musikaSi - tskarostvali.ge · საქართველოს სახელმწიფო...

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი

„თავისუფლება“

ლექსი დავით მაღრაძის

ჩემი ხატია სამშობლო,სახატე მთელი ქვეყანა,განათებული მთა-ბარი,წილნაყარია ღმერთთანა.თავისუფლება დღეს ჩვენიმომავალს უმღერს დიდებას,ცისკრის ვარსკვლავი ამოდისდა ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,დიდება თავისუფლებას,თავისუფლებას დიდება.

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი

„თავისუფლება“

ლექსი დავით მაღრაძის

ჩემი ხატია სამშობლო,სახატე მთელი ქვეყანა,განათებული მთა-ბარი,წილნაყარია ღმერთთანა.თავისუფლება დღეს ჩვენიმომავალს უმღერს დიდებას,ცისკრის ვარსკვლავი ამოდისდა ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,დიდება თავისუფლებას,თავისუფლებას დიდება.

mzis sxivi

musikaSi

maia oTiaSvili irine miqaZe

IX klasi

`wyarosTvali~Tbilisi, 2012 weli

moswavlis wigni

SemoqmedebiTi jgufi:

avtori da jgufis xelmZRvaneli - maia oTiaSviliavtori - irine miqaZeeTnomusikosi - marina xuxunaiSviliFinale 2008-is gakveTilebi - mixeil vawaZegitaris gakveTilebi - Tamaz gabuniamusikaluri redaqtori - levan mizandariliteraturuli redaqtori - Tamar faSaliSvilimTavari redaqtori - nana RvinianiZemxatvar-dizaineri: - TinaTin mRebriSvili

kompiuteruli uzrunvelyofa:marina javaxiSvilimixeil vawaZe

dakabadoneba:zaza gelaSvilikaxa wurwumia

fonogramebis avtorebi:mixeil vawaZelevan mizandari

audio-reJisorebi:mixeil vawaZemixeil kilosaniZe

`wyarosTvali~

tel: 2 74 63 69; 27 30 73; 5(99) 76 10 39; 5(99) 30 16 84el-fosta: [email protected]

© `wyarosTvali~ 2012© maia oTiaSvili

`maradiuli mzis sxivi musikaSi!.. es Sen xar, volfgang ama-deus mocart!~ - es sityvebi XIX saukunis rus kompozitorsa da pianists anton rubinStains ekuTvnis. Cveni saxelmZRvanelos

saxelwodebac am sityvebisgan warmodgeba. wignze muSaobisas bevrs vfiqrobdiT, vmsjelobdiT, vkamaTobdiT, ra principiT agvego musi-kis saxelmZRvanelo da gadavwyviteT, iseTi maRalmxatvruli musi-kaluri nawarmoebebi SegverCia, romelTa mosmena ufro metad gaaR-vivebs Tqvens interess musikisadmi da, SesaZloa, TqvenSic aRZras survili raime axlis Seqmnisa. moviZieT saintereso ambebi musikis samya rodan, cnobebi gamoCenil SemsrulebelTa Sesaxeb. SevarCieT da dagimzadeT simRerebis `minus~ fono gramebi, romelTa Seswavlis Semdeg Tqvenc SegeZlebaT skolaSi saintereso koncertis Catare-ba. dRevandel gakveTilze, rome lsac simbolurad `dasawyisi~ vu-wodeT, sxvadasxva Janris sam musikalur nawarmoebs movismenT: be-Thovenis me-9 simfoniis finals, lui armstrongis `What a Wonderful World~-s da qarTul xalxur simRera `Cakrulos~. es ukvdavi nawarmoebebi Cawerilia platinis diskze da dedamiwis Sesaxeb sxvadasxva informacia-sTan erTad gaSvebulia kosmosis ukidegano sivrceSi, rogorc dedamiwis erTgvari savizito baraTi.

imedia, Cveni saxelmZRvanelo daexmareba TiTo eul Tqvengans musikaluri xelovnebis ukeT aRqmasa da SeswavlaSi da momavali cxovrebis gzis Rirseu-lad gakvlevaSi.

dasawyisi . . .

1. rogor fiqrobT, ra niSniT SeirCa es sami nawarmoebi?2. ra aerTianebT, ra aqvT saerTo am sruliad gansxvavebul epoqebSi Seqmnil nawarmoebebs?3. gansazRvreT maTi Janri da stili.4. Tqven romel nawarmoebebs SearCevdiT kosmosSi gasagza-vnad?5. daasaxeleT Tqveni sayvareli musikaluri nawarmoebebi.

1. qarTuli xalxuri simRera `Cakrulo~ 2. ludvig van beThoveni - simfonia #9, finali3. lui armstrongi - `What a Wonderful World~

gakveTili 1

3

ro me li sim Re raa uZ ve le si?

xmel Ta Su azR vis pi re Tis uZveles qa laq iga riT Si (am Ja mad si ri is qa la qi ras -Sam ra), A1959 wels Catarebuli ar qe o lo gi u ri gaTx-re bi sas ipoves 3000 wlis winandeli Ti xis fir fi ta lur smu li dam wer lo biT . am uc na u-ri fir fi tis sa i dum los ax snas ka li for ni is uni ver si te tis profesori, asi rio lo gi enn kil me ri Se ud ga. man war we ris ga Sif vras 15 we li mo an do ma. mu-si kis mcod ne Ta da is to ri kos Ta dax ma re biT kil mer ma

aTa so biT wlis wi nan de li mu si ka lu ri na war mo e bis aR dge na Se Zlo.fir fi tis ze da oTx stri qon ze sim Re ris mu si ka da teq sti ewe ra, bo lo eqvs

stri qon ze _ Sesrulebis wesi. ma nam de uZ ve les mu si ka lur ma nus krip tad Zvel ber Znu li pa pi ru si iT vle bo da (manuskripti _ laT. manuscriptum _ Zveli xelnaweri). am pa pi rus ze Ca we ri li iyo `no te bi~ ev ri pi des pi e si saT vis `o res-te” (Zv.w. VI s.). kil me ris aR mo Ce niT ̀ sa no to dam wer lo bis” is to riam 1400 wliT ukan gadaiwia. ga mo ir kva isic, rom asi ri ul -ba bi lo nur ci vi li za ci a Si iye neb-dnen Svidbge ri an ki los, ro me lic Ta na med ro ve ev ro pul mu si ka Sic gvxvde ba.

ka li for ni is uni ver si te tis sam ma mu si kis mcod nem xmel Ta Su-azR vis uZ ve le si ci vi li za ci is sa kul to him ne bi ste reo-fir fi-ta ze Ca we ra. firfitas hqvia ̀ xma idumalebidan~. mkvdar ugariTul ena ze Ca we ri li es him ne bi miZR vni lia qal Rmer Ti sad mi, ro mel sac uZ ve les dro Si aR mo sav leT xmel Ta Su azR vis pi re Tis sa na pi ro-ze mcxov re bi ugariTis mkvid rni eTay va ne bod nen. am simRerebis Ses ru le ba Se uZ lia yve las, vi sac ele men ta ru li war mod ge na aqvs mu si ka ze. igi mxo lod 2 no tis gan Sed ge ba. mu si ka lu ri akom pa ne-

men ti srul de ba li ra ze, ro me lic gab mul ma Ral bge ras ga mos cems. igi im mu-si ka lu ri sak ra vis zus ti pi ri a, ro mel ze dac Zv. w. XV-XIV ss.-eb Si uk rav dnen. XX s.-is 70-i an wleb Si ka li for ni is uni ver si te tis mu si ka lu ri gan yo fi le bis Tav mjdo ma ris, riCard krokeris azriT, es aris msof li o Si uZ ve le si sim Re ra, Se iZ le ba iT qvas, rom igi 3400-3500 wli sa a. sainteresoa, rom am Ca na wer-Si akom pa ne ments liraze Tavad riCard krokeri asrulebs.

& # 43 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

ww ww ww ww w w w w w w w w w

ww ww ww ww ww ww w w ww w w ww w ww ww ww

ww ww w ww ww w w w w w w w w w w w

& œb Jœjœ œb jœ Jœb

œ œ œ Jœ œb œ œ

& Jœ œ jœ jœ œb jœ œ jœ œ œb œ œ œ œ œ œ œb

cocxlad ukrainuli xalxuri cekva

babilonis himni

musikaluri nawyveti. "evripide" gaimRere da gaixsene notebigaimRere fragmenti evripides ̀ orestedan~

akompanementi (frang. accompagnement) _ melodiis Tanmxlebi musika erTi an ramdenime sakraviT an orkestriTY.interpretacia (laT. Interpretatio) _ musikaluri nawarmoebis Taviseburi, SemoqmedebiTi Sesruleba.

uZvelesi simReris Tixis firfita

Sumeruli arfa

Su

mer

ul

i o

qro

sxa

ris

Tav

iani

ar

fa

Sumeruli RvTaeba

oTxsimian liraze Sesasrulebeli simRera - himni babiloni Zv.w. 2000 -1700 w.w.

4

t. albinoni. Adagiomusikis fonze waikiTxeT Jana darkismonologi da gamoavlineT saukeTeso

Jana darkis monologi

sdums iaraRi, xma omisa dadumda velad,ismis simRera irgvliv tkbilTa hangTa mfrqveveli,quCebs moedo mxiaruli ferxuli mRera,taZari brwyinavs da elvarebs sakurTxeveli.

mwvane rtoebiT morTulia WiSkari yvela,svetebs amSvenebs gvirgvinebi SuqTamfrqveveli,farTo raimsi veRar itevs stumars mravalsa,dResaswaulze dasaswrebad aq momavalsa.

dRes yvela iwvis sixaruliT STagonebuli,suyvelas guli axla erTi azriTa feTqavs,winaT rom iyvnen siZulviliT gaSorebulni,inawilebs aw saerTo sixarulTan erTad.

aqamde frangi, mters laCrulad damonebuli,Tavis saxeliT, warmoSobiT amayobs exla,aRudgenia brwyinvaleba gvirgvinsa Zvelsada safrangeTi kvlav Tayvans scems Tvis brZanebelsa.

magram mxolod me vinc es saqme vqmen didebuliar ZalmiZs davtkbe am zeimiT, am netarebiT,radganac Cemi gardaqmnili, Secvlili guli,ukan mimafrens zeimidan anaCqarebi.

tomaso jovani albinoni barokos epoqis kompozitoria. Tavis nawarmoebebs ase awerda xels: `dilettante venet~ _ `venecieli

diletanti~. albinoni warCinebuli italiuri ojaxidan iyo da arasodes arsad umsaxuria. albinonis ekuTvnis uamravi koncerti,

sonatebi, baletebi, simfoniebi, trio-sonatebi, 50-ze meti opera, mesebi, solo kantatebi.piesa simebianebisa da organisTvis, romelic farTodaa cnobili rogorc `albinonis adajio~ XX saukunis 40-ian wlebSi, albinonis 6-taqtiani musikaluri fragmentis xelnaweris safuZvelze, dawera italielma musikismcodnem remo jazotom, Tumca mkvlevarTa azriT, albinonis `adaJio~, TviT remo jazotos ekuTvnis. aseT varauds isic adasturebs, rom jazotos arasdros warudgenia albinonis is musikaluri fragmenti, ris safuZvelze man aRadgina avtoriseuli musika.

gakveTili 2

f. Sileri

remo jazoto1910-1998

5

maTes pasioni

i.s. baxi

`maTes pasioni~, iohan sebastian baxma 1727-1729 wlebSi Seqm-na. is pirvelad, wminda Tomas eklesiaSi, laipcigSi, 1727 wlis 11 aprils, did xuTSabaTs Sesrulda. baxi oTxi pasionis avtoria: `lukas~, `maTes~, `markozis~ da `ioanes~. maTe, markozi, luka da ioane qristes mociqulebi da mematianeebi arian, pasionsac safuZvlad qristes cxovreba udevs. Aam oTxi pasionidan Cvenam-de moaRwia mxolod orma _ maTesa da ioanes pasionebma. pasio-ni oratoriis nairsaxeobaa, romelic Pprofesiul musikaSi XVI

saukunidan gvxvdeba. Mbaxamde pasionebs werdnen:O o.laso, r.kaizeri, h.Sutci, g.f.hendeli. i.s.baxma daagvirgvina, sazRvrebi gaafarTova da Tematurad gaa-mdidra pasioni.

