punesimit te nje pjese te te trajnuarve;

• minimizimi i punes se zeze;

• perfshirja ne keto programe te punekerkuesve te papune perfitues nga skemat e mbeshtetjes me

te ardhura me qellim uljen e kostove te ketyre programeve;

• nxitja e punesimit te te rinjve dhe grupeve te vecanta te te papuneve.

Edhe pse qeveria i ka dhene priotitet hartimit te programeve te nxitjes se punesimit per grupet te

veshtiresi, akoma mbetet shume per te bere ne kete drejtim.

Keshtu, ne strategjine e punesimit dhe formimit profesional parashikohet integrimi i PAK ne tregun

e punes. Programi i nxitjes se punesimit te hartuar per kete kategori te papunesh ka si qellim

zbatimin e ligjit nr. 7995, dt.20.09.1995 " Per nxitjen e punesimit", qe siguron dhe mbeshtet

punesimin, keshillimin dhe kualifikimin profesional per personat me aftesi te kufizuar. Keshtu, neni

15 parashikon qe subjektet qe kane te punesuar 25 punonjes, nje prej tyre duhet te jete me aftesi te

kufizuar ne gjendje te punoje. Çdo punedhenes, i cili nuk permbush keto kuota punesimi per


- 24 -

personat me aftesi te kufizuar, do t’ i paguaje Fondit Kombetar te Punesimit nje shume te barabarte

me pagen minimale per çdo person me aftesi te kufizuar qe duhet te kishte punesuar.

Neni 15 i ketij ligji, per arsye te ndryshme, nuk ka gjetur zbatim. Ne vend mbizoterojne bizneset e

vogla me me pak se 25 punonjes, nuk ekzistojne sanksionet dhe praktikat per zbatimin e duhur te

ligjit ne fjale dhe deri tani nuk jane gjetur ende mekanizma alternative. Gjithashtu, per zbatimin e

ligjit eshte i nevojshem sensibilizimi i shoqerise, autoriteteve tatimore dhe punedhenesve.

Ne kuadrin e grupeve ne veshtiresi, pervec PAK – ve, nga programet e nxitje se punesimit

parashikohet te jene perfitues dhe komuniteti rom. VKM nr.48, date 16.01.2008 “Per Programin e

Nxitjes se punesimit te punekerkuesve te papune ne veshtiresi” parashikon perfshirjen e komunitetit

rom ne keto lloj programesh, pavaresisht se ai nuk ka gjetur akoma zbatim. Kjo ndodh ndoshta per

shkak te mungese se shkollimit, te disavantazheve rajonale apo edhe paragjykimeve dhe

steriotipeve qe kane bizneset private, c’ka e bejne te veshtire implementimin e programeve te per

kete komunitet.

Sic shihet qeveria duhet te marra masa imediate qe te implementoje programet te cilat tashme jane

hartuar dhe per arsye nga me te ndryshmet akoma nuk kane gjetur zbatim. Ne kuadrin e nxitjes se

punesimit, ajo duhet te vazhdoje te permiresoje dhe implementoje programet e nxitjes se punesimit

per femrat, te rinjte, te rinjte qe kane perfunduar arsimin e larte, te cilat deri tani kane rezultuar te

jene te suksesshme.

4.1.3 Formimi Profesional

Ndryshimi kerkesave te tregut te punes dhe perdorimi i teknologjive te reja ne sektore te ndryshem

te industrise ka ndikuar ne krijimin e profesioneve te reja dhe ne rritjen e kerkeses per punonjes me

te kualifikuar. Sistemi aktual i Arsimimit dhe Formimit Profesional ne Shqiperi eshte shume i dobet

nga pikepamja sasiore dhe cilesore. Ne pergjithesi, ka mungese te infrastruktures se pershtatshme,

finacime te pamjaftueshem, nivel i ulet i burimeve njerezore, kurrikula relativisht te vjeteruara qe

nuk perputhen me nevojat e tregut te punes. Duke patur parasysh problemet qe po perjeton sistemi i

AFP, del si nje domosdoshmeri intensifikimi i reformave ne kete sektor. Kjo duhet behet ne

harmonizim me politikat e fushave te tjera. Orientimi nga tregu i punes dhe nga praktika shihen si

pika te rendesishme per zhvillimin e metejshem te AFP, ne menyre qe brezat e rinj te jene pajisur

me kualifikimet dhe shprehite e nevojshme qe kerkon sot tregu i punes. Aktualisht ne shkalle vendi

http://www.shkp.gov.al/Doc/VKM/VKM%20nr.%2048.doc


- 25 -

funksionojne 40 shkolla te arsimit teknik dhe profesional, te shperndara ne 22 rrethe. Persa i perket

Formimit Profesional, ne Shqiperi ekzistojne 9 qendra publike te formimit profesional, te

perqendruara ne qytetet me krysore dhe 120 subjekte private te licensuara. Ngritja dhe funksionimi

i ketyre qendrave ndihmon ne formimit dhe ri-formimin profesional te punekerkuesve te

disavantazhuar me qellim integrimin e tyre ne tregun e punes. Keshillimi i punekerkueseve te

papune per nje formim te pershtatshem profesional eshte nje nder detyrat e specialisteve te

sherbimit.

A) Te dhenat e SHKP mbi orientimin dhe formimin profesional te Pu.Pa. – ve te rregjistruar

Gjate vitit 2011 jane orientuar per formim profesional 2% e te gjithe punekerkues te papune te

regjistruar ne te gjithe Zyrat e Punesimit, nje perqindje jo shume e larte kjo. Jo te gjthe

punekerkuesit e papune qe orientohen per formim profesional arrijne te çertifikohen. Nje nder

problemet kryesore me te te cilen ndeshen specialistet e sherbimeve eshte refuzimi nga ana e

punkerkueseve te papunes i ndjekjes se nje kursi formimi preofsional. Kjo ndodh per disa arsye:

• Nje pjese e konsiderueshme e punekerkueseve te papune nuk kane te ardhura qe te paguajne

kursin ose nuk perfitojne tarife falas.

• Punekerkuesit e papune, perfitues te skemes se ndihmes ekonomike nuk kane kohe per t’u

trajnuar. Duke qene se masa e ndihmes ne leke qe ata perfitojne eshte e vogel. Kjo i detyron

ata te bejne pune infromale per te siguruar jetesen.

• Disa te tjere e shikojne trajnimin nepermjet punesimit me eficent.

• Disa te tjere nuk mendojne qe kurset qe kryhen ne Q.F.P- te tona i rrisin shanset per

punesim.

Nga te dhenat statistikore rezulton se nga 2 % e Pu.Pa. te derguar ne kurs trajnimi, vetem 81% e

tyre jane çertifikuar. Nga punekerkuesit e papune te trainuar 41% kane qene femra, 6% rome, 4%

ish te burgosur, 3% jetime etj. Prej tyre 65% kane paguar nje tarife te reduktuar per kursin ndersa

15% e tyre kane perfituar trajnimin falas. Trajnimet kane qene me shume ne kurset e profesioneve

si rrobaqepesi (17%), telemarketing ( 16%), hidraulik (10%), elektriçist (7%), kompjuter (6%) etj.

Punekerkues te papune e trainuar jane kryesisht ne rajonet Tirane (33%) Shkoder (19%) dhe Durres

(19%).


- 26 -

mobileri3%

ndertim3%

Guzhinier3%

Elektrike6%

Baby - sitter2%

telemarketing16%

te tjera4%

Kozmetike 4% Sekretari

5%Kompjuter

6%

Rrobaqepsi17%

Autoservis2%

gjuhe e huaj5%

Duroalumin2%

riparime paisjesh

6%

Hidraulik10%

Panele diellore

2%kondicioner

1%

ngrohje ventilim

3% Fig. 6: Punekerkues te papune sipas profesioneve per te cilat jane trajnuar

Dergimi i punekerkueseve te papune ne qendrat private te formimit profesional eshte shume i

veshtire per arsye te pamundesise nga ana e tyre per te paguar tarifen e trainimit. Vetem 68

punekerkues te papune kane ndjekur kurset ne keto qendra nga te cilet 64 jane ne rajonin e Tiranes.

