პირველი შუალედური გამოცდის საკითხები რომის სამართლის

საფუძვლებში

1 ქულიანი ტესტები:

1. დაასახელეთ Consuetudo-ს ნამდვილობის აუცილებელ პირობები: (1

ქულა)

1. გარკვეული წესით ხანგრძლივად, უწყვეტად მოქმედება და მისი

დაცვა.

2. ხალხის სამართლებრივ მრწამს უნდა შეესაბამებოდეს.

3. არსებულ კანონს უნდა შეესაბამებოდეს, ავსებდეს მას.

2. ჩამოთვალეთ მონობის (servi) ყველაზე გავრცელებული წყაროები: (1

ქულა)

1. დაბადებით მონობა

2. სამხედრო ტყვეობა ან უბრალოდ ტყვედ ჩავარდნა

3. მონად გაყიდვა

4.მონად დასჯა

ყველაზე გავრცელებული იყო სამხედრო ტყვეობა.

3. პრინციპატის ხანაში ვინ ირჩევდა magistratus maiores-ბს: (1 ქულა)

პრინციპატის ხანაში magistratus maiores-ბს სენატი ირჩევდა პრინცეპსის

მიერ შედგენილი სიიდან.

4. რა იყო Restitutio in integrum-ის სამართლებრივი საფუძველი: (1 ქულა)

პრეტორი ზოგჯერ პირადად გამოიკვლევდა საქმეს და თუ

დარწმუნდებოდა, რომ მხარეს მოუვიდა ზარალი, ის აუქმებდა აქტებს

და აღადგენდა პირვანდელ მდგომარეობას.

5. თავად რომაელი იურისტები, როგორ ყოფდნენ რომის სამართლის

სისტემას? (1 ქულა)

რომაელი იურისტები რომის სამართლის სისტემას ყოფდნენ კერძოდ და

საჯაროდ, თავის მხრივ კერძოს ყოფდნენ: ცივილურ, პრეტორულ და

ხალხის სამართლად.

6. რესპუბლიკის პერიოდში ვინ იწვევდა სახალხო კრებებს? (1 ქულა)

რესპუბლიკის პერიოდში რომში სახალხო კრებებს მაგისტრატების

ინიციატივით იწვევდნენ.

7. რას ნიშნავს დებულება: რომაული ოჯახი (familia) პატრიარქალური იყო,

ანუ? (1 ქულა)

ოჯახს თავში ყველაზე უხუცესი წევრი ედგა, რომელსაც წინაპრების

ტრადიციების გაფრთხილება ევალებოდა და ოჯახის სხვა წევრებიც მას

უსიტყვოდ ემორჩილებოდნენ.

8. დაასახელეთ ძველ რომში არსებული კანონების სახეები: (1 ქულა)

რომში არსებობდა 4 სახის კანონები: ედიქტები, რესკრიპტები, მანდატები

და დეკრეტები.

9. ცნობილი რომაელი ისტორიკოსი – ტიტუს ლივიუსი ამბობდა, რომ ეს

ერთდროულად არის რომის კერძო და საჯარო სამართლის წყარო. რომელ

აქტს გულისხმობდა რომაელი მეცნიერი? (1 ქულა)

XII დაფის კანონს.

10. ჩამოთვალეთ რომაული ჩვეულებრივი მაგისტრატურის ნიშნები: (1

ქულა)

ჩვეულებრივი მაგისტრატურის ნიშნებია: არჩევითობა, ვადიანობა,

კოლეგიალობა და ანგარიშვალდებულება.

11. რას ნიშნავდა Iurisdictio-ს გამოყოფა consul-ის აღმასრულებელი

ხელისუფლებიდან? (1 ქულა)

პრეტორის თანამდებობის შემოღებით, რომელსაც მართლმსაჯულების

ფუნქციაც მიენიჭა. მართლმსაჯულება აღმასრულებელ ხელისუფლებას

გამოეყო.

12. ჩამოთვალეთ ძველ რომში მონობიდან (servi) გააზატების (manumissio)

ყველაზე გავრცელებული წესები: (1 ქულა)

1. მონათმფლობელი საჯაროდ აცხადებდა, მაგისტრატის წინაშე, რომ

მონას ათავისუფლებდა.

2. მოქალაქეთა სიების შედგენისას, თუ ბატონი მონის სახელს ჩაწერდა

3. გააზატების საშუალება იყო მონათმფლობლის ანდერძი

13. დაასახელეთ ის ურთიერთობები, რომლებსაც აწესრიგებდნენ Leges

duodecim tabularum-ის მერვე და მეცხრე დაფები: (1 ქულა)

მერვე და მეცხრე დაფები აწესრიგებდნენ სისხლის სამართლის საკითხებს.

14. პრინციპატი არის: (1 ქულა)

რომში არსებული, რესპუბლიკური ორგანოებით შენიღბულ-

შელამაზებული მონარქიული მმართველობის ნაირსახეობა.

15. ჩამოთვალეთ რომაული სასამართლო პროცესის სახეები: (1 ქულა)

რომში არსებობდა ლეგისაქციური, ფორმალური და

ექსტრაორდინალური სასამართლოს სახეები.

