LIGJERATA 4 E DREJTA E UE

INSTITUCIONET KRYESORE TUNIONIT EVROPIANSTRUKTUTA E UE

HISTORIKUProcesi i formsimit t UE s nga Kongresi i Hags (1948) deri Traktati I LISBONES (2009) ka evoluar n mnyr dinamika;Fillimisht Lvizja Evropiane n Kongresin e Hags u propozua q organi prfaqsues institucional t jen;KUVENDI EVROPIAN institucion prfaqsues evropian; KSHILLIN NDRKOMBTAR - Ky kshill sipas ktij projekti do t prbhen nga 75 prfaqsues t kshillave kombtare;KOMITETI EKZEKUTIV prej mbi 50 antarve:

N vitin 1949 Mishel Debre pr UE n, t inkorporuar edhe n Traktatin e Parisit u specifikuan n propozimin katr institucione themelore:ARBITRI n cilsi t institucionit vendim marrs me t drejt veto suspenzive i zgjedhur me mandat 5 vjear;SENATI - i prbr nga Ministrat e jashtm t shteteve Evropiane;ASAMBLEA E KOMBEVE EVROPIANE q do t prbhej nga deputetet e zgjedhur n do 1 milion banor; dhe GJYKATA E UNIONIT n cilsi t organit kryeson gjyqsor;

VENDIMMARRJA

N njzet vitet e para pas themelimit vendimmarrja funksiononte n baz t propozimeve t Komisionit, Kshillave t Parlamentit, Vendimeve t Kshillit t Ministrave dhe interpretimeve t Gjykat t s Drejts:N njzet vitet e fundit pas themelimit, ne veanti Parlamenti fitoi prgjegjsi dhe kompetenca t reja;U themelua edhe Gjykata Evropiane e Revizorve; Banka investuese evropiane;Komiteti pr harmonizimin e interesave dhe dallimeve rajonale;

KONKLUZIONStruktura institucionale e UE s sht komplekse n pikpamje t vendim marrjes;Karakterizohet pr qeverisje shum shtresore;Qeverit e shteteve nuk e kan monopolin e qeverisjes por kompetencat jan t bartura n organizatat supra nacionale;Institucionet supranacionale kan pavarsi t plot n relacion me qeverit KOMISIONI EVROPIAN, PARLAMENTI EVROPIAN DHE GJYKATA EVROPIANE E S DREJTS e kan pavarsin e vet n relacion me qeverit.KSHILLI EVROPIAN dhe KSHILLI ruajn influencn e shteteve t cilat i prfaqsojn;EDHE VET SHTETET JAN PJES INTEGRALE E STRUKTURAVE T UE;Shtetet nuk jan aktor t vetm jan bashkpjesmarrs t vendimeve n union;

INSTITUCIONET E UNIONIT EVROPIAN I NDAJM N

NDRQEVERITAREKshilli Evropian;Kshilli (Ministrave)

SUPRANACIONALEKomisioni Evropian;Parlamenti Evropian; dheGjykata Evropiane e Drejtsis

TRAKTATI I MASTRIHTIT karakterizohet pr shkak se ka br tentativa serioze q BE ta sistemoj n kuadr t nj KORNIZE INSTITUCIONALE UNIKE;

Karakteristika themelore e ktij traktati sht:

Avancimi i orientimit pr institucione efikase dhe demokratike;

SIPAS TRAKATIT T MASTRIHTIT INSTITUCIONET THEMELORE T UE S JANKSHILLI EVROPIAN;KSHILLI (I ministrave);KOMISIONI EVROPIAN;PARLAMENTI EVROPIAN;GJYKATA EVROPIANE E S DREJTS; dheGJYKATA E AUDITORVE.

