kopje

1

UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS

FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKO JURIDIKE

MASTER SHKECOR: ADMINISTRIM PUBLIK

Temë diplome

Roli i organizatave nderkombëtare në zhvillimin e Shqipërisë

Punoi: Kledi Hasani

Udhëhoqi: Gerta Xhaferi

Durrës , 2013

kopje

2

"Roli i organizatave ndërkombëtare në zhvillimin e vendit"

Përmbajtja Faqe

Falenderimet 2

Hyrje 3

Kapitulli I

Organizatat Nderkombëtare (ON)

1.1 Çfarë janë 4

1.2 Historiku i krijimit të organizatave ndërkombëtare 8

1.3 Organizatat e Shek XXI 12

Kapitulli II

Shqipëria dhe Organizatat Ndërkombëtare

2.1 Historiku 16

2.2 Marrdhëniet pas Vitit 1990 21

2.3 Fushat kryesore te Asistences (ON) për zhvillimin e vendit 27

Kapitulli III

Organizatat kryesore me mision në Shqipëri

3.1 Misioni i Organizatës së Kombeve të Bashkuara 32

3.2 Misioni i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë 38

3.3 Misioni i Aleancës së Atlantikut të Veriut NATO 47

_

Përfundime 52

Bibliografia

kopje

3

Falenderime

Ky është një punim që është shoqëruar me studim, kërkim, punë, mund. Mirënjohja dhe

falenderimet e mia shkojnë për pedagogen udheheqese Gerta Xhaferi dhe stafin akademik te

Universitetit “ Aleksandër Moisiu” për suportin e ndihmën e tyre suport i cili ka që në i

pranishëm në cdo moment.

kopje

4

Abstrakt

Ky punim ka si qëllim shqyrtimin e rolit që kanë luajtur dhe kontributit që kanë dhënë

organizatat ndërkombëtare në zhvillimin e vendit tonë pas përmbysjes së regjimit komunist.

Fillimisht është pjesa teorike përshkruese e përkufizimit të organizatave ndërkombetare ,

ndarjeve te tyre dhe historikut të zanafillës së organizatave ndërkombëtare. Me pas punimi

përqëndrohet në Shqipëri, duke trajtuar raportin që ka pasur Shqipëria me organizatat e huaja në

periudhën e sistemit komunist dhe më pas marëdhëniet e vendit tonë me organizatat

ndërkombëtare në periudhën post komuniste. Pas kësaj pjese teorike vazhdohet me përfitimet

konktrete dhe rolin që kanë luajtur organizatat e ndryshme ndërkombëtare në zhvillimin e vendit

tonë, ku për arsye të numrit të shumtë te organizatave që kanë kontribuar në Shqipëri kam

perzgjedhur për të analizuar misionin e vetëm tre prej tyre koktretisht PNUD-in, OSBE-në,

NATO-n.

Për sa i përket metodologjisë së përdorur për realizimin e punimit mund te theksoj që

konceptimi i këtij studimi është bërë duke hulumtuar dhe referuar libra të ndryshëm

bashkëkohorë, materiale nga interneti të marra nga adresa zyrtare, artikuj , revista si dhe raporte

të organizatave të marra në studim në lidhje me ecurinë e zhvillimit të Shqipërisë.

Procesi i zhvillimit në Shqiperi u shoqërua me hapjen e ekonomisë dhe demokratizimit të

institucioneve dhe shoqërisë me ndihmën e shprehur nëpërmjet huave dhe fondeve të

organizatave ndërkombëtare si Banka Botërore , Fondi Monetar Ndërkombetar, Fondacioni

Soros, Bashkimi Europian etj. Organizatat ndërkombëtare janë bërë pjesë e rëndësishme e

procesit të zhvillimit dhe demokratizimit të vendit dhe prania e tyre ndihet në cdo aspekt te jetës

politike dhe shoqërore. Nga zhvillimi i punimit del në pah teza që organizatat ndërkombëtare

kanë ndikuar në procesin e zhvillimit dhe demokratizimit të vendit nëpërmjët kontributit

ekonomik dhe asistencës së tyre pothujse në cdo fushë. Zhvillimi e progresi Ivendit është

arritur në sajë të investimeve te huaja në cdo aspekt qoftë politik, social, arsimor shëndetsor,

shoqëri civile etj.

kopje

5

I. ORGANIZATAT NDËRKOMBËTARE

1.1 Cjanë organizatat ndërkombëtare?

“Kërkesa për siguri ndërkombëtare përfshin dorëzimin pa kushte të të gjithë shteteve, në një

masë të caktuar të lirisë së tij të veprimit, sovranitetit të tij, dhe le të jetë e qartë përtej cdo

dyshimi, se asnjë rrugë tjetër nuk mund të cojë në një siguri të tillë.”

( Albert Einstain)

Organizatat ndërkombëtare janë një formë institucioni i cili referohet në një sistem formal me

rregulla dhe objektiva, me një instrument racional administrativ dhe që mbart një formë teknike

dhe organizim material si kushtetutë, kapituj lokal, makineri, mjete pune, emblema, logo, një

staf, një hierarki administrative etj.1 Gjithashtu organizatat ndërkombëtare janë bashkësi e

përhershmë me karakter qeveritar ose jo qeveritar të krijuar mbi bazë të një marrëveshje

ndërkombëtare me qëllim bashkëpunimi në zgjidhjen e problemeve ndërkombëtare të

parashikuara në ato dokumente. Nga ky përkufizim del që organizatat ndërkombëtare krijohen

me vullnetin e shteteve, pra themelues te organizatave ndërkombetare janë shtetet sovrane në

rastin kur organizatat janë shtetërore dhe ato krijohen bazuar në një traktat ndërkombëtar.

Gjithashtu veprimtaria e tyre është e shtrirë brënda kompetencave që janë përcaktuar në

marrëveshje.

Organizatat ndërkombëtare janë klasifikuar në dy kategori kryesore: organizata ndërqeveritare (

IGO) dhe Organizatat jo qeveritare (INGO). Një organizatë ndërqeveritare (IGO) është një

organizatë e përbërë kryesisht nga shtete sovrane shpesh të referuara si shtetet anëtare , ose

organizata të tjera ndërqeveritare. Organizatat ndërqeveritare janë quajtur shpesh organizatat

1 Orinda Malltezi, materiale të shpërndara në klasë leks 1, fq 1

kopje

6

ndërkombëtare, edhe pse ky term mund të përfshijë edhe organizata ndërkombëtare joqeveritare

të tilla si organizatat ndërkombëtare jo-fitimprurëse (OJQ) ose korporatat multinacionale.2

Në nje aspekt tjetër organizatat klasifikohen mbi bazë të shtrirjes gjeografike dhe antarësisë. Në

këtë klasifikim kemi dy tipe organizatash ato globale dhe rajonale. Organizata rajonale mbledh

ne vetvete vende të një mjëdisi të ngjashëm për të zgjidhur probleme me të cilat nuk mund të

merreshin në nivel kombëtar dhe që do të trajtoheshin në mënyrë ineficente nga insitucionet

më të gjëra. Organizata rajonale ka në përbërje një numër të kufizuar antarësh shumë prej të

cilëve janë afër gjeografikisht, ekonomikisht dhe politikisht të ngjashëm. Kjo do të sillte në një

mënyrë siguri kundër kërcënimeve të jashtme. Ndërkoh organizatat globale kanë në përbërje të

tyre shtete nga anembanë botës. Ato përbëjnë bazën për sigurinë kolektive për cështjen e paqes

dhe prosperitetit.3

Qëllimet dhe objektivat e organizatatve ndërkombëtare janë shpesh të shumëfishta dhe në

interes të publikut, por ato mund të jenë krijuar për një qëllim të veçantë. Organizatat

ndërkombëtare i përshkruajnë dhe i përcaktojnë qëllimet e tyre në statutet ose dokumente të tjera

themeluese. Por ndodh dhe që organizatat kanë dhe qëllime të tjera përvec atyre të përcaktuara

në status.

Ajo cka i dallon dy llojet kryesore të organizatave është që organizatat ndërqeveritare janë

organizata ndërkombëtare, anëtare të të cilave janë shtetet. Ndërsa organizatat jo qeveritare janë

shoqatat që përbehen nga anëtarë të tillë si individë ashtu dhe grupe. Ato janë organizata

transnacionale të përbëra nga qytetarë privatë që mbajnë një status konsultativ. Ato përfshijnë

shoqata profesionale, fondacione, koorporata multinacionale ose grupe aktive ndërkombëtare të

vecanta në shtete të ndryshme që bashkohen së bashku për të punuar në lidhje me interesa të

përbashkëta. 4

Në trendin e politikave botërore vihet re nje rritje e numrit të organizatave joqeveritare. OJQ

janë shumë të tilla si Amnesty International, Federata Ndërkombëtare e Kryqit të Kuq dhe

Gjysmëhënës, Oxfam International, CARE, Save the Children etj.

2 http://www.intergovernmentalorganizations.org/

3 Orinda Malltezi – “klasifikimi i organizatave ndërkombetare”, leksione të shpërndara në klasë, fq9

4 Charls Kangley,”Politikat boterore”fq 157

kopje

7

OJQ-të kryejnë një sërë funksionesh. Ato japin informacion dhe ekspertizë teknike për qeveritë

dhe organizatat ndërkombëtare (të tilla si agjencitë e specializuara të OKB-së) çështjet të

ndryshme ndërkombëtare. Ato mund të ofrojnë ndihmë humanitare lehtësim dhe zhvillim

(p.sh., Kryqi i Kuq, Oxfam, dhe CARE). OJQ-të gjithashtu mund të monitorojnë të drejtat e

njeriut apo zbatimin e rregulloreve mjedisore (p.sh., Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e

Natyrës, Amnesty International, Human Rights ëatch, dhe Transparency International).

Organizatat ndërkombëtare jo qeveritare kanë luajtur role qendrore në fushatat globale kundër

skllavërisë, tregtisë në fildishit, gjueti balenash, e në fushata sensibilizuese kundër dhunes së

ushtruar ndaj grave.

Edhe organizatat ndërqeveritare si OKB, Banka Botërore, Organizata Botërore e Tregtisë (OBT)

etj lujnë rol të rëndësishëm në cështje të ndryshme globale. Konkretisht funksionet e këtyre

organizatave konsistojne së pari mënyrën e bashkëpunimit. Në përmjet organizatave qeveritare

shtetet hyjnë në ndërveprime dhe bashkë veprime të rregullta midis tyre. Shumë organizata të

tjera përpunojnë procedura për të vendosur rregulla dhe për të zgjidhur mosmarrveshje.

Organizata të tjera si Organizata Botërore e Shëndetsisë ( OBSH ) kryejnë veprimtari

operacionale që veprojnë për të zgjidhur probleme madhore ndërkombë tare të tilla si

pabarazia ekonomike, përhapja e armëve, sëmundjet infective etj. 5

Shumë organizata të tjera shërbejnë si arenë për negocim dhe krijimin e koalicioneve dhe

marrjen e vendimeve. Në këtë aspect organizatat ndërkombëtare mundësojnë vende

pikëtakimesh për të diskutuar, bashkëpunuar , argumentuar etj6 Organizatat ndërkombëtare

njihen shpesh si Regjime ndërkombë tare. Kjo për arsye se së bashku me shtetet organizatat

ndërqeveritare udhëheqin krijimin e rregullave dhe parimeve ndërkombëtare. Në kartat e këtyre

organizatave janë të përfshira norma, rregulla dhe procese vendimmarrëse të regjimeve. 7

Kështu parimet e regjimit ndërkombëtar përcaktohen në një sërë traktatesh ndërkombëtare.

Organizatat I institucionalizojnë këto parime dhe rregulla të cilat më pas do të diktojnë

mënyrën se si shtetet do të veprojë në përputhje me këto norma dhe parime.

5 Karen Mings, Bazat e Marëdhënieve Ndërkombëtare, AIIS, Tiranë 2008,fq 210

6 Orinda Malltezi, “Roli dhe funksioni i organizatave ndërkombëtare”, leksione te shpërndara në klasë,2009

7 Alexander Thompson and Duncan Snidal, “International Organization”, University of chicago, 1999, fq 706

kopje

8

Organizatat ndërkombëtare mund të përdoren dhe si instrumente nga ana e shteteve në lidhje

me politikën e tyre të jashtme. Roli i tyre si instrument përbën rolin më të përhapur të

organizatave. Në këtë rast organizatat ndërkombëtare janë instrumente të politikave të

qeverive individuale , mjete për diplomacinë e një numri shtetesh të kufizuar dhe sovrane.

Nëse do ta ilustronim me një shembull për këtë rol do të përmendnim Organizatën e Kombeve

të Bashkuara e cila u përdor si instrument gjatë Luftës së Ltohtë për të realizuar diplomacinë

e saj.

Nga shpjegimi më sipërm dalin në pah rolet dhe funksionet e shumta të të dyja ndarjeve të

organizatave ndërkombëtare IGO dhe INGO. Sot vërehet nje rritje e numrit të organizatave jo

qeveritare dhe rënie e numrit të organizatave qeveritare. Gjithësesi ajo cka është e rëndësishme

për tu përmendur janë rolet dhe funksionet e organizatave ndërkombëtare: ato ekzistojnë me

objektiva të ndryshme, duke nxitur arsimin, kujdesin shëndetësor, zhvillimi ekonomik,

mbrojtjen e mjedisit, të drejtat e njeriut, përpjekjet humanitare, bashkëpunimin, vendosjen e

normve dhe parimeve midis shteteve antare, kontakte ndërkulturore dhe zgjidhjen e konflikteve

etj. Pra këto forma institucionesh kanë në fokus të tyre aspekte të ndryshme. Për realizimin e

funksioneve dhe roleve të tyre ato kanë krijuar një rrjet kompleks organizatash që mbështesin

dhe bashkëpunojnë më njëra- tjetrën në trajtimin e cështjeve të axhendës globale.

kopje

9

2.2 Historiku i krijimit të organizatave ndërkombëtare.

Shtetet kanë krijuar organizatat ndërkombëtare për të bërë gjëra të cilat ato nuk mund ti arrin

vetëm, ose për të parandaluar të ndodhnin gjëra të cilat nuk ishin në interes të shteteve.

Organizatat ndërkombëtare ndërqeveritare nuk e kanë krijuar vetë veten e tyre, ato u disenjuan,

suportuan dhe u operuan nga shtetet të cilat i krijuan ato.8

Hapat e para të krijimit të organizatave ndërkombëtare datojnë në vitin 1648 me Vastfalinë .

Nocioni tradicional i organizatave ndërkombëtare qeveritare bazohet në pikpamjen e shtetit

Sovran në marëdheniet ndërkombeëtare e cila përmban tre elemente kryesorë:

1. Vetëm shtetet sovrane janë subjekt i së drejtës ndërkombëtare.

2. Këto shtete janë të barabarta në pozitën e tyre në lidhje me ligjet ndërkombëtare.

3. Këto shtete sovrane janë me kushtetutë vetfunksionuese dhe e drejta ndërkombetëtare

nuk mund të ndërhyje në autoritetin e brëndshëm të qeverive të tyre.9

Traktati i Vastfalisë hodhi bazat e sovranitetit të shteteve. Pikërisht ky traktat përcakton fillesën

e sistemit të sotëm që nga viti 1648 vit në të cilin u mbajt ky traktat i cili shënon fundin e

sundimit të autoritetit fetar në Europë dhe lindjen e autoriteteve laike. Nga kjo fillesë e re e

autoritetit laik lindi parimi që qëndron në themel të marëdhënieve ndërkombëtare që nga ajo

kohë: nocioni i integritetit territorial të shtetit si sovranë dhe të barabartë në një sistem

ndërkombëtar.10

Pra karakteristike e kësaj marrëveshje ishte se ajo përbën themelimin dhe

kristalizimin e sovranitetit dhe të shtetit modern. Shteti i modelit Vastfalian ka si atribut

kryesore sovranitetin, integritetin territorial dhe parimin e mospërzierjes në punët e brëndshme

të një shteti.

