0‘QUV - METODIK MAJMUAturin.uz/wp-content/uploads/2018/10/UMK-3.3-Kurs.pdfOzbek tilining kelib...

0 ‘ZBEK IST0N RESPUBLIKASI OLIY У A 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

0 ‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI

TOSHKENT SHAHRIDAGI TURIN POLITEXNIKA UNIVERSITETI HUZURIDAGI AKADEMIK LITSEY

DIQLAYMAN” ridagi akademik

ri A.Karimov

2018 yil

O’ZBEK TILIfanidan

0 ‘QUV - METODIK MAJMUA

Tayyorlov yunalishi: Aniqfanlar — 100

0 ‘quv -metodik majmua TTPU huzuridagi akademik litsey pedagogik kengashining 2018 yildagi ''d&DthonM yig‘ilishida о‘quv jarayoniga qo‘llashga tavsiya etildi.

0 ‘quv -metodik majmua “Ijtimoiy-gumanitar fan lar” kafedrasining 2018 yildagi Г/sonliyig‘ilishida muhokama etildi va ma’qullandi.

Kafedra mudiri Д CfuyLiy&lJCL

9 \Toshkent - 2018

O ’rta maxsus, kasb-hunar ta ’limi markazi direktori tomonidan 20_ /£ yil “ •/£ ” Off da tasdiqlangan namunaviy o’quv rejada o’zbek tili faniga ajratilgan soatlar miqdori: 68Uumumiy o ’quv yuklama 68 soat, shu jumladan mashg’ulot turlari bo’yicha ajratilgan soatlar:

№ M ashg’ulot turlari Ajratilgansoat

Shu jumladan semestrlar bo’yichaI II III IV V VI

1. Auditoriya jami yuklamasi

2. Nazariy mashg’ulot3. Amaliy mashg’ulot4. Seminar5. O’quvchining mustaqil

ishi

Tuzuvchi(lar(lar): q

/ / T 7 T C 1 - I V / (ish joyi, lavozimi)

Taqrizchi(lar)

(FISH) (ish joyi, lavozimi)



C k b A _ fanining ishchi o’quv dasturi va ekspert guruhiningxulosasi ta ’lim muassasasining 2018 yil “ ” 0%______ dagi Pedagogikkengashida muhokama qilindi,^ tasdiqlashga va o ’quv jarayoniga tatbiq etishga qaror qilindi.-Bayonnoma № 1 .

Toshkent shahridagi Turin Politexnika Universiteti huzuridagi akademik litseyning “Ijtimoiy-gumanitar” fanlar kafedrasio‘qituvchilari Erboyeva Dilfuza

Jumaboyevna va Eshanquiov Mirshod Neymatovich tomonidan “O ’zbektili”fanidan tuzilgan ishchi dasturiga

TAQRIZ

Hozirgi kunda yurtimizda barcha sohalar kabi ta ’lim sohasida ham ijobiy

o’zgarishlar qilinmoqda.Ushbu rusiyzabon guruhlarda o ’zbek tili fani uchun

tayyorlangan ishchi o ‘quv dasturiham 0 ‘zbekiston Respublikasi 01 iy va o ‘rta maxsus

ta’lim vazirligi, o ‘rta maxsus kasb - hunar ta ’limi markazi tomonidan 2017 yilda

tasdiqlangan namunavi yo‘quv dasturi asosida tuzilgan. Mazkur dastur 0 ‘zbekiston

Respublikasining “T a’limto‘g ‘risida”gi Qonuni, Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi va

Davlat ta’lim standatlari talablari dankelibchiqqan holda “O ’zbek tili” fanini

o ‘qitishning maqsad vazifalarini o ‘z ichiga olgan bo‘lib, fanning asoslarini chuqur ochib

berishni ta’minlaydi.