Nisur nga parimi klasik i ndarjes s pushteteve brenda UE s nga pikpamja e Legjislativit;Ekzekutivit dhe Gjyqsorit,

Qeverisja n UE karakterizohet nga trekndshi Kshilli i Ministrave;Parlamenti Evropian; dhe Komisioni Evropian;

KSHILLI EVROPIAN

sht institucion ndrqeveritar;Prbhet nga ana e shefave t shteteve antare + Kryetari i Komisionit Evropian;Historikisht sht paraqitur n vitet e 60 t;sht institucionalizuar n Samitin e Parisit me 1974;Pr her t par Traktati i Manstrihtit KE s i jep legjitimitet dhe i prcakton fushn e veprimit dhe at lidhur me:fushn e marrdhnieve t jashtme;antarsimin e ri n UE;politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris;strategjin e prbashkt;iniciativat konstitucionale.I takojn kompetencat kye t vendim marrjes n udhheqjen e politikave strategjike n UEsht organi m i lart politik n UE;

(1)Kshilli Evropian i jep Unionit impulse t domosdoshme pr zhvillimin e tij dhe prcakton n kt kontekst prioritetet dhe objektivat e prgjithshme politike. Ai nuk ka kompetenca legjislative. (2)Kshilli Evropian prbhet nga kryetart e shteteve dhe t qeverive si dhe nga Kryetari i Kshillit Evropian dhe Kryetari i Komisionit. Prfaqsuesi i Lart pr Politikat e Jashtme dhe t Siguris merr pjes n punimet e tij."

KSHILLI (KSHILLI I MINISTRAVE)

sht organ ndrqeveritar;Prfaqson dhe mbron interesat e shteteve antare n UE;Prbhet nga prfaqsuesit e do vendi antar n nivelin ministror;Pjesmarrja e qeverive n kshill sigurohet nprmjet ministrave t vendit;Edhe Kshilli sht institucion vendim marres i UE sKshilli i ka kto organePresidencn prfaqsuesi i do shteti ndrrohet n do gjasht muaj;Komiteti i prfaqsuesve t prhershm (COREPER) q sht i prbr nga zyrtar t lart t shteteve antare dhe sht kompetent q t prgatis punn e Kshillit;

KSHILLI I MINISTRAVE SHT INSTITUCION KY GJAT SJELLJES S VENDIMEVE N UE, S BASHKU ME PARLAMENTIN EVROPIAN.

Si asociacionon edhe emri, n suaza t Kshillit do vend antar merr pjes me nga nj ministr. Cili ministr nga secili vend-antar do t merr pjes n pun varet nga pyetjet q diskutohen n mbledhjen e ministrave (pr shembull nse diskutohet rreth rrjetave transportuese, do t marrin pjes ministrat pr transport, kurse nse diskutohet pr viz dhe azil, do te marrin pjes ministrat pr drejtsi ose pr pun t brendshme).Prmes antarve t Kshillit barten dhe prfaqsohen interesat nacionale t vendeve antare.Kompetencat e Kshillit jan n pjesmarrjen gjat vendosjes s vendimeve, koordinimi i politikave nacionale t antarve dhe informim I prbashkt mes antarve. Kshilli i Ministrave selin e ka n Bruksel.

DETYRAT KYE T KSHILLIT JAN Q:t krijoj legjislatur evropiane;t krkoj nga Komisioni Evropian t paraqes propozim pr sjelljen e legjislaturs s re; t sjell buxhet- kompetenc q e ndan me Parlamentin;t propozoj emrime dhe t emroj, pr shembull kryetarin dhe antart e Komisionit, antart e gjyqit Evropian t revizorve, antart e kshillit zgjedhor t banks qendrore Evropiane, si dhe antart e disa komiteteve t UE-s; mundson koordinim n lmin e politiks ekonomike dhe politiks s punsimit; i jep mandat Komisionit pr negociata dhe arritjen e marrveshjeve t caktuara me vende q nuk jan antare t UE-s, si dhe organizata ndrkombtare.

Kryesia e Kshillit t ministrave ndrrohet do 6 muaj ne baz t rotacionit dhe secili vend-antar ka mundsin q 6 muaj t jet kryesues. Kryesia me Kshillin nnkupton role t rndsishme:inicim t propozimeve pr punn e Kshillit,koordinim dhe udhheqje t puns s saj dhe prfaqsimin e Kshillit n lmi ndrkombtare dhe n Union.