Paqja e Vastfalisë u forcua dhe nga traktati i Utrechtit me vitin 1713 ku përsëritej parimi se

sovraniteti kombëtar i cdo shteti duhej respektuar nga të gjitha shtetet. Gjithësesi një numër i

konsiderueshëm i organizatave ndërkombetare nuk u shfaqën përpara shekullit të 19. Arsyeja

8 Klas Dickam ,The History of International Organization –whats new?, Toronto University Press, fq 79

9 Orinda Malltezi , Leksione te shperndara ne klase, leksioni I , fq 2

10 Karen Migs,” Bazat e Marëdhenieve Ndërkombëtare ” ,AIIDS fq 38

kopje

10

më e rëndësishme që nuk ka pasur organizata në shek e 19 ështe se këto vende duhet të krijonin

shtete sovrane relativisht të fuqishme.11

Përpjekja e parë serioze për krijimin e organizatave ndërkombëtare daton me Kongresin e

Vienës në vitin (1814-1815) sepse vendosi një përfaqsim diplomatik te shteteve për tu siguruar

një kompromis midis fuqive të mëdha të asaj kohe. Qëllimi kryesor i Kongresit të Vjenës ishte

barazpeshimi i forcës, në mënyrë që të shmangej ndonjë hegjemoni dhe që revolucionet apo

kryengritjet e mundshme të shuhen, në rast nevoje edhe nga ushtritë e vendeve të tjera. Për

diplomacinë kongresi ishte i rëndësishëm sepse normalizoi dhe rregulloi një sistem diplomatik

të raporteve midis shteteve. Fuqitë e mëdha vendosën ambasadat në vendet e tjera dhe

shkëmbyen ambasadorët midis tyre. Diplomacia ishte bërë pjesë përbërese e politikës së cdo

shteti. Risia kryesore ishte se përfaqsuesit e shteteve duhet të takoheshin rregullisht për të

diskutuar për cështje që i përkisnin aspekteve të ndryshme jo vetëm diplomatike.12

Konkretisht që nga viti 1815 deri ne 1907 kishte një sërë takimesh në nivele të larta apo

konferenca paqësore midis shteteve të fuqishme europiane të kësaj kohe, si psh Kongresi i

Berlinit në vitin 1878 i cili ishte përcaktues për fatin e Ballkanit dhe sidomos të shqiptarëve .

Konferencë tjetër mund të përmendim atë të Hagës në vitin 1907 ku u themelua organi i arbitrit

ndërkombëtar për zgjidhjen e cështjeve të konflikteve midis shteteve dhe u hartua dokumenti i

njohur si Konventa për zgjidhjen paqësore të konfliketeve dhe përplasjeve ndërkombëtare.

Pikërisht këto zhvillime i dhanë diplomacisë një dimension të ri duke krijuar një mekanizëm i

cili i parapriu formimit te organizatave ndërkombëtare.

Gjatë viteve 1800 fuqitë e mëdha vazhduan të marrin përgjegjësi për zgjidhjen e cështjeve

politike të cilat mund të arrinin në një konflikt të hapur. Kjo përgjegjësi realizohej në një numër

konferencash që merreshin me trajtimin e cështjeve që rrezikonin paqen. Kjo përgjegjësi e

shteteve për paqen në botë e cila realizohej nëpërmjët konferencave u njoh si Koncerti Europian.

Koncerti i Evropës ishte i pari forum shumëpalësh për menaxhimin e krizave në kohë paqeje.

11

Alexander Thompson and Duncan Snidal, “International Organization – 9800”,University of Chicago,1999,fq 693 12

Ass.prof.dok Bekim Baliqi, “Hyrje në Diplomaci dhe Politikë të Jashtme”,Prishtinë 2010,fq10

kopje

11

Megjithatë Koncerti Europian ishte i kufizuar sepse nuk kishte një marrëveshje midis shteteve

për tu takuar rregullisht ose për të mos u takuar fare13

.

Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore u zhvillua konferenca e Paqes së Versajës në vitin

1919. Pikërisht në ketë traktat mendohet të ketë filluar dhe ngritja e organizatave ndërkombëtare.

Në ketë konferencë u krijiua Lidhja e Kombeve. ëdroo , ëillson ishte iniciatori i konceptimit të

një organizate botërore universale e cila do të ruante paqen dhe sigurinë në botë nëpërmjet

sigurimit kolektiv dhe jo aleancave.14

Përfaqsuesit e shteteve fituese ishin mbledhur për të

nënshkruar një traktat paqeje në mënyrë që të siguronin mirëqënien publike, të përcaktonin

shkaqet, ligjet e luftës dhe të paqes. Përfaqsuesit ishin të interesuar që të krijonin një organizatë

botërore të përhershme e cila do të merrej me problemin e paqes sigurisë si edhe me cështjet

ekonomike dhe sociale. Lidhja e Kombeve ishte organizim i vërtetë me organet, përfaqsuesit dhe

institucionet e saj ligjore. Institucionete e saj politike ishin asambleja, këshilli dhe sekretariati i

përhershëm.15

Traktati i Versajës i dha fund Luftës së Parë Botërore. Në ketë traktat u vendosën sanksione për

shtetet humbëse, sanksione të cilat konsistonin në dëmshpërblime materiale territoriale, gjë e

cila coi në ngritjen e fashizmit dhe nazizmit. Kriza e madhe ekonomike e viteve 20- 30 si dhe

politikat gjithnjë e me nacionaliste të Gjermanisë dhe Italisë por edhe politikat izolacioniste të

ShBA-së i përmbysën të gjitha përpjekjet e Lidhjes së Kombeve për të qënë nje organizatë

fuqiplotë dhe efektive për ruajtjen e paqes në botë. Lidhja e Kombeve si organizatë dështoi.

Lidhja nuk parandaloi asnjë luftë të madhe dhe rezultoi jo efektive në ruajtjen e rendit botëror.

Tërheqja e disa shteteve nga lidhja si Gjermania, Austria,Italia, Japonia si edhe fillimi i Luftës së

Dytë Botërorë i japin fund Lidhjes si një organizatë. Shkaqet e këtij dështimi janë dobësitë

ligjore, politike dhe strukturore.16

13

Dan Lindley,”Promoting Peace with Information ,Transparency as a Tool of Security Regimes”, University of

Notre Dame, Notre Dame, IN 46556,Notre Dame 2006, fq 83

14 Henry Kisinger, “Diplomacia”, Tiranë 1999, leart, fq 30

15 Hans J. Morgenthau.: "Politika ndërmjet kombeve. Lufta për pushtet dhe paqe." Instituti i Studimeve

Ndërkombëtare, Tiranë 2008

16 Ass.prof.dok Bekim Baliqi, “Hyrje në Diplomaci dhe Politikë të Jashtme”, Prishtinë 2010, fq 12

kopje

12

Pavarsisht dështimit Lidhja e Kombeve është një pjesë shumë e rëndësishme e historisë së

organizatave ndërkombëtare. Ajo është e rëndësishme për vetë faktin se ajo krijoi konceptin e

sigurisë kolektive dhe përgjegjësisë së shteteve në shmangien e luftës dhe ruajtjes së paqes

pavarsisht se liga e kombeve nuk arriti të shmangë dot fillimin e luftës së dytë botërore.17

17

Alexander Thompson and Duncan Snidal,” A Brief History of International Organization, 9800”, University of

Chicago ,fq 696

kopje

13

1.3. Organizatat e Shek XXI

Organizimi Ndërkombëtar është një proces, organizatat ndërkombëtare përfaqsojnë aspekte të

fazës së këtij procesi që ka mbërritur në një pikë të caktuar…( Inis Claud)

Gjatë periudhës midis dy luftërave Organizatat Ndërkombëtare ( IO) u shtuan shumë nga 50

që ishin në fillim duke arritur në 80. Ndërkohë që pas Luftës së Dytë Botërorë deri në vitin 1980

numri i IO arriti deri në 6000. Një grup tjetër i organizatave u krijuan gjatë dhe pas luftës së dytë

botërore me qëllim që të shmangnin konfliktet ekonomike dhe të ruanin qëndrueshmërinë

monetare dhe tregtinë e lirë. U krijua sistemi monetar i Breton ëoods i cili kishte Amerikën si

valutën qëndrore e cila shërbente si reference për valutat e tjera.

Dy Organizata Nderkombëtare të tjera u formuan si pjesë e këtij sistemi: FMN u caktua me

kontrollene hyrje-daljen e pagesave ndërsa Banka Botërore mbikqyrte zhvillimet ekonomike dhe

rindërtimet pasluftës. 18

GATT që u hap me qëllim ruajtjen e tregtisë së lirë në bazë të parimit

antidiskriminim në vitin 1947 u zevëndësua në vitin 1995 nga Ëord Tendence Organization

(ËTO) e cila ishte më strikte dhe e përqëndruar në kompetencat e saj.

Sipas profesor A.Thompson : “Fillimi i këtyre IO ishte me karakter universal por realisht

drejtimi dhe shfrytëzimi i tyre mbeti në duart e perëndimorëve.” 19

Ky universalitet u dobsua

akoma më shumë në fillimin e Luftës së Ftohtë dhe, në vënd të dytë me konfliktet për shkak të

shpërndarjes së pabarabartë së përfitimeve materiale. Edhe pse keto organizata ndërkombetare (

IO ) janë bërë me gjithpërfshirësë ato vazhdojnë të kontrollohen në nivel formal nga fuqitë

perëndimore.

18

http://www.imf.org/ 19

Alexander Thompson and Duncan Snidal,” A Brief History of International Organization”, University of

Chicago ,fq 697

kopje

14

Organizatat lokale ose rajonale janë një tjetër zhvillim i rëndësishëm që ndodhi në

periudhën pasluftës. Disa luajnë një sërë funksionesh brënda një kufiri gjeografik të caktuar si

Organizata e Shteteve Amerikane Qëndrore, Liga Arabe, Organizata e Unitetit Afrikan,

Bashkimi i Kombeve Aziatike Juglindore. Të tjerat janë të lidhura ngushtë me cëshjet e sigurisë

si psh NATO, OSCE-ja, dhe Organizata e Traktatit të Varshavës e cila tashmë është e shpërbërë.

Numri më i madh i organizatave janë ekonomike si psh : EFTA ( Organizata e Tregtisë ë lirë

europiane); Organizata e Tregtisë Së lirë Amerikane, Këshilli i Asistencës Ekonomike, Tregu i

Përbashkët i Andeve, Bashkëpunimi Ekonomik Aziatiko - Paqësor.

Në këtë kategori të fundit BE-ja ka grupin më të zhvilluar të institucioneve për sa i përket

fushës ekonomike asaj te sigurisë dhe politikës. Pavarsisht supozimit të vazhdueshëm se IGO-

të rrallë pushojnë së ekzistuari pasi janë themeluar 1/3 e organizatave që ekzistonin në vitin

1981 ishin shpërbërë deri në vitin 1992. Shumica ishin përbërës të Bllokut Lindor ose organizata

për zhvillimin rajonal të vendeve në zhvillim. Midis 1981-1992 u vu re një rritje e polarizimit

nga shtetet e fuqishme të cilat themeluan dhe kontrolluan IGO krahas shteteve me popullatë dhe

qeveri në kushte të vështira të cilat ishin të shkëputura nga organizatat ndërkombëtare.

Në të njëjtën kohe të rritjes së organizatave qeveritare u shtuan në masë edhe INGO. Nga 176

që ishin në vitin 1909 , arritën në 1255 në vitin 1960 ndërsa në fillim të vitit 2007 ishin rreth

27,723 të tilla. Fushat e tyre kryesore janë tregtia, industria, teknologjia, shkenca, shendeti dhe

mjeksia; te drejtat e njeriut etj.20

Që nga Lufta e Dytë Botërore, dhe sidomos që nga viti 1970-

OJQ-të kanë arrur duke u shtuar si në nivele ndërkombëtare dhe lokale. Në nivel ndërkombëtar,

një numër i madh i OJQ-ve janë krijuar për adresimin e çështjeve të tilla si të drejtat e njeriut, të

drejtat e grave dhe mbrojtjen e mjedisit.

Një sërë faktorësh kanë ndikuar në rritjen e OJQ-ve. Këtu përfshihet procesi i globazimit 21

.

Fillimi i mijëvjecarit të ri ka shpalosur përpara nesh shume sfida ,probleme dhe cë shtje që për

nga natyra dhe ndikimi që kanë dalin jashtë kufijve të ngushtë të mjedisit që duket se i shkakton,

duke marrë përmasa globale. Asnjë vend në shoqëri nuk mund të jetojë i vecuar nga të tjerët.

20

Charls kangley,”Politikat Boterore”fq 156, 21

Karen Migs,” Bazat e Marëdhenieve Ndërkombëtare ” , AIIDS, fq 233

kopje

15

Kështu termi më i përgjithshëm që shpreh ndërvarësinë në rritje të shoqërisë botërore është

globalizimi.22

Në këtë kuadër cështjet në të cilat angazhohet OJQ janë gjithnjë e më shumë të

ndërvaruara apo globalizuese. Në lidhje me këtë proces sekretari i përgjithshë m i OKB-së

Koffia Anan ka deklaruar se: “ globalizimi është burim i sfidave të reja për njerëzimin. Vetëm

një organizatë globale është e aftë të përballet me sfidat globale. Kur ne veprojmë në këtë

mënyrë …….. Ato janë cështje që nuk zgjidhen vetëm nga shteti por zgjidhja e tyre kërkon

bashkëpunim ndërkombëtar.

Një faktor tjetër që shpjegon rritjen e OJQ-ve është dhe revolucioni në telekomunikacion. Ky

faktor lidhet me shpejtësinë në përhapjen e informacionit nëpërmjet fax-it, Internet, e-mail. Një

faktor tjetër ndikues në shtimin e tyre mund të përmendim përhapjen e demokracisë, e cila ka

përforcuar shoqërinë civile dhe individët për të formuar dhe vepruar në organizata që mbrojnë

interesat e tyre. 23

Edhe pse OJQ-të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në madhësi,

organizimin. Përsa i përket vendodhjes së tyre mund te themi që gjysma e organizatave janë

themeluar në Europë, ndërsa Afrika dhe Azia kanë numrin më të madh në botën në zhvillim.

Sot IO-të variojnë nga të vogla dhe konsultative si Northëest Atlantik Ficshers organizations

deri në burokraci të mëdha si Banka Botërore apo Bashkimin Europian të cilët kanë struktura

komplekse, buxhete kolosale dhe shumë puntore e kapacitete të mëdha.

Ajo cka mund të themi është se i gjithë ky vështrim historik tregon se organizatat

ndërkombëtare kanë ardhur si përgjigje e ndryshimeve më të thella në marëdhëniet

ndërkombëtare 24

. Bota po rritet shumë e shtetet kanë krijuar marëdhënie ndërvarësie.

Transaksionet përmes kufijve shtetëror janë rritur përmes lëvizjes së njerëzve informacionit

22

Anthony,Gidens. “Sociologjia”,Tiranë 2007, Polity Press.

23

Karen Migs,” Bazat e Maredhenieve Ndërkombetare ” , AIIDS, fq 233

24

A .Thompson “ A History of International Organization”, University of Chicago 1999 ,fq 696

kopje

16

dhe produkteve të tregtuara dhe ka shumë mundësi që politikat botërore të ndikohen nga

aktiviteti i organizatave ndërkombëtare qofshin qeveritare IGO apo jo qeveritare INGO. Kjo

nënkupton që jo vetëm organizatat ndërqeveritare janë aktor në politikat botërore ,por edhe nje

tjetër set aktorësh si organizatat jo qeveritare. Këto organizata kanë ardhur dhe janë duke u

rritur në numër duke u bërë një faktor i rëndësishëm dhe influencues në cështjet e ndryshme

globale.

kopje

17

II. SHQIPËRIA DHE ORGANIZATAT NDËRKOMBËTARE

2.1 Historiku

Vendosja e sistemit demokratik në Shqipëri i dha fund periudhës afro gjysmë shekullore të

regjimit komunist. Në ketë mënyre vendi hyri në rrugën e demokracisë. Në bazë të këtij sistemi

Shqipë ria natyrshëm do të orientohet në vendosjen e marëdhënieve diplomatike me vendet

perëndimore dhe rrjedhimisht duke u bërë antare e shumë organizatave ndërkombëtare e në raste

të tjera duke shprehur aspiratat për të qënë pjesë e tyre. Por lidhjet e Shqiperisë me organizatat e

huaja janë shfaqur që para viteve 1990.

Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore Shqipëria bën përpjekje për pjesëmarrje në Lidhjen e

Kombeve në mënyre që të arrinte njohjen dhe ekzistencen e shtetit te pavarur shqiptar.

Ne Lidhjen e Kombeve Shqipëria u përfaqsua nga një delegacion shqiptar i cili dha

informacione mbi aspekte të ndryshme në lidhje me formën e qeverisjes, si mbi fenë, arsimin

sistemin e doganave, dhe popullsinë e vendit si dhe informoi se qeveria kishte si objektiv për të

ardhmen, hartimin e një Kushtetute. Në Konferencen e Versajes Shqipëria u mor në mbrojtje

nga Lordi Sësil i cili kërkonte miratimin e kërkeses së Shqipërisë duke u shprehur se : “

Shqipëria duhej të pranohej, pasi paraqiste të gjitha karakteret e një kombi krejtësisht të

formuar dhe se ajo kishte vuajtur po aq sa kombet e tjerë të Ballkanit, prandaj duhej që t'i vinin

në ndihmë”.

