საბჭოთა წარსულის კვლევის...

29
k a l e n d a r i | 2 0 11

description

საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია გთავაზობთ 2011 წლის თემატურ კალენდარს. პროექტის იდეა გულისხმობს ქალაქ თბილისის ძველ ნაწილში, კერძოდ მთაწმინდასა და სოლოლაკში (შემდგომ წლებში კი, მთელ თბილისში), არსებული იმ სახლების, შენობა-ნაგებობებისა და ქუჩების მოძიება-გამოკვლევას, სადაც მიმდინარეობდა საბჭოთა პერიოდის საზოგადოებრივი ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი ეტაპი სტალინური რეპრესიები, რომელიც დღეს დიდი ტერორის სახელითაა ცნობილი.კალენდარში შესატანი ობიექტები შერჩეულია საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის მიერ მომზადებული „წითელი ტერორის ტოპოგრაფიის“ ტურის ვრცელ მარშრუტში არსებული შენობა-ნაგებობების რიცხვიდან. ობიექტთა სიაში თვეებთან ლოგიკური კავშირის პრინციპით შეტანილია 12 მისამართი, სადაც თავისუფლებისა თუ სიცოცხლის ბოლო საათები გაატარეს საბჭოთა ტოტალიტარული სისტემის მსხვერპლად ქცეულმა ადამიანებმა. კალენდარში შეხვდებით იმ სახლებსაც, სადაც ტოტალიტარული სისტემის წარმომადგენლები თუ მიმდევრები ცხოვრობდნენ, რომელთა ნაწილიც მოგვიანებით სისტემის მსხვერპლი გახდა, ნაწილი კი - ბოლომდე ემსახურა სადამსჯელო სტრუქტურებს. კალენდარში წარმოდგენილია ყოფილი სახელმწიფო დაწესებულებები, შენობები, სადაც რეპრესიები ხორციელდებოდა.

Transcript of საბჭოთა წარსულის კვლევის...

Page 1: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

k a l e n d a r i | 2 0 1 1

Page 2: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

s kalendari sabWoTa warsulis kvlevis labora-toriis proeqtis „wiTeli teroris topografiis“ farglebSi momzadda. proeqti germaniis saxalxo univeristetTa Tbilisis saproeqto biurosa (dvv-

international) da hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionaluri biuros finansuri mxardaWeriT xorciel-deba. proeqtis idea gulisxmobs qalaq Tbilisis Zvel nawilSi, kerZod _ mTawmindasa da sololakSi (Semd-gom wlebSi ki, mTel TbilisSi), arsebuli im saxlebis, Senoba-nagebobebisa da quCebis moZieba-gamokvlevas, sa-dac mimdinareobda sabWoTa periodis sazogadoebrivi cxovrebis umniSvnelovanesi etapi _ stalinuri repre-siebi, romelic dRes didi teroris saxeliTaa cnobili.

moZiebuli obieqtebi, maTi zusti misamarTebis saSu-alebiT erTgvar marSruts da rukas qmnis, romelic im periodis sazogadoebriv yofasa da politikur klimats asaxavs; xelSesaxebad warmoaCens didi teroris peri-odis gaazrebisaTvis aucilebeli sakiTxebis Seswavlis sirTules da kompleqsurobas; gviambobs qalaqisa da moqalaqeebis im nawilze, romlebic sabWoTa sistemas, sazogadoebas, mis sivrcesa da istorias qmnidnen.

kalendarSi Sesatani obieqtebi SerCeulia sabWoTa warsulis kvlevis laboratoriis mier momzadebuli „wi-Teli teroris topografiis“ turis vrcel marSrutSi arsebuli Senoba-nagebobebis ricxvidan. obieqtTa siaSi TveebTan logikuri kavSiris principiT Setanilia 12

misamarTi, sadac Tavisuflebisa Tu sicocxlis bolo saaTebi gaatares sabWoTa totalitaruli sistemis msxverplad qceulma adamianebma. kalendarSi SexvdebiT im saxlebsac, sadac totalitaruli sistemis warmomad-genlebi Tu mimdevrebi cxovrobdnen, romelTa nawilic mogvianebiT sistemis msxverpli gaxda, nawili ki _ bo-lomde emsaxura sadamsjelo struqturebs. kalendarSi warmodgenilia yofili saxelmwifo dawesebulebebi, Senobebi, sadac represiebi xorcieldeboda.

mudmiv cvlilebaTa cikli qalaqebsac cvlis, icvle-bian adamianebic, saxelebTan erTad saxlebica da sxva Senobebic qreba; ikargeba codna, informacia da mate-rialuri dokumentebi Cveni istoriis uaxlesi warsu-lis Sesaxeb. „wiTeli teroris topografiis“ proeqtis avtorebis

erT-erTi mizani am masalis Seswavla da mexsierebaSi SenarCunebaa. vfiqrobT, es aucilebelia saqarTvelos uaxlesi istoriis am uniSvnelovanesi etapis gasaazre-blad. imedia, kalendari mniSvnelobas aRudgens im saxelebs

da saxlebs, romlebic Cvens irgvliv arsebobdnen da dRemde ver vamCnevdiT.

sabWoTa warsulis kvlevis laboratoria

e

Page 3: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1. SioCitaZisq.#5-giorgieliava

2. pavleingoroyvasq.#22-saqarTvelossagangebosagamoZiebokomisia(Ceka)

3. ladoasaTianisq.#46-koteafxazi

4. galaktionisq.#17-sergoorjonikiZe

5. petreCaikovskisq.#11-elisabed(liziko)qavTaraZe

6. mixeillermontovisq.#3-simonfirumovi

7. ivanemaCabelisq.#13-mweralTasaxli/mweralTakavSiri/paoloiaSvilisTviTmkvlelobisadgili

8. mixeillermontovisq.#14-aleqsandremorozovi

9. aleqsandregriboedovisq.#30-abeSulmani

10. ZmebizubalaSvilebiq.#43-polikarpe(budu)mdivani

11. vaxtangkotetiSvilisq.#7-vaxtangkotetiSvili

12. gerontiqiqoZisq.#11-evgenimiqelaZe

sxvaSenobebi,romelicSesuliawiTeliteroristopografiisturSi Senobebi,romelicSesuliakalendarsadawiTeliteroristopografiisturSi

