NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE KLİNİK NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE KLİNİK DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ

dr.osman örseldr.osman örsel

GENEL BAKIŞGENEL BAKIŞ

Bağımlılığın NörobiyolojisiBağımlılığın Nörobiyolojisi NikNikotinotin Bağımlılığı Bağımlılığı NiNikkotinotin Geriçekilmesi Geriçekilmesi Nikotin Bağımlılık TestleriNikotin Bağımlılık Testleri

Bağımlılığın NörobiyolojisiBağımlılığın Nörobiyolojisi

Bağımlılığın EvreleriBağımlılığın Evreleri

Sosyal olarak kabul Sosyal olarak kabul edilen maddenin alımı edilen maddenin alımı ve akut pekiştirmeyle ve akut pekiştirmeyle başlar. başlar.

Kompulsif kullanımın Kompulsif kullanımın artan tarzıartan tarzı

BağımlılıkBağımlılık

Le Moal et al. Eur Neuropsychopharmacol. 2007;17:377-393.

AAkut pekiştirmekut pekiştirme//sosyal madde alımısosyal madde alımı

GenetiGenetik k değişkenlerdeğişkenler

Çevresel faktörlerÇevresel faktörlerStresStres

Koşullanma Koşullanma etkilerietkileri

Artan tarzArtan tarz//kompulsifkompulsif kullanmakullanma

BağımlılıkBağımlılık

Geri çekilmeGeri çekilme

Uzamış bırakmaUzamış bırakma

iyileşmeiyileşme??

AlevlenmeAlevlenme

Bağımlılık döngüsünün 3 önemli bileşeni, preoccupation–anticipation, binge–intoxication, ve geriçekilme-negatif duygudurumudur.

Döngü yinelenen deneyimle amplitudu gittikçe artan ve patolojik bağımlılık durumuyla sonuçlanan bir spiral olarak kavramlaştırılabilir.

Bağımlılığın Spiral Döngüsü Bağımlılığın Spiral Döngüsü (DSM-IV)(DSM-IV)

Koob. Eur Neuropsychopharmacol. 2003;13:442-452.

SpiralSpiral DistresDistres

Bağımlılık Bağımlılık

GeriçekilmeGeriçekilmeNegatiNegatif f

duygudurumduygudurumAşırı tüketimAşırı tüketim

IntoIntoksikasyonksikasyon

PreoPreoküpasyonküpasyon(zihnin meşguliyeti) (zihnin meşguliyeti)

AntiAntissipaipasyonsyon(beklenti anksiyetesi)(beklenti anksiyetesi)

Kalıcı fiziksel ve Kalıcı fiziksel ve psikolojik psikolojik

sorunların meşguliyeti sorunların meşguliyeti

Niyetlenilenden Niyetlenilenden

yüksek yüksek miktarlarda miktarlarda kullanmakullanma

Bağımlılıktaki nöral döngülerBağımlılıktaki nöral döngüler

NE=norepinefrin, ENK=enkefalin, CRF=kortikotropin-releasing faktor, DA=dopamin, -END=-endorphin.Le Moal et al. Eur Neuropsychopharmacol. 2007;17:377-393.

Maddenin pekişmesiMaddenin pekişmesi::““ödülödül” ” ve ve ““sstres”tres”

Madde ve Madde ve CueCueörtüşmesiörtüşmesi::

““aşırı tüketmeaşırı tüketme”” Davranışsal Davranışsal çıktı: çıktı: ““kompulsivitekompulsivite””

Madde arama davranışıMadde arama davranışı Motor Motor KKorteorteksks

TalamusTalamus

PallidumPallidum

Bed Nukleus ofStria Terminalis

AmigdalaSentral Nukleus

BasolateralAmigdala

Nukleus Akkümbens (nAcc)

Prefrontal KortexAnterior singulatePrelimbik Kortex

Orbitofrontal Kortex

VTAPontin Nukleuslar ArArkkuatuat

ENKENK

NENECRFCRF CRFCRF

NENE

ENKENK

DADA

DADAENKENK

DADA-END-END

Alevlenmenin Alevlenmenin NNörobiyolojik Temeliörobiyolojik Temeli

Alevlenme kompulsif dürtü döngülerinin stimulasyonu ve inhibitör baskılayıcıdaki defisitler sonucu Alevlenme kompulsif dürtü döngülerinin stimulasyonu ve inhibitör baskılayıcıdaki defisitler sonucu olur.olur.

Adinoff. Harv Rev Psychiatry. 2004;12:305-320.