Vetëm pas shumë përpjekjesh e disa herë votimesh në asamble Lordi Sesil arriti që të

influenconte në votimin unanim për pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve. Mbas fjalimit

bindës të Lordit, antarët që morën fjalën u bashkuan me propozimin e tij dhe i dhanë votën

pranimit të kërkesës së Shqipërisë, duke shprehur edhe dëshirën që Shqipëria të ishte një faktor

mbështetës paqeje dhe stabiliteti në Gadishullin Ballkanik. Kështu, kërkesa për anëtarësim e

kopje

18

Shqipërisë u pranua me 35 vota, pa asnjë kundërshtim. 25

Në këtë mënyrë Shqipëria pranohet

në Lidhjen e Kombeve më 17 dhjetor 1920. Ky akt shërbeu si një moment i kthesës së plotë në të

mirë të çështjes së Shqipërisë, mbasi Shqipëria u njoh si një shtet sovran dhe i pavarur.

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore u bënë përpjekje për krijimin e një organizatë të re

botërore. Si rezultat i këtyre përpjekjeve u krijua OKB-ja e cila si nga shtrirja gjeografike dhe

nga rëndësia e problemeve që ka marrrë përsipër ka marr statusin e një organizate

ndërkombëtare universale të mirëfilltë. Iniciatorët e krijimit të OKB-së u bënë fuqitë e mëdha të

koalicionit antifashist. Kjo organizatë zëvendësoi Lidhjen e Kombeve e cila nuk ishte treguar

efektive për mënjanimin e Luftës së Dytë Botërore. Në fillim në OKB u anëtarësuan vetëm

shtetet fituese dhe neutrale të Luftës së Dytë Botërore, por më pas u anëtarësuan edhe shtetet e

tjera si Gjermania e Japonia.

Në konferencën e mbajtur në San Franincisko në fund të prillit të vitit 1945 u ftuan të gjitha ato

shtete që kishin nënshkruar deklaratën e Kombeve të Bashkuara të 1 Janarit 1942 si dhe ato

shtete që i kishin shpallur luftë shteteve fashiste përpara 1 marsit 1945. Por vendi ynë nuk mori

asnjë ftesë për në San Francisko sepse Shqipëria formalisht nuk i plotesonte te dy kerkesat.

Shqipëria bëri përpjekje për të qënë anëtare e OKB-së, por rruga e saj drejt OKB-se ka qënë e

vështirë dhe madje pak e pamundur për shkak të kahut që ka marrë vendi jonë në këtë

përiudhe kohore në drejtim të regjimit komunist. Qeveria komuniste i drejtohet tre fuqive të

mëdha duke i paraqitur kërkesën që Shqipëria të thirrej në konferencën e San Franciskos.

Ajo që iu përgjigj kërkesës ishte vetëm SHBA-ja. Përgjigja vetëm nga ana e SHBA-së u

juustifikua me faktin se ajo ishte qeveria e vendit që organizonte konferencën. Si Londra dhe

Uashingtoni e refuzuan këtë kërkesë të qeverisë sonë për të qënë prezente ne Konferencë. Një

arsye për mos pranimin e Shipërisë mund të jetë druajtja nga ana e ShBA-se nga një zë dhe vote

tjetër komuniste në Kombet e Bashkuara.26

25

www. gazetarepublika.al : “Shqipëria para dhe pas Luftës së Parë Botërore,diplomacia Europiane” 26

Odeta Barballushi, Politika e Jashtme e Shqipërisë, cikël leksionesh fq 2

kopje

19

Vendit tonë iu deshën gati 10 vjet që të bënte pjesë në Organizatën e Kombeve të Bashkuara.

Kërkesa e parë u paraqit më 20 dhjetor 1945 ndërkoh që pranimi u mundësua më 14 dhjetor

1955.

Gjatë kësaj periudhe u shfaqen shumë kundershti dhe barriera kunder shtetit shqiptar nga ana e

fuqive perëndimore. Që në fillim nisi diskutimi që u zhvillua në Këshillin e Sigurimit për

kërkësën e qeverisë shqiptare. Kërkesa hasi kundërshtinë që u shoqërua me vendosjen vetos

nga ana e SHBA-së dhe Britanisë. Arsyeja kryesore e paraqitur si shkak i vetos qendronte në

faktin që qeveria shqiptare mohonte të drejtat e njeriut dhe vepronte në kah të kundër me kartën e

OKB-së. Karta e OKB-së shprehej se “çdo njeri kishte të drejtën e lirisë së mendimit, të

ndërgjegjes dhe të besimit”. Shqipëria e shpalosi zyrtarisht mungesën e tolerancës fetare më 5

tetor 1965 ndërkoh që marëdheniet e Shqipërisë me ShBA-në dhe Britaninë nuk patën zhvillime

positive për arsye ideologjike. Pavarsisht vështirësive të cilat zgjatën 10 vjet u arrit që në vitin

1955 së bashku me 16 shtete të tjera të pranohej dhe Shqipë ria si anëtare e OKB-së . por

megjithatë Shqipëria do të kishte marëdhënie shumë të kufizuara me OKB-në për shak të

mungesës së marëdhënieve normale me ShBA-në dhe Britaninë e Madhe.27

Me përfundimin e luftës Shqipëria doli e shkatrruar nga lufta dhe kishte nevojë për ndihma. Për

këtë qëllim UNRRA ( administrata e Kombeve të Bashkuara për ndihmën dhe rimekembjen, një

agjenci e krijuar që në nëntor të vitit 1943 nga OKB-ja për tu ardhur në ndihmë vëndeve të

shkatrruar nga lufta dhe për të rimëkëmbur ekonomine e tyre. Në planini e ndihmave për

Shqipërinë UNRRA kishte caktuar ushqim, veshmbathje, vegla dhe pajisje buqësore. Pra sic

duket kjo organizatë do bënte të mundur sigurimin e mjeteve të domosdoshme dhe të nevojshme

për Shqipërinë.28

Veprimatria e UNRRA-s në Shqipëri u vlerësua nga qeveria shqiptare nën kontekstin e

marëdhënieve të Shqipërisë me Britaninë e Madhe dhe SHBA-në , marëdhënie të cilat

karakterizoheshin nga mungesa e zhvillimeve positive, ftohje tension dhe mosbesim. Në këte

kuadër cdo ndihmë që ofrohej nga ana e SHBA-së dhe fuqitë e tjera perëndimore cilësoheshin

27

Arben Puto, “E Drejta Ndërkombëtare Publike” , Dudaj, Tiranë 2010, fq 484 28

Edwin Jakques,” Historia e popullit shqiptar nga lashtësia e deri në ditët tona” Tiranë 1995 , fq 504

kopje

20

nga qeveria komuniste si mjet ndërhyrjeje që synontë rrëzimin e saj nga pushteti. Në këtë

pikëpamje u gjykua dhe Plani Marshall për rimëkëmbjen e Europës.29

Pra sic shihet Shipëria do të shkëpusë marëdhëniet diplomatike me vëndet perëndimore dhe për

rrjedhojë do të ndjekë të njëjtin qëndrim jo miqësor me organizatat e krijuara nga këto vende

për shkak të divergjencave ideologjike. Kështu në këtë këndvështrim mund të shpjegohen dhe

marëdheniet e ish regjimit komunist me organizatat e krijuara në atë kohë nga vendet

demokratike konkretisht me Tregun e Përbashkët Europian ( TPE ) dhe Fondin Monetar

Ndërkombëtar ( FMN ). Në kohën gjatë Luftë s së Ftohtë qëndrimi i Shqipërisë ndaj TPE-

së ishte një qëndrim kundër duke u shoqëruar me një propaganda kund r TPE-së . Edhe ndaj

Fondit Monetar Ndërkombëtar i cili ishte një organizëm i rëndësishëm financimesh u ndoq e

njëjta rrugë. Nuk mbahej asnjë lidhje dhe kjo organizatë u bë dhe objekt kritikash deri në

konferënca te nivelit të lartë . Banka Botërore një lloj si Tregu i Përbashkët Europian apo dhe

FMN-ja cilësoheshin organizma që i shfrytëzonin popujt dhe shtetet që i pranonin ato.

Në 4 prill 1949 u krijua organizata rajonale e NATO-s si Traktati Atlantikut Verior. Qëllimi

fillestar ishte për të mbrojtur Europën Perëndimore nga sulmet e mundshme prej vëndeve

komuniste të cilat drejtoheshin nga Bashkimi Sovjetik. NATO aleanca Ushtarake e Atlantikut

Verior konsiderohej nje organizëm agresiv dhe një armë në duart e imperializmit. Madje

sistemi komunist akuzoi NATO-n se po përgatiste një agresion kundër shtetit tonë . Në këtë

kuadër NATO në Shqiperi në varësi të sistemit politik ka dy plane njohje: njëri eshtë ai i

viteve 1940 dhe tjetri pas viteve 1990, kur Shqipëria u hap me botën dhe vendosi marëdhenie

diplomatike me shtete të ndryshme si rrjedhim rivlerësoi Aleancën e Atlantikut Verior dhe

paraqiti aspiratën për antarësimin në këtë organizatë. Në planin e parë NATO u cilësua si një

organizatë politiko -ushtarake ,vegël e imperializmit dhe me të gjitha alibitë për pushtimin e

Shqipërisë .

Me prishjen e marë dhenieve me Jugosllavinë Shqipëria nënshkruan marëveshjen e parë

ekonomike me Moskën. Në vitin 1949 Shqipëria bëhet anëtare e KNER-it Këshillit për

Ndihmë Ekonomike Reciproke dhe mori pjesë aktive në veprimtarinë e kësaj organizate .

29

Odeta Barballushi, “Politika e Jashtme e Shqipërisë” cikël leksionesh fq, 6

kopje

21

Shqipëria përfitoi dhe nisi të merrte ndihmë ekonomike e ushtarake dhe këshilltare nga

vëndet e bllokut komuniste. 30

Në maj te vitit 1955 Shqipëria u bë antare e Traktatit të Varshavës. Në këtë traktat ajo do të

angazhohej për miqësi, bashkëpunim dhe ndihmë reciproke me kombet e tjera të Bllokut

Sovjetik. Por me prishjen e marëdhenieve me Bashkimin Sovjetik Shqipëria doli dhe nga këto

organizma të cilat u etikuan nga regjimi i Enver Hoxhës si organizma shfrytëzuese e agresive.

Më vonë edhe marrëdhëniet e vetme ndërkombëtare, ato me Kinën, u prishën. Prishja e miqë

sisë me Kinë në e solli qeverinë shqiptare në kërkim të një aleati të ri në Politikën e

Jashtme. Pas prishjes me Jugosllavine , Bashkimin Sovjetik , Kinën , Shqipëria nuk gjeti aleat

tjetër. Duke mos pasur zgjidhje tjetër Shqipërisë iu ofrua politika e mbështetjes tek forcat e veta.

Në themel të këtij parimi qëndronte thelbi i regjimit komunist të viteve 1976-1990 izolimi i

gjatë dhe refuzimi i bashkëpunimit me shtetet e tjera.31

Kjo është e qartësuar dhe në nenin 28

të kushtetutë s së vitit 1976 në të cilën theksohet: “Në Republikën Popullore të Shqipërisë

ndalohet dhënia e koncesioneve, krijimi i shoqërive dhe institucioneve të tjera ekonomike dhe

finaciare të huaja ose të përbashkëta me monopolet dhe me shtetet kapitaliste borgjeze dhe

revizioniste si dhe marrja e kredive prej tyre”.32

Ky nen u aplikua per cdo organizate te huaj dhe nën pretekstin e kë tij neni u mohua antarësia

në to dhe ndihma ekonomike dhe bashkëpunimi i ofruar nga shtete të ndryshme europiane.

Marrëdhëniet e Shqipërisë me vëndet e tjera dhe me organizmat ndërkombëtare në periudhën

1960-1980, zhvilloheshin mbi principe ideologjike dhe jo mbi bazën e interesave kombëtare dhe

duke iu permbajtur ketyrë pricipeve Shqipëria shkëputi lidhjet me cdo shtet dhe për rrjedhoje

me cdo organizatë ndërkombëtare e cila nga këndvë shtrimi i qeverisë komuniste cilësohej si

denigruese ndaj këtyre parimeve. Gjatë përiudhës së viteve 1979- 1990 Shqipëria me përjashtim

të OKB-së nuk merr pjesë në asnjë organizatë ndërkombetare. Ajo ishte vendi i vetëm i Europës

që nuk bënte pjesë në OSBE.

30

Edwin Jakques,” Historia e popullit shqiptar nga lashtësia e deri në ditët tona”, fq 515

31

Afrim Krasniqi, Sistemet Politike në Shqipëri ( 1912-2008), fq 214 32

Kushtetuta e vitit 1976

kopje

22

Gjatë kësaj periudhe Shqipëria u përball me probleme ekonomike dhe sociale që cuan në

manifestime kundër sistemit. Një problem madhor për sistemin komunist përbënte gjëndja

ekonomike katasrofike e vendit. Ekonomia jonë e centralizuar me nje teknologji te vjetë ruar pa

investime per rinovimin e saj, mungesa e lëndës së parë plus papunësia në rritje përbërnin

problematikat që e detyruan sistemin komunist të pranonte pluralizmin. Me vendosjen e

pluralizmit fillon një periudhe e re e vendosjes së marëdhënieve diplomatike midis sistemit

pluralist demokratik shqiptar me vendet e tjera dhe për rrjedhoje antarësimin në organizatat e

ndryshme ndërkombëtare.

kopje

23

2.2 Marëdheniet pas viteve 90

Në fillim të viteve 1990-të Shqipëria doli nga një sistem shumë i ashpër që e kishte izoluar

vendin për vite me rradhë, duke thelluar varfërinë dhe rrënuar kapacitetet ekonomike të vendit.

Para njëzet vjetësh, Shqipëria kishte përpara dy sfida të mëdha lidhur me transformimin

ekonomik: 1) zhvendosja nga një sistem krejtësisht i centralizuar drejt një ekonomie tregu dhe

2) Përshtatja me globalizmin si një prirje e dukshme ndërkombëtare pas fundit të Luftës së

Ftohtë.

Ndryshime te rëndësishme ndodhën në politikën e jashtme të shtetit shqiptar. Prioritetet e

Shqipërisë në këtë fushë u fokusuan dhe në vendosjen dhe stabilizimin e marëdhënieve me

organizatat ndërkombëtare. Kjo mësë miri konfirmohet dhe në planin qeverisës të vendit në të

cilin theksohet se: “Politika e Jashtme e Shqipërisë do të vazhdojë me intensitet të lartë

pjesëmarrjen aktive, me të drejta të plota në shumë organizata ndërkombëtare e koalicione, ku

më kryesoret janë OKB, Këshilli i Evropës, OSBE, Koalicioni Antiterror, UNESCO, Organizata

e Frankofonisë si dhe dhjetëra e dhjetëra organizata, konventa, nisma, struktura ndërqeveritare

e joqeveritare, me karakter ekonomik, kulturor, ekologjik, shkencor, juridik, arsimor etj; 33

Përmbysja e rendit komunist solli hapjen e Shqipërisë me organizatat e huaja. Në vitin 1991 në

emër të Qeverisë Shqiptare u nënshkrua akti formal i anëtarësimit të Shqipërisë në Fondin

Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore. 15 tetori i vitit 1991, përveç një akti formal

anëtarësimi, ka rëndësi të madhe. Sipas Ylli Bufit ( kryetar i komisionit ekonomik dhe

nëshkrues i aktit të anëtarësimit) ky akt kishte rë ndësi : “ pasi për herë të parë që nga krijimi i

institucioneve të Bretoon ë oods, përkrah shumë demokracive të konsoliduara dhe shumë

vendeve të tjera aspiruese për prosperitet demokratik e ekonomik, përfshiu dhe vendin tonë të

vogël. Rëndësia e kësaj date nuk qëndron thjesht në një nënshkrim dhe anëtarësim. Për

Shqipërinë ky moment nënkuptonte ndezjen e dritës jeshile për të hyrë në të ardhmen e saj, e

cila, në çdo rast mendohej si shumë më e mirë se sa e kaluara.34

33

Plani i Integruar i Ministrisë, fq 4,2007 34

Ylli Bufi, “Anëtarësimi i Shiqipërisë në FMN dhe fillimet e reformës ekonomike”,fq 18

www.bankofalbabia.org

kopje

24

Anëtarësimi në Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore nuk do të konvertohej në

një llogari huaje me këto dy institucione. Kjo do të thoshte që Shqipëria kishte tashmë mundësi

të përpunonte strategjitë e saja të kalimit të krizës dhe të zhvillimit, programet e ndihmave,

programet e investimeve, programet e thithjes së investimeve të huaja dhe të teknologjisë së

përparuar. Kjo do të thoshte që Shqipëria mund të fillonte të zbatonte reformat në fushën

ekonomike, sociale e në institucione, mund të niste proceset e hapjes e të liberalizimit me

qëllimin e vetëm për të siguruar ndërtimin e demokracisë dhe zhvillimin e ekonomisë duke

synuar në afat të gjatë integrimin në strukturat euro-atlantike. Nje marrveshje e tille do te sillte

shumë përfitime për Shqiperinë, përfitime te cilat do të realizoheshin ndër vite nga mbështetja e

projekteve te ndryshme te BB dhe FMN.