Page 4: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

ianvari

1919weli: „gareSe saqmeTa saministros aqvs pativi gacnoboT,

rom saqarTvelos respublikis qalaqTa kavSiris centraluri

sabaqteriologo laboratoriis gamge giorgi grigolis Ze

eliava igzavneba parizSi Tavisi specialobis gasaviTareblad

pasteris institutSi samuSaod da gTxovT amasTan erTad aR-

mouCinoT yovelive saWiro mfarveloba da daxmareba zemoTx-

senebul pirs mis muSaobis da parizSi cxovrebis dros1.“

1937weli: „rogorc g. eliavam uCvena, budu mdivanma mas Ses-

Tavaza baqteriologiuri mikrobebis gamoyenebiT moexdina ter-

oristuli aqti beriaze, TumcaRa eliavam amaze uari Tqva2.“

1937weli: „„mecnieri“ eliava eweoda xalxis sazizRar mavneblo-

bas. mecnierul muSakebze mSobliur, stalinur zrunvas man upa-

suxa sazizRari moqmedebiT: pirsisxliani faSisti-trockistebis

direqtivebiT is baqteriebs amzadebda sabWoTa xalxis Sesamus-

ravad, gansakuTrebiT _ omis SemTxvevaSi. am mxecs xalxma gasca

sakadrisi pasuxi3.“

1992weli: „igi ver malavda Tavis uaryofiT damokidebulebas l. be-

riasadmi, g. eliavas gansakuTrebiT aRizianebda berias diletanturi

gamonaTqvamebi literaturisa da xelovnebis sakiTxebze... dascinoda

mis mcdelobas rCeva darigebebi mieca Semoqmedi inteligenciisaTvis.

aseTi SemTxvevac maxsovs: erTxel me, batoni giorgi da misi mdivani

nino yaralaSvili mivemgzavrebodiT manqaniT. Cvens manqanas kinaRam

daejaxa berias manqana. orive manqana gaCerda. g. eliava arc miesalma

berias. me vkiTxe _ batono giorgi, ratom ar miesalmeT? _ eSmaksac

wauRia magisi Tavi! _ mipasuxa...4 “

SioCitaZisquCa#5

mcxovrebi:giorgigrigolisZe

eliava(1892–1937).

baqteriofagisTbilisis

sakavSirosamecniero-

kvleviTiinstitutis

xelmZRvaneli.

daapatimres1937wlis23ianvars

1 da 2 ianvari – axali weli

7 ianvari – Soba

19 ianvari – naTlisReba

Page 5: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1. feliqs danelia, giorgi eliava,

saqarTvelos samedicino moambe,

1992 w. #2, gv. 59. saqarTvelos

damoukidebeli respublikis gareSe

saqmeTa ministris amxanagis (moadg-

ile) n. qarcivaZis (represirebulia

1937 w.) werili diplomatiur misias

parizSi, 1919 w. 31 oqtomberi.

2. saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo

(pirveli ganyofileba), f#6, s#

36224-07, tomi 9, gv. 82.

3. „komunisti“, 1937 weli, 11 ivlisi,

# 157 (4958).

4. feliqs danelia. giorgi eliava,

saqarTvelos samedicino moambe,

1992 w. #2. gv. 64, elene giorgis

asuli mayaSvilis mogoneba.

Page 6: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

T ebervali

seiTsardionisZedevdariani1.1920weli: „denikinis Se-

mosvlis dReebSi sazogadoebis iniciativiT dainiSna komisia

sxva da sxva organizaciebisagan Semdgari. es komisia eqimebis

daswrebiT Seudga im saSineli saxlebis Cxrekas. sardafebidan

amoiRes daxvretili sxeulebi, amoTxares saxlebis gareSemo

zereleT damarxulebi. vnaxeT am sxeulebze wamebis niSnebi

_ damtvreuli Zvlebi, moWrili nawilebi, tyavis nagleje-

bi, lursmani frCxilebSi, TavSi, zogierTi, rogorc eqimebi

amowmebden, daemarxaT cocxlaT... CrezviCaika gadaiqca sax-

elmwifoT saxelmwifoSi, is cxovrobda da muSaobda TavisiT

da TavisTvis... aq Tavi moiyares sazogadoebis naZirlebma

...CrezviCaikas ar yavs Tanaswori winapari arc erT aqamdis

momxdar revoliuciaSi, is adgils daiWers momaval istoria-

Si saSualo saukunoebis dawesebulebebTan2.“

1923weli: „vnaxe rubenis3 werili. Cemzedac ambobs iq oriode

sityvas: _ darwmunda, rom partiaSi Rrma krizisia da „axali

gzebis“ Zebnas Seudgao. es ori sityva axali gzebi brCxileb-

Si aqvs Casmuli. brCxilebSi me ise mesmis, rom Cemi axali, al-

baT, Zveli gamodga da am gzam jer-jerobiT CekaSi mimiyvana.

...Cemi werilebis Sinaarsze bevri ityvis, iqneba, rom me axla

veZeb Cekidan gamosaval gzas. ara, RmerTi, rjuli. Zalian

kargaT vgrZnob Tavs. SesaniSnavaT var mowyobili ideuri

muSaobisaTvis. Tavisufali ara var, magram amden Tavisufal

dros Cekis gareSe ver viSovni. siamovnebiT gamoviyenebdi am

dros romelime kulturul sazogadoebriv saqmisaTvis, Tu

ar vcdebi, bolSevikebis ginebis garda, SemiZlia cota sxva

ramec4.“

pavleingoroyvas

(petredidis)quCa#22

saqarTvelossabWoTasocial-

isturirespublikisrevoli-

ucionurmakomitetma,1921

wlis26Tebervlissxdomaze

(oqmi#3),25Tebrvlis#1-li

dadgenilebiTdaarsebulsaqa-

rTvelossagangebosagamoZiebo

komisias(ГрузЧК)gadasca

safrangeTiswarmomadgenlobis

yofilibina.

Page 7: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1. seiT devdariani (1879-1937 ww).

social-demokrati, 1917 wlis

Tebervlis revoluciis dros

imyofeboda xarkovSi. 1918 wlidan,

saqarTvelos erovnuli sabWosa da

damfuZnebeli krebis wevri. 1921-23

wlebSi saqarTvelos social-de-

mokratiuli partiis aralegaluri

cekas mdivani. daapatimres 1923

wels. gaaTavisufles 1924 wlis

dasawyisSi. agrZelebda politikur

da samecniero muSaobas 1937 wlamde.

daxvrites 1937 wels.

2. seiT devdariani. rogor cxov-

roben sabWoTa ruseTSi. damfuZne-

beli krebis sapropagando komisiis

gamocema. qalaqTa kavSiris stamba,

tfilisi, puSkinis quCa #2, 1920.

3. igulisxmeba: „rubeni“ (partiuli

fsevdonimi) _ mkrtiCiani ruben

gukasis Ze (1894-1938 ww). yofili

praporSCiki, bolSeviki revolu-

cioneri. saqarTvelos kompartiis

Tbilisis komitetis mdivani.

4. „komunisti“ 29 dekemberi, #299,

1923 weli. aRniSnuli werili

dawerilia seiT devdarianis CekaSi

patimrobis dros, 1923 wels.