Kompulsif Dürtü Kompulsif Dürtü döngüleridöngüleri

InhibitInhibitör Kör KontrolontrolDefiDefisitlerisitleri

BaşlatıcıBaşlatıcı MaddeMadde anımsatıcılarıanımsatıcıları ObsesObsesif düşüncelerif düşünceler ( (aşırı aşırı

tüketmetüketme)) StresStres

İİmpulsivitmpulsivitee ((ootomatitomatikleşmekleşme))

Karar vermeKarar verme

ÖzetÖzet: : Bağımlılığın Bağımlılığın NNöörobirobiyyoloolojisijisi

Bağımlılık çok basamaklı bir süreçtir.Bağımlılık çok basamaklı bir süreçtir. Birçok nöral döngü bağımlılıkla ilgili aşırı tüketim isteği, Birçok nöral döngü bağımlılıkla ilgili aşırı tüketim isteği,

ödül, ödül, stresstres ve kompulsivite de yer almaktadır. ve kompulsivite de yer almaktadır. Alevlenme inhibitör engellemedeki defisitler ve kompulsif Alevlenme inhibitör engellemedeki defisitler ve kompulsif

dürtü döngülerinin stimülasyonuna yanıt olarak ortaya dürtü döngülerinin stimülasyonuna yanıt olarak ortaya çıkar.çıkar.

NiNikkotinotin Bağımlılığı Bağımlılığı

Merkezi sinir sisteminde nikotin etkisiMerkezi sinir sisteminde nikotin etkisi Tütün bağımlılığının nörobiyolojik ve fizyolojik etkileriTütün bağımlılığının nörobiyolojik ve fizyolojik etkileri

NiNikkotinotin Bağımlılığı Bağımlılığı: : DSM-IV-TRDSM-IV-TR ÖlçütleriÖlçütleri

3 3 veya daha fazlasının 1 yıllık veya daha fazlasının 1 yıllık zaman içerisinde olmasızaman içerisinde olması::– Azalmış etki veya aynı etkiyi Azalmış etki veya aynı etkiyi

sağlamak için artan dozlarla sağlamak için artan dozlarla belirli nikotin toleransıbelirli nikotin toleransı

– Kesilmede geri çekilme Kesilmede geri çekilme belirtilerinin çıkmasıbelirtilerinin çıkması

– Azaltma çabalarına karşılık Azaltma çabalarına karşılık ısrar eden sigara içme isteği ısrar eden sigara içme isteği

– Sigara içme veya tütün satın Sigara içme veya tütün satın alma için yoğun zaman alma için yoğun zaman harcamaharcama

– Sigara içme için iş, sosyal, ve Sigara içme için iş, sosyal, ve keyif verici aktiviteleri ertelemekeyif verici aktiviteleri erteleme

– Sağlık risklerine karşın sigara Sağlık risklerine karşın sigara içmeyi sürdürmeiçmeyi sürdürme

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association; 2000; http://www.intox.org/databank/documents/supplem/supp/sup2.htm. Accessed October 19, 2007.

N

N CH3

Nikotin

NNöronal öronal NiNikkotin Aotin Asetilkolin setilkolin ReRessepteptöörr

NiNikkotin otin MSS’de nikotinik asetil kolinerjik reseptörlere (nAchRs) tercihli MSS’de nikotinik asetil kolinerjik reseptörlere (nAchRs) tercihli olarak bağlanırlar.olarak bağlanırlar.

Nikotin Nikotin nAChRnAChRs e bağlandığında reseptor kompleksi konformasyonel s e bağlandığında reseptor kompleksi konformasyonel değişikliğe uğrayarak kanalın açılmasına ve sinyal geçişini başlatan değişikliğe uğrayarak kanalın açılmasına ve sinyal geçişini başlatan katyonların girişine yol açar.katyonların girişine yol açar.

Laviolette et al. Nat Rev Neurosci. 2004;5:55-65.

PreterminalPreterminalnAChRsnAChRs

PresynapticPresynapticnAChRsnAChRs

PostsynapticPostsynapticnAChRsnAChRs

H2N

Ligand binding site

COOH

Cytoplasmic

Extracellular M1

M4

M2M3

COOH

NH2H2NHOOC

A B

C

MSS de Nikotin Etkisinin MSS de Nikotin Etkisinin MeMekanizmasıkanizması

VTA daki VTA daki 442 ni2 nikkotiniotinikk re ressepteptör nikotinin MSS deki etkisine aracılık eder.ör nikotinin MSS deki etkisine aracılık eder. VTA daki VTA daki 442 ni2 nikkotiniotinikk re ressepteptöre nikotin bağlandığında nAcc de öre nikotin bağlandığında nAcc de

ödüllendirmeyle bağlantılı olduğu düşünülen dopamin salınımına yol açar.ödüllendirmeyle bağlantılı olduğu düşünülen dopamin salınımına yol açar.

nAcc= Nucleus Accumbens. Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

Nicotine -Dopamine -

4 2224

42Nikotinik reseptornAcc

Ventraltegmental area

(VTA)

NICNIC

NiNikkotinotin DopaminDopamin Salınımını Uyarır. Salınımını Uyarır.