Banka Botёrore dhe FMN kanë lujtur nje rol kyc ne dhënien e huave të ndryshme ekonomike

në drejtim të zhvillimit të Shqipërisë . Gjatё 15 viteve tё fundit Banka Botёrore ka vёnё nё

dispozicion tё Shqipёrisё 820 milion USD pёr projekte pёr pёrmirёsimin e infrastrukturёs dhe

nxitjen e zhvillimit tё qyteteve, modernizimin e bujqёsisё, pёrmirёsimin e kushteve ekonomike

dhe qeverisjes sё mirё si dhe mbështetje tё tjera financiare. Programi i Asistencёs pёr

Shqipёrinё (Country Assistance Strategy 2006-2009) formon bazёn pёr punёn e Bankёs

Botёrore nё Shqipёri. Prioritetet e Bankёs Botёrore janë sektorёt e infrastrukturës, shёndetёsisё

dhe arsimit. Qeverisja e mirё pёrbёn njё temё qendrore – tё gjitha ndërhyrjet e Bankёs Botёrore

hartohen mbi bazёn e kёndvёshtrimit tё mbështetjes sё decentralizimit, tё pjesëmarrjes mё tё

gjerё tё qytetarёve dhe tё menaxhimit transparent tё administratёs.

Qё prej vitit 1997 Shqipëria ka përfituar nga FMN mbështetje nё shumёn prej 64 milion dollarë

pёr reformimin e sektorit bankar dhe tё administratёs publike, veçanërisht pёr administrimin

financiar, si dhe pёr fuqizimin e stabilitetit makroekonomik35

. FMN dhe BB ishin vetëm dy nga

organizatat e para ndërkoh që Shqipëria fillon dhe zgjeron nënshkrimin e marrëveshjeve dhe

antarësine dhe në organizata të tjera.

35

Austrian Development Agency, Referati pёr Shqipёrinё, “Shqipëri plani 2007-2009”, botuar nga Ministria

Federale pёr Çёshtjet Evropiane dhe Ndёrkombёtare, Vjenë Austri, fq 18

kopje

25

Kështu në fillim të viteve 90 Shqipëria hyn në marëdhënie me organizatën rajonale të

Bashkimit Europian duke u berë dhe një nga vendet aspirante për antarësimin në këtë

organizatë. Vendi ynë e shihte të ardhmen e tyre te lidhur ngushte me anëtaresimin ne

Bashkimin Evropian si një rrugë për forcimin e sigurise , paqes, stabilitetit e prosperitetit social

dhe ekonomik. Hapat e para fillojnë që ne vitin 1992 vit në të cilin nënshkruhet marrëveshja

e Bashkëpunimit dhe Tregtisë mes BE dhe Shqipërisë .36

Një organizatë tjëtër më të cilën Shqipëria nënshkruan marrëvëshje duke u bërë pjesë e saj është

Organizata për Sigurim dhe Bashkëpunim në Evropë OSBE-ja. Qëllimi kryesor i prezencës së

OSBE-së në Shqipëri do të ishin nxitja e demokratizimit, zbatimit të ligjit dhe të të drejtave të

njeriut, si dhe forcimin e institucioneve demokratike, në përputhje me parimet, standardet dhe

angazhimet e OSBE-së.37

Bashkimi Evropian ёshtё që prej vitit 1991 organizata kryesore nё Shqipёri. Ndihma e

Komunitetit Evropian nё Shqipёri nё periudhën 1991-2004 ka arritur shumёn prej 1,2 miliardё

Euro. Qё prej vitit 2001 CARDS ёshtё instrumenti mё i rёndёsishёm financues i BE-sё pёr

Shqipёrinё, me ndihmёn e tё cilit mbështetet lidhja e Shqipёrisё me PSA dhe veçanёrisht

reformat nё katёr sektorёt prioritarë tё mёposhtёm: Drejtёsia dhe çështjet e brendshme, krijimi i

kapaciteteve administrative, zhvillimi ekonomik dhe social si dhe stabiliteti dhe demokracia.

Nё vitin e fundit tё ekzistencës sё tij programi CARDS pёr Shqipёrinё ёshtё kuotuar me njё

fond prej 45,5 milion EURO. Nga viti 2007 CARDS do tё zёvendësohet nga instrumenti i para-

antarёsimit IPA. Ky instrument do tё paraqesё tё gjithё kuadrin e ri pёr tё gjitha masat e

financuara nga BE pёr mbështetjen e përgatitjeve pёr antarёsim tё vendeve kandidate dhe

vendeve kandidate potenciale, ku bёn pjesё edhe Shqipёria.

Gjatë periudhës së tranzicionit në Shqipëri përvec organizatave të sipërpërmendura vendi ynë

ka vendosur marëdhënie me oraganizata të tjera të huaja të cilat ushtrojnë veprimtarinë e tyre

në Shqipëri. Këtu mund të përmëndim: Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët UNICEF,

Këshilli i Evropës, UNDP Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim, ILO

36

www.mie.gov.al 37

Mandati i prezencës së OSBE-së në Shqipëri,vendim nr 588, www.osce.org/al

kopje

26

Organizata Ndërkombëtare e Punës, UNIFEM Fondi i Kombeve të Bashkuara për Gratë, IOM

Organizata Ndërkombëtare për Migracionin, ë HO Organizata Botërore e Shëndetit. UNHCR

Komisioni i lartë i Kombeve të Bashkuara për Refugjatët,Save the children, SOROS, FAO

Organizata për Ushqimin dhe Bujqësinë, Care, ICRC Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq38

Duke parë numrin e madh të organizatave të cilat filluan të operonin në Shqipëëri nëpërmjet

investimeve në fusha të ndryshme nga ana e qeverisë shqiptare u pa e domosdoshme ngritja e

njё Departamenti qëndror pёr Koordinimin e Strategjive dhe tё Donatorёve. Kjo agjenci u krijua

nё vitit 2005. Ky departament ndodhet direkt në varёsinё e Kёshillit tё Ministrave dhe ёshtё

pёrgjegjës jo vetëm pёr koordinimin e donatorёve, por edhe pёr zbatimin e SPI-sё dhe pёr

zhvillimin e mёtejshёm tё strategjive tё zhvillimit, nё kёtё mёnyrё pёr drejtimin e pёrgjithshёm

tё proceseve të zhvillimit. Qeveria ka krjuar nё kёtё mёnyrё bazёn pёr njё komunikim efektiv

dhe pёr koordinimin me donatorёt, qё deri nё atё kohё ishte drejtuar pothuajse vetëm nga

komuniteti ndёrkombёtar i donatorёve. Si Qeveria, ashtu edhe komuniteti ndёrkombёtar me

këto struktura tё reja dhe me pёrgjegjёsistё e qarta qё lidhen me to shfaqin synimin pёr tё

pёrdorur fondet nё dispozicion nё mёnyrё sa mё efiçiente dhe tё orientuar pёr tё përmbushur nё

kёtё mёnyrё edhe synimet e Deklaratёs sё Parisit.39

Si konkluzion mund të themi që Shqipëria me vendosjen e sistemit pluralist vendosi

ridimensionoi politikën e saj të jashtme. Me hapjen e Shqipërisë me botën e jashtme në fillim

të viteve 1990 filluan të ushtronin veprimtarinë e tyre një numër i konsiderueshem

organizatatsh të rëndëshishme ndërkombëtare si ato rajonale dhe ato globale. Gjatë periudhës

se tranzicionit Shqipëria gradualisht intensifikoi marrëdheniet. Gjatë kësaj periudhe Shqipëria u

pranua në Këshillin e Europës, aderoi për partneritetin për paqe. Shqiperia ka zhvilluar

marëdhënie të vecanta me NATO-n dhe në fillim të viteve 90 ka kërkuar antarësimin në të.40

Sot Antarësimi në NATO nuk përbën më një aspirim të shtetit shqiptar por përbën një

finalizim si një vend anëtar i oraganizatës së Atlantikut të Veriut. Ky antarësim u bë mundu r

në 4 prill të vitit 2009. Që në fillim të viteve 90 Shqipëria bëri përpjekje bashkëpunimi me

Bashkimin Europian. Vendi ynë u fut në fondin Monetar Ndërkombëtar dhe ka përfunduar

38

Lista e organizatave që veprojnë në Shqipëri- http://www.mpcs.gov.al/ 39

http://www.dsdc.gov.al/- Deklarata e Parisit.

kopje

27

marrëveshje të vecanta financiare me kete institucion dhe Bankën Botërore. Në vitin 1999 vendi

u antarësua në Organizaten Botërore të Tregtisë ( OBT ). Shqipëria përfitoi nga SHBA-ja dhe

BE-ja ndihmë të vecantë ekonomike e politike për të kaluar krizën e vitit 1997 si dhe gjatë luftës

së kosovës në vitin 1999 ku u strehuan 600,000 shqiptarë të kosovës. 41

Gjithashtu Shqipëria nënshkroi në vitin 1999 Paktin e Stabilitetit për Ballkanin, pakt i cili krijon

premisë për zhvillimin ekonomik, tregtinë, investimet që afron Ballkanin me Europën. Sot në

Shqipëri ushtrojnë veprimtrinë e tyre një numër shumë i madh organizatash të cilat kanë si

mision pë rmbushjen e një sërë objektivash duke u përqëndruar pothuajse në të gjithë sektorë

te zhillimit e të gjitha fushat që mbartin mangësi e që kërkojnë zgjidhje me atë të modeleve

të servirura nga jashtë .

41

Adem Mezini, “SHEKULLI I XX, Përmbajtja dhe Specifikat e Tranzicionit Postotalitar në Shqipëri”, fq 221

kopje

28

2.3. Fushat kryesore te asistencës së ( ON)

Procesi i zhvillimit i cili nënkupton periudhën e tranzicionit, në Shqipëri ashtu si dhe në çdo

vend tjetër të Evropës Lindore dhe Qendrore është shoqëruar me hapjen e ekonomisë dhe

“demokratizimin” e institucioneve dhe shoqërisë me ndihmën e shprehur nëpërmjet huave dhe

fondeve të organizatave ndërkombëtare si Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar,

Fondacioni Soros, Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara, Bashkimi Evropian, etj.

Qëllimi i fondeve të dhëna nga organizatat ndërkombëtare ka qenë zhvillimi i sektorëve të

ndryshëm dhe i qëndrueshmërisë së tyre në Shqipëri. Demokratizimi në vetvete synon

integrimin e vendit. Koncepti i “integrimit”, është bazuar në idenë se tranzicioni është periudha

që duhet për t‟u bërë pjesë e Evropës Perëndimore dhe se procesi i zhvillimit me projektet e tij

duhet ndjekur në më nyrë rigoroze bazuar në programet e donatorëve të huaj dhe organizatave

ndërkombëtare për të përfituar eksperiencën perëndimore.42

Donantoret e huaj qofte organizata apo agjenci te ndryshme kanë kontribuar pothuajse ne cdo

sektor. Kontribuimi ka qënë i realizuar nëpërmjet huave fondeve dhe modeleve të ndryshme të

zhvillimit që i janë paraqitur vendit tonë. Në të përmblidhen një sërë organizmash, shtetesh që

nuk ndajnë gjithmonë të njëjtën fushë veprimi apo axhendë politike por përqëndrohen në fusha

të ndryshme. Kështu, nga njëra anë kemi organizma si OSBE-ja, që përqendrohet tek

problematika e demokratizimit, që ka të bëjë me procese politike si zgjedhjet e lira, apo

delegacionin e Bashkimit Evropian, që përqendrohet në procesin e demokratizimit në funksion

të integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian. Nga ana tjetër, kemi faktorë të tillë të

rëndësishëm si Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që përtej demokratizimit dhe integrimit të

Shqipërisë fokusohen edhe në rolin e saj gjeostrategjik dhe si partner në luftën kundër

terrorizmit. 43

Organizma si USAID, përsëri përqëndron vëmëndjen në procesin e

demokratizimit, që ka të bëjë me forcimin e institucioneve demokratike, shoqërisë civile,

42

Klosi, A. . Shqipëria ç’mund të jetë, Botimet Përpjekja, Munih : Tachidromos ,1997, 61 43

Blendi Kajsiu , Demokratizim pa politikë: Baza konceptuale e qasjes ndërkombëtare

në Shqipëri, Polis 4, UET,

kopje

29

mirëqeverisjen, luftën kundër korrupsionit apo rritjen e pjesëmarrjes së qytetarëve në procesin e

vendimmarrjes. Fushat kryesore të asistencës së ketyre orgnizatave jënë: Transporti (56%),

Mjedisi (56%), Drejtësia (56%) dhe Zhvillimi ekonomik (54%) të cilët përbëjnë sektorët me

përqindje më të lartë investimesh me financim të huaj. Ndërsa niveli i ulët i investimeve me

financim të huaj është në Arsim 11% dhe Shëndetësi (17%).44

Gjatë periudhës 2000-2008 ndihma nga organizma të huaj për zhvillimin e sektorëve është

ofruar në formë granti dypalësh, huaje shumëpalëshe, granti shumëpalësh, dhe hua dypalëshe.

Në vitin 2000 grantet përbënin 68% të angazhimit të ndihmës së huaj, ndërsa vitet që pasuan ky

lloj financimi është ulur ndjeshëm. Grantet dypalëshe u pakësuan katër vitet e fundit dhe pritet të

pakësohen më tej, pasi disa donatorë dypalësh po largohen gradualisht. Shumica e huave e

dhënë nga donatorët shumëpalësh është e orientuar drejt sektorëve të infrastrukturës, energjisë,

shëndetësisë, arsimit dhe reformave sociale. 45

Rritja e nivelit të huave dhe transformimi i huave

të buta në hua komerciale, lidhet edhe me kalimin e Shqipërisë nga vend me të ardhura të ulëta

në vend me të ardhura të mesme. Nga ana tjetër, po rritet numri i huave jokoncesionale, për

shkak se Shqipëria kaloi nga vend i Organizatës Kombëtare për Zhvillim (IDA), në një vend të

Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (IBRD).

Konkretisht bazuar ne progres- raportet e ndryshme të organizatave të huaja dalin në pah dhe

fushat kryesore të në të cilat asistojnë këto organizata:

- Demokratizimi dhe shteti i së drejtës

Krijimi i një administrate të mirëkualifikuar dhe profesioniste është në fokusin e prioriteteve të

politikave të qeverisë. Në këtë aspekt, Progres raporti 2008 i Komisionit Evropian njeh arritjet

në këtë sektor për 2007-2008 dhe nënvizon nevojën për forcimin e paanësisë së administratës

publike, me qëllim avancimin drejt një shërbimi civil profesional, të pavarur dhe të bazuar në

merita. Mbështetja donatore për këtë sektor ka qenë mbi 46 milion € në periudhën 2000-2008,

44

Progress-raport i vitit2008, ndihma e donatoreve të huaj 45

Progresss raporti I vitit 2008-strategjia kombëtare për zhvillim, nëntor 2009

kopje

30

kjo mbështetje është shprehur në formen e ndihmës ekonomike e cila përbëhet kryesisht nga

grante (73%) nga të cilat pushteti vendor përfitoi mbi 21 milion €. 46

Organizatat kryesorë që

kanë mbështetur reformën në administratën publike në vitet e fundit kanë qenë Banka Botërore,

KE, ndërkoh që kanë investuar dhe shtete si SHBA, Suedia, Mbretëria e Bashkuar, Hollanda,

Italia, Gjermania, etj.

Fushat kryesore të mbështetura me ndihmë janë: reforma në shërbimin civil; trajnimi dhe

zhvillimi i burimeve njerëzore; bashkërendimi dhe hartimi i politikave; përmirësimi i

kapaciteteve të teknologjisë së informacionit dhe komunikimit (TIK); decentralizimi dhe forcimi

i kuadrit ligjor dhe rregullator me qëllim rritjen e autoritetit dhe autonomisë fiskale të pushtetit

vendor; llogaridhënia e zyrtarëve qeveritarë, rinovimi i ambienteve të zyrave; etj.

