2019 kvleva.pdf · 2 სარჩევი 1. პედაგოგიური...

1

„ჯგუფური მუშაობა, როგორც ეფექტური

და უპირატესი მეთოდი უცხო ენის

სწავლებისას დაწყებით საფეხურზე -

სტანდარტის დასაძლევად“

ზინაიდა სისაური

2019

2

სარჩევი

1. პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევის ანგარიში -------------------------------------------3

2. საკვლევის საკითხის განსაზღვრა და მისი აქტუალურობის დასაბუთება-----------3

3. კვლევის მიზანი და მისი შესაბამისობა საკვლევ პრობლემატიკასთან---------------3

4. მონაცემთა შეგროვების მეთოდები საკვლევი კითხვების შესაბამისობა კვლევის

მიზანთან-------------------------------------------------------------------------------------4

5. საკითხის ირგვლივ არსებული ლიტერატურა------------------------------------------4

6. კვლევის კითხვარები (პედაგოგთა კითხვარი: მოსწავლეთა კითხვარი)-------------7

7. მონაცემთა ანალიზი პედაგოგთა გამოკითხვის შედეგები------------------------ ---12

8. მოსწავლეთა გამოკითხვის შედეგები----------------------------------------------------27

9. კვლევის შესაბამისი საანალიზო დასკვნები კვლევეში მასწავლებელთა

გამოკითხვის შედეგად დადებული ანალიზი -----------------------------------------37

10. ქართულსა და უცხოურ ენაში მისაღწევი შედეგები, უნარების მიხედვით

(ჯგუფური მუშაობა) -----------------------------------------------------------------------41

11. კვლევის ინტერვენცია - დ ა ს კ ვ ნ ა------------------------------------------------------46

3

პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევის

ანგარიში

„ჯგუფური მუშაობა, როგორც ეფექტური და უპირატესი

მეთოდი უცხო ენის სწავლებისას დაწყებით საფეხურზე

- სტანდარტის დასაძლევად“

საკვლევის საკითხის განსაზღვრა და მისი აქტუალურობის დასაბუთება

საკვლევი საკითხი განსაზღვრისათვის ვიხელმძღვანელე საკუთარი

პედაგოგიური პრაქტიკიდან გამოვლენილი საჭიროებიდან.

აქტუალურია გაიზარდოს მისი აქტიური გამოყენება სასწავლო

პროცესში. ვინაიდან ჯგუფური მუშაობა, როგორც სასწავლო მეთოდი

მნიშვნელოვანი შედეგის მომტანია, ამიტომ სწავლების

გაუმჯობესებისათვის, მეთოდის ამგვარი წარმოჩენა შედეგს

საგრძნობლად გააუმჯობესებს. საკითხის ამგვარი განსაზღვრა

საინტერესოა სტანდარტთან პარალელში, ვინაიდან აღნიშნული

მეთოდი, ენის შესწავლისას ეხება ყველა მისაღწევ მიზანს: მოსმენა,

კითხვა, წერა, ლაპარაკი, სწავლის სწავლა, კულტურათა დიალოგი,

უცხოური ენის პრაქტიკული გამოყენება.

კვლევის მიზანი და მისი შესაბამისობა საკვლევ პრობლემატიკასთან

კონკრეტული კვლევის მიზანია სასწავლო რეალობა და მეთოდის

შესაბამისობა ერთმანეთთან პარალელში შეადაროს და ამომწურავად

აღწეროს ის სარგებელი, რომელიც მოცემული კვლევის საფუძველზე,

დასმული საკითხის მნიშვნელოვანებას დაასაბუთებს. ამავდროულად

აღნიშნული საკითხის გამოსაკვლევად საჭირო გახდა რეალობისა და

4

მისაღწევი მიზნის შედარება, რაც აღსანიშნავია გაგვერკვია, როგორც

მოსწავლეებში ასევე კოლეგებთან მიმართებაში.

• მიზნები:

• შესაბამისობები

მონაცემთა შეგროვების მეთოდები საკვლევი კითხვების შესაბამისობა

კვლევის მიზანთან

კითხვარის შედგენისას ვიხელმძღვანელე ეროვნული სასწავლო გეგმით

გათვალისწინებული სტანდარტითა და მეთოდის შესაბამისი შეფასების

რუბრიკების გამოყენებით.

აღნიშნული გზა შესაბამისობის დასადგენად ოპტიმალური აღმოჩნდა,

ვინაიდან ერთიან სისტემაში ნათლად წარმოეჩინა და გამოევლინა

მიზანი და შედეგი ურთიერთმიმართებაში.

კვლევა წარვმართე სკოლის ბაზაზე მოსწავლეთა და კოლეგებთა

გამოკითხვის შედეგად მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე.

პედაგოგთა კითხვარის შესადგენად (დანართი #1) ვიხელმძღვანელე

ქართული და უცხოური ენის სტანდარტიდან, კერძოდ თემის

შესაბამისად განსაზღვრული თემების ირგვლივ: კერძოდ, დასახული

მიზნების უზრუნველსაყოფად, უცხოური ენის სწავლება შვიდი

მიმართულებით გაიშლება: მოსმენა, კითხვა, წერა, ლაპარაკი, სწავლის

სწავლა, კულტურათა დიალოგი, უცხოური ენის პრაქტიკული

გამოყენება. ვინაიდან გამოვლენილიყო მიზნისა და შედეგის

ურთიერთმიმართებები, დადებითი და უარყოფითი მხარეები და

მომავალში დასაგეგმი აქტივობების განსაზღვრა დაიგეგმოს რეალურად

და შედეგიანად.

გამოკითხვა ჩატარდა როგორც უცხოური ენების, ასევე ქართული ენის

პედაგოგებთან, ვინაიდან ჯგუფური მუშაობა როგორც მეთოდი,

რამდენად ახლობელია სასწავლო რეალობაში მოსწავლეთათვის და ასევე

5

ძირითადი საგნის მუშაობის მხრივ წარმართულ რეალობაში. ანუ

რამდენად აქტიურ დამოკიდებულებაშია, მეთოდი სასწავლო

გარემოსთან.

ხოლო მოსწავლეთა კითხვარის შესადგენად (დანართი #2)

ვიხელმძღვანელე უცხო ენების ჯგუფური მუშაობის შეფასების

რუბრიკებიდან გამომდინარე, ვინაიდან საინტერესოდ წარმოაჩენს

მიზნისა და შედეგის ურთიერთმიმართებებს. ამავდროულად მეთოდის

მიმართ დამხვედრი ნიადაგი, ანუ მოსწავლეების მზაობა და

გათვითცნობიერება რამდენად სწორადაა წარმართული სასწავლო

პროცესში. ასევე პასუხების მიხედვით ვადარებთ მოსწავლეთა

აკადემიურ მოსწრებას მათ პასუხებთა, რაც ჯგუფურ მუშაობაში

საინტერესო შედეგს მოგვცემს, თუ როგორ აფასებენ აღნიშნულ სასწავლო

მეთოდს მაღალი, საშუალო და დაბალი აკადემიური მოსწრების

მოსწავლეები, რამდენადაა ძალთა თანაფარდობა და უნართა ბალანსი,

რაც ძალიან მნიშვნელოვანია განწყობის წარმოსაჩენად და მიზნის

მისაღწევად, სასწავლო პროცესში პრობლემის სწორი

დიაგნოსტირებისათვის.

საკითხის ირგვლივ არსებული ლიტერატურა:

• „მოვემზადოთ მასწავლებელთა სასერთიფიკაციო

გამოცდებისთვის“ - იზოლდა ბუხლეიშვილი, რუსუდან ბრეგვაძე -

საგანმანათლებლო ცენტრი - „ლიბო მნტ“

• სწავლებისა და სწავლის ახალი მიდგომები, საქართველოს

განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, 2005

• ეფექტური სწავლება სკოლაში - რ. მარზანო, დებრა ჯ. ფიქერინგი,

ჯეინი ი. ფოლოქი, 2007

• ეროვნული სასწავლო გეგმა - განათლებისა და მეცნიერების

სამინისტრო, 2015-2018

• „ჯგუფური მუშაობის როლი სასწავლო ქმედებების ფორმირებაში“ -

მაია ფირჩხაძე

6

• ელ-რესურსები: ncp.ge - ეროვნული სასწავლო გეგმების

პორტალითავი XXIV საგნობრივი პროგრამა უცხოურ ენებში.

• Maswavlebeli.ge - ელექტრონული გაზეთი

7

კვლევის კითხვარები

პედაგოგთა კითხვარი:

დანართი 1

მოგესალმებით, პატივცემულო კოლეგებო.

ვატარებ პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევას დაწყებით საფეხურზე, კერძოდ მე-

6 კლასში, თემაზე: „ჯგუფური მუშაობა, როგორც ეფექტური და უპირატესი მეთოდი

უცხო ენის სწავლებისას დაწყებით საფეხურზე - სტანდარტის დასაძლევად.“

გთხოვთ, მონაწილეობა მიიღოთ გამოკითხვაში, რომელიც ხელს შეუწყობს

გამოავლინოს უცხო ენის შესწავლისას ჯგუფური მუშაობის, როგორც სწავლის

ფორმის ეფექტურობას.