Page 8: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

marti

1923 weli: „erqomaiSvili: aleqsandre javaxiSvilma ver

daarRvia verc erTi braldeba sarevizio komisiisa da sab-

Wosi... brals debs mTels gamgeobas S. qarumiZiTurT, k. afxa-

zis gamoklebiT, romelsac yvela icnobs rogorc patiosans

da saqmian kacs, rac Seexeba danarCen gamgeobis wevrebs, maT

gamoiCines sruli ucodinaroba, uenergioba da gulgrilo-

ba...1“

1923weli:„Cems wina Cvenebebs axals verafers davumateb garda

imisa, rom adgilobriv gamosvlebs me vxsni ara saerTod cen-

tridan partiaTa zemoqmedebiT, aramed masebis ganwyobilebis

fsiqologiuri mdgomareobiT, masebisa, romelTa saukuneobiT

Camoyalibebuli cnebebi erTbaSad dairRva. moZraobas ar hyo-

lia xelmZRvanelebi. Tavs damnaSaved vcnob erovnul-demokra-

tiuli partiis centraluri komitetis Tavmjdomaris Tanam-

debobis miRebaSi, magram es Tanamdeboba miviRe erTaderTi

mizniT, im mizniT, rom zemoqmedeba momexdina da ar yofiliyo

araviTari gamosvla...2“

1923weli: „31 maiss, dRis 2 saaTze, stambolSi gavliT gaCere-

bulma, erTma qarTvelma gemidan gadmomawoda gazeTi „komunis-

ti“, sadac Cveni saukeTeso megobrebis da moqmedi amxanagebis

daxvretis Savi ambavia moTxrobili... mimZims yvelasi CamoTvla.

sias davamzadebieb da Tan gaaxlebT... panaSvidi gadaixadeT. Tu

qarTveli mRvdeli iSovneba, ra Tqma unda saeklesio panaSvidi

emjobineba. sul daxvretilia 15 kaci. sul Cvenebi arian... xom

xedav, namdvili msxverplebi vis banakidan iwirvebian. amboben,

kidev 12 kacia dasaxvretio...3“

ladoasaTianis

(bebuTovis)quCa#46

mcxovrebi:konstantine(kote)

nikolozisZeafxazi(1867-1923).

sruliadsaqarTvelosmecxva-

reTaamxanagoba„mwyemsis“gam-

geobisTavmjdomarisyofili

moadgile,daapatimres1923

wlis3marts,amierkavkasiis

sagangebokomisiis(ЗакЧК)#36

orderiT.

3 marti – dedis dRe

8 marti – qalTa saerTaSoriso dRe

Page 9: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1. saqarTvelos uaxlesi istoriis

centraluri saxelmwifo arqivi

(suicsa), fondi #392, anaweri #1,

saqme #1. (oqmi sruliad saqarT-

velos mecxvareTa amxanagoba

„mwyemsis“ rwmunebulTa krebisa,

26-27 Tebervali, 1923 weli).

2. nestan (elisabed) kirTaZe, „kaen,

sad aris Zma Seni ?!... (qarTvelTa

istoriis sisxliani furclebi);

1921-1930 ww.),“ „merani“, Tbilisi 1998 w.

gv.61. kote afxazis daxvretis oqmi-

dan. dakiTxa petrosianma 1923 w. 12

maiss. daxvrites 1923 w. 20 maiss.

3. spiridon kedia, masalebi piradi

arqividan, Tbilisi, 2007w. gv.23-24;

spiridon kedias werili grigol

veSapels, 1/VI/23, stamboli.

Page 10: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

aprili

1923wlis17-25aprils, moskovSi, ruseTis komunisturi par-

tiis (bolSevikebis) me-12 yrilobaze, sergo (grigol) konstantines

Ze orjonikiZisa da ioseb besarionis Ze stalinis (juRaSvili)

uSualo ZalisxmeviT, sabolood dagmes saqarTvelos komunistur

partiaSi arsebuli e.w. nacional-uklonistebis jgufis moqmedeba.

1923 weli: „mdivani1 saqmes ise gvixatavs, rom man, miuxeda-

vad misi gamowvevisa, mainc gaimarjva. me ar vici, ras unda

ewodos maSin damarcxeba. TumcaRa, cnobilia, rom netar-

xsenebuli don-kixotic Tavs gamarjvebulad Tvlida, roca

mas qaris wisqvilebma cxvir-piri daumtvries. vfiqrob, zogi-

erT amxanagebs, romlebic muSaoben sabWoTa teritoriis erT

nawilze, saqarTvelo rom ewodeba, iq, zeda sarTulSi, etyoba,

yvelaferi rigze vera aqvT2.“

1924weli: „saWiro ar aris imis damalva, rom saqarTvelos par-

tiis Sinapartiuli mdgomareobis sakiTxi gadaiqca ara marto saqa-

rTvelos komunisturi partiis an amier-kavkasiis organizaciis

kuTvnilebad, aramed gadaiqca agreTve Cveni sakavSiro partiis

kuTvnilebad da TviT saerTaSoriso sakiTxadac ki. yvela Cveni

diskusiebi da dokumentebi ramdenime kviris Semdeg gamoqveynda

„socialistur vestnikSi3“. Cxenkeli4 Tavis memorandumSi inglisis

mTavrobis mimarT miuTiTebs uTanxmoebaze Cvens saqarTvelos par-

tiaSi da amaze spekulacias eweva. devdarianma5 erT-erT Tavis sta-

tiaSi gamoaqveyna, rom Cven, menSevikebis centralurma komitetma,

gadavwyviteT radac ar unda dagvijdes gamovnaxoT saerTo ena

qarTvel uklonistebTan... da SevecadoT maT SevuTanxmdeTo. da

rodesac Camovida maTi meTauri, banditi xomeriki6, man Tavis kre-

baze ganacxada, rom es cxovrebaSi unda gavataroTo...7“

galaktionis(akakiwereTlis,yofiliganovis)quCa#17

mcxovrebi:grigol(sergo)konstantinesZeorjonikiZe(1886-1937).

rkp(b)amierkavkasiissamxareokomitetispirvelimdivani.

9 aprili - saqarTvelos damoukide-

blobis aRdgenis dRe, saqarTvelos

Tavisuflebisa da erTianobisTvis

daRupulTa moxseniebis dRe

22-25 _ saaRdgomo dReebi

Page 11: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.igulisxmeba: budu mdivani; ix. aqve:

oqtomberi.

2.i. b. stalini. Txzulebani, tomi

me-5 (1921-1923). saxelgami, poli-

tikuri literaturis seqtori,

Tbilisi 1949 w. gv. 256. ioseb besa-

rionis Ze stalinis saboloo sityva

centraluri komitetis saorga-

nizacio angariSis gamo, 19 aprili,

1923 weli.

3.ruseTis social-demokratiuli

muSaTa partiis (menSevikebis) saz-

RvargareTis delegaciis Jurnali,

1921-1965 ww. gamodioda berlinSi,

parizSi da niu-iorkSi. pirveli

redaqtorebi iulius martovi da

Teodor dani.

4.igulismxmeba: akaki Cxenkeli; saqa-

rTvelos demokratiuli respubli-

kis elCi safrangeTSi.

5.igulisxmeba: seiT devdariani; ix.

aqve: Tebervali.

6.igulisxmeba: noe xomeriki,

social-demokrati, saqarTvelos

damoukidebeli respublikis miwaT-

moqmedebis ministri, emigranti 1921

wlidan. dabrunda emigraciidan da

1923 wels daapatimres seiT devdar-

ianTan (xi. aqve: Tebervali) erTad.

daxvrites 1924 wlis agvistoSi.