`maTes pasioni~ sruldeba ori gundis, ori orkestris, organisa da solis-tebis mier da Sedgeba 78 nomrisagan. mas safuZvlad udevs bibliuri siuJeti axali aRTqmidan da gviambobs qristes cxovrebis Sesaxeb, Tu rogor gasca igi iudam, rogor gaasamarTles da jvars acves golgoTas mTaze. pasioni ori na-wilisgan Sedgeba: I – gacema, II – sikvdili.

pasioni grandiozuli ciklia, romelSic gaerTianebu lia TxrobiTi reCi-tativebi, oTxxmiani qoralebi, sxvadasxva xasiaTis gunde bi: lirikuli, epiku-ri, dramatuli; ariebi, ariozoebi, romlebsac asruleben ara moqmedi pirebi, aramed gundidan gamoyofili xmebi – soprano, alti, tenori, bani. isinic ga-moxataven TavianT ganwyobas am ambisadmi. Tavad gundebi monumen turi da eqs-presiulia. mravalferovania saorkestro partiac. mis xmovanebas amdidrebs organi, Oorkestris xmovaneba zarebis rekvas mogvagonebs qristes golgoTaze asvlis scenaSi da mamlis yivils, petres ariaSi.

i.s. baxma kavSiri musikasa da dramas Soris gacilebiT ufro adre daamyara, vidre es moxdeboda operaSi, romelic mis dros `kostiumire-bul koncertebad~ gadaiqca. saopero kompozitorebze adre baxma miaRwia uwyvet anu `gamWol~ musikalur-dramatul gan-

viTarebas. aseTia magaliTad: `maTes pasionSi~ qristes mowafis, petres ga-samarTlebis epizodi. petres samjer ekiTxebian _ aris Tu ara igi qristes mowafe da petre samjerve uaryofs iesos. am dros iyivlebs mamali da petres gaaxsendeba qristes sityvebi: `vidre mamali iyivlebdes, Sen me samjer uar-myof~. es scena Sedgeba reCitativebis, gundebisa da petres ariisagan _ Er-barme Dich, italiurad – Lamento _ `sinanuli~, sadac petre mociquli locu-lobs, tiris da mwared inaniebs Tavis saqciels. petres aria, baxis genialuri Semoqmedebis erT-erTi srulyofili da ulamazesi nimuSia. aria dawerilia altisaTvis.

sagulisxmoa, rom i.s. baxi rogorc kompozitori TiTqmis saukune miviw-yebuli iyo. 1829 wels laipcigSi, `gevan dhauzis~ darbazSi, f. mendelsonis xelmZRvanelobiT sajarod Sesrulda `maTes pasioni~ da swored am droidan daiwyo baxis, rogorc udidesi kompozitoris aRiareba.

i.s. baxi. maTes pasioni _ petres aria. asrulebs amerikeli momRerali qali marian andersoni (kontralto). mousmine musikas da dawere Seni STabeWdileba

pasioni laTinuri sityvaa da tanjvas, vnebebs niSnavs, musikaSi ki _ bibliur Temaze Seqmnili vokalur-dramatuli oratoriis tipis nawarmoebi, romelsac asrulebs gundi, orkestri, or gani da solistebi.

gakveTili 3

6

furclidan kiTxvagaimRere da idiriJore, daadgine tonalobebi, grZliobebi

gaimRere da idiriJore

aslanuri mravalJamieri

i.s. baxi. gudastviri

& 44temps de marche anime

‰ ≈ rœ .jœrœ œ œ œ œ

ruJe de lili - marselioza

œ œ Jœ ≈ Rœ .Jœ Rœ œ .Jœ Rœ

& Œ .Jœ Rœ œ œ œ .Jœ Rœ œ Jœ ‰ Œ Jœ Jœ œ œ œ .Jœ Rœ

& Œ .Jœ Rœ œ .Jœ Rœœ .Jœ Rœ ‰

& 44aslanuri mravalJamieri

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ w

& 44

odoia

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó

& 42

wmindao RmerTo patriarqis

.œ jœ œ œ# œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ# œ œ œ .œ œ œ#

& ## 44Sen xar venaxi

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

6

& # 44melodia

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ w œ œ œ œmusika: s. maikaparis

œ œ œ œ œ œ œ œ w

& 42ungruli xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42estonuri xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42

ukrainuli xalxuri simRera


œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 43

Cexuri xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& #

meqsikuri xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& ## 42 .. ..jœ jœ jœ jœ jœ jœ jœ jœ œ œ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœjœ jœ jœ œ œ

4

23-VIII

24-VIII

25-VIII

26-VII

27-VII

28-IX

29-VIII

& 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œc. kiui. `dila~

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ


œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& 42


œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42

i. veisbergi. `garmoni~

œ œ œ œ Jœ Jœ œ jœ jœ œ œ œ œ œ Jœ Jœ œ

& # 42germanuli xalxuri simRera

jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ ‰ jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰

& # jœ ‰ ‰ jœ œ œ œ œ œ Jœ ‰jœ ‰ jœ ‰ Jœ ‰ ‰ Jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ œ ‰

& 44`suliko~ v. maWavariani-wereTlisa

jœ jœ jœ jœ œ jœ jœ w Jœ Jœ Jœ Jœ œ Jœ Jœ w

& .. ..Jœ Jœ Jœ Jœ œ œ œ œ œ œ jœ jœ jœ jœ œ jœ jœ w

530-VII

31-VII

32-VIII

33-VII

34-VIII

35-VII

& 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œc. kiui. `dila~


& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ


œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& 42


œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42

i. veisbergi. `garmoni~

œ œ œ œ Jœ Jœ œ jœ jœ œ œ œ œ œ Jœ Jœ œ

& # 42germanuli xalxuri simRera

jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ ‰ jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰

& # jœ ‰ ‰ jœ œ œ œ œ œ Jœ ‰jœ ‰ jœ ‰ Jœ ‰ ‰ Jœ œ œ œ œ œ jœ ‰ jœ ‰ jœ ‰ œ ‰

& 44`suliko~ v. maWavariani-wereTlisa

jœ jœ jœ jœ œ jœ jœ w Jœ Jœ Jœ Jœ œ Jœ Jœ w

& .. ..Jœ Jœ Jœ Jœ œ œ œ œ œ œ jœ jœ jœ jœ œ jœ jœ w

530-VII

31-VII

32-VIII

33-VII

34-VIII

35-VII

& 42Cexuri xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& ## 42i.s.baxi. gudastviri

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& ## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& ## 42Cexuri xalxuri simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& ## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ& ##

p. Caikovski. Zveli franguli simRera

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& # 42 jœ œ œ œ œ .œ Jœ œ œ œ œ

& # .œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . .œ rœ

846-VIII

47-VII

48-IX

49-VII

meqsikuri xalxuri simRera

i. vaisbergi `garmoni~

germanuli xalxuri simRera

marian andersoni1897-1993

m. andersonis marka

marian andersoni daibada aSS-Si q. filadelfiaSi. eqvsi wli dan mRe-roda baptistTa gundSi. simReris gakveTilebs kerZo maswavlebleb-

Tan iRebda, radgan im droisaTvis afroamerikeli zangebisaTvis zogadi gana-Tleba miuwvdomeli iyo. 1925-1928 wlebSi gamovida karnegi holSi. 1930 wlidan ki gastrolebs marTavs evropis sxvadasxva qveynebSi. finelma kompozitorma ian sibeliusma miuZRvna piesa `martooba~, xolo italielma diriJorma arturo toskaninim masze Tqva: `aseTi xma saukuneSi erTxel gvesmiso~.

1955 wels andersoni afroamerikeli msaxiobebidan iyo pirveli, vinc metropoliten operis scenaze gamovida. 1958 wels gaxda gaeros keTi-li nebis elCi. am organizaciidanac miiRo mSvidobis premia. 1991 wels gaxda gremis dajildoebis laureati da 2005 wels mis sapativsacemod

safosto markac gamovida. Mm andersonis repertuarSi Sedioda i.s. baxis, f. Su-bertis, j. verdis, k. sen-sansis, i. bramsis, i. sibeliusis, g. maleris vokaluri nawarmoebebi, zanguri spiriCuelsebi.