Bashkepunimi me keto lloj qendrash duhet te jete me i madh duke ditur qe nga keto ka jo vetem ne

Tirane por edhe ne Durres, Berat, Sarande, Fier, Korçe etj. Nje rendesi e vecant duhet t’i kushtohet

formimit profesional te grupeve te vecanta: romet, personat me aftesi te kufizuar.

Ne rajonet ku ekzistojne qendra publike te formimit profesional jane bere tentativa per perfshirjen e

e romeve ne kurse me tarife falas ose te reduktuar. Sipas statistikave rezulton se, nga 350 Pu.Pa. qe

kane perfituar nje kurs me tarife falas, 50% e tyre kane qene rome. Ndersa, per personat me aftesi te

kufizuar, nje rendesi e vecante duhet t’i kushtohet arsmimit dhe formimit profesional per rritjen e

kapaciteteve te tyre individuale me qellim integrimin e tyre ne tregun e punes. Qeveria duhet te

kushtoje vemendje zbatimin e Ligjit nr. 8872, dt. 29. 03. 2002, "Per arsimim dhe formim

profesional ne Republiken e Shqiperise" qe u siguron PAK mundesine e pergatitjes profesionale

falas ne qendrat publike dhe me pagese ne kurset private.

B) Punekerkues te papune te punesuar pas perfundimit te kurseve te formimit profesional

Nga te çertifikuarit nga qendrat publike te formimit profesional jane punesuar pas perfundimit te

kursit 35% e tyre. Sic vihet re kjo shifer nuk eshte shume e larte. Kjo pasi ajo perfaqeson vetem ata

qe jane punesuar me ndermjetsimin e Zyres se Punesimit, por theksojme se jo te gjithe nga ata qe

perfundojne kursin kthehen ne Zyren e Punesimit. Edhe pse orientimi i punekerkueseve te papune

per nje formim profesional behet ne perputhje me kerkesat e tregut te punes, perseri ekzistojne

probleme per punesimin e tyre. Kjo per shkak te mungeses se besimit te bizneseve tek aftesite qe

kane te papunet edhe pse ata jane formuar profesionalisht. Duke u nisur nga eksperienca personale,


- 27 -

ka patur raste ku persona te formuar profesionalisht me pare nuk kane treguar aftesite e duhura ne

kryerjen e punes. Kjo ka shkaktuar pakenaqesi tek bizneset dhe per rrjedhoje pushimin nga puna te

punonjesve si dhe humbje te besimit ne Zyrat e Punesimit. Shfaqja e probleme te tilla lidhet me

punes jo efikase te Qendrave Publike dhe Private te Formimit Profesional. Prandaj, shteti duhet te

monitoroje me nga afer punen qe behet nga keto qendra dhe duhet te jete shume e kujdesshme ne

dhenien e licensave per Qendrat Private te Formimit Profesional nese vertete kerkojme qe ne tregun

e punes te kemi punonjes me aftesite dhe njohurite e duhura per kryerjen e nje pune specifike.

Fig. 7: Numri i te trajnuareve ne vite

4.2 PROGRAMET PASIVE TE TREGUT TE PUNES

4.2.1 Programi i pageses se papunesise

Programi i pageses se papunesise eshte pjese e politikave shteterore te punesimit te cilat sigurojne

mbeshtetjen me te ardhura te te papuneve ne momentin e daljes se tyre si te tille, duke synuar

krijimin e kushteve per rikthimin e tyre ne tregun e punes. Kjo mbeshtetje financiare i ofrohet te

gjithe punekerkueseve te papune ne rastet kur papunesia ka ardhur per shkak te shkurtimit te

vendit te punes, nderprerjes se kontrates se punes, falimentimit te ndermarrjes, etj. Sistemi i

perfituesve nga papunesia, nga pikepamja legjislative eshte pjese e sigurimeve shoqerore, ndersa

nga ana ekzekutive ai eshte pjese e sherbimeve te punesimit dhe udhehiqet nga sektori i

programeve. Pagesa e papunesise jepet per nje vit per personat te cilet kane derdhur kontributet per te

pakten 12 muaj. Ne te dhenat e marra nga SHKP rezulton se 46% e Pu.Pa-ve te rregjistruar jane

perfitues te skemave te mbeshtetjes me te ardhura (27% jane perfitues te pageses se papunesise dhe

19% te ndihmes ekonomike). Kjo kategori e te papuneve konsideohet si dhe me pak aktiv ne

kerkimin e punes per shkak te papunesise afatgjate dhe mbeshtetjes ne keto skema. Duke iu referuar

0

2000

4000

6000

8000

10000

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Numri i te trajnuarve ne vite


- 28 -

shifers se lartpremendur, numri I perfitueseve nga skemat e mbeshtetjes me te ardhura eshte I

konsiderueshem, c’ka do te thote me shume para te shpenzuar nga fondet publike te shtetit dhe nje

rendim I buxhetit te shtetit. Reduktimi I numrit te perfitueseve nga kjo skeme, kerkon intensifikimin

e punes ne permiresimin e funksionimit te programeve aktive te tregut te punes, ne studimin dhe ne

nje parashikim me te mire te tregut te punes mbi profesionet, tendencat, aftesite qe kerkohen ne kete

treg. Njohja e dinamikave te tregut te punes si dhe implementimi i programit te puneve publike do

te ndihmoje ne rritjen e shkalles se punesimit dhe zvoglimin e shpenzimeve qeveritare per kete

program.

4.3 MONITORIMI DHE VLERESIMI I PROGRAMEVE TE

PUNESIMIT Procesi i monotorimit dhe vleresimit perfaqeson hallken e fundit te ciklit te politikave. Ai

perfaqeson nje praktike te rendesishme qe percakton imapktin qe ka patur programi apo politika e

zbatuar tek perfituesit e saj, si dhe nderhyrjet qe kerkohen te ndermerren nga politikeberesit per te

sjelle permiresimet e mundshme per te maksimizuar mundesine e suksesit.

Sistemi I monitorimit dhe vleresimit te programeve te tregut te punes nuk eshte ne nivelin e kerkuar

dhe per me teper duhet te rishikohet dhe permiresohet. Rendesia e monitorimi te programeve te

punesimit qendron ne faktin se ai na siguron nje informacion te shpejte mbi ecurine e programeve

gjate implementimit dhe njekohesisht ofron mendime te vlefshme per permiresimin gjate zbatimit

dhe funksionimit te ketyre programeve. Per te kuptuar me mire kete, sherben ilustrimi I meposhtem.

Specialisti I sherbimeve, i ngarkuar per nje apo me shume kliente gjate periudhes se zbatimit

programit te punesimim/formimit, duhet te kryeje vizita monitoruese ne ndermarrje per te

inspektuar mbi ecurine e programit. Vizita te tilla jane te rendesishme per te verifikuar perparimin

e bere nga individi dhe per te kontrolluar nese ndermarrja po I permbush detyrimet e saj te

punesim/formimit. Nese vihen re probleme me frekuentimin nga ky klient apo vihet re nje mos

permbushje e detyrimeve nga ndermarrja, qe jane pjese e programit te punesim/ formimit, atehere

nje nga masat qe merret nga specialisti I sherbimeve eshte kryerja e inspektimeve me te shpeshta

nga sa ishte parashikuar ne fillim.

Vleresimi I programeve te punesimit eshte tejet I nevojshem per te percaktuar:

• Nese programet ishin hartuar, targetuar, renditur dhe adminitruar sic duhet;


- 29 -

• Per te matur efektin tek individet ne lidhje me punesimin dhe te ardhurat;

• Per te krahasuar rezultatin e programeve te ndryshme;

• Per te percaktuar se cili program eshte me efektiv dhe per ke.