16. პრეტორული formula-ს მეორე ელემენტი – intentio ნიშნავდა: (1 ქულა) Intention პრეტორული სამართლის ნაწილი იყო. მასში ჩამოყალიბებული

იყო მოსარჩლეს მოთხოვნა.

17. მაგისტრატების ედიქტებს (edictum magistratuum) ჰქონდა: (1 ქულა)

მაგისტრატების მიერ თავისი უფებამოსილების ფარგლებში გამოცემული კანონქვემდებარე აქტები, რომლებსაც

ზოგადსავალდებულო ხასიათი ჰქონდათ.

18. Rex-ების ეპოქა იყო: (1 ქულა)

რექსების ეპოქა (ქრ.შ.753-510წწ.) იყო ადრეული ტიპის პოლიტიკური

წარმონაქმნი.

19. ჩამოთვალეთ ფორმულის შემადგენელი ელემენტები: (1 ქულა)

1. Audicatio - მოსამართლის უფლებით აღჭურვა

2. Intentio - მოსარჩელეს პრეტენზია

3. Condemnatio - მოსამართლისათვის მითითებების მიცემა

4. Demonstratio - საქმის არსი

20. რამდენი და რა სტადიისგან შედგებოდა ძველრომაული კანონისმიერი

სასარჩელო სასამართლო პროცესი? (1 ქულა)

1. In iure - ის წარმოადგენდა საბოლოო სტადიას. საქმე გადაწყვეტილად

ითვლებოდა, თუ მოპასუხე სარჩელს ცნობდა.

2. Iudicium - ამ სტადიაზე ხდებოდა არსებული მასალის საფუძვლიანად

შესწავლა და გადაწყვეტილების მიღება.

21. ჩამოთვალეთ Constitutiones principium-ის სახეები: (1 ქულა)

იმპერატორის მიერ გამოცემული აქტები, რომლებსაც ჰქონდათ კანონის

ძალა.

22. რამდენ ნაირსახეობად იყოფოდა რომაული მაგისტრატურა? (1 ქულა)

1. ჩვეულებრივი

2. ექსტრაორდინალური

23. ჩამოთვალეთ persona (პირის) ძირითადი ნიშნები:(1 ქულა)

1. დედის ორგანიზმიდან გამოყოფა

2. ცოცხლად დაბადება

3. ადამიანის იერ-სახის ქონა

24. ძველ რომში მოსამართლე – iudex უნდა ყოფილიყო: (1 ქულა)

iudex - მოსამართლე. იგი უნდა ყოფილიყო მაღალი ფენის

წარმომადგენელი, საზოგადოების ნდობით აღჭურვილი და გონიერი,

სამართლიანი პიროვნება.

25. ვის ჰქონდა Lex-ის გამოცემის უფლება? (1 ქულა)

კანონების გამოცემის უფლება ქონდათ მაღალი თანამდებობის პირებს:

კონსულს, სენატს.

26. დაასახელეთ რექსების პერიოდში მოქმედი წარმომადგენლობითი

მმართველობის უმაღლესი ორგანო: (1 ქულა)

რექსების პერიოდში უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოს

წარმოადგენდა - სენატი.

27. ჩამოთვალეთ ratio nonscripta (დაუწერელი გონის) ის ელემენტები,

რომლებიც Consuetudo-ში იყო ასახული: (1 ქულა)

1. რელიგიური წესრიგი

2. მართალი სამართალი

3. ჩვეულება

4. წინაპართა ნაანდერძევი

5. პატიოსნება

28. რამდენი და რა სტატუსი იყო საჭირო, სრული მოცულობით, Persona-ს

უფლება- და ქმედუნარიანობის დასადგენად? (1 ქულა)

1. თავისუფლება

2. მოქალაქეობა

3. საოჯახო სტატუსი

29. ჩამოთვალეთ ძველრომაული ქორწინების ნამდვილობის პირობები: (1

ქულა)

1. Confarreatio

2. Coemptio

30. რას ნიშნავდა Sponsalia? (1 ქულა)

Sponsalia - niSnoba

31. ჩამოთვალეთ ძველრომაული ქორწინების შეწყვეტის სახეები: (1 ქულა)

1. Divortium - ქორწინების შეწყვეტა ურთიერთშეთანხმებით.

2. Repudium - ქორწინების შეწყვეტა ცალმხრივად.

32. ჩამოთვალეთ Dos (მზითევის) სახეები: (1 ქულა)

1. Dos profecticia

2. Dos adventicia

33. განმარტეთ ძველრომაული Nuptiae-ს ცნება: (1 ქულა)

Nuptiane - ქორწინება.

qorwineba aris mamakacisa da qalis kavSiri, mTeli cxovrebis erTianoba, RvTiuri da

adamianuri samarTlis erToba

34. დაასახელეთ ძველრომაული ქორწინების სახეები: (1 ქულა)

1. qmris xeliT (cum manu mariti)

2. qmris xelis gareSe (sine manu mariti)

35. რას ნიშნავდა tutela და cura? (1 ქულა)

Tutela – mzrunveloba

cura - meurveoba

36. რას ნიშნავდა adrogatio და adoptio? (1 ქულა)

adrogatio - Tavisufali piris Svilad ayvana.

adoptio - araTavisufali piris Svilad ayvana.