NiNikkotin otin VTA daki VTA daki 442 ni2 nikkotiniotinikk recept receptörleri uyarması örleri uyarması nAcc de dopamin salınımına yol açar. Bu sigara nAcc de dopamin salınımına yol açar. Bu sigara içmedeki kısa süreli ödül/doyum’ la sonuçlanabilir.içmedeki kısa süreli ödül/doyum’ la sonuçlanabilir.

nAcc= Nukleus Akkcümbens; VTA= Ventral Tegmental Alan. Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

DD

DD

D – nAChR içeren β2 altünitesi

Nikotin Dopamin

VTA nAcc

AksonD Ödül

Nikotin Bağımlılığında Nikotin Bağımlılığında DopaminDopaminin Rolüin Rolü

Nikotinin ödüllendirici etkisi Nikotinin ödüllendirici etkisi memezzolimbiolimbik k dopamindopamin aracılı aracılı geçişle ilişkilidir.geçişle ilişkilidir.

Nikotin bağımlı hastalarda, Nikotin bağımlı hastalarda, sürekli madde kullanım dürtüsü sürekli madde kullanım dürtüsü yükselmiş dopamin yükselmiş dopamin konsantrasyonlarına duyulan konsantrasyonlarına duyulan ihtiyaçtan kaynaklanır.ihtiyaçtan kaynaklanır.

Adinoff. Harv Rev Psychiatry. 2004;12:305-320. http://www.biopsychiatry.com/dopamine/dopamine.jpg. Accessed May 1, 2007.

OH

OH

NH2

Dopamin

Kronik Nikotin Maruziyeti: Nikotin Kronik Nikotin Maruziyeti: Nikotin Reseptörlerinin Reseptörlerinin Up-RegulationUp-Regulationuu Kronik maruz kalma sonucuKronik maruz kalma sonucu, ni, nikkotinotin 442 ni2 nikkotiniotinikk re resseptor eptor

aakktivativasyonunu ve desensitizasyonunu sağlar. Bu durum syonunu ve desensitizasyonunu sağlar. Bu durum 442 ni2 nikkotiniotinikk reressepteptöör up-regulation r up-regulation ve ve 442 ni2 nikkotiniotinikk re ressepteptöörr sayısında artışa yol sayısında artışa yol açar.açar.

Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125; Corringer et al. J Phys Paris. 2006;99:162-171.

VTA nAcc

D – – nAChR içeren β2 altünitesi

Nikotin Dopamin

ödülAkson

DD

DD

D

D

DD

D

D

NNiikkotinotin Bağımlılık Döngüsü Bağımlılık Döngüsü

NiNikotin bağlanması dopamin salınımında kotin bağlanması dopamin salınımında artışa yol açar.artışa yol açar.

DopaminDopamin keyif ve sakinlik hissi verir. keyif ve sakinlik hissi verir.

Sigaralar arasındaki dopamin azalması Sigaralar arasındaki dopamin azalması huzursuzluk ve stres gibi geri çekilme huzursuzluk ve stres gibi geri çekilme belirtilerine yol açar.belirtilerine yol açar.

Sigara içen kişi keyif ve huzuru Sigara içen kişi keyif ve huzuru sağlayabilmede nikotin için şiddetli istek sağlayabilmede nikotin için şiddetli istek duyar.duyar.

SSigara içenler genellikle maksimum igara içenler genellikle maksimum uyarıyı sağlayan ve geriçekilme ve aşırı uyarıyı sağlayan ve geriçekilme ve aşırı isteği engelleyen titrasyonu yaparlar.isteği engelleyen titrasyonu yaparlar.

Jarvis. BMJ. 2004;328:277-279; Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

Dopamin

Nikotin

Nikotin Bağımlılığında Çevresel Nikotin Bağımlılığında Çevresel Uyaranların RolüUyaranların Rolü

Sigara içmeyle ilgili çevresel/sosyal uyaranlarSigara içmeyle ilgili çevresel/sosyal uyaranlar nikotin bağımlılığını nikotin bağımlılığını pekiştirmede rol oynarlar.pekiştirmede rol oynarlar.

NNikotin dışı uyaranlar sigara içme davranışının hem ikotin dışı uyaranlar sigara içme davranışının hem motivasyonunda hem de sürmesinde önemlidir.motivasyonunda hem de sürmesinde önemlidir.

Nikotin bağımlılığında çevresel ve farmakolojik uyaranların rolü Nikotin bağımlılığında çevresel ve farmakolojik uyaranların rolü kadınlara ve erkeklere göre değişmektedir.kadınlara ve erkeklere göre değişmektedir.

Nikotinin direkt farmakolojik etkisi tütün bağımlılığını açıklamada Nikotinin direkt farmakolojik etkisi tütün bağımlılığını açıklamada gerekli, fakat yeterli değildir; bu etkiler davranışın olduğu gerekli, fakat yeterli değildir; bu etkiler davranışın olduğu

çevresel/sosyal bağlamda ele alınmalıdır.çevresel/sosyal bağlamda ele alınmalıdır.

Caggiula et al. Physiol Behav. 2002;77:683-687.

Özet:Özet: Ni Nikkotinotin Bağımlılığı Bağımlılığı

NiNikkotinotin bağımlılığı iyi tanımlanmış bir bağımlılık bağımlılığı iyi tanımlanmış bir bağımlılık bozukluğudur. bozukluğudur.