Gjithashtu është realizuar projekti i Bankës Botërore në këtë sektor që ka të bejë me

„Operacionet e Zhvillimit të Politikave (DPO) që mbështet aspektet kyçe të programit të

Qeverisë me një hua prej 6.8 milionë Euro. Projekti i Bankës Botërore për reformën në

Administratën Publike me vlerë 5.8 milionë Euro, projekt i cili përfundoi në vitin 2006, ka qenë

shumë i rëndësishëm për tre çështje kryesore: menaxhimi i shpenzimeve publike, menaxhimi i

burimeve njerëzore në sektorin publik, dhe koordinimi dhe hartimi i politikave. Totali i ndihmës

së huaj akorduar Shqipërisë për reformën në administratën publike dhe ngritjen e kapaciteteve,

është 8.5 milionë EUR dhe fokusohet në ngritjen institucionale, forcimin e kapaciteteve

administrative, reformën në shërbim civil dhe decentralizimin. 47

Disa nga projektet që mund të

përmenden këtu janë CARDS 2003- Mbështetje për Reformat e Shërbimit Civil, CARDS 2004-

Mbështetje për Institutin e Trajnimeve të Administratës Publike (ITAP) edhe CARDS 2005-

Ngritja e kapaciteteve për Ministrinë e Integrimit. Këto fusha janë mbështetur edhe nga mjaft

donatorë të tjerë si USAID, PNUD, OBSH, dhe nga shtetet si Gjermania, Itali dhe Suedia.

Nje fushe tjetër është : media dhe shoqeria civile:

Shoqëria civile është nje tregues i rëndësishëm i shkallës së demokratizimit të vendit. Për këtë

arsye në tetor 2007, qeveria miratoi për herë të parë Fondin për Shoqërinë Civile me një buxhet

46

Ndihma e huaj në Shqipëri., progress-raporti 2008 fq 18 47

Ndihma e huaj,progress-raporti I vitit 2008, nentor 2009

kopje

31

total prej 1.3 milion €, me synim mbështetjen e zhvillimit të shoqërisë civile në Shqipëri.

Qeveria, në bashkëpunim me përfaqësues të shoqërisë civile, do të institucionalizojë Fondin e

Shoqërisë Civile.

Angazhimi donator në total për këtë sektor është rreth 20 milion € gjatë periudhës raportuese,

Donatori kryesor në këtë sektor është SHBA-ja, e ndjekur nga KEja, Gjermania, Suedia,

Hollanda. Shumë nga projektet janë zbatuar nga OSBE-ja. Ato që kanë përfituar ndihmë të huaj

në këtë sektor janë: organizatat e shoqërisë civile dhe Këshilli Kombëtar i Radio-Televizionit

(KKRT). Ndihmë kanë marrë edhe shoqatat e mediave apo organe të ngjashme. Fondacioni

SOROS ka ofruar gjithashtu mbështetje në këtë sektor. dhe USAID-I ka mbështetur forcimin e

rolit të shoqërisë civile në reforma dhe në median hulumtuese, duke u fokusuar në lidhjen midis

medias dhe aktiviteteve me interesa qytetare. Programi CARDS 2005/2006 i Komisionit

Europian ka vlerën mbi 2 milion EUR dhe përqendrohet sidomos në ngritjen e kapaciteteve të

organizatave të shoqërisë civile, dhe 800 mijë EUR i janë kushtuar konsolidimit dhe forcimit të

politikës dhe kapaciteteve të medias si dhe përfshirjes së saj në debatin e politikave evropiane.48

Migracioni

Shqipëria vazhdon të ketë përqindje të lartë emigracioni (mbi 25% e popullsisë totale dhe mbi

35% e krahut aktiv të punës janë emigrantë). Qeveria po angazhohet me politika zhvilluese që

synojnë thithjen e trurit dhe përdorimin e kapitalit që vjen nga migracioni për zhvillimin

socialekonomik të vendit. Meqë shumica e emigrantëve janë krahë aktiv pune, ndikimi i

emigracionit në tregun e punës bëhet mjaft i ndjeshëm. KE-ja është donatori kryesor që mbështet

çështjet e migracionit në Shqipëri.

Totali i ndihmës së huaj në këtë sektor është 9.2 milion EUR, KE-ja (me 8.9 milion €), Italia (me

rreth 141,000 €) dhe Hollanda (me 89,000 €),49

janë tre donatorët që mbështesin këtë sector.

Lidhur me këtë cështje në Shqipëri ushtron mision e saj IOM, e cilla shërben si organizatë

zbatuese ndërqeveritare që drejton çështjet e emigracionit. IOM ka mbështetur hartimin dhe

zbatimin e Strategjisë Kombëtare për Migracionin dhe Strategjisë kundër Trafikimit të Qenieve

Njerëzore dhe ka lehtësuar hartimin e Projekt-Planit Kombëtar të Veprimit për Remitancat.

IOM-i aktualisht angazhohet me ngritjen e kapaciteteve për çështjet e kthimit dhe ripranimit, dhe

48

http://www.km.gov.al/ 49

Ndihma e huaj,progress raporti fq 24

kopje

32

me ndihma të drejtpërdrejta për ri-integrimin e emigrantëve të kthyer që kanë qenë viktima të

trafikimit.50

Zhvillimi ekonomik:

Në këto vite, financimet e brendshme janë përqendruar në programe për zhvillimin e dhe

ristrukturimin e ndërmarrjeve industriale, siç kërkon MSA-ja, si dhe për aktivitetet zhvilluese në

sektorin minerar. Një program strategjik për zhvillimin e Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme

(SME) 2007-2009 filloi të zbatohej nga qeveria shqiptare e cila alokoi dy fonde të ndryshme në

ndihmë të eksportuesve shqiptarë (me vlerë prej 3 milionë dollarë në vit). Disa privatizime të

mëdha si ato të kompanive telefonike, ARMO-s, INSIG-ut dhe ekzekutimi i mjaft kontratave

koncesionare, si psh. licensimi i kompanive të telefonisë celulare, kontratat për ndërtimin dhe

operimin e hidrocentraleve me investime të brendshme ose të huaja kanë kontribuar ndjeshëm në

rritjen e nivelit të investimeve të huaja të drejtpërdrejta (IHD) në vend. Janë miratuar ligje të reja

për prokurimin elektronik, pagimin on-line të tatimeve dhe regjistrimin on-line të bizneseve.

Nismat të tjera ligjore si për shoqëritë tregtare, akreditimin, standardet dhe metrologjinë,

pronësinë intelektuale, gjithashtu po përmirësojnë klimën e biznesit.51

Të tjera fusha të kontributit të kë tyre organizatave mund të pë rmendim: Infrastruktura:

Infrastruktura rrugore mbetet prioriteti madhor i qeverisë në sektorin e transportit, siç

pasqyrohet nga nivelet e larta të ndihmës së huaj të akorduar. Në 2008, janë rritur si financimi i

brendshëm ashtu edhe ai i huaj që mbështesin projektet e mëdha rrugore. Projekti më i madh

investues ishtë rruga Durrës-Kukës-Morinë projekt i cili pë rfundoi në 2009.

Nëse do të bënim një përmbledhje të fushave te kontributit do te ishin: Reforma në sektorin

publik, Qeverisja dhe decentralizimi, menaxhimi ekonomik, zhvillimi i sektorit privat, banka,

financa , shteti ligjor, infrastruktura dhe sektorë të tjerë ekonomik si Energjia, Transporti

Zhvillimi lokal Turizmi etj. Të gjitha këto fusha tregojne për prezencën e ogranizatave

50

http://www.iomtirana.org.al/ - misioni I IOM në Shqipëri. 51

Ndihma e huaj, progress raport 2008, fq 31

kopje

33

ndërkombëtare në cdo aspect duke prekur cdo anë të mundshme me kontributin dhe investimet

me synim arritjen e përmirësimit dhe zhvillimit. Po të mos kishin qenë organizatat e huaj, në

Shqipëri do të kishte një numër shumë të kufizuar arritje zhvillimi , pasi kanë qenë donatorët që

kanë mbështetur financiarisht pjesën më të madhe të tyre. Shuma të konsiderueshme parash janë

derdhur në vend me idenë se vendet në zhvillim kanë nevojë për ndihmë financiare sikurse dhe

për modelet dhe ekspertizën e organizatës që i transmeton ato. Përfitimet e investimeve janë të

dyanshme. Kjo ndodh për shkak se vetë organizatat ndërkombëtare përfitojnë nga nevoja për

zhvillim dhe procesi i tejzgjatur i tranzicionit pasi në to punësohet një numër i tepërt burokratësh

të niveleve të ndryshme, blihen teknologjitë më të fundit dhe udhëtohet nëpër vendet më

ekzotike të planetit.52

52

Blerta picari,” Ndikimi i ndërkombëtarëve nëpërmjet organizatave jofitimprurëse në

procesin e zhvillimit, Polis 4 , UET, fq 3

kopje

34

Kapitulli III

Organizatat kryesore me mision në Shqipëri

2.3 Misioni i Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara PNUD

Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara (UNDP) është rrjeti global i zhvillimit i Kombeve

të Bashkuara që punon për ndryshimin dhe për përhapjen e dijes, përvojës dhe burimeve në

vende të ndryshme të botës duke i ndihmuar njerëzit të ndërtojnë një jetë më të mirë. Objektivi

kryesor i PNUD-it është të ndihmojë vendet në ngritjen e kapaciteteve të tyre kombëtare për

arritjen e zhvillimit njerëzor të qëndrueshëm; që do të thotë, përmirësimin e kushteve të jetesës

mbi baza të qëndrueshme – punës, arsimit, shëndetit, mjedisit ku ata jetojnë dhe përdorimit sa më

të mirë të burimeve të tyre natyrore.53

PNUD ka përqëndruar veprimtarinë në shtete të

ndryshme midis të cilave edhe me Shqipërinë. Kontaktet e para kanë fillesat e tyre që vitin

1991, vit kur PNUD vendosi zyrat në Shqipëri.

Fokusi themeltar i PNUD është ndihma ndaj vendeve për ngritjen dhe zgjidhjen e sfidave të:

Qeverisjes Demokratike

Uljes së Varfërisë

Parandalimit të Krizave dhe Rimëkëmbjes

Energjisë dhe Mjedisit

Pikërisht këto janë dhe fushat kryesore në të cilat është fokusuar misioni i PNUD në

Shqipëri.

Fusha e parë është ajo e Qeverisjes Demokratike:

Përmes programit për Qeverisje Demokratike, PNUD-i në Shqipëri ka mbështetur reformën në

administratën publike dhe trajnimin e shërbimit civil, menaxhimin ekonomik dhe transparencën,

53

http:/www.undp.org.al/

kopje

35

forcimin e menaxhimit të ndihmës së huaj dhe rritjen e besueshmërisë. PNUD-i në Shqipëri ka

ndihmuar në ngritjen e institutit të parë dhe të vetëm për trajnimin e administratës publike në

vend. Një nga objektivat kryesore të Shqipë risë mbetet intë grimi saj në BE. Për këtë arsye,

zhvillimi social-ekonomik, planifikimi strategjik, financa të shëndosha publike dhe menaxhimi i

asistencës së huaj, anti-korrupsioni, të fuqizuara nga përdorimi në rritje i Teknologjisë së

Informacionit dhe Komunikimit (TIK), përfaqësojnë prioritetet kryesore kombëtare. Në këtë

kuadër, PNUD-i ka prezantuar mjaft programe që kontribuojnë në përmirësimin e qeverisjes dhe

forcimin institucional në vend.

PNUD-i, në bashkëpunim me Qeverinë e Shqipërisë, po zbaton Programin Brain Gain, i cili

mbështet qeverinë në pregatitjen e kuadrit të duhur të politikave për angazhimin e Diasporës në

zhvillimin social-ekonomik të Shqipërisë.54

Gjithashtu PNUD në kuadër të qeverisjes

demokratike ka ndërmarë Projektin Rrjeti Elektronik Ndërkombëtar dhe e-

Kontabël plotësojnë më tej përpjekjet e PUND-it në fushën e TIK. PNUD-i punon për zgjerimin

e mbulimit të Rrjetit Elektronik të Qeverisë duke ofruar shërbime dhe trajnime TIK për

specialistët e qeverisë. Projekti e-Kontabël mbështet Ministrinë e Financave për përmirësimin e

sistemit TIK dhe për përdorimin e Standarteve Ndërkombëtare të Kontabilitetit të Sektorit

Publik. PNUD-i mbështet zbatimin e ligjit të ri mbi Dhunën në Familje si edhe zhvillimin e një

Strategjie Kombëtare kundër dhunës në familje,

Misioni i PNUDIT në Shqipëri është përqëndruar gjithashtu edhe në zbutjen e varfërisë :

PNUD-i po përqëndron përpjekjet mbi rritjen “në dobi të të varfërve” – rritje e cila ul varfërinë

dhe pabarazinë së bashku. Në nivel qëndror, kjo përfshin mbështetje për pregatitjen e Strategjisë

për Uljen e Varfërisë në Shqipëri (Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim – SKZhI) dhe

për pergatitjen e programit të buxhetit afat-mesëm. PNUD-i po ndihmon Qeverinë për adresimin

e zgjerimit të shkallës së varfërisë në vend nëpërmjet strategjisë kombëtare ndërsektoriale për

zhvillimin rajonal – që do të integrohet në SKZhI. Edhe pse Shqipëria sapo ka hyrë në grupin e

vendeve me të ardhura të mesme-të larta, ku të ardhurat kombëtare vjetore për frymë shkojnë nga

3,036-9,035 USD, fuqia blerëse e popullsisë është ende e vogël. Sipas EUROSTAT (2010), fuqia

blerëse e shqiptarëve është pesë herë më e vogël se ajo e konsumatorëve europianë. Pra,

ekonomikisht dhe për nga cilësia e jetës së qytetarëve të saj, Shqipëria mbetet e fundit si në

54

Prezantimi i programit te Brain Gain - http://www.undp.org.al/

kopje

36

kontekstin Europian, ashtu edhe në atë ballkanik apo euro-juglindor.55

Pajisja e shkollave në

Shqipëri me lidhje me Internetin dhe Teknologji të Informacionit dhe Komunikimit (TIK)

realizohet nëpërmjet Programit E-Shkolla, për të ndihmuar vendin në adresimin e çështjes së

“ndarjes dixhitale”. Deri tani, 140 shkolla të mesme publike janë pajisur me laboratorë

kompjuterash. Gjithashtu, po zhvillohen trajnime për mësuesit e shkencës së kompjuterit dhe

administratorët e rrjetit, si dhe po ndryshohet kurrikula për përfshirjen e elementëve TIK të

zhvillimit.

Mbështetja e PNUD-it ndaj barazisë gjinore materializohet me pregatitjen e Draft-Ligjit për

Barazinë Gjinore (në bashkëpunim me OSBE-në). Projekti i PNUD-it Integrimi Gjinor ka

ndihmuar me krijimin e një programi të ri Master mbi Barazinë Gjinore dhe Zhvillimin.

60 punojës të administratës publike janë trajnuar nga Instituti i Trajnimit i Adminitratës

Publike mbi integrimin e barazisë gjinore në politika si edhe mbi marrëdhënien e

ndërsjellë midis politikave gjinore dhe integrimit në BE. Po kështu, Ministria e Arsimit dhe e

Shkencës është mbështetur për rishikimin e kurrikulës dhe teksteve shkollore, si dhe përmes

trajnimit të vazhdueshëm të punonjësve.

Sektori privat mbetet një partner kryesor në sfidat e zhvillimit, duke siguruar mundësi për

lehtësimin e varfërisë, hapjen e vendeve të reja të punës dhe zhvillimin e industrive vendore.

Projekti Zhvillimi i Biznesit të Qëndrueshëm për Uljen e Varfërisë (Shqipëri, Bosnjë dhe

Hercegovinë, Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë dhe Moldavi) synon të ndërmjetësojë

partneritetet publiko-private të cilat mundësojnë angazhimin e sektorit privat në projekte

investimi në dobi të të varfërve që janë tërheqëse nga pikëpamja tregtare si edhe adresojnë

nevojat e zhvillimit vendor.

Cështje tjetër që është pjesë e programit të UNDP për Shqipërine është : parandalimi i krizave

dhe rimëkëmbja:

55

Prof. Dr. Kosta Barjaba .Varfëria dhe Papunësia, Kurba e Tranzicionit, http://www.revistamapo.com/ ,

kopje

37

Kombet e Bashkuara janë angazhuar të reagojnë ndaj kërcënimeve njerëzore dhe faktorëve të

cilët përkeqësojnë varfërinë njerëzore dhe brishtësinë. Ky angazhim ndaj kërcënimeve në thelb

është i rëndësishëm sepse ato përbëjnë pengesë për arritjen e zhvillimit.

Lidhur me cështjen e kërcënimeve PNUD ka ndërmarrë Programin Shqiptar të

Veprimit ndaj Minave program i cili kontribuoi për një Shqipëri të lirë nga minat deri në fund

të vitit 2010. Mbështetja shkon për adoptimin e Standarteve Ndërkombëtare për Veprim ndaj

Minave për Shqipërinë, zhvillimin e kapaciteteve kombëtare për koordinimin dhe monitorimin e

aktiviteteve të veprimit ndaj minave, pastrimin e minave, edukim për rrezikun e minave dhe

asistencë për viktimat përmes partneriteteve dhe mobilizimit të burimeve. Deri më sot, janë

pastruar dhe i janë dorëzuar komunitetit 13.5 milion metra katrorë. Po kështu, janë gjetur dhe

janë shkatërruar më shumë se 11,000 mina anti-njeri dhe 4,100 municione të paplasura (UXO).

