juRelimzia jugheli

Te

ng

iz

ga

Ce

Ci

la

Ze

mzia juReli daibada 1926 wlis 1 agvistos quTaisSi. sportuli tanmovarjiSe. XV olimpiuri TamaSebis Cempioni gundur pirvelobaSi da meore priziori sagniT jgufur varjiSSi (1952, helsinki). msoflios studenturi TamaSebis oTxgzis Cempioni (1951, 54), ssrk rvagzis Cempioni (1946-55), saqarTvelos (1962-65) da ssrk nakrebis mwvrTneli (1965-70). ssrk sportis damsaxurebuli ostati, saqarTvelos damsaxurebuli mwvrTneli, saerTaSoriso kategoriis arbitri. Tbilisis sapatio moqalaqe, vaxtang gorgaslis II da III xarisxisa da Rirsebis ordenebis kavaleri.

Mzia JugheliArtistic gymnast, was born on August 1, 1926 in Kutaisi, champion of XV Olympic Games in a team contest and silver medalist in the team gymnastics with objects (1952, Helsinki). Four-time champion of the world students games (1951-54), Eight time champion of the USSR (1946-55), coach of the Georgian (1962-65) and USSR (1965-70) national com-bined teams. Jugheli is the USSR Honored Master of Sports, Honored Coach of Georgia, referee of international category and honorary freeman of Tbilisi. Jugheli is decorated by Vakhtang Gorgasali Order of 2nd and 3rd classes and Order of Honor.

G E O R G i A n O ly M p i C C H A M p i O n SqarTveli olimpiuri Cempionebi

proeqtis avtori da mTavari redaqtorielguja beriSvili

The projecT auThor and ediTor-in-chiefElguja Berishvili

proeqtis menejeriemzar zenaiSvili

The projecT managerEmzar Zenaishvili

proeqtis koordinatorirusudan afciauri

The projecT coordinaTorRusudan Aptsiauri

teqstiTengiz gaCeCilaZe

TexTTengiz Gachechiladze

dizainivaxtang SataiZe

design Vakhtang Shataidze

redaqciaavTandil gurasaSvili, jemal kasraZe, daviT WeliZe,karlo faCulia, zaal anjafariZe, inga alaviZe,nana joxariZe, maia beriSvili, ivane burnaZe

ediTorial sTaff Avtandil Gurasashvili, Jemal Kasradze, David Chelidze,Inga Alavidze, Karlo Pachulia, Zaal Anjaparidze, Nana Jokharidze, Maia Berishvili, Ivane Burnadze

fotomixeil zargariani, aleqsandre kotoraSvili, iuri somovi,jemal kasraZe, boris svetlanovi, www.sportphoto.ge

phoToMikhail Zargaryan, Aleksandre Kotorashvili, Yuri Somov,Jemal Kasradze, Boris Svetlanov, www.sportphoto.ge

partniorebisaqarTvelos erovnuli olimpiuri komitetisaerTaSoriso olimpiuri komitetis olimpiuri solidarobasaqarTvelos tanvarjiSis saxeobaTa erovnuli federacia

parTnersGeorgian National Olympic CommitteeOlympic Solidarity of the International Olympic CommitteeUnited Gymnastic Federation of Georgia

issn 2233-3096isBn 978-9941-0-3418-3

qarTveli olimpiuri Cempionebi

mzia juReli

2011

© saqarTvelos sportul JurnalistTa asociacia© GEORGIAN SPORTS WRITERS ASSOCIATION

5

`mzi sa ebr gab rwyi ne bu li…~ _ ase mi mar Tav da Tur me sa qar Tve los sa xal xo ar tis ti, qal ba to ni ni no Cxe i Ze Ta vi si di di xnis me go bars, mzia ju Rels. sa Tay va no ada mi a nis mar Tlac gab rwyi ne bul ma sa xem da sa xel ma Tu STa a go na msa xi obs es sit yve bi. Tum ca, mzia ju Rels naR­vli a ni da tra gi ku li wle bic ar gu na bed ma.

sa xels Rvaw li Zer wavs, zo gis Tvis epo qa lurs, zo gis Tvis ma ra­di uls. ma ra di u lo bas 1952 wels ezi a ra mzia ju Re li, ro ca qar Tvel qal Ta gan olim pi u ri kvar cxlbe kis umaR les sa fe xur ze pir vel ma Sed­ga fe xi. iqi dan mo yo le bu li, si a ma yi Ta da mo wi we biT war moT qvams mis sa xels mTe li sa qar Tve lo, Rir se ul pa tivs mi a gebs msof lio sa tan­var ji So da olim pi u ri sam ya ro.

* * *aris spor tis sa xe o be bi, ro mel Ta xal xu ri saw yi se bi sa Ta ves iRe­

ben ka cob ri o bis da sa ba mi dan. maT So ris erT­er Ti upir ve le sia tan­var ji Si, ro me lic, ro gorc mkvle va reb ma da ad gi nes, ga mor Ce u lad `ay vav da Cvens wel TaR ric xvam de VI­VI sa u ku ne eb Si, an ti kur ela da Si, gan sa kuT re biT spar ta sa da aTen Si~.

spor tis srul yo fil sa xe o bad tan var ji Sis Ca mo ya li be ba da iw yo XIX sa u ku nis 60­ia ni wle bi dan. qve ya na, sa dac Ca tar da pir ve li tan var­ji Su li as pa re zo ba, iyo Ce xe Ti, Tum ca Se jib re bis we se bi sru li ad da­ux ve wa vi iyo. 1881 wels Se iq mna ev ro pis tan var ji Sis fe de ra cia, mog­vi a ne biT ki, ker Zod, 1903 wels, uk ve msof lio fe de ra cia ya lib de ba, ro me lic Ta vi si pir ve lo be bis aR ric xvas iw yebs. 1912 wels tan var ji­Si pir ve lad Se aqvT aRor Zi ne bu li olim pi u ri Ta ma Se bis prog ra ma Si.

uda vod sa gu lis xmoa is faq ti, rom bev ri qvey nis gan gan sxva ve biT, im pe ri od Si tan var ji Si sa qar Tve lo Si su lac ar iyo uc xo. pi ri qiT, Cve ni tan mo var ji Se e bi sa er Ta So ri so spor tul sar bi el ze iy vnen aRi­a re bul ni.

yve la fe ri da iw yo 1889 wels, ro ca Tbi li sis gim na zi is di req­ci am pra Ris `so kols~ mi mar Ta Tbi lis Si tan var ji Sis mas wav leb lis

6

mzia juRel

i

7

ga mog zav nis Txov niT. pra Ri dan mov li ne bul ma Cex ma grum lik ma Tbi­lis Si moR va we o bis wlis Tav ze, mis mi er mom za de bul tan mo var ji Se­Ta mo na wi le o biT ga mar Tul sa ja ro tur nir ze mi iw via sa zo ga do e ba. grum lik ma spe ci a lis te bic mo am za da, rom leb mac sxva Cex ko le geb­Tan er Tad war ma te biT da iw yes spor tis am sa xe o bis mTel sa qar Tve­lo Si da ner gva.

swo red 1912 wels, qar Tvel ma tan mo var ji Se eb ma ga i oz be re laS­vil ma da gi or gi eg na taS vil ma pra Ra Si ga mar Tul sa er Ta So ri so tur­nir ze ma yu re be li mo xib les ma Ra li os ta to biT da, ro gorc pre sa wer da: `sa pa tio ad gi le bic da i ka ves~. ai, ase Ti Se de gi ga mo i Ro grum­li kis fu Zem deb lur ma Rvaw lma.

XX sa u ku nis 20­30­ian wle bis sa qar Tve lo Si swo red tan var ji­Si iq ca zo ga dad spor tis gan vi Ta re bis Zi ri Tad mi mar Tu le bad. isic uda vod sa gu lis xmoa, rom erT­er Tma pir vel ma swo red tan var jiS ma war mo a Ci na sa qar Tve lo sa er Ta So ri so spor tul sar bi el ze, Sem deg ki sxveb ze uwin aiy va na olim pi u ri kvar cxlbe kis umaR les sa fe xur ze pir ve li qar Tve li qa li _ mzia ju Re li.

mag ram hel sin kam de sa u ku ne e bi da er Ti qar Tve li qa lis cxov re­bis 26 we li wa di, 11 Tve da 21 dRe iyo ga sav le li.

am aT vlas aqvs ki dev er Ti kon kre tu li Ta ri Ri _ 1933 wlis 21 seq­tem be ri, ro ca pa ta ra mzi am jer ki dev ga uT viT cno bi e re be li pir ve li na bi ji ga dad ga spor tSi.

ver cxlis wya li viT moZ ra vi bav Svi (mzia ma Sin me o re kla sis mos­wav le iyo) sof lis ezo Si Ca mo ki de bul tan var ji Sul rgo leb ze Se niS­na fi zaR zrdis mas wav le bel ma Sal va bos taS vil ma da ga o ce bu li dar­Ca go go nas spor tu li mo na ce me biT. es am ba vi xde ba gur ja an Si, sa dac qu Ta i si dan sa mu Sa od ga da vid nen mzi as mSob le bi.

er Ti dRes Sal va mas wav le bel ma tan var ji Sul rgo leb ze Ca mo ki­de ba Si kla sebs So ris Se jib re ba Ca a ta ra. var ji Si rTu li ar iyo, mag­ram mas wav le bels uad vi leb da mo zar dis spor tu li ni Wis Sec no bas.

`si mar Tle giT xraT, es Se jib re ba im mo us ve na ri go gos Tvis mo­vi fiq re, rgo lebs xSi rad rom ut ri a leb da da Ta vis Tvis er To bo da,~

8

mzia juRel

i

_ it yvis ram de ni me aTe u li wlis Sem deg Sal va bos taS vi li. pir ve li, rac Se niS na Sal va mas wav le bel ma, rgo leb Tan mis vlis win mzi as se­ri o zu li ga mo met yve le ba iyo. es uk ve ra Ra cas niS nav da. an ci go go na din jad, mo bi li ze bu li mi vi da rgo leb Tan da Tav da je re bu lad Se as­ru la var ji Si.

war ma te biT Ca a ba ra pir ve li ga moc da. Ta na to leb Si aS ka rad sa u­ke Te so iyo. uf ro iman ga a xa ra, rom sa ku Tar Tavs ajo ba, ise ga mo u vi da yve la fe ri, ro gorc Ca i fiq ra. sa er Tod, ne bis mi er Ta maS Si sur da mxo­lod pir ve li yo fi li yo. mSob lebs mis spor tul da os ta te ba ze arc ufiq ri aT. bav Svur ga ta ce bad mi iC nev dnen mzi as mo na wi le o bas sxva­das xva spor tul Se jib re beb Si, maT So ris _ mZle os no ba Si, cur va Si, tan var jiS Si…

ma Sin gur ja an Si tan var ji Si uc xo xi li iyo. Sa lva bos taS vil ma ra i o nis xel mZRva ne le bis dax ma re biT mo i wa di na pir ve li seq ci is gax­sna. sa var ji Sod eleq tro sad gu ris Zve li Se no ba ga mo uy ves ze mo gur­ja an Si. iqa u ro ba sa ku Ta ri xe liT mo a wes ri ga, Tbi li si dan Ca i ta na in­ven ta ri.

mzia ju Re li: `im dros me sa me klas Si vswav lob di Sal va mas wav le­be li Cven Tan mo vi da ojax Si da mSob le bis gan tan var jiS Si Ce mi me ca­di ne o bis ne bar Tva iT xo va. Ce mi mSob le bi did pa tivs scem dnen am kacs. mi si me uR le, ni no ala daS vi li Ce mi mas wav le be li iyo sko la Si~.

me re tan var ji Su li seq cia ek le si is Se no ba Si ga da a bar ges. di di dro ar iyo ga su li, rom gur ja a ne li tan mo var ji Se e bi Tbi lis Si mi­iw vi es sa qar Tve los mos wav le Ta pir ve lo ba ze: `Tbi lis Si wag viy va nes oT xi bav Svi _ me, ta ti a na gam yre li Ze, iri na go Ci taS vi li da er Tic Wa­bu ki _ oTa ri. sam wu xa od, gva ri aRar max sen de ba.~

Ta vis asak Si mzi as me oT xe ad gi li xvda wi lad da, rac mTa va ria, mo­zar dis ni Wi e re ba Si yve la dar wmun da, mag ram Sem dgo mi daos ta te bis­Tvis gur ja an Si Se sa fe ri si spor tu li ia ra Re bi ar iyo. dRis wes rig Si dad ga Tbi lis Si, de dis mSob leb Tan mzi as gad moy va na. es od nav gvi an mox da, mag ram uk ve iZu le biT, im tra ge di is ga mo, rac mis ojaxs mo u­lod ne lad da at yda Tavs gur ja an Si.