2 ქულიანი ტერმინების განმარტება:

1) consuetudo - ჩვეულებითი სამართალი. samoqalaqo brunvaSi mudmivad gamoyenebul samarTlis normas, romelic xalxsi rwmenas efuZneba CveulebiTi samarTali ewodeba.

2) persona sui iuris - TviTxelisuflebis piri. Sidasaojaxo socialur sivrceSi ojaxis ufrosi TviTxelisufal pirad warmogvidgeboda. ojaxis ufrosi sakuTar xelisuflebasa da

uflebas morCilebda, imavdroulad, sakuTari Tavis baton-patroni da damoukidebeli pirovneba iyo.

3) restitutio in integrum - ინტერდიქტი. pirvandeli mdgomareobis aRdgenis moTxovnა.

4) ius privata - კერძო სამართალი, რომლის დროსაც მხარეებს თანაბარი უფლებები აქვთ.

5) rex - რექსი იყო უზენაესი სამხედრო და პოლიტიკური ბელადი, რომელიც მოქალაქეთა საკრალური წარმომადგენლის ფუნქციასაც

ასრულებდა. ეტრუსკულმა რექსებმა შემოიღეს უზენაესი ხელისუფლების

სიმბოლოები. 6) manumissio inter amicos - gaazateba megobrebis wreSi. Arsebobda ori etapi: 1. batonis nebis gamovlena da 2. amis Sesaxeb, megobrebisaTvis Setyobineba. megobrebis roli, mxolod faqtis martivi dadastureba-damowmebiT rodi ifargleboda; mebatonis nebis Sesrulebis garantiasa da gaazatebulis piradi statusis gansazRvris uzrunvelyofas isini sakuTar Tavze iRebdnen.

7) Senatusconsulta - Senatusconsultum (SC) xalxis (populus) monawileobis gareSe miiReboda. senatis dadgenileba aris is, rac senatma brZana da daadgina; mas aqvs kanonis Zala, Tumca, amis Sesaxeb bevrs daobdnen.

8) comitia centuriata - ცენტურიალური კომიციები შეიქმნა მეფე სერვიუს

ტულიუსის მიერ. მას სურდა გაერთიანებინა პატრიციები

და პლებეები ერთ პოლიტიკურ ერთეულად და დაეყო ისინი

ქონებრივი ცენზის მიხედვით 9) colonus - კოლონი ანუ miwaze mimagrebuli glexoba. miwaze mimagrebis procesi imperatoris miwaze monebis, gaazatebulebisa da moijareTa Sromis gamoyenebas iTvaliswinebda; maT sakuTari nebiT sadme wasvla ekrZalebodaT. kolonatis institutis iuridiuli gaformeba IV saukunis bolos dasrulda.

10) Plebiscita - პლებსის კრების დადგენილება, რომელსაც კანონის ძალა თავიდან არ ქონდა. 287 წლის ჰორტენზიუსის კანონის შედეგად, მას lex-ის

ძალა მიენიჭა. 11) per formula agere - ფორმულარული პროცესი. ქრ. შობამდე II საუკუნის

მე-3 მეოთხედში დადგინდა სასამართლო პროცესის ახალი სახე -

ფორმულით ანუ დადგენილი სიტყვებით. ის სასამართლო პროცესის საკანონმდებლო ბაზას ქმნიდა. ის ორი სტადიითა წარმოდგენილი: in iure

და apud iudicem.

12) capitis deminutio maxima - Tu valauval mevales damcveli ar gamouCndeboda, mas piradi statusis dakargvis safrTxe emuqreboda. damonebul pirs sakuTari saxeliT Tavis dacva aRar SeeZlo; sasamarTlo procesze mas damcveli unda gamoeyvana. xelis dadeba sasamarTlo gadawyvetilebis Seusruleblobisas xdeboda.

13) Constitutiones principium - იმპერატორების კონსტიტუციები. პრინცეფსის

გადაწყვეტილებას კანონის ძალა აქვს, რადგან ხალხი მთელ ხელისუფლებას იმპერატორს გადასცემს. არსებობს 3 სახის იმპერატორის

კონსტიტუციები: Edicta; Decreta; Rescripta. 14) scrinia - imperatoris piradi kancelariis ZiriTadi funqciebi iyo: imperatoris saxeliT oficialuri mimowera, qonebis

gankargva და ა.შ. Sesabamisad, imperatoris kancelaria oTx ganyofilebad iyofoda: 1. ab epistulis 2. a rationibus 3. a cognitionibus 4. a

libellis

15) adgnatus proximus - uaxloesi agnati naTesavi. romis saojaxo samarTali aRiarebda Semdegi saxis naTesaur kavSirebs: 1. agnatur naTesaobas anu rodesac ojaxis yvela wevri ojaxis mamrobiTi sqesis ufrosis xelisuflebaSi iyo; 2. kognaturi anu sisxliT naTesaoba, romelSic, garda zemoCamoTvli pirebisa, ojaxis winaprebTan naTesauri kavSiriT yvelaze axlos mdgomi

mamrobiTi sqesis agnati naTesavic _ adgnatus proximus _ moiazreboda.