Ishchi dasturda mavzulaming berilish ketma - ketligi namunaviy dastur asosida to ‘g ‘ri

belgilangan. Unga kiritilgan amaliy mashg‘ulotlar mazmuni va qo’shimcha adabiy

o’qish uchun berilgan asarlardan parchalar o ‘quvchilar bilimini kengaytitirish hamda

chuqurlashtirish, ulardan mustaqil ijodiy tafakkurini rivojlanishi uchun zaruriy

qo‘llanma bo‘laoladi. Ishchi dasturda o’quvchilaming o’zbek tili grammatikasi bo’yicha

bilimini oshirish bilan birgalikda o ’zbek adabiyoti namoyondalari bo’lgan Alisher

Navoiy , B o b u r ,Abdulla Qodiriy,Oybek,Abdulla Qahhor,Asqad Muxtor kabi bir qancha

adiblar hayoti va ijodi bilan tanishish imkonini beradi. Vatanimiz tarixi va o’zbek

xalqining urf-odatlari haqida ham m a’lumot berilishiga e ’tibor berilgan.

Buishchi dasturidan akademik litseylar ta’lim jarayonida foydalanishlari mumkin.

A lisher N avoiynom idagi O ’zbek tili va adabiyot universiteti dotsenti : A. X .Tilovov.

O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

O ‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI

Oliy va o ‘rta maxsus, kasb-hunar ta ’limi O ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta yo‘nalishlari bo‘yicha maxsus ta ’lim Vazirligining 2016-yilMuvofiqlashtiruvchi kengashning «_25__» avgustdagi2016-yil «_8__» __avgustdagi 355-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan3 -sonli majlis bayonnomasi

AKADEMIK LITSEYLARDA

O ‘ZBEK TILI

fanining

CHUQURLASHTIRILGAN O ‘QUV DASTURI

(236 soat)

Toshkent-2016

Tuzuvchilar:

Tuzuvchilar X.Muxiddinova-pedagogika fanlari doktori, professorO.Yormatova - filologiya fаnlаri nomzodi, dotsent (O’zMU)

Dasturni optimallashtirish bo‘yicha ishchi guruh a’zolari:

B.Supiyeva, O.Yo‘ldosheva

Taqrizchi:

Taqrizchi: R .Sayfullayeva - filologiya fаnlаri doktori, professor

2

Tushuntirish xati

Ta'lim tizimining o”rta bosqichidа o'quvchilаrning bilimlаrini uzviy tаrzdа boyitish, muayyan fаn yoki kаsb-hunаr yo'nаlishidа chuqurroq bilim olishlаrigа yordаm berish, kаsbiy uquvlаrini shаkllаntirish muhim аhаmiyat kаsb etаdi. Shungа ko'rа, аkаdemik litsey vа kollejlarning ta'lim boshqa tillarda olib boriladigan guruhlarida “O zbek tili” fanini o'qitishda o'quvchilarning maktabda o'zbek tili bo'yicha egallagan nutqiy ko'nikmalarini leksik-grammatik imkoniyatlarini nisbatan kengroq mavzular doirasida mustahkamlash, og'zaki ravishda amaliy nutqiy muloqotga kirishish va davlat tilida ish yurita olishga tayyorlash asosiy vazifa sanaladi. Ushbu o'quv dasturi shu maqsadda til ta'limining kommunikativ tamoyili asosida o'zbek tilini puxta o'rgatish, kundalik turmush va ish faoliyati mavzularida og'zaki va yozma nutqiy savodxonlikni egallashlarini ta'minlashga qaratilgan.

O'zbek tili o'quv fani o'quv rejasiga k o ra umumta'lim fanlari uchun jami 12- soat hajmida belgilangan bo'lib, 1-bosqichda 80 soat, 2-bosqichda 40 soat amaliy mashg'ulotlar o'tilish ko'zda tutilgan. Akademik litseylar uchun esa jami 236 soat hajmida belgilangan bo'lib, 1-bosqichda 80 soat, 2-bosqichda 80 soat, 3-bosqichda 76 soat amaliy mashg'ulotlar o'tiladi. Ushbu soat taqsimotidan kelib chiqib, o'quv dasturida belgilangan ta'lim mazmuni chuqurlashtirilgan akademik litseylarda kengroq hajmda o'tilishi rejalashtirilgan.