9

* * *1938 wlis 23 Te ber vlis di la Ten de bo da. ju Re le bis kar ze avis­

mo mas wa ve be li ka ku ni ga is ma. mzi as ma ma ni ko loz ju Re li Ce kam da a pa­tim ra, 8 marts ki de dac wa iy va nes.

icis, vinc Su riT um tro, mag ram Tavs ika vebs da sa xe le bis gan. im ada mi a nebs STa mo mav lo ba dar CaT da co do ni ari an, imaT ra da a Sa ve so. Zvel am bavs rom ix se nebs, Tavs ver ika vebs, Tva leb ze crem li mo ad ge ba xol me... ar da ga viw ydeT: ma ma 23 Te ber vals, sab Wo Ta ar mi is dRes da a­pa tim res, de da 8 marts _ qal Ta sa er Ta So ri so dRes.

ra iyo es, ub ra lo dam Txve va, be dis iro nia, Tu ga miz nu li ci­niz mi?

im sa be dis we ro di las, 23 Te ber vals, bi nis zRurbls sam ma ma ma­kac ma ga da a bi ja gur ja a nis `Ce kas~ uf ro sis, go gi ge de va niS vi lis xel­mZRva ne lo biT.

qal ba ton mzi as mo vus mi noT: `de dam ga maR vi Za, sa me u li dan Zia go­gi vi ca ni. ver ga mer kvia, ra Si iyo saq me, ra xde bo da, ra un do daT. go gi ma mas me go ba ri iyo, pur ma ril ze Cven Tan bev rjer yo fi la ojax Si. me re da me re vig rZe ni, rom Cvens Tavs ra Rac ube du re ba xde bo da. av kan kal­di. de dam mom xvia xe li da da mab ru na sa Zi ne bel oTax Si. ma ma wa ey va naT. di liT Cai aa du Ra de dam, Ca as xa Wur Wel Si da Sig mu ra ba Ca ya ra. ma mas mu ra bi a ni Cai uy var da.

pa tim ris Tvis sa uz mis mi ta na Ta vad `Ce kas~ uf ross da u ba re bia. de dam mec wa miy va na. nax vis uf le ba ar mog vces, sa uz me mi i Res mxo lod. ga mo i ta nes ma mis we ri li, sa dac de das ar wmu neb da, cu di ara fe ri mox­de ba, si mar Tle ma le ga ir kve va, bavSvs mo u a reo.

me o re dRes, de da mar to wa vi da ma mas sa na xa vad. wi na dRes uT xres, sa no va ge isev mi e ta na, vid re Te la vis ci xe Si ga da iy van dnen. mag ram de­das iq ma ma aRar dax ved ria~.

amis Sem deg ni ko loz ju Re lis gan ara fe ri is mo da.`me re de dac da a pa tim res. arc ga mi gia, ro gor mox da es am ba vi. de­

dam ar ga maR vi Za. me sas tum ro Si ga da miy va nes. de da rom ve Rar da vi­na xe, Si Sis gan el da me ca, co ta xniT go ne ba dav kar ge. ro ca Tva le bi

10

mzia juRel

i

ssr kavSiris Cempionatis monawileebi _

mzia juReli,nikoloz TayaiSvili

da vladimir lavruSenko.moskovi, 1947 weli

11

ssr kavSiris tanmovarjiSeTa nakrebi.marcxnidan pirveli _gundis kapitanimzia juReli.buqaresti, 1954 weli

bjeniTi xtomamzia juRelis SesrulebiT.moskovi, 1947 weli

12

mzia juRel

i

ga va xi le, Tav ze mad gnen Sal va bos taS vi li da Cve ni me zo be li so nia da ra be go va~.

iyo dro, ro ca ara er Tma qar Tul ma gvar ma uc xo da bo lo e ba da JRe­ra do ba Se i Zi na. me re dad ga sa mar Tli a no bis aR dge nis dro, so nia da ra­be go vam ase da ib ru na Ta vi si is to ri u li gva ri da dar ba i Ze gax da. ai, es qa li, mSob li ur siT bos da mzrun ve lo bas ar ak leb da pa ta ra mzi as.

vid re be bia da ba bua Ca a kiT xav dnen Svi liS vils, Sal va bos taS vils mo u sur ve bia mzia Ta vis Tan wa ey va na ojax Si, mag ram… `da a Si nes, bavSvs Ta vi ga a ne be, To rem troc kis tis Svi lis Se fa re bis Tvis Senc ar da gin­do ben da da gi We re no,~ _ eub ne bod nen.

mzia igo nebs: `be bia da ba bua me sa me dRes Ca mo vid nen. sas wav lo wlis dam Tav re bam de di di dro aRar rCe bo da. da ra be go veb ma ga ris kes da Ce mebs sTxo ves, maT Tan da ve to ve bi ne, ra Ta is sas wav lo we li ba rem gur ja an Si da mem Tav re bi na. da ra be go vebs oT xi Svi li hyav daT: iri na _ Ce mi kla se li, al ber ti, Su ra da gu gu li. xSi rad vfiq rob, ma Sin Tbi­lis Si rom wa mo vey va neT, sko las, ubans, tol­am xa na gebs mov wyde bo di da es ki dev er Ti tra ge dia iq ne bo da Cem Tvis. su li e rad trav mi re buls, Tbi lis Si axal ga re mos Tan ase er Tba Sad Se gu e ba ga mi Wir de bo da~.

erT dRes da ra be go ve bis ojaxs mi li ci e li mi ad ga da mzrun vel qals uT xra: so nia, mzia gag va ta ne, de da mi si dRes Te lav Si ga dah yavT da un da va na xoT, oRond, es am ba vi ar ga ax ma u roo.

`sad gur ze mi miy va nes, de da uk ve va gon Si ij da. da mi na xa Tu ara, atir da. me ub ne ba: nu ge Si nia, Svi li, yve la fe ri ga ir kve va da ma le er­Tad viq ne biT, uf ro sebs da u je reo. Cven vex ve o diT er Tma neTs da vti­ro diT, xal xic qvi Ti neb da~.

eW vi ar aris, mkiT xvels gu li da um Zim da da Ses Zra er Ti qar Tve li oja xis tra ge di am, ro me lic, sa u be du rod, ga mo nak li si ar iyo... ax la aTi wliT win ga da vi nac vloT. am pe ri o dis msof lio po li ti ka Si mim di­na re cli le bebs arc spor tis Tvis auv lia gver di. me o re msof lio omis Sem deg olim pi ur Ta ma Seb Si sab Wo Ta kav Si ris mo na wi le o bas re a lu ri sa fuZ ve li ga uC nda. mag ram jer au ci le be li na bi ji un da ga dad gmu li yo _ 1948 wli dan aq ti u rad da iw yo ssr kav Si ris spor tu li fe de ra ci e bis

13

ga wev ri a ne ba sa er Ta So ri so spor tul or ga ni za ci eb Si. sab Wo Ta kav Sir­ma ofi ci a lu ri miw ve va mi i Ro 1952 wlis hel sin kis zaf xu lis olim pi­ur Ta ma Seb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad. 1951 wels Se iq mna ssr kav Si ris olim pi u ri ko mi te ti, ro me lic sa er Ta So ri so ko mi tet ma ima ve wels, 7 ma iss aRi a ra. sab Wo Ta nak re bi gun de bi Se ud gnen mo ma va li olim pi a dis­Tvis mza de bas. am gun deb Si far Tod iyo war mod ge ni li qar Tu li spor­ti. mzia ju Rel mac Ta ma mad Se a bi ja sab Wo Ta tan mo var ji Se Ta aRi a re­bul ko hor ta Si. qar Tve li spor tsme ni uk ve sak ma od iyo ga mob rZme di li da yve la Sek re ba ze, yve la Se jib re ba ze iw vev dnen Sin Tu saz Rvar ga reT.

mag ram miv yveT mov le nebs da Tva li mi va dev noT mzi as cxov re bis im 10 we li wads, Txro ba Si rom ze moT ukan mo vi to veT.

* * * de dis mSob leb Tan Tbi lis Si Ca mos vlam de oT xwle di gur ja an­

Si da as ru la. axa li sas wav lo wli dan sax lTan ax los, rki nig zis me­6 sko la Si ga nag rZo swav la. ima ve uban Si, `piS Ce vi kis~ cno bil spor tul dar baz Si mi iy va nes sa me ca di nod ar Cil baq ra Zes Tan _ ga mo Ce nil Se­var dnel tan mo var ji Ses Tan.

„Za li an Tbi lad Sem xvdnen. Ta vad ar Cil baq ra Zem amiy va na Se gir­dad, xSi rad mo di o da dar baz Si gi or gi mer kvi la Ze. es sa o ca ri pi rov­ne ba, ro gorc it yvi an, mar Tlac Tan myve bo da. ima ve wels Ta na to leb Si gav xdi sa qar Tve los Cem pi o ni mra val Wid Si~.

ax lov de bo da 1939 wlis mos wav le Ta sa kav Si ro pir ve lo ba mos kov­Si. spe ci a lis teb ma gul das miT Se ar Ci es Cve ni nak re bis wev re bi. mzi as yve lam er Txmad da u Wi ra mxa ri. sa ku Tar Za leb Si dar wmu ne bul ma da mwvrTne le bis gan Se gu li a ne bul ma, am je ra dac ga a mar Tla ndo ba _ rgo leb ze da or Zel ze var jiS Si sa u ke Te so iyo, sa er To CaT vla Si ki me sa me sap ri zo ad gil ze ga vi da.

ma Sin ru si spe ci a lis te bic mo i xib lnen mzi as ni Wi e re biT, did mo­ma vals uwi nas war met yve leb dnen, qar Tvel ko le gebs ki ta lan tis aR­mo Ce nas ulo cav dnen.

14

mzia juRel

i

pirveli nabijebidid tanvarjiSSi

15

marjvnidan pirveli _mzia juReli.1930­iani wlebi

16

mzia juRel

i

4 Tvis mzia

17

ro bert bu Si,tan var ji Sis sa er Ta So­ri so fe de ra ci isge ne ra lu ri mdi va ni:„mzia ju Re li msof li os sa tan var ji So sam ya ros erT­er Ti yve la ze ga mo­Ce ni li da sa yo vel Ta od cno bi li war mo mad ge­ne lia. igi ar das jer da mxo lod olim pi u ri Cem pi o nis ti tuls. mTe­li Tavi si cxov re ba tan var jiSs, mis po pu la­ro bas da gan vi Ta re bas mi uZ Rvna. mis mi er gak­va lul gza ze da mi si ve uSu a lo mo na wi le o biT tan mo var ji Se Ta Ta o be bi aRi zar dnen sa qar Tve lo­Si, ro mel Ta So ris ari an olim pi u ri Ta ma Se bis, msof li os da ev ro pis Cem pi o ne bi“.

18

mzia juRel

i

amis Sem deg mwvrTne leb ma mzi as Tvis in di vi du a lu ri mza de bis geg ma Se i mu Sa ves. mom dev no ga moc da le nin grad Si mos wav le Ta sa kav Si­ro pir ve lo ba ze elo da, Ta nac _ asa kiT uf ro seb Tan.

mox da sen sa cia: or Zel ze da bje niT xto meb Si mzia pir vel ad gil­ze ga vi da, sa er To CaT vla Si ki _ me o re ze.

* * *me re msof lio omis um Zi me si wle bi, ro gorc vTqviT, de dis mSob­

leb Tan Tbi lis Si ga a ta ra. er Ta der Ti, rac im wleb Si de da­Svils akav­Si reb da er Tma neT Tan, rve u lis fur cleb ze da we ri li ba ra Te bi iyo. Zne li war mo sad ge ni ar aris, rom cen zu ra um kac re sad ga a kon tro­leb da, ras wer da de da Svils da Svi li de das. mag ram de da­Svil ma isic ico da, ro gor mo e To kaT grZno be bi. ro gorc yve la mo zar di, mzi ac im­dro in de li ide o lo gi iT ya lib de bo da. ma sac, mi u xe da vad Tav sda te xi­li usaz Rvro ube du re bi sa, un do da Tu ara, yve las msgav sad, bed ni er bav Svo ba ze un da ela pa ra ka. gTa va zobT amo na rids ga zeT `axal gaz rda ko mu nis tis~ 1941 wlis erT­er Ti nom ri dan: `wels sa qar Tve los mos­wav le Ta res pub li kur Se jib re ba Si m. ju Re li pir vel ad gil ze ga mo­vi da. mis si xa ruls saz Rva ri ar hqon da, ro de sac le nin grad Si sa kav Si­ro Se jib re ba Si mo na wi le o bis mi sa Re bad gag zav nes.

_ sa qar Tve lo dan sul 22 mos wav le vi ya viT, _ am bobs mzia, _ maT­gan um rav le so bas ar gve na xa mos ko vi, le nin gra di. mRel va re gu liT vu ax lov de bo diT sab Wo Ta kav Si ris de da qa laqs _ mos kovs.

_ Cven, sab Wo Ta kav Si ris bav Sve bi ubed ni e re si bav Sve bi varT mTels msof li o Si. Cven ze zru navs le nin­sta li nis par tia. Cven ze zru navs Cve ni sa u ke Te so me go ba ri di di sta li ni. Cven gviq mni an yo­vel gvar pi ro bas, swav lis Tvis, bed ni e ri cxov re bis Tvis, _ am bobs si coc xliT sav se 14 wlis go go na, _ pi ro bas viZ le vi ga va mar Tlo es mzrun ve lo ba da yu rad Re ba.~…

omis mZi me wlebs qvey nis cxov re ba Si, mar Ta lia, ko req ti ve bi Seh­qon da, mag ram saq mi a no ba ar Sew yve ti la arc erT sfe ro Si. vi Tar de­

19

bo da spor tic, oRond, Se jib re be bis six Si rem, ra Ra Tqma un da, ik lo. mzia ga nag rZob da da os ta te bas, sje ro da, rom dad ge bo da dro da ueW­ve lad mis wvde bo da did spor tul si maR le ebs.

Zi ri Tad dros tan var jiSs uT mob da, Tum ca di di xa li siT mo na­wi le ob da mZle os no ba Si, cur va Si da wyal Si xto ma Si ga mar Tul sa­qar Tve los pir ve lo beb Sic. mwvrTne le bi ar ewi na aR mde ge bod nen mis sur vils. spor tiT mra val mxri vi ga ta ce ba xels uw yob da tan var jiS Si ma Ra li Se de ge bis miR we va Si.

* * *le nin gra di dan sa qar Tve los de le ga cia Tbi lis Si mos ko vis gav liT

ga mo em gzav ra. gi or gi me rk vi la Ze SeZ ru li iyo mzi as oja xis tra gi ku li be diT. mos ve ne bas ukar gav da mi si mSob le bis ad gil sam yo fe lis dad ge­nis fiq ri. Cve ni de le ga cia ori dRe rCe bo da mos kov Si. le nin gra di dan mgzav ro bi sas gi or gi mer kvi la Zem da ar Cil baq ra Zem mo i la pa ra kes, rom im or dRes mos kov Si mzi as de dis am bis ga sar kve va dac ga mo i ye neb dnen.

`me ara fe ri vi co di. gi or gim da ar Cil ma sas tum ro Si gan cxa de ba da ma we ri nes da mi va kiT xeT sab Wo Ta kav Si ris pro ku ra tu ras puS ki nis qu Ca ze. gan cxa de ba Si qvey nis mTa var pro ku ror Tan vi Sin skis Tan viT­xov di Sex ved ras. Tu ris Tvis, ar Ca ma we ri nes.

ko men da tu ris sar kmel Tan ar Cil baq ra Ze mi vi da da Ce mi gan cxa­de ba ga das ca. gi or gi da me mi sa Reb oTax Si vi de qiT. vat yob di, gi or gi ner vi u lob da.

co ta xan Si ar Ci li ga mob run da._ rao, _ mi a ge ba gi or gi mer kvi la Zem._ ko men da tu ris mo ri gem Ca i kiT xa Tu ara gan cxa de ba, iro ni u lad

Ca i Ri ma. ara fe ri ga mo va, _ Tqva ar Cil ma. amis Tqma iyo da, ar Ci li uec rad Set ri al da, isev sar kmel Tan mi­

vi da da Ci nov niks uk ve xma maR la mi mar Ta:_ eg `prav da~ dRe van de lia xom! ga da Sa leT da na xeT, pro ku ror­

Tan Sex ved ra im go go nas surs, ga zeT Si su raT ze rom aris ga mo sa xu li.

20

mzia juRel

i

mzia juReli patara irinasTan erTad.