NiNikkotinotinin in Ventral Tegmental Area (VTA)Ventral Tegmental Area (VTA)’daki ’daki 442 2 reressepteptörler üzerine olan etkileriörler üzerine olan etkileri– AAkkut dopaminut dopamin salınımı ve kısa-süreli ödül salınımı ve kısa-süreli ödül– Kronik Kronik reressepteptöör ar akktivativasyonusyonu, desensitiza, desensitizasyonu, ve syonu, ve

up-regulaup-regulasyonusyonu

Sigara içmenin dopamin aracılığıyla oluşan fiziksel ve Sigara içmenin dopamin aracılığıyla oluşan fiziksel ve psikolojik etkileri yineleme davranışını pekiştirir.psikolojik etkileri yineleme davranışını pekiştirir.

Sigara içmede çevresel/sosyal uyaranlar nikotin Sigara içmede çevresel/sosyal uyaranlar nikotin bağımlılığının pekişmesinde önemli rol oynar.bağımlılığının pekişmesinde önemli rol oynar.

NiNikkotin otin GeriçekilmesiGeriçekilmesi

“İnsanlar neden sigara içer….dinlenmek için; tat için; zaman geçirmek için; ellerinin boş kalmaması için……Fakat, daha çok, insanlar sigara içmeye devam ediyor çünkü bırakmayı çok rahatsız edici buluyorlar.”

Philip Morris, 1984

Philip Morris. Internal presentation. 1984, 20th March; Kenny et al. Pharmacol Biochem Behav. 2001;70:531-549.

NiNikkotinotin Geriçekilmesi Geriçekilmesi

Huzursuzluk, sabırsızlık

Artmış iştah veya kilo alımı

Geriçekilme Sendromu

Anksiyete(sigara

bırakmayla birlikte artabilir veya azalabilir. Disforik veya

deprese mood

İrIritabilite, çabuk

öfkelenme

Konsantrasyon güçlüğü

Uykusuzluk, uyku bzk ları

NiNikkotinotin geriçekilme sendromu hem somatik hem de affektif belirtilerden geriçekilme sendromu hem somatik hem de affektif belirtilerden oluşmaktadr.oluşmaktadr.

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association; 2000.

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

AnAnksiyete/gerginlikksiyete/gerginlik

İrritabilite/sinirlilikİrritabilite/sinirlilik

Artmış iştahArtmış iştah

Bazı çekilme belirtileri ve zamanla Bazı çekilme belirtileri ve zamanla ilişkileri :ilişkileri :

N = 40. Mean adjusted withdrawal scores are from an analysis of covariance with baseline cigarettes per day and baseline scores on the items shown as covariates. Gross et al. Psychopharmacology. 1989;98:334-341.

sabırsızlıksabırsızlık

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

PlaceboPlacebo Nicotine GumNicotine Gum

Mea

n A

djus

ted

Mea

n A

djus

ted

With

draw

al S

core

With

draw

al S

core

Mea

n A

djus

ted

Mea

n A

djus

ted

With

draw

al S

core

With

draw

al S

core

Postcessation WeeksPostcessation Weeks

0.0

0.5

1.0

1.5

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Postcessation WeeksPostcessation Weeks

Postcessation WeeksPostcessation WeeksPostcessation WeeksPostcessation Weeks

NiNikkotin otin Geriçekilmesi: ŞiddetGeriçekilmesi: Şiddet

aClasses of withdrawal syndrome are defined by groups of respondents who endorsed similar combinations of symptoms. Estimates of prevalence for different classes of withdrawal were obtained along with expected frequencies of endorsement for each symptom of withdrawal by type.Madden et al. Addiction. 1997;92(7):889-902.

Sigara içenlerin geriçekilme sırasında en çok depresyon belirtilerini dile Sigara içenlerin geriçekilme sırasında en çok depresyon belirtilerini dile getirmektedirler.getirmektedirler.

Aşırı n

ikotin

tüketm

e iste

ği

irritab

ilite

sinirli

lik

huzu

rsuzlu

k

Zayıf k

onsa

ntras

yon

başa

ğrılar

ı

Uykulu

hiss

etme

gergi

nlik

Heart S

lowed

Dow

n

Artmış

iştah

Elleri o

ğuştu

rma

Depres

if

duyg

uduru

m

Uyumad

a güç

lük

Des

tekl

eme

olas

ılığı

Des

tekl

eme

olas

ılığı

0.0

0.91.0

0.80.70.60.50.4

0.10.20.3

hafifortaşiddetli

Geriçekilme belirtileri

Nikotin Bağımlılığı TestleriNikotin Bağımlılığı Testleri

Fagerstrom Tolerans Testi (FTT)Fagerstrom Tolerans Testi (FTT) Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT)Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT) Sigara Ağırlık İndeksi (SAİ)Sigara Ağırlık İndeksi (SAİ) EMASH TestiEMASH Testi Nikotin Yoksunluk ÖlçütleriNikotin Yoksunluk Ölçütleri

Fagerstrom Tolerans TestiFagerstrom Tolerans Testi

1978 yılında Karl Olov Fagerstrom tarafından 1978 yılında Karl Olov Fagerstrom tarafından önerilmiştir.önerilmiştir.