7.amierkavkasiis bolSevikebi nacio-

nal-uklonizmTan brZolaSi, saq. k.p.

(b) c.k-Tan arsebuli marqs-engels-

leninis institutis Tbilisis

filiali, saq. k. p. (b) c. k. partgamom-

cemloba, 1937 w. sergo orjonikiZis

sityva Tbilisis partkonferenciaze,

21 aprili, 1924 weli.

Page 12: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

maisi

1954weli: „Cemi Svili qavTaraZe elisabed qaixosros asu-

li dapatimrebuli iyo 1929 w. rogorc polit. damnaSave. imave

wels gadaasaxles 6 wliT q. tomskidan daSorebul 350 kl. sof.

kolopaSovaSi. sasjelis moxdisas gadasaxlebidan dabrunda

1936 w. 1940 w. kidev daapatimres da gadaasaxles 8 wliT yaz.

ssr-s q. akmolinskis banakSi2. patimrobisas mas scemes, TviT

rafavam3 scema. sasjelis moxdisas mieca ufleba rom icxovros

q. kokCatavSi, sadac imyofeba am Jamad. gTxovT ganixiloT misi

saqme da Tu SesaZlebelia mieces ufleba saqarTveloSi Camosv-

lis. me var 84 w. moxuci. Svili ar minaxavs 14 w.4“

„rkinigziT etapis gadayvana amjerad stolpinkiT5 xdeboda.

stolpinka adamianis borotebis erT-erTi saxeqmnilebaa da,

rogorc saxelwodeba mowmobs, stolpinis mZvinvare fantaziis

saxsovari unda iyos. vagoni SigniT, samsarTuliani galiebis

wyebas warmoadgens, rogorc wesi, galiebi patimrebiTaa amovse-

buli: qveda or sarTulSi eqvs-eqvsi patimaria, ukanasknel

zedaSi TiTo-TiTo... koridorisagan, sadac guSagebi uwyvet

yaraulSi midi-modian, galiebi rkinis rikulebiTaa gamoyo-

fili. rikulebSi-Catanebulia urdul-boqlomiT aRWurvili

gisosiani kari. galiebSi sarkmeli yvelgan amoSenebulia. saim-

edod Caketili da imave gisosSi „damSvenebuli“ fanjrebi kori-

dorisaTvis SemoutovebiaT. pirqve damxobili tusaRebis naRv-

liani mzera maTkenaa miqceuli. mtvriT da WuWyiT daburuli

minis miRma Tavisuflebis «nakrZalia»...6“

petreCaikovskis(g.eliavas)quCa#11

mcxovrebi:liziko(elisabed)

qaixosrosasuliqavTaraZe(1905-1988ww)1.

daapatimres(meored)1940wlis15maiss.

9 maisi _ faSizmze gamarjvebis dRe

12 maisi – wminda andria

pirvelwodebulis xsenebis dRe

26 maisi – saqarTvelos

damoukideblobis dRe

Page 13: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1. elisabed qaixosros asuli qavTa-

raZe: daibada da cxovrebis nawili

gaatara TbilisSi. „jaSuSobisa“ da

„aralegaluri muSaobis“ bral-

debiT orjer 1928 da 1940 wlebSi

daapatimres da jamSi 28 weli

patimrobaSi gaatara. 1956 wels

Seiwyales da mogvianebiT reabili-

tacia misces.

2.igulisxmeba: АКМОЛИНСКИЙ ЛАГЕРЬ

ЖЁН ИЗМЕННИКОВ РОДИНЫ (АЛЖИР).

3.igulisxmeba: avqsenti rafava.,

saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa

saxalxo komisris moadgile.

4.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo

pirveli ganyofileba), fondi #6,

saqme # 28 538; olRa iosebis asuli

qavTaraZis gancxadeba.

5.momdinareobs petre stolipinis _

ruseTis imperiis Sinagan saqmeTa da

premier-ministris saxelidan.

6.liziko qavTaraZe, 28 weli gu-

lagSi, Tbilisi 2008 w. gv. 58-59.

Page 14: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

ivnisi

1937wlis25ivniss, ssrk umaRlesi sasamarTlos samxedro ko-

legiis gamsvlelma sesiam, gansasjel simon grigolis Ze firumovs,

saqarTvelos ssr sisxlis samarTlis kodeqsis 58-6, 58-8, da 58-11

statiiT, miusaja daxvreta da piradi sakuTrebis konfiskacia.

1926 weli: „...menSevikebi yovel Rones xmaroben, rom yvela Cveni

momxres gaZevebas miaRwion, gansakuTrebiT cdiloben Cems dis-

kreditirebas frangebis TvalSi. Cven xelSi Cagvivarda dokumenti,

sadac Cxenkeli1 atyobinebs frangul policias, rom parizSi arse-

bobs amierkavkasiis Cekas organizacia Cemi xelmZRvanelobiT da rom

me mTlad saelCos mdivanic ara var, aramed zakCekas rwmunebuli.

amave dokumentidan Cans, rom faCulia2, kedia3 da sxva qarTveli

policielebi _ mivlenilni arian frangul policiaSi am „organiza-

ciis“ gasaxsnelad. Sedegad, frangulma policiam moaxerxa kval-

ze gasvla _ amitom Cven iZulebulni gavxdiT, uswrafes reJimSi

mogveSorebina safrangeTidan xelaZe4 da kaCuxaSvili5, radganac

yalbi pasportebis wyalobiT, namdvilad SeiZleboda cixeSi moxve-

driliyvnen, komprometireba moexdinaT Cveni saqmisa da gaemyare-

binaT Cxenkelis usafuZvlo „danosi“ amierkavkasiis Cekas Sesaxeb6.“

1937weli: „me kargad vici axmetelis7 sityvebidan, rom is mWidrod

iyo dakavSirebuli kontrrevolucionur-nacionalistur niadagze

simonik firumovTan, romelic, k/r-nacionalistur samuSaos at-

arebda somxeTSi. firumovTan dakavSirebiT _ axmeteli meubneboda,

rom firumovi parizSi yofnis dros ukavSirdeboda emigrantebs,

romlebTanac mWidro kavSirs kvlav inarCunebs, moqmedebs maTi

miTiTebiT da iRebs sazRvargareTidan fuls. 1934 wels axmetelma

gamacno simonik firumovi „oriantSi“. TbilisSi firumovTan dakav-

Sirebuli iyvnen mwerlebi tician tabiZe da nikolo miwiSvili8.“

mixeillermontovisquCa#3

mcxovrebi:simon(simonik)

grigolisZefirumovi

(firumiani)(1889-1937).

amierkavkasiistransportis

inJinerTainstitutis

xelmZRvaneli.

Page 15: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.igulisxmeba: akaki Cxenkeli, saqa-

rTvelos demokratiuli respubli-

kis elCi safrangeTSi.