1948 weli

21

mzia juReli daarkadi arxangelski1947 wels SeuRldnen

22

mzia juRel

i

Cem Tan er Tad su raT ze ar Ci lic iyo aR beW di li, or Zel Tan daz­Rve va ze mdga ri. es iyo da, mo ri gem umal ve vi Rac ga mo i Za xa. is ga miZ Rva pro ku ror Tan.

uk ve da ri ge bu li vyav di Cve nebs, ra da ro gor meT qva. Sev di var vrcel ka bi net Si. pro ku ro ri Ri mi liT me ge be ba. me la pa ra ka spor tze, Cems war ma te beb ze, me re Ta vad Ca mo mig do mSob leb ze sit yva. mkiT xa, ro dis da a pa tim re so. me ub ne ba: ma ma da xu rul ba nak Sia, de da Ri a Si, mi­sa marTs mog cem To. mom ces.

pir vel ma, ra Tqma un da, de das we ri li me ga vug zav ne. ax lac max­sovs mi sa mar Ti: vo lo god skis ol qi, stan cia Seq sna. so feli ni kol ski, ba na ki. ram de ni me xan Si de dis gan pa su xi mi vi Re. et yo ba, pro ku ror Tan Ce mi Sex ved ris Sem deg, de da sac mis ces uf le ba. sis te ma tu rad vwer­diT er Tma neTs, vid re dab run de bo da~.

* * *mzi as spor tu li da os ta te ba prog re su li gziT mi di o da. ro­

gorc res pub li kur, ise sa kav Si ro spor tul sar bi el ze war ma te bas war ma te ba enac vle bo da. yve la ze sa pa su xis mgeb lo ga moc dis dro 1945 wli dan dad ga, aT vla ki `di na mos~ cen tra lu ri sab Wos pir ve lo­bi dan da iw yo. es Se jib re ba mos kov Si, Ria are na ze Ca tar da, rac uC ve­u lo da uc xo iyo qar Tve li go go nas Tvis. mzi am ma inc ara vis da uT mo uZ li e re sis sa xe li m ra val Wid Si, Ta nac Tval sa Ci no upi ra te so biT. es war ma te ba sa xel gan Tqmu li os ta te bis _ ga li na ur ba no vi Ci sa da ta ti a na ka men ska i as gver diT umaR les Tan rig Si ga mos vlis uf le bas aZ lev da. eli ta Si ue car ma SeW ram uf ro ga uR rma va sa ku Ta ri Se saZ­leb lo be bis rwme na. mTa va ri ax la rCe ul Ta So ris Ta vis ga mo Ce na iyo. mwvrTne li sa gul da gu lod am za deb da. arc mo rig sen sa ci as da u yov­ne bia. 1946 wels, mos kov Si qar Tve li tan mo var ji Se kvlav kvar cxlbe­kis umaR les sa fe xur ze dad ga da os ta to bis prog ra miT mas Tan er­Tad mo as pa re ze ur ba no viC sa da ko men ska i as uk ve ze mo dan dah yu reb­da. Tum ca esec ar iyo mTa va ri. bje niT xto meb Si CaT vla Si oT xi dan

23

ori sa u ke Te so Se de gi Se di o da, mzi am oT xi ve cda ze umaR le si Se fa­se ba 10­10 qu la da im sa xu ra.

axal be das Tan da mar cxe bam gan sa kuT re biT ga li na ur ba no viC ze imoq me da. mas am je rad me o re qar Tvel ma ajo ba. pir ve lad 1944 wels ra­i sa za a liS vil ma Ca mo ar Tva qvey nis Cem pi o no ba bje niT xto meb Si.

* * *mzia ju Re lis tra gi kul bed ze Txro ba iq Sev wyvi teT, ro ca Svil­

ma de das Tan mi mo we ris uf le ba mo i po va. isic bed ni e re ba iyo, rom de­da­Svi lis mo nat re bul siT bos sa fos to ba ra Te bi da a ta reb da aqeT­iqiT. Svil sac da de da sac er Tma neT Tan ma le Sex ved ris sur vi li ar aZ lev da mos ve ne bas.

di na mo el Ta spor tul Se jib re bebs, ro gorc we si, am spor tsa zo­ga do e bis xel mZRva ne le bi _ Za lo va ni struq tu re bis ma Ral Ci nos ne bi es wre bod nen. sab Wo Ta spor tis mTa va ri Za la am spor tsa zo ga do e ba­Si iyo Tav moy ri li. rCe ul Ta da jil do e bas `di na mos~ Se fi Rir se bad mi iC nev da. da ai, tan mo var ji Se Ta ze mox se ne bu li as pa re zo bis Sem deg Se fis ka bi net Si ga mar jve bu le bi mi iw vi es da sa jil do eb lad. jil dos ga da ce mas da mi loc vas `di na mos~ Tav ka ci am Tav reb da sit yve biT: `xom ara fers iT xovT?~

`zo mi e ri mxi a ru le bis wya lo biT, dar ba zo ba ze da Za bu li at mos fe­ro mo ix sna. im wu Teb Si go ne ba Si er Ti az ri mit ri a leb da _ met yo da Tu ara ge ne ra li im sa nuk var fra zas. vfiq rob di: ra Tqma un da, Ce mi mSob­le bis am ba vi mis Tvi sac cno bi lia. xom Se iZ le ba, swo red ami tom, me sa­er Tod, ara fe ri miT xras. nu Tu yve la fe ri sa Cuq ris gad mo ce miT, xe lis Ca mor Tme viT da mo ma va li war ma te bis sur vi liT dam Tav rde ba? ro ca mec mix mes, Tav Si es fiq ri mit ri a leb da. da ai, ge ne ra li me ub ne ba: `xom ara fe ri gsurs?~ wa mi e rad av Rel di. aRarc max sovs, ra iyo Cems xma Si, ved re ba Tu mo ri de bu li Txov na: de dis nax va msurs­meT qi, Sev be de~.

ge ne ral ma iq ve gas ca gan kar gu le ba _ ae RoT bi le Te bi da mzi as­Tvis gam ci le be lic ga e yo le bi naT.

24

mzia juRel

i

mzia juReli helsinkisolimpiur TamaSebze.

1952 weli

sabWoTa tanmovarjiSeebma jgufur varjiSSi

olimpiuri TamaSebisvercxlis medlebi

daimsaxures.helsinki, 1952 weli

25

tan var ji Si si la ma zea, si la ma ze _ tan var ji­Si. bevrs dRe sac ax sovs mzia ju Re lis srul­qmni li mSve ni e re ba, xo­lo vi sac igi ar una xavs ymaw vil qa lo ba Si, wel Ta sim rav les bev ri rom ve ra fe ri da uk lia, amiT rCe ba ga o ce bu li. ase Tia spor ti sa da ada mi a nis asa kis har mo nia, yo vel Sem Txve va Si, tan var ji­Sis ma ga liT ze ma inc.

26

mzia juRel

i

saCvenebeli gamosvla indoeTSi. 1957 weli

27

`ro gorc iq na Ca ve diT vol gog rad Si. me re pa ta ra ma ta re bel Si ga­dav je qiT, iseT Si, bor jo mi dan rom da di o da ba ku ri an Si. iqac tye­tye miy ve bo da li an dags `ku kuS ka~. Seq sna bo lo sad gu ri iyo. sa Sin lad yi­nav da. vag zlis uf ros Tan Se miy va nes, Sem sves ru sul Ru mel ze. is Ra me iq dav rCi. gam Te ni i sas mar xil ma mog va kiT xa da so fel no vel skis ken mi ma val gzas gav ye viT~.

ba na kis uf ross mih gva res. iq ve Ca ac ves Tbi li Ceq me bi da da bam bu­li sa mo si. ase wa iy va nes de das Tan Se sax ved rad.

`erT ko tejs mi va de qiT. de das da u Za xes. ga mo vi da. rom Sem omxeda, go ne ba da kar ga. gons rom mo vi da, me re me gav xdi cu dad. ra giT xraT, es iyo ubed ni e re si wu Te bi, rom lis sit yve biT gad mo ce ma Se uZ le be lia. rva wlis una xa ve bi Sev xvdiT er Tma neTs~.

de das Tan am uC ve u lo ga re moc va Si sa mi dRe dah yo. mTel ma ba nak ma Se it yo es am ba vi. er Tma qar Tvel ma, rom lis sa xe li da gva ri mzi am ve­Rar ga ix se na, ase Ti leq si uZ Rvna:

`mzia qa lo, mzis sa xe li,mzi ur de das mo u cia,mzi ur qvey nis pir ve lo basSen gi lo cavs uc xo Zia~.mZi me da gul sak la vi iyo gan So re ba. mzi as pa ti mar Ta mTe li da sax­

le ba aci leb da, de da­Svil Tan er Tad sxve bic ti rod nen…isev sad gu ri Seq sna, vo log da, gza mos ko vis ken da Tbi li si, sa dac

sa xe lo van spor tsmens ase mo uT men lad elod nen.

* * *1947 wels qar Tvel tan mo var ji Se ebs xvdaT pa ti vi saC ve ne be li ga­

mos vle bis Tvis gam gzav re bu liy vnen pa riz Si. gun dSi Se di od nen mzia ju Re li, ko ka Ta ya iS vi li, ra i sa ko ga ni­za a liS vi li da aleq san dre jor ja Ze. pa riz Si avi a ci is mu Sa ke bi ga i fic nen da Cve ni spor tsme ne bi mos ko vi dan ukan ga mo ab ru nes. Sek re ba ze ba ku ri an Si ga is tum res, pa­riz Si ga sam gzav reb lad xe lax la ga mo Za xe bis mo lo din Si.

28

mzia juRel

i

`im dros Cvens gar da ba ku ri an Si iy vnen ag reT ve mZle os ne bi le van sa na Ze, ni no dum ba Ze, ele ne go ki e li, eqi mi ko te me di Ci da Ce mi mwvrT­ne li gri Sa ma mar daS vi li. yve la ni `di na mos~ ba za ze vcxov rob diT~.

mzi am ba ku ri an Si ga ic no ma Ra li, sim pa Ti u ri axal gaz rda ka ci _ ar ka di ar xan gel ski. is kar gi moT xi la mu re iyo: `sas ri a lod er Tad dav di o diT. gan geb ve ce mo di, rom wa mo ve ye ne bi ne. oT xi dRis Sem deg de pe Sa mo vi da, bal ti is pi reT Si gvag zav nid nen saf ran ge Tis nac vlad.~

mzia da ar ka di ima ve wels Se uR ldnen. 1948 wels Svi li _ iri na Se­e Zi naT. co ta xan Si mzi as de da ga a Ta vi suf les. ma mas Tan da kav Si re biT iyo ver sia, TiT qos ba nak Si da i Ru pa fil tve bis an Te biT. si nam dvi les far da ae xa da mxo lod 1998 wels. cno ba Si, ro me lic mzi as uSiS ro e bis sa mi nis tro Si ga mo Za xe bi sas mis ces, ewe ra, rom ni ko loz ju Re lis mi­marT sas je lis umaR le si zo ma _ dax vre ta 1938 wels mo iy va nes sis ru­le Si da am Ja mad re a bi li ti re bu lia.

…1948 wlis iv nis Si, 4 Tvis Svi lis de dam, var ji Si ga na ax la. uk ve no­em ber Si ba qo Si ga mar Tul ami er kav ka si is pir ve lo ba ze mra val Wid Si ga i mar jva, xto meb Si ki me o re ad gil ze ga vi da. Sem deg iyo mo ri gi war­ma te be bi qvey ni sa da `di na mos~ sa kav Si ro pir ve lo beb Si. cal ke Sev Cer­de biT msof lio axal gaz rdul fes ti val ze, ro mel sac 1951 wels ber­lin ma umas pin Zla, mzi am aqac yve las ajo ba bje niT xto meb Si da rgo­leb ze, mra val Wid Si me sa me­me oT xe ad gi le bi ga i yo.

ga da sax le bi dan dab ru ne bu li mzi as de da jer ki dev ar iyo re a­bi li ti re bu li. 1948 wels qvey na Si kvlav rep re si e bi da iw yo. axa li am be biT Se Si ne bu li es na tan ji qa li Ti a ne Tis ra i on Si ga i xiz na, iq axal so fel Si da iw yo mu Sa o ba jan pun qtSi. so fel Si ve da i qi ra va bi­na. faq tob ri vad, es iyo ne ba yof lo bi Ti ga da sax le ba. ke Til di a sax­lis Tan, ori mci rew lo va ni Svi lis de das Tan sa ra ben du qi Zes Tan da­bi nav da.

`ro ca Se jib re ba ze miv di o di, Ce mi pa ta ra axal so fel Si Cam yav da da de das Tan vto veb di. iri na iz rde bo da sof lis bav Sveb Tan. de da Ce mi Ti a neT Si dar Ca 1951 wlam de. Tavs imi Tac ir Cen da, rom Si na u ri cxo ve­le bi da frin ve le bi ga i Ci na,~ _ ix se nebs qal ba to ni mzia.

29

* * *1950 wlis Tvis jer ki dev ar iyo sa bo lo od gar kve u li, sab Wo Ta

kav Si ri mi i Reb da Tu ara mo na wi le o bas 1952 wlis olim pi ur Ta ma Seb­Si, Tum ca sa o lim pi a do sam za di si ma inc sa xel mwi fo ran gSi iyo ay va­ni li. wi na sa o lim pi a do Se jib re be bi, ga moc di le bis mi Re bas Tan er Tad, nak re bis kan di da te bis Ser Ce va sac iT va lis wi neb da. am Tval saz ri siT erT­er Ti yve la ze mniS vne lo va ni iyo xar kov Si ga mar Tu li Sek re ba ­ Se jib re ba mra val Wid Si. mzia mra val Wid Si me sa me pri zi o ri gax da. cal ke ul ia ra Reb ze ga mar jve bu le bi ar ga mo uv le ni aT.