Ne vitin 2007, eshte pergatitur me asistencen e PNUD nje “Plan Kombetar i Veprimit ndaj

Minave” për periudhen 2008 -2010. Ky plan është hartuar ne kuadrin e “Inisiativës për

Përfundim” të PNUD-it .56

Energjia dhe mjedisi:

Qeveria Shqiptare dhe PNUD, janë angazhuar të mbështesin përdorimin e burimeve të energjisë

së rinovueshme, të mbrojnë biodiversitetin, dhe të njësojnë angazhimet vendase me konventat

ndërkombëtare të mjedisit kontretisht lidhur me cë shtjet Ndryshimit Klimaterik dhe Degradimin

e Tokës. PNUD mbështet Ekipin e Ndryshimit Klimaterik pranë Ministrisë së Mjedisit [Pyjeve

dhe Administrimit të Ujit]. Krahas mbështetjes teknike dhe financiare ofruar partnerëve të

Qeverisë, PNUD mbështet një numër organizatash jo-qeveritare dhe organizatash me bazë në

komunitet, të cilat punojnë për zgjidhjen e problemeve specifike të mjedisit. Fondi Global i

Mjedisit mbështet financiarisht pjesën më të madhe të projekteve të mjedisit të PNUD, me

kontribute financiare shtesë nga Qeveria e Shqipërisë. PNUD gjithashtu mbështet eko-turizmin,

si një mënyrë për mbrojtjen e vlerave kulturore dhe mjedisore ndërsa siguron mundësi punësimi

dhe rritje ekonomike për komunitete kryesisht rurale.57

56

Programi shqiptar i veprimit ndaj minave, Raport i vitit 2007, AMAE 57

www.undp.al

kopje

38

Këto përbënin fushat kryesore në të cilat është përqëndruar misioni PNUD në Shqipëri i

shoqëruar dhe me arritjet dhe veprimtaritë e ndërmarra nga kjo organizatë në lidhje me këto

fusha. Gjithashtu Kombet e Bashkuara dhe PNUD-i, në unanimitet të plotë me mbi 150

kryetarë shtetesh lançuan objektivat globalë të 433 zhvillimit, të quajtur “Objektivat e zhvillimit

të mijëvjeçarit” dhe si instrument kryesor teorinë dhe praktikat e “zhvillimit të qëndrueshëm”.

Në themel të kësaj platforme globale qëndron pakësimi i varfërisë dhe zhvillimi ekonomik,

social e mjedisor i çdo vendi. Edhe Shqipëria është një nga nënshkrueset e kësaj lëvizjeje

botërore dhe nëpërmjet SKZHES po përpiqet të përparojë sa më shumë në drejtim të mobilizimit

të të gjitha burimeve të mundshme, në funksion të këtyre objektivave.58

Konktretisht për të

realizuar objektivat lidhur me çështje të paqes, sigurisë dhe zhvillimit duke përfshirë mjedisin, të

drejtat e njeriut dhe qeverisjen.

58

Adrian civici, Ina Craja” Bankat dhe politiktat e financimit te rritjes,modelet bashkëkohore të zhvillimit ekonomik

dhe social. Polis , EUT.

kopje

39

2.4 Misioni i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë

Prezenca e OSBE në Shqipëri i ofron ndihmë të autoriteteve shqiptare dhe shoqërisë civile në

promovimin e demokratizimit, sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe për të konsoliduar

institucionet demokratike në përputhje me parimet e OSBE-së, standardet dhe angazhimet.

Gjithashtu për të realizuar në mënyre të plotë objektivat e saj Prezenca e OSBE-së në

Shqipëri punon në partneritet me vendin pritës për të forcuar institucionet kryesore

shtetërore, për të konsoliduar një sistem demokratik kontrolli dhe ekuilibri, si dhe për të

forcuar dialogun midis palëve për të rritur besimin te këto institucione.59

OSBE ka që në prezente me misionin e saj në Shqipëri që në vitin 1991. Duke mbajtur

parasysh rolin pozitiv që Shqipëria ka luajtur në zhvillimin dhe përmirësimin e

marrëdhënieve, si dhe ndryshimet e përgjithshme pozitive që kanë ndodhur në Evropën

juglindore, duke vlerësuar përparimin e përgjithshëm të arritur në Shqipëri gjatë viteve të

fundit, si dhe pozicionin më të rëndësishëm që kanë marrë institucionet e vendit OSBE-ja

vendosi që edhe mbas mbarimit të mandatit të rifreskojë mandatin e Prezencës në Shqipëri,

me qëllim pasqyrimin e zhvillimeve që kanë ndodhur në vend.60

Në vendimin nr 588 të Këshillit të Përhershëm të OSBE-së ishin te shprehur në mënyrë të

qartë qëllimet e prezencës së OSBE-së në vazhdimësinë e misionit të saj në Shqipëri. Që të

realizoje përmbushjen e qëllimit të saj në Shqipëri, OSBE-ja përqendrohet në veçanti në:

Reformën legjislative dhe gjyqësore, duke përfshirë reformën për pronat; Reformën

administrative rajonale; Reformën zgjedhore; Forcimin e kapaciteteve të Kuvendit; Luftën

kundër trafikut dhe korrupsionit, duke përfshirë mbështetjen e zbatimit të strategjive

kombëtare përkatëse; Zhvillimin e ligjeve dhe rregulloreve efikase për një media të pavarur

si dhe një Kod Etike; nxitjen e mirë adminsitrimit dhe projekteve për forcimin e shoqërisë

59

http://www.osce.org/albania/ 60

Mandati I prezencës së OSBE-së në Shqipëri,vendim nr 588, www.osce.org/al

kopje

40

civile; Asistencën për policinë, veçanërisht, në trajnimin e policisë kufitare, brënda një

kornize bashkërendimi me aktorë të tjerë ndërkombëtarë në këtë fushë; 61

Asistenca dhe mbështetja e OSBE-së në fushat e lartpërmendura bëhet me qëllim arritjen

e përputhshmërisë së plotë me standardet përkatëse ndërkombëtare, si dhe parimet, normat e

e modeleve europiane. Që të sigurojë efektshmëri maksimale prezenca ndjek e raporton

zhvillimet në vend, si dhe raporton në lidhje me zbatimin e mandatit të saj. Misioni i OSBE-

së në Shqipërisë është i pranishëm në këto fusha në të cilat është parë e nevojshme ndërhyja

nga ana e OSBE-ne në përputhje me realizimin e qëllimeve të saj. Konkretisht më poshtë

renditen fushat që janë pjesë e programit të Prezencës:

Demokratizimi :

Lidhur me cështjen e demokratizimit synimi kryesor është ofrimi i ndihmës në lidhje me

reformën zgjedhore dhe atë të regjistrit të gjendjes civile; përkatësinë gjinore, shoqërinë

civile, median dhe reformën parlamentare.

Reforma zgjedhore

Në bashkëpunim më Zyrën e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut

(ODIHR), institucionet shtetërore, partitë politike dhe shoqëria civile janë ndihmuar për të

zhvilluar më tej kuadrin ligjor për zgjedhjet. OSBE-ja ka mbështetur Komisioni Qendror të

Zgjedhjeve për t'i përgatitur zgjedhjet parlamentare të vitit 2009 në përputhje me

rekomandimet e OSBE/ODIHR-it duke rritur kapacitetet e tij trajnuese dhe duke ofruar edhe

ndihma të tjera të karakterit teknik. Gjithashtu, Prezenca ka botuar dhe u ka shpërndarë

aktorëve vendas dhe ndërkombëtarë kopje të Kodit të ri Zgjedhor.

Mbështetja për Kuvendin:

Projekti në mbështetje të Kuvendit punon me komisionet parlamentare për forcimin e

mëtejshëm të veprimtarive në lidhje me komunikimin me zgjedhësit; rritjen e transparencës

së Kuvendit; modernizimin e kapaciteteve kërkimore të Kuvendit; modernizimin e

bibliotekës dhe arkivës së Kuvendit; krijimin e një rrjeti të brendshëm kompjuterik dhe një

61

http://www.osce.org/sq/albania/19296, “mandati I OSBE-së në Shqipëri”.- Vendim i KP-së/588

kopje

41

baze të dhënash mbi legjislacionin; si dhe rritjen e kapaciteteve të punonjësve të Kuvendit,

përfshirë krijimin e një programi praktike mësimore për studentët.

Modernizimi i regjistrit të gjendjes civile dhe sistemit të adresave :

Në bashkëpunim të OSBE-së dhe Komisionit Evropian, kryesisht me fondet e KE qeverisë i

është dhënë ndihmë teknike për të krijuar një regjistër modern të gjendjes civile, një sistem

adresash, si dhe një sistem për mbrojtjen e të dhënave. Këto sisteme përmirësojnë punën e

administratës publike dhe, si pasojë, edhe cilësinë e shërbimeve që i ofrohen publikut. Krijimi i

një Regjistri Kombëtar të Gjendjes Civile siguroi bazën e listës së zgjedhësve për zgjedhjet

parlamentare të vitit 2009 dhe të dhënat për kartat e identitetit. Në këtë kuadër Ministrisë së

Brendshme iu dha mbështetje në krijimin e strukturave të qëndrueshme në Drejtorinë e

Përgjithshme të Gjendjes Civile, si dhe në gjetjen e zgjidhjeve për procedurat dhe programet

kompjuterike në lidhje me menaxhimin e Regjistrit Kombëtar. Lidhur me kë të cë shtje OSBE

–ja Puna vazhdon me qeverinë qendrore dhe vendore për krijimin e një Regjistri elektronik

Kombëtar Adresash. Në bashkëpunim me Këshillin e Evropës, vazhdon puna për rritjen e

kapaciteteve të autoritetit të sapokrijuar të mbrojtjes së të dhënave për të garantuar mbrojtjen e

të dhënave personale të shtetasve.

Shoqëria civile:

Pjesëmarrja e shoqërisë civile në vendimmarrje mbështetet nëpërmjet lehtësimit të

bashkëpunimit me aktorët shtetërorë si në nivel qendror, ashtu edhe në nivel vendor për hartimin,

zbatimin dhe monitorimin e strategjive kombëtare dhe vendore. Me mbështetjen e

OSBE/ODIHR-it, u mundësua konsultimi mbi një projektligj për Agjencinë shqiptare për

Mbështetjen e Shoqërisë Civile. Prezenca ka ndihmuar për krijimin e tre qendrave të zhvillimit

të shoqërisë civile, të cilat tani punojnë në mënyrë të pavarur.62

Përkatësia gjinore:

Në bashkëpunim me Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale e Mundësive të Barabarta dhe me

partnerët ndërkombëtarë, qeveria dhe OJQ-të vendore janë mbështetur në punën e tyre për

nxitjen e barazisë gjinore dhe veçanërisht për zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Barazisë

62

www.osce.org/al

kopje

42

Gjinore. Duke parë pjesëmarrjen e ulët në postet drejtuese në politike ,administratë apo në

drejtësi shoqata e grave paraqiti një amendament me anë te te cilit kërkonin rritjen e

përfaqësimit të grave në zgjedhje. Të përkrahura edhe nga OSBE dhe OHDIR ato kë rkuan që

në Kodin Zgjedhor të përcaktohet neni që femra të përfqasohet në një nivel prej 30% gjatë

zgjedhjeve. Një nismë e tillë ë shtë bërë për të inkuadruar gruan në proceset e vendimarrjes.

Ky fakt qëndron në bazë të perspektivë s “Gender “, pra rritja e rolit të gruas në jetën politike

dhe atë shtetërore të vendit.63

Si pjesë e projektit të OSBE-së ,”Rritja e rolit te gruas ,në qeverisje 2009-2011”, ato u trajnuan

për më shumë pjesë marrje në politike dhë në funksion të aktiviteteve elektorale. Si rrjedhojë

e këtyre përpjekjeve, u miratua edhe një kuotë gjinore në Kodin Zgjedhor. 64

Për të promovuar

më tej kuotën gjinore dhe pjesëmarrjen e grave në jetën publike, filloi projekti tre-vjeçar për

rritjen e rolit të grave në qeverisje, financuar nga qeveria holandeze dhe suedeze.

Shteti i së drejtës dhe të drejtat e njeriut

Në këtë aspect qëllimi kryesor i OSBE-së është që të ndihmojnë Shqipërinë në ndërtimin e

një sistemi të shëndoshë ligjor. Përveç kësaj, Prezenca promovon respektimin e të drejtave të

njeriut, si dhe krijimin e funksionimin e institucioneve shtetërore bazuar në parimet e shtetit të

së drejtës.

Reforma legjislative

Sigurimi i ekspertizës ligjore dhe teknike për institucionet shtetërore është një ndër veprimtaritë

kryesore. Ndihma e OSBE-së në këtë është për përmirësimin e transparencës dhe

pjesëmarrjen e publikut në procesin legjislativ. Veprimtaritë e Prezencës ndihmojnë për të

përcaktuar disa orientime për konsultimet me grupet e interesit dhe aktorë të tjerë të interesuar

para miratimit të ligjeve.

Reforma gjyqësore dhe zhvillimi i proceseve të drejta të gjykimit

Reformimi i sistemit gjyqësor ka qenë dhe mbetet një problem i mprehtë dhe një nga

preokupimet kryesore të qeverisë. Synimi i qeverisë ka qenë dhe mbetet përmirësimi i

funksionimit të shtetit ligjor duke përmirësuar funksionimin e pushtetit gjyqësor, përmirësimin e

63

Sonila Danaj: “Qytetaret e padukshme ne politike :Grate ne zonat rurale” .Polis 5,vjeshte 2008, fq 27 64

Raport i misionit të OSBE/ODIHR-it për vlerësimin e nevojave 17-21 janar 2011,Varshavë

kopje

43

cilësisë së punës së juristëve, hartimin e ligjeve më të pranueshme nga sektori publik e privat dhe

përmirësimi i cilësisë së kuadrit ligjor.65

Mbi sistemin ligjor ka përgatitur disa raporte të rëndësishme, të cilat kanë dhënë edhe

rekomandime për reforma dhe për mënyrën se si Prezenca mund të ndihmojë për zhvillimin e

mëtejshëm të institucioneve ligjore. Gjithashtu OSBE-ja kanë nisur një sërë projektesh për

përmirësimin e njohjes dhe zbatueshmërisë së standardeve të etikës në gjyqësor. Projekti i

monitorimi gjykatave analizon disa gjyqe të çështjeve penale dhe civile. Kjo analizë bëhet si nga

këndvështrimi i standardeve vendore, ashtu edhe nga këndvështrimi i standardeve

ndërkombëtare për një gjykim të drejtë dhe është botuar në disa raporte periodike, të cilat

përmbajnë edhe disa rekomandime për rritjen e efektshmërisë dhe transparencës. Gjithashtu,

ofrohet trajnim për të rritur profesionalizmin e gjyqtarëve dhe për t'i njohur ata më shumë me

standardet e një procesi të rregullt gjyqësor.

Të drejtat e njeriut

Të drejtat e njeriut janë pjesë e qëllimeve të përgjithshme të mandatit të Prezencës. Veprimtaritë

e projektit përfshijnë forcimin e të drejtave të minoriteteve të dobëta; mbrojtjen e të drejtave të

punëtorëve; përmirësimin e mbrojtjes së nëpunësve civilë; përmirësimin e kushteve të

ambienteve të paraburgimit; si dhe zhvillimin e një mbrojtjeje sistematike të të miturve që bien

në kontakt me sistemin ligjor. Ka nisur një projekt për rritjen e mundësisë së grave viktima të

dhunës në familje për t'iu drejtuar drejtësisë dhe për të rritur ndërgjegjësimin rreth ligjit të

dhunës në familje mes ushtruesve të profesioneve në fushën e drejtësisë dhe shoqërisë civile.

Prezenca ka punuar me OJQ-të vendore për hartimin e legjislacionit kundër diskriminimit. Në

kë rë aspë kt OSBE/ODIHR ka ndë rrmarrë programe të cilat do të rrisin mundë sinë pë r

viktimat e trafikimit të qënieve njerëzore për tiu drejtuar organeve të drejtësisë si dhe për të

fituar të drëjtën e dëmshpërblimit.66

Ndërhyrja e OSBE-së ka mundësuar disa përparime në

fushën e të drejtave të fëmijëve. Ligji për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës u miratua në nëntor

2010. Ky ligj vendos disa mekanizma institucionale për respektimin e të drejtave të fëmijëve nga

familja, shteti dhe palë të treta në nivel qendror dhe vendor. Është krijuar Agjencia Shtetërore

65

Filloreta Kodra: “Reforma institucionale ne Shqipëri”, http://www.bankofalbania.org/ -,

66

Dëmshpërblimi për personat e trafikuar dhe të shfrytëzuar në rajonin e OSBE-së, botim I OSCE-së 2008,

fq 8

kopje

44

për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve dhe janë emëruar anëtarët e Këshillit Kombëtar për

Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës. 67

Çështjët ekonomike dhe mjedisore

Qëllimi kryesor është mbështetja e qeverisë dhe e shoqërisë civile në lidhje me nismat për të

nxitur qeverisjen e mirë dhe mirëqenien ekonomie dhe mjedisore; për të luftuar korrupsionin;

për të mbështetur reformën e pronave; si dhe për të parandaluar trafikimin e qenieve njerëzore.