16) Edictum magistratuum - მაგისტრატების ედიქტები. უმაღლესი სამხედრო

და საჯარო ხელისუფლების მქონე რომაელ მაგისტრატებს, ქცევის წესების

დადგენა და გამოცემა ედიქტების სახით შეეძლოთ. მათ განსაკუთრებული მნიშვნელობა ქრ. შობამდე II საუკუნეში lex Aebutia-ს გამოცემით შეეძინათ.

17) quaestor sacri palatii - RvTaebrivi sasaxlis mcveli. დიოკლიტიანეს მიერ ჩატარებული რეფორმების დროს ის იუსტიციის მინისტრი იყო.

18) intentio - ფორმულარული პროცესის ძირითადი ნაწილი. მასში ჩამოყალიბებული იყო მოსარჩელეს მოთხოვნა. ეს ნაწილი იწყებოდა

სიტყვებით: „თუ გაირკვა რომ...“

19) Senatus - სენატი. ესაა უხუცესთა საბჭო, რონელიც რექსს სახელმწიფო პრობლემების გადაწყვეტაში ეხმარებოდა. რომულუსმა თავად დაარსა

სენატი, რომლის შემადგენლობაში 100 სენატორი შეიყვანა. ტარკვინიუს პრისკუსის დროს მათმა რიცხვა 300 მიაღწია.

20) lex - პოზიტიური სამართლის უზენაესი და ყველაზე სრულყოფილი ფორმის კანონი. ის დადგენილი და დამტკიცებული უნდა ყოფილიყო

რომაელი ხალხის წარმომდგენი სახალხო კრების მიერ. 21) interdictum - პრეტორის ბრძანება, მოდავე მხარეების მიმართ. მხარეთა

შეთანხმების არსებული დავის გადასაწყვეტად.

22) sponsalia – niSnoba. tradiciulad, qorwinebamde imarTeboda niSnoba. Tavdapirvelad, niSnoba TiToeuli dasaqorwinebeli piris ojaxis ufrosebis SeTanxmebiT xdeboda; mogvinebiT ki, Tavad meqorwineTa TanxmobiT.

23) confarreatio - uZvelesi periodis romSi arsebobda sazeimo religiuri rituali _ confarreatio, romelsac aTi qurumi aRasrulebda da mxolod patriciebisaTvis iyo nebadarTuli. ritualis dros sapatarZlo da saqmro wminda purs texdnen da qurumebis miTiTebebs asrulebdnen.

24) tutela et cura - mzrunveloba da meurveoba. Tutela (მზრუნველობა) arasrulwlovnebsa da qalebze wesdeboda, xolo cura

(მეურვეობა) suliT avadmyofebze, mflangvelebze, mcirewlovnebze, avadmyofebze, zogjer arasrulwlovnebzec(imperiis periodamde).

25) divortium - ganqorwineba ormxrivi nebiT. qorwinebis Sewyvetis sami kanonieri safuZveli: ganqorwineba, erT-erTi meuRlis gardacvaleba da erT-erTi meuRlis mier Tavisuflebis dakargva. ganqorwineba gacxadeba xdeboda am macnis meSveobiT, an werilis

gagzavniT, an qr.Sobamde 18 w. miRebuli avgustusis kanoniT lex Iulia de adulteriis. aRniSnuli kanoni ganqorwinebas mxolod colis Ralatis SemTxvevaSi iTvaliswinebda.

26) adrogatio et adoptio - romSi Svilad ayvanis ori saxe arsebobda: 1.

adoptio (araTavisufali piris Svilad ayvana) da 2. adrogatio

(Tavisufali piris Svilad ayvana). gaiusis Tanaxmad, adrogatio-Ti princefsisa da magistratis nebarTviT mSoblis xelisuflebaSi myofi pirebis Svileba xdeboda.

27) dos – mziTevi. qorwinebis dros mziTevi, rogorc qmrisaTvis gadacemuli qoneba, gansakuTrebuli samarTlebrivi reJimiT regulirdeboda. colis qonebis marTvis ufleba qmars mxolod im SemTxvevaSi hqonda, Tu amas Tavad coli gadascemda.

5 ქულიანი ესსე:

1) Ius civile

ცივილურ სამართალს ადრე კვირიტების სამართალი ეწოდებოდა. ის იმ

შემთხვევაში გამოიყენებოდა, როდესაც საქმე ნივთზე საკუთრების

უფლებას ეხებოდა.

ის გამოიყენებოდა მხოლოდ რომის მოქალაქეების მიმართ.

ვიწრო გაგებით: ცივილური სამაღტალი არეგულირებდა კერძო სამართალს.

ფართო გაგებით: ცივილური სამართალი მოიცავდა ყველა კომენტარს,

რომელიც რომაელმა იურისტებმა შექმნეს. (XII დაფის კანონებიც.)