2.igulisxmeba: platon faCu-

lia, saqarTvelos demokratiuli

respublikis Sss-sTan arsebuli

gansakuTrebuli razmis ufrosis

moadgile.

3.igulisxmeba: meqi (melqisedek)

kedia, saqarTvelos demokratiuli

respublikis Sss-sTan arsebuli

gansakuTrebuli razmis ufrosi.

4.igulisxmeba: alfes xelaZe,

profesiiT asoTamwyobi, social-

demokrati, emigranti 1922 wlidan,

dabrunda 1926 w.

5.igulisxmeba: ivane kaCuxaSvili,

profesiiT advokati, social-

demokrati, emigranti 1921 wlidan,

dabrunda 1926 w.

6.Sinagan saqmeTa saministros

saarqivo sammarTvelo (2-e gan-

yofileba, yofili partorganoebis

arqivi) fondi #13, aRwera #4,

saqme #85; simon firumovi (sabWoTa

sruluflebiani warmomadgenlobis

mdivani safrangeTSi), 18 ianvari,

1926 w.

7.aleqsandre axmeteli, rusTavelis

Teatris samxatvro xelmZRvaneli,

daxvrites 1937 w.

8.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo

(me-2 ganyofileba, yofili partor-

ganoebis arqivi) fondi #14, aRwera

#31, saqme # 247; akaki aleqsandres

Ze vasaZis dakiTxvis oqmi. dakiTxa:

saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa

saxalxo komisariatis saxelmwifo

uSiSroebis sammarTvelos me-3

ganyofilebis ufrosma, saxelmwifo

uSiSroebis maiorma, mxeiZem 1937

wlis 4 maiss.

Page 16: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

ivlisi

1921weli: „1 marts saRamos 5 saaTzed ak. xoStarias1 saxlSi

(sergievis quCa) Sesdga qarTvel xelovanTa kreba. krebas da-

eswrnen xelovnebis yvela dargis warmomadgenlebi: mwerlebi,

musikosni, msaxiobni da mxatvarni. poetma paolo iaSvilma kre-

bas ganucxada, rom saqarTvelos revkoms ganzraxva aqvs akaki

xoStarias saxli mTeli Tavisi inventariT gadasces qarTvel

mweralTa kavSirs, romelic moawyobs xelovanTa sasaxles...2“

1937weli: „pavle iaSvili mTeli rigi wlebis ganmavlobaSi sab-

WoTa mwerlebis niRabs amofarebuli TvalTmaqcurad awarmoe-

bda moRalatur jaSuSur muSaobas qarTvel mSromeli xalxis

da Cveni socialisturi samSoblos winaaRmdeg... rodesac misi

mavneblur-moRalaturi muSaoba uryevi faqtebiT sabolood

gamomJRavnebul iqna, man moindoma gaqceoda sabWoTa xalxis

risxvas da proletarul marTlmsajulebas. misi TviTmkvleloba

mweralTa sasaxleSi, mweralTa kavSiris prezidiumis sxdomis

mimdinareobis dros warmoadgens provokatorul aqts3, ro-

melic zizRsa da aRSfoTebas iwvevs yovel patiosan sabWoTa

mwerlis SegnebaSi...4“

1937weli: „konstatireba gaukeTdes, rom paolo iaSvilis, ga-

moaSkaravebuli jaSuSis da xalxis mteris, TviTmkvleloba aris

provokaciuli qmedeba partiisa da sabWoTa wyobis winaaRmdeg

da amis gamo igi dasaflavdes, rogorc xalxis mteri... lavrenti

berias daevalos saqarTvelos sabWoTa mweralTa kavSiris pre-

zidiums miawodos informacia paolo iaSvilis kontrevolu-

ciur, jaSuSur da mavneblur saqmianobaze.5“

ivanemaCablisquCa#13

1937wlis22ivliss,saqarTvelosmweralTakavSirissaxlSi,

TavimoiklapoetmapaolojibrailisZeiaSvilma(1892-1937).

Page 17: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.akaki xoStaria, qarTveli komer-

santi, daviT sarajiSvilis saxlis

(amJamindeli mweralTa saxli) mesa-

kuTre; emigranti 1921 wlidan.

2.revaz kverenCxilaZe, saqarT-

velos mweralTa kavSiri 1917-1982,

„merani“, Tbilisi 1983 w. gv. 30-31;

„komunisti“, #3, 1921 w.

3.igulisxmeba paolo iaSvilis

TviTmkvleloba mweralTa saxlSi,

1937 wlis 22 ivliss, mweralTa kav-

Siris prezidiumis sxdomis dros.

4.revaz kverenCxilaZe, sabuTebi

RaRadeben, Tbilisi 2007. w. gv. 264-

265; saqarTvelos sabWoTa mwerlebis

kavSiris gamgeobis prezidiumis

sxdomis oqmi, 28 ivlisi, 1937 w.

5.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo,

(me-2 ganyofileba, yofili partor-

ganoebis arqivi) fondi #14, aRwera

#11, saqme # 88. gv. 58, xels awers:

l. beria (gaegzavnos s. gogliZes),

saqarTvelos kp (b) biuros sxdoma, 23

ivlisi 1937 w.

Page 18: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

agvisto28 agvisto – mariamoba

1955weli: „morozovma, hqonda ra siaxlove amJamad gamom-

JRavnebul xalxis mtrebTan (gogliZe1, qobulovi2, rafava3 da

wereTeli4) da iyo piradad dainteresebuli, gogliZis sanqciiT

20.11–1937 w. Sesaxlda Sinsaxkomis yofili TanamSromlis #-is5

binaSi misi saqmis gamoZiebis dasrulebamde. #-s sameulis gada-

wyvetilebiT, morozovis mdivnobiT 26.12-1937 w. usafuZvlod

miesaja daxvreta, xolo mis cols #-s 8 wliT Tavisuflebis

aRkveTa, rogorc xalxis mtris ojaxis wevrs... aseve #-ebs hqon-

daT saxlis kargi mowyobiloba, romelic a.k. morozovma ufasod

Caigdo xelSi da nivTebis nawili miisakuTra... Tavis ganmarte-

bebSi, a.k. morozovi, miuxedavad saqmeSi arsebuli mamxilebeli

dokumentebisa... uCvenebs, rom warmoadgenda sameulis mxolod

teqnikur muSaks, xolo #-ebis kuTvnili nivTebi SeiZina saxelm-

wifo fasebSi, kanonier safuZvlebze6.“

1990 weli: „Semiyvanes erT did kabinetSi. sawer magidasTan

maRal-maRali, mowiTalo kaci ijda, romelsac odnav moWutuli

Tvalebi hqonda. erTi amxed-damxeda, ukmayofilod xelebi Caiq-

nia da Tavis kabinetidan gavida. ramdenime wuTis Semdeg jaris-

kaci Semovida da sxva kabinetSi Semiyvana... am dros kabinetSi

isev is wiTuri kaci Semovida. CemTvis araferi uTqvams. rogorc

Semdeg gavige, es didi Tanamdebobis kaci yofila, gvarad mo-

rozovi. man iqve ubrZana jariskacebs – Бростье на Собачную – da

Camagdes sul patara oTaxSi. saRamo Jams saknis kari gaiRo da

wamiyvanes. axla Semiyvanes sxva kabinetSi, magram iqac morozovi

damxvda. momiaxlovda da dadgenileba wamikiTxa, amis Semdeg

Cems sakanSi damabrunes7.“

mixeillermontovisquCa#12

mcxovrebi:aleqsandre

konstantinesZemorozovi

(1887-1964).