Per kryerjen e vleresimit mund te perdoren teknika te ndryshme. Nje nder keto teknika e cila mat

imapktin qe ka patur politika e zbatuar eshte analiza kosto – perfitim. Kjo lloj analize na ofron

informacion mbi:

• Perqindjen e kthimit te cdo programi ne lidhje me koston e pergjithshme per cdo

pjesemarres dhe koston per cdo person te punesuar;

• Dhe mbi vleresimin nese fondet buxhetore jane perdorur me efikasitetin e duhur dhe kane

kontribuar ne arritjen e objektivave te programit te formimit.

Gjetjet dhe rezultatet e vleresimit do te ndihmojne per te percaktuar programet qe kane qene

suksesshme dhe jo te suksesshme per permiresimin e shkalles se punesimit dhe te te ardhurave te

perfitueseve te ketyre programeve. Gjithashtu, ajo do te ofroje informacion mbi perdorimin e

pergjithshem te burimeve financiare dhe njerezore. Rendesia qe paraqet ky sistem monitorimi dhe

vleresimi kerkon qe qeveria te marre masat e nevojshme per implementimin e duhur te ketij sistemi,

si nje domosdoshmeri per evidentimin e efekteve qe ka patur politika publike tek marresit e

sherbimit.

5 FAKTORE TE TJERE QE NDIKOJNE NE

CILESINE E SHERBIMEVE TE PUNESIMIT Analiza e paraqitur ne kapitullin e mesiperm kishte si qellim te vleresonte programet aktuale te

punesimit, si nje nder faktoret me kryesore qe ndikojne ne ofrimin e sherbimeve cilesore te

punesimt. Pervec politikave, faktore te tjere qe ndikojne ne cilesine e sherbimeve te punesimit dhe

qe do te shqyrtohen ne vijim jane:


- 30 -

5.1 Numri i stafit ne Zyrat e Punesimit

Aktualisht rreth 47% e numrit te pergjithshem te punonjesve te Zyrave te Punesimit punojne dhe ofrojne

sherbime per 147.990 punekerkues te papune te regjistruar ne Zyrat e Punesimit nderkohe qe ne vendet

e BE kjo perqindje eshte ne masen 62-65%. Ne Shqiperi funksionon nje rrjet prej 36 Zyrash Punesimi

ku 12 prej tyre jane Zyra Rajonale dhe 24 prej tyre jane Zyra Lokale. Ato kane nje staf total prej 332

vetesh (perfshire ketu stafin drejtues, stafin qe ofron drejtepersedrejti sherbime ndaj klienteve dhe stafin

mbeshtetes)1. Nese ne vitin 2007 ky numer ishte 372, ne vitin 2011 vihet re nje reduktim i stafit me 40

veta. Reduktimi i stafit do te kete nje imapkt jo shume pozitiv ne ofrimin e sherbimeve cilesore te

punesimit. Raporti i ekzistues i specialisteve te angazhuar ne ofrimin e sherbimeve te punesimit duhet te

permiresohet duke qene se stafi eshte i pamjaftueshem ne plotesimin e standarteve te ngarkeses per

specialist dhe per me teper nese vertete kerkojme qe sherbimet e punesimit te jene ne standartet dhe

cilesine e kerkuar. Permiresimi i ketij raporti eshte dhe nje nder objektivat e strategjise se sektoriale te

punesimit dhe formimit profesional 2007 – 2013.

Fig. 8: Personeli sipas Zyrave te Punesimit

5.2 Kualifikimi, aftesite dhe njohurite ne ofrimin e sherbimeve

Nje problem tjeter mjaft I rendesishem dhe qe ndikon drejtepersedrejti ne ofrimin e sherbimeve do

te formulohej ne kete menyre: “A zoteron stafi, qe punon ne keto Zyra Punesimi, arsimimin dhe

kualifikimet perkatese?

Eshte e qarte qe arritja e progresit ne organizata varet gjithnje e me shume nga njohurite,

kualifikimet dhe aftesite qe kane njerezit te cilet punojne ne origanizate. Ofrimi I sherbimeve

cilesore dhe implementimi I porgrameve te permiresuara te punesimit kerkon paralelisht trajnim te

1 Burimi: Sherbimi Kombetare I Punesimit, statistika per vitin 2009.


- 31 -

stafit duke u fokusuar ne permiresimin e kapaciteteve te tyre per te ofruar keshillim individual,

kompetence, vleresim nevojash, etj.

Vetem keto dy vitet e fundit, Ministria e Punes, Ceshtjeve Sociale dhe Shanseve te Barabarta, ka

filluar t’i jape prioritet hartimit te strategjive, politkave, dhe programeve te punesimit per grupet e

vecanta ne nevoje (PAK, romet), si nje e drejte e barabarte e tyre per t’u punesuar dhe integruar ne

tregun e punes, ashtu si cdo individ tjeter. Si rrjedhoje, ofrimi I sherbimeve te punesimit ndaj

grupeve ne rrezik perjashtimi social dhe perjashtimi nga tregu I punes, kerkon domosdoshmerisht

trajnimin e specialisteve te Zyrave te Punesimit, mbi aftesite dhe shprehite e vecanta qe kerkohen

ne punen me keto grupe. Gjithashtu, duhet te shikohet me prioritet trajnimi I stafit mbi njohjen e

rregullave dhe respektim e kodit te etikes ne punen e tyre si nje element I rendesishem I respektimit

te privatesise se klientit.

5.3 Teknologjia I informacionit

Implementimi i teknologjise se informacionit ne te gjithe boten, ka patur nje impakt pozitiv ne

ofrimin e sherbimeve publike eficente te punesimit. Edhe ne Shqiperi shtrirja e sistemit te IT u pa

me prioritet nga qeveria. Zyra Rajonale te Punesimit te Tiranes dhe Korces, kane qene te parat Zyra

Pilot, implementuese te teknologjise se informacionit ne ofrimin e sherbimeve te tyre ndaj te papuneve

dhe punedhenesve. Sherbimi Kombetare i Punesimit, ne kuadrin e zhvillimit te sistemit te

teknologjise se informacionit vazhdon te zbatoje Projektin “Sherbime Punesimi Eficente ne

Shqiperi„. Ky projekt do te ndihmoj ne Krijimin e Bankes se Vendeve te Lira te Punes dhe Bankes se

Punekerkuesve te Papune, qe per rrjedhoje do te sigurojne:

• sherbime me te mira per punekerkuesit e papune, duke iu ofruar nje game te gjere ofertash

punesimit ne shkalle Republike (sistem informatik me akses Interneti),

• sherbime me te mira per punedhenesit, duke i siguruar kandidate te pershtatshem per vendet e

tyre te lira te punes.

Deri tani, permes implementimit te ketij projekti, eshte arritur qe te gjitha Zyrat e Punesimit te

Shqiperise te kene nje lidhje Interneti, si dhe kane krijuar nje data base ne excel spreadsheet per

subjektet e rregjistruara dhe punekerkuesit e papune te rregjistruar prane ketyre Zyrave. Keto dy te

fundit akoma nuk jane hedhur ne Internet per te qene te aksesueshme, me perjashtim te Zyrave

Pilot. Sic vihet re, akoma projekti I implementimit te teknologjise se informacionit eshte ne fazen

implementuese dhe nuk mund te priten rezultate, duke qene se mungojne financimet e duhura.


- 32 -

Vetem ne te ardhmen, pas perfundimit te plote te tij, do te mund te flasim per rezultate dhe impakt

pozitiv te ketij komponenti ne cilesine e sherbimeve.