2) Servi – წყაროები და გააზატების გზები.

monebad an ibadebian, an xdebian. monebad ibadebian mxevalTagan

Sobilni. tyved Cavardnilni monebad xdebian xalxis samarTliT,

an civiluri samarTliT im SemTxvevaSi, Tu oc wels

gadacilebulma Tavisufalma adamianma, gasayidi fasis garkveuli

nawilis miRebis mizniT, sakuTari Tavis monad gayidvas

daTanxmda. monaTa orive tipis mdgomareoba identuri iyo.

Tavisuflebis statusis Taobaze sasamarTlo procesis dros,

monis batoni damcvelis gancxadebas ar ewinaaRmdegeboda, riTac,

faqtobrivad, monis gaTavisuflebis procesSi Tanamonawileobda.

aRniSnuli sasamarTlo procesi monis gaazatebiT sruldeboda.

aseT pirobebSi, gaazatebis proceduris damswre magistratis

mier warmoTqmuli Tavisufali statusis dadastureba sabolood

adgenda yofili monis pirad statuss da misi gaazatebis sakiTxi

gasaCivrebas aRar eqvemdebareboda.

monis gaazatebis sxva wesebic: 1. batonis brZanebiT monis Seyvana

sacenzo siebSi, romelsac xuT weliwadSi erTxel adgendnen; 2.

monis gaazateba anderZis safuZvelze, romelic Tavdapirvelad

komiciebSi mtkicdeboda an brZolisaTvis mzadmyofi jaris

winaSe warmoiTqmeboda

3) Leges duodecim tabularum XII dafis kanonebi. Seqmnis mizezi:

1. ar arsebobda დაწერილი სამართლის წყაროები. 2. პონტიფიკოსების თვითნებობა დაუწერელი ქცევის წესების დროს.

3. სასარჩევლო და არასასარჩევლო დღეების მანიპულირება.

სტრუქტურა:

1. I-II-III დაფა - სამოქალაქო პროცესი, სამართლის სუბიექტები. 2. IV-V დაფა - საოჯახო, მემკვიდრეობითი სამართალი.

3. VI-VII დაფა - სანივთო სამართალი და დალდებულებათა სახეები.

4. VIII-IX დაფა - სისხლის სამართლის ნორმები. 5. X დაფა - საკრალური ნორმები.

6. XI-XII დაფა - პირველი ათის დანამატები.

მიღების შედეგი:

1. შეიქმნა დაწერილი წყარო და მოისპო თვითნებობის შესაძლებლობა. 2. გამოირიცხა პრივილეგიები. გათანაბრდა უფლებებით.

3. შეიქმნა ისეთი კანონები, სადაც დაზუსტდა სხვადასხვა სფეროები.

4) Colonus miwaze mimagrebuli glexoba. Tavdapirvelad, miwaze mimagrebis procesi mxolod imperatoris miwaze monebis, gaazatebulebisa da moijareTa Sromis gamoyenebas iTvaliswinebda. imperiis aRmosvleT nawilSi kolonebs, sagadasaxado reestrSi, miwasTan erTad aRnusxavdnen. kolons ekrZaleboda mamulis mesakuTris Tanxmobis gareSe miwis nakveTis mitoveba, mesakuTres ki am miwebidan kolonebis gandevna; mesakuTres mxolod kolonebis erTi mamulidan meoreSi gadayvanis ufleba hqonda. kolonatis warmoSobis safuZvlebi iyo: 1. Tu erT-erTi mSobeli koloni iyo, bavSvi dedis mdgomareobas iRebda. 2. Tu piri 30 wlis ganmavlobaSi koloni iyo, xandazmulobis vadis ZaliT, igi miwaze mimargebas eqvemdebareboda. kolonatis Sewyvetis pirobebi iyo: 1. memamules kolonisadmi sakuTar uflebaze uaris Tqma, mxolod miwaze uariT SeeZlo. es iyo kolonatis urTierTobis Sewyvetis mTavari piroba; 2. Tu koloni, 30 wlis ganmavlobaSi, Tavisufali piris statusiT cxovrobda, misi ganTavisufleba xandazmulobiT xdeboda. 3. Tu koloni 30 wlis ganmavlobaSi xelisuflebis adgilobrivi organos wevri _ dekurioni _ iyo, kolonati wydeboda. 4. Tu miwis mesakuTris TanxmobiT koloni episkoposobas miiRebda an monazoni gaxdeboda, kolonati wydeboda.

5) Lex et plebiscita

Tavdapirvelad, plebsis saxalxo krebis mier miRebuli gadawyvetilebebi _ plebiscitebi savaldebulo mxolod plebsisaTvis iyo. Tumca, qr. Sobamde 287 w., hortenziusis kanoniT, leges populi-s msgavsad, isini mTeli romaeli xalxisaTvis savaldebulo Seiqna. Plebiscita gansxvavdeboda leges populi-gan mxolod misi miRebis formiT, Tumca, Seesabameboda leges yvela arsebiTi maxasiaTeblebiT.