`hel sin kSi gam gzav re bam de or Tve ze me ti soW Si da vi bor gSi ga va­ta reT Sek re ba ze. vi bor gi fi neTs esaz Rvre ba da mom za de bis iq gag rZe­le bas kli ma tur pi ro beb Tan adap ta ci is Tvis di di mniS vne lo ba hqon­da. Cvens gar da, iq spor tis sxva sa xe o beb Si sab Wo Ta nak reb gun deb sac mo u ya res Ta vi. es sa Wi ro iyo de le ga ci is er Ti a ni su lis kve Te bis Ca­mo ya li be bis Tvi sac. tan mo var ji Se ni ToT xmet ni vi ya viT. vi co diT, rom hel sin kSi mxo lod cxra rCe u li ga em gzav re bo da, aqe dan er Ti sa Ta da­ri go. vcxov rob diT um kac re si re Ji miT. war mo id gi neT, xma ur sa da aJi­o taJ sac ki gvaC vev dnen. er Ti ro me li me nak re bis sa kon tro lo Se jib­re bas mTe li de le ga cia es wre bo da. Ta vi su fal dros gviC ve neb dnen ki­no fil mebs, dav di o diT sa Tev za od. di liT 6 sa a aT ze vdge bo diT. Cve ni sa Zi ne be li ima ve Se no ba Si iyo, sa dac vvar ji Sob diT. pir sa ba nam de mi­sas vle lad dar ba zi un da gag vev lo. mwvrTne leb ma ori gi na lu ri ram mo i fiq res, xu Ti dvi ri er Tma neT ze sig rZiv mi ad ges da mTe li dar ba zi ase, dvir ze un da gag vev lo. es sa sar geb lo var ji Si ga mod ga~.

nak re bi gun dis wev rTa Se sar Cev Se jib re ba ze yve la ze mkacr msa­jebs ux mes mos ko vi dan. kri ti kul mo men tSi Tu ra mniS vne lo ba aqvs pi­ra di mwvrT ne lis Ta nad go mas, yve lam kar gad icis. gri gol ma mar daS­vi li mzi as ar ga a ka res, pi ra di mwvrTne li arc olim pi el Ta Ser Ce vis sa kon tro lo Se jib re ba ze mi iw vi es.

uSu a lod olim pi a dis at mos fe ros mzia ju Re li ase ix se nebs: `spor tu li dar ba zis ka ri Ria iyo mu dam da ne bis mi er msur vels

Se eZ lo Cve ni wvrTnis Tvis Tval yu ri edev ne bi na. ara da, yve las gve go­

30

mzia juRel

i

robert SavlayaZe:`hel sin kiSi, mzi as

brwyin va le ga mar jve bis Sem deg, sa dac man oq ros

me da li mo i po va, mec dRe ni a dag voc ne bob di

olim pi ur jil do ze. ase me go na, mxo lod amis

Sem deg meq ne bo da mas Tan Ta vis ga to le bis uf le­

ba. ro ca ga mox da xa ni, ara er Tgzis dav rwmun di, rom es qal ba to ni su lac

ar yo fi la ise uka re ba, ro gorc war mo med gi­

na. pi ri qiT. Cem Tvis ase aR mo va Ci ne me o re mzia _

brwyin va le ada mi a ni.~

31

sabWoTa da amerikeliolimpielebi.helsinki, 1952 weli

nino dumbaZe,vaxtang balavaZe,boris paiWaZeda mzia juReli

32

mzia juRel

i

na, kars Ca ke tav dnen, ra Ta Cve ni mom za de bis do ne uc xo Tvals ar da e­na xa. `Ria ka ris~ am ba vi umal ve gax ma ur da da, faq tob ri vad, Jur na lis­te bis, me to qe gun de bis, spe ci a lis te bis Tval win gva var ji Seb dnen. war mo id gi neT, mo di od nen msa je bic ki. al baT, es svla gaT vli li iyo me to qe eb ze fsi qo lo gi ur ze moq me de ba ze, imis de mon stri re ba ze, rom sab Wo Ta nak re bi olim pi a dis upir ve le si fa vo ri ti iyo. am taq ti kam nam dvi lad ga a mar Tla.~

mag ram sab Wo Ta spe ci a lis te bis `eS ma ko be bi~ amiT ar amo wu ru la. im sje les da ga daw yda: sar bi el ze pir ve li ga vi do da mzia ju Re li. yve lam kar gad ico da, rom Se jib re bas gun de bi Se da re biT sus ti tan­mo var ji SiT iw yeb dnen. sab Wo Ta nak re bi ki pi ri qiT mo iq ca da ar Ce va­ni erT­erT li der ze Se a Ce ra. es iyo kar gad mo fiq re bu li taq ti ku­ri svla. me to qe ebs da msa jebs Ta vi dan ve un da efiq raT _ `Tu ase Ti os ta tiT iw ye ben, da nar Ce ne bi xom uf ro Zli e re bi iq ne bi an~. mniS vne­lo va ni iyo isic, rom nak reb Si yve la ze gam be dav, fsi qo lo gi u rad ga­wo nas wo re bul tan mo var ji Sed swo red mzia ju Re li iT vle bo da. nak­re bis uf ros ma mwvrTnel ma ta i sa de mi den kom yve la saT vis ga sa go nad ga mo ac xa da: `mzia Sen iw yeb!~

tur ni ri da iw yo bje ni Ti xto me biT. mzi am 9,7 qu la da im sa xu ra. es Se fa se ba iq ca ori en ti rad, ro gorc me to qe e bis Tvis, ise msa je bis Tvis. fa vo ri te bic am Se de gis ir gvliv tri a leb dnen. olim pi a dis de bi u­tan tma brwyin va led Se as ru la amo ca na. sa bo lo od, sab Wo Ta nak reb­ma, rom lis Se mad gen lo ba Si ga mo di od nen ma ria go ro xov ska ia, ga li na ur ba no vi Ci, ga li na Sam rai, ga li na mi na i Ce va, mzia ju Re li, eka te ri na ka lin Cu ki, ni na bo Ca ro va da pa li na da ni lo va olim pi u ri oq ros me da­li mo i po va gun dur pir ve lo ba Si. ima ve sa Ra mos olim pi ur so fel Si ga moc xad da, rom ga mar jve bu li gun dis Ti To e ul wevrs spor tis dam­sa xu re bu li os ta tis wo de ba mi e ni Wa.

me o re dRes ga i mar Ta jgu fu ri Se jib re ba sag niT. rgo le bi Tu gur ze bi? sab Wo Ta spe ci a lis tebs olim pi a dam de jer ki dev ar hqon daT pa su xi ga ce mu li am kiT xva ze. pa su xis mgeb lo bas Ta vis Tav ze ara vin iReb da. ro gorc iq na, ar Ce va ni rgo leb ze Se Cer da da rva sab Wo Ta spor­

33

mzia juReligamarjvebulis kvarcxlbekze.1946 weli

34

mzia juRel

i

tsme nis mza de ba olim pi a dis Tvis for si re bu lad da iw yo. ra tom rgo­le bi da ara gur ze bi? ar Ce va nis lo gi ka ase JRer da: gur ze biT var jiS Si me tia sag nis da var dnis da qu lis da kar gvis al ba To ba, vid re er Ti sag­niT, am Sem Txve va Si, rgo liT as pa re zo bi sas. di di dro wa i Ro mu si kis Ser Ce vam. ga daw yda, rom sab Wo Ta gun di var jiSs `mZi na re mze Tu na xa vis~ han ge bis fon ze Se as ru leb da. sa bo lo od, sab Wo Ta mo var ji Se e bi Sve de­bis Sem deg me o re ad gil ze ga vid nen. mzia ju Rel ma da mis ma Ta na gun de­leb ma am je rad ver cxlis med le bi mi i Res. sa er Tod, tan mo var ji Se qal­Ta ga mos vliT sab Wo Ta de le ga ci is xel mZRva ne lo ba kma yo fi li dar Ca. nak re bis wev re bi olim pi a dis bo lom de da to ves hel sin kSi.

* * *sab Wo Ta tan mo var ji Se eb ma iq ve, hel sin kSi mi i Res Se Ta va ze ba sxva­

das xva qvey ni dan saC ve ne be li ga mos vle bis Ta o ba ze. Sin dab ru ne bu­lebs ga mo uc xa des, rom pir ve li tur ne ga i mar Te bo da po lo neT Si. is iyo iwu re bo da stum ro bis va da, rom po lo neT Si sab Wo Ta el Cma de le­ga ci as ki dev aTi dRiT sTxo va ga mos vle bis gag rZe le ba. ase Ti Txov na ma Sin brZa ne bis tol fa si iyo.

mom qan cve li ga mos vle bis Sem deg Sin dab ru ne ba yve las eC qa re bo­da. miT ume tes, mzi as, ro mel sac er Ti su li hqon da, rac Se iZ le ba ma le ena xa Ta vi si pir mSo.

Sem deg iyo av stria. es uk ve 1952 wlis de kem be ria. sa qar Tve lo dan mzia ju Rel Tan er Tad rCe ul Ta Se mad gen lo ba Si ser go ja i a nic Car Tes. saC ve ne be li gas tro le biT mo i a res ag reT ve al ba ne Ti, Ci ne Ti, ru mi ne Ti, un gre Ti. miw ve vebs bo lo ar uCan da. imar Te bo da am xa na gu ri Sex ved re­bic. pre sa yvel gan xot bas as xam da sab Wo Ta tan mo var ji Se ebs. ra tom Rac mxo lod qal Ta ga mos vle bis am sax ve li kad re bi qvey nde bo da Jur nal­ga­ze Teb Si. met wi lad swo red mzia ju Re li iyo yu rad Re bis cen trSi.

sab Wo Ta tan mo va ji Se e bis av to ri te ti im de nad amaR lda, uc xo el­ma spe ci a lis teb ma da sa er Ta So ri so fe de ra ci is war mo mad gen leb ma sa kav Si ro Cem pi o na teb ze da iw yes stum ro ba. 1953 wels Cem pi o na ti Ca­

35

tar da le nin grad Si. uc xo el stu mar Ta So ris sa er Ta So ri so fe de ra­ci is pre zi den ti da vi ce­pre zi den tic iy vnen. qa le bi da va Je bi dRe mo­nac vle o biT ga mo di od nen sar bi el ze. qal Ta as pa re zo ba ga ix sna bje­ni Ti xto me biT. mzi am 9,9 qu la da im sa xu ra 10 Se saZ leb li dan. ova ci e bi ar cxre bo da dar baz Si. qal Ta Se jib re bis mom dev no dRes, qar Tvel tan mo var ji Se Ta li der ma 10 qu la da im sa xu ra da ssr kav Si ris Cem pi o ni gax da 19,5 qu liT. na ir si maR lis or Zel ze mzia me sa me pri zi o ri gax da, sxva ia ra Reb ze ki eq vse ul Si Se vi da.

msof lio Cem pi o na tis win, sa kav Si ro Ria Cem pi o nats so xum ma umas­pin Zla. uc xo e Ti dan er Ti­ori tan mo var ji Sis gar da, ara vin Ca mo su la. mzi am Se sa niS na vad da iw yo _ sru li 10 qu la bje niT xto meb Si. sam wu­xa rod, iq ve, fe xi iR rZo da Se jib re ba ve Rar ga ag rZe la. Tum ca ma inc dar Ca sa Ta da ri god nak reb Si, pa ra le lu rad mkur na lob da. msof li os Cem pi o nat ze ita li a Si, sab Wo Ta gun dma sac de li ga mos vla mzi as mi an­do da mis ma os ta to bam aR ta ce ba Si mo iy va na ma yu re be li.

1953 wels ag vis to Si msof lio axal gaz rdo bis fes ti va li Ca tar da bu qa res tSi. mzia sab Wo Ta qal tan mo var ji Se Ta gun dis li de ri da ka pi­ta ni iyo. trav ma sru lad mo Su Se bu li ar hqon da, rom sa cu rao auz ze, koS ku ri dan gad mox to mi sas, da bal tram plins Ca moh kra fe xi da ko Wi da i zi a na. ma inc ga vi da sar bi el ze, su li e ri sim tki cis ma ga li Ti mis ca Ta vi si a nebs. sab Wo Ta gun dma jgu fu ri var ji Si da gun du ri pir ve lo ba mo i go. mzia vercxls das jer da bje niT xto meb Si, sxva prog ra ma Si eq vse­uls ar gas ci le bia, ri Tac di di wvli li Se i ta na sa er To war ma te ba Si.

mzia ju Re li: `es iyo da u viw ya ri dRe e bi, axal gaz rdo bis WeS ma ri­ti dRe sas wa u li. bev ri me go ba ri Se vi Zi neT, rom leb Ta nac Sem dgom Sic ar gag viw yve tia ur Ti er To ba. Cems gar da, fes ti val ze sa qar Tve lo dan iy vnen ka laT bur Te le bi, mo Wi da ve e bi, mZle os ne bi.~…

gan sa kuT re bu li aJi o ta Ji ga mo iw via 1954 wels sab Wo Ta qal Ta da vaJ Ta nak re bis vi zit ma un greT Si. as pa re zo bas cvli da Sex ved re bi sas wav lo, Sro miT Tu Se moq me de biT ko leq ti veb Si. yvel gan aR frTo­va ne biT xvde bod nen tan var ji Sis os ta tebs. un gre le bic Ca mo di od­nen mos kov Si. 1956 wels olim pi u ri Ta ma Se bis wi na we li wads, sab Wo Ta

36

mzia juRel

i

sportsazogadoeba `dinamos~ centraluri

sabWos pirvelobaze.moskovi, 1946 weli

37

tan mo var ji Se e bi kvlav mi iw vi es un greT Si. am xa na gu ri mat Ci mxo lod olim pi u ri prog ra miT ga i mar Ta. es ga sa ge bic iyo. swo red aq mox da er­Ti sa in te re so am ba vi. bje niT xto meb Si rom qar Tvels ba da li ar eyo­le bo da, ueW ve li iyo. da ai, mzia star tzea, ga mor be ni sas ise Ti siC qa re ak ri fa, asas xlet amor ti za tors gver diT Ca uq ro la. yve la ga og nda. mTa va ri msa ji ar bit rebs ux mobs. xan mok le TaT bi ris Sem deg cxad de­ba: `mi u xe da vad imi sa, rom aseT Sem Txve veb Si spor tsme ni Se u fa se be li rCe ba, mzia ju Rels mi e ni Wa 3,6 qu la… `ula ma ze si gar be nis Tvis!~

1956 wels ga dam wyvet fa za Si Se vi da mel bur nis olim pi a dis Tvis mza de ba. swo red am wli dan sa Ta ve da e do ssrk xal xTa spar ta ki a das. am kom pleq sur Ro nis Zi e bas Ta vi si wvli li un da Se e ta na (uf ro sa mo­mav lod) per speq ti ul spor tsmen Ta ga mov le na­Ser Ce va sa da sab Wo Ta spor tme ne bis olim pi a de bis Tvis ukeT mom za de bis pro ces Si da Se i ta­na ki dec. imav dro u lad da iw yo gaZ li e re bu li zrun va ma Ral kva li fi­ci u ri kad re bis mom za de bi sa da mec ni e ru li miR we ve bis da sa ner gad spor tSi.

di di iyo al ba To ba, rom mzia ju Re lis spor tu li bi og ra fia mel bur nis olim pi a da ze axa li sa a ma yo fur cliT Se iv se bo da, mag ram sam wu xa rod, ase ar mox da. es su lac ar niS nav da spor tu li ka ri e ris da sas ruls. mzi as sa xels da av to ri tets spor tis am sa xe o bis po pu­la ro bis Tvis Se eZ lo di di sa m sa xu ri ga e wia, mi si spor tu li gmi ro ba ma ga li Ti un da gam xda ri yo Ta o be bis Tvis. asec mox da, rom aRa ra fe ri vTqvaT, qar Tul spor tSi ga we ul did Rvaw lze, qal ba to ni mzia mu dam iyo da rCe ba msof li os sa tan var ji So sam ya ros erT­erT ga mor Ce ul war mo mad gen lad.