Nikotinin fiziksel bağımlılığını ölçmek için kullanılmıştır.Nikotinin fiziksel bağımlılığını ölçmek için kullanılmıştır. 8 sorudan oluşur ve 0-11 arasında puan sınıflaması 8 sorudan oluşur ve 0-11 arasında puan sınıflaması

vardır.vardır. Toplam puan nikotin alımının göstergeleri olan Toplam puan nikotin alımının göstergeleri olan

CO,kotinin ve nikotin ile korelasyon göstermektedir. CO,kotinin ve nikotin ile korelasyon göstermektedir.

Fagerstrom Nikotin Bağımlılık TestiFagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi

Soru 1-İlk sigaranızı sabah uyandıktan ne kadar sonra Soru 1-İlk sigaranızı sabah uyandıktan ne kadar sonra içersiniz?içersiniz?

a)İlk 5 dakika içinde : 3 puana)İlk 5 dakika içinde : 3 puan b)6-30 dakika içinde : 2 puanb)6-30 dakika içinde : 2 puan c)31-60 dakika içinde: 1 puanc)31-60 dakika içinde: 1 puan d)1 saatten fazla : 0 puand)1 saatten fazla : 0 puan

Soru 2:Sigara içmenin yasak olduğu örneğin; otobüs, Soru 2:Sigara içmenin yasak olduğu örneğin; otobüs, hastane, sinema gibi yerlerde bu yasağa uymakta hastane, sinema gibi yerlerde bu yasağa uymakta zorlanıyor musunuz? zorlanıyor musunuz?

Evet : 1 puanEvet : 1 puan

Hayır: 0 puanHayır: 0 puan Soru 3: İçmeden duramayacağınız, diğer bir deyişle Soru 3: İçmeden duramayacağınız, diğer bir deyişle

vazgeçemeyeceğiniz sigara hangisidir?vazgeçemeyeceğiniz sigara hangisidir?

Sabah içtiğim ilk sigara :1 puanSabah içtiğim ilk sigara :1 puan

Diğer herhangi biri : 0 puanDiğer herhangi biri : 0 puan

Soru 4 :Günde kaç adet sigara içiyorsunuz?Soru 4 :Günde kaç adet sigara içiyorsunuz?

a)10 adet ve daha az : 0 puana)10 adet ve daha az : 0 puan

b)11-20 adet : 1 puanb)11-20 adet : 1 puan

c)21-30 puan : 2 puanc)21-30 puan : 2 puan

d) 31 ve daha fazlası : 3 puan d) 31 ve daha fazlası : 3 puan

Soru 5:Sabah uyanmayı izleyen ilk saatlerdeSoru 5:Sabah uyanmayı izleyen ilk saatlerde

günün diğer saatlerine göre daha sık sigara içer misiniz?günün diğer saatlerine göre daha sık sigara içer misiniz?

a)Evet : 1 puana)Evet : 1 puan

b)Hayır : 0 puanb)Hayır : 0 puan

Soru 6: Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize neden olacak Soru 6: Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize neden olacak kadar hasta olsanız bile sigara içer misiniz?kadar hasta olsanız bile sigara içer misiniz?

a)Evet : 1 puana)Evet : 1 puan b)Hayır : 0 puanb)Hayır : 0 puan

Toplam Skor:Toplam Skor: 0-2 :Çok az bağımlılık0-2 :Çok az bağımlılık 3-4: Az bağımlılık3-4: Az bağımlılık 5 :Orta derecede bağımlı5 :Orta derecede bağımlı 6-7 :Yüksek bağımlılık6-7 :Yüksek bağımlılık 8-10: Çok yüksek bağımlılık8-10: Çok yüksek bağımlılık

Fagerstrom Nikotin Tolerans Testi:Fagerstrom Nikotin Tolerans Testi:

Fagerstrom Bağımlılık Testine ek bulunan iki sorusu ve değerleri:Fagerstrom Bağımlılık Testine ek bulunan iki sorusu ve değerleri:

7. Soru: Kullandığınız sigaranın nikotin seviyesi nedir?7. Soru: Kullandığınız sigaranın nikotin seviyesi nedir?

a)Düşük : 0 puana)Düşük : 0 puan

b)Orta : 1 puanb)Orta : 1 puan

c)Yüksek : 2 puanc)Yüksek : 2 puan

8.Soru:8.Soru:

a)Sigaranızdan ne sıklıkla nefes çekersiniz?a)Sigaranızdan ne sıklıkla nefes çekersiniz?

a)Hiç çekmem: 0a)Hiç çekmem: 0

b)Bazen : 1 puanb)Bazen : 1 puan

c)Sürekli : 2 puanc)Sürekli : 2 puan

FTTFTT

Testin psikometrik olarak eksiklikleri vardırTestin psikometrik olarak eksiklikleri vardır İç tutarlılığı yetersizdirİç tutarlılığı yetersizdir Evet-Hayır gibi dikomatöz sorular içerirEvet-Hayır gibi dikomatöz sorular içerir Bazen toplam skor aynı kişilerde farklı zamanlarda farklı Bazen toplam skor aynı kişilerde farklı zamanlarda farklı

puanlar gösterirpuanlar gösterir

FNBTFNBT

-1991 yılında Heatherton ve ark.tarafından -1991 yılında Heatherton ve ark.tarafından

FTT ‘ den iki soru çıkarılarak 6 sorulu test olarak dizayn edilmiştir.FTT ‘ den iki soru çıkarılarak 6 sorulu test olarak dizayn edilmiştir.