7

libreto safuZvlad udevs operasa da balets. Teatraluri speqtaklic da filmebic libretos msgavs literaturul safuZvlebze – scenarebzea agebuli. dramatuli speqtakli, mxatvruli, dokumenturi Tu multiplikaciuri filmi, uamravi tele Tu radiogadacema ar idgmeba musikis gareSe.

gavixsenoT, e. grigis suita `per giunti~, h. ibsenis dramatuli speqtaklisTvis rom Seiqmna, aseve r. rojersis miuzikli `musikis hangebi~, romelmac meore sicocxle filmiT moipova.

musika, TeatrSi, kinosa Tu televiziaSi, sxvadasxva rols, sxvadasxva funqcias asrulebs; is SeiZleba wamyvani da mTavari iyos, an moqmedebis ilustracias axdendes, gvixsnides filmisa Tu speqtaklis Sinaarss, gadmogvcemdes ama Tu im personaJis ganwyobasa da emociur

mdgomareobas... kinematografiis gariJraJze, roca kino mun-

ji iyo, filmebs yovelTvis Tan sdevda musika, romelsac asrulebdnen iqve, filmis Cvenebisas, kinodarbazSi myofi pianisti akompaniatorebi – e.w. `tapiorebi~. eseni iyvnen axalgazrda kompozitorebi, musikosebi, studentebi. musika exmareboda mayurebels ufro Rrmad ganecada is, rac ekranze xdeboda. `tapiorebi~ ukravdnen popularul piesebs da sakuTar

improvizaciasac, mTavari iyo musikas ekranze nanaxis Sinaarsi gadmoeca. Turme, dimitri SostakoviCic xSirad yofila tapiori. imis gamo, rom yvela musikoss ar SeeZlo cvalebadi kinokadris Sesabamisi musika Seesrulebina, tapiorTa dasa xmareblad Sei qmna specialuri albomi-saxelmZRvaneloebi, romlebSic sxvadasxva saxis, upirveles yovlisa, sayofacxovrebo tipis musika iyo Tavmoyrili – romansebi, simRerebi, cekvebi, marSebi, fragmentebi klasikuri nawarmoebebidan. 1925 wels, kinoekranebze gamoCnda eizenSteinis filmi _ `javSnosani potiomkini~, romlis Cvenebas akompanements uwevda musikaluri fragmentebi beThovenis `egmontidan~, Caikovskis `franCeska da riminidan~ da sxv.

1912 wels, pirvelma qarTvelma reJisorma _ vasil amaSukelma gadaiRo pirveli srulmetraJiani filmi `akaki wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi~, xolo 1916-18 wlebSi, aleqsandre wuwunavam gadaiRo pirveli qarTuli mxatvruli filmi `qristine~. es filmebi munji iyo da maT Cvenebas Tan axlda musika.

1929 wlisTvis, aSS-Si gadaiRes ukve xmovani filmebic. 1931 wels, ekranze gamovida pirveli xmovani sabWoTa filmic `cxovrebis sagzuri~, SostakoviCis musikiT. SostakoviCs ekuTvnis musika qarTveli reJisoris _ m. Wia urelis cnobili filmisTvis `berlinis dacema~ (1950). pir veli xmovani filmebisTvis bevri

simRera daiwera, romlebic male Zalian popularuli gaxda da xalxi dResac siamovnebiT mReris maT. TandaTan filmebSi instrumentuli musikac aJRerda.

musika kinosa da TeatrSi

tapiori

vasil amaSukeli1886-1977

aleqsandre wuwunava 1881-1955

gakveTili 4

8

zogjer musika `kadrs miRmac JRers~, igi emo ci urad alamazebs siuJets, musika gadmos-cems gmi ris azrebsa da grZnobebs.

Tanamedrove kinofilmebs eleqtronuli da kom piuteruli musikiTac aformeben.

saundtreki – specialurad filmisTvis daweril musikas saundtreki ewodeba. kompozitors filmisTvis irCevs reJisori. igi wyvets, Tu rogori unda iyos musika

ama Tu im scenaSi. kompozitori jer uyurebs films, akvirdeba scenebsa da kadrebs, gansazRvravs maT xangrZliobas da mxolod amis Semdeg wers musikas filmisaTvis.

reJisori _ kinofilmis an tele Tu radiogadacemis damdgmeli, romelic xelmZRvanelobs Semoqmedebis process da muSaobs msaxiobebTan, damdgmel operatorTan, mxatvrTan, kompozitorTan erTad.

prodiuseri _ prodiuseri (ing. producer) – kinostudiis mepatrone, romelic xandaxan Tavadac dgams filmebs.

musikaluri prodiuseri (ing. record producer) – piri, romelic pasuxismgebelia xmis Caweris procesze da xarisxze. igi arCevs repertuars, adgens proeqtebs, iqneba es albomi, simRera, radiogadacema Tu sxva. prodiuseri Tavad irCevs xmis reJisorebs, asistentebs, memontaJeebs. Tavisi prodiuserebi hyavs msxvil studiebsac. zogjer musikosebi Tavad irCeven prodiuserebs.

xmis operatori, reJisori – flobs gaxmovanebis teqnikas da teqnologiebs, sxvadasxva audiosistemasa da programebs. SeuZlia imuSaos kinostudiaSi, Teatrsa da televiziaSi da a.S.

mousmine Seni sayvareli filmis saundtreks da moawyve prezentacia klasSi.

simRerebi qarTuli kinofilmebidan da moawye koncerti klasSi

gaixsene

kadri filmidan `akakis mogzauroba raWa-leCxumSi~

Zmebi lumerebi kadri Zmebi lumerebis filmidan

parizi. 1895w. 18 dekemberi. kapucinebis bulvarze, grand kafeSi, Sedga msoflioSi pirveli kinoseansi, romelic warmoadgines Zmebma lumerebma _ kinematografiis fuZemdeblebma.

9

yviTeli foTlebi

&

?

43

43Piano

° *

Cantabile e»§™Œ ‰ .œ‰ jœ .

Œ ‰ jœ .œb œ‰ jœb .

.....

.œ œ ...

..

&

?

° * ° *

..œœb œ ..

œœb œ œ.#..

. .

œ œ œ œ œ œPœ#π

œœ œœ#...

.œ œb .‰ jœœb ..

&

? ° *

Œœ œ..

..b œœ

œ œ œ œ œœb

‰ . rœ ....

..œœb œ ..

œœb œ œ.#..

&

? ° *

. .


œœ œœ...

.œ œb .

..

œœb œ œ œ œœ..b

.

œ œ œ œ œ

&

?

° *‰ . rœ ..b

..b

‰ . rœ ....b

..b

œb œ œ...#..

.b ...bŒ œ# œ.

.

œ œ œn...###

..n

mimino

kompozitori: g. yanCeli

10

g. yanCeli. yviTeli foTlebi

mousmine musikas da Tvali adevne sanoto Canawers

&

? ° *

.œ œb œn œœb

œœ œœ œœ.n..

‰ œ œ œb œm

œ....b

‰ . rœ .....

..œœb œ ..

&

?

° *

œœb œ œ.#..

. .


œœ œœ...

.œ œb .

..

œœb œ œœ..b

&

? ° *

. ‰ .œ‰ jœ .

. ‰ jœ .œb œ‰ jœb .

allargandoŒ Œ .œ œ..

..

. ..∏

..

am gakveTilebze Tqven SegiZliaT Tavad SeiswavloT eqvssimian gitaraze dakvra. TiToel gakveTilSi mocemulia ZiriTadi akordi. am akordebis Tanmimdevrulad

Seswavlis Semdeg Tqven SesZlebT Tqveni sayvareli simReris gitaraze Sesrulebas.

es eqvssimiani gitaris grifia. grifze gadaWimu-lia eqvsi simi. grifi dayo-filia araTanabar nawilebad - kiloebad (ladebad) . naxa-tze mocemulia pirveli, meore da mesame kilo, sadac TiTebis daxmarebiT aviRebT ama Tu im akords. cisferi xazebiT aRniSnulia simebi.

123456

I II III

s i m e b i

k i l o e b i

11

yviTeli foTlebiTan miaqvs qars,daayris fifqebadSen saxlis kars.

geZaxi, aravinara mcems xmas,yviTeli foTlebisiCumes hgavs.

da mainc yviTelifoTlebis mwams,yviTeli foTlebisiCumes hgavs.

yviTeli foTlebi

musika gia yanCelisteqsti petre gruzinskis

& 43 jœjœ

yvi Te li

jœ jœ foT le bi,

œ œ œTan mi aqvs

.qars.- - - - -

& œ# œ œda ay ris

jœ jœ fif qe bad

œ œ œSen sax lis

.kars.- - - - -

& jœjœ

ge Za xi

jœ jœ a ra vin

œ œ œa ra mcems

.xmas,- - - - -

& œ# œ œyvi Te li

jœ jœ foT le bi,

œ œ œsi Cu mes

.hgavs.- - - - - -

& jœbjœ

ge Za xi

jœbjœ

a ra vin,

œb œ œa ra mcems

.xmas- - - - - -

& ..œ œ œyvi Te li

jœ jœ foT le bi,

jœ jœ si Cu mes

1.

.hgavs

2.

.hgavs.- - - - - -

yviTeli foTlebi

musika gia yanCelis

teqsti ivane kotoraSvilis

yviTeli foTlebi

Tan miaqvs qars

daayris fifqebad

Sen saxlis kars.

geZaxi aravin

ara mcems xmas

yviTeli foTlebi

siCumes hgavs.

da mainc yviTeli

foTlebis mwams,

yviTeli foTlebi

siCumes hgavs.

daukari da gamoicani simReris romeli nawilia, daadgine ra intervalia?

qarTveli kompozitori gia yanCeli Tanamedrove musikal-uri kulturis erT-erTi gamorCeuli warmomadgenelia. mis musikas msoflios udides sakoncerto darbazebSi warmate-biT asruleben cnobili orkestrebi, aRirebuli Semsrule-blebi, sxva dasxava qveyanaSi tardeba saerTaSoriso festiva-lebi, romlebic qarTveli kompozitoris Semoqmedebisadmia miZRvnili.

gia yanCeli 1935 wels daibada TbilisSi eqimis ojaxSi. mra-vali niWieri Tanatolis msgavsad, isic dadioda musikalur skolaSi, magram mxolod ufrosebis xaTriT. musikis siy-varuli odnav mogvianebiT gauCnda, roca pirvelad moismina cnobili jazuri kompozitorebis glen milerisa da diuk

elingtonis musika. jazi misi cxovrebis ganuyofeli Tanamgzavri gaxda. swored am musikis siy varulma gadaawyvetina gia yanCels, pirveli profesia-geologoba mietovebina da konservatoriaSi Caebare-bina sakompo zitoro fakultetze. weris gamorCeuli maneris gamo, jer kidev studenturi nawar moebebidan miipyro profesiuli kri-tikisa da farTo sazogadoebis yuradReba. gasuli saukunis 90-ian wlebamde, yanCelis SemoqmedebaSi simfoniur musikas ekava yvelaze mniSvnelovani adgili. am Janrma moutana mas saerTaSoriso aRiareba, farTo sazogadoebis siyvaruli da popularoba ki qarTvel kompoz-itors Teatraluri da kinomusikidan ewvia. am periodis nawarmoe-bebidan aRsaniSnavia: Svi di simfonia, opera `da ars musika~, musika filmebisaTvis `araCveulebrivi gamo fena~, `Serekilebi~, `cisferi

azdaki _ ramaz CxikvaZe speqtakli

k̀avkasiuri carcis wre~.

g. yanCeli - `yviTeli foTlebi~ n. metoniZis SesrulebiT.mousmine `minus~ fonogramas da imRere TviTon.

gakveTili 5

12

gamoCenili diriJorebi

gia yanCeli - simfonia # 3

jansuR kaxiZe _ qarTveli diriJori, lotbari, kompozito-ri da mom Rerali, rusTavelis premiis laureati.