6 INTERPRETIMI I TE DHENAVE TE

PYETESORIT MBI CILESINE E SHERBIMEVE

6.1 Te dhena mbi profilin e punekerkueseve te papune te intervistuar

Ne kete paragraf do te behet analizimi dhe interpretimi i te dhenave te grumbulluara nga seksioni I

pare I pyetesorit te realizuar me te papunet e intervistuar ne Zyren Vendore te Punesimit Kruje. Sic

u prezantua dhe ne seksionin e metodologjise, perzgjedhja e personave te intervistuar ka qene e

rastesishme. Jane intervistuar gjithesej 150 te papune, te cilet jane parqaitur per te perfituar

sherbimet e Zyres Vendore te Punesimit Kruje. Nga keto te intervistuar 34 % e tyre jane banore te

fshatit dhe 66% jane banore te qytetit. Duke iu referuar vendbanimit te te papuneve dhe te dhenave

qe rezultojne nga pyetesori, themi se ekziston nje raport i zhdrejte persa I perket perfitimit te

sherbimeve te punesimit midis perfitueseve te zonave rurale me ato te zonave urbane. Nga te


- 33 -

intervistuarit, 58% e tyre jane femra dhe 42 % jane meshkuj. Keto shifra evdentojne faktin se

perqindja e papunesise eshte me e larte tek femrat sesa tek meshkujt. Kjo lidhet edhe me disa

faktore historike, ceshtje e cila eshte diskutuar edhe ne fillim te materialit.

Persa I perket arsimit, sic vihet re dhe ne grafikun e meposhtem, tek papunet e intervistuar eshte

dominues arsim 8 – 9 vjecare (Fig. 9). Edhe nga te dhenat e marra nga specialisti I statistikes se

ZVP Kruje, rezulton se te papunet e rregjistruar me arsim 8 – 9 vjecare perbejne 61.9% te totalit te

te papuneve, c’ka tregon se eshte nje shifer e konsiderueshme.

Persa I perket ndarjes sipas grupmoshave, te intervistuarit e papune I perkasin kryesisht grupmoshes

45 - 50 dhe mbi 50 vjec (Fig. 10). Grupmosha 45- 50 vjec perfaqeson ate pjese te te papuneve qe

jane me pak aktiv ne tregun e punes, qe bejne pjese ne kategorine e te papuneve afatgjate dhe qe

jane me shume te disavantazhuar ne tregun e punes per gjetjen e nje pune te pershtatshme. Kjo

eshte e lidhur jo vetem me faktin qe te papunet mbi moshen 45 vjec jane me pak te parapelqyer per

t’u punesuar nga punedhenesit, por edhe per faktin se kjo kategori eshte me pak e arsimuar, e

kualifikuar dhe kane nje profesion I cili nuk kerkohet ne tregun e punes.

ARSIMIMI

I larte 4%I mesem

profesional13%

I mesem25%

9 - vjecare 37%

me pak se fillor

3% fillor18% me pak se fillor

fillor9 - vjecare I mesemI mesem profesionalI larte

Fig.9: Arsimimi I te papuneve te intervistuar


- 34 -

TE PAPUNE SIPAS GRUPMOSHAVE

35 - 3913%

30 - 34 9%

25- 2912%

20 - 248%

16 - 191%mbi 50

19%

45 - 50 21%

40 - 4417%

16 - 1920 - 2425- 2930 - 34 35 - 3940 - 4445 - 50 mbi 50

Fig. 10: Te papunet sipas grupmsoshave

Ndarja e te papuneve te intervistuar sipas profesioneve jepet ne grafikun e meposhtem (Fig. 11).

Nga ky grafik rezulton se profesionet me dominuese tek te papune e intervistuar I perkasin

industrise se fasonerise, bujqesise, ndertimit. Nga te intervistuarit e papune, rezulton se 12 % e tyre

jane pa profesion, qe I perkasin kryesisht grupmoshave te reja, c’ka veshtireson integrimin e tyre ne

tregun e punes.

TE PAPUNE SIPAS PROFESIONEVE

punetor mirembajtje

8%

punetor ndertimi

10%

shofer 2%

punetor I thjeshte

12%

pa profesion

10%

mekanik 3%

axhustator 1%

tornitor1%

punetorpyjore

1%rrobaqepes

7%

punetor kepuce

14%

punetorbujqesie

31%

pa profesion punetor I thjeshte shofer

punetor ndertimipunetor mirembajtje punetorbujqesiepunetor kepuce rrobaqepes

punetorpyjore tornitor

Fig. 11: Te papune sipas profesioneve


- 35 -

6.2 Cilesia e sherbimeve te ofruara nga ZVP Kruje

Zyrat e Punesimit qe operojne ne te gjithe Shqiperine jane te perkushtuara ne ofrimin e sherbime sa

me cilesore dhe eficente te informimit, keshillimit dhe te ndermjetesimit ne pune. Te ofrosh

sherbime cilesore do te thote: te kesh strategji te mira, politika te mira punesimi, burime njerezore

qe sigurojne implementim te mire te ketyre politikave, si dhe kapacitete te afta per te punuar me

grupe te vecanta klientesh. Nese kjo do te arrihej, do te mund te flisnim per sherbime cilesore,

sadisfaksion te klientit dhe per pasoje nje imazh pozitiv dhe besim ne institucionin publik, ofrues I

ketyre sherbimeve. Le te krijojme nje paralelizem.

Nese hallkat e mesiperme perfaqesojne pjese perberese te nje zinxhiri dhe nese nje pjese e tij nuk

funksion sic duhet, atehere kjo do te transemtohen edhe ne pjeset e tjera te zinxhirit. Per te qene me

konkret, themi se nese politikat e punesimit nuk adresojne problemet e punesimit sic duhet apo nuk

I pergjigjen si duhet nevojave te klientit, themi se do te kete probleme ne implementimin e tyre si:

mugese sadisfaksioni nga ana e klientit, nje imazh jo te mire I institucionit publik qe ofron

sherbimin. Ose nese burimet njerezore, ofruesit e ketyre sherbimeve nuk kane kapacitetin e duhur

dhe nuk tregojne shkalle profsionalizmi, etike, pergjegjshmeri ne ofrimin e sherbimeve ka shume te

ngjare qe do kemi per pasoje kliente te pakenaqur dhe mungese besimi tek institucionet publike.

Edhe pyetesori I hartuar synon pikerisht te testoje se cili eshte mendimi I perfitueseve lidhur me

cilesine e sherbimit dhe sa te kenaqur jane ata nga keto sherbime.

Le te analizojme te dhenat qe rezultuan nga plotesimi I pyetesorit.

Informimi I qytetareve mbi sherbimet publike eshte mjaft I rendesishem per te siguruar akesesin e

tyre ndaj ketyre sherbimeve duke qene se dhe qellimi I tyre eshte te arrijne tek publiku dhe te jene

ne funksion te interesit publik. Persa I perket informimit te qytetareve rreth sherbimeve qe ofron

Zyra e Punesimit Kruje, vihet re nje mungese e theksuar infromacioni tek te intervistuarit. Pyetjes

sesi mesuat per ekzistencen e sherbimeve qe ofron ky institucion, 74% e tyre jane pergjigjur

“Referimi nga nje institucion tjeter”, 5 % “Nje shok”, 13 % “Nje I aferm”, 8 % “Vete”. Kjo

mungese informacioni vihet re kryesisht tek banoret e zonave rurale. Nga kjo pyetje mund te

arrijme dhe ne konkluzionin qe nje pjesa e madhe e te papuneve paraqiten prane Zyrave te

Punesimit vetem atehere kur atyre i lind nevoja dhe kur ata referohen nga nje institucion tjeter per

t’u pajisur me vertetimin perkates te papunesise ose ne rastet per te perfituar nga programi i pageses

se papunesise apo ndihmes ekonomike. Kete fakt e evidentojne dhe pergjigjet e te intervistueseve


- 36 -

ne vijim, ku 54 % e te intervistuareve jane paraqitur prane Zyres se Punesimit Kruje per t’u pajisur

me vertetimin perkates te papunesise, 25% e tyre jane perfitues te pagese se papunesise, 19 % jane

perfitues te sherbimeve te informimit, orientimit dhe keshillimit ne gjetjen e nje pune, 2% perfitues

te sherbimit per keshillim per formim profesional. Kjo tregon se numri I personave qe shkojne ne

Zyrat e Punesimit per te kerkuar pune eshte shume I vogel, per shkak te mungeses se besimit qe

kane ata ndaj ketij institucioni.