-Toplam skor 6-10 puan arasında değişir.-Toplam skor 6-10 puan arasında değişir.

-FT testine göre iç tutarlılığı,faktör yapısı ve test-retest sonuçları daha -FT testine göre iç tutarlılığı,faktör yapısı ve test-retest sonuçları daha iyidiriyidir

-Üç çalışma FNBT nin sigara bırakmada tahmin başarısını kanıtlamış -Üç çalışma FNBT nin sigara bırakmada tahmin başarısını kanıtlamış ancak biyokimyasal olarak nikotin alımının göstergeleri ile ancak biyokimyasal olarak nikotin alımının göstergeleri ile korelasyonunun yetersiz olduğunu göstermiştir.korelasyonunun yetersiz olduğunu göstermiştir.

Sigara Ağırlık İndeksi (SAİ)Sigara Ağırlık İndeksi (SAİ)

FTT ‘nin iki sorusundan oluşur,günün içilen ilk sigarası FTT ‘nin iki sorusundan oluşur,günün içilen ilk sigarası ve gün içinde içilen toplam sigara sayısı kullanılır.ve gün içinde içilen toplam sigara sayısı kullanılır.

Toplam skor 0-6 puan arasında değişir.Toplam skor 0-6 puan arasında değişir. SAİ’nin FNBT kadar işe yaradığı ve biyokimyasal SAİ’nin FNBT kadar işe yaradığı ve biyokimyasal

nikotin alımı göstergeleri arasında iyi bir korelasyon nikotin alımı göstergeleri arasında iyi bir korelasyon olduğu görülmüştür.olduğu görülmüştür.

Klinik YararlarıKlinik Yararları

Sigara içiciler farklı bağımlılık seviyeleri gösterirlerSigara içiciler farklı bağımlılık seviyeleri gösterirler Tedavi şekli ve başarısı nikotin bağımlılığı düzeyi ile ilişkilidirTedavi şekli ve başarısı nikotin bağımlılığı düzeyi ile ilişkilidir Bağımlılık düzeyi,sosyal sınıflara,kültürel ve coğrafi bölgelere göre Bağımlılık düzeyi,sosyal sınıflara,kültürel ve coğrafi bölgelere göre

farklılık gösterir.farklılık gösterir. Kaynakların kısıtlı olduğu durumlarda SAİ nin tek başına yeterli Kaynakların kısıtlı olduğu durumlarda SAİ nin tek başına yeterli

olacağı bildirilmektedir.olacağı bildirilmektedir.

EMASH TESTİEMASH TESTİ

1997 de EMASH (European Medical Association Smoking or 1997 de EMASH (European Medical Association Smoking or Health) sigara bağımlılığı için ve tedavisi için bir kılavuz Health) sigara bağımlılığı için ve tedavisi için bir kılavuz yayınlamıştır.yayınlamıştır.

Bu testte hastalara sabah uyandıktan sonra ilk sigarayı ne zaman Bu testte hastalara sabah uyandıktan sonra ilk sigarayı ne zaman süresi içinde içtikleri sorulmakta ve ilk yarım saat ve daha kısa süre süresi içinde içtikleri sorulmakta ve ilk yarım saat ve daha kısa süre içinde içenlerin orta ve yüksek derecede bağımlılığı olduğu kabul içinde içenlerin orta ve yüksek derecede bağımlılığı olduğu kabul edilmektedir.edilmektedir.

Bu kişiler aynı zamanda günde 15 ya da daha fazla sigara Bu kişiler aynı zamanda günde 15 ya da daha fazla sigara içiyorlarsa bunlara nikotin replasman tedavisi önerilmektedir.içiyorlarsa bunlara nikotin replasman tedavisi önerilmektedir.

Madde Bağımlılığı ÖlçütleriMadde Bağımlılığı Ölçütleri

Fagerstrom testlerinde asıl amaç fiziksel toleransın ölçülmesidir Fagerstrom testlerinde asıl amaç fiziksel toleransın ölçülmesidir Sigara içme dürtüsü, yoksunluk belirtileri Sigara içme dürtüsü, yoksunluk belirtileri dikkatini yoğunlaştıramama ve davranış değişiklikleri gibi dikkatini yoğunlaştıramama ve davranış değişiklikleri gibi bağımlılığın diğer ölçütleri değerlendirilememektedir.bağımlılığın diğer ölçütleri değerlendirilememektedir.