saxelmwifouSiSroebiskapi-

tani,SinagansaqmeTasaxalxo

komisariatispirvelispecial-

uriganyofilebisufrosi,

aleqsandrekonstantinesZe

morozovimdivnobda1937wlis

11agvistosgamarTulSinagan

saqmeTasaxalxokomisariatTan

arsebulsameulispirvelsxdo-

masdaammovaleobasucvlelad

asrulebda1938wlamde.sameul-

ma1937-38wlebSigaasamarTla21

376adamiani.

Page 19: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.igulisxmeba: sergo gogliZe,

saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa

saxalxo komisari.

2.igulisxmeba: bogdan qobulovi,

saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa

saxalxo komisariatis saxelmwifo

uSiSroebis sammarTvelos me-4 gan-

yofilebis ufrosis moadgile.

3.igulisxmeba: avqsenti rafava,

saqarTvelos ssr Sinagan saqmeTa

saxalxo komisris moadgile.

4.igulisxmeba Salva wereTeli,

saqarTvelos ssr muSaTa da glexTa

miliciis ufrosi.

5.kvlevis interesebidan gamomdi-

nare, aRniSnuli pirebis gvarebis

dasaxelebisagan jerjerobiT Tavs

vikavebT.

6.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo,

(me-2 ganyofileba, yofili partor-

ganoebis arqivi), fondi #14, aRwera

#30, saqme #124, gv. 23.

7.„amirani“, opoziciuri literatu-

rul-mxatvruli sazogadoebriv-

politikuri krebuli, gamomcemloba

„ganaTleba“, Tbilisi 1990 w. gv. 299;

aleqsandre siguas mogoneba.

Page 20: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

seqtemberi

1922wlis 6 seqtembers, saqarTvelos sagangebo komisiis ko-

legiis dadgenilebiT daxvretil iqna qaquca ColoyaSvilTan

kavSirisa da SeiaraRebul amboxebaSi msjavrdebulTa jgufi (12

piri). sasjelis aRsrulebis win patimarma, rotmistrma solo-

mon (suslika) andronikaSvlma1 mZime Wriloba miayena cnobil

Cekist Sulmans2.

1922 weli: „mraval provokaciul gamosvlaTa ricxvSi aris

erTi, romelic cdilobs sagangebo komisias xalxis TvalSi saxe-

li gautexos da gadaaqcios iseT sajalaToT, sadac umowyaloT

xvreten udanaSaulo xalxs... werilobiT avrceleben provoka-

cias, mis Sesaxeb, rom TiTqos ColoyaSvilis bandis 12 monawile

daxvretil iqnen saqmis gamouZieblad da gausamarTlelad, ma-

Sin rodesac isini sruliad udanaSauloni iyveno. ar fiqrobs

ra srulebiT, rom es daujerebeli cinikuri ambavi iqneba odnav

damarwmunebeli vinmesTvis, saqarTvelos sagangebo komisia

mainc aqveynebs mokle cnobebs yvelas sayuradReboT am pirTa

saqmis gamoZiebis da maTi danaSaulobis damtkicebis Sesaxeb3.“

2002weli:„male SiSis zari dasces qarTvelebs, rodesac metex-

idan gaiyvanes ramodenime patrioti, ganukiTxavad da gausamar-

Tleblad daxvrites rogorc „banditebi“... am qarTvelebidan

suslika andronikaSvili lursmniT xelSi SeebrZola jalaT

Sulmans da kinaRam Tvalebi dasTxara, Zalian daaziana, ami-

tom suslika iqve Cekis kedlebSi Cakles, danarCenebi ki sabur-

Talozed kamioniT4 waiyvanes da iq gauTxares maT samare... am

saSinelebis Semdeg Sulmanma Caicva suslikas waRebi da ise est-

umra orTaWalis cixes; Tvalebdasisxlianebuli, gaanCxlebuli

da ganucxada – vinc ar damemorCileba, ai, aseTi bedi eweva

rogorc am waRebis patronsao5.“

aleqsandregriboedovisquCa#30

mcxovrebi:abbeSulmani.

metexiscixis(Igamasworebelisaxli)komendanti.

Page 21: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.saqarTvelos sagangebo komisiam

cnoba solomon andronikaSvilis

daxvretis Sesaxeb gamoaqveyna 1922

w. 27 dekembers, gazeT „komunistSi“.

2.abbe Sulmans Tavad moyavda

sisruleSi sasikvdilo ganaCeni.

3.„komunisti“, 30 seqtemberi, #224,

1922 weli, saqarTvelos sagangebo

komisiis gancxadeba 12 piris dax-

vretasTan dakavSirebiT.

4.kamioni: satvirTo avtomobili

frangul enaze.

5.sofio CijavaZe-kedia, nasmen-nax-

uli, qarTul-evropuli instituti,

parizi 2002 w. gv. 339.

Page 22: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

oqtomberi14 oqtomberi – mcxeToba

1926weli: „unda gvaxsovdes, rom emigracia nacionalistu-

rad aris ganwyobili da amitom masTan midgoma erovnul hange-

bzea saWiro... damabrkolebel mizezaT unda CaiTvalos, rom

parizSi emigraciis saqmes somexi1 ganagebs... rodesac parizSi

levan RoRoberiZe2 iyo, yvela siamovnebiT midioda masTan. ra-

tom? imitom rom is qarTvels qarTulad elaparakeboda, man

misi ena da xasiaTi icoda. rodesac soso goginaSvili3 levans

Sevaxvedre... levanis wasvlis Semdeg, sosom miTxra; kaci Wa-

miebiao amboben da es ra vnaxeo. budum xom... erTian gadaria

xalxi Tavisi mopyrobiT. arCil araviaSvilma... pirdapir ga-

nacxada: kidec rom davlpe evropaSi me pirumovTan momsvleli

ar var, mimiyvaneT budusTano... saWiroa pirumovTan iyos qa-

rTveli kaci, xelisuflebis, Tu gind mxolod faktiuri war-

momadgeneli... kidev ukeTesi iqneba, Tu aseT warmomadgenlad

romelime uklonists gaagzavnian...“

1937weli: „g. eliavam5 uCvena, rom 1926 wels, emigrant zurab

avaliSvilis6 saSualebiT misTvis cnobili gaxda, rom parizSi

yofnis dros budu mdivans Sexvedra hqonda Tavis ZmasTan, cno-

bil socialfederalistTan, menSevikebTan momuSave soso mdi-

vanTan7. avaliSvilis sityvebiT, budu mdivanis Sexvedra soso

mdivanTan atarebda politikur xasiaTs, TumcaRa zustad ra

saxes – amaze eliavam araferi ar Tqva8.“

ZmebizubalaSvilebis(giorgiaTarbegovis)quCa#43.

mcxovrebi:polikarpe(budu)gurgenisZemdivani(1877-1937)

saqarTvelosssrsaxalxokomisarTasabWosTavmjdomarisyofili

moadgile,amierkavkasiissabWoTasocialisturifederaciuli

respublikiscentraluriaRmasrulebelikomitetisyofiliwevri.

daapatimres1936wlis17oqtombers.