KOMITETE E KESHILLIT TE MINISTRAVE KOMITETI OPERON N DY NIVELE:Niveli i par:COREPER II i prfaqsuar nga niveli i ambasadorve t vendit antar; dheCOREPER I i prfaqsuar nga zvendsit e prfaqsuesve t prhershm Niveli i dyt:SEKRETARIATI I PRGJITHSHMOrgan shrbim administrativ i kshillitKOMPETENCAT E KSHILLITKoordinimi i politikave t prgjithshme t shteteve antare;Aprovimi i iniciativave legjislative t Komisionit Evropian;

KOMISIONI EVROPIANsht njri ndr organet t natyrs supra nacionale s bashku me Gjykatn Evropiane t Drejtsis;sht forca politike e federalizmit integrative evropian;sht institucioni i vetm politik i UE = s i cili nuk i prgjigjet shtetit antar nga i cili vjen KomisioneriE quajn motori i integrimit evropian player menager i UE = s

Komisioni sht, pa nj shembull krahasimi si n politikn ndrkombtare ashtu edhe n at kombtare, i pari organ vrtet mbikombtar. Ai prbhet aktualisht nga 28 antar, t cilt propozohen nga qeverit e shteteve antare dhe emrohen me nj mandat pesvjear, pr t cilin ndrkohnevojitet edhe miratimi i Parlamentit Evropian.Komisart nuk duhet t veprojn pr llogari t vendit t tyre t origjins, por duhet t angazhohen n pavarsi t plot pr interesin e Komunitetit. Ata mbshteten nga plot 23.000 npuns

SIPAS TRAKTATIT T MASTRIHTIT KOMISIONI EVROPIAN:Siguron zbatimin e Traktatave t UE s;Harton rekomandime rreth zbatimit t traktateve;Vendos vet apo n bashkpunim me Kshillin dhe PE s;Ka pushtet implementues;Ka rol qendror n procesin legjislativ, sepse ndrmerr iniciativat legjislative n UE;Ka prgjegjsi administrative;Ka pushtet ekzekutiv, - sidomos n marrdhnie me jasht; me tregti t jashtme q zhvillon UE ja me vendet tjera, pjesmarrjen n emr t UE n organizatat ndrkombtare shtetet jo antare, etj.

KOMISIONI EVROPIAN:

Nominimi i komisionarve bhet nga shtetet antare;Aprovimi i nominimeve realizohet nga Parlamenti Evropian;STRUKTURA UDHHEQSE E KOMISIONIT EVROPIANKryetari i Komisionit Evropian;Shefi i kabinetit dhe Kolegjit t Komisionerve t cilt ndahen n kto nivele;NIVELI I PAR Komisionert pr fusha t caktuara;NIVELI I DYT Drejtort Gjeneral NIVELI I TRET Drejtort e Drejtorive brenda nj Drejtorie Gjenerale;NIVELI I KATRT Udhheqsit e divizioneve;

sektort politik (bujqsia dhe zhvillimi rural, politika e konkurrencs, politika industriale etj.)marrdhniet me jasht (zhvillimi, zgjerimi, tregtia etj.)shrbimet e prgjithshme (Eurostat, Sekretaria e Prgjithshme etj.)shrbimet e brendshme (buxheti, prkthimet etj.)

Roli i Komisionit sht i ngjashm me rolin q e ka qeveria n nj shtet. Komisioni ka t drejt t inicioj sjellje t ligjeve n UE dhe e mbikqyr implementimin e legjislaturs s UE-s n shtetet antare. Komisioni sht barts i implementimit t politikave t UE-s dhe e udhheq buxhetin e UE - s.Ai e prfaqson Unionin Evropian n politikn e jashtme dhe bn negociata gjat vendosjes s marrveshjeve ndrkombtare. Komisioni Evropian gjithashtu ka t drejt prfaqsie edhe n vende t cilat nuk jan antare t UE-s.