Bu nedenle özelikle epidemiyolojik araştırmalarda Amerikan Bu nedenle özelikle epidemiyolojik araştırmalarda Amerikan Psikiyatri Birliğinin (APA) madde bağımlılığı ölçütleri Psikiyatri Birliğinin (APA) madde bağımlılığı ölçütleri kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

DSM-IV Madde Bağımlılığı ÖlçütleriDSM-IV Madde Bağımlılığı Ölçütleri

Diagnostic and Statistical Manual Of Mental Disorders : Diagnostic and Statistical Manual Of Mental Disorders : DSM-IVDSM-IV

Edwards ve Gross’un 1976 yılında ortaya koydukları Edwards ve Gross’un 1976 yılında ortaya koydukları bağımlılık sendromu esaslarına dayandırılmaktadır.bağımlılık sendromu esaslarına dayandırılmaktadır.

Bağımlılığı maddenin özellikleri ve zararlarını temel alan Bağımlılığı maddenin özellikleri ve zararlarını temel alan çok boyutta değerlendirmektedir.çok boyutta değerlendirmektedir.

Edwards’ın bağımlılık sendromu esasları şunlardır:Edwards’ın bağımlılık sendromu esasları şunlardır: A-Madde bağımlılığına özgü davranışlarA-Madde bağımlılığına özgü davranışlar B-Madde arayışı krizinin artmasıB-Madde arayışı krizinin artması C-Maddeye karşı gelişen toleransC-Maddeye karşı gelişen tolerans D-Tekrarlayan yoksunluk semptomlarıD-Tekrarlayan yoksunluk semptomları E-Madde kullanımı ile rahatlama veya yoksunluk semptomlarından E-Madde kullanımı ile rahatlama veya yoksunluk semptomlarından

kaçınmakaçınma F-Madde kullanımı kompulsiyonunda subjektif olarak haberdar olmaF-Madde kullanımı kompulsiyonunda subjektif olarak haberdar olma Relaps sonrası sendromunda hızlı gelişme.Relaps sonrası sendromunda hızlı gelişme.

DSM-IV de Madde Bağımlılığı TanımıDSM-IV de Madde Bağımlılığı Tanımı

12 aylık bir dönem içinde herhangi bir zaman ortaya 12 aylık bir dönem içinde herhangi bir zaman ortaya çıkan,aşağıdakilerden üçü (veya daha fazlası) ile kendini çıkan,aşağıdakilerden üçü (veya daha fazlası) ile kendini gösteren,klinik olarak belirgin bir bozulmaya ya da sıkıntıya yol açan gösteren,klinik olarak belirgin bir bozulmaya ya da sıkıntıya yol açan uygunsuz bir kullanım örüntüsü…uygunsuz bir kullanım örüntüsü…

Fizyolojik bağımlılık gösteren: Tolerans ya da yoksunluk kanıtı Fizyolojik bağımlılık gösteren: Tolerans ya da yoksunluk kanıtı vardırvardır

Fizyolojik bağımlılık göstermeyen: Tolerans ya da yoksunluk kanıtı Fizyolojik bağımlılık göstermeyen: Tolerans ya da yoksunluk kanıtı yoktur. yoktur.

madde bağımlılığı ölçütlerimadde bağımlılığı ölçütleri

1-Aşağıdakilerden biri ile tanımlandığı üzere tolerans 1-Aşağıdakilerden biri ile tanımlandığı üzere tolerans gelişmiş olması:gelişmiş olması:

A-Entoksikasyon ya da istenen etkiyi sağlamak için A-Entoksikasyon ya da istenen etkiyi sağlamak için belirgin olarak artmış miktarlarda kullanma gereksinimibelirgin olarak artmış miktarlarda kullanma gereksinimi

B-Sürekli olarak aynı miktarda madde kullanılması ile B-Sürekli olarak aynı miktarda madde kullanılması ile belirgin olarak azalmış etki sağlanmasıbelirgin olarak azalmış etki sağlanması

2-Aşağıdakilerden biri ile tanımlandığı üzere yoksunluk gelişmiş olması:2-Aşağıdakilerden biri ile tanımlandığı üzere yoksunluk gelişmiş olması: A-Söz konusu maddeye özgü yoksunluk sendromuA-Söz konusu maddeye özgü yoksunluk sendromu B-Yoksunluk belirtilerinden kurtulmak ya da kaçınmak için aynı madde (ya B-Yoksunluk belirtilerinden kurtulmak ya da kaçınmak için aynı madde (ya

da benzeri) alınır.da benzeri) alınır. 3-Madde çoğu kez tasarlandığından daha yüksek miktarlarda ya da daha 3-Madde çoğu kez tasarlandığından daha yüksek miktarlarda ya da daha

uzun bir dönem içinde alınır.uzun bir dönem içinde alınır. 4-Madde kullanımını bırakmak ya da denetim altına almak için sürekli bir 4-Madde kullanımını bırakmak ya da denetim altına almak için sürekli bir

istek ve boşa çıkan çabalar vardır.istek ve boşa çıkan çabalar vardır. 5-Maddeyi sağlamak (örn;çok sayıda doktora gitmek ya da uzun süreli 5-Maddeyi sağlamak (örn;çok sayıda doktora gitmek ya da uzun süreli

araba kullanma)maddeyi kullanmak (örn;birbiri ardına sigara içmek) ya da araba kullanma)maddeyi kullanmak (örn;birbiri ardına sigara içmek) ya da maddenin etkilerinden kurtulmak için çok fazla zaman harcama.maddenin etkilerinden kurtulmak için çok fazla zaman harcama.