* * *sab Wo Ta spor ti, olim pi ur sar bi el ze 1952 wels war ma te bu li

de bi u tis Sem deg, mTa var me to qe eb Tan, Zi ri Ta dad ki aSS­is war mo mad­gen leb Tan uk ve Ta na bar brZo las ki ara, oq ros med le biT ga das wre bas geg mav da. am amo ca nam qvey nis spor tul or ga ni za ci ebs axa li sti mu li

38

mzia juRel

i

mis ca. spor ti da u fa ra vad avi da sa xel mwi fo po li ti kis ran gSi, Tum­ca, TiT qos Sors id ga pro fe si o na liz mi sa gan da moC ve ne biT inar Cu­neb da sa moy va ru lo sta tuss. ai, aseT vi Ta re ba Si dad ga dRis wes rig Si ise Ti as pa re zo bis Ca ta re ba qvey nis Sig niT, ro me lic xels Se uw yob da ta lan te bis ga mov le nas, da sa er Tod, spor tis aR mav lo bas os ta to­bis zrdas Tan er Tad. olim pi a de bis msgav sad, spar ta ki a de bis Ca ta re­ba oT xwli u ri cik liT da i geg ma. ra ki sxvag va rad aRar es wre bo da, 1956 wels ssr kav Si ris xal xTa zaf xu lis pir ve li spar ta ki a da olim pi a dis wels da em Txva da mas mos kov ma umas pin Zla. Sem dgom Si ki es kom pleq su­ri spor tu li Ro nis Zi e ba imar Te bo da olim pi u ri Ta ma Se bis wi na wels.

1956 wlis dad go mis Ta na ve, mel bur nis olim pi u ri Ta ma Se bis mza­de ba ga dam wyvet fa za Si Se vi da. ma Sin jer ki dev ar iyo Seq mni li olim­pi u ri mza de bis cen tre bi. Tum ca, mTav ro bis xel Sew yo biT, yve la fe ri keT de bo da olim pi a dis Tvis ma Ral do ne ze mo sam za deb lad. mniS vne­lo va ni sa kiT xe bi ga ni xi le bo da da wyde bo da sa xel mwi fo do ne ze.

mzia Se sa niS nav spor tul for ma Si iyo, eW vi ara vis epa re bo da, rom 1956 wlis olim pi a dac mis spor tul bi og ra fi a Si Rir se ul ad gils da­i ka veb da. mag ram mox da is, ris ga nac daz Rve u li ara vi naa _ avad gax da, sa kav Si ro spar ta ki a dis win mo i wam la. Se jib re ba Si ma inc Ca e ba Ro ne­mix di li. mxo lod me oT xe ad gilze ga vi da Ta vis ̀ sa de dof lo~ prog ra­ma Si _ bje niT xto meb Si. mzi am olim pi a da ze gam gzav re bis San sic swo­red im dRes da kar ga. ara da, spar ta ki a das un da da e sa xe le bi na sab Wo Ta nak re bis sa bo loo Se mad gen lo ba. ra Ra Tqma un da, ara vin da uS veb da da, usa mar Tlo bac iq ne bo da, Tu nak reb Si Car Tav dnen spar ta ki a da ze sap ri zo ad gi lis miR ma dar Ce nil tan mo var ji Ses. ase mo u lod ne lad ga da es va xa zi me o re olim pi a da Si mo na wi le o bis oc ne bas.

mzia ju Re li: `ga sa ge bia, ra gan wyo ba da me uf le bo da mas Sem deg, rac dav rwmun di, rom mel bur nis ken mi ma va li gza Cem Tvis moW ri li iyo. ara da, ro gor msur da ki dev erT olim pi a da Si mi me Ro mo na wi le­o ba. dar dis ga sa qar veb lad uc xo eT Si mow yo bil tur ne eb Si mo na wi le­ob a er Tgva ri Se Ra va Ti iyo mxo lod, Tum ca Tavs ̀ Ca mo we ri lad~ su lac ar vgrZnob di.”

39

mel bur nis oli pi a dam de da, gan sa kuT re biT olim pi a dis Sem deg, sab Wo Ta tan mo var ji Se Ta nak reb ma ara er Ti tur ne mo aw yo uc xo eT Si. zog jer nak re bi orad iyo fo da da sxva das xva qve ya na Si mi em gzav re bo­da er Tdro u lad. spor tsmen Ta sur vils, cxa dia, an ga riSs ara vin uwev­da, maT ara vin ara fers ekiT xe bo da. mwvrTne leb ma da maT ukan mdgom ma fun qci o ne reb ma ukeT icod nen, vin sad ga eS vaT. im epo qa Si ne ba yof lo­biT mxo lod me gob rebs ir Cev dnen cxov re ba Si. spor tSi sxva da u we re­li ka no ne bi moq me deb da. ara Tu me gob rebs, spor tsmen me uR le eb sac ki sxva das xva mi mar Tu le biT ga uS veb dnen xol me. `ase iyo sa Wi ro~. Su a ze ga yo fi li sab Wo Ta tan mo var ji Se Ta nak re bis er Ti jgu fi Sve i ca ri a Si ga em gzav ra, me o re _ ho lan di a Si. mzia ho lan di a Si mox vda. Sem dgom Sic grZel de bo da sab Wo Ta tan mo var ji Se Ta ga mos vlebi sxva das xva qvey­neb Si. gun dis mSve ne ba ki mu dam iyo mzia ju Re li. yo vel mog za u ro­bas ax lda da u viw ya ri dRe bi da epi zo de bi. 1957 wlis mar tSi, sab Wo Ta tan var ji Sis var skvla ve bi in do eTs stum rob dnen _ isi ni, vinc mel­bur nSi as pa re zob dnen olim pi ur tur nir Si da isi nic, rom le bic ma Sin nak re bis miR ma dar Cnen. am qve ya na Si tan var ji Sis mxo lod umar ti ves ile Tebs Tu ic nob dnen im dros. is ki ara, in do e le bis Tvis nam dvi li tan mo var ji Su li ia ra Re bic uc xo iyo. in ven ta ri sa mi TviT ad re ga da­ig zav na bom be i Si. Ca su lebs tan var ji Su li ia ra Re bi ad gil ze dax vdaT.

10 qa laq Si Ca a ta res saC ve ne be li ga mos vle bi. mog za u ro bas ku ri o­ze bic ax lda. qa laq ban ga lor Si, aS ra mis cno bil sko la Si, tba ze qo qo­sis grZe li xe yo fi la ga da wo li li. vinc am xe ze bo lom de ga va da xis ken we ro dan na yofs ga mo i tans, Zvir fa si sa Cuq riT da jil dov de bao _ uxum ria mas pin Zels. xma ara vis ga u Ria. me re jgufs ga mo e yo mzia ju Re­li, ise Ti po za mi i Ro, TiT qos dvir ze sa as pa re zod em za de bo da. coc­vac os ta tu rad da iw yo, bo lom de ga vi da, na yo fic mow yvi ta da ukan kbi le biT ga mo i ta na. am sa xa li so wi na da de bis Sem Ta va ze bels, Tur me, fe ri aRar edo, erT ad gil ze ver is ve neb da, vid re mzia na pir ze ga mo­vi do da _ tba xom ni an ge biT iyo sav se….

da mag vir gvi ne be li ga mos vla de li Si ga i mar Ta. sab Wo Ta spor tu­li de le ga cia qvey nis im Ja min del ma me Ta ur ma ja va har lal ne rum mi i­

40

mzia juRel

i

Ro. am Sex ved ras ne rus qa liS vi li, in di ra gan dic es wre bo da. da u viw­ya ri iyo ag reT ve ma nam de Sex ved ra bom be i Si im dro in del le gen da rul ki nom sa xi ob Tan raj ka pur Tan.

mzia ju Re li: `ra ji Ca mog le jil­Ca mof xre wil tan sac mel Si nar­gis Tan er Tad Seg ve ge ba. ro ca ga u gia stum re bi mo vid ne no, pir da pir ga da sa Re bi pa vi li o ni dan ga moq ce u la. im dRe eb Si mas axal fil mSi, Ra­ta ki bi Wis rol Si iReb dnen. ro ca Se it yo, rom me sa qar Tve lo dan vi ya­vi, si xa ru liT cas ewia _ gul Ria, stu mar Tmoy va re xal xi ao, _ me re ka bi net Si ke del ze Ca mo ki de bul mo ver cxlil yan wze mi mi Ti Ta _ es Tqven Tan ma Cu qe so. et yo bo da, usaz Rvrod na si amov ne bi iyo~.

sam Sob lo Si dab ru ne bis win, de le ga ci as de li Si bo lo Ra me un da ga e Tia. sas tum ros ves ti bi ul Si ad mi nis tra tor ma ju Re li mo i kiT xa, iq ve we ri li da su ve ni ri ga das ca uc no bis gan. ̀ ori dRe ge lo diT da ma­inc ver Seg xvdiT. gex ve viT, Tay vans gcemT Tqve ni mi wis Svi li. 83 wlis var, awi ve Ra ra so des mo ves wre bi qar Tvel Tan da la pa ra ke bas~. xel mo­we ra ga ur kve ve li iyo. we rils crem le bis nak va le vi et yo bo da.

qal ba to ni mzia ki dev erT Zvel am bavs ix se nebs. es iyo 1964 wels. sa qar Tve los in te li gen ci is war mo mad ge nel Ta er Ti jgu fi, rom lis Se mad gen lo ba Si mzia ju Re li da cno bi li ka laT bur Te li no dar jar­ji ki ac iy vnen, aSS­s stum rob da. niu­ior kSi qar Tve lebs war sul Si sa xel gan Tqmu li pro fe si o na li mo Wi da ve ko lia qva ri a ni Sex vda Svi­lo bil Tan er Tad. is uk ve asa ko va ni iyo: `ko lia, ro gorc Ta vad gviT­xra, Tur me sas tum ro Si cxov rob da. mig vi pa ti Ja. Cve ni ga o ce ba usaz­Rvro iyo, ro ca mi si sac xov reb lis hol Si qar Tu li pe i za Ji vi xi leT _ umal ve mi ip yro yu rad Re ba ve e ber Te la go dor ma, iseT ma, ka xeT Si yur Zens rom ezi de bi an ve na xi dan. go do ri at me biT iyo sav se, Ta nac foT leb Tan er Tad. ko li as fran gi me uR le hyav da _ si do nia. bev ri vi sa ub reT am uC ve u lo ga re mo Si. me re mig viw via qar Tul res to ran Si. mad li e re bis grZno biT da vem Svi do beT er Tma neTs. um Zi me si iyo gan So­re ba. ma nam de TiT qmis Tav Se ka ve buls, er Tba Sad mo e Za la nos tal gia. oc ne bob da sa qar Tve lo Si dab ru ne ba ze. we ri li hqo nia gam za de bu li. TrTol viT amo i Ro ji bi dan es ba ra Ti _ sa qar Tve los mo qa la qe o bis

41

1957 wlis mar tSi,sab Wo Ta tan var ji Sis var skvla ve bi in do eTs stum rob dnen _ isi ni, vinc mel bur nSi as pa­re zob dnen olim pi ur tur nir Si da isi nic, rom le bic ma Sin nak re­bis miR ma dar Cnen.

42

mzia juRel

i

aR dge nas iT xov da, mag ram sab Wo Ta sa qar Tve lo Si es ar mo xer xda. mi si uka nas kne li sit yve bi ki es iyo: `Tu sam Sob lo Si dab ru ne ba ar me Rir sa, odes me Ce mi fer fli mi mo ab ni eT ri o nis mi da mo eb Si~.

bo lo ar uCan da uc xo eT Si mog za u ro bas. xSi ri ga mos vle bi em sa xu­re bo da or Zi ri Tad mi zans. pir ve li, es iyo tan var ji Sis pro pa gan da da me o re _ os ta to bis de mon stri re ba. tan var ji Sis sa er Ta So ri so fe­de ra cia am Ro nis Zi e be biT kma yo fi li iyo da Tav sac iwo neb da. me tic, prog ra mis ga xa li se bis miz niT, sa er Ta So ri so fe de ra ci am iu gos la vi­a Si, 1958 wels, e.w. gim nas tra da mo aw yo. mra va li qvey nis de le ga cia Se­ik ri ba. Cve u le bi sa mebr, sab Wo Ta de le ga cia uZ li e res Ta Se mad gen lo­biT da kom pleq tda. sa qar Tve lo dan `gim nas tra da Si~ ga mos vlis pa ti vi wi lad xvdaT mzia ju Rels da re zo ka Wa xi Zes, mos ko vi dan _ vla di mir be li a kovs, ev ge ni ka ra kovs, viq to ria iva no vas, lu sia mo to ri nas, va­len ti na ti u ri nas, le nin gra di dan _ klav dia oreS ki nas, erev ni dan _ grant Sa gi ni an sa da al bert aza ri ans. oreS ki na da ti u ri na TiT qmis ori aTe u li we li wa di ga mo di od nen spor tul sar bi el ze mzia ju Rel­Tan er Tad. ma Ti ax lo ur Ti er To ba da me gob ro ba grZel de bo da di di spor ti dan was vlis Sem de gac.

ra iyo `gim nas tra da~ da ra Se di o da mis prog ra ma Si? mzia ju Rels mo vus mi noT: `es iyo sa na xa o bi Ti tan var ji Su li ga mos vla, sa dac os ta­to bas Tan er Tad, fas de bo da sce na ris mxat vru li do ne. ga mos vle bi iyo ara in di vi du a lu ri, ara med jgu fu ri _ er Tdro u lad srul de bo da sxva das xva var ji Se bi sta di on ze sa gan ge bod Seq mnil kon struq ci a ze, ro me lic aer Ti a neb da tan va r ji Sis TiT qmis yve la ia raRs. amas ema te bo­da, Ta vi su fa li var ji Si. es uf ro kon kur si iyo da ara Se jib re ba. mTa­va ri iyo am sin qro nul, rTul var ji Seb Si spor tsmens bo lom de Se es ru­le bi na Ta vi si prog ra ma. ia ra Ri dan Tun dac er Ti mo na wi lis mow yve tiT, gun di Se u fa se be li rCe bo da~. sab Wo Ta tan mo var ji Se ebs, ro gorc es mo­sa lod ne li iyo, ba da li ar hyo li aT bel grad Si, tan var ji Sis am dRe sas­wa ul ze. Ta vi si os ta to ba mzi am na ir si maR lis or Zel ze, dvir ze da rgo­leb ze war mo ad gi na, re zo ka Wa xi Zem ki ma yu re be li aRaf rTo va na Rer Zze da pa ra le lur or Zel ze ur Tu le si var ji Se bis uza do Ses ru le biT.