Page 23: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.simon firumovis Sesaxeb ix. aqve:

ivnisi.

2.levan daviTis Ze RoRoberiZe,

qarTveli bolSeviki. 1925 w. partiis

sagangebo davalebiT imyofeboda

parizSi, daxvrites 1937 w.

3.soso goginaSvili: qarTveli

social-demokrati, saxalxo gvard-

iis cxinvalis Stabis xelmZRvaneli;

emigranti 1921 wlidan. dabrunda

1926 w.

4.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo

(2-e ganyofileba, yofili partor-

ganoebis arqivi), fondi #14, aRwera

#2, saqme # 617; ivane iosebis

Ze kaCuxaSvili, (ix. aqve: ivnisi),

Tbilisi 1926 w.

5.igulisxmeba: giorgi eliava, ix.

aqve: ianvari.

6.mecnieri, iuristi, istorikosi,

literaturaTmcodne, diplo-

mati, publicisti, politikuri da

sazogado moRvawe, profesori, saqa-

rTvelos erovnul-demokratiuli

partiis erT-erTi fuZemdebeli,

emigranti 1921 w.

7.soso (svimon) mdivani, social-

federalistTa partiis wevri, saqa-

rTvelos demokratiuli respubli-

kis elCi osmaleTSi, e.w. stambolis

politikuri komisiis wevri.

8.saqarTvelos Sinagan saqmeTa

saministros saarqivo sammarTvelo

(pirveli ganyofileba), fondi #6,

saqme # 36224-07, tomi 9, gv. 80.

Page 24: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

noemberi

1926weli: „veravin uaryofs imasac, rom iyo erTgvari damaSo-

rebeli pirobebic saqarTvelos inteligenciasa da mmarTvel xe-

lisuflebas Soris. am siSores hqonda sul sxva niadagi da saxel-

dobr: iseTi sakiTxebi, romlebic did xans iyo gamourkveveli. me

nacionalur sakiTxs vgulisxmob. qarTuli mwerloba erTgvarad

SeSinda, zRarbiviT eklebi gamouSva da SeikumSa igi, TiTqos ra-

Rac mosalodneli safrTxis winaSe idga1.“

1956weli: „es Cvenebebi udaod monaWoria, sisulelea, uazrobaa,

masSi araa arcerTi marTali sityva, arcerTi faqti, sinamdviles

rom Seesabamebodes, marTalia mxolod aq dasaxelebul pirTa

gvarebi, romlebic gardacvlili an jer kidev cocxlebi arian.

aseT sisuleles, monaCmaxs, uazrobas ar ikadrebda kotetiSvi-

li... romelic iyo uzado patiosnebiT, uaRresad samarTliano-

biT, didi bunebrivi WkuiT da niWiT dajildoebuli adamiani.

mas, ra Tqma unda, arc boroti ganzraxva SeiZleboda hqonoda...

kotetiSvili msxverplia raRac veraguli gegmisa, romelic sab-

WoTa xalxisa da sabWoTa xelisuflebis mtrebis mier mimarTuli

iyo raRac saSineli miznis misaRwevad...2“

2001 weli: „Cemi mudmivi safiqrali xom es iyo: ra moxdeba,

saxlSi rom mival da zars davrekav, mama gadmodges aivanze,

gamiRimos da iman gamiRos kari. ai, maSin ra unda vqna, rogor

moviqce? gavqande da Cavexuto? magram me xom amas ver vizam,

imitom rom Semrcxveba, imitom, rom Svilobas gadaCveuli var,

ufro sworad ki – vermiCveuli. me xom mxolod Zma var, ZmisS-

vili an SviliSvili. mama xom CemTvis mxolod kedelze arsebobs,

suraTis saxiT, rogorc xati salocavi3.“

vaxtangkotetiSvilis

(aleqsandreobolaZis)quCa#7

mcxovrebi:vaxtangiliasZe

kotetiSvili(1893-1937).

Tbilisissaxelmwifouniver-

sitetisadaquTaisispedago-

giuriinstitutisprofesori,

moqandake.daapatimres

1937wlis5noembers.

23 noemberi – giorgoba

Page 25: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.T. maRlaferiZe, Zaladoba, SiSi,

sicrue, „kritika“, #4, 1991 w. gv.

24, vaxtang kotetiSvilis sityva

saqarTvelos mweralTa pirveli

yrilobaze, 1926 w.

2.revaz kverenCxilaZe, sabuTebi Ra-

Radeben, Tbilisi 2007 w. gv. 300-301.,

aleqsandre besarionis Ze mdivanis

Cveneba, 1956 w.

3.vaxuSti kotetiSvili, „Cemi wuTi-

sofeli“, Tbilisi 2001, gv.128-129.

Page 26: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi SabaTi kvira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

dekemberi

1937weli: „dadga sazeimo wuTi, darbazSi Suqi Caqra, diriJor-

ma miqelaZem joxi aiqnia. gaismis melodiuri uvertiuris momxi-

blavi xmebi. am dros mTavrobis loJaSi Semodian amx-ebi orjoni-

kiZe1 da budioni2. isini pirvel rigSi midian da scenis maxloblad

sxdebian. maT Semdeg loJaSi Semodian: amxanagi stalini, amx-ebi

molotovi3, kaganoviCi4, voroSilovi5, Semdeg amxanagebi miqoiani6,

antipovi7, meJlauki8, dimitrovi9, beria10, xruSCovi11... namdvili

triumfiT damTavrda mesame aqti... operis mTeli dasi mibrunda im

loJisaken, sadac idgnen da taSs ukravdnen stalini, molotovi,

orjonikiZe da sxvebi... Tbilisis operis artistebi SeuerTdnen

oriaTasiani darbazis aRfrTovanebas, romelSiac gamoixateboda

erTguleba mSobliur stalinisadmi12.“

1937weli: „Semoqmedebis sixaruli, xelovnebisaTvis axali Za-

lebis momzadebis sixaruli – ai, Cemi cxovrebis Sinaarsi13.“

(e.miqelaZe)

1937weli: ”saqme #12537 saq ssr Sinsaxkomis saxelmwifo uSiS-

roebis sammarTvelos me-4 ganyofilebis, braldebuli evgeni

simonis Ze miqelaZisa... dapatimrebamde operis Teatris samxat-

vro xelmZRvaneli TbilisSi.

bralad edeba, rom warmoadgenda memarjveneTa a/s14 organiza-

ciis wevrs, organizaciis davalebiT eweoda mavneblobas operis

TeatrSi, iyo mekavSire saqarTveloSi arsebul memarjveneTa a/s

organizaciis centrsa da xalxis mter m. oraxelaSvils15 So-

ris... amavdroulad miqelaZe iyo k/r16 jaSuSuri organizaciis

wevri da eweoda aqtiur muSaobas jaSuSuri cnobebis Sesakrebad

da ugzavnida maT moskovSi m. oraxelaSvils17.“

gerontiqiqoZis

(filipemaxaraZis)quCa#11

mcxovrebi:evgenisimonisZe

miqelaZe(1903-1937).