მნიშნელოვანია თქვენი აზრი და დამოკიდებულებები აღნიშნული საკითხისადმი,

გთხოვთ

აღნიშნოთ პასუხი ნიშნით ან ჩაწეროთ სასურველი პასუხი.

პატივისცემით ზინაიდა სისაური.

თქვენ ბრძანდებით :

უცხოური ენის პედაგოგი

ქართული ენის პედაგოგი

თქვენგან მიღებული ინფორმაცია ანონიმურია. არ არის საჭირო კითხვარზე სახელისა

და გვარის მითითება.

1. საგაკვეთილო პროცესში რომელ მეთოდს ანიჭებთ უპირატესობას?

ინდივიდუალურს

წყვილებში

ჯგუფებში

(ჩაწერეთ პასუხი) ----------------------------------

2. ენის სწავლებისას რა სიხშირით მიმართავთ ჯგუფურ მუშაობას

დაწყებითების კლასში?

იშვიათად

ხშირად

8

არასდროს

3. რა პრინციპით ანაწილებთ მოსწავლეებს ჯგუფებში?

შემთხვევითობის პრინციპით

მოსწავლეთა სურვილის მიხედვით

მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრების მიხედვით

(ჩაწერეთ პასუხი) ----------------------------------

4. რა სიხშირით აძლევთ ჯგუფური მუშაობაზე გათვლილ საშინაო დავალებას.


ხშირად


(ჩაწერეთ პასუხი) ----------------------------------

5. რამდენად ეხმარება ჯგუფური მუშაობა სტანდარტით განსაზღვრული

თემატიკის შემცველი მცირე ზომის ტექსტების გაგებაში?

მნიშვნელოვნად

ნაწილობრივ

არ შეესაბამება მეთოდი აქტივობას

სხვა (ჩაწერეთ პასუხი) -------------------------------------------------------------------

--------------

6. რამდენად გამოვლინდება მოსწავლის ცოდნა ჯგუფურ მუშაობაში სიტყვების,

წინადადებებისა და ტექსტების გარკვევით და შესაბამისი ინტონაციისა თუ

მახვილების დაცვით წარმოთქმაში?





--------------

7. რამდენად წარმოაჩენს ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეებში სტანდარტით

განსაზღვრულ თემატიკაზე, მარტივი ენით ინტერაქციასა და რამდენიმე

წინადადებიანი მონოლოგის წარმოთქმაში?





--------------

9

8. რამდენად შეუძლია ჯგუფური მუშაობის დროს მოსწავლეს ზეპირი

მეტყველების სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად?





--------------

9. რამდენად ეხმარება ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეს სტანდარტით

განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების გაგებაში?





--------------

10. ეხმარება თუ არა მოსწავლეს ჯგუფური მუშაობა მოდელის ან კონკრეტული

საყრდენების მიხედვით ნასწავლ თემატიკაზე მცირე მოცულობის ტექსტების

შედგენაში?





--------------

11. ავლენს თუ არა ჯგუფური მუშაობის დროს მოსწავლე წერითი მეტყველების

სტრატეგიების ცოდნას და იყენებს თუ არა იგი ამ ცოდნას მიზნის შესაბამისად.





--------------

12. ეხმარება თუ არა ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეს საკუთარი და უცხო

კულტურის

რეალიების ამოცნობაში და სოციო-კულტურული კონტექსტების

შედარებაში?

10





--------------

13. არის თუ არა ჯგუფური მუშაობა მიზანმიმართული და სასარგებლო მეთოდი,

რათა მოსწავლემ თანატოლებთან და მასწავლებელთან ერთად დაგეგმოს და

განახორციელოს სხვადასხვა ტიპის პროექტები?





--------------

11

მოსწავლეთა კითხვარი:

დანართი 2

მოგესალმებით, გთხოვთ, მონაწილეობა მიიღოთ გამოკითხვაში, რომელიც ხელს

შეუწყობს ჯგუფური მუშაობის სწავლის მეთოდის ეფექტურობის გაზრდას.

მნიშნელოვანია თქვენი აზრი და დამოკიდებულებები აღნიშნული საკითხისადმი,

გთხოვთ აღნიშნოთ პასუხი ნიშნით.

პატივისცემით ზინაიდა სისაური.

სახელი , გვარი___________________________________________ VI კლასი

1. სასწავლო პროცესში, კერძოდ კლასში მუშაობის დროს - ენის შესწავლისას,

რომელ სასწავლო მეთოდს ანიჭებთ უპირატესობას?

o ინდივიდუალურს

o წყვილებში

o ჯგუფებში

2. წყვილებში ან ჯგუფებში მუშაობის დროს თავს ვგრძნობ კომფორტულად,

როდესაც

• ჩემი სურვილით ვარჩევ ჯგუფს

• მასწავლებლის მიერ ხდება ჯგუფის შერჩევა

• არა აქვს მნიშვნელობა

3. ჯგუფში მუშაობის დროს

o ვასრულებ ლიდერის როლს

o ვეხმარები დავალების შესრულებაში

ნაკლებად ვარ ჩართული

4. ჯგუფური მუშაობის დროს ვისთან ისურვებდით მუშაობას:

o ვინც ყველაზე ძლიერია

o ვისი იმედიც მექნებოდა

o ნებისმიერ მოსწავლესთან

5. ჯგუფური მუშაობისას ჯგუფის ყველა წევრს შეაქვს დავალების შესრულებაში

თავის წვლილი, უსმენენ ერთმანეთს და იცავენ რიგითობას?

დიახ

12

არა


6. როდესაც კლასში ჯგუფურად მუშაობთ საკითხის ირგვლივ მოსწავლეები

ერთმანეთს იდეებს უცვლით?

დიახ

არა


7. თქვენი აზრით, როდესაც მასწავლებელი კლასში გაძლევთ ჯგუფურ სამუშაოს,

ჯგუფის წევრები საგნობრივად წარმატებით ართმევენ თავს დავალებებს?

დიახ

არა


8. ჯგუფური მუშაობის ბოლოს ნაშრომის პრეზენტაცია საინტერესოა რადგან

ყველა იცავს დროის ლიმიტს და საჭიროების შემთხვევაში ავლენენ ცოდნას

სხვა საგნებიდან თემასთან დაკავშირებით.

დიახ

არა


13

მონაცემთა ანალიზი

პედაგოგთა შედეგები მასწავლებელთა გამოკითხვის შედეგად გამოვლინდა ჯგუფური

მუშაობის დადებითი და უარყოფითი მხარეები. ყოველმა პასუხმა

წამოაჩინა ჯგუფური მუშაობის როლი სასწავლო ქმედებების

ფორმირებაში.

ჯგუფი, ანუ როგორც ფილოსოფოსები მიუთითებენ, დიადა – ესაა

ადამიანის, როგორც სოციალური არსების, განვითარების

ელემენტარული და ამავე დროს უნივერსალური ფორმა, რადგან

ჯგუფებში ყველა შესაძლებლობაა პიროვნული, შემეცნებითი და

სოციალური განვითარებისთვის. მოზარდის მიერ აქ შეძენილი

ინტელექტუალური, სოციალური და პიროვნული გამოცდილება

მიმართულია როგორც საკუთარი თავისკენ, ასევე შემდეგში –

დამოუკიდებელი ცხოვრებისკენ. ამიტომ ჯგუფში მუშაობის

გამოცდილება ძალიან მნიშვნელოვანია.

14

პედაგოგთა გამოკითხვის შედეგად წარმოჩინდა შემდეგი სურათი. 1. საგაკვეთილო პროცესში რომელ მეთოდს ანიჭებთ უპირატესობას?

ქართული ენის პედაგოგები




უცხოური ენების პედაგოგები




15

2. ენის სწავლებისას რა სიხშირით მიმართავთ ჯგუფურ მუშაობას ?

0 1 2 3 4 5 6 7


უცხოური ენის პედაგოგები


ხშირად


16

3. რა პრინციპით ანაწილებთ მოსწავლეებს ჯგუფებში?

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

ქართული ენის

პედაგოგები

უცხოური ენის

პედგოგები

შემთხვევითობის პრინციპით

მოსწავლეთა სურვილის

მიხედვით

მოსწავლეთა აკადემიური

მოსწრების მიხედვით

17

4. რა სიხშირით აძლევთ ჯგუფური მუშაობაზე გათვლილ საშინაო დავალებას?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


პედაგოგები უცხოური ენის



ხშირად


18

5. რამდენად ეხმარება ჯგუფური მუშაობა სტანდარტით განსაზღვრული

თემატიკის შემცველი მცირე ზომის ტექსტების გაგებაში?




არ შეესაბამება მეთოდი

აქტივობას



ხშირად



19

6. რამდენად გამოვლინდება მოსწავლის ცოდნა ჯგუფურ მუშაობაში სიტყვების,

წინადადებებისა და ტექსტების გარკვევით და შესაბამისი ინტონაციისა თუ

მახვილების დაცვით წარმოთქმაში?







20

7. რამდენად წარმოაჩენს ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეებში სტანდარტით

განსაზღვრულ თემატიკაზე, მარტივი ენით ინტერაქციასა და რამდენიმე

წინადადებიანი მონოლოგის წარმოთქმაში?



0

1

2

3

4

ქართული ენის პედაგოგებიუცხოური ენების პედაგოგები



21

8. რამდენად შეუძლია ჯგუფური მუშაობის დროს მოსწავლეს ზეპირი

მეტყველების სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



უცხოური ენების




22

9. რამდენად ეხმარება ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეს სტანდარტით

განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების გაგებაში?