6-Madde kullanımı yüzünden önemli toplumsal,mesleki 6-Madde kullanımı yüzünden önemli toplumsal,mesleki etkinlikler ya da boş zamanları değerlendirme etkinlikleri etkinlikler ya da boş zamanları değerlendirme etkinlikleri bırakılır ya da azaltılır.bırakılır ya da azaltılır.

7-Maddenin neden olmuş ya da alevlenmiş 7-Maddenin neden olmuş ya da alevlenmiş olabileceği,sürekli olarak var olan ya da yineleyici bir olabileceği,sürekli olarak var olan ya da yineleyici bir biçimde ortaya çıkan bir biçimde ortaya çıkan fiziksel ya biçimde ortaya çıkan bir biçimde ortaya çıkan fiziksel ya da psikolojik bir sorunun olduğu bilinmesine karşın madde da psikolojik bir sorunun olduğu bilinmesine karşın madde kullanımı sürdürülür.kullanımı sürdürülür.

DSM-IV Nikotin Yoksunluk ÖlçütleriDSM-IV Nikotin Yoksunluk Ölçütleri

A-En az birkaç hafta süre ile nikotin kullanılmasıA-En az birkaç hafta süre ile nikotin kullanılması B-Nikotin kullanımının birden bırakılmasının ya da nikotin B-Nikotin kullanımının birden bırakılmasının ya da nikotin

miktarının azaltılmasının ardından 24 saat içinde miktarının azaltılmasının ardından 24 saat içinde aşağıdaki bulgulardan dördünün (ya da daha fazlasının) aşağıdaki bulgulardan dördünün (ya da daha fazlasının) ortaya çıkması:ortaya çıkması:

1-Disforik yada depresif duygu durum1-Disforik yada depresif duygu durum 2-İnsomni2-İnsomni 3-İrritabilite,sinirlenme ya da öfkelenme3-İrritabilite,sinirlenme ya da öfkelenme 4-Anksiyete4-Anksiyete 5-Düşüncelerin yoğunlaştırılamaması5-Düşüncelerin yoğunlaştırılamaması 6-Huzursuzluk6-Huzursuzluk 7-Kalp hızında azalma7-Kalp hızında azalma 8-İştah artması ya da kilo alma8-İştah artması ya da kilo alma

C-B tanı ölçütündeki belirtiler klinik açıdan belirgin bir C-B tanı ölçütündeki belirtiler klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal,mesleki alanlarda ya da önemli sıkıntıya ya da toplumsal,mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olurdiğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur

D-Bu belirtiler genel tıbbi duruma bağlı değildir ve başka D-Bu belirtiler genel tıbbi duruma bağlı değildir ve başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz.bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz.

Sonuç olarak…Sonuç olarak…

1-Sigara içme ergenlik yaşlarında 1-Sigara içme ergenlik yaşlarında kazanılan bir bağımlılıktırkazanılan bir bağımlılıktır

2-Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bir 2-Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bir hastalık halidirhastalık halidir

3-Fiziksel ve psikolojik zararları 3-Fiziksel ve psikolojik zararları vardırvardır

4-Hastaya uygulanan tanı ölçütleri 4-Hastaya uygulanan tanı ölçütleri vardır.Ancak hala yeterli değildir.vardır.Ancak hala yeterli değildir.

5-Bağımlılığın tanısında hastaların 5-Bağımlılığın tanısında hastaların kendi başına ve uzman kendi başına ve uzman kontrolünde yanıtlanan testler kontrolünde yanıtlanan testler vardırvardır

6-Bu testler bağımlılığın 6-Bu testler bağımlılığın derecesini belirlemede faydalı derecesini belirlemede faydalı olmasına rağmen hala testlerin iç olmasına rağmen hala testlerin iç tutarlılığında ve bağımlılığın çok tutarlılığında ve bağımlılığın çok boyutlu değerlendirilmesinde boyutlu değerlendirilmesinde sorunlar mevcuttur.sorunlar mevcuttur.

7-Sigara bağımlılığı çok 7-Sigara bağımlılığı çok boyutludur.boyutludur.

BAĞIMLILIĞI ÖLÇMEDE YENİ YÖNTEM VE TESTLEREBAĞIMLILIĞI ÖLÇMEDE YENİ YÖNTEM VE TESTLERE

İHTİYAÇ VARDIR.İHTİYAÇ VARDIR.