Ekonomia dhe mjedisi

Për të nxitur zhvillimin ekonomik dhe për të forcuar institucionet e dobëta që pengojnë

zgjerimin ekonomik qeveria mbështetet për të zhvilluar më tej një kuadër institucional më

efektiv, për të bashkërenduar, monitoruar dhe vënë në zbatim gjithë politikat kundër

korrupsionit me aktorë të ndryshëm. Është lehtësuar zhvillimi i një dialogu më të gjerë midis

qeverisë dhe sektorit privat për promovimin e aspekteve të përgjegjësisë së përbashkët

shoqërore dhe mjedisore dhe partneriteteve të sektorit publik me atë privat për të përfshirë

një gamë më të madhe institucionesh në rritjen e përputhshmërisë me konventat e rëndësishme

ndërkombëtare.

Lufta kundër korrupsionit

Korrupisoni përbrn një problematikë shqetësuesë . Perceptimi mbi korrupsionin në Shqipëri

vazhdon të mbetet i lartë. Për të luftuar kë të fenomen negative për zhvillimin OSBE-ja në

bashkëpunim me Këshillin e Evropës, në fushën e “reformës territoriale dhe strategjisë së

qeverisë për decentralizimin” është siguruar mbështetje për ngritjen e kapaciteteve gjatë

aspekteve të nxitjes së qeverisjes së mirë, duke përfshirë transparencën, gjithëpërfshirjen, si dhe

ofrimin e shërbimeve për publikun në nivel vendor. Përveç kësaj, qeveria mbështetet edhe në

luftën e saj kundër korrupsionit nëpërmjet rritjes së kapaciteteve të aktorëve kombëtarë për

zbulimin dhe parandalimin e pastrimit të parave, si dhe trajnimit të zyrtarëve të administratës

shtetërore mbi kuadrin ligjor të konfliktit të interesave. Një projekt aktual synon forcimin e

67

Progres- Raporti i vitit 2011

kopje

45

mëtejshëm të efektshmërisë së shoqërisë civile në luftën kundër korrupsionit në qeverinë

vendore.

Reforma e pronave

Qeveria është ndihmuar në regjistrimin e pronës së paluajtshme, procesin e kthimit dhe

kompensimit, si dhe në aspektet përkatëse të procesit të legalizimit të ndërtimeve pa leje. Kjo

përfshin ndihmën për agjencitë përgjegjëse për këto fusha të ndërlidhura të reformës së pronave.

Ndihmë është ofruar edhe për mbylljen e regjistrimit fillestar të pronave të paluajtshme në zonat

parësore bregdetare dhe për lëshimin e titujve të sigurt të pronësisë përmes ofrimit të ekspertizës

në aspektet e përgjithshme dhe ligjore të reformës së pronave.

Reforma kundër trafikimit

Puna përqendrohet në: mbrojtjen e të drejtave të personave të trafikuar, zhvillimin e politikave

për parandalimin e trafikimit të qenieve njerëzore, si dhe adresimin e të gjitha formave të

shfrytëzimit. Për të mbështetur angazhimet e qeverisë për të përmirësuar identifikimin dhe

mbrojtjen e personave të trafikuar dhe të shfrytëzuar, autoriteteve të zbatimit të ligjit, komiteteve

rajonale kundër trafikimit dhe inspektorateve të punës u është siguruar mbështetje e

vazhdueshme për ngritjen e kapaciteteve. Përmirësimi i bashkëpunimit ndërkufitar për çështje të

trafikimit është rritur përmes mbështetjes së dhënë Koordinatorit Kombëtar kundër Trafikimit

në organizimin e takimeve me vendet fqinjë për përmirësimin e bashkëpunimit ndërkufitar për

mbrojtjen dhe dhënien e ndihmës viktimave të trafikimit. Në lidhje me cështjen për trajtimin e

punëve të fëmijë ve OSCE ka bashkë punuar ngushtë me OJQ dhe në bashkëpunim me

autoritet vendore të Vlorës ka arritur krijimin e një njesie mbrojtë se për fëmijët.68

Në bashkëpunim me OSBE/ODIHR-in, po zbatohet një projekt për të forcuar më tej mundësinë

e personave të trafikuar për t'iu drejtuar drejtësisë dhe për të gëzuar të drejtat e tyre, duke

monitoruar, duke ofruar ndihmë ligjore falas dhe duke rritur ndërgjegjësimin mbi të drejtat e

njeriut. Mbrojtja e fëmijëve të rrugës që rrezikohen nga trafikimi apo shfrytëzimi mbështet

përmes veprimtarive të ndryshme me komunitetet rome dhe egjiptiane. Në bashkëpunim me

68

www.osce.org.al

kopje

46

OSCE/OCEEA-n, është mbështetur fuqizimi ekonomik i grave në veri të Shqipërisë. Prezenca

ka mbështetur një partner zbatues vendor për të ofruar trajnime për formimin profesional dhe

për njohuri mbi sipërmarrjet, shërbime këshillimore në fushën e biznesit, si dhe për të dhënë

disa kredi të vogla.

Bashkë punimi në fushën e sigurisë

Në këtë fushë Prezenca e OSBE-së i ka siguruar mbështetje Policisë së Shtetit dhe Policisë

së Kufirit dhe Emigracionit. Puna e Forumit të OSBE-së për Bashkëpunim në fushën e Sigurisë

është mbështetur nga Prezenca në ofrimin e asistencës teknike Ministrisë së Mbrojtjes në

përpjekjet e saj për të çmilitarizuar sasinë e tepërt të municioneve konvencionale.

Menaxhimi i integruar i kufirit

Koncepti i menaxhimit te integruar të kufirit duhet kuptuar si bashkërendim dhe bashkëpunim

midis të gjithë autoriteteve të përfshira në menaxhimin e kufirit lehtësimin e tregtisë dhe

bashkëpunimit kufitar midis rajoneve, me qëllimin krijimit të sistemeve eficente të menaxhimit

të integruar të kufijve, për të siguruar kufij të hapur por të kontrolluar dhe siguruar.69

Për të

ndihmuar autoritetet shtetërore në çështjet e menaxhimit të integruar të kufirit, Prezenca

mbështet takimet ndërkufitare të bashkëpunimit, të cilat sjellin së bashku policitë e shteteve

fqinje për të diskutuar çështje mbi kufirin dhe sigurinë. Për të përmirësuar sigurinë në kufi, janë

siguruar pajisje të specializuara teknike, lexues për pasaportat biometrike dhe sisteme rezervë

për furnizimin me energji elektrike.

Ndihma për policinë

Shtetet pjesëmarrëse të OSBE-së "e konsiderojnë kontrollin politik demokratik të policisë si një

element të domosdoshëm të stabilitetit dhe sigurisë”. Kështu, Këshilltari i Lartë për Çështjet

Policore i OSBE-së, në bashkëpunim me shtetet pjesëmarrëse të OSBE-së dhe organizatat

partnere, ka kërkuar të vërë më tej në gjendje pune ,norma, standarde, parime të mira dhe

mësime të nxjerra ekzistuese dhe t‟i bëjë këto norma dhe standarde të arritshme për

69

Manual: Manual për Oficerët e Policisë së Kufirit dhe Migracionit për përzgjedhjen e emigrantëve të parregullt

dhe azilkërkuesve, Botim i UNHCR, Tiranë 2008 fq 15

kopje

47

profesionistët që punojnë në fushën e policimit dhe të administrimit të drejtësisë në formën e një

dokumenti pune dhe të lehtë për t‟u lexuar: Udhërrëfyes për Policim Demokratik.70

Ky Udhërrëfyes kontribuon për të përmbushur kërkesat e shteteve pjesëmarrëse të OSBE-së për

të punuar me organizata të tjera ndërkombëtare për krijimin e një kuadri politik dhe ligjor brenda

të cilit policia mund të kryejë detyrat e saj në përputhje me parimet demokratike dhe shtetin

ligjor. Policisë i është siguruar asistencë teknike, e cila përfshin trajnimin e efektivëve të

policisë për mënyrën e operimit të tyre gjatë proceseve zgjedhore, për përdorimin e metodave të

përparuara të instruktimit të policisë, teknikat e hetimit të shërbimit të kontrollit të brë ndshëm,

policimit demokratik dhe atij në komunitet, si dhe në fusha të luftës kundër krimit të organizuar.

Gjatë zhvillimit të mësipërm u vu në dukje misioni i OSBE-së në Shqipëri. Ky mision ka si

objektiv kryesor që Prezenca e OSBE në Shqipëri të ofrojë ndihmë të autoriteteve shqiptare

dhe shoqërisë civile në promovimin e demokratizimit, sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe

për të konsoliduar institucionet demokratike në përputhje me parimet e OSBE-së, standardet dhe

angazhimet e saj. Asistenca dhe mbështetja e OSBE-së në fushat e lartpërmendura bë het me

qëllim arritjen e përputhshmërisë së plotë me standardet përkatëse ndërkombëtare, si dhe

parimet, normat e e modeleve europiane. Në më nyre që të realizohet kjo pë rputhje Prezenca

e OSBE-së ka asistuar me mbë shtetje në kë to fusha: Reformën legjislative dhe gjyqësore,

duke përfshirë reformën për pronat; Reformën administrative rajonale; Reformën zgjedhore;

Forcimin e kapaciteteve të Kuvendit; Luftën kundër trafikut dhe korrupsionit, duke përfshirë

mbështetjen e zbatimit të strategjive kombëtare përkatëse; Zhvillimin e ligjeve dhe rregulloreve

efikase për një media të pavarur si dhe një Kod Etike; nxitjen e mirë adminsitrimit dhe

projekteve për forcimin e shoqërisë etj.

70

Udhërrëfyes për Policim Demokratik nga Këshilltari i Lartë Policor i Sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së,

botim i OSCE-së, vjene, Maj 2008, fq 6

kopje

48

2.5 Misioni i Aleancës së Atlantikut të Veriut NATO

NATO-ja u themelua më 4 prill 1949, pas Luftës së Dytë Botërore. Kjo organizatë u formua, si

përgjigje ndaj kërcënimit të ekspansionit komunist pas luftës, ndërkohë që Bashkimi Sovjetik po

shtrinte influencën e tij në Evropë. NATO- (North Atlantic Treaty Organisation - Organizata e

Traktatit të Altantikut te Veriut), është aleanca mbrojtëse rajonale më e fuqishme në botë. Në

fillim të themelimit të saj ishin 12 shtete fillestare – dhjetë europiane dhe dy nga Amerika

Veriore: Belgjika, Kanadaja, Danimarka, Franca, Islanda, Italia, Luksemburgu, Holanda,

Norvegjia, Portugalia, Britania dhe Shtetet e Bashkuara. Greqia dhe Turqia u pranuan në vitin

1952, Gjermania në vitin 1955 kurse Spanja më 1982-shin.71

Parulla e NATO-s ishte e tillë që “sulmi mbi njërin nga anëtarët do të konsiderohej si sulm mbi

të gjithë”. Pra anëtarët do ta mbronin njëri-tjetrin nga ndonjë sulm i mundshëm i një shteti tjetër

konkretisht kercënimi ishte Bashkimi Sovjetik. Si kundërpërgjigje ndaj NATO-s në vitin 1955,

BS krijoi një aleancë rivale të quajtur “Traktati i Varshavës”, e cila pushoi së ekzistuari në vitin

1991 pas shpërbërjes së kampit Sovjetik. Republika Ceke, Hungaria dhe Polonia ishin vendet e

para ish anëtarë të Traktatit të Varshavës që arritën të anëtarësoheshin në NATO, në vitin 1999.

Ndërkohë, që u antarësuan dhe vendet si Estonia, Letonia, Lituania, Sllovenia, Sllovakia,

Bullgaria dhe Rumania.

Qëllimi kryesor i saj është i qartë suar në manualin e NATO-s në të cilin theksohet se roli

kryesor është: “të jetë ruajtëse e lirisë, civilizimit dhe trashëgimisë së përbashkët të anëtarëve

duke promovuar stabilitet dhe mirëqënie në zonën e Atlantikut të Veriut”. 72

NATO mbron

vlerat e përbashkëta të demokracisë së aleatëve, lirinë e individit, rendin ligjor, zgjidhjen

paqësore të konflikteve dhe nxit përhapjen e këtyre vlerave nëpër të gjithë zonën Euro-Atlantike.

71

Orinda Malltezi- “NATO” Leksione të shpërndara në klasë 72

Manuali i NATO-s

kopje

49

Pas fitores së Luftës së Ftohtë në vitin 1991 NATO-ja filloi transformimin e saj nga një aleancë

për mbrojtje nga sulmi bërthamor rus, në një aleancë paqeruajtëse dhe themeloi të ashtuquajturin

Partneritet për Paqe duke pranuar një varg shtetesh ish-komuniste, përfshirë edhe Shqipërinë.

Marëdheniet e para të Shqipërisë me NATO-n datëojne në qershor të vitit 1992 ku Shqipëria

aplikon dhe pranohet zyrtarisht në Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC). 9

Qershor 1995, Shqipëria u përfshi zyrtarisht në procesin e planifikimit dhe rishikimit të

partneritetit për paqe (PARP), proces i cili krijon kushte për të përfituar dhe aplikuar

eksperiencën e NATO-s në fushën e planifikimit të mbrojtjes. Duke marrë pjesë në ciklet e

PARP, Shqipëria nisi shkëmbimin me NATO, të informacionit dhe marrjen më në detaje të

ekspertizës për çështje të një spektri të gjerë, që përfshijnë politikën e mbrojtjes, zhvillimet për

kontrollin demokratik të Forcave të Armatosura, mbi forcat që Shqipëria ofron në dispozicion të

NATO/PfP dhe planet përkatëse financiare.73

Gjatë këtyre viteve Shqipëria ruan kontaktet me organiztën duke marë pjesë në programe të

ndryshme. Nga viti 1992 e deri në 2008, Shqipëria ka vazhduar procesin e konsultimeve me

NATO gjatë takimeve të përvitshme që janë zhvilluar në kuadër të MAP, PARP dhe Ministerialit

të NATO/EACP etj. Shqipëria ishte e angazhuar në përmbushjen e 43 objektivave të partneritetit,

që përcaktonin masat për të aftësuar më tepër Forcat tona të Armatosura për të operuar së bashku

me forcat e Aleancës. Ndërkoh që bashkëpunimi arriti fazë te rë ndësishme me marrjen e

ftesës së anëtarësimit në NATO (në Samitin e Bukureshtit 2 prill 2008) dhe anëtarësimi me të

drejta të plota në Samitin e Strasburg&Kehl, 2 prill 2009, finalizoi ato përpjekje dhe atë aspiratë

mbarëshqiptare për anëtarësim në NATO.

NATO ka pasur nje rol shum të rëndësishëm për SHqipërinë gjatë administrimit të luftës në

Kosovë në qershor 1998, duke iu përgjigjur zhvillimeve dramatike në Kosovë, Ministrat e

Mbrojtjes të NATO vendosën adoptimin e një sërë masave konkrete ku veçohen, mbajtja e një

stërvitje të përbashkët ajrore të NATO mbi Shqipëri dhe Maqedoni, si dhe hapjen e zyrës së

NATO-s në Tiranë. Fushata ajrore e NATO kundër Serbisë, për të ndërprerë fushatën kriminale

të spastrimit etnik të ndërmarrë nga regjimi i Millosheviçit, përbën një pikë kulminante në

historikun e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Aleancës.

73

http://www.mod.gov.al Historiku i marëdhënieve NATO-Shqipëri

kopje

50

Tani që Shqipëria është anëtare me të drejta të plota në NATO edhe rritja profesionale duhet të

jetë në nivele të larta duke arritur standardet e NATO-s. Që nga anëtarësimi zyrtar i Shqipërisë

në NATO ka nisur të zbatohet Plani i Integrimit që nënkupton reformimin e thellë të sektorit të

sigurisë e mbrojtjes me qëllim ndërveprimin e plotë me NATO. Pjesë e këtij plani është paketa

me 49 objektiva force të cilat janë marrë përsipër nga FASH si kapacitete operacionale të cilat

vihen në dispozicion të NATO për misionet aktuale dhe të ardhshme. Thelbin e tyre e përbën

“Grup batalioni i lehtë” i cili përfaqëson një “Task Forcë” me përbërje rreth 1000 veta.