0 1 2 3 4





23

10. ეხმარება თუ არა მოსწავლეს ჯგუფური მუშაობა მოდელის ან კონკრეტული

საყრდენების მიხედვით ნასწავლ თემატიკაზე მცირე მოცულობის ტექსტების

შედგენაში?

0 1 2 3 4 5

ქართული ენის პედაგიგები




24

11. ავლენს თუ არა ჯგუფური მუშაობის დროს მოსწავლე წერითი მეტყველების

სტრატეგიების ცოდნას და იყენებს თუ არა იგი ამ ცოდნას მიზნის შესაბამისად.

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5









25

12. ეხმარება თუ არა ჯგუფური მუშაობა მოსწავლეს საკუთარი და უცხო

კულტურის რეალიების ამოცნობაში და სოციო-კულტურული კონტექსტების

შედარებაში?



0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5


პედაგოგები უცხოური

ენების




26

13. არის თუ არა ჯგუფური მუშაობა მიზანმიმართული და სასარგებლო მეთოდი,

რათა მოსწავლემ თანატოლებთან და მასწავლებელთან ერთად დაგეგმოს და

განახორციელოს სხვადასხვა ტიპის პროექტები?

ჯგუფი წარმოადგენს იმ მინიმალურ ერთეულს, რომელზეც აიგება

მომავალი სასწავლო თანამშრომლობა. მაგრამ ამ ურთიერთობებს

თავისებური სირთულეებიც ახლავს, თავისი განსაკუთრებული

მხარეები:

„მოსწავლე-მასწავლებელი” – მუშაობის თავისებურებები

სასწავლო პროცესში თამანშრომლობის სწავლას, ანუ ჯგუფურ მუშაობას

მოსწავლე მასწავლებელთან ურთიერთობით („მასწავლებელი-

მოსწავლე”) იწყებს. ამიტომ მასწავლებელმა წინასწარ უნდა შეიმუშაოს:

·გარკვეული ნორმები, ჩარჩოები, რომლის ფარგლებშიც მოსწავლე

შეძლებს დავალებების შეასრულებას;

·ისეთი სავარჯიშოები, რაც აიძულებს მოსწავლეს, იპოვოს

თანამშრომელი, პარტნიორი, მეწყვილე, ჯგუფელი; დაინახოს საჭირო

75%

80%

85%

90%

95%

100%







27

მონაცემების შეგროვების, მოპოვების აუცილებლობა და საამისოდ

შეძლოს სივრცესა და დროში ორიენტაცია და გადაადგილება.

იმ მიდგომებიდან, რომლებსაც ასეთ დროს ეფექტურად იყენებს

მასწავლებელი, გამოიკვეთება:

·ისეთი დავალებები, რომლებიც მოსწავლის ყურადღებას, ორიენტაციას

წარმართავს რამდენიმე მიმართულებით: მიცემული დავალების

შესრულებისკენ და მასწავლებლის ქმედებისკენ;

·დავალებები, რომლებსაც არ აქვთ გადაწყვეტის გზა; რომლებიც

შეუძლებელს ხდიან მასწავლებლის დავალების შესრულებას;

·დავალებები, რომლებიც არასაკმარის მონაცემებს შეიცავენ და ამის გამო

მოსწავლემ არა მარტო უარი უნდა თქვას მათ შესრულებაზე, არამედ

უნდა მოსთხოვოს მასწავლებელს არასაკმარისი მონაცემების მიზეზების

ახსნა;

·დავალებები, რომლებითაც განისაზღვრება, შეძლებს თუ არა მოსწავლე

ორიენტაციას ობიექტურად შესაძლებლისკენ (ან თუნდაც

შეუძლებელისკენ); შეძლებს თუ არა შესაფერისი მოქმედების

განხორციელებას (ამ დროს მასწავლებელი „კულტურულ ნორმებში”

მოქმედებს: აზუსტებს მოსწავლის მიერ გამოთქმულ აზრს, გამოხატავს

პატივისცემას მისი აზრის მიმართ, მოჰყავს არგუმენტები, მადლობას

უხდის მუშაობისთვის).

მასწავლებლის მიერ ყველა ამ ნორმის მუდმივად გამოყენება

მოსწავლეებს დაეხმარება ერთმანეთთან ურთიერთობაში, რის

საფუძველზეც ისინი მიაღწევენ სრულ სასწავლო დამოუკიდებლობას.

მასწავლებლი ვალდებულია დაეხმაროს მოსწავლეებს საკუთარი თავის,

თავიანთი საქმის ორგანიზებაში.

მოსწავლეთა შედეგები

ჯგუფში მუშაობის გამოცდილება ძალიან მნიშვნელოვანია. მაგრამ

რის საფუძველზე ითვისებს ბავშვი ჯგუფში მუშაობის წესებს, როდესაც

ის სკოლაში მოდის? რამდენად გამოცდილია ის ამ კუთხით?

სკოლაში მისვლისას მოზარდს მცირე გამოცდილება უკვე აქვს. აქედან

გამომდინარე, მას შეუძლია:

28

·უსიტყვოდ, კრიტიკის გარეშე ენდოს უფროსს (ეს გამოცდილება

მიღებული აქვს უშუალო ემოციური ურთიერთობით);

·იმიტირება (ესაა გამოცდილება საგნობრივი მანიპულაციის

საფუძველზე);

· და სხვადასხვა როლის შესრულება (თამაშიდან მიღებული

გამოცდილება).

ეს გამოცდილება იძლევა საშუალებას, ვასწავლოთ ბავშვს

ურთიერთობის განსაკუთრებული ფორმა – თანამშრომლობა სასწავლო

პროცესში, ანუ ჯგუფური მუშაობა.

მკვლევარები მიუთითებენ, რომ პირველი სუბიექტი, რომელთანაც

სწავლის დასაწყისში მასწავლებელს აქვს ურთიერთობა, არის არა

ცალკეული მოსწავლე, ინდივიდი, არამედ ერთად მომუშავე ბავშვების

ჯგუფი. მოსწავლეებში ასეთი თანამშრომლობის აუცილებლობას

წარმოშობს დაუკმაყოფილებლობა, არასრული ინფორმაციის შევსების ან

ქმედების სურვილი. ამ მოთხოვნას, თავის მხრივ, რეფლექსიური

ბუნებაც აქვს: იმისთვის, რომ ეს მოთხოვნილება გაუჩნდეს, მოსწავლემ

სწორად უნდა შეაფასოს თავისი შესაძლებლობები და სუსტი მხარეები.

სწორედ ჯგუფში, თანაბარ პირობებში მყოფი მოსწავლეების გარმოცვაში

გამოიკვეთება სასწავლო-თანამშრომლობითი ღონისძიებების

პერსპექტივები, რომელთა საფუძველზეც მოხდება:

·სხვადასხვა დამოკიდებულების ჩამოყალიბება შემეცნებითი

პროცესების მიმართ, განსხვავებული შეხედულებების, პოზიციების და

კონფლიქტური სიტუაციების გამოკვეთა;

·სასწავლო და სხვა მთელი რიგი ამოცანების გადაწყვეტა;

·პრობლემების გადაწყვეტის, რეალიზების გეგმების დასახვა;

·შედეგების შეფასება

მოსწავლეთა გამოკითხვის შედეგად კი მივიღეთ ასეთი

სურათი:

29

სასწავლო პროცესში, კერძოდ კლასში მუშაობის დროს - ენის შესწავლისას,

რომელ სასწავლო მეთოდს ანიჭებთ უპირატესობას?

ინდივიდუალური არავის აურჩევია!

მაღალი მოსწრების მოსწავლეებს ურჩევნიათ წყვილები, ხოლო საშუალო მოსწრებისას კი

ჯგუფური მუშაობა, გამომდინარე მათი შესაძლებლობიდან, სადაც თავსს უფრო

რეალიზებულად გრძნობენ, იქ ურჩევნიათ.

109

87

6

რჩეული სასწავლო მეთოდი

მოსწავლეებში აკადემიური მოსწრების


წყვილები

ჯგუფური

30

წყვილებში ან ჯგუფებში მუშაობის დროს თავს ვგრძნობ კომფორტულად, როდესაც

ძალთა თანაფარდობა იგრძნობა მეთოდის მიმარტ განწყობა და საკუთარი როლი და ადგილი

შედეგის მიხედვით.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

10 9 8 7 6

არა აქვს მნიშვნელობა

მასწავლებლის მიერ ხდება

ჯგუფების შერჩევა

ჩემი სურვილით ვარჩევ ჯგუფს

31

ჯგუფში მუშაობა კლასში

ძირითადად ნაწილდება თანაბრად და ყველა ეხმარება ერთმანეთს, მიუხედავად

აკადემიური მოსწრებისა.

ვასრულებ ლიდერის როლს0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 9 8 7 6

ვასრულებ ლიდერის როლს

ვეხმარები დავალების

შესრულებაში

ნაკლებად ვარ ჩართული

32

ჯგუფში მუშაობის დროს ვისთან ისურვებდნენ მოსწავლეები მუშაობას

ძირითადად ურთიერთანამშრომლობა არ უჭირთ, შეუძლიათ განსაზღვრონ ნებისმიერი

მოსწავლის მნიშვნელოვანი როლი, უნარების შესაბამისად ...