Permes pyetesorit eshte arritur te hulumtohen opinione jo vetem nga personat te cilet kane perfituar

me pare sherbime nga Zyra e Punesimit, por dhe nga persona te cilet jane per here te pare perfitues

te sherbimeve te punesimit. Keshtu, 25 % e tyre jane per here te pare perfitues te ketyre sherbimeve,

ndersa 75 % e te intervistuareve kane patur nje eksperience te meparshme nga perfitimi I ketyre

sherbimeve. Nga keta te fundit, presupozohet qe opinioni I tyre te jete me I sakte dhe me I

besueshem duke qene se, te qenit disa here perfitues I sherbimeve e ben individin te jape nje

mendim te bazuar, te drejte dhe korrekt. Personat te cilet kane qene dhe me pare perfitues te ketyre

sherbimeve jane shprehur se jane deri diku te kenaqur me cilesine e sherbimeve. Kjo eshte e lidhur

me faktin se disa prej tyre kane patur dhe eksperienca jo pozitive persa I perket punesimit. Kjo

lidhet pikerisht me veshtiresite qe ndesh specialisti I sherbimeve ne ndermejtesimin ne pune te

klienteve te saj per shkak te mungese se kualifikimeve te pershtatshme apo mungeses se nje

profesioni. Nje faktor tjeter qe ka impakt jo shume pozitiv lidhet pikerisht me legjislacionin ne

fushen e bashkepunimit midis biznesit privat dhe Zyrave te Punesimit. Edhe pse ne legjislacion

parashikohet ky lloj bashkepunimi, ai nuk eshte detyrues per subjektet private qe te negociojne se

bashku per punesimin e klienteve te rregjistruar si te papune.

Gjithashtu, kete e perforcon edhe pergjigjet qe I jane dhene pyetjes sesa sherbimi i marre i

pergjigjet nevojave te klienteve. Keshtu, 71% e te intervistuareve jane pergjigjur “deri diku”

sherbimi I marre I pergjigjet ketyre nevojave, 11% jane pergjigjur “plotesisht” dhe 10% jane

pergjigur “aspak”. Kjo do te thote se te intervistuarit jane relativisht te kenaqur nga sherbimet e

marra.

Ne kuadrin e asaj c’ ka u fol pak me lart mbi ofrimin I sherbimeve cilesore, permes pyetesorit eshte

arritur te testohet mendimi i qytetareve lidhur me disa elemente te rendesishem qe ndikojne ne

cilesine dhe sadisfaksionin e klientit. Keto elemente kane te bejne me:


- 37 -

• aksesin e sherbimeve,

• kompetencen e stafit,

• gadishmerine e tyre,

• menyren e komunkimit,

• miresjelljen ne ofrimin e sherbimeve,

• koha ne dispozicion per cdo klient.

Te gjithe keto elemente se bashku ndikojne ne krijimin e perceptimit te klientit mbi sherbimet,

ndikojne ne krijimin e imazhit dhe besimit (kredibilitetit) tek ky insitucion.

Aksesi I sherbimeve perfshin lehtesine e kontaktit dhe te marrjes se sherbimit. Ofrimi ne kohe reale

I sherbimeve eshte nje komponent mjaft I rendesishem qe con ne sadisfaksionin e klientit. 36,5% e

te papuneve te intervistuar shprehen se sherbimet qe ofron ky institucion nuk jane lehtesisht te

aksesueshme. Kjo shpjegohet me faktin se klientet qe paraqiten ne Zyren e Punesimit per te

perfituar nga sherbimet e punesimit kane disa karakteristika jo favorizuese (arsimimi, mungesa e

profesionit, mosha), te cilet veshtiresojne punen e specialisteve te sherbimeve. Stafit I duhet me

shume kohe per te punuar me kete kategori dhe per te arritur rezultatin e pritshem nga klienti, qe

eshte ndermejtesimi ne pune I tij. Pervec kesaj, personat e papune e fitojne statusin e Punekerkuesit

te Papune dhe mund te pajisen me vertetimin perkates vetem pas nje muaji kalendarik, ashtu sic

percaktohet ne vendimin me nr. 70, dt. 11.02.1999 “Per evidentimin e Punekerkueseve te Papune ne

Zyrat Lokale te Punesimit” dhe udhezimin nr. 2692/2, dt. 10.05.1999, dale per zbatim te ketij ligji.

Shume te papune kerkojne te pajisen me kete vertetim qe ne momentin e pare te paraqitjes ne Zyrat

e Punesimit, gje e cila perjashtohet nga ligji I lartpermendur. Qytetaret e zonave rurale e kane me te

veshtire aksesueshmerine e sherbimeve te punesimit. Qytetaret e pajisur me toke sipas ligjit 7501,

konsiderohen si te vetepunesuar, si te tille ata perjashtohen nga te qenit perfitues te sherbimeve te

Zyrave te Punesimit. Per t’u bere perfitues I ketyre sherbimeve, qytetaret e zonave rurale duhet te

paraqiten prane Zyrave te Punesimit me vertetimin perkates qe verteton se personi nuk ka toke ne

pronesi.

Kompetenca I referohet aftesive dhe njohurive qe ka stafi ne ofrimin e sherbimeve. Pyetjes lidhur

me aftesite dhe njohurite e stafit, 47 % e te intervistuareve jane pergjigjur pozitivisht. Kjo do te


- 38 -

thote qe stafi ne Zyren e Punesimit ka nevoje per trajnim dhe zhvillim te vazhdueshem duke qene se

atyre I duhet te punojne me grupe te cilet jane ne rrezik perjashtimi social ne tregun e punes.

Gadishmeria konsiston ne predispozicionin dhe vullnetin qe kane punonjesit ne ofrimin e

sherbimit. Pyetjes lidhur me kete element, 57 % e te papuneve i jane pergjigjur pozitivisht, c’ka do

te thote qe ky predispozicion per t’i sherbyer klienteve nuk mungon nga ana e stafit.

Menyra e komunikimit eshte celesi i suksesit ne krijimin e nje marredhenie besimi me klientin si

hap i pare per fillimin e nje pune te mbare. Te kesh nje komunikim efektiv do te thote t’i degjosh te

tjeret ne menyre aktive dhe te perdoresh nje gjuhe sa me te thjeshte, duke shmangur perdormin e

terminologjive dhe zhargoneve ne menyre qe kanalet e komunikimit punonjes - klient te jene sa me

funksionale. Pyetjes per testimin e ketij elementi, 69.3% e te intervistuareve jane pergjigjur

pozitivisht. Kjo tregon se stafi i Zyres se Punesimit perdor nje gjuhe te thjeshte dhe te kuptueshme

per klientin.

Respektimi, miresjellja, kofidencialiteti jane pjese e kodit etik te specialisteve te sherbimeve te

punesimit. Keto elemente nenkuptojme dhe kerkojne gjithashtu shmangie te diskriminimeve dhe

paragjykimeve ndaj grupeve te vecanta (romet ose egjiptjanet, PAK, viktimat e trafikut, grave te

divorcuara), qe i sherbehet dhe qe jane perfitues te ketyre sherbimeve. 92% e te intervistuareve

shprehen se stafi ka nje qendrim, sjellje pozitive ndaj klienteve qe I sherbehet. Ajo perqindje e

vogel e cila eshte shprehur jo pozitivisht, perfaqesojne te papunet problematike, me te veshtire dhe

qe I perkasin kategorise me background social – ekonomik te ulet.

Koha ne dispozicion te klientit. Kjo do te thote qe specialsiti i sherbimeve duhet te marri te gjithe

kohen e nevojshme per t’i ofruar nje sherbim te individualizuar dhe qe i pergjigjet ne menyre

specifike nevojave te klientit. Pyetjes lidhur me kohen ne dispozicion qe i kushtohet nje klienti,

vetem 48,4% e tyre jane pergjigjur se specialistet e sherbimeve marrin te gjithe kohen e nevojshme

per t’i sherbyer klientit.