PARLAMENTI EVROPIAN

Parlamenti Europian sht e vetmja struktur prfaqsuese e BE-s e cila zgjidhet me votim t drejtprdrejt nga qytetart europiane q prej vitit 1979.Pr her t par sht inauguruar n vitin 1987 me Aktin Unik Evropian;Ka kompetenca ekskluzive n lmin e legjislacionit;Prafrsisht ka rreth 732 antar deputet nga vendet antare;Ka grupacione t caktuara politike (p.sh. Reformatort, Demokristiant, Liberal Demokratt, etj);Pushteti i PE s bazohet nPushtet legjislativ;Pushtet mbikqyrs;Pushtet buxhetor;Pushtet litigant

PARLAMENTI - PUSHTETI LEGJISLATIVKa kompetenca ekskluzivisht legjislative;Ka trupin konsultativ e m pak vendim marres;I aprovon ose refuzon propozimet e dokumentacionit q vijn n Kshilli Evropian dhe Kshilli;Vendos rreth marrveshjeve ndrkombtare, demokracin dhe t drejtat e njeriut;

PARLAMENTI - PUSHTETI MBIKQYRS

Nnkupton monitorimin e aktiviteteve t institucioneve t tjera t UE s;Ka t drejtn e hetimit komiteteve pr shqyrtimin e shtjeve;Pranon dhe shqyrton ankesat e qytetarve dhe subjekteve t tjera;Monitoron shkeljet eventuale t t drejtave t njeriut n shtetet e treta;Etj,

PUSHTETI BUXHETORNuk ka pushtet t plot mbi vendosjen e buxhetit t UE s;Ka pushtet n kontrollin buxhetor kontrollin parlamentar;Kontrolli buxhetor realizohet nprmjet GJYKATS S AUDITORVE;

PUSHTETI LIGITANTNnkupton t drejtn e UE = s q t intervenoj, inicioj dhe paraqes raste t caktuara para Gjykats Evropiane t s Drejts (EJC);

Parlamentin evropian e prbjn 732 europarlamentar me mandat pesvjear. Ky sht UE institucion i vetm antart e t cilit jan direkt t zgjedhur nga qytetart e UE-s- q kan t drejt vote. Secila antare e UE-s zgjedh numr t ndryshm t deputetve q m hert sht i caktuar proporcionalisht me popullatn e secilit shtet. Kshtu pr shembull Gjermania zgjedh 99 deputet, kurse Malta 5.

Deputett n parlamentin Evropian nuk mblidhen sipas prkatsis nacionale, por n grupe politike, varsisht nga prkatsia partiake. N kt mnyr Euro-parlamentart nprmes parlamentit Evropian i prfaqsojn interesat e t gjith qytetarve n Union, jo vetm t shtetit n t cilin jan zgjedhur. Pr kt Qytetart e UE - s mund t zgjidhen dhe mund t jen t zgjedhur pr deputet n parlamentin Evropian n ciln do qoft antare t Unionit, pa marr parasysh shtetsin e tyre.

PARLAMENTI KA ROL N KTO AKTIVITETE TRADICIONALE PARLAMENTARE:Krijimin e legjislaturs evropiane rolin e ndan me Kshillin e ministrave;Zgjedhje dhe formim t pushtetit ekzekutiv - ky rol veanrisht vrehet gjat vrtetimit t Kryetarit t Komisionit Evropian dhe m von n t gjith antart e Komisionit dhe zgjedhja e Ombudsmanit ;Kontrolli demokratik i aktiviteteve t institucioneve dhe trupave tjer t UE-s - kjo kompetenc i mundson Parl. Evr. t parashtron pyetje deri te komisioni Evropian dhe t gjitha institucionet tjera t UE, si dhe obligim i institucioneve dhe vendeve antare Evropiane t informojn Parlamentin pr aktivitetet e tyre, t drejt t pranoj parashtesa t parashtruara nga qytetart e UE-s dhe t tjera.Kompetenc buxhetore s bashku me Kshillin e ministrave, merr pjes n procedurn pr votim dhe vrtetim t buxhetit t UE-s.