Në thelbin e saj është një batalion këmbësorie i lehtë, i motorizuar, i mbështetur edhe me njësi

më të vogla (nivel kompanie apo toge) për cështje të tilla si shërbime zbulimi,

mbështetje me zjarr, mbulim nga ajri, shërbim policie ushtarake etj.

Aktualisht, FASH marrin pjesë në misionin ISAF të NATO në Afganistan në disa rajone si Herat

(me kontingjentin italian), Kabul (me kontingjentin turk), Kandahar (në misione speciale me

kontingjentin amerikan) etj. Në total janë rreth 330 trupa shqiptare që veprojnë në zona të

ndryshme të Afganistanit74

. Pra antarësimi në NATO i ka dhënë Shqipërisë nje rol pjesëmarrës

në operacione paqëruajtëse .

Për herë të parë pas hyrjes së Shqipërisë në NATO, COE-DAT është qendra e zbulimit dhe

mbrojtjes kunder terrorizmit vjen në Shqipëri për zhvillimin e kursit të avancuar një javor, me

temë “Analizat dhe strategjitë për të luftuar sulmet terroriste”. Kurs që u zhvillua në prill 2009

me pjesëmarrjen e rreth 40 punonjësve të strukturave të ndryshme të armatosura shqiptare dhe

të vendeve fqinje.75

Qëllimi kryesor i kursit ishte analizimi i sulmeve terroriste të dimensioneve

të ndryshme dhe egzaminimin luftimit të terrorizmit në detaje. Lektorët e pranishëm ishin

akademikë të ndryshëm nga Turqia, Amerika, Anglia, Gjermania dhe Singapor, të cilët janë

ekspertë në fushën e mbrojtjes dhe luftës kundra terrorizmit .

Si një vend më te drejta të plota Shqipëria duhet të përafrohet dhe për nga niveli i Forcave të

Armatosura duke nisur procesin e modernizimit të tyre. Modernizimi i Forcave tё Armatosura

është njё proces kompleks, i cili përfshin ndryshimet thelbësore të kapaciteteve

74

http://www.mod.gov.al Historiku i marëdhënieve NATO-Shqipëri 75

http://www.garda.gov.al/sp Revista Garda,nr 27,

kopje

51

materiale për tё pёrmbushur objektivat strategjikë. Forcat e Armatosura synojnë rritjen e

niveleve cilësore nëpërmjet shndërrimit të tyre në një forcë profesioniste, të mirëstërvitur, të

pajisur me sisteme të teknikës dhe të armatimit bashkëkohor, me mjete moderne e të

ndërveprueshme, dhe të aftë për të realizuar operacione të një spektri të gjerë. Këtij qëllimi i

shërben procesi i modernizimit në FA. Ky modernizim do te aplikohet në të gjitha llojet e FA

si: moderniziminë pajisje, modernizimi ne Forcat Toksore, modernizimi i Forcave Detare,

modernizimi i Forcave Ajrore.

Antarësimi i Shqipërisë në NATO, përbën një ngjarje të rëndësishme për vendin tonë.

Pranimi i Shqipërise me të drejta të plota në NATO, në Samitin e prillit në Strasburg,

vlerësohet si një shtysë e fuqishme për rritjen e investimeve të huaja në vend. Kryetari i

Dhomave të Tregtise dhe Industrisë së Shqipë risë , Ilir Zhilla, në një intervistë theksoi faktin

që : “anëtarësimi i Shqipërisë do të tërheqë vëmëndjen e investitorëve te huaj, karshi vendit

tone. Gjithashtu kjo e bë në më të integrueshme Shqipë rinë në aspekte të tjera.”

Pas antarësimit në NATO u vu re një rritje investimeve të huaja që ndodhi përgjatë viteve

2009-2011. Në raportin e vitit 2011 për investimet e huaja prurjet e investimeve të huaja direkte

ne vitin 2010 në krahasim me 2009 u rritën nga një e katërta në një të tretën e vlerës së

formimit te brendshem bruto te kapitalit nga 717 milionë euro në vitin 2009 në 793 milionë

euro në vitin 2010. 76

Antarësimi i Shqipërisë në NATO përbën një eveniment që është më i prekshëm për, FA si

strukturë me natyrë ushtarake. Fillimi reformave eshtë present në cdo ndarje të FA. Gjatë nje

interviste te realizuar me pilotin e Forcave Ajorore Ervin Buzi në lidhje me inkuadrimin e e FA

Shqiptare në NATO ai u shpreh: Inkuadrimi i FA në strukturat e NATO-s ka të bëjë me

suksesin, aftësinë, përgatitjen e performancën e këtyre forcave, por njëkohësisht ky inkuadrim,

jep mundësinë për një ndryshim të madh e cilësor të Forcave të Armatosura dhe të

institucioneve të tjera. Inkuadrimi i Vendit në NATO është një stimul i madh moral dhe për

strukturat e FA në mënyrë që të punojmë , të aftësohemi dhe të përsosemi, me kërkesën për

të ecur me të njëjtin ritëm, me qëllim që jo vetëm të ruhen arritjet, por të jemi në çdo kohë në

pozicionin dhe lartësinë e duhur.

76

Raport i investimeve të huaja direkte për Shqipërinë 20011, përgatitur nga UNDP, Albania 2012

kopje

52

Gjithsësesi NATO përbën aleancën ushtarako-politike misioni i së cilës ka për qëllim

mbrojtjen e vlerave të përbashkëta të demokracisë së aleatëve, lirinë e individit, rendin ligjor,

zgjidhjen paqësore të konflikteve dhe nxit përhapjen e këtyre vlerave nëpër të gjithë zonën Euro-

Atlantike. Antarësimi në NATO i Shipërisë do të thotë sigurim i këtyre vlerave. NATO ka

pasur një rol shum të rëndësishëm për Shqipërinë gjatë administrimit të luftës në Kosovë dhe

kjo përbën dhe kontributin më të madh të NATO-s në Shqipëri. Kontributet e tjera konsistojnë

në sigurimin e mbrojtjes në rast të një sulmi eventual në të ardhmen, në modernizimin e

Forcave te Armatosura toksore, detare dhe ajrore në mënyrë që të arrijnë lartësinë e duhur.

Antarësimi në NATO ka dhe kosto ndoshta jetësore për Forcat e Armatosura Shqiptare. Ky

anëtarësim i ka dhënë Shqipërisë një pozicion paqëruajtjes në disa zona konfliktuale. Kështu

FASH marrin pjesë në misionin ISAF të NATO në Afganistan në disa rajone si Herat (me

kontingjentin italian), Kabul (me kontingjentin turk), Kandahar (në misione speciale me

kontingjentin amerikan) etj.

kopje

53

Përfundime:

Si konkluzion i këtij punimi mund të themi që organizimi ndërkombëtar ka arritur një stad të

rendesishëm të marëdhënieve midis shteteve nëpërmjet veprimtarisë së aktorëve të ndryshëm.

Aktorë të rendësishëm janë organizatat ndërkombëtare qeveritare dhe jo qeveritare,duke marë

parasysh rolin dhe funksion që luajnë në zgjidhjen e sfidave të ndryshme globale. Bota po rritet

shumë e shtetet kanë krijuar marëdhënie ndërvarësie. Transaksionet përmes kufijve shtetëror

janë rritur përmes lëvizjes së njerëzve informacionit dhe produkteve të tregtuara dhe ka

shumë mundësi që politikat botërore të ndikohen nga aktiviteti i organizatave ndërkombëtare

qofshin qeveritare IGO apo jo qeveritare INGO. Këto organizata kanë ardhur dhe janë duke u

rritur në numër duke u bërë një faktor i rëndësishëm dhe influencues në cështjet e ndryshme

globale. Gjithësesi ajo cka është e rëndësishme për tu përmendur janë rolet dhe funksionet e

organizatave ndërkombëtare: ato ekzistojnë me objektiva të ndryshme, duke nxitur arsimin,

kujdesin shëndetësor, zhvillimi ekonomik, mbrojtjen e mjedisit, të drejtat e njeriut, përpjekjet

humanitare, bashkëpunimin, vendosjen e normave dhe parimeve midis shteteve antare, kontakte

ndërkulturore dhe zgjidhjen e konflikteve.

Shqipëria ka zhvilluar marëdhënie të vecanta me organizatat ndërkombëtare. Përpjekja e parë e

Shqipërisë për të marrë pjesë në një organizatë ndërkombëtare ka qënë në organizataën e Lidhjes

së Kombeve. Marëdhëniet e Shqipërisë me organizatat ndërkombëtare duhet të kuptohen në

varësi të sistëmit politik. Orientimi i Shqipërisë përkrah vendeve komuniste natyrshëm do të

sillte nje politikë të jashtme miqësore me vendet e bllokut Lindor dhe për rrjedhojë antrësimin në

organizatat sovjetike nga të cilat Shqipëria përfitoi ndihma të shumta ekonomike. Ndërkoh që

Shqipëria do të shkëpusë marëdhëniet diplomatike me vëndet perëndimore dhe për rrjedhojë do

të ndjekë të njëjtin qëndrim jo miqësor me organizatat e krijuara nga këto vende për shkak të

divergjencave ideologjike. Raporti i Shqipërisë më organizatat ndërkombëtare në periudhën

1945-1990 ka që i bazuar vetëm në principe ideologjike dhe jo në interesa kombëtare.

Me vendosjen e pluralizmit fillon një periudhe e re e vendosjes së marëdhënieve diplomatike

midis sistemit pluralist demokratik shqiptar me vendet e tjera dhe për rrjedhoje antarësimin në

organizatat e ndryshme ndërkombëtare. Me vendosjen e sisitemit demokratik filloi procesi i

demokratizimit dhe zhvillimit te vendit. Demokratizimi në vetvete synon integrimin e vendit.

Koncepti i “integrimit”, është bazuar në idenë se tranzicioni është periudha që duhet për t‟u bërë

pjesë e Evropës Perëndimore dhe se procesi i zhvillimit me projektet e tij duhet ndjekur në më

kopje

54

nyrë rigoroze bazuar në programet e donatorëve të huaj dhe organizatave ndërkombëtare për të

përfituar eksperiencën perëndimore. Për këtë arsye në Shqipëri operojnë nje numër i madh

organizatash ndërkombëtare të cilat kanë investuar shuma të konsiderueshme dhe projekte të

ndryshme të kuadër të zhvillimit të vendit tonë. Shuma të konsiderueshme parash janë derdhur

në vend me idenë se vendet në zhvillim kanë nevojë për ndihmë financiare sikurse dhe për

modelet dhe ekspertizën e organizatës që i transmeton ato. Përfitimet e investimeve janë të

dyanshme. Kjo ndodh për shkak se vetë organizatat ndërkombëtare përfitojnë nga nevoja për

zhvillim dhe procesi i tejzgjatur i tranzicionit pasi në to punësohet një numër i tepërt burokratësh

të niveleve të ndryshme, blihen teknologjitë më të fundit dhe udhëtohet nëpër vendet më

ekzotike të planetit.

Gjithësesi Procesi i zhvillimit në Shqiperi u shoqërua me hapjen e ekonomisë dhe

demokratizimit të institucioneve dhe shoqërisë me ndihmën e shprehur nëpërmjet huave dhe

fondeve të organizatave ndërkombëtare si Banka Botërore , Fondi Monetar Ndërkombetar,

Fondacioni Soros, Bashkimi Europian, OSBE, PNUD etj. Organizatat ndërkombëtare janë bërë

pjesë e rëndësishme e procesit të zhvillimit dhe demokratizimit të vendit dhe prania e tyre ndihet

në cdo aspekt te jetës politike dhe shoqërore. Fushat kryesore të asistencës së ketyre orgnizatave

jënë: Transporti (56%), Mjedisi (56%), Drejtësia (56%) dhe Zhvillimi ekonomik (54%) të cilët

përbëjnë sektorët me përqindje më të lartë investimesh me financim të huaj. Ndërsa niveli i ulët

i investimeve me financim të huaj është në Arsim 11% dhe Shëndetësi 17%. Konkretisht këto

organizata kanë kontribuar me fonde dhe modele në cështje te tilla që kanë ka të bëjë me

procese politike si zgjedhjet e lira, përqëndrimi në procesin e demokratizimit në funksion të

integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian, lufta antikorrupsionit, respektimi tëdrejtave të

njeriut, forcimin e institucioneve demokratike, shoqërisë civile, mirëqeverisjen, luftën kundër

korrupsionit apo rritjen e pjesëmarrjes së qytetarëve në procesin e vendimmarrjes.etj

kopje

55

Bibliografia:

1. Charls kangley,”Politikat Botërore” UFO press, 2009

2. Karen Mings, Bazat e Marëdhënieve Ndërkombëtare, AIIS, Tiranë 2008

3. Alexander Thompson and Duncan Snidal, “International Organization”, University of

Chicago 1999

4. Orinda Malltezi, “roli dhe funksioni i organiezatave ndërkombë tare”, leksione te

shpërndara në klasë .

5. Klas Dickam ,The History of International Organization –ëhats nëë ?, Toronto,

University Press

6. Dan Lindley,”Promoting Peace ë ith Information ,Transparency as a Tool of Security

Regimes”, University of Notre Dame, Notre Dame, IN 46556,Notre Dame 2006

7. Henry Kisinger, “Diplomacia”, Tiranë 1999, leart.

8. Hans J. Morgenthau.: "Politika ndërmjet kombeve. Lufta për pushtet dhe paqe."

Instituti i Studimeve Ndërkombë tare, Tiranë 2008

9. Ass.prof.dok Bekim Baliqi, “Hyrje në Diplomaci dhe Politikë të Jashtme”, Prishtinë

2010

10. Anthony,Gidens. “Sociologjia”, Tiranë 2007, Polity Press.

11. Odeta Barballushi, “Politika e Jashtme e Shqipërisë ”, cikë l leksionesh

12. Arben Puto, “E Drejta Ndërkombëtare Publike” , Dudaj, Tiranë 2010

13. Edëin Jakques,” Historia e popullit shqiptar nga lashtësia e deri në ditët tona.”lajmi I

mire”,Tirane 1995.

14. Afrim Krasniqi, “Sistemet Politike në Shqipë ri 1912-2008” UFO press, Tiranë 2009

15. Plani i Integruar i Ministrisë

16. Kushtetuta e vitit 1976

17. Austrian Development Agency, Referati pёr Shqipёrinё, “Shqipëri plani 2007-

2009”, botuar nga Ministria Federale pёr Çёshtjet Evropiane dhe Ndёrkombёtare,

Vjenë Austri,

18. Manuali i NATO-s

19. Adem Mezini, “SHEKULLI I XX, Pë rmbajtja dhe Specifikat e Tranzicionit

Postotalitar në Shqipëri”, EDFA.

kopje

56

20. Klosi, A. . Shqipëria ç’mund të jetë, Botimet Përpjekja, Munih : Tachidromos ,1997,

21. Blendi Kajsiu , Demokratizim pa politikë:” Baza konceptuale e qasjes ndërkombëtare

në Shqipëri”, Polis 4, UET

22. Progress-Raport i vitit 2008, “Ndihma e donatoreve të Huaj”,nëntor 2009

23. Blerta Picari,” Ndikimi i ndërkombëtarëve nëpërmjet organizatave jofitimprurëse në

procesin e zhvillimit, Polis 4 , UET,

24. Programi shqiptar i veprimit ndaj minave, Raport i vitit 2007, AMAE.

25. Sonila Danaj: “Qytetaret e padukshme ne politike :Grate ne zonat rurale” .Polis

5,vjeshte 2008

26. Raport i misionit të OSBE/ODIHR-it pë r vlerësimin e nevojave 17-21 janar

2011,Varshavë

27. Dëmshpërblimi për personat e trafikuar dhe të shfrytëzuar në rajonin e OSBE-së ,

Botim i OSCE-së 2008

28. Raport i investimeve të huaja direkte pë r Shqipë rinë 20011, pë rgatitur nga UNDP,

Albania 2012

29. Manual: Manual për Oficerë te Policisë së Kufirit dhe Migracionit për përzgjedhjen e

emigrantë ve të parregullt dhe azilkërkuesve, Botim i UNHCR, Tiranë 2008

30. Udhërrëfyes për Policim Demokratik nga Këshilltari i Lartë Policor i Sekretarit të

Përgjithshëm të OSBE-së, botim i OSCE-së , Vjenë , Maj 2008

31. http://www.intergovernmentalorganizations.org/

32. www.gazetarepublika.al: “Shqipëria para dhe pas Luftë së Parë Botërore, diplomacia

Europiane”

33. http://www .imf.org/

34. http://www.osce.org/sq/albania/19296, “mandati i OSBE-së në Shqipëri”.- Vendim i

KP-së/588

35. http://www .mod.gov.al - Historiku i marëdhënieve NATO-Shqipë ri

36. http://www.garda.gov.al/sp Revista Garda,nr 27.

37. http://www.mpcs.gov.al/- Lista e organizatave që veprojnë në Shqipëri

kopje

57