Ne fund te pyetesorit jane vendosur pyetjet te cilat kane per qellim krahasimin e cilesise se

sherbimeve midis agjensive publike dhe private te punesimit. Ne Shqiperi jane ngritur dhe

funksionojne shume agjensi private te punesimi. Kryesisht ato jane perqendruar ne qytetin e Tiranes


- 39 -

dhe shume pak ne qytete te tjera. Nga te intervistuarit, asnjeri prej tyre nuk ka patur nje eksperience

te pefitimit te sherbimeve te punesimit nga agjensite private. Kjo lidhet dhe me faktin se ne

lokalitetin e Krujes nuk ekzitojne agjensi te tilla. Lidhur me preferencen e te intervistuareve per

agjensite private apo publike, mendimet jane te ndryshme. Shumica e tyre jane shprehur se nese

agjensite private te punesimit do te ofronin sherbime me cilesore, sigurisht qe cdo njeri do t’i

drejtohej ketyre agjensive. Te tjere shprehen se kjo zgjedhje varet dhe nese duhet te paguash apo jo

per sherbimin e marre. Te papunet perfaqesojne nje kategori, te cilet ndodhen ne nivelin e varferise

dhe nuk kane te ardhura per te paguar per sherbimin dhe ka shume pak te ngjare qe shume prej tyre

te perdorin sherbimet e agjensive private te punesimit. Keshtu, qe shumica e tyre i drejtohen

agjensvie publike te punsimit duke mos patur alternative tjeter zgjedhje. Te tjere argumentojne se

edhe pse agjensite private te punesimit mund te konkurojne permes cilesise se sherbimit me

agjensite publike, serish per nje pjese te konsiderushme te popullates agjensite publike do te mbeten

me te preferuara duke qene se jane pikerisht ata te cilat implementojne programet e mbeshtetjes me

te ardhura ne rast papunesie, programe te cilat mungojne ne kuadrin e sherbimeve qe ofrohen nga

agjensite private te punesimit.

Ne perfundim te kesaj analize te te dhenave te pyetesorit, themi se te papunet e intervistuar jane deri

diku te kenaqur me cilesine e sherbimeve te ofruar nga Zyra e Punesimit Kruje, c’ka do te thote nje

imazh jo shume I mire dhe nje besim jo I madh mbi institucionin publik. Kjo evidenton nevojen per

permiresim te politikave te punesimit dhe nevojen per trajnim te vazhdueshem te specialisteve te

sherbimit. Ndermarrja e studimeve per t’u njohur me opinionin e perfitueseve te sherbimeve duhet

te shihet me prioritet. Kjo sherben per te vleresuar efektivitetin e politikave ekzistuese te punesimit

si dhe evidenton hapsirat e mundshme ku mund te behen permiresime.

6.3 Studimi I Ralph Heintzman dhe Brain Marson mbi rritjen e besimit ndaj

institucioneve publike

Duke iu referuar reazultateve te pyetesorit te realizuar me personat Punekerkues te Papune, perfitues te

sherbimeve te punesimit, vihet re krijimi i nje imazhi, perceptimi jo shume pozitiv dhe per rrjedhoje nje

mungese besimi ndaj ketij institucioni. Por si mund te ndihmohet publiku ne ndryshimin e ketij imazhi

te krijuar ndaj institucioneve publike?


- 40 -

Per ti dhene pergjigje kesaj peytje do ti referohemi studimit dhe analizes, qe Ralph Heintzman2 dhe

Brain Marson3 i bejne zinxhirit te vlerave te sherbimeve te sektorit publik. Sipas tyre moderrnizimi

i burimeve njerezore, permiresimi i sherbimeve, rritja e besimit ne institucionet publike jane sfidat

kryesore te sektorit publik. Heintzman analizon me tej duke thene se studiuesit kane treguar se ne

sektorin privat ekziston nje lidhje e ngushte midis kenaqesise ne pune te punonjesve dhe

sadisfaksionit te klientit nga sherbimet e marra, si dhe midis sadisfaksionit te klientit dhe

performances finaciare te permiresuar. Sipas studiueseve, jane pikerisht punonjesit e nje organizate

qe ndikojne sjelljen dhe qendrimet e konsumatorit, dhe jane pikerisht konsumatoret te cilet ndikojne

ne perfitueshmerine e nje organizate permes blerjes dhe perdorimit te produkteve te saj. Kjo lidhje

rastesore eshte propozuar dhe dokumentuar, pervec shume profesoreve te tjere dhe nga profesori

James Heskett dhe koleget e tij ne Harvard University Business School, ne librin me titull “The

Service Profit Chain”, i botuar ne vitin 1997. Sipas ketij libri, Zinxhiri I Perfitimit te Sherbimeve

merr formen e meposhteme:

Kenaqesia ne pune e

punonjesve Kenaqja e klientit nga perdorimi I

produkteve apo sherbimeve Perfitimi finaciare (qe do te kete

organizata apo kompania)

Duke iu referuar ketij zinxhiri te perfitimit te sherbimeve ne sektorin privat, Ralph Heintzman dhe

Brain Marson ngriten pyetjen nese kishte dicka te ngjashme “ne zinxhirin e perfitimit te

sherbimeve” ne sektorin publik, dhe nese po, si do te ishte kjo ngjashmeri?

Sipas tyre, elementi I trete ne zinxhirin e sektorit privat nuk mund te transferohet menjehere ne

sektorin publik. Por, duke iu referuar kerkimeve qe tregojne lidhjen midis sherbimeve te qeverise

dhe vleresimit te qytetareve mbi performancen e qeverise ne ofrimin e sherbimeve publike, ata

sugjeruan se elementi I trete ne sektorin publik do te ishte krijimi I besimit ne institucionet publike.

Keshtu, Zinxhiri I Vlerave te Sherbimeve te Sektorit Publik do te kishte kete paraqitje:

Angazhimi I Sadisfaksioni I Qytetareve per Besimi & Konfidenca ne

2 Ralph Heintzman eshte studiues ne Fakultetin e Shkencave Sociale ne Universitetin e Otaves 3 Brian Marson eshte Keshilltare I Larte ne Bordin e Politikave, te Transformit te Sherbimeve dhe Thesarit ne Sekretariatin e Kanadase


- 41 -

Punonjesve Sherbimet e marra Institucionet Publike

Nje tipar kryesor i Zinxhirit te Vlerave te Sherbimeve te Sektorit Publik jane faktoret stimulues qe

ndikojne ne performancen ne cdo hallke te zinxhirit, sic tregohet ne Fig. 12. Ky koncept u krijuar si

rezultat i studimeve Kanadeze mbi faktoret qe ndikojne ne sadisfaksionin e klientit per sherbimin e

marre.

Angazhimi I

Punonjesve

Sadisfaksioni I

Qytetareve/Klienteve

per Sherbimin e marre

Besimi &

Konfidenca e

Qytetareve ne

Institucionet

Publike

STIMULUESIT E

PERFORMANCES

STIMULUESIT E

PERFORMANCES

STIMULUESIT E

PERFORMANCES

Fig. 12: Zinxhiri I Vlerave te Vherbimeve ne Sektorin Publik, © Heintzman and Marson 2006

Zinxhiri I Vlerave te Sherbimeve te Sektorit Publik sugjeron se ekzitojne dy lidhje kryesore ne kete

zinxhie. Njera lidhje ndodhet midis angazhimit te punonjesve dhe sadisfaksionit te qytetareve nga

sherbimet e marra, ndersa tjetra midis sadisfaksionit te qytetareve nga sherbimet e marra dhe

besimit ne isntitucionet publike.

Lidhja “Sherbim – Besim” (Fig. 13)

Studime te ndryshme kane treguar se sadisfaksioni nga sherbimet e ofruara eshte nje stimulues I

fuqishem I besimit dhe se kjo lidhje ekziston vetem ne drejtimin sherbim – besim, dhe jo ne drejtim

te kundert. Kjo gjetje eshte e rendesishme per faktin se ajo tregon se sadisfaksioni sjell besim te


- 42 -

larte dhe nuk eshte thjeshte reflektim I saj, sic sugjerohej nga disa studiues. Kjo eshte dhe arsyeja

pse shigjeta midis sadisfaksionit nga marrja e sherbimit dhe besmit te qytetareve eshte vetem ne nje

drejtim, dhe nderkohe qe shigjeta midis angazhimit te punonjesve dhe sadisfaksionit nga marrja e

sherbimit eshte ne te dyja drejtimet.