10

9

8

7

6

ნებისმიერთან

საიმედოსთან

ძლიერთან

33

ჯგუფში მუშაობის წესრიგი

ჯგუფური მუშაობისას ჯგუფის ყველა წევრს შეაქვს დავალების

შესრულებაში თავის წვლილი, უსმენენ ერთმანეთს და იცავენ

რიგითობას:

ჯგუფურ მუშაობას თან ახლავს სამუშაო პროცესისათვის დამახასიათებელი ხმაური, ტონის

აწევა, ემოცია... რაც მოსწავლეებისაგან ნაწილობრივ წესრიგად აღიქმება, თუმცა

ნორმალურია და ნაწილდება აკადემიური მოსწრების შესაბამისად.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

10 9 8 7 6


არა

დიახ

34

თანამშრომლობა

როდესაც კლასში ჯგუფურად მუშაობთ საკითხის ირგვლივ მოსწავლეები ერთმანეთს იდეებს

უცვლით?

აკადემიური მოსწრების დონის მიხედვით, აქტივობის შესაბამისად, ვინაიდან ჯგუფური

მუშაობაა, წარმოჩინდება მაღალი თანამსრომლობის ხარისხი მაღალი ნიშნის მქონე

მოსწავლეებში, ხოლო საშუალო აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეებში საჭიროა

თანამშრომლობის მნიშვნელობის უკეთ გააზრების მიზნით შესაბამისი ღონისძიებების

გატარება.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

109

87

6


არა

დიახ

35

აქტივობის შეფასება

თქვენი აზრით, როდესაც მასწავლებელი კლასში გაძლევთ ჯგუფურ

სამუშაოს, ჯგუფის წევრები საგნობრივად წარმატებით ართმევენ თავს

დავალებებს?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

109

87

6


არა

დიახ

36

მისაღწევი შედეგის შეფასება და მიზანმიმართულობა

ჯგუფური მუშაობის ბოლოს ნაშრომის პრეზენტაცია საინტერესოა

რადგან ყველა იცავს დროის ლიმტის და საჭიროების შემთხვევაში

ავლენენ ცოდნას სხვა საგნებიდან თემასთან დაკავშირებით.

კვლევის მონაცემები გვაძლევს შემდეგი დასკვნის გაკეთების

საშუალებას, რომ ჯგუფში მუშაობას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ყველა

სახის უნივერსალური სასწავლო ქმედებისთვის:

1. პიროვნული განვითარებისთვის;

2. თანამშრომლობითი (მარეგულირებელი) თვისებების

ჩამოყალიბება-განვითარებისთვის;

3. შემეცნებითი უნარების გაუმჯობესებისთვის;

4. კომუნიკაციური უნარების განვითარებისთვის.

დიახარა


0

2

4

6

8

10

12

14

16

შედეგი

შედეგი

37

ჯგუფური მუშაობის უპირატესობა ისაა, რომ იგი თითოეულ

მოსწავლეს აძლევს აზროვნების, საუბრის და მოქმედების საშუალებას,

რადგან სხვა ადამიანის მიერ დასმული თუნდაც მარტივი შეკითხვა უკვე

წარმოადგენს ძლიერ სტიმულატორს შემეცნებითი და აზროვნებითი

პროცესების გააქტიურებისთვის.

კვლევის შესაბამისი საანალიზო დასკვნები

კვლევეში მასწავლებელთა გამოკითხვის შედეგად დადებული

ანალიზი

აღნიშნული მონაცემები გვაძლევს სწორ გზასა და სურათს, რათა დავინახოთ გჯყფური

მუშაობის მნიშვნელოვანება და ეფექტი მშობლიურ და უცხოური ენების სწავლებისას,

კერძოდ აშკარაა რომ მასწავლებლები ხელმძღვანელობენ შემდეგი პრინციპით (სქემა1)

ჯგუფური მუშაობის მეთოდის არჩევანი




38

კვლევების გამოყენება სწავლებაში

თანამედროვე პედაგოგიკა ბევრ სიალეს წინაშე დგას.რასაც ახალი საუკუნისა,თუ

ათასწლეულის დადგომას უკავშირებენ.სიახლეა ის, რომ მომსწრენი ვართ ახალი

ეპოქის,რომელშიც სწავლების „ხელოვნება“ სწავლების „მეცნიერებად“იქცევა. დაიწყო

სწავლების მეთოლების საფუძვლიანი კვლევა. ხოლოდ 1970-იანი წლების დასაწყისში

მკვლევარები დაინტერესდნენ სწავლების სხვადასხვა მეთოდსა და სწავლის

შედეგებს შორის კავშირით.1960-იანი მიაჩნდათ,რომ მოსწავლის აკადემიური

მოსწრება საერთოდ არ იყო დამოკიდებული სწავლების მეთოდოლოგიაზე. ასეთ

დასკვნამდე მივადა ჯეიმს ქოულმანი ,ცნობილი ანგარიშის „საგანმანათლებლო

შესაძლებლობის

თანასწორობის“ავტორი.(იხ.ქოულმანი,ქემფბელი,მაქფართლანდი,მუდი,უაინფელდი

და იორკი,1966). ჯეიმს ქოულმანი და მისი კოლეგები იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ

სკოლის მოსწავლეთა შორის აკადემური მოსწრებაში არსებული განსხვავება

დამოკიდებულია ასეთ ფაქტორებზე,როგორებიცაა: მოსწავლის ნიჭი და

უნარები,მისი სოციოეკონომიკური სტატუსი და ოჯახური გარემო.სამწუხაროა ,რომ

სკოლას ამ სამი ფაქტორიდან არც ერთის შეცვლა არ შეუძლია.ქოულმანის დასკვნა

განსაკუთრებული იმედის მომცემი არ არის.

ჩვენ ამჟამად დიდ იმედებს ვამყარებთ მასწავლებლებსა და სკოლებზე,რომელთაც

გარკვეული ზეგავლენის მოხდენა შეუძლიათ მოსწავლის აკადემიურ მოსწრებაზე.

ბოლო პერიოდში ჩატარებული კვლევები(იხ. სანდერსი და ჰენრი,1994; რაიტი,ჰორნი

39

და სანდერსი,1997) გვაძლევენ საშუალებას გავიმეოროთ მკლევარე ჯერი ბრეფი და

თომას გუდის(1986) სიტყვები:“მითი დაიმსხვრა: მასწავლებლები რეალურ გავლენას

ახდენენ მოსწავლეთა სწავლის შედეგებზე“.

აქედან გამომდინარე, რაც შეეხება მეთოდის რელევანტურობას,

ჯგუფურ სამუშაოს მაშინაც შეიძლება მიმართოს მასწავლებელმა,

როდესაც ბავშვები გარკვეული სიძნელეების წინაშე აღმოჩნდებიან:

რეფლექსიის ფაზაში ხშირად სწორედ ჯგუფური სამუშაოა სასკოლო

თანამშრომლობის, საქმიანი და პირადი ურთიერთობების გამოხატვის

ყველაზე ეფექტური საშუალება.

ცხადია, დაწყებით საფეხურზე რეფლექსიის სწავლებისას

მასწავლებელი ერთბაშად ყველა საშუალებას ვერ გამოიყენებს, ისევე

როგორც ერთბაშად არავინ ასწავლის გაყოფას და გამრავლებას.

მთავარია, მხედველობიდან არ გამოგვრჩეს ის გარემოება, რომ ზუსტად

რეფლექსია უზრუნველყოფს მოსწავლის პიროვნულ, კომუნიკაციურ და

ინტელექტუალურ განვითარებას.

მეთოდის რელევანტურობა

სიხშირე

განაწილების პრინციპი

საშინაო დავალების

სიხშირე

40

მაგალითები დაწყებით საფეხურზე რეფლექსიის განვითარებისთვის:

·ზეპირი განხილვა;

·გაკვეთილის განმავლობაში მომხდარი მოვლენების, ანუ გაკვეთილის

ვიზუალური – სახვითი ანდა გრაფიკული გამოხატვა (თუნდაც ერთი

დღის, ან ერთი კვირის, ან ერთი თვის);

·სხვადასხვა საგანმანათლებლო სიტუაციაში განცდილი გრძნობების და

შეგრძნებების ვერბალური აღწერა;

·ანკეტის წერილობით შევსება;

·თამაში-მეტაფორების გამოყენება, სადაც მოსწავლე მესამე პირში

მოგვითხრობს თავის თავზე და თავის ჯგუფზე, უსმენს სხვა

მოსწავლეების მონათხრობსაც.

შეკითხვები განხილვისთვის:

·რა ისწავლე ახალი?

·რომელი წინარე ცოდნა დაგეხმარა დავალების შესრულებაში?

·რისი ცოდნა გამოგადგება მომავალში?

·კონკრეტულად რა დაგეხმარა პრობლემის გადაწყვეტაში?

·რომელი საშუალებები გამოიყენე გაკვეთილზე (შეადგინე ცხრილი,

დახაზე სქემა და ა.შ.)?

·კმაყოფილი თუ ხარ ჯგუფელების მუშაობით?

·როგორ ფიქრობ, ისინი თუ არიან შენით კმაყოფილები?

·რა გზით მიხვედით შეთანხმებულ მუშაობამდე?