6) Peregrini

XII dafis kanonebiT ukve iyo gaTvaliswinebuli ramdeni-me saxeobis iuridiuli aqti, romelTa gaformeba dasaSvebi iyo ucxoelTa im katego-riasTan, romelic romael xalxTan megobrobis xelSekrulebas debda. maTve eniWebodaT sasamarTlo ganxilvebSi monawileobis miRebis ufleba. ucxoelebis zogadi klasifikacia. 1. romis moqalaqeebTan yvelaze meti siaxloviT uZvelesi laTinebi _ laciumis teritoriaze mdebare qalaqebis moqalaqeebi gamoirCeodnen. maT ufleba qondaT: a) romaelebTan ius civile-Ti garigebebis dadeba. b) romis teritoriaze dasaxleba. g) romis moqala-qed gaxdoma. d) romaelebTan kanonier qorwinebaSi Sesvla. gansxvavebis ZiriTadi kriteriumi iyo: 1. faqtobrivi sacxovrebeli adgili. 2. garkveuli samoqalaqo Temisadmi kuTvnileba.

7) Iurisprudentia–ს საქმიანობის სამი ძირითადი მიმართულება. respublikis periodSi termini samarTlis specialisti-mcodne romael samarTalmcodnes (iuris prudentes) `pontifices”-gan ara imdenad saero Tanamdebobda, ramdenadac aristokratiuli mdgomareoba ganasxvavebda, vinaidan am drois iuristebi _ ZiriTadad pontifikosebi _ eqs-magistratebi iyvnen, xolo

samarTalmcodneobis permanentuloba uSualod pontifikosebis saqmianobas ukavSirdeboda. aman xeli Seuwyo samarTlebrivi institutebis gvarobiT niSniT

(genera) relevanturi dayofas (divisiones), rac romauli iurisprudenciis ZiriTad meTodologiad iqca.

8) Senatus Tavdapirveli senati iyo uxucesTa sabWo, romelic reqss problemebis gadawyvetaSi exmareboda. romulusma Tavad daaarsa senati, romlis SemadgenlobaSic 100 senatori Seiyvana; maTi ricxvi gai-zarda da tarkvinius priskusis mmarTvelobis dros maTma ricxvma 300 miaRwia. SesaZ-loa, senatorTa ricxvi

ganisazRvreboda im patres raodenobiT, senatSi adgilis dakavebis ufleba rom moipoves. senati gvarTa meTaurebis wridan iqmneboda. Gvari iyo monaTesave ojaxis gaerTianeba, romelsac

saerTo winapari hyavda. Civitas-is Seqmnis TvalsazrisiT, ojaxis, gvarisa da tomis funqciis sakiTxi didi xnis ganmavlobaSi ganixileboda romanistikaSi. ojaxTa kavSiri, romelsac saerTo

winapari (patres gentis) hyavda naTesavTa erTobas _ gvars qmnida. gvaris wevrebi saerTo sagvareulo saxels atarebdnen da gvaris yvela wevrisaTvis erTnair wminda ritualebs aRasrulebdnen. reqsis gardacvalebis Semdeg mTeli Zalaufleba gadadioda senatorTa xelT, romlebic axal reqss irCvdnen.

9) რომაული magistratuum

რესპუბლიკური მაგისტრატურის ძირითადი ნიშნებია: 1. არჩევითობა

2. კოლეგიალობა

3. 1 წლიანი ვადა 4. უსასყიდლობა

5. ანგარიშვალდებულობა

უფროსი მაგისტრატები: 1. კონსული

2. დიქტატორი 3. პრეტორი

4. სამხედრო ტრიბუნი

მაგისტრატურები:

1. ჩვეულებრივი (ორდინალური) 2. განსაკუთრებული (ექსტრაორდინალური)

ჩვეულებრივი მაგისტრატურები:

1. მუდმივმოქმედი

2. შესვენების შემდეგ ამოქმედებული

განსაკუთრებული მაგისტრატურები:

1. დიქტატორი

მუდმივმოქმედი მაგისტრატურები:

1. კონსულატი 2. პრეტურა

3. კვესტურა 4. ედილეიტეტი

5. პლებსის ტრიბუნატი

6. ცენზურა

მაგისტრატობის იერარქია: 1. კონსული

2. პრეტურა 3. ედილიტეტი

4. კვესტურა

10) Constitutiones principium imperatorebis konstituciebi princefsis gadawyvetilebas kanonis Zala aqvs, radgan xalxi imperators mTel xelisuflebas, princefsis xelisuflebis

Sesaxeb gamocemuli kanoniT, gadascems. formis mixedviT, imperatoris konstituciebi iyofa: 1. Edicta _ zogadi moqmedebis norma. 2. Decreta _ sasamarTlo gadawyvetileba. (Cveulebriv, qveda

instanciis sasamarTlo gadawyvetilebaze apelaciis pasuxad.)

3. Rescripta _ calkeuli kazusis gadawyveta.

imperatoris konstituciebis kerZo krebulebis Sesaqmnelad

mzardma interesma iseTi mniSvnelovani aqtebis Seqmna ganapiroba,

rogoricaa diokletianes dros Sedgenili Codex Gregorianus da

Codex Hermogenianus.