43

`gim nas tra da~ faq tob ri vad iyo spor tul­kul tu ru li Ro nis Zi e­ba. Cve ni olim pi u ri Cem pi o ni gan sa kuT re bu lad erT Ro nis Zi e bas igo­nebs. es iyo sa mej li so cek veb Si tan mo var ji Se Ta kon kur si. mzi am da mis ma mew yvi lem io seb ber di ev ma pir ve lo ba arc sa cek vao mo e dan ze da­uT mes me to qe ebs. jil do _ bro lis Zvir fa si va za, ori vem cal­cal ke mi i Ro. priz ze mxo lod er Ta der Ti, mag ram mrav lis Tmqme li sit yva iyo amok ve Ti li _ `ga mar jve buls~. am priz ma, sam wu xa rod, mzi as na dav­lTa ko leq ci a Si ver hpo va ad gi li _ gza Si ga ut yda. `al baT, imi tom, rom spor tu li jil do ar iyoo,~ _ xum robs Cve ni olim pi u ri Cem pi o ni.

sab Wo Ta tan mo var ji Se eb ma ima ve wels po lo neT Si imog za u res, loZ sa da poz nan Si ga mar Tes saC ve ne be li ga mos vle bi. mzia grZnob da, rom ax lov de bo da mi si di di spor ti dan was vlis dro. da ma inc, mi u xe­da vad imi sa, rom Sin mu dam mo uT men lad elo da Svi li da yo ve li gan So­re ba mis Tvi sac da bav Svis Tvi sac Zne li asa ta ni iyo, ad vi lad ver ele­o da saq mes, ro mel sac am de ni we li Ses wi ra. ram den je rac Ca i fiq reb da da it yo da `mor Ca~, me re im den jer ve ixev da ukan, ro ca saq me saq me ze mid ge bo da. Tu ra Zne lia spor ti dan er Tba Sad was vla, yve la ze ukeT did ma spor tsme neb ma ici an.

qar Tu li spor tis mes ve u re bic egu e bod nen im azrs, rom uk ve mo­a wia Jam ma, ro ca mzia ju Rels spor tu li sar bi e li un da da e to ve bi na, ro gorc spor tsmens da er TTa vad imis cda Si iy vnen, mis Tvis es pro ce­si nak le bad mtkiv ne u li yo fi li yo.

erT dRes, sa qar Tve los fi zi ku ri kul tu ri sa da spor tis sa xel­mwi fo ko mi te tis Tav mjdo ma rem gi or gi si xa ru li Zem, pre zi di u mis sxdo mis dam Tav re bis Sem deg mzia ju Rels, ro me lic pre zi di u mis wev­ri iyo, ram de ni me wu TiT ka bi net Si dar Ce na sTxo va.

_ am dens mog za u rob, sxvebs ga das cem Sens ga moc di le bas, iq neb Tbi lis Si, ro me li me sko las ga u wio Se fo ba, aiy va ne tan mo var ji Se Ta jgu fi, _ ase Ti iyo Zi ri Ta dad sa ub ris Te ma.

es wi na da de ba mzi am mi i Ro, Tum ca yve la fe ri amiT ar das ru le bu­la, Se gu e bis pro ce si da iw yo mxo lod. swo red Se gu e bis re Jim Si imog­za u ra ki dev ram de ni me qve ya na Si, vid re spor tul sar bi els, ro gorc

44

mzia juRel

i

mzia juReli:`ro ca Se jib re ba ze miv­

di o di, Ce mi pa ta ra axal­so fel Si Cam yav da da

de das Tan vto veb di. iri­na iz rde bo da sof lis

bav Sveb Tan. de da Ce mi Ti­a neT Si dar Ca 1951 wlam­

de. Tavs imi Tac ir Cen da, rom Si na u ri cxo ve le bi da frin ve le bi ga i Ci na.~

45

sabWoTa olimpielebi.marjvnidan pirveli _arsen mekokiSvili,marcxnidan meore _mzia juReli.helsinki, 1952 weli

46

mzia juRel

i

tan mo var ji Se, sa bo lo od Ca mo Sor de bo da. `sa zo ga do eb riv saw yi seb­ze bav Sveb Tan mu Sa o bis Se mo Ta va ze bu li wi na da de ba Za li an mo me wo na. ilia Wav Wa va Zis sa xe lo bis Tbi li sis 23­e sko la Si aviy va ne 40­ze me ti mo zar di. maT gan Sem deg Se var Cie ni Wi e re bi. mos wav le Ta mSob le bic kma yo fi le bi iy vnen. sko lis pa ta ra dar baz Si gak ve Ti le bis Sem deg va ta reb di me ca di ne o bebs. Se sa niS na vi pe da go gi mi xe il mWed liS vi li gver di dan ar mSor de bo da, mex ma re bo da da xels miw yob da, rac Se eZ­lo,~ _ ase igo nebs mzia ju Re li axal am plu a Si sa ku Ta ri Se saZ leb­lo be bis mo sin jvi sa da mis cxov re ba Si axa li eta pis daw ye bis pir vel pe ri ods. ro gorc uk ve iT qva, di di spor ti dan er Tba Sad ar wa su la. spor tsa zo ga do e ba `di na mos Tan~ mTe li Ta vi si spor tu li bi og ra fi­iT iyo da kav Si re bu li da ar Se eZ lo an ga ri Si ar ga e wia am spor tsa zo­ga do e bis xel mZRva ne le bis Tvis. ese ni ki, isev da isev mo iT xov dnen mis­gan da ec va `di na mos~ spor tu li Rir se ba sxva das xva Se jib re beb Si.

1960 wlis di na mo el Ta sa kav Si ro pir ve lo ba ze sa qar Tve los ro­gorc qal Ta, ise vaJ Ta gun dma Cem pi o no ba mo i po va. qal Ta as pa re zo ba Ta vi su fa li var ji SiT mTav rde bo da, sa qar Tve los di na mo el Ta ga mar­jve ba ki da mo ki de bu li iyo mzia ju Re lis ga mos vlis Se de geb ze. sar bi­el ze is ga di o da yve la ze bo los.

mzia ju Re li: `sa ku Ta ri Za le bis rwme na jer ki dev ar mqon da da­kar gu li. ga mos vlas vas ru leb di ma la yiT. is iyo Ca vam Tav re var ji Si da sul bo lo fa za Si, dax to mi sas, fe xi meR rZo. Se ve ca de ar Se mem Cnia, mag ram na bi jis ga dad gma ga mi Wir da. Cve ne bi mix vdnen, rac Se mem Txva. de le ga ci is xel mZRva nel ma Ten giz si sor di am xel Si ami ta ca da ise ga miy va na are ni dan. pir da pir sa me di ci no pun qtSi ga ma qa na. ase dam Tav­rda is as pa re zo ba Cem Tvis. ma Sin de li trav ma dRem de max se nebs Tavs~.

sko la Si di di ga ta ce biT ga nag rZob da mu Sa o bas. xSi rad fi zaR zrdis mas wav le bel sac ex ma re bo da gak ve Ti lis Ca ta re ba Si. me re is jgu fi, ro­mel sac olim pi u ri Cem pi o ni ame ca di neb da da rom lis wev re bi tan var­jiSs azi a ra, spor tsa zo ga do e ba `di na mos~ seq ci ad ga for mda. me ca di ne­o be bi uf ro sa in te re so rom gam xda ri yo, dam xma red jer akom pa ni a to ri _ ania una no va, Sem deg ki qo re og ra fi _ va len ti na Si ro ka ia mi iw via.

47

im pe ri od Si sa xe lo van spor tsmen Ta av to ri te ti im de nad di di iyo, rom Cem pi on Ta TiT qmis arc er Ti go niv ru li wi na da de ba uyu rad­Re bod ar rCe bo da. mzi as aRar ak ma yo fi leb da sa Su a lo sko lis mom­cro dar baz Si mu Sa o ba. sak ma ri si aR moC nda olim pi ur Cem pi ons sit­yva das cde no da dar ba zis ga far To e ba ze, rom ga naT le bis sa mi nis tro umal ve Se ud ga dar ba zis re kon struq ci as.

im we li wads mzia Tbi li sis sa qa la qo sab Wos de pu ta tad air Ci es. sa si ke To saq me e bis are a li ax la uf ro ga far Tov da, mi T u me tes, rom Tbi li sis sa qa la qo sab Wos `jan mrTe lo bi sa da fi zi ku ri kul tu ris mud miv moq med ko mi si a Si~ Se iy va nes.

ze moT uk ve Se ve xeT qar Tu li tan var ji Sis is to ri as da tra di ci­ebs. ga su li sa u ku nis 60­ian wleb Si am tra di ci e bis Rir se u lad gam­grZe le bel Ta ri gebs uk ve ro gorc spe ci a lis ti, mzia ju Re li Se e ma­ta. igi sa qar Tve los qal Ta nak re bi gun dis uf ro si mwvrTne lis pos­tze da i niS na. ga u mar Tla ma sac da yve las, vinc ndo ba ga mo uc xa da. me­tic, Ta vis res pub li ka Si war ma te bu li, ssr kav Si ris qal Ta nak reb Sic mi iw vi es uf ros mwvrTne lad.

bav SvTa im jgu fi dan, ro mel Ta nac mu Sa o biT, ro gorc mwvrTnel ma pir ve li na bi je bi ga dad ga, sam ma spor tis os ta to bis kan di da tis nor­ma ti vi Se as ru la, er Ti _ la li ban Ze la Ze ki spor tis os ta ti gax da. la lim Sem deg sa xe li eqi mo bi Tac ga iT qva. sa zo ga do eb riv saw yi seb ze sa sar geb lo saq mi a no bas ma Sin gan sa kuT re bu li yu rad Re biT eki de­bod nen. ase mo e do mTel sab Wo Ta kav Sirs Tbi li sis 23­e sko la Si mzia ju Re lis saq mi a no bis am ba vi. `eq spe ri men ti~, ro mel sac sa Ta ve da u do olim pi ur ma Cem pi on ma, bu neb ri via, ga sa kuT re bu li en Tu zi az miT ai ta­ces TviT sa qar Tve lo Si. res pub li kis tan var ji Sis fe de ra ci as, cno­bi li ve te ra ni tan mo var ji Se n. me i fa ri a ni ed ga sa Ta ve Si. ga zeT `le­los~ fur cle bi dan swo red man mo u wo da tan var ji Sis pe ci a lis tebs, ve te ran Tu moq med spor tsme nebs, fi zi ku ri kul tu ris in sti tu tis uf ros kur se lebs, mi e ba ZaT mzia ju Re lis Tvis. mi ba Zes ki dec, ra mac mzi as sit yve biT, rom vTqvaT: `bev ri mo zar di azi a ra sports, bev rsac ki seq ci eb Si me ca di neo ba fi zi kur da su li er srul yo fa Si da ex ma ra.~

48

mzia juRel

i

ar Ce va ni ga ke Te bu li iyo. mzia ju Re li sa mu da mod dar Ca spor tSi, urom li sod cxov re ba uk ve ve Rar war mo ed gi na. 1963 wli dan igi kvlav ga dis `sa er Ta So ri so or bi ta ze~ _ msa jo ba da iw yo. mis mi er ga dad­gmul am na bijs sa er Ta So ri so fe de ra cia kma yo fi le biT mi e sal ma.

spor tis yve la sa xe o ba Si, mag ram gan sa kuT re biT iseT sa xe o beb Si, sa dac spor tsmen Ta ga mos vle bis Se fa se ba da mo ki de bu lia pi rad sim­pa Ti eb ze, di di Za laa, Se iZ le ba iT qvas, ime di da er Tgva ri jav Sa ni caa, as pa re zo ba ze Se ni Ta na me ma mu le Tu msa ja daa miw ve u li. aseT dros, met wi lad, mi ni mu mam de da dis ko le ga­msa je bis ara o bi eq tu ro ba. mzi as isic ma teb da sti muls, rom sa qar Tve los tan mo var ji Se Ta gver diT iq­

mzia juRels miesalmeba fifas prezidenti

Joavo avelanJi.SuaSi _ ramaz gogliZe.

Tbilisi, 1985 weli

49

ne bo da ma Ra li ran gis spor tul Se jib re beb ze. ad vi lad war mo id genT, ras ga nic di da, ro ca eZ le o da Se saZ leb lo ba sa ku Ta ri Tva liT exi la Ta vi si ve mem kvid re e bis ga mos vle bi sxva das xva tur ni reb Si.

ara o bi eq tu ro ba, Ta nac zRvar ga da su li, er Txel ma inc mox da. es iyo in do ne zi a Si. qal ba ton mzi as si na nu liT ax se neb da iq do na ra ja nu­yaS vi lis ga mos vla. ad gi lob riv ma da Ci nel ma msa jeb ma yve la fe ri ga a­ke Tes, rom tur ni ris Rir se u li ga mar jve bu li qar Tve li tan mo var ji­Se ar gam xda ri yo bje niT xto meb Si. mzia am dros msa jad sxva ia raR Tan da niS nes, rom Ta na me ma mu lis as pa re zo bis Tvis ar edevne bi na Tva li.

qal ba to ni mzia, ro ca au ci le be lia da sa ku Tar Tav ze uwevs la­pa ra ki, mu dam cdi lobs siy va ru liT mo ix se ni os qar Tve li tan mo var­ji Se e bi. das tu rad vrcel amo na rids mo vi tanT wig ni dan ̀ pir ve li qar­Tve li qa li olim pi a da ze~, sa dac mzia ju Re li Ta na me ma mu le qal tan­mo var ji Se e bis Se fa se bas iZ le va.