1957 wels Camoayaliba ansambli „Svidkaca“, romelmac axal-gazrdobis meeqvse msoflio festivalze oqros medali moipo-va. jansuR kaxiZe iyo saqarTvelos sagundo kapelis samxatvro xelmZRvaneli, Tbilisis operisa da baletis Teatris mTavari diriJori da 1973 wlidan saqarTvelos saxelmwifo simfoniuri orkestris ucvleli samxatvro xelmZRvaneli da mTavari diri-Jori. didi wvlili miuZRvis axalgazrdobis musikaluri aRzr-

dis saqmeSi _ gasuli saukunis 80-ian wlebSi igi sistematiurad atarebda kla-sikuri musikis saRamoebs. Seqmnili aqvs musika kinofil mebisTvis: „Serekilebi“, „pirveli mercxali“ (g. yan CelTan erTad), „daTa TuTaSxia“ (b. kvernaZesTan er-Tad), `iavnana”, `raWa, Cemi siyvaruli”, `yvaryvare” da sxva. warmatebiT diri-Jorobda bavariis, londonis, parizis, milanis la–skalas, vaSingtonisa da bos-tonis, sidneisa da melburnis orkestrebs.

aRsaniSnavia rom j. kaxiZis sadiriJoro joxi inaxeba q. busetoSi, j. verdis saxl-muzeumSi. 1993 wels j. kaxiZem daaarsa saerTaSoriso musikaluri festi-vali `Semodgomis Tbilisi~, romelsac maestros gardacvalebis Semdeg saTaveSi Caudga misi vaJi vaxtang kaxiZe.

moiZie da moismine gia yanCelis `stiqsi~ da moawye prezentacia Temaze _ gia yanCelis Semoqmedeba

mTebi~, `rekordi~, `roca ayvavda nuSi~, `mimino~, `ar idardo~, musika cnobili reJisoris robert sturuas mier rusTavelis saxelobis TeatrSi dadgmuli speqtaklebisaTvis: `xanuma~, `kavkasiuri car cis wre~, `riCard III~, `mefe liri~ da sxva.

1990wlidan gia yanCeli sazRvargareT moRvaweobs, Tum-ca xSirad Camodis sam SobloSi da QqarTvel msmenels axal nawarmoebebs acnobs. kompozitoris SemoqmedebaSi aRsaniS-navia saorkestro cikli `cxovreba Sobis gareSe~, vokalur instrumentuli qmnilebebi _ `qaris mere~, `diplipito~, `sio~da bolo wlebis erT-erTi saukeTeso nawarmoebi _ `stiqsi~altis, Sereuli gundisa da simfoniuri orkestri-saTvis.

adreul periodSi daweril yanCelis nawarmoebTa Soris gamor Ceulia 1972wels Seqmnil mesame simfonia, romelic kompozitorma megobars _ Ta-visi nawarmoebebis pirvel da ubadlo Sems rulebels, gamoCenil qarTvel diriJors jansuR kaxiZes miuZRvna. simfoniis Sinaarsis gaxsnaSi orkestrTan erTad did rols asrulebs vokalis partiac, romlis melodias svanuri zari udevs safuZvlad. es sada da Zalian lamazi motivi ufro xalxurad JRerda, rodesac mas udidesi momRerali hamlet gonaSvili asrulebda. misi ganumeo-rebeli xma gansakuTrebul silamazes da gamomsaxvelobas hmatebda am simfo-nias. erTxel, sazRvargareT Catarebul gia yanCelis Semoqmedebis saRamoze mesame simfonias ucxoeli musikosebi asrulebdnen. repeticiebze kompozi-tori bevrs ecada, momRerals vokalis partia Seesrulebina ise, rogorc es Cafiqrebuli iyo, magram _ uSedegod. bolos yanCelma vokalists gonaSvilis Sesruleba moasmenina. ucxoelma musikosma arafriT daijera, rom es moma-jadoebeli tembri adamians ekuTvnoda. jansuR kaxiZe diriJorobis dros Ta-vad asrulebda vokalis partias.

hamlet gonaSvili

jansuR kaxiZe 1936–2002

13

&

&

43

43Piano

Lontano, molto rubato q»∞™Œ Œ œ

∏œ œ#3

∑

.

Œ #.

œ œ œ#3

Œ #.#

.

Œ #.

œ œ œ#3

Œ #.

œ# œ œ3

Œ #.

.œ Jœ# œ œ

Œ #.#

&

& ° * ° *

.Œ Œ œŒ #.n

?

Œ œ œ œ œ3

..b

..

.Œ Œ œœ#Œ .

œ œ œ3

Œ Œ œŒ #

.

..#Œ Œ œœ#Œ .

&

? ° * °

Œ Œ œ# œn œ3

...##

..

œ# œ œ3

n œŒ #

.

.œ jœ œ# œ.œ Jœ œ œŒ #

.

P. .œ#

œ œ œœ# œ œ

allargandoŒ

π

Œ ‰ jœŒ œ œ# œœb‰ .œ œ œ

&

?

√ √

* ° * ° * ° *

œ œ œ... .

a tempo

. œ

œ œ œ# œ œœœœ

.œŒ . J

œœ œœ# œœ

œ œ œ œ# œœœœ

..#

œ œ œœ# œ œ

P

loco Œ

∏

Œ œ# œn œ3

....###

..

&

?

√locoŒ Œ œ# œ œ

3

Jœœœn ‰ Ó

Jœœn ‰ Ó

locorit. molto

Œ . jœ œ# œJœœœ ‰ Ó

Jœœ ‰ Ó

.# œŒ .

Œ Œ œ œ œ#3

..

. ..

.

Jœœ ‰ Ó

Jœœœ ‰ Ó

Serekilebi

kompozitori: g. yanCeli

g. yanCeli. musika kinofilmidan `Serekilebi~

mousmine musikas da Tvali adevne sanoto Canawers

14

venis klasikosebi

Cven xSirad vaxsenebT sityvebs klasika, kla-sikuri. laTinuri sityva classicus _ `sani muSos~ niSnavs. klasikosebs vuwodebT im adamianebs, romelTa Semoqmedebac sayovelTaod aRiare-buli da samagaliToa. Kklasikasa da klasikurs uwodeben sruliad sxvadasxva dros Seq mnil xe-lovnebis srulyofil, misabaZ da maRalmxat-vrul qmnilebebs, romel Tac drois gamocdas gauZles. XVIII s.-is II naxevarSi avstriaSi, venaSi

daibada musikaluri mimarTuleba, romelsac venis klasikuri skola ewoda. venis klasikosebma mTeli epoqa Seqmnes musikis istoriaSi. eseni iyvnen: haidni, mocarti da beThoveni. amave skolis warmomadgenelia germaneli kompozitori glukic. rasakvirvelia, maTi musika gansxvavdeba erTmaneTisgan. haidnis musikaSi sWarbobs naTeli, sixaruliT savse ganwyoba, mocartis SemoqmedebaSi Zlieria lirikul-dramatuli saw yi si, beT hovenis musika ki savsea brZolis, winaaRmdegobis gadalaxvis, gamarjvebis paTosiTa da gmiruli xasiaTiT.

venis klasikosebs aerTianebT humanizmi, optimizmi da demo-kratiuloba. maT sabolood Camoayalibes simfoniis, sonatis, simebiani kvartetis, koncertis klasikuri Janrebi, bevri ram

Secvales saopero JanrSi da simfoniuri orkestris axali tipi Seqmnes. haidns uwodebdnen `simfoniisa da kvartetis mamas~. haidnis simfoniebi erTgvari damakavSirebeli rgolia mocartis ukanasknel simfoniur Sedevrebsa da axalgazrda beThovenis simfoniebs Soris.

haidnma Camoayaliba klasikuri simfoniuri orkestris Semadgenlobac.haidni, mocarti da beThoveni erTmaneTs icnobdnen, pativs scemdnen da

aRfrTovanebulni iyvnen erTmaneTis niWiTa da SemoqmedebiT. haidni da mocarti megobrobdnen kidec, maT erTad kvartetebic daukravT.

kvartetebis wera haidnma maswavlao, _ ambobda mocarti da Tavisi 6 kvarteti miuZRvna warweriT: `Cem Zvirfas megobars, haidns~, xolo beThovenma 3 didi safortepiano sonata dauwera haidns.

mocarti ambobda: `aravis aqvs unari ixumros an ganacvifros, gaacinos an aaRelvos ise laRad, uSualod, rogorc es haidns SeuZlia~.

haidnic didad afasebda mocarts. opera `don Juani~ rom moismina, Tavisi drois udidesi kompozitori uwoda mas. beThovenis gacnobis Semdeg ki haidni werda: `misi niWis Zala da ideebis sidiade

mocartebis ojaxi

i. haidni, 1770 w.

v.a. mocarti, 1780 w.

l. beThoveni, 1803 w.

& # 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ# œ œ Œ

& b 43mSvidad

œ œ# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ# .

& 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œU

& 42marSis tempi

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& b 42swrafad, Zalian cocxlad

jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ

& b 42 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

i.haidniAndante.

g.perseli. aria

l.mocartizomierad

l.beTxoveni. marSi

k.veberi. "monadireTa gundi"

belorusuli xalxuri cekvacocxlad

haidni. simfonia #94, II nawili

beThoveni. simfonia # 5. I nawili

gakveTili 6

15

arsebuli wesebis viwro CarCoebSi verafriT eteva... is iseT nawarmoebebs qmnis, rom male iZulebuli viqnebi, kompozitorobas Tavi davanebo~.

`SexedeT am Wabuks! igi male mTels msoflios aalaparakebs~. _ mimarTa mocartma auditorias, roca mocartis mier SeTavazebul Temaze beThovenma brwyinvale improvizacia Seqmna da msmenelTa aRtaceba daimsaxura Tavisi didi fantaziiT, siTamamiTa da Sesrulebis axleburi mRelvare maneriT.

am samma udidesma xelovanma mTeli epoqa Seqmna msoflio musikis is-toriaSi. venis klasikosTa Semoqmedebam gza gaukvala momavali Taobebis kompozitorebs.

patara mocartisqandakeba londonSi& 42

Cqara

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ

& 43 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .

& csazeimod

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ

& 42zomierad

œF


& 43 œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. œ. .

& 42moderato

œ-Fœ œ

I varianti

œ- œ œ œ- œ œ œ- œ œ œ- œ œ œ- œ œ œ- œ œ œ Œ

& 42II varianti

œ-Fœ œœ œœ- œ œ œœ- œ œ œœ- œ œ œœ- œ œœ œœ- œ œœ œœ- œ œœ œœ Œ

v.a. mocarti. nawyveti operidan "don-juani"

i.s . baxi. menueti.laRad

l.beThoveni. nawyveti me-9 simfoniidan

mxiarulad

e k o s e z i

l.beThoveni.