·რაში შეაქებდი შენს თავს?

·რას შეცვლიდი შენს მოქმედებაში?

·რა მოგეწონა ყველაზე მეტად?

·და ა.შ.

რეფლექსიისას ბავშვებმა არა მარტო სირთულეები უნდა გამოყონ,

არამედ ამ სირთულეების გადაწყვეტის გზებიც უნდა წარმოიდგინონ,

რადგან სწორედ ასეთი ტიპის რეფლექსიაა კონსტრუქციული. ამ

შემთხვევაში, სწავლის სირთულეების (როგორც ცხოვრებისეული

სირთულეების მოდელის) დაძლევა საინტერესო იქნება

მოსწავლეებისათვის. ეს დაეხმარება მათ, უკეთესი გახადონ

გარემომცველი სამყაროც და საკუთარი თავიც.

41

ქართულსა და უცხოურ ენაში მისაღწევი შედეგები, უნარების


(ჯგუფური მუშაობა)

მასწავლებელს, როგორც ჯგუფური მუშაობის ორგანიზატორს, მოუწევს

შემდეგი როლების შესრულება:

§ჯგუფებისთვის სამუშაო მიმართულების განსაზღვრა;

§სამუშაოს პროცედურული კონტროლი;

§ოპონირება;

§რეფლექსია.

ყველაზე მარტივად ამის წარმოსახვა შესაძლებელია მაშინ, როდესაც

მასწავლებელი, ჯგუფური მუშაობის დაგეგმვისას, პასუხობს რამდენიმე

შეკითხვას:

§რისთვის მჭირდება ეს სამუშაო?

§რა ადგილს იკავებს იგი მოცემული თემისა თუ გაკვეთილის

შესწავლაში?

§რა შედეგი მინდა მივიღო?

0

20

40

60

80

100

ქართული ენა

უცხოური ენა

42

მოცემულ კითხვებზე პასუხის შემდეგ მასწავლებელი უკვე აირჩევს

ჯგუფური მუშაობის შესაფერის ფორმას

ფორმის განსაზღვრის შემდეგ დგება პრაქტიკული მოქმედების დრო –

იწყება ჯგუფებში მუშაობა. ჯგუფური მუშაობა მოიცავს გარკვეულ

ტექნოლოგიურ თავისებურებებს: მასწავლებლის/სწავლების მხრივ –

განხილვას, ერთობლივ და ინდივიდუალურ სწავლას,

ვარჯიშს/ავტომატიზებას და შემოწმებას. მოსწავლეთა მხრივ , მასში

შედის მოსწავლის პოზიციის განსაზღვრა – დიალოგში მონაწილე

მოსწავლეებისთვის და, ზოგადად, ჯგუფურ მუშაობაში

მონაწილეთათვის თანაბარუფლებიანი პოზიციების უზრუნველყოფა,

მუშაობისას მასწავლებლისა და მოსწავლის პოზიციების რიგრიგობითი

ცვლა.

ჯგუფური მუშაობის პროცესის აუცილებელი ნაწილია რეფლექსია. იგი

თავისი არსით აუცილებლად გულისხმობს საკუთარი ქმდებების

გააზრებას, მათ რეგულაციას. შესაბამისად, რეფლექსიის ამოცანაა, რომ

ჯგუფი და თითოეული მოსწავლე აყალიბებდნენ თავიანთ

წარმოდგენებს მომხდარი მოვლენების შესახებ. რეფლექსია

განსაკუთრებით აუცილებელია დაწყებითი საფეხურის

მოსწავლისათვის, რათა ის სასწავლო პროცესის სუბიექტი გახდეს. ამ

43

გზაზე პირველ ნაბიჯს წარმოადგენს შემდეგის გააზრება: „მე მცოდნე

ადამიანი ვარ – ის, ვინც რაღაც იცის” და „მე უცოდინარი ვარ, არაფერი

ვიცი”. როდესაც დგება „მასწავლებელი-მოსწავლე” პოზიცია, „მცოდნე”,

ცხადია, უფროსის მხარესაა. როცა თანატოლების ჯგუფია, პოზიცია

„მცოდნე-უცოდინარი” გაურკვეველია, პროცესს თან ახლავს კამათი,

აზრთა ურთიერთგაცვლა. ამავე დროს რეალური ვითარებაც

გამოიკვეთება.

მაგრამ როგორ გამოვიწვიოთ რეფლექსია? მისი დაბადება ნამდვილ

სასწაულს შეგვიძლია შევადაროთ, მისი სწავლა შეუძლებელია: უფროს

ადამიანს არ შეუძლია გიპასუხოთ, აგიხსნათ, როგორ ახდენს

რეფლექსირებას. შეიძლება მხოლოდ პირობების შექმნა, რომლის

დროსაც რეფლექსიის ნაპერწკალი მეტ-ნაკლები სიზუსტით გაანათებს

ბავშვის შემეცნებას. იმ პერიოდში, როდესაც ბავშვის ქმედება ჯერ კიდევ

არაა გააზრებული, არაა დამოუკიდებელი, გაცილებით მომგებიანია,

რეფლექსიისას პარტნიორი იყოს ასევე არასრულწლოვანი, ჯერ კიდევ

ჩამოუყალიბებლი ადამიანი, ვიდრე ზრდასრული პიროვნება. აქაც დიდი

მნიშვნელობა აქვს ჯგუფურ მუშაობას, რომლის დროსაც მასწავლებლის

ჩარევა მინიმალურია (სქემა 3).

რეფლექსიამ, შესაძლოა, გარკვეული ცვლილებები შეიტანოს ჯგუფური

მუშაობის მომზადების და ორგანიზების ფორმატში. ცხადია, არ

იგულისხმება, რომ შესაძლებელია მოსწავლეთა ჯგუფის ერთხელ და

სამუდამოდ ორგანიზება: ცვლილებებს იწვევს არა მარტო სამუშაოს

ხასიათი, რომლის მიხედვითაც ხდება ჯგუფის ფორმირება, არამედ

ასაკის ზრდასთან ერთად, მოსწავლეთა განსხვავებული აზროვნება და

44

ქცევაც, რომელიც ჯგუფების ფორმირებისთვის და პროდუქტიულობის

მიღწევისთვის აუცილებლად გასათვალისწინებელია.

თანაშრომლობითი სწავლა

სწავლების ერტ-ერტი ყველაზე პოპულარული მეთოდი - თანამშრომლობითი

სწავლაა. ზოგი ამ მეთოდს აღიქვამს, როგორც „მოსწავლეთა დაჯგუფების“ ზოგადი

სტრატეგის ნაწილს.მოსწავლეთა დაჯგუფების პრაკტიკა სატავეს 1867 წლიდან იღებს,

როდესაც საგანმანათლებლო რეფორმატორმა უ.თ.ჰარისმა სენტ ლუისში დანერგა

ახალი ინიცატივა, რომლის მიხედვითაც დაწყებით კლასებში მოსწავლეებს სწრაფი

წინსვლის საშუალება ეძლეოდათ. ჯ.ქულიქისა და ქ. ქულიქის(1982) მიხედვით

,ჰარისის პროგრამა „შესაძლებლობების მიხედვით დაჯგუფებული კლასების

შექმნისაკენ მიმართული პირველ ნაბიჯს „ წარმოადგენდა. თუმცა მხოლოდ

საუკუნის ბოლოს მიიღო ამ სიახლემ ის ფორმა,რომელიც ამ ჟამინდელი სასკოლო

პრაქტიკის მზგავსია. ჯ.ქულიქისა და ქ. ქულიქის 1982 წელს წერდნენ:“დღეს

ათასობით ამერიკული სკოლა მისდევს „ჰომოგენური დაჯგუფების მოდელს“.

აუცილებელია ,აღვნიშნოთ, რომ ჩანაწერის გაკეთების პერიოდიდან

მოყოლებული,აშშ-ში მნიშვნელოვნად შემცირდა ჰომოგენური სკოლების

რაოდენობა,რაც იმას ნიშნავს,რომ შესაწლებლობების მიხედვით მოსწავლეთა

მეთოდის მიმართ მოსწავლეთა

დამოკიდებულება

კომფორტული (8-10)

ძალთა თანაფარდობა (6-10)

ურთიერსაიმედოობა (6-10)

წესრიგი 50%/50%

თანამშრომლობა 75%

თავდაჯერებულობა (10-7)

შედეგი 70%/30%

45

დაჯგუფების პრაქტიკა ნაკლებ პოპულარულია. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ

ისაა,რომ ეს პრაქტიკა ნაკლებად ეფექტურია.

თანამედროვე სკოლის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა წარმოადგინოს ის

ხერხები,რომლებსაც მასწავლებელი ჰეტეროგენულ კლასში მოსწავლეთა

დასაჯგუფებლად გამოიყენებს.თანამშრომლობითი სწავლის სფეროში

გამოკვეთილი სპეციალისტების ,დევიდ ჯონსონისა და როჯერ ჯონსონის(1999)

მიხედვით,ამ მეთოდის განსაზღვრული ხუთი ელემენტი არსებობს:

• პოზიტიური ურთიერთდამოკიდებულება (გრძნობა იმისა, რომ ერთად

გადავრჩებით ან ერთად დავიღუპებით).

• ურთიერთგამხნევება(ერთმანეთის დახმარება სწავლაში, წახალისება).