`do na ra ja nu yaS vi li Zli e ri spor tsme ni iyo, mi zan da sa xu lad Sro mis moy va re. sab Wo Ta kav Si ris pir ve lo ba ze mra val Wid Si, er Txel me sa me pri zi o ric gax da, rac ma Sin Za li an Zne li mi saR we vi iyo, rad gan sab Wo Ta kav Si ri uZ li e res tan mo var ji Se Ta qvey nad iT vle bo da.

fu ro ri mo ax di na mzia ni noS vil ma, ro ca Ta vi su fa li var ji Si qar­Tu li cek vis ele men te biT ga am did ra qo re og raf Ti na Tin zu ra biS vi­lis dax ma re biT. am var jiS ma mzi as di di av to ri te ti mo u ta na da Sors ga iT qva sa xe li. da sa na nia, rom am ni Wi er ma tan mo var ji Sem Ta vi ad re ga a ne ba sports _ gaT xo ve bis Sem deg me uR lem aRar dar To ne ba spor­tul sar bi el ze ga mo su li yo. max sovs, pi ra dad vTxo ve mis me uR les mzi as erT, Tun dac bo lo ga mos vla ze da Tan xme bu li yo. ua ri ve Rar miT xra _ mxo lod er Txe lo _ gag vaf rTxi la. is bo lo as pa re zo ba `di na mos~ sa kav Si ro pir ve lo ba iyo. mzia ni noS vi li pri zi o ri gax da.

ru su dan si xa ru li Ze ze da ni na dro no va ze xom da us ru leb lad Se­iZ le ba la pa ra ki. ori ve sab Wo Ta kav Si ris nak re bis mSve ne ba iyo, STam­beW dav war ma te bebs aR wev dnen sa er Ta So ri so Se jib re beb Si. Ta vi an Ti mo na ce me biT ori ves Se eZ lo gam xda ri yo olim pi u ri Cem pi o ni, mag ram ad re Ca mo Sor dnen sports. Ta vis dro ze ru su da ni ba Tu mi dan Tbi­

50

mzia juRel

i

lis Si gad mo viy va neT da sa os ta teb lad da dro e biT mwvrTnel Tan ema qov li e vas Tan cxov rob da. ba Tum Si mas avar ji Seb da nuk ri gab ri a Ze, ro mel mac ru su da nis, ro gorc umaR le si kla sis tan mo var ji Sis mo ma­za de ba Si udi de si wvli li Se i ta na. ma Sin me vi ya vi uf ro si mwvrTne li da aR frTo va ne bas ver vfa rav di ru su da nis mwvrTne lis Tav da u zo gav, Se moq me de biT mu Sa obs rom vuc qer di.

ni na dro no vas am za deb dnen Se sa niS na vi mwvrTne le bi _ va len ti na kli mo va da ser go bur ja na Ze. ru su da nis msgav sad, ni na Za li an Zli e ri iyo dvir ze da Ta vi su fal var jiS Si, 1972 wels, olim pi u ri Ta ma Se bis win, ni na mo i wam la, rac mis Tvis spor tu li ka ri e ris da sas ru lad iq ca.

Sem deg gvyav da ne li sa la Zis mos wav le, uni Wi e re si mxat vru li tan mo var ji Se eka ab ra mia. me re mas nak re bis uf ro si mwvrTne li eli­so be doS vi li am za deb da da mo i po va 1996 wlis olim pi a dis li cen zia. ax la tra di ci ebs ki dev er Ti olim pi e li, rus Ta ve li in ga Tav diS vi li ag rZe lebs mwvrTnel na na lon da ri Zis xel mZRva ne lo biT. uf ros Ta nak va levs ki da be ji Te biT mih yve bi an jer ki dev nor Ce bi, eli so be doS­vi lis aR saz rde le bi qe Ti no xa ti aS vi li da sa lo me Wyo nia, sxva ma Ti Ta na to le bi~.

1966 wels ja kar ta Si Ca tar da ga ne fos Ta ma Se bi. 60­ian wleb Si azi­is qvey neb Si, aras ta bi lu ri po li ti ku ri vi Ta re bi dan ga mom di na re, dro dad ro wyde bo da am qvey ne bis mo na wi le o ba olim pi ur Ta ma Seb Si. ma ga li Tad, CineTi 1958 wlidan kar ga xniT Ca mo Sor da olim pi ur moZ ra­o bas. mi ze zi iyo is, rom 1956 wels ta i va nis war mo mad gen le bi da uS ves olim pi a da ze. azi is bev rma qve ya nam swo red olim pi u ri Ta ma Se bis sa pi­ris pi rod da a we sa ga ne fos Ta ma Se bi, ro me lic ma Sin azi is mci re olim­pi ur Ta ma Se ba dac mo ix se ni e bo da. sa er Ta So ri so olim pi u ri ko mi te ti sa go ne bel Si Ca var da, rac sav se biT bu neb ri vi iyo. cxa dia, arc do mi nan­ti qvey ne bis in te re seb Si Se di o da olim pi u ri moZ ra o bis er Ti a no bis dar Rve va. ami tom ga daw yda ga ne fos Ta ma Seb Si yve la msur vels mi e Ro mo na wi le o ba. msur vel Ta So ris ki ssr kav Si ri da aSS­ic aR moC nda.

am gran di o zul kom pleq sur spor tul as pa re zo ba ze sa qar Tve lo­dan mo na wi le ob dnen mo Wi da ve e bi _ an zor kik na Ze, far na oz Cik vi la Ze

51

da nug zar go gi be daS vi li, Cog bur Te li iri na er mo lo va, tan mo var ji­Se e bi _ no dar ma ka la Tia, do na ra ja nu yaS vi li da ele ne be ni Ze. msa jad miw ve u li iyo mzia ju Re li.

Ta ma Se bi uaR re sad da Za bul vi Ta re ba Si Ca tar da. ma Sin, ro ca am qve ya na Si Tav das xme bi pre zi den tzec ki xor ci el de bo da, yve la fe ri mo sa lod ne li iyo.

mzia ju Re li: `spor tsme ne bi, mwvrTne le bi, msa je bi da sa er Tod, Ta ma Se bis yve la stu ma ri vcxov rob diT um kac res re Jim Si. e.w. spor­tul so fel Si, ara vis hqon da uf le ba sxva kor pus Si Se su li yo, Tun dac stum rad. ara nor ma lur ga re mo Si mim di na re ob da TviT Se jib re be bic. sta di on ze tyvi am frqve ve bi iyo Cad gmu li, wes ri gis dam cve le bi da­di od nen ia ra RiT. gan sa kuT re biT Ta ma Se bis gax snis dRes iyo gaZ li e­re bu li sif xiz le _ yve las sa gul da gu lod Cxrek dnen. Tur me qvey nis pre zi dents su kar nos elod nen. igi Sve ul mfre niT da eS va sta di on ze~.

sa qar Tve los spor tsme ne bi dan Ta ma Se bis Cem pi o ne bi gax dnen kik­na Ze da go gi be daS vi li, ver cxlis me da li xvdaT wi lad ma ka la Ti as (Ta­vi su fal var jiS Si), ja nu yaS vils da be ni Zes (gun dur CaT vla Si).

da Za bu lo bis ga sa ne it ra leb lad mas pin Zle bi Za li an cdi lob dnen si xa li se Se e ta naT Ta ma Seb Si mo na wi le spor tsmen Ta yo vel dRi u ro ba­Si. am Ro nis Zi e be bi dan mzia ju Rels er Ti gan sa kuT re biT da a max sov rda.

kun Zul su mat ras stum rob dnen. Tan mxleb in do ne zi els erT ad­gil ze mi u Ti Te bia da uT qvams _ iq, wylis fsker ze di di mar ja ni Zevs, ager Ca qu Ci, vinc ma ma cia, Cay vin Tos da na pi ri Ca mo a te xo so. yve las ga sak vi rad, mzi as au Ria Ca qu Ci da sa mi met ris siR rme ze Ca uy vin Tavs. `gan Zi~ ar Can da mRvrie wyal Si, mag ram xe lis ce ce biT mi ug nia da er­Ti zor ba na wi li Ca mo u te xia. ki dev ram den jer me uc dia be di ga Ta ma­me buls. sa er To jam Si, 16 na te xi Se ug ro ve bia. es am ba vi gax ma u re bu la: qal ma ro gor mo a xer xa mar jnis amo Re bao _ me tad TviT in do ne zi e le­bi gak vir ve bu lan. na dav li dan mzi am na wi li ga a sa Cuq ra, zo gi er Ti ki, ro me lic cxo vels, frin vels an mce na res Ca moh gav da Ta vis Tvis Zvir­fas re liq vi ad aqvs Se mo na xu li. am TamaSebTan dakavSirebiT kidev erT dauviwyar ambavs ixsenebs Cveni olimpiuri Cempioni.

52

mzia juRel

i

Se jib re bis dam Tav re bis Sem deg wve u le ba ga mar Tu la qvey nis pre zi den tTan. yve lam Tur me na ci o na lu ri su ve ni ri usax sov ra su kar nos. sab Wo Ta de le ga ci as ara fe ri aR mo aC nda. mzi am gan mux ta uxer xu lo ba _ ka me Ceb Seb mu li qar Tu li ur mis mi ni a tu ra mi ar Tva pre zi dents. urem ze qar Tve li gle xi ij da sax riT xel Si. yve la ze me tad am sa Cu qars ga u xa re bia pre zi den ti da mzia sa cek va od ga mo­uw ve via.

* * *mzia ju Re li war ma te biT ar Tmev da Tavs norC spor tsme neb Tan mu­

So bas. erT dRes ki…, `Sin mi re ka ven, sas wra fod mob rZan diT gi or gi si­xa ru li Ze gi ba reb To. ba to ni gi or gi sa qar Tve los spor tko mi te tis Tav mjdo ma re iyo. ma nam de ga mo Za xe bu li vi ya vi cen tra lur ko mi tet Si fa ti dum ba Zes Tan, Sem deg mi nis trTa sab Wos Tav jdo ma res Tan gi vi ja­va xiS vil Tan. gi or gi si xa ru li Zis mo ad gi le o bas mTa va zob dnen. mpir­de bod nen bi nas, man qa nas. me uk ve yve la fe ri es mqon da, ar dav Tan xmdi. vam bob di, rom myavs me uR le, Svi li da maT Tvis msur da me ti dro da­meT mo,~ _ igo nebs qal ba to ni mzia. gi or gi si xa ru li Zem ax la imi tom da i ba ra, daw vri le biT ga mo e kiT xa ua ris mi ze zi da iq neb ga daw yve ti­le bac ga da eT qva. ara fe ri ga mo vi da.

gi or gi si xa ru li Zem ram de ni me dRe Si me o red da i ba ra. Tu ris Tvis, Ta vad mzi as mo vus mi noT: `ga dav wyvi teT cal ke gav xsnaT umaR le si da­os ta te bis spe ci a li ze bu li sko la tan var jiS Si, Sen iq ne bi di req to­ri,_ miT xra Tav mjdo ma rem. vTxo ve, me uR les Tan mo TaT bi re bis Tvis dro mo e ca. ba ton ma gi or gim iq ve myof So Ta ax vle di ans ga da xe da, me re ki xma maR la Tqva _ es saq me ga daw yve ti lia. me o re dRes brZa ne ba da i­we ra. es iyo 1971 wels.“

saq mes ze re led rom ver mo e ki de bo da, yve lam kar gad ico da. or­ga ni za ci u li sa kiT xe bis mog va re ba Si mxar Si me uR le da ud ga, spor tis ga moc di li mu Sa ki _ ar ka di ar xan gel ski. Tbi li sis gar da, umaR le si da os ta te bis jgu fe bi ga ix sna so xum Si, ba Tum Si, qu Ta is Si zes ta fon Si,

53

CineTi, 1957 weli

54

mzia juRel

i

sam tre di a Si _ yvel gan, sa dac tan mo var ji Se ebs aos ta teb dnen. sa qar­Tve los nak re bic sko lis ba za ze mu Sa ob da.

faq tob ri vad, iw ye bo da qar Tvel tan mo var ji Se Ta mza de bis axa li eta pi, ro me lic dRe Si or je ra di var ji Sis gar da, mo iT xov da nak re bis wev rTa er Tad cxov re bas, gaC nda kve bis blo kis Seq mnis au ci leb lo­bac. spor tko mi te tis Se mo Ta va ze bu li dar ba zi am moT xov nebs ar ak­ma yo fi leb da. ase dad ga dRis wes rig Si sa na pi ro ze axa li, Ta na med ro­ve spor tu li dar ba zis mSe neb lo bis sa kiT xi, ro me lic mzia ju Re lis da u Ra la vi zrun vis Se de gad re a lo bad iq ca da di di wvli li Se i ta na tan mo var ji Se Ta axa li Ta o be bis aR zrda­da os ta te ba Si. ro ca sad me am dar bazs ax se neb dnen, iq ve ima sac das Zen dnen: `mzi as crem le bi Taa aSe­ne bu lio~. mar Tlac, ar iyo io li saq me mSe neb leb Tan ur Ti er To ba. di­di dro da ner ve bi Se a lia am ba zas.

* * *ro ca vla pa ra kobT mzia ju Rel ze, aramc da aramc ar Se iZ le ba

mxo lod mi si spor tu li miR we ve bis wa mo we va wi na plan ze. XX sa u ku nis qal Ta sports, da ara mxo lod sa qar Tve lo Si, hyav da spor tsme ni _ pi rov ne ba. swo red pi rov nul ma Rir se beb ma uf ro sru li ad ga ab rwyi na da war mo a Ci na mzia ju Re li, ro gorc yve las Tvis sa Tay va no, Ta o be bis sa ma ga li To ada mi a ni.

qal ba ton mzi as Tan Sex ved re bi sas gan sa kuT re biT ma o ceb da mad­li e re bis mo War be bu li grZno ba, io ti so de na si ke Tec ar un da vin mes da u kar gos, ga mor Ce u lad ki ma inc im ada mi a nebs emad li e re ba, vinc gam­wa re bul bav Svo ba Si ed ga gver diT.

tan var ji Si si la ma zea, si la ma ze _ tan var ji Si. bevrs dRe sac ax­sovs mzia ju Re lis srul qmni li mSve ni e re ba, xo lo vi sac igi ar una­xavs ymaw vil qa lo ba Si, wel Ta sim rav les bev ri rom ve ra fe ri da uk lia, amiT rCe ba ga o ce bu li. ase Tia spor ti sa da ada mi a nis asa kis har mo nia, yo vel Sem Txve va Si, tan var ji Sis ma ga liT ze ma inc.

tan var ji Si, ra Ra Tqma un da, ar tis tiz mi caa, ra sac var jiS Ta Ses­ru le bis Se fa se ba Si, na tif xe lov ne bas Tan er Tad, did mniS vne lo bas

55

ani We ben msa je bi. ro ca mzia umaR les Se fa se bas _ 10 qu las im sa xu reb­da, amiT yve la fe ri iyo naT qva mi. es me re Se mo vi da mo da Si Se jib re beb­ze sa u ke Te so Ta ga mov le na _ ma yu re bel Ta Tu Jur na lis tTa sim pa Ti­is da sa xe le ba, To rem, im wleb Si, ase Ti ram rom yo fi li yo, mzi as, vin icis, rCe u lad ram den jer aRi a reb dnen.

* * *Tval win mid gas, at lan ta, 1996 wlis olim pi u ri Ta ma Se bis er Ti is­

to ri u li dRe. swo red am qa laq Si da am Ta ma Seb ze ga ix sna `qal olim­pi ur Cem pi on Ta mu ze u mi~. sa ze i mo ce re mo ni al ze sa gan ge bod mi iw vi es mzia ju Re li. un da ge na xaT, ra siT bo da siy va ru li ga mo av li na, ro go­ri pa ti vi mi a go msof li os spor tul ma eli tam Cvens sa a ma yo qal ba tons. yve la iq myofs sur vi li hqon da mu ze um Si ga mo fe nil mis fo tos Tan ga­da e Ro su ra Ti. sxva Ta So ris, mzia ju Re li yo fi li sab Wo Ta siv rci dan er Ta der Ti iyo, ro me lic mu ze u mis gax sna ze mi iw vi es. ame ri kel ma mas­pin Zleb ma iq ve, at lan ta Si mas da ba de bi dan 70 wlis Ta vi ga da u xa des.