(nawyveti)

mocarti. simfonia # 40, I nawili.

gaimRere da gamoicani, ra nawarmoebia.

haidni - simfonia #94, II nawilimocarti - opera `don Juani~, don Juanisa da cerlinas duetibeThoveni - safortepiano koncerti #5, I nawili

informacia haidnis, mocartisa da beThovenis Sesaxeb, gaecani am kompozitorTa biografiasa da Semoqmedebas da gamarTe prezenta-cia Temaze `venis klasikosebi~

sainteresoa beThovenis III simfoniasTan dakavSirebuli erTi istoria. misi Seq mnidan erTi saukunis Semdeg, XX saukunis dasawyisSi, mTeli mso flio SeZra cnobam giganturi gemis, `titanikis~ daRupvis

Sesaxeb. `titaniki~ okeaneSi aisbergs Seejaxa, katastrofa gardauvali iyo. AaRmoCnda, rom mxolod garkveuli raodenobis bavSvebisa da qalebis gadarCena SeiZleboda, adamianebi saSinel mdgomareobaSi aRmoCndnen. da am dros moxda warmougeneli ram: gembanze, gamovidnen simfoniuri orkestris musikosebi, romlebic, im dros, `titanikze~ imyofebodnen da saRamoobiT mgzavrebisTvis koncertebs marTavdnen. maT daiwyes beThovenis III simfoniis dakvra. `titaniki~ nel-nela iZireboda, dasaRupad ganwiruli adamianebi usmendnen ̀ gmirul~ simfonias da es musika sulierad aZlierebda maT. beThovenis musika JRerda bolo wuTamde, sanam talRebma ar dafares gemi da musikosebic.

16

adamianebi uZvelesi droidan fiqrobdnen, rom musikas, xelovnebas udidesi Zala aqvs da moqmedebs adamianze, SeuZlia bevri ram Secvalos, ganawyos gmiruli saqcielisTvis, gamoiwvios masSi sixaruli, sevda, gaalamazos misi cxovreba.

musikis yovlisSemZle Zalaze mogviTxrobs anti-kuri xanis miTebi, gavixsenoT Tundac miTi orfeosze...

warsulis da uaxlesi istoriidanac CvenTvis cno-bilia, rom samSoblos bediT Sewuxebuli xelovanebi swored sakuTari musikiT gamoxatavdnen Tavis damo-

kidebulebas sazogadoebriv-politikuri movlenebisadmi, rom swo red mu-sika gamxdara maTTvis mTavari sabrZolo iaraRi. musikas SeuZlia adamiani aRafrTovanos, waaqezos saomari moqmedebebisTvis. amis magaliTia sxvadasxva epoqasa da qveynaSi Seqmnili uamravi revoluciuri Tu omis simRera. mag: safrangeTis didi revoluciis dros, safrangeTis armiis oficerma _ ruJe de lilma dawera simRera (1792 w.), romelic revoluciur parizSi q. marselis moxaliseebis razmma Camoitana da amis gamo ewoda mas `marselieza~. 1879 wlidan is safrangeTis saxelmwifo himni gaxda.

`marselieza~ _ frang. _ `La Marseillaise~ mTeli msoflios revoluciuri moZraobis himnad iqca. 1940-1944w.w. saf rangeTis mTavrobam akrZala `marselieza~, magram 1944 w. prezidentma de golma simRera isev saxelmwifo himnad daamkvidra.

saqarTveloSi aseT himnad iqca revaz laRiZis simRera ̀ Cemo kargo qveyanav~, ilia WavWavaZis leqsze kinofilmidan `glaxis naambobi~; qarTuli xalxuri simRera `Savlego~, romelic qarTvelma erma Salva axalcixelis gmirobas miuZRvna. orive simReras erovnuli moZraobisa da 9 aprilis dReebSi xSirad mRerodnen.

ruJe de lili pirvelad asrulebs marseliezasisidor lipsis namuSevari

musika da sazogadoeba

legenda musikis Sesaxeb

berZenTa erT-erTi umniSvnelovanesi da uZve-lesi qalaqi Tebe (axlandeli Tiva), `SvidWiSkriani~ simagre, aTasi miTis qalaqi, rogorc mas uwodeben, (Zv. w. 1300-1270) Zmebma – ZeTosma da amfionma gaaSenes. maT qalaqi gaa-magres da Zlier qalaq-simagred aqcies.

homerosis `odiseas~ mixedviT, Zmebi Zlier gansxva vde-bodnen erTmaneTisgan, ZeTosi – bumberazi, saqmiani da ficxi, mwyemsi, monadire da miwaTmoqmedi yofila, amfioni ki kiTa-raze dakvris didostati. igi ise saocrad aJRerebda sakravs, rom hermesma mas ciuri qnaric ki aCuqa. roca amfionma jadosnurad aaJRera sakravi, RvTaebrivi simebis xmaze qvebi TavisTavad mogordnen da TavisiT dalagdnen qalaqis kedle-bze... ase aSenda, miTis mixedviT, qalaqi Tebe. romSi aRmoCe-nilia brwyinvale reliefuri nimuSi: amfions qnari uWiravs xelSi, ZeTosi ki zis da usmens mas.

17

& ## 43Cemo kargo qveyana

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ

& 44tempo de marche anime

‰ ≈ rœ .jœ rœ

marselioza

œ œ œ œ œ œ Jœ ≈ Rœ .Jœ Rœ œ .Jœ Rœ



& 44qarTvelo, xeli xmals ikar

.œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ jœ .jœ rœ jœ jœ w

& # 43 cwmindao RmerTo

œ œ œ # # # œ œ œ

& # .œ# Jœ œ œ

& ## 43Savlego

œ œ œ œ œ œ œ .


jœ jœ jœ jœ jœ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ w

5

& 44qarTvelo, xeli xmals ikar

.œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ jœ jœ .jœ rœ jœ jœ w

& # 43 cwmindao RmerTo

œ œ œ # # # œ œ œ

& # .œ# Jœ œ œ

& ## 43Savlego

œ œ œ œ œ œ œ .


jœ jœ jœ jœ jœ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ w

5

gaimRere da gamoicani romeli simRerebia

r. laRiZe

xalxuri

xalxuri

sanam TiTebiT simebs SevexebiT da SevecdebiT akordebis Seswavlas, TAavdapirvelad gitaris awyoba viswavloT. amaSi Cven fortepiano dagvexmareba. sanoto CanawerSi mocemulia TiToeuli simis Sesabamisi noti: I simi - mi JRers I oqtavaSi, II simi - si JRers mcire oqtavaSi, III

simi - sol JRers mcire oqtavaSi, IV simi - re JRers mcire oqtavaSi, V simi - la JRers did oqtavaSi, VI simi - mi JRers did oqtavaSi. daukariT es notebi erTi oqtaviT qveviT da aawyeT gitara.

didi oqtavakontroqtavasubkontr-oqtava

I oqtava II oqtava III oqtava IV oqtava V oqtavaarasruli

mcire oqtava

& JRers pirvel oqtavaSi

mi

w JRers mcire oqtavaSi

si


sol


rew

JRers did oqtavaSi

law

JRers did oqtavaSi

mi

w

gitaris awyoba

I simi II simi III simi IV simi V simi VI simi

I simi II simi III simi IV simi V simiVI simi

furclidan kiTxva

& 44temps de marche anime

‰ ≈ rœ .jœrœ œ œ œ œ

ruJe de lili - marselioza

œ œ Jœ ≈ Rœ .Jœ Rœ œ .Jœ Rœ




œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .œ jœ œ œ œ œ œ œ œ œ w

& 44

odoia

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó

& 42

wmindao RmerTo patriarqis

.œ jœ œ œ# œ œ œ œ# œ œ œ œ œ œ# œ œ œ .œ œ œ#

& ## 44Sen xar venaxi

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ

6

marselioza ruJe de lili

daukari da idiriJore

18

gareT Tovs da gulSi mainc daria,SenTan moval, Sensken momixaria.Tovlis fifqi Tavneba tuCebze rom madneba,Seni kocna mgonia.Tovlis fifqi Tavneba tuCebze rom madneba,Seni kocna mgonia.

misamReridila odela dila odela nana,dila odela dila odela nana,dila odela nanina, dila odela nanina,aba, odela deli odela.

Tovli, rogorc zambaxebis fantelized meyreba cidan, magram ramdeni.Tovlis fifqi Tavneba tuCebze rom madneba,rogorc Seni ambori,Tovlis fifqi Tavneba tuCebze rom madneba,rogorc Seni ambori.

misamReridila odela dila odela nana...

gareT Tovs da gulSi mainc daria,SenTan moval, Sensken momixaria.

Tovlis fifqi

r. laRiZe - `Tovlis fifqi~

mousmine simReris `minus~ fonogramas da imRere TviTon.

teqsti petre gruzinskismusika revaz laRiZis

kadrebi filmidan`yvavili Tovlze~ 1959 weli.

reJisori SoTa managaZe

gakveTili 7

19

romantizmi XIX saukunis xelovnebis axali da mniSv-nelovani mimarTulebaa. musikaluri romantizmi avstriaSi daibada, pirveli romantikosi kompozitori franc Suber-ti venaSi cxovrobda da moRvaweobda. is beThovenis umcro-si Tanamedrove iyo, magram Tu beThoveni venis klasikuri skolis ukanaskneli warmomadgenelia, Suberti axali mimdi-nareobis - romantizmis fuZemdebelia.

musikaluri romantizmisTvis damaxasiaTebelia axali mcire formis Janrebi: baladebi, simRerebi, romansebi; safortepiano miniaturebi: noqtiurni, eqspromti, pre-ludia, musikaluri momenti; romantikosi kompozitorebi TavianT nawarmoebebSi asaxavdnen zRaprul-fantastikur,

xalxuri yofisa da bunebis suraTebs, isini uaryofdnen arsebul sinamdviles da aidealebdnen warsuls. romantikosebi TiTqmis erTdroulad gamoCndnen evropis sxvadasxva qveyanaSi: avstriaSi – Suberti, germaniaSi – veberi, ital-iaSi – paganini, rosini. romantikosebi iyvnen aseve Semdegi Taobis kompozi-torebi - Sumani, mendelsoni, bramsi, Sopeni, listi, vagneri, berliozi, belini da verdi.

romantikosebma gaafarToves da gaamdidres simfoniuri orkestris Semad-genloba. Subertis simfoniebis melodiuri xazi Zalian mdidari da mraval-ferovania. misi simfoniebis Temebi simRerebiviT imRereba da amitom mis sim-fonizms mReradi simfonizmic ki uwodes.

franc Suberti daibada 1797 wels, venis gareuban lixtentalSi. misi pirveli musikis maswavlebeli mama iyo, romelmac francs violinoze dakvra Seaswavla. Subertebis ojaxSi musika Zalian uyvardaT. xSirad imarTeboda musikaluri saRa moebi: mama ukravda Celoze, Zmebi _ sxvadasxva sak ra v ze. patara Suberts SesaniSnavi xma hqonda da saeklesio gundSic galob-da. am garemoebam udavod didi gavlena iqonia momaval musikossa da kompozitorze. ramdenime weli Subert ma konviqtSi – zogadsaganmanaTleblo saswavlebelSi da-hyo. iq bevrs mecadineobda kompoziciaSi, diriJorobda, gansakuTrebiT gaitaca sasimRero Janrma.