11) Comitia centuriata-ს ევოლუცია.

centuriis komiciebi boloswina etruskelma reqsma servius

tuliusma Seqmna. aRniSnuli komicia efuZneboda romaeli jaris

axal struqturas, romelic, jariskacTa qonebrivi statusis

mixedviT, xuT kategoriad iyofoda. pirvel etapze jaris Sekreba

gvarebis mixedviT xdeboda; wlis ganmavlobaSi jarSi

patriciebisa da klientebisagan romel wevrs unda emsaxura, amas

gvari adgenda. aqedan gamomdinare, jarSi kavaleria dominirebda.

brZolis hoplituri taqtikis SemoRebiT cxenosanTa rigebi

Semcirda. hoplitebi _ es iyo asi meomrisagan Semdgari samxedro

razmebi.

servius tuliusma moqalaqeebi 5 jgufad dahyo:

1. umaRlesi jgufis wevrobisaTvis savaldebulo iyo 100 000

sisterciis (fuladi erTeuli) qona,

2. 75 000

3-4. Sesabamisad, 50 000 da 25 000.

5. 12 000 sisterciis qona moeTxoveboda.

moqalaqeTa TiToeuli kategoria valdebuli iyo gamoeyvana

centuriis gansazRvruli raodenoba. mxedrobas 18 centuria

gamohyavda, xolo damxmare kari kidev 5 centurias qmnida.

centuriebis saerTo ricxvi 193 Seadgenda.

centuria erTdroulad samxedro erTeuli da politikur-

fiskaluri gaer-Tianeba iyo, anu maT saxalxo krebaze xmis

micemis ufleba hqonda. xmis micemisas pirveloba moqalaqeTa

yvelaze SeZlebul fenas eniWeboda. xmaTa absoluturi

umravlesobis mopovebis Semdeg xmis micemis procedura

wydeboda.

12) Edictum magistratuum

მაგისტრატების ედიქტები. უმაღლესი სამხედრო და საჯარო ხელისუფლების მქონე რომაელ მაგისტრატებს, ქცევის წესების დადგენა და

გამოცემა ედიქტების სახით შეეძლოთ. მათ განსაკუთრებული მნიშვნელობა

ქრ. შობამდე II საუკუნეში lex Aebutia-ს გამოცემით შეეძინათ. damkvidrda axali saxis procesi _ per formulas, amisTvisac igi ara eqstraordinalur, aramed Cveulebriv samoqalaqo-samarTlebriv saSualebebs iyenebda. qr. Sobamde 17 w. magistratebis ediqtma TiTqmis monopoluri mdgomareoba moipova. wlis dasawyisSi gamocemuli ediqti, pretoris Tanamdebobaze yofnis periodSi Zalas inarTunebda da mudmiv ediqtad iwodeboda. qr. Sobamde 67 w. plebsis tribunis korneliusis mier gamocemuli kanoniT, pretors sxva aqtebiT marTlmsaxulebis ganxorcieleba aekrZala. 131 w. imperatorma kvestorebs salvius iulianesa da servius korneliuss pretoruli ediqtebis saerTo redaqtireba daavala. am amocanis Sesasruleblad saTanado codna mxolod iulianes hqonda, amdenad, TiTqmis mTeli samuSaoc man Seasrula. iulianes redaqciiT gamocemul ediqts ̀ Edictum perpetuum-i~ ewoda. amieridan kodificirebul teqstSi magistratebs mxolod aucilebeli xasiaTis damatebebis Setana SeeZloT.

13) პრინციპატის ცნება და აღნიშნული პერიოდის სახელმწიფო წყობილება.

პrincipatis xana _ qr. Sobamde 27 w. _ qr. Sobis 284 w. პრინციპატი - რომში არსებული, რესპუბლიკური ორგანოებით

შენიღბულ-შელამაზებული მონარქიული მმართველობის ნაირსახეობა. პრინციპატის ხანას ემთხვევა - განვითარებული და გვიანდელი

კლასიკის სახელმწიფოს წყობილება. principati, rogorc orxelisuflebianoba, iyo iseTi reJimi, romlis drosac Zalaufleba gamij-nuli iyo princefssa da senats Soris.

14) პრეტორული ფორმულის ოთხი ელემენტი. pretoris mxridan, kerZo mosamarTlisaTvis sasamarTlo funqciebis delegireba, gansakuTrebuli brZanebis (formula) saxiT xdeboda; aqedan gamomdinare, sasamarTlo ganxilvis axal, pretorul saxes formularuli procesi ewoda.

არსებობს ოთხი სახის ფორმულა:

1. Audicatio - თანამემკვიდრეობიდან წილის გამოყოფა 2. Intentio - სასარჩელო უფლებების აღმოცენება

3. Demonstratio - საქმის არსი. ის იწყებოდა სიტყვებით: „ვინაიდან...“

4. Condemnatio - მოსამართლეს მოპასუხის დასჯის უფლებამოსილება ენიჭებოდა.

15) Sponsalia-ს ცნება, მისი დადების წესი და შეწყვეტის შედეგები. Sponsalia - ნიშნობა. Tavdapirvelad, niSnoba TiToeuli dasaqorwinebeli piris ojaxis ufrosebis SeTanxmebiT xdeboda; mogvinebiT ki, Tavad meqorwineTa TanxmobiT. kanonmdebloba uSvebda erT gamonakliss, roca qaliSvlis SeeZlo ar damorCileboda mamis gadawyvetilebas, rodesac mama mas uRirs an saxelgatexil saqmros aurCevs. niSnobis dros saqmros mxare sapatarZlos mxares niSnobis beWeds da sxvadasxva saxis moZrav nivTs gadascemda.