Besimi tek Qeveria

Cilesia e Sherbimeve te

te gjitha Sherbimeve te

ofruara nga Qeveria

Perceptimi se te gjitha

sherbimet e qeverise kane

sjelle perfitime tek

qytetaret

Perceptimi se sherbimet e

qeverise i pergjigjet

nevojave te gjithsecilit

Fig. 13: Modeli “Sherbim – Besim”, © ICCS 2003

Duke iu referuar ketij modeli, ekzistojne dhe disa stimulues te tjere te besimit ne institucionet

publike pervec sherbimit. Ato perfshijen perceptime te trajtimit te barabarte dhe te drejte,

perceptime sesa mire menaxhohen dhe drejtohen organizatat publike (Fig. 14).

Lidhja “Punonjes – Sherbim”

Lidhja tjeter ne kete zinxhir eshte midis punonjesve te angazhuar dhe sadisfaksionit te qytetareve

nga sherbimet publike te marra. Nese kjo lidhje do te funksionoje me te vertete, atehere angazhimi

dhe ofrimi sherbime cilesore tek klientet do te siguroje sadisfaksion te vete klientit dhe te

punonjesit I cili eshte dhe subjekti I ofrimit te sherbimit.

BESIMI NE SHERBIMIN PUBLIK


- 43 -

Figure 14: Besimi ne Sherbimin Publik

Faktoret stimulues te performances

Sic e kemi permendur edhe mesiper, tre hallkat krysore perberese te Zinxhirit te Vlerave te

Sherbimeve ne Sektroin Publik jane: Angazhimi I Punonjesve, Sadisfaksioni per Sherbimin, dhe

Besimi ne Institucionet Publike. Percaktimi I faktoreve stimulues te performances per secilen hallke

te zinxhirit do t’I ishte vetem njeri nga elementet qe mund te ndihmojne menaxheret, te cilet

operojne ne sektorin publik te fokusohen ne permiresimin e performances ne secilen hallke te

Zinxhirit te Vlerave te Sherbimeve ne Sektorin Publik. Meposhte ilustrohen faktoret e perfomances

per secilen hallke te zinxhirit (Fig. 15).


- 44 -

Fig. 15: Faktoret e perfomances, ©Heintzman and Marson 2003

Angazhimi dhe Sadisfaksioni I

Punonjesve

Sadisfaksioni I Qytetareve/Klientev

e per Sherbimin e marre

Besimi & Konfidenca e Qytetareve ne Institucionet

Publike

• Mbeshtetje e qellimeve dhe vizionit te organizates

• Lideship dhe Menaxhim efektiv

• Kolege bashkepunues dhe mbeshtetes

• Page dhe perfitim te drejte

• Progres dhe zhvillim karriere

• Efektiviteti • Drjetesia (trajtimi ne

menyre te barabarte i qytetareve te ndryshem ne ofrimin e sherbimeve)

• Aftesite dhe kopetence ne ofrimin sherbimeve

• Sherbime te shpejta • Miresjellja, respekti • Rezultate te mira

• Sherbime cilesore • Sadisfaksion mbi

sherbimet e marra • Perfitimi sherbimeve

te pershtatshme • Trajtim etik dhe te

barabarte • Perceptimet e nje

lidershipi dhe menaxhimi te mire te sherbimeve publike

Studimet: James Heskett Cdn. Conf. Board Telus Corp. SQM Group

Studimet: US ACSI Data UK MORI Study BouckaertStudy Gov’t of Canada Canadian CF-3


- 45 -

7 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME Rritja e nivelit te punesimit eshte nje nga kushtet kryesore per nje zhvillim te qendrueshem per cdo

shtet, i cili mund te arrihet vetem permes rritjes se investimeve, permiresimit te infrastruktures si

dhe investimeve ne kapitalin njerezor. Per ta arritur kete, duhet te terhiqen ne tregun e punes dhe te

mbahen te punesuar sa me shume njerez, si nje instrument jetesor qe mbeshtet rritjen ekonomike,

kohezionin social, si dhe lufton varferine. Prandaj, ne kete kenveshtrim sherbimet e punesimit duhet

t’iu pergjigjet ndryshimeve te shpejta ekonomike e shoqerore. Pergjigjia ndaj ketyre ndryshimeve,

kerkon permiresim te vazhdueshem te politikave dhe programeve te punesimit. Ne kuadrin e

permiresimit te politikave, ne materialin ne vijim do te jepen disa sugjerime mbi fushat ne te cilat

kerkohet nderhyrje si dhe masat qe duhen marre per t’i adresuar ato. Implementimi i ketyre masave

do te ndihmoje ne zbutjen e fenomenit te papunesise, ne ofrimin e sherbimeve me adekuate duke

krijuar shanse te barabarta punesimi per cdo kategori permes integrimit social dhe profesional te te

papuneve ne tregun e punes. Ne kuadrin e permiresimit te politikave aktive dhe pasive te punesimit:

1. Hartimi I politikave te mira kerkon perfshirjen e stakeholderave, ose te perfaqesueseve te

tyre ne menyre qe zeri I tyre te arrije tek politikberesit. Hulumtimi I mendimit te

perfitueseve mbi cilesine e sherbimeve te ofruara, duhet te shikohet si nje element I

rendesishem vleresues mbi impaktit qe kane patur poltikat e ndjekura, si dhe evidenton

nevojen e nderhyrjeve dhe permiresimeve te tyre per te arritur rezultatet e kerkuara.

2. Permiresimi I vazhdueshem I politikave te punesimit duhet te behet ne perputhje me

marreveshjet dhe konventat nderkombtare.

3. Progamet e nxitjes se punesimit do te vazhdojne dhe do te fuqizohen permes rritjes se

mbikrqyrjes per te vene nen kontroll abuzimet dhe permes futjes se komponentit te

vleresimit te programeve.

4. Prezenca e grupeve te pambrojtura dhe me disfavore sociale kerkon vazhdimin dhe thellimin

e programeve te mbeshtetjes nga qeveria, sidomos per personat me aftesi te kufizuar, grate

ne nevoje dhe romet, kryesisht ne drejtim te mundesive per formim profesional. Me

konkretisht kemi:

Aplikimi i programeve per romet:


- 46 -

• Nxitja e punesimit dhe formimit profesional te komunitetit rom.

• Zbatimi i programit te puneve publike per punekekuesit e papune te komunitetit rom.

• Kualifikim profesional ne qendrat publike falas.

Promovimi i punesimit dhe formimi profesional per te PAK: • Bashkepunimi i Qeverise Shqiptare me OJF te ndryshme qe operojne ne fushen e

aftesise se kufizuar me qellim trajnimin dhe integrimin e PAK ne tregun e punes, si nje

mbrojtje e te drejtes se tyre per shanse dhe mundesi te barabarta punesimi.

• Ministria e Punes dhe Çeshtjeve Sociale duhet te marre masa konkrete per te siguruar

zbatimin efektiv te Ligjit eksiztues Nr. 7995 “Per nxitjen e punesimit” date 20.09.1995.

• T’i kushtohet rendesi e vecante arsimimit dhe formimit profesional te personave me

aftesi te kufizuar duke i krijuar atyre mundesi te barabarte per te ndertuar kapacitetet e

tyre.

• Permiresimi I legjislacionit.

Aplikimi i programeve per grate: • Riorientimi i grave drejt profesioneve me te kerkuara duke perfshire edhe grate e

zonave rurale ne aktivitete jobujqesore.

• Formimi i tyre profesional sipas kerkesave te tregut te punes.