axalgazrda, niWieri musikosi samefo karis kompozi-torma antonio salierim SeniSna. swored salieri iTv-leba Subertis pirvel maswavleblad kompoziciaSi. sa-lierim Suberti italiur saopero xelovnebas aziara. konviqtSi francma mravali megobari gaiCina. megobrebi saintereso saRamoebs awyobdnen: kiTxulobdnen Seqspirs, goeTes, bairons, ukravdnen, mRerodnen. am saRamoebis suli da guli Suberti iyo. is Tavis axal nawarmoebebs megobrebs asmeninebda da maTi azric Zalian aintereseb-da.. Subertis safortepiano nawarmoebebi rTuli Sesasrulebeli iyo, maTi dakvra zogjer TviT avtorsac ki uZneldeboda. erT-erT saRamoze, Suber-tma dakvrisas notebi daxura da emociurad wamoiZaxa: `es SeuZlebelia, amas

TviT eSmakic ki ver daukravs~. saRamoebs, sadac Subertis nawarmoe-bebi sruldeboda, megobrebma siyvaruliT `Subertiadebi~ daarqves. Subertma konviqti male miatova da, sabolood, musika airCia Tavis WeSmarit saqmed. igi Zalian bevrs werda. 1815 wels, mxolod erT weli-wadSi 140-ze meti simRera Seqmna. simReris Seqmnis survili ZilSic ki ar asvenebda – gaiRviZebda da saswrafod iwerda sizmarSi mosme-nils, amitom Zilis drosac ar iSorebda saTvales. Subertma sul 31 weli icocxla. am xnis ganmavlobaSi man 600-mde simRera dawera. gansa-

franc Suberti

franc Suberti

Subertis xelnaweri

gakveTili 8

20

kuTrebiT aRsaniSnavia: `kalmaxi~, `serenada~, `margarita jarasTan~, `Ave Ma-ria~, vokaluri balada `tyis mefe~_ goeTes mixedviT, vokaluri ciklebi _ `mSvenieri mewisqvile qali~, `zamTris gza~. Suberti avtoria, aseve, mravali safortepiano, simfoniuri, sagundo da kameruli nawarmoebisa. gamomcemlebi Zalian cotas uxdidnen da gaWirveba sul Tan sdevda kompozitors.

Suberti beThovenis Semoqmedebis didi Tayvanismcemeli iyo, magram man musikaSi sakuTari gza airCia da dasabami misca axal lirikul-romantikul simfonizms. igi 9 simfoniis avtoria. simfonia #8, ̀ daumTavrebelis~ saxeliT rom aris cnobili, romantikuli musikis mwvervalad iTvleba.

`daumTavrebeli simfoniis~ Seqmnis zusti TariRi ucnobia. Subertma es nawarmo ebi avstriis musikalur sazogadoebas miuZRvna da 1824 wels maT ori nawili gadasca. dRemde aravin icis, ratom ar daamTavra Subertma es simfonia.

musikismcodneebi Tvlian, rom simfonia, rogorc ideurad, ise azrobrivad dasrulebulia. aseTi saxel-wodeba mas mxolod ori nawilis arsebubis gamo daumkvi-drda.

simfoniis partitura kompozitoris sicocxleSive daikarga da is mxolod 43 wlis Semdeg misi megobris nivTebSi ipoves. simfonia si minori pirvelad Sesrulda maSin, rodesac Suberti ukve didi xnis gardacvlili iyo. am droisTvis ukve Seqmnili da Sesrulebulic iyo men-delsonis, berliozis, listisa da sxva gamoCenil roman-tikosTa simfoniuri qmnilebebi.

Suberti. simfonia # 8, `daumTavrebeli~, si-minori

& ## 43 .œπ

.œ œ# œ œ . .œ jœ# œ œ . œ .œn Jœ œ œ

? ## œœ.πŒ Œ œœ. Œ Œ œ .œ

jœœ. Œ Œ jœ

.œ œ .œÓ

jœ .œ œ œ œ œ œœ. Œ Œ

œ œ Œ Œ

? ## .π

œ . œ œ œ œ . . .

Suberti

& ## 43 .œπ



jœœ. Œ Œ jœ

.œ œ .œÓ


œ œ Œ Œ

? ## .π

œ . œ œ œ œ . . .

Suberti

& ## 43 .œπ



jœœ. Œ Œ jœ

.œ œ .œÓ


œ œ Œ Œ

? ## .π

œ . œ œ œ œ . . .

Suberti

simfoniis Sesavlis Tema

I nawilis mTavari Tema.

I nawilis damxmare Tema

gaimRere da idiriJore

franc Suberti - simfonia #8 `daumTavrebeli~, I nawili mousmine musikas da aRniSne, romel registrebSi JRers musikaluri Temebi ra sakravebze asruleben aRniSnul musikalur Temebs?

gamoicani da daasaxele sakravebi

gustav klimtiSuberti fortepianosTan

21

antonin dvorJaki

`raoden patarac ar unda iyos eri, ar daiRupeba, Tu mas Tavisi xelovneba eqneba~.

a. dvorJaki

ùbralo Cexi musikosi~ - ase uwodebda sakuTar Tavs XIX s-is II naxev ris gamo Cenili kompozitori, diriJori, Cexuri erovnuli kla-sikuri musikis erT-erTi fuZemdebeli antonin dvorJaki.

misi mravalferovani Semoqmedebidan gansakuTrebiT popularu-lia orkestris Tvis dawerili `slavuri cekvebi~, saviolonCelo koncerti, IX simfonia. es nawarmoebebi mudmivad JRers msoflios

saukeTeso sakoncerto darbazebSi. dvorJaki 1892-95 w.w.-Si niu-iorkis erovnuli konservatoriis req tori

iyo. amerikaSi yofnisas Seiswavla manamde misTvis sruliad ucxo xalxuri musika da moixibla misi sisadaviTa da guliTadobiT. gansakuTrebiT, amerikel zangTa sasuliero simRerebi – spiriCuelsebi moswonda. kompozitori werda: `me axla darwmunebuli var, rom am qveynis momaval musikas safuZvlad swored zanguri simRerebi unda daedos. minda gavakeTo yvelaferi, raTa yuradReba mieqces am araCveulebriv musikalur saganZurs~. aq Seqmna dvorJakma Tavi-si IX simfonia, romelsac uwoda àxali samyarodan~ . am simfonias zogjer àmerikulsac~ uwodeben.

dvorJakis IX simfonia, klasikuri simfoniebis msgavsad 4 nawiliania. masSi kompozitorma gadmosca axali samyarosgan _ zangebis da indielebis folklorisgan, iqauri bunebisgan miRebuli STabeWdilebebi. simfoniis II nawili – Largo – STagonebulia amerikeli mwerlis _ longfelos nawar-moebiT _ `simRera haiavataze~, romelic Crdiloamerikel indielTa cxovrebaze mogviTxrobs. misi saocnebo xasiaTis Tema dvorJakis musikis erT-erTi yvelaze ufro STagonebuli furcelia. meore nawilSi zanguri da slavuri motivebi erTmaneTs enacvleba. gadmocemulia ganwyoba po-emis im Tavisa, romelSic aRwerilia indielTa tomis beladis, haiavatas sayvareli meuRlis _ minegagis dakrZalva.

Ees simfonia Tavisi mxatvruli saxeebiTa da xasiaTiT romantikuli musikis SesaniSnavi nimuSia. misi musikaluri Temebi gamoirCeva melo-diurobiT, emociurobiT da uSualobiT.

pirveli nawilis damxmare Tema

meore nawili - agebulia spiriCuelsis Temaze daadgine tonaloba da gaimRere or xmaSi

simfoniaSi am Temas inglisuri qaraxsa asrulebs

ing

lis

ur

i qa

rax

sa

gakveTili 9

antonin dorJaki(1841-1904)

22

dvorJaki SesaniSnavi pedagogi iyo. erTxel man moswavleebs hkiTxa: - iciT, vin iyo mocarti? axalgazrdebma saxvadasxva pasuxi gasces maswavlebels.

_ mocarti _ klasikosia. _ saopero kompozitoria _ simfonistia. _ haidnis mimdevari da romantikuli musikis mauwyebeli...pasuxebi grZeldeboda, dvorJaki ki dumda da uaryofis niSnad aqnevda Tavs. aman Se-girdebi Zalian daabnia. bolos dvorJakma erT-erT mowafes xeli mohkida, fanjaras-Tan miiyvana, cisken gaaxeda da hkiTxa: _ ras xedav?mowafe uxerxulad SeiSmuSna: mapatieT, verafers, pativcemulo. _ rao, mzes ver xedav?dvorJaki moscilda fanjaras da sruli seriozulobiT da STagonebiT Tqva: _ daimaxsovreT: mocarti – mzea.

antonin dvorJaki - simfonia #9, I da II nawilebi.moiZie internetSi da mousmine simfoniis oTxive nawils.

??

w

? w

? w

? w

? w

? w

? w

? w

? w

? w

? w

banis gasaRebi

banis anu `fa~ gasaRebSi iwereba saSualo da dabali registris bgerebi. es bgerebi moicavs manZils kontroqtavis do-dan pirveli oqtavis do-mde.

`fa~ gasaRebs uwodeben imitom, rom misi grafikuli moxazuloba iwyeba mcire oqtavis fa-dan.