Tbilisisoperisadabaletis

saxelmwifoTeatrissamxatvro

xelmZRvaneli,diriJori.

saqarTvelosssrSinagan

saqmeTasaxalxokomisariatTan

arsebulisameulissxdomaze,

1937wlis13dekembers,evgeni

simonisZemiqelaZesmiesaja

sasjelisumaRlesizoma,

daxvreta.

Page 27: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

1.sergo orjonikiZe, ix. aqve: aprili.

2.semion budioni, sabWoTa mxedarT-

mTavari, moskovis samxedro olqis

jarebis sardali.

3.viaCeslav molotovi, ssrk saxalxo

komisarTa sabWos Tavmjdomare.

4.lazar kaganoviCi, ssrk Tavdacvi-

Ti mrewvelobis saxalxo komisari,

an mixeil kaganoviCi (lazaris Zma),

skp (b) cekas mdivani, prezidiumisa

da politbiuros wevri.

5.kliment voroSilovi, ssrk Tav-

dacvis saxalxo komisari.

6.anastas miqoiani, ssrk kvebis

mrewvelobis saxalxo komisari, ssrk

saxalxo komisarTa sabWos Tavmjdo-

maris moadgile.

7.nikoloz antipovi, ssrk saxalxo

komisarTa sabWos Tavmjdomaris

moadgile, ssrk sabWoTa kontrolis

komisiis Tavmjdomare.

8.valeri meJlauki, ssrk saxalxo

komisarTa sabWos Tavmjdomaris

moadgile.

9.giorgi dimitrovi, bulgareTis

kompartiis lideri, e.w. „bulgareli

lenini“.

10.lavrenti beria, saqarTvelos

kompartiis cekas mdivani.

11.nikita xruSCovi, moskovis

saolqo komitetis pirveli mdi-

vani, „troikas“ wevri, 1938 wlidan

ukrainis kompartiis cekas pirveli

mdivani.

12.„komunisti“, 1937 weli, 8 ianvari

#6 (4808), (saqme exeba saqarTvelos

operisa da baletis saxelmwifo

Teatris koncerts q. moskovSi,

1937 w. ianvarSi, e.w. qarTuli deka-

dis farglebSi).

13.„komunisti“ 1937 weli, 15 ianvari,

#12 (4814), diriJori evgeni miqelaZe.

14.igulisxmeba: antisabWoTa.

15.igulisxmeba: mamia (ivane)

oraxelaSvili, evgeni miqelaZis

simamri, bolSeviki, daxvrites 1937

wels.

16.igulisxmeba: kontrrevoluciuri.

17.Sinagan saqmeTa saministros

saarqivo sammarTvelo (pirveli gan-

yofileba), fondi #8, oqmi # 64, gv.

37; sameulis sxdomis oqmi # 64.

Page 28: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

ogmarTavT „sabWoTa warsulis kvlevis labora-toriis“ mkvlevarTa da specialistTa jgufis sax-eliT, romlis mizania Seiswavlos da gamoikvlios sabWoTa saqarTvelos istoria.

SeiZleba, Tqvens ojaxSicaa Semonaxuli saojaxo fotoalbomi, raime saxis dokumenti, sagazeTo statia, werili Tu nivTi, romelic sabWoTa periodis repre-siebsa an sabWoTa periods ukavSirdeba.

samwuxarod, Tanamedrove saqarTveloSi dRemde ar ar-sebobs erTiani fondi, arqivi an muzeumi, sadac Tavmoy-rili iqneboda masala, romelic specialistebs, mkvle- varebs, dainteresebul sazogadoebasa Tu axalgazrda Taobas saSualebas miscemda, uaxlesi istoria saTanadod gamoekvliaT. amasTanave msgavsi arqivi STamomavlobas Seunaxavs uZvirfases masalas, romelic saqarTvelos is-toriis nawils warmoadgens da dakargva emuqreba.

„sabWoTa warsulis kvlevis laboratoria“ mogmarTavT TxovniT _ Tu Tqven mogepovebaT saojaxo fotoalbo-mi, raime saxis dokumenti, sagazeTo statia, werili Tu nivTi, romelic Rirebulia sabWoTa periodis arqivis (cifruli/eleqtronuli) bazis Sesaqmnelad _ dagvikav-SirdeT da gvacnoboT. Cven gadaviRebT fotosuraTebis, statiebis, dokumentebisa Tu werilebis aslebs da Tqve-ni da Tqveni winaprebis saxeliT SevitanT yvelasaTvis Ria sazogadoebrivi arqivis mflobelobaSi, romelic Tqveni monawileobis gareSe ver Seiqmneba.

pativiscemiT, sabWoTa warsulis kvlevis laboratoria

laSa baqraZe / daTo gogiSvili / giorgi kldiaSvilinino leJava / ana margvelaSvili / giorgi SaiSmelaSvilidaviT jiSkariani / irakli xvadagiani

dagvikavSirdiT: tel.: +995 93 780568 / +995 93 785901 / +995 77 520152el-fosta: [email protected] / www.sovlab.ge

saarqivo masalebis moZiebaze muSaobdnen:

giorgikldiaSvili: ianvari - giorgi eliava - sqolio #2; ivnisi - simon firu-

movi - sqolio #8; ivlisi - mweralTa saxli (paolo iaSvili) - sqolio # 5; oqtom-

beri - budu mdivani - sqolio # 8; dekemberi - evgeni miqelaZe - sqolio #17.

daviTjiSkariani: agvisto - aleqsandre morozovi - sqolio # 6: maisi -

liziko qavTaraZe - sqolio # 4;

iraklixvadagiani: marti - kote afxazi - sqolio # 1; oqtomberi - budu

mdivani - sqolio #4

Zvirfaso mkiTxvelo!

kalendarze muSaobdnen:

iraklixvadagiani,anamargvelaSvili,

ninoleJava,daTogogiSvili

koreqtori: ninobeqiSvili / dizaini: mananaarabuli

foto: maritamerkvilaZe,iraklixvadagiani

m

Page 29: საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის 2011 წლის კალენდარი

kalendris gamocema dafinansebulia hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis

regionaluri biuros mier da ar warmoadgens donori organizaciis oficialur pozicias.

saavtoro ufleba ekuTvnis sabWoTa warsulis kvlevis laboratorias. Tbilisi, 2010 w.