• ინდივიდუალური და ჯგუფური ანგარიშვალდებულება(თითოეული ჯგუფის

წევრს აქვს საკუთარი ვალდებულებები და ,ამ ვალდებულებების

შესრულებით, შესაძლებელი ხდება ჯგუფის საერთო მიზნის მიღწევა).

• ინტერპერსანალური და პატარა ჯგუფში მუშაობის

უნარები(კომუნიკაცია,ნდობა,ლიდერობა, გადაწყვეტილებების მიღება და

კონფლიქტების მოგვარება).

• ჯგუფის წინსვლა (დაკვირვება იმაზე ,თუ როგორ მუშაობს გუნდი და რა

ღონისძიებები უნდა გატარდეს იმისათვის ,რომ გუნდის მუშაობა

გაუმჯობესდეს).

ნაკლებად მიზანშეწონილია მოსწავლეთა ჯგუფებად დაყოფა შესაძლებლობის

მიხედვით.

სპეციალისტები ხშირად დავობენ იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მოხდეს

მოსწავლეთა ჯგუფებად დაყოფა (თანამშროლობითი ჯგუფები იქნება,თუ

სხვაგვარი). დავის საგანს ჯგუფების ჰომოგენურობა წარმოადგენს, რადგან ბევრი

მიჩნევს,რომ შესაძლებლობის მიხედვით მოსწავლეთა ჰომოგენურ ჯგუფებად

დაყოფა მიზანშეწონილი არ არის.

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ კვლევების მიხედვით ,მოსწავლეთა დაყოფა

ჰომოგენურ ჯგუფებად გაცილებით უფრო მიზანშეწონილია, ვიდრე მათი

დაუჯგუფებლად დატოვება.სხვა სიტყვებით,დაბალი დონის მოსწავლეთა

ჰომოგენურ ჯგუფებში მოთავსება უარყოფითი შედეგს იძლევა. უფრო მეტიც,

მაღალი დონის მოსწავლეთა ჰომოგენურ ჯგუფებში გაერთიანება დაბალი

ეფექტურობით გამოირჩევა. საშუალო შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეები

46

ყველაზე დიდ სარგებელს ჰომოგენურ ჯგუბში მუშაობის დრას ჰპოვებენ.

შესაბამისად მოსწავლეთა დაჯგუფება აკადემიური შესაძლებლობების

მიხედვით,შეიძლება სრულიად განსხვავებულ ზეგავლენას ახდენს სხვადასხვა

დონის მოსწავლეებზე.

სასურველია თანამშრომლობითი ჯგუფები პატარა იყოს. ეს განზოგადებული

რჩევა დამატებით შეხსენებას არ საჭიროებს.

კვლევის ინტერვენცია

დ ა ს კ ვ ნ ა

კვლევის დასკვნით ნაწილში სასურველია ავღნიშნოთ

სწავლების არსებულ მიდგომებთან დაკავშირებული პრობლემები

კერძოდ, გარდამავალი ეტაპი, რომელიც ეხება თანამედროვე

განათლების სისტემაზე მორგებისათვის საჭირო გამოწვევებს და

მომავალში მნიშვნელოვანი იქნება ეფექტური სწავლებისათვის.

დ. პერკინსის აზრით, კომპლექსური საკითხის ნაწილებზე

განსაკუთრებული და ხანგრძლივი ფოკუსირება მოსწავლის

მხედველობის არეალიდან ფაქტობრივად აქრობს ამ ელემენტების

გამაერთიანებელ მთლიანს, საბოლოო პროდუქტს. ამ საბოლოო

პროდუქტის წარმოდგენის გარეშე კი, შემადგენელი ნაწილების

შესწავლის პროცესი მოსწავლეებისათვის უინტერესო ხდება. შედეგად

ვიღებთ იმას, რომ მაგალითად, პირველკლასელს შეუძლია ანბანის ყველა

ასოს ცნობა და ცალ-ცალკე გამოწერა, თუმცა უჭირს ამ ცოდნის

გამოყენება სიტყვის ან წინადადების შედგენისათვის. ნაწილებზე

ფოკუსირება მოკლე დროით, განსაკუთრებით ახალი საკითხის

შესწავლის საწყის ეტაპზე, სასარგებლო და სასურველიც კი არის.

ნაწილებად სწავლების მოდელი არაეფექტურია მაშინ, როდესაც მისი

47

გამოყენება ძალიან ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ხდება. საკითხის

შესახებ სწავლების პრინციპი გულისხმობს შესასწავლი თემის შესახებ

ზოგადი ინფორმაციის მიწოდებას მოსწავლეებისათვის, საკითხის

დეტალური და სიღრმისეული ანალიზის გარეშე. ამ მეთოდს

განსაკუთრებით ხშირად იყენებენ უმაღლეს საგანმანათლებლო

დაწესებულებებში. ისევე, როგორც ნაწილების სწავლების მოდელი,

საკითხის შესახებ სწავლებაც საკმაოდ ეფექტური სტრატეგია შეიძლება

იყოს კონკრეტულ ვითარებაში და კონკრეტულ საგანთან მიმართებაში.

თუმცა ეს მეთოდი არაეფექტური ხდება მაშინ, როდესაც მისი გამოყენება

გაუაზრებლად და საკმარისზე მეტი დროის განმავლობაში ხდება. დევიდ

პერკინსის მიერ შემუშავებული მოდელი წარმოადგენს ამ ორი მიდგომის

პოზიტიური მხარეების ეფექტურად გამოყენების მცდელობას. მისი

აზრით, მოდელში აღწერილი შვიდი პრინციპი დაეხმარება

მასწავლებელს, გააღვივოს მოსწავლეებში სწავლის მიმართ ინტერესი,

აგრეთვე, ხელს შეუწყობს რთული კონცეფციების მარტივი და გასაგები

ენით მიწოდებასა და სწავლის მაღალი ხარისხის უზრუნველყოფაში.

დ. პერკინსის ეფექტური სწავლების შვიდი პრინციპი

ადამიანებს ბუნებრივად გვაქვს სწავლისადმი მიდრეკილება და როგორც

შესავალში აღვნიშნეთ, ჩვენ საკმაოდ წარმატებით ვართმევთ თავს ამ

აქტივობას ყოფით სიტუაციებში შედარებით მარტივი ცოდნის შეძენისას.

დევიდ პერკინსი შეეცადა, ყოფითი სწავლის პროცესის შესწავლასა და

მისი ძირითადი, პოზიტიური ელემენტების გადმოტანას ფორმალური

განათლების კონტექსტში. მისი აზრით, ამ გზით შესაძლებელია რთული

საკითხების ისეთივე მარტივ და ინტუიციურ ცოდნად გადაქცევა,

როგორიც მშობლიური ენის თუ ქსოვის სწავლაა. ამისათვის, ავტორის

აზრით, მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელმა სამუშაოს დაგეგმვისა და

წარმართვის პროცესში დაიცვას ქვემოთ წარმოდგენილი

შვიდი ძირითადი პრინციპი:

48

1. „გააცანით მოსწავლეებს სასწავლო პროცესის `საბოლოო პროდუქტი“ -

ვინაიდან ბავშვს სწავლებისადმი ინტერესს და საკუთარი უნარების

დახვეწის სურვილს უღვივებს. იგი თითქოს მომენტალურად, გუნდური

მუშაობის შემდეგ კარგ მოთამაშედ ჩამოყალიბების სურვილით ინთება.

როცა მოსწავლეებისათვის უცნობია „საბოლოო პროდუქტი“ ისინი

ფაქტობრივად ვერ ახერხებენ ამ ელემენტების გაერთიანებას, მათ უკან

მდგარი მთელის დანახვას. გუნდური მუშაობა თამაშს ჰგავს, თამაშის

ანალოგიას რომ მივუბრუნდეთ, ტრადიციული განათლების სისტემა

ძალიან ჰგავს მოსწავლეებში კონსტრუქტორის სხვადასხვა ელემენტის

შესახებ ცოდნის გადაცემას ამ ელემენტებისაგან საბოლოო ფიგურის

აწყობის გარეშე. ფორმალური განათლება ვერ აღვივებს მოსწავლეებში

ძლიერ ინტერესს, ვერ ავითარებს საბაზო უნარებს ისე კარგად, როგორც

ყოფითი სწავლის პროცესში „საბოლოო პროდუქტის“ დანახვის

პირობებში ხდება.

დევიდ პერკინსი დარწმუნებულია, რომ აღნიშნული პრინციპის

გამოყენება შესაძლებელია ნებისმიერ საგანთან მიმართებაში. ამისათვის

საჭიროა, მასწავლებელი შემოქმედებითად მიუდგეს სწავლების პროცესს.

პერკინსის აზრით, სულაც არ არის სავალდებულო, რომ საბოლოო

პროდუქტი რეალურად არსებობდეს. მასწავლებელს შეუძლია, თვითონ

მოიფიქროს კავშირი სხვადასხვა ელემენტს შორის. საბოლოო

პროდუქტის წარმოდგენა სხვადასხვა დისციპლინის გაერთიანების

გზითაც არის შესაძლებელი.