XI saukuneSi italielma pedagogma da Teoretikosma gvido d’arecom Seqmna axali sanoto niSnebi da oTxxaziani sanoto sistema. manamde notebi gamoisaxeboda berZnuli asoebiTa da specialuri niSnebiT _ nevmebiT, erT xazze. aseTi sanoto Canawerebis wakiTxva, gvido d’arecos mowafeebs, Zalian uWirdaT. amitom, man musikalur bgerebs sanoto xazebze da xazebs Soris miuCina adgili. 1026 wels, romis papis iniciativiT, pirvelad, sajarod gacxadda musikaluri reforma. musikosebma reforma moiwones da miiRes.

didi oqtavakontroqtavasubkontr-oqtava

I oqtava II oqtava III oqtava IV oqtava V oqtavaarasruli

mcire oqtava

klaviatura

fa

& # w w w?w w w w w

& # w w w w w w w w

& # w w w w w w w w

& # w w w w w w w w

& # w w ww w w

?w w w w w w w w

? w w w w w w w w

?w

?w

?w

? w? w

didi oqtava

mcire oqtava

ai, rogor daixvewa saukuneebis manZilze grafikulad banis da violinos - `fa~ da `sol~ - gasaRebebi

23

avstrieli kompozitorisa da diriJoris gustav male-ris Semoqmedeba erTgvari damakavSirebeli rgolia roman-tizmsa da eqspresionizms Soris. misma musikam didi gavlena iqonia Sonbergze, SostakoviCze, Snitkeze, britenze. male-ris _ diriJoris moRvaweoba mTlianad musikalur Teatr-Tan iyo dakavSirebuli, Tumca Tavad ar dauweria arc erTi opera. igi simfoniebisa da simRerebis avtoria. simRerebSi, rogorc pirad dRiu rebSi, ise gamoxatavda sakuTar grZno-bebs, simfoniebi ki grandiozuli nawarmoebebia, romlebi-

Tac kompozitori mTel kacobriobas mimarTavs. maleri ambobda: `davwero simfonia _ CemTvis igivea, rac musikaluri teq-

nikis yvelanairi saSualebebiT avaSeno samyaro~. simfoniebSi asaxavda Tavis Tanamedrove sazogadoebas, iyenebda yvelafers, rac ki esmoda garSemo: sam-xedro signalebs, motivebs operetebidan, samgloviaro Tu salaSqro mar Sebs, simRerebsa da cekvebs. zogierTi misi simfonia kantata-oratariebs hgavs, zogierT simfoniaSi ki leqsebic aris CarTuli.

maleri 10 simfoniis avtoria, romelTa Soris aris rogorc tra-diciuli, 4, aseve 5 da 6-nawiliani sim-foniebi. mas ekuTvnis vokalur-sim-foniuri nawarmoebi Sua saukuneebis Cineli poetebis leqsebze `simRera de-damiwaze~.

maleris VIII simfonia _ `simfonia 1000 SemsruleblisTvis~, Ta visi Cana-fiqriT beThovenis IX simfonias uax-lovdeba. es erTgvari `siyvarulis odaa~, romelic xotbas asxams deda-miwas, cxovrebas, adamians. masSi mona-wileobs solist-momRerlebis ansamb-li, sami gundi da uzarmazari orkest-ri.

V simfonia instrumentuli nawarmoebia. am simfoniis IV nawili _ Adagietto xSirad srulde ba rogorc damoukidebeli sakoncerto piesa. mas mxolod simebian-xemiani sakravebi da arfa asrulebs.

gustav maleri

g. maleri. 1860-1911

gustav klimti. musika

g. maleris sanoto xelnaweri

g. maleri. V simfonia _ Adagietto

eqspresionizmi (laT. Expressio – `gamo-xatva~, `gamomsaxveloba~) axali mimarTu-leba XX s-nis 20-30-ian wlebis musikalur xelovnebaSi, romelsac axasiaTebs ada-

mianis Sinagani samyaros, misi gancdebisa da grZnobebis Zal-ze mkveTrad, mZlavrad, mwvaved gadmocema. eqspresionizmis wyarod miiCneven vagneris musikalur dramas `tristani da izolda~, maleris gviandel simfoniebs, r. Strausis zogierT nawarmoebs.

gakveTili 10

24

o, es gitara!gitara-simebiani sakravia. gitaris samSoblo cnobili ar aris.varau-

doben, rom igi Zvel saberZneTSi warmoiSva. Zveli simebiani sakravebis SeswavliT SegviZlia daaxloebiT gamovikvlioT da aRvweroT is gza, romelic ganvlo gitaram srulyofilebamde. Sumeri, babiloni, asure-Ti, egvipte - ai, is civilizaciebi, sadac araerTi saxis simebiani sakravi arsebobda. mesopotamiasa da egvipteSi aRmoCenilia daaxloebiT 3000 wlis winandel Tixis da qvis bareliefebze gamosaxuli msgavsi sakra-vebi, SumerSi _ oqros xarisTaviani arfa, egvipteSi _ citra. simebiani sakravebi gavrcelebuli iyo Zveli aRmosavleTis qveynebSic. indoeTSi vina, sitara da sxv. Zvel saberZneTsa da romSi Zalzed popularuli iyo kiTara. igi xelovnebisa da mzis RmerTis apolonis ganuYyreli atribu-ti iyo. apoloni masze ukravda da mReroda cxra muzasTan erTad Rmer-

TebisTvis gamarTul nadimebze. gadmocemis Tanaxmad, hermesma kus javSnisgan gaakeTa pirveli kiTara da apolons aCuqa. rogor fiq robT, SeiZleba es ki-Tara miviCnioT gitaris Soreul winaprad? gitaris msgavsi simebiani sakra-via qnari _ igive lira da arfa, romelzedac legendaruli orfeosi ukravda. Zalze popularuli iyo arfebi egvipteSi.uZvelesi simebiani sakravebis kor-

pusebs, umetesad, gamomSrali gogrisgan, masiuri xisa da kus bak-nisgan akeTebdnen. ax.w. III-IV sa ukuneebSi CineTSic gvxvdeba gita-ris msgavsi sakravebi, romelTac gamokveTili forma hqondaT. erT-erTi aseTi sakravis _ Juanis korpusi ori nawilisgan Sedgeba _ zeda da qveda dekasgan. VI saukunidan evropaSi gavrcelda LlaTinuri da mavri-tanuli gitarebi. mogvianebiT ki, XV-XVI saukuneebSi gaCnda sakravi viola, romelmac gavlena moaxdina Ta-namedrove gitaris da violonCelos Camoyalibebaze. sityva gitara ori sityvidan warmoiSva: `sangita~rac

Zvelindur sanskritul enaze musikas niSnavs, xolo Zveliranuli sityva `Tar~ _ sims. saxeli gitara evropaSi pirvelad GSua saukuneebis literaturaSi

XIII saukunidan gvxvdeba. am periodSi gitaris ganviTarebis cen-tri iyo espaneTi, sadac Zveli romidan Semovida laTinuri gitara. XV sauku-

nidan espaneTSi vrceldeba xuTsimiani gitara. mas espanuri gitara ewoda. XVIII saukuneSi ganviTarda eqvssimiani gitara. XVIII-XIX ss.-Si gitaris srulyofaSi mniSvnelovani wvlili Sei-tana italielma kompozitorma da virtuozma gitaristma mau-ro julianim. XIX saukunis bolos ki espanelma ostatma anto-nio toresma gitaras Tanamedrove iersaxe misca. am gitarebs dRes klasikurs vuwodebT.im drois yvelaze cnobili espaneli kompozitori da gitaristia fransisko tarega,

romelmac safuZveli Cauyara gitaraze dakvris klasikur teqnikas. XX saukuneSi misi saqme gaagrZela gamoCenilma espanelma kompozitorma, gi-taristma da pedagogma andres segoviam.

pako de lusia _espaneli gitaristi

ian vermeeri. `qali gitariT~ (1670)

Tar

i _

git

aris

ir

anu

li

win

amo

rbe

di

TiTebis ganlagebagitaris grifze.

1. tarega - piesa gitarisaTvis

eleq

tr

og

itar

a

25

diriJoris xelovneba

xSirad diriJoris patara xis joxs jadosnurs uwodeben. misma erTma moZraobam SeiZleba litavrebisa da sayvirebis mZlavri quxili, violinoebisa da violonCelTa nazi simRera da fleit-ebis haerovani trelebi mogasmeninoT. es patara joxi mraval-ferovani da mravalxmiani uzarmazari orkestris baton-patron-ia. TavisTavad usulo sagani, igi mxolod diriJoris xelSi iqce-va, marTlacda, saocar, yovlisSemZle Zalad.

vin arian diriJorebi da rodis Seiqmna sadiriJoro xelovneba?...fantaziiT Soreul warsulSi gadavideT, im droSi, rodesac

uZvelesi adamianebi nadirobis Semdeg koconis garSemo erTad ikribebodnen; JRerda ler-wmis fleitebis, niJarebisa da dolebis mZlavri xma.mamakacebi ritualur cekvas asrulebdnen da saTaveSi tomis beladi edgaT. swored is aniSnebda cekvis rit-ms Tavisi tanis moZraobis meSveobiT mocekvaveebs da musikosebs. isini beladis isris TiToeul moZraobas yuradRebiT adevnebdnen Tvals, maTTvis yvela es pi-robiTi niSani gasagebi da misaRebi iyo.

SesaZloa, swored ase gamoiyureboda kacobriobis istoriaSi `diri-Jorobis~ yvelaze adreuli scena. im uZvelesi droidan modis es tradicia – musikosebisa da momRerlebis win dgas adamiani, xelmZRvaneli, romelsac yvela emorCileba.

gamoCenili diriJorebi

diriJori (Diriger) franguli sityvaa da niSnavs marTvas, xelmZRvanelobas

XX saukunisitalieli diriJoriarturo toskanini

j. puCini - opera `turandoti~,kalafis aria.mamakacis ra xma asrulebs am arias?

26

fer xu li

ra aris fer xu li da ro gor cek va ven da mRe ri an mas? fer xu lis mTa va ri ni Sa ni wre Si moZ ra o ba a. odes Rac, So re ul war sul Si, aseT moZ ra o bas ma gi u ri, ri tu a lu ri az ri hqon da. wre mzis sim bo lo a. fer xu li ne li, wri u li moZ ra o be bis sa er To sa xel wo de ba a. is mzi-sad mi miZR vnil ri tu a lur dRe sas wa u leb ze srul de bo da. safer-xulo simRerebi da dasakravebi qarTul xalxur musikaSi erT-erTi uZvelesia Tavisi warmoSobiT. gavixsenoT berZeni istorikosis,

qsenofontes cnoba (Zv.w. V-IV s), romelic qarTvelTa uZvelesi wina-prebis, mosinikebis Sesaxeb mogviTxrobs: `mas Semdeg, rac isini gam-

wkrivdnen, erTma maTganma daiwyo, xolo yvela danarCeni mReriT ritmulad miabijebda.~ 1938 wels Tri a le Tis gaTx re bis dros wal ka Si aR mo a Ci nes ver-cxlis Ta si, ro mel sac Zv. w. XVIII-XVII sa ku ne e biT aTa ri Re ben. mas ze fer xu-lis mo cek va ve ada mi a ne bi ari an ga mo sa xu lni: 22 niR bian me fer xu les Ca u bams fer xu li da mi e mar Te ba mxe cis Ta vi ani RvTa e bis ken. Ta sis mo xa tu lo bis qve da sar Tul Si ga mo sa xu li sam sxver plo ir me bi ki fer xu lis sa wi na aR mde go mi mar-Tu le biT moZ ra o ben. me fer xu le ebs mo u CanT me li is grZe li ku de bi, xel Si sas-mi se bi uWi ravT. fer xu lis am wyo bas sva nur fer xul ~me lia te le fi as~ am sgav-se ben.