Ne kuadrin e ofrimit te sherbimeve dhe zhvillimit te burimeve njerezore:

1. Konsolidimi i sherbimit publik te punesimit ne mbare vendin permes permiresimit dhe

unifikimit te metodave te punes duke perfshire:

• Shqyrtim te kapaciteteve dhe shperndarjes se Zyrave te Punesimit.

• Rishikim te struktures se Zyres se Punesimit ne lidhje me pjesen qe zene specialistet e

sherbimeve te punesimit ne to.

• Rritjen e perqindjes se specialisteve te sherbimeve qe merren me klientet.

• Zhvillimin e nje modeli per te identifikuar nevojat per trajnim te stafit.

• Ngritjen e nivelit te punes se specialisteve ne punen me klientet permes trajnimit te

metejshem per te rritur preformancen ne zbatimin e programeve te punesimit.


- 47 -

• Informimin e klienteve permes broshurave, medias se shkruar dhe televizive mbi

sherbimet qe ofrohen nga Zyrat e Punesimit do te siguroje akses me te madh te

sherbimeve nga klientet.

• Permiresimin e metejshem te monitorimit dhe vleresimit te punes se sherbimeve te

punesimit.

2. Implementimi i teknologjise se informacionit si nje aset ne permiresimin e cilesise se

sherbimeve per te papunet dhe punedhenesit.

Kjo kerkon nje perpjekje me te madhe nga ana e qeverise ne alokimin e fondeve te

nevojshme, per ta cuar deri ne fund kete projekt qe do te kete nje imapkt te rendesishem ne

zhvillimin e metejshme te sherbimeve publike te punesimit ne te gjithe Shqiperine. Kjo do

te siguroje transparence, cilesi, shkurtim kostoje dhe ofrimin e sherbimeve ne kohe reale.

3. Rritja cilesore e studimit afat - shkurter te Tregut te Punes, qe sherben per te na informuar mbi

aktoret kryesore te tregut te punes, mbi trendin, risqet dhe kerkesat qe parashtron si dhe

masat qe duhet te merren per tu perballur me sfidat qe ndeshen ne kete treg. Ky informacion

i sherben specialistit te sherbimeve per te ofruar ne menyre te individulaizuar keshillim per

punesim dhe asistence ne kerkim pune si dhe institucioneve te formimit.

Ne kuadrin e bashkepunimit:

1. Ndertimi dhe zhvillimi i marredhenieve te partneritetit me aktore te tjere social ne tregun e

punes konsiston ne permiresimin e kontakteve me ndermarrjet, zhvillimin e partneriteteve

dhe permiresimin e situates se agjencive private te punesimit ne tregun e punes me

adaptimin e nje kodi etike dhe shkembimit te eksperiencave.

2. Nderveprimi i qeverise me organizatat joqeveritare dhe jofitimprurese (duke qene se

sherbimet qe ato ofrojne jane ne funskion te interesit publik), te cilat operojne ne te njejten

fushe, do te ndihmoje ne zbutjen e problemeve dhe permiresimin e situates se tregut te

punes permes nderhyrjeve te mundeshme, duke siguruar cilesi te sherbimeve te punesimit,

sadisfaksion tek klienti dhe nje besim tek qeveria dhe institucionet publike qe ofrojne keto

sherbime.

Ne kuadrin e uljes se informalitetit ne tregun e punes:


- 48 -

• Forcimi i bashkepunimit midis institucioneve (Inspektoriatit te Punes, Sigurimeve Shoqerore,

Tatim Taksave, Zyre Punesimi) per shkembimin e informacionit te vazhdueshem mbi situaten e

tregut informal te punesimit.

• Permiresimi i kuadrit ligjor mbi te cilin do te mbeshtetet bashkepunimi ndermjet institucioneve

ekzekutive.

• Konsolidimi i biznesit privat do te sjelle nje konkurence transparente ne tregun e punes sipas

kerkese ofertes.

Ne kuadrin e arsimit dhe formimit profesional:

Rritja e shpenzimeve publike per arsimimin dhe formimin profesional eshte nje faktor i

rendesishem ne krijimin e nje fuqie punetore te kualifikuar. Bashkepunimi me Ministrine e Arsimit

duhe te shikohet me perparesi. Ky bashkepunim ka si qellim:

• Rishikimin e kurrikulave. Hartimi i kurrikulave ne nivel qendror, sipas vete nevojave qe kane

qendrat, bazuar keto ne nje studim real te tregut te punes.

• Zhvillimin e kompetencave menaxhuese dhe mesimdhenese te personelit.

• Plotesimin e kuadrit ligjor ne mbeshtetje te AFP.


- 49 -

8 BIBLIOGRAFIA 1. Analiza e tregut te punes 2011, SHKP.

2. Christian Albrekt Larsen & Patrik Vesan, Double sided asymmetric information and the

placement of low skill workers in six European countries, Annual ESPAnet conference,

Budapest 2010.

3. Diana Chiriacescu,Sigurimi i aksesit tek sherbimet sociale per personat me aftesi te

kufizuara, Nevoja per Mekanizma Rregullues ne Evropen Juglindore, Maj 2006.

4. Kushtetuta e Republikes se Shqiperise.

5. Kodi I Punes.

6. Konventa Nderkombetare e Punesimit, ILO.

7. Ligji nr 7995, date 20.09.1995 “Per nxitjen e punesimit” i ndryshuar me Ligjin nr.9570, date

03.07.2006.

8. Ligji nr.9374 date 21.04.2005 “Per ndihmen shteterore”.

9. Ligjit nr. 8872, dt. 29. 03. 2002, "Per arsimim dhe formim profesional ne Republiken e Shqiperise".

10. Phan Thuy, Ellen Hansen and David Price, The Public Employment Service in a Changing

Labour Market, ILO, Geneva, 2001, 249 pp.

11. Ralph Heintzman and Brian Marson, People, service and trust: is there a public sector

service value chain?, International Review of Administrative Studies, December 2005, Vol

7 (4), 549-575.

12. Statistika nder vite, Sherbimi Kombetar i Punesimit.

13. Strategjia sektoriale e punesimit dhe formimit profesional 2007 – 2013, Tirane 2003.

14. Startegjia Sociale per Personat me Aftesi te Kufizuar.

15. Studim: “Zbulimi i aftesive te kerkuara ne ndermarrjet e vogla dhe mikro-ndermarrjet ne

Shqiperi”, Zyra Nderkombetare e Punes, Zyra Nenrajonale per Evropen Qendrore dhe

Lindore, Budapest, 2009.

16. Statistika, Buletin i vitin 2011, Sherbimi Kombetar i Punesimit.

17. Strategjia kombetare per integrim dhe zhvillim.

18. SKZHES

19. Valli Corbanese & Rosas Gianni, Udhesues per hartimin, monitorimin dhe vleresimin e

programeve novatore aktive te tregut te punes qe targetojne individet ne rrezik perjashtimi



- 50 -

nga tregu I punes, Zyra Nderkombetare e Punes, Zyra Nenrajonale per Evropen Qendrore

dhe Lindore, Budapest: ILO, 2009, 1 vol.

20. VKM nr 632, date 18.09.2003 “Per Programin e Nxitjes se Punesimit te punekerkuesve te

papune, femra”.

21. VKM nr.873, date 27.12.2006 “Per programin e Praktikave Profesionale per punekerkuesit e

papune, qe kane mbaruar arsimin e larte, brenda apo jashte vendit”.

22. VKM nr.47, date 16.01.2008 “Per Programin e Nxitjes se Punesimit, Nepermjet Formimit

ne Pune”.

23. VKM nr.48, date 16.01.2008 “Per Programin e Nxitjes se Punesimit te punekerkuesve te

papune ne veshtiresi”.

24. VKM nr. 70, date 11.02.1999 “Per evidentimin e Punekerkueseve te Papune ne Zyrat

Lokale te Punesimit”.




UNIVERSITETI I TIRANES - uamd.edu.al · PDF file“Punesimi, eshte e drejta juaj”....

Documents

Transcript of UNIVERSITETI I TIRANES - uamd.edu.al · PDF file“Punesimi, eshte e drejta juaj”....