ორივე მხარე, რომელმაც ჩაშალა sponsalia, ცხადდება კვაზი-ნათესავებად ანუ ამ გვარს შორის 4 ნათესაობა, ვეღარ დაქორწინდება.

16) ძველრომაული ქორწინების ცნება, მისი ნამდვილობის პირობები და

სახეები.

qorwineba aris mamakacisa da qalis kavSiri, mTeli cxovrebis erTianoba, RvTiuri da adamianuri samarTlis erToba~ romis samarTlis Tanaxmad, qorwinebis ori tipi arsebobda:

1. სრულუფლებიანი

2. არასრულუფლებიანი

თავის მხრივს სრულუფლებიანი იყოფოდა: 1. qmris xeliT (cum manu mariti) 2. qmris xelis gareSe (sine manu mariti) cum manu mariti tipis qorwineba. qali, gaTxovebis Semdeg, mSoblebis ojaxTan iuridiul kavSirs kargavda da qmris xelisuflebaSi gadadoda. am tipis qorwinebisas qmris xelisufleba colze, ganusazRvreli iyo. qonebrivi urTierTobebis TvalsazrisiT, monebisa da Svilebis msgavsad, cols araviTari uflebaunarianoba ar gaaCnda. yvelaferi, rac qorwinebamde cols ekuTvnoda, qmris sakuTreba xdeboda. qorwinebis periodSi colis saCuqari qmris sakuTrebaSi gadadioda.

არასრულუფლებიანი ქორწინება:

1.concubinatus - ურთიერთობა ქორწინების გარეშე.

საქორწინო რიტუალების სახეები:

1. Confarreatio - რიტუალი ტარდებოდა მხოლოდ პატრიციებს შორის. ამ რიტუალს ესწრებოდა 10 ქურუმი (flamines). ამ ქორწინების შედეგად

დაბადებული ბავშვი ხდებოდა flamines. 2. Coemptio - ხანდაზმულობით ქორწინება. ცოლს შეეძლო 3 დღე-ღამე მამის

სახლში გაეტარებინა.

ქორწინების შეწყვეტა:

1. divortium - ქორწილის შეწყვეტა ურთიერთშეთანხმებით. 2. repudium - ქორწილის შეწყვეტა ცალმხრივად.

ქორწინების შეწყვეტის მიზეზები:

1. მეუღლეთა გარდაცვალება

2. მოქალაქეობის/თავისუფლების დაკარგვა 3. ერთ-ერთი მეუღლის ტყვედ ჩავარდნა

17) ძველრომაული Dos და მისი სახეები.

Dos - მზითევი. mziTevi es aris qoneba, romelic, saojaxo xarjebis Semsubuqebis mizniT, qmars colis an mesame piris mier gadaecemoda. mziTevis dadgena SeiZleboda sxvadasxva saxis garigebiT: gadacemiT, dapirebiT an saanderZo danakisriT.

მზითევი:

1. dos profecticia – (მზითვი, რომელსაც დაბადებიდან აგროვებდნენ). ეს მზითევს ქალს, მამაკაცის ოჯასი გათხოვების შედეგად მიჰქონდა.

2. dos adventicia - საჩუქრის სახით მიღებული მზითევი.

18) Paterfamilias-ის ხელისუფლება, მისი წარმოშობა და შეწყვეტა ძველ რომში.

Paterfamilias - ojaxis ufrosi. ojaxis Tavisufali wevrebi: vaJiSvilebi da qaliSvilebi, daRmavali xaziT sxva naTesavebi, ojaxis ufrosis (paterfamilias) xelisuflebaSi imyofebodnen. kanonieri meuRle, qmris xelisuflebaSi (in manu) imyofeboda. Tu misi qmari sakuTari ojaxis ufrosis xelisuflebaSi iyo, maSin coli, erTdroulad, sakuTari qmrisa da misi ojaxis ufrosis xelisuflebaSi Sedioda.

პiri qorwinebaSi mxolod ojaxis ufrosis (paterfamilias) Tanxmobis Semdeg Sedioda. ojaxis ufrosi sakuTar xelisuflebasa da uflebas morCilebda, imavdroulad, sakuTari Tavis baton-patroni da damoukidebeli pirovneba iyo. ojaxidan gasvlas Tan sdevda TviTxelisuflebis SeZena da uflebaunarianobis Semcireba. piri ara imdenad sakuTari ojaxis ufrosis (patesfamilias) mimarT damoukideblobas iZenda, ramdenadac mfarvelobasa da socialur stabilurobas kargavda.