2. აჩვენეთ მოსწავლეებს, თუ რა ღირებულება აქვს ამა თუ იმ საკითხის

შესწავლას

ტრადიციულ სასწავლო გარემოში ცოტა რამ არის მოსწავლეებისთვის

ბუნებრივად ძლიერი. მთლიანობაში სასწავლო პროცესი მათთვის

გარკვეული ხელოვნურობით ხასიათდება _ წლების განმავლობში

ბავშვები სწავლობენ იმას, რისი ცოდნის ღირებულებაც არ ესმით.

საკითხების შესწავლა ხდება მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი მოცემულია

49

სასწავლო გეგმაში, ტესტში, მასალაში და ა.შ. ვიდრე მოსწავლეებისათვის

არ იქნება ცალსახა და ნათელი პასუხი კითხვაზე, თუ რას მოუტანს

კონკრეტულად ამა თუ იმ საკითხის შესწავლა მათ, სასწავლო პროცესი

ვერ გახდება საინტერესო და მამოტივირებელი. დ. პერკინსის აზრით,

მოსწავლეებში ამა თუ იმ თემის მიმართ ბუნებრივი ინტერესის

გაღვივების ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზა მოსწავლეებისათვის

„საბოლოო პროდუქტის“ ჩვენებაა (იხ.პრინციპი #1). ამავდროულად უნდა

აღინიშნოს, რომ არ უნდა წარმოვიდგინოთ, რომ ამ პრინციპის

გამოყენებით მასწავლებელი ყველა მოსწავლის თანაბარ დაინტერესებას

შეძლებს. ბავშვები განხსვავდებიან ერთმანეთისაგან ინტერესებით და

პიროვნული ნიშნებით. შესაბამისად, ზოგიერთისთვის შეიძლება

სრულიად უინტერესო და არამამოტივირებელი იყოს როგორც

კონკრეტული ნაწილი, ისე მთლიანი საბოლოო პროდუქტი. მიუხედავად

ამისა, მაინც მნიშვნელოვანია ამ სტრატეგიის გამოყენება, ვინაიდან ამ

გზით მასწავლებელი გაუმარტივებს სწავლის პროცესს იმ მოსწავლეებს,

რომელთათვისაც საბოლოო პროდუქტი ღირებული და საინტერესოა.

ისევე, როგორც სხვა პრინციპების შემთხვევაში, მეორე პრინციპის

გამოყენება საკლასო გარემოში ბევრი სხვადასხვა გზითაა შესაძლებელი.

მასწავლებლის შემოქმედებითი მიდგომა აქაც გადამწყვეტ როლს

ასრულებს. ბევრი მასწავლებელი მიმართავს ე.წ. `დამაინტრიგებელი

დასაწყისის~ მეთოდს, რომლის არსი მდგომარეობს საკითხის ახსნის

დაწყებით ეტაპზე _ პირველივე გაკვეთილზე დამაინტრიგებელი,

ინტერესის აღმძვრელი შესავლის გამოყენებას. ამ სტრატეგიას

წარმატებით იყენებენ მწერლები მოქმედების პირველივე ნაწილს ისინი

დამაინტრიგებელი მომენტით იწყებენ, რაც მკითხველს მთლიანი

ნაწარმოების წაკითვის ინტერესს უღვივებს. ინტრიგას შეიძლება

შეიცავდეს, როგორც მიწოდებული ინფორმაციის შინაარსი, ისე მისი

წარდგენის ფორმა.

3. საგანგებო ყურადღება გაამახვილეთ რთულ საკითხებზე

50

ალბათ თითოეული ჩვენგანისთვის არის ნაცნობი სიტუაცია, როდესაც

ადამიანი ხანგრძლივად ასრულებს ერთსა და იმავე აქტივობას,

შესრულების ხარისხი კი არ უმჯობესდება. წინამდებარე პრინციპის

ძირითადი აზრი მდგომარეობს იმაში, რომ მასწავლებელი საგანგებო

ყურადღებას უნდა აქცევდეს მოსწავლეებისათვის რთულ, პრობლემურ

ნაწილებს; უნდა უთმობდეს დროს ამ ელემენტების დამუშავებას, რათა

უზრუნველყოს მოსწავლეების აკადემიური მოსწრების და, ზოგადად,

სწავლის პროცესის თვისებრივი გაუმჯობესება. როგორც ვხედავთ, ამ

პრინციპს საფუძვლად ნაწილებით სწავლების მოდელი უდევს. ჩვენ

დასაწყისშივე აღვნიშნეთ, რომ ეს მოდელი საკმაოდ ეფექტურია

ადეკვატურ გარემოსა და ვითარებაში. დ. პერკინსის აზრით, ნაწილებით

სწავლების მიდგომა ძალიან ეფექტური და საჭიროა სასწავლო პროცესის

შუალედურ ეტაპზე მაშინ, როდესაც მოსწავლეებისათვის უკვე ნათელია,

თუ რა არის მათი სწავლის საბოლოო შედეგი და პროდუქტი. საბოლოო

პროდუქტის დაშლა შემადგენელ ელემენტებად, ნაწილებად, მათი

სიმრავლიდან ყველაზე რთული ელემენტების გამოცალკევება და მათი

დამოუკიდებლად სწავლება, ვიდრე ისინი მოსწავლისათვის სხვა

ნაწილებივით მარტივი არ გახდება, პერკინსის აზრით, მასწავლებლის

ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანაა. აღსანიშნავია, რომ ტრადიციულ

საგანმანათლებლო პროცესისთვისაც არაა უცხო რთული დეტალების

იდენტიფიცირება და მათზე საგანგებოდ მუშაობა. მასწავლებელთა

უმეტესობა საკმაოდ აქტიურად იყენებს ამ მიდგომას, თუმცა სასურველი

შედეგის მიღწევა, დ. პერკინსის აზრით, ვერ ხერხდება, ვინაიდან ამ

ნაწილებზე მუშაობა არასაკმარისი ან საკმარისზე მეტი ხნის

განმავლობაში ხდება და მათი დამუშავებისას იგნორირებულია

მოსწავლეთა ინდივიდუალური თავისებურებები და საჭიროებები.

დ. პერკინსი მიიჩნევს, რომ წინამდებარე პრინციპი ეფექტურია მხოლოდ

მაშინ, როდესაც მასწავლებლის მიერ სისტემატურად და ობიექტურად

ხდება მოსწავლეებისათვის რთული, გაუგებარი საკითხების

51

იდენტიფიცირება. აგრეთვე ამ საკითხების შიგნით კონკრეტული

პრობლემების გამომწვევი მიზეზების ძიება. ამ ცოდნის გარეშე

სხვადასხვა ელემენტების გამეორება, მათზე დროის დახარჯვა არ იქნება

მნიშვნელოვანი წინსვლის მომტანი. უნდა აღინიშნოს, რომ

გამოცდილებასთან ერთად მასწავლებელს უყალიბდება წარმოდგენა იმ

ტიპური სირთულეების შესახებ, რომლებსაც მოიცავს ესა თუ ის

თემა/საკითხი. ეს გამოცდილება პედაგოგმა აუცილებლად უნდა

გამოიყენოს მომდევნო წლის სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას და ყველა

ეს საკითხი წინასწარ, საგანგებოდ უნდა გაითვალისწინოს სასწავლო

გეგმაში.

4. დაეხმარეთ მოსწავლეებს ცოდნის გამოყენებაში

ფორმალური განათლების უმთავრესი მიზანია მოსწავლეების

მომზადება მომავალი, დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის. სკოლამ,

უმაღლესმა სასწავლებლებმა და სხვა სასწავლო დაწესებულებებმა უნდა

აღჭურვონ მოსწავლეები იმ ცოდნითა და უნარებით, რომლებიც

დაეხმარება მათ სრულფასოვან ფუნქციონირებაში მთელი ცხოვრების

მანძილზე. შესაბამისად, მასწავლებელმა ყურადღება უნდა გაამახვილოს

არა მხოლოდ იმაზე, თუ რამდენად უმჯობესდება მოსწავლეთა

აკადემიური მიღწევები საკლასო/სასკოლო გარემოში, არამედ იმაზეც,

თუ რამდენად ახერხებენ ისინი მიღებული ცოდნის

გამოყენებას/ტრანსფერს შესაბამის ცხოვრებისეულ სიტუაციებში,

საკლასო ოთახის მიღმა. დ. პერკინსი აღნიშნავს, რომ ბევრ ქვეყანაში ამ

საკითხს საერთოდ არ აქცევენ ყურადღებას. შედეგად მოსწავლეები ისე

ამთავრებენ სკოლას და ისე იწყებენ ზრდასრულ ცხოვრებას, რომ არ აქვთ

განვითარებული პრაქტიკული, ყოველდღიურ ცხოვრებაში

მნიშვნელოვანი საბაზისო უნარები. მასწავლებელმა კარგად უნდა

გააცნობიეროს ეს პრობლემა და საგანგებო დრო და ყურადღება დაუთმოს

თეორიული ცოდნის პრაქტიკულად გამოყენების (სასურველია საკლასო

გარემოს გარეთ) ხელშეწყობას. პრაქტიკოსი პედაგოგები ხშირად

52

მიიჩნევენ, რომ ცოდნის ტრანსფერის უნარი მოსწავლეს ავტომატურად

უვითარდება საკითხის შესახებ თეორიული ცოდნის მიღებასთან ერთად.