Puna e parlamentit Evropian zhvillohet n tre qytete: n Strasburg mbahen seancat plenare, n Bruksel punojn komisionet parlamentare dhe grupet politike, kurse n Luksemburg gjendet Sekretariati i tij.N punn e tij Parlamenti i prdor t gjitha gjuht zyrtare t Unionit.

GJYKATA EVROPIANE E DREJTSIS (EJC)sht institucion i veant i UE s;Vendimet e Gjykats jan t natyrs obligative pr vendet antare;Kjo gjykat ka kompetenca t vendos pr:Rastet gjyqsore n mes tInstitucioneve t UE s dhe shteteve antare t UE s;Individve nga vendet antare n UE dhe pundhnsve t tyre;Kompatibilitetin e akteve juridike t UE s me traktatet themelore t UE s;Funksioni gjyqsor n cilsi t gjykats supreme;Funksionin e gjykats kushtetuese;

E prbjn 28 gjykats, nga nj prej secilit vend antar, te zgjedhur n pajtueshmri t gjith antarve, me mandat 6 vjear.Ky gjyq sht kompetent vetm pr pyetje q prfshin legjislaturn evropiane. Kshtu, ai vepron n rastet n vijim:e shpjegon t drejtn evropiane (i shpjegon prgjegjsit dhe t drejtat e institucioneve evropiane, t shteteve antare, t personave fizik dhe juridik n pajtim me at drejtsi)vendos nse shtetet antare i prmbushin detyrat n pajtim me drejtsin e Unionit;i asgjson aktet juridike t cilat nuk jan n pajtim me t drejtn evropiane;

INSTITUCIONET TJERA T UNIONIT EVROPIAN

KOMITETI EKONOMIK SOCIAL sht organ i cili e ndihmon dhe e kshillon Kshillin dhe Komisionin Evropian nga fushat e ekonomis dhe sociale;Prbhet nga prfaqsuesit e prodhuesve, sindikalistve, bujqve, puntorve, profesionistve, etj,.

KOMITETI I RAJONEVEPrfaqson trupat lokale dhe rajonale t UE s me qllim t shmangies s centralizimit t UE s;Kontribuon pr faktorizimin e rajoneve n relacion me UE - n;

AGJENCIT E UE sJan trupa sekondar q e ndihmojn UE nNuk e kan bazn e formimit t tyre n traktate t UE s;

GJYKATA E AUDITORVENuk konsiderohet si institucion gjyqsor;Konsiderohet institucion m shum kontrollues financiar;Ka autorizime q t bj kontrollimin e buxhetit dhe financave t UE s;

BANKA QENDRORE EVROPIANEsht institucion i pavarur financiar dhe monetar i UE s;Prcakton politikat monetare pr UE n;sht n trsi institucion i pavarur nga shtetet antare;BANKA QENDRORE E INVESTIMEVE- Udhheq politikn e investimeve n UE.

SHKURTIMISHT PER ROLI I INSTITUCIONEVE Parlamenti Evropian: zri i popullitKshilli Evropian: vendosja e strategjisKshilli: zri i Shteteve AntareKomisioni Evropian: promovimi i interesave t prbashktaParlamentet nacionale: zbatimi i subsidiaritetitGjykata e Drejtsis: respektimi i ligjit t BE-sBanka Qendrore Evropiane: sigurimi i stabilitetit t mimeveGjykata e Auditorve: ndihma pr t prmirsuar menaxhimin financiar t BE-sKomiteti Evropian Ekonomik dhe Social: zri i shoqris civileKomiteti i Rajoneve: zri i pushtetit lokalAvokati i Popullit Evropian: shqyrtimi i ankesave tuajaMbikqyrsi Evropian pr Mbrojtjen e t Dhnave: mbrojtja e privatsis suajBanka Evropiane e Investimeve: investim n t ardhmen