Sem deg iyo sid nei da iq sa er Ta So ri so aso ci a ci is `sa qar Tve los qa le bi mSvi do bi sa da si coc xli saT vis~ fi li a lis da fuZ ne ba. es aso­ci a cia da mi si fi li a lic sid ne i Si Se iq mna mzia ju Re lis Ta os no biT.

jil do ebs da wo de bebs ada mi a ne bi Rvaw liT im sa xu re ben. ga mor­Ce u lad ro dis me Tu vin mes ama gi da fa se bu la, maT So ris mzia ju Rels gan sa kuT re bu li ad gi li uka via. Ca mov Tva loT: spor tis dam sa xu re­bu li os ta ti; sa qar Tve los dam sa xu re bu li mwvrTne li; sa qar Tve los fi zi ku ri kul tu ri sa da spor tis dam sa xu re bu li moR va we; da jil do­e bu lia `sa pa tio niS nis or de niT~, med liT `Sro mi Ti war Ci ne bis Tvis~; Rir se bis or de niT; II xa ris xis vax tan gor gas lis or de niT…. sxva jil­do ebs aRar Ca mov TvliT….

iu bi lar ma mi i Ro uam ra vi mo loc va, ro gorc tan var ji Sis sa er Ta­So ri so or ga ni za ci e bi dan, ise ev ro pi sa da yo fi li sab Wo Ta kav Si ris qvey ne bi dan, uc xo e li me gob re bi dan. iu bi lars Ta vi si xma faq siT mi­aw vdi na msof li os gar Se mo ve lo si pe diT mog za ur ma jum ber le Ja vam.

56

mzia juRel

i

57

romi, 1954 wlismsoflio Cempionati

miunxeni, 1972 weli

58

mzia juRel

i

cno bil ma po et ma da sa zo ga do moR va wem jan suR Car kvi an ma eq sprom­tad, ase gul Tbi lad da mis Tvis Cve u li iu mo riT mi u lo ca mzia ju Rels da ba de bi dan 75 wlis Ta vi `be ri kon Si~ ga mar Tul sa ze i mo sa Ra mo ze:

`ga da la xe spor tu liaTi ju Rel te xi li,da da e ci msof li os qar Tu li cis me xi viT,trfo biT da xun Zlu liaSe ni wle bis xe xi li~.

2007 wels tan var ji Sis uk vdav le gen das mzia ju Rels da ba de bi dan 80 we li Se us rul da. am sa i u bi leo Ta riR Tan da kav Si re biT qal ba ton­ma mzi am mra va li mi sa sal me be li we ri li mi i Ro: `qar Tul sports hyavs Ta vi si de do fa li da es gax lavT qal ba to ni mzia ju Re li _ pir ve li qar Tve li olim pi u ri Cem pi o ni qa li, Ta nac spor tis iseT um Sve ni e res da ula ma zes sa xe o ba Si, ro go ri caa tan var ji Si. dro ver ga a xu nebs am di de bu li spor tsme ni sa da pi rov ne bis Rvawls Ta vi si sam Sob los wi­na Se. msof li o Si TiT ze Ca mo saT vle lia qvey ne bi, vi sac Se uZ lia tan­var jiS Si olim pi ur sar bi el ze qa lis mi er mo po ve bu li oq ros med liT ia ma yos. am uk vdav Cem pi on Ta So ri saa qal ba to ni mzia ju Re li _ yve la dro is Cve ni si a ma ye. mzia ju Re li ara mxo lod sa qar Tve los, msof li­os sa tan var ji So sam ya ros Ca uq ro be li kaS ka Sa var skvla via. man udi­de si wvli li Se i ta na spor tis am sa xe o bis gan vi Ta re ba Si, ma nam de ar­na xul si maR le ze aiy va na os ta to ba da es si maR le axa li spor tu li mwver va le bis dap yro bis `sa ba zo ba na kad~ aq cia mo ma va li Ta o be bis­Tvis~ (bad ri pa tar ka ciS vi li, sa qar Tve los erov nu li olim pi u ri ko­mi te tis pre zi den ti).

`zeS Ta go ne bas Tan Ser wymul ma da u zar lad gar jis unar ma aq cia mzia ju Re li pla ne tis swo ru po var tan mo var ji Sed. qar Tvel Ta gan swo red iseT ada mi ans ar gu na bed ma pir ve lo ba, ro me lic sa ma ga li Toa mTe li Ta vi si cxov re biT, saq miT Tu ada mi a nu ri Rir se be biT. bed ni e­

59

ria is eri, vi sac ase Ti brwyin va le spor tsme ne bi hyavs, upir ve le sad sa ku Ta ri xal xis wi a Ri dan ga mo su li, ni Wi e ri axal gaz rde bis sa ma ga­li Tod da gzis maC ve neb lad~ (jan suR bag ra ti o ni, sa qar Tve los erov­nu li olim pi u ri ko mi te tis sa pa tio pre zi den ti).

* * *`kar gad max sovs, bav Sve bi mzi as `na fe xu rebs~ ro gor vi ya viT adev­

ne bu le bi. ze pi rad vi co diT ro dis mi di o da dar baz Si, ram den xans var ji Sob da, ras ic vam da. di di bed ni e re ba iyo, Tu mo va xer xeb diT da fan jri dan ma inc mi va dev neb diT Tvals mis var jiSs. did xans grZel­de bo da ase. Se jib re bebs xom ara da ar ga vac den diT. ma Sin pi ra dad me da, al baT bev ri sxvac, dav rwmun diT ima Si, Tu ra o den war mta cia da ra si la ma zea tan var ji Si, ro ca is war mod ge ni lia qal Ta os ta to biT. mok led, qal Ta tan var ji Si Cems cxov re ba Si mzi as si Ca u qiT Se mo iW ra da sa mu da mod dav rCi mi si Tay va nis mce me li. am sit yveb Si TviT mzi a­sac vgu lis xmob. hel sin kiSi, mzi as brwyin va le ga mar jve bis Sem deg, sa dac man oq ros me da li mo i po va, mec dRe ni a dag voc ne bob di olim pi­ur jil do ze. ase me go na, mxo lod amis Sem deg meq ne bo da mas Tan Ta vis ga to le bis uf le ba. ro ca ga mox da xa ni, ara er Tgzis dav rwmun di, rom es qal ba to ni su lac ar yo fi la ise uka re ba, ro gorc war mo med gi na. pi ri qiT. Cem Tvis ase aR mo va Ci ne me o re mzia _ brwyin va le ada mi a ni. ub ra lo, siy va ru li Ta da siT bo Ti aR sav se, Ta vi si qvey ni sa da xal xis sa ma ga li To msa xu ri, ga mor Ce u li pat ri o ti. mzi as ga Cem pi o ne bi dan 8 wlis Sem deg mec Sev dgi fe xi olim pi u ri kvar cxlbe kis umaR les sa fe­xur ze. mu dam mi maC nda da mi maC nia, rom olim pi u ri si maR lis daZ le va Si mzi a se ul ma mux tmac mi biZ ga~ (ro bert Sav la ya Ze, olim pi u ri Cem pi o ni si maR le ze xto ma Si).

`me da mzia bav Svo bis me gob re bi varT. mi siT yo vel Tvis va ma yob­di da va ma yob. cxa dia, sxveb Tan er Tad, mTel sa qar Tve los Tan er Tad. me da ves wa ri mzia ju Re lis 75 wlis iu bi les `be ri kon Si~. aR ta ce bu li dav rCi da mTe li si coc xlis man Zil ze gam yve ba is STa beW di le ba, ro me­

60

mzia juRel

i

mzia juReli da tanvarjiSis

saerTaSoriso federaciisprezidenti

bruno brondi

donara januyaSvili,mzia juReli da

rafael CimiSkiani

61

sidnei, 2000 weli

olimpiuri Cempionebi _mzia juReli,qeTevan losaberiZeda zurab zviadauri.2008 weli

62

mzia juRel

i

lic im la maz sa Ra mos dam rCa. yve la ze me tad me si a mov na is, rom spor­tsme nebs ase mZaf rad aqvT gam jda ri sul Si er Tma ne Tis siy va ru li. rac eso den de fi ci tu ria Cve ni sa zo ga do eb ri o bis sxva das xva war mo­mad gen leb Si~ (do do Wi Wi na Ze, sa qar Tve los sa xal xo ar tis ti).

`Ce mi mzi a ni axal gaz rdo bis, Ce mi si coc xlis ga zaf xu lis ga riJ­raJ ze amob rwyin da sa qar Tve los mSve ne ba, Cvens wi na par Ta gen Si mra­val sa u ku no va ni mem kvid re o biT mTvle ma re si na ze da sis xar te, si la­ma ze, si na ti fe da nar na rad Sri a la, uza do plas ti kis spor tsme ni mzia ju Re li. Cven erT qu Ca ze vcxov robT, yo vel dRe vxvde bi Cems sa Tay va no spor tsmens da bed ni e ri var amiT. mo dis da mo ge la obs mzi sa ebr gab­rwyi ne bu li, xa li si a ni, mom xib vle li, axal gaz rdu li Se mar Te bis, Ri­mi li sa da si coc xlis eS xis mfrqve ve li, qar Tu li spor tis mSve ne ba _ mzia ju Re li! mas Tan Sex ved ra, me ro gorc msa xi obs, su li e rad ma maR­lebs, ma xa li sebs da mis Sem xed va res ma a xal gaz rda vebs ki dec~ (ni no Cxe­i Ze, mar ja niS vi lis Te at ris msa xi o bi, sa qar Tve los sa xal xo ar tis ti).

„spor tis gan vi Ta re bis cal ke ul etap ze yo vel Tvis ga moC nde bod­nen xol me spor tsme ne bi, im dro is Tvis fan tas ti kur Se de gebs rom aC­ve neb dnen. war su lis gax se ne ba dRe sac did si a mov ne bas iw vevs, rad gan igi erov nul si a ma yes Tan aris wil na ya ri. qal ba ton mzi as yve la Se sa­niS nav ada mi a nur Tvi se beb Tan er Tad, yo vel Tvis am Sve neb da oja xiS vi­lo ba da aris tok ra tiz mi. sa qar Tve lo Si iy vnen, ari an da mo ma val Sic iq ne bi an ga mor Ce u li ada mi a ne bi, mag ram maT So ris, Ce mi xan grZli vi si­coc xlis gan mav lo ba Si, mzia ju Rel ze uke Tes pi rov ne bas aras dros Sev xved ri var“ (ro ma noz sva niS vi li, pro fe so ri).

„mzia ju Re li msof li os sa tan var ji So sam ya ros erT­er Ti yve­la ze ga mo Ce ni li da sa yo vel Ta od cno bi li war mo mad ge ne lia. igi ar das jer da mxo lod olim pi u ri Cem pi o nis ti tuls. mTe li Tavi si cxov­re ba tan var jiSs, mis po pu la ro bas da gan vi Ta re bas mi uZ Rvna. mis mi­er gak va lul gza ze da mi si ve uSu a lo mo na wi le o biT tan mo var ji Se Ta Ta o be bi aRi zar dnen sa qar Tve lo Si, ro mel Ta So ris ari an olim pi u ri Ta ma Se bis, msof li os da ev ro pis Cem pi o ne bi“ (ro bert bu Si, tan var ji­Sis sa er Ta So ri so fe de ra ci is ge ne ra lu ri mdi va ni).

63

„mzia ju Re lis sa xe li da dam sa xu re ba spor tis yve la moy va ru­lis Tvis kar ga daa cno bi li. di ax, qal ba ton mzi as ic no ben ara mxo lod ro gorc udi des tan mo var ji Ses, ara med ro gorc brwyin va le ada mi ans, ro me lic mu dam mzadaa da ex ma ros sxvas. did xans icoc xleT jan mrTe­lad, qal ba to no mzia, yve las ga sa xa rad“ (le o nid ar ka e vi, ru se Tis tan var ji Sis fe de ra ci is pre zi den ti).

* * *bo los isev mzia ju Rels mo vus mi noT: „cxov re bis Ta vi dan daw ye ba

rom Se saZ le be li iyos, isev im gzas avir Cev di, rac uk ve ga vi a re oli pi­u ri kvar cxlbe kis umaR les sa fe xu ram de _ bav Svo bi dan da Sem deg Sic _ dRem de!

oRond Rmer Tma yve las aSo ros is tki vi li da crem li, rac pa ta ra­o bi dan Tan msdev da, ro gorc rep re si re bu li oja xis Svils.

Tavs bed ni e rad mi viC nev, rom im pir vel qar Tvel olim pi el Ta So­ris mec var, ro mel Ta mi er gak va lul gzas, 1952 wli dan mo yo le bu li, olim pis ken Tav da je re biT mih yve ba Ta o be bi.

dae, aras dros daw vri le bu li yos es gza.“

juRelimzia jugheli

Te

ng

iz

ga

Ce

Ci

la

Ze

mzia juReli daibada 1926 wlis 1 agvistos quTaisSi. sportuli tanmovarjiSe. XV olimpiuri TamaSebis Cempioni gundur pirvelobaSi da meore priziori sagniT jgufur varjiSSi (1952, helsinki). msoflios studenturi TamaSebis oTxgzis Cempioni (1951, 54), ssrk rvagzis Cempioni (1946-55), saqarTvelos (1962-65) da ssrk nakrebis mwvrTneli (1965-70). ssrk sportis damsaxurebuli ostati, saqarTvelos damsaxurebuli mwvrTneli, saerTaSoriso kategoriis arbitri. Tbilisis sapatio moqalaqe, vaxtang gorgaslis II da III xarisxisa da Rirsebis ordenebis kavaleri.

Mzia JugheliArtistic gymnast, was born on August 1, 1926 in Kutaisi, champion of XV Olympic Games in a team contest and silver medalist in the team gymnastics with objects (1952, Helsinki). Four-time champion of the world students games (1951-54), Eight time champion of the USSR (1946-55), coach of the Georgian (1962-65) and USSR (1965-70) national com-bined teams. Jugheli is the USSR Honored Master of Sports, Honored Coach of Georgia, referee of international category and honorary freeman of Tbilisi. Jugheli is decorated by Vakhtang Gorgasali Order of 2nd and 3rd classes and Order of Honor.

G E O R G i A n O ly M p i C C H A M p i O n SqarTveli olimpiuri Cempionebi