sa fer xu lo, mom Re ral -mo cek va ve Ta gun dis uZ ve le si qar Tu li sa xel wo-de ba iyo Zno ba, xo lo sa fer xu lo mwyob ris, anu gun di sa - mZno ba ri. fer xu lis aR mniS vne li sxva Zve li qar Tu li sity-ve bic gvaqvs: mrgva li, wri u li, dam ba, dab mu li, SuS pa ri. sul xan -sa ba or be li a nis gan mar te biT fer xu li `mrgval Ta wyo bas~, xo lo fer xi sa – `mra valT mob miT rok vas~ niS navs. e. i. xel Ca ki de bul ada mi an Ta mrgva lad, er Tad cek vas.

ferxuli, garda mrgvali wyobisa, SeiZleba iyos naxevrad wriuli, aseve sworxazovani, anu mwkrivis an mwkrivebisa-gan Semdgari. ferxuli mrgvali wyobis, xolo ferxisa _ mwkrivad moZravi momReral-mocekvaveTa jgufia. saferxu-lo simRerebs hyavT Tavisi mTqmeli, Sembanebeli. mag. `mum-li muxasa~ SeiZleba iyos erTpiruli anu erTgundovani, aseve _ orpiruli, sadac erTi gundis mier Sesrulebul saferxulo melodias imeorebs meore. amgvarad sruldeba svanuri saferxu-lo simRera `Sina vorgil~. cnobilia, aseve, orsarTuliani da samsarTuliani ferxulebi, sadac zeda mwyobris monawileebi qveda wris meferxuleTa mxre-bze dganan. aseTia qarTluri `zem yrelo~, TuSuri `qorbeRela~.

fer xu lis mo na wi le Ta ra o de no ba sxva das xva a (xuTka ci dan dawy e bu li). Zve-lad 100-150 ka ciani ferxulic sruldeboda be ri kaobis dros. mag: fer xu li `daT vo bi a”, `da To, da To~. fer xu le bs zog jer sak rav Ta Tan xle bi Tac cek-vavdnen.

slavuri ferxuli

TrialeTis vercxlis TAasi

qarTuli ferxuli

meferxuleTa ZvelberZnuliTixis qandakebebi

sirinozebis ferxulimxatvari e. pointeri

27

imereTi aRmosavleT da dasavleT saqa-rTvelos sazR varze mdebareobs. igi esaz-Rvreba qarTls, samegrelos, raWas, leCx-ums, gurias. ìmereTSi~ mTeli dasavleT saqarTvelo igulisxmeboda Zvelad, erT-

erTi kuTxis saxelwodebad ki mogvianebiT Camoyalib da. imereTi iyofa zemo da qvemo imereTad.

imereTSia saqarTvelos erT-erTi uZvelesi qalaqi quTaisi, ro-melic antikur wyaroebSic ki aris moxseniebuli da yovelTvis Cve-ni qveynis kulturuli da ekonomikuri centri iyo. aq aris bagra-tis taZari (X_XI s.), gelaTis samonastro kompleqsi (XII s.).

Tavisi mdebareobis gamo imereTs mWidro urTierToba hqonda rogorc dasavleT, ise aRmosavleT saqarTvelosTan, ramac Tavis mxriv gavlena iqonia imerul musikalur kulturazec. igi Suale-

dur adgils ikavebs aRmosavleTisa da dasavleTis musikalur SemoqmedebaSi.

imereTSi gavrcelebulia istoriuli, sufru-li da saweso Janris simRerebi. maTi umravlesoba samxmiania. sagundo simRerebi sruldeba erTi an ori gundis (orpiruli) monacvleobiT. Sromis sim-Rerebis yvelaze gavrcelebuli saxeobaa `naduri”, romelic gurul-aWarul amave tipis simRerebs enaTesaveba. `nadurebi” iwyeba dinjad, simRera TandaTan Cqar deba da ori gundis monacvleo-biT SesrulebasTan erTad dinamiur,

swraf xasiaTs iZens. `nadi” mezoblebisa da axloblebis urT-ierTdaxmarebis gavrcelebuli forma iyo mTel saqarTveloSi.

imeruli simRerebi sakmaod rTulia, gansakuTrebiT, qve-moimeruli, romelic guruls uaxlovdeba. aq gavrcelebulia: àlifaSa”, `vaxtanguri”, `naduri”, `xelxvavi”, romlebic guria-aWaraSic gvxvdeba.

zemoimeruli simRerebi ki qarTl-kaxurs uaxlovdeba: `Tebrole midis wyal zeda”, `gafrindi Savo mercxalo”, `Wona”, ìavnana”, `gonja” _ qarTlSic gvxvdeba.

gansxvavdeba zemoimeruli da qvemoimeruli `mayrulebic”.gamorCeuli da Zalze TviTmyofadi adgili ukavia mgzavrul-laSqrul sim-

Rerebs, romlebic sxarti energiuli da rTuli Sesasrulebelia, mag: ̀ cxenos-nuri,” ìmeruli mgzavruli”, `keisruli”, `deli-dela” da a.S.

mkvircxli xasiaTiT gamoirCeoda saoxunjo simRerebi: òTxmoci wlis be-bia”, `Cemo naTlidedao”, ìmeruli saoxunjo” da sxv. gavrcelebuli xalxuri sakravebia Conguri, fanduri (qarTlidan Semosuli), gitara.

imereTi

imeruli fanduri

gelaTis samonastro kompleqsi. XII s.

daviT kakabaZe. peizaJi

cxenosnuriimeruli saoxunjo

gakveTili 11

28

gogom tyeSi damipira, he...Citis bude vici meo, he...erTi-ori qe makoca, he...misi gulis Wirimeo, he...

wisqvils puri davurige, he...wamovida mindobiTo, he...Tqven waxvalT da Cven davrCebiT, he...brZandebodeT mSvidobiTo, he...

haral, varali, varalo,harali da varalo, he!

gogos veparebodi, herelelo,akvans vefarebodi, herelelo,qalebma Seqmnes putuni, - herelelo,me gareT gamovkunkuldi, herelelo.

Wylinti yvelis Wama miyvars, he...kbilis gakraWunebao, he...lamaz gogos kocna miyvars, he...gulSi Caxutunebao, he...

imeruli saoxunjo

anzor kavsaZe (1930–2008) _ qarTveli lotbari, saqarTvelos saxalxo artisti, daibada WiaTuraSi. daamTavra Tbilisis

saxelmwifo konservatoriis sagundo–sadiriJoro ganyofileba. swavlis paralelurad eweoda sadiriJoro moRvaweobas. 1951 wlidan saqarTvelos radios kapelis diriJori da momReralia, Semdeg konservatoriasTan arsebuli gundisa da saxelmwifo filarmoniis kapelis diriJori. 1957–66 ww. saqarTvelos xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo damsaxurebuli ansamblis mTavari diriJori da samxatvro xelmZRvanelia. igi cnobili lotbaris sandro kavsaZis SviliSvilia. swored misi ansamblis SesrulebiT `Cakrulo~ gaagzavnes kosmosSi 1974 wels msoflio musikaluri xelovnebis sxva SedevrebTan erTad.

qarTveli lotbarebi

gaimRere

& 42 Rœ Rœ Rœ Rœ Rœ Rœ Rœrœ

ha ral va ra li, va ra lo,

Rœ Rœ Rœ Rœ Rœrœ jœ

ha ra li da va ra lo

he!- - - - - - - - -

imeruli saoxunjo

nawyveti

- iswavleT gitaris awyoba? axla gavecnoT TiTebis dasaxelebebs: mag. saCvenebeli TiTi - 1, Sua TiTi - 2, araTiTi - 3, neka TiTi - 4, cera TiTi - ceri.

=

bare - saCvenebeli TiTiT mTlianad ifareba eqvsive simi da gamoisaxeba ase

29

dasawyisi.......................................................................................................................................................... 3

romeli simReraa uZvelesi............................................................................................................. 4

Jana darkis monologi........................................................................................................................ 5

maTes pasioni............................................................................................................................................... 6

musika kinosa da TeatrSi................................................................................................................ 8

gia yanCeli. `yviTeli foTlebi~ ........................................................................................... 12

venis klasikosebi.................................................................................................................................. 15

musika da sazogadoeba...................................................................................................................... 17

revaz laRiZe `Tovlis fifqi~.................................................................................................. 19

franc Suberti.......................................................................................................................................... 20

antonin dvorJaki.................................................................................................................................... 22

gustav maleri........................................................................................................................................... 24

o, es gitara................................................................................................................................................... 25

diriJoris xelovneba 1.................................................................................................................... 26

ferxuli......................................................................................................................................................... 27

imereTi............................................................................................................................................................. 28

aWara................................................................................................................................................................... 30

SavSeTi............................................................................................................................................................. 32

lazeTi............................................................................................................................................................. 33

guria.................................................................................................................................................................. 34

Across The Universe..................................................................................................................................... 37The Beatles........................................................................................................................................................ 38Seqspiri da musika............................................................................................................................... 39prokofievi. baleti `romeo da julieta~.................................................................... 40diriJoris xelovneba 2................................................................................................................... 41afrikuli dolebi................................................................................................................................ 43

maia oTiaSvili `martoxela fifqi~................................................................................... 45

impresionizmi. klod debiusi................................................................................................... 46

`Tovli~.......................................................................................................................................................... 47

moris raveli............................................................................................................................................ 48

jazi.................................................................................................................................................................... 50

bluzi da spiriCuelsi.................................................................................................................... 51

Dream a Little Dream of me........................................................................................... 53regtaimi.......................................................................................................................................................... 54

jazis mimarTulebebi........................................................................................................................ 55

jorj gerSvini......................................................................................................................................... 56

What a Wonderful World.................................................................................................. 58Sen xar venaxi............................................................................................................................................ 60

revaz laRiZe `simRera Tbilisze~....................................................................................... 61

bela bartoki............................................................................................................................................. 63

diriJoris xelovneba 3.......................................................................................... 65eduardo di apua `O Sole Mio~. luCano pavaroti..................................................... 67

miTebi da legendebi. marsiasi.................................................................................................. 69

arCil kereseliZe `yelsabami~................................................................................................. 71


biZina kvernaZe `gazafxulda ayvavilda nuSi~......................................................... 75


mixeil zaqariaSvili `mzeo TibaTvisa~........................................................................... 79

dimitri SostakoviCi VII simfonia...................................................................................... 80

nugzar vawaZe. molodini................................................................................................................ 81

rixard Strausi...................................................................................................................................... 82

karl orfi.................................................................................................................................................... 84

giorgi gordeziani `sayvarelo Cemo Tbilis qalaqo~..................................... 86

endriu loid ueberi........................................................................................................................... 87

I Don’t Know How to Love Him..................................................................................... 88Let It Snow........................................................................................................................................................ 89

We are the champions................................................................................................................................... 90Finale 2008......................................................................................................................................................... 91

sarCevi

96

musikaSi - tskarostvali.ge · საქართველოს სახელმწიფო...

Documents

Transcript of musikaSi - tskarostvali.ge · საქართველოს სახელმწიფო...