არსებული სამეცნიერო ცოდნა არ ამყარებს ამ მოსაზრებას. პირიქით,

აღმოჩნდა, რომ ტრანსფერზე საგანგებოდ ყურადღების გამახვილების

გარეშე, მოსწავლეების მიერ გაკვეთილზე მიღებული ცოდნა პასიურ,

გამოუყენებელ ინფორმაციად იქცევა დროთა განმავლობაში.

ცოდნის ტრასნფერის/გამოყენების ხელშეწყობა ბევრი

სხვადასხვა გზითაა შესაძლებელი. მაგალითად, კონკრეტული

სტატისტიკური მეთოდების თუ ოპერაციების ახსნამდე, მოსწავლეებს

ამოსახსნელად შეიძლება მივცეთ ყოფით ვითარებასთან ძალიან

მჭიდროს დაკავშირებული ამოცანა; ვთხოვოთ, ჯგუფური მუშაობის

გზით, მოიფიქრონ ამ ამოცანის გადაჭრის სტრატეგიები. ჯგუფების მიერ

მომზადებული პასუხების გაერთიანების და გაანალიზების გზით,

პედაგოგმა საგაკვეთილო პროცესი ნელ-ნელა უნდა გადაიყვანოს

კონკრეტული სტატისტიკური მეთოდებისა და ოპერაციების შესწავლის

ფაზაში, განაზოგადოს მოსწავლეების მიერ მოფიქრებული კონკრეტული

სტრატეგიები და დაუკავშიროს იმ სტატისტიკურ კანონზომიერებას,

კონცეფციას, რომელთა სწავლებაც აქვს გამიზნული. ეს მიდგომა

მნიშვნელოვნად გაუმარტივებს მოსწავლეებს ამ საკითხების გაგებას,

აჩვენებს მათ, თუ როგორ შეიძლება ამ ცოდნის გამოყენება პრაქტიკულ

სიტუაციებში.

5. გააცანით მოსწავლეებს თემის/საკითხის მიღმა არსებული ლოგიკა,

პრინციპი

ფორმალური განათლების პროცესში ბავშვებს, როგორც წესი,

რთული, კომპლექსური საკითხების შესწავლა უწევთ. განხილულ

კონცეფციათა უმრავლესობის მიღმა გარკვეული ლოგიკა,

კანონზომიერება და/ან პრინციპია, რომელიც არ არის იმთავითვე

ნათელი და გამოკვეთილი. სამყარო ჩვენ ირგვლივ საკმაოდ რთულია და

მოვლენების გაგება, მათი სიღრმისეული წვდომა მხოლოდ სამყაროში

53

არსებული ფიზიკური კანონზომიერების თუ პრინციპების შესწავლით

არის შესაძლებელი. მოსწავლეთა გადატვირთვის თუ

სახელმძღვანელოში/სასწავლო გეგმაში მოცემული საკითხებიდან

გადახვევის შიშით, ტრადიციულ სასწავლო გარემოში ამ პრინციპებისა

და კანონზომიერების განხილვა, როგორც წესი, არ ხდება. მიჩნეულის,

რომ მოსწავლე ამ ინფორმაციას თვითონ

მოიძიებს დაინტერესების ან უმაღლესი განათლების საფეხურზე

შესაბამისი მიმართულებით სწავლის შემთხვევაში. არადა, ეს

ინფორმაცია არა მხოლოდ საინტერესოა, არამედ მნიშვნელოვნად

აადვილებს ამა თუ იმ თემის შესწავლას, საკითხის სრულფასოვან

გაგებას/წვდომას.

ზუსტად ისევე შეიძლება მეცნიერული ცოდნის გამოყენება

ჩვენი ცხოვრების თითქმის ყველა ასპექტის გაუმჯებესებისათვის.

მაგალითად, მოშობლიური და უცხო ენის შესწავლისას. შესაბამისად,

მოვლენების უფრო სიღრმისეულად წვდომისათვის მნიშვნელოვანია,

მოსწავლეებს ნათელი წარმოდგენა ჰქონდეთ მოვლენების უკან მდგარ

პრინციპებზე, კანონზომიერებებზე და ერთი შეხედვით, უხილავ

ლოგიკაზე. ამ ცოდნის გარეშე არ იქნება სწორი იმის თქმა, რომ ბავშვმა

იცის საკითხი.

6. განავითარეთ მოსწავლეებში თანატოლებისაგან სწავლის უნარი

ადამიანი სოციალური არსებაა. ცხოვრების უდიდეს ნაწილს

ჩვენ სხვა ადამიანების გარემოცვაში ვატარებთ. დაწყებული ადრეული

ასაკიდან _ საბავშვო ბაღიდან, ჩვენ ყოველთვის სხვა ადამიანებთან

ვურთიერთობთ და ამ ურთიერთობას უდიდესი გავლენა აქვს ჩვენზე.

თანატოლებისაგან სწავლის პრინციპი გულისხმობს სოციუმის გავლენის

გამოყენებას განათლების მიზნებისათვის. დ. პერკინსის აზრით, ბავშვებს,

ისევე როგორც ზრდასრულებს, ძალიან ბევრი რამის სწავლა შეუძლიათ

ერთმანეთისაგან, ამდენად მასწავლებლის ვალდებულებაა

მაქსიმალურად შეუწყოს ხელი ამ ბუნებრივი პროცესის ეფექტურად

54

განხორციელებას. კვლევის საფუძველზე ჩანს, რომ არსებობს

აქტივობები, რომლებსაც უფრო ინდივიდუალური მიდგომა სჭირდება

და თითქოს არ იძლევა სოციალურად სწავლის შესაძლებლობას. დ.

პერკინსი არ ეთანხმება ამ შეხედულებას და მიიჩნევს, რომ ამგვარი

საკითხების რაოდენობა იმდენად მცირეა, რომ ეს ფაქტი ვერ გამოდგება

სოციალური დასწავლის ეფექტურობის კონტრარგუმენტად.

აღსანიშნავია, რომ ამ პრინციპის გამოყენება საკმაოდ აქტიურად

ხდება თანამედროვე განათლების სისტემებში. ბოლო დროს სულ უფრო

და უფრო პოპულარული ხდება მოსწავლეების მუშაობა წყვილებში ან

ჯგუფებში, მათი აკადემიური დამეგობრება პარალელური კლასის ან

თუნდაც მცირედით განსხვავებული ასაკის მოსწავლეებთან, რაც ამ

პრინციპის გამოყენების კონკრეტული და საკმაოდ ეფექტური

სტრატეგიების ნიმუშებია.

7. ასწავლეთ მოსწავლეებს სწავლა

სწავლის სწავლების პრინციპის საილუსტრაციოდ ისევ

მშობლიური ენის შესწავლის ანალოგიას გამოვიყენებთ. როგორც

აღვნიშნეთ, ბავშვი თითქოს ყოველგვარი ძალისხმევის გარეშე ითვისებს

მშობლიურ სალაპარაკო ენას. იგივე ბავშვი სკოლაში, სავარაუდოდ,

ბევრად უფრო რთულად გაართმევს თავს ახალი, მეორე ენის შესწავლის

პროცესს. ეს იმის გამო ხდება, რომ უმეტესი ჩვენგანისთვის მეორე ენის

შესწავლა სტრუქტურირებული, ორგანიზებული სახით უცნობი,

უჩვეულო გამოცდილებაა. უჩვეულო პროცესის ათვისებას კი გარკვეული

დრო და ძალისხმევა სჭირდება. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ენის

სტრუქტურასთან ერთად, მოსწავლე სწავლის პროცესსაც სწავლობს, ანუ

იძენს ცოდნას საკუთარი სასწავლო პროცესის თავისებურებების შესახებ.

დევიდ პერკინსის აზრით, იგივე ბავშვი მოგვიანებით მესამე ენის

55

შესწავლასაც თუ დაიწყებს, შეამჩნევს, რომ პროცესი ბევრად უფრო

ადვილად, ნაკლები ძალისხმევით წარიმართება. რასაც იგი ხსნის იმ

გარემოებით, რომ მესამე ენის შესწავლის მომენტისთვის მოსწავლისთვის

უკვე ნაცნობი იქნება საკუთარი სწავლის პროცესის თავისებურებები, რაც

ბევრად გაუადვილებს სწავლის სწორად ორგანიზებას და მართვას.

დ. პერკინსის აზრით, მოსწავლეებში სწავლის უნარის

განვითარება მასწავლებლის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და

კრიტიკული მიზანია. თუ მოსწავლემ იცის, როგორ უნდა შეუწყოს ხელი

საკუთარ სწავლას, როგორ უნდა გახადოს იგი უფრო ეფექტური, ის

ფაქტობრივად დამოუკიდებელი ხდება მასწავლებლისაგან. იგი თვითონ

მართავს საკუთარი განვითრების, სწავლის პროცესს და ბევრად უფრო

მაღალ შედეგებს აღწევს, ვიდრე მასწავლებელზე მიჯაჭვული მოსწავლე.

სწავლის უნარის გარეშე მოსწავლე სრულიად მოუმზადებელია

ზრდასრული ცხოვრებისა და მის წინაშე წამოჭრილი ამოცანებისა და

სირთულეების დასაძლევად.

გმადლობთ, ყურადღებისათვის

2019 kvleva.pdf · 2 სარჩევი 1. პედაგოგიური...

Documents

Transcript of 2019 kvleva.pdf · 2 სარჩევი 1. პედაგოგიური...