Dasturda o'quvchilar egallashi lozim bo'lgan nutq materiallari, nutqiy amallar darajasi, leksik-grammatik bilimlar majmui o'zaro bog'liq va uzviy tarzda alohida nutq mavzulari tarkibida talqin etilgan. Tavsiya etilgan 25 ta nutq mavzu o'quvchilarning bilim va dunyoqarashi ko'lamiga, ijtimoiy hayot va davlat siyosatidan kelib chiqadigan ta'limiy-tarbiyaviy vazifalarga asoslangan. O'zbekcha nutqni mustaqil ravishda tinglab tushuna olish, berilgan mavzulardagi matnlarni xatosiz va ravon o'qish, ushbu nutq mavzulari va ular ichida berilgan kichik mavzular doirasida o'zbek tilini talaffuz me'yorlariga amal qilgan holda erkin so'zlay bilish, matn tuza olish, rasmiy-idoraviy hujjatlarni tayyorlay bilish kabi amallarni egallash yuzasidan dasturda yetarli ilmiy-metodik material berilgan.

Mazkur namunaviy o’quv dasturini ishlab chiqishda tegishli ta’lim yo’nalishi o’quv rejasining tushuntirish xatidagi ishchi o’quv rejasini ishlab chiqishga qo’yilgan talablar inobatga olinib, mazkur fanga o’quv rejasining umumta’lim fanlar bloki hamda qo’shimcha chuqurlashtirilgan fanlar blokida ajratilgan soatlar miqdori o’zaro qo’shilib, o’quv dasturi tayyorlandi.

Oquvchilarining bilimlariga qoyiladigan minimal talablar:

Tinglab tushunish:- 12-14 ta gapdan iborat matnni tinglab tushunish.

- Berilgan nutqiy mavzular doirasidagi suhbatlarni to'liq tushunish va ungao'z munosabatini bildirish.

- O'qituvchining nutqi va izohi, grammatik topshiriqlar mazmunini tushunish.- Turli uslubdagi matnlarni tinglab tushuna olish.- Fan va kasb sohasiga oid 8-10 ta gap hajmidagi matnni tushunish.

O'qish:- Tanish matnni so'z urg'usi va gap ohangiga rioya qilgan holda o'qish.

- Fan sohalariga oid ilmiy atamalarni va kasb-hunar so'zlarini to 'g 'ri o'qiy olish.- Ommaviy axborot vositalari materiallarini tushunib o'qish.- O'rganilgan mavzulardagi matnni 1 daqiqada 85-100 ta so'z tezligida o'qish.

So'zlash:- Kundalik muloqotda erkin ishtirok eta olish.

3

- O'rganilgan nutq mavzulari doirasida 10-12 ta gap bilan o 'z fikrini bog'lanishli tarzda ifodalay olish.

- 1800-2200 so'z boyligiga tayangan holda o 'z fikrini turli mavzularda mustaqil ifodalay bilish.- O'zbek tilining grammatik qonun-qoidalari va adabiy til me'yorlariga amal qilgan holda so'zlash.

Yozish:- 80-90 so'zdan iborat diktantni xatosiz yoza olish.

- Fan sohasi va kasb-hunarga oid atamalarni to 'g 'ri ko'chirib yozish.

- 100-120 so'zdan iborat matn asosida bayon yoza olish.- 90-110 so'zli insho yoza olish.

O‘quv dasturi mazmuni

I. O‘zbekiston - suveren davlat (10 soat)Og’zaki nutq:

O'zbekiston tabiati, el-yurti, boyliklari haqida matnlarni o'qish, ularni kengaytirib hikoya qilish. Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Shu aziz vatan barchamizniki.• O'zbekiston va jahon hamjamiyati.• O'zbekiston - kelajagi buyuk davl at.• Barkamol avlod - O'zbekiston kelajagining poydevori.• Mening shahrim-mening faxrim (qishlog'im) .

Yozma nutq:Vatan haqida savollarga javob yozish.O'zbekiston haqida matn tuzish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Grammatika: Diplomatik yozishmalar muloqot etiketi. Diplomatik protokol va bayonotlar. Bo’g’in. Urg’u. Mantiqiy urg’u.

II. Tanishuv va tarjimai hol (6 soat)

Og’zaki nutq: Tarjimai holning qisqa va kengaytirilgan shakli bo'yicha so'zlab berish.Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.

• O 'zim haqimda.• Mening o'quv yurtim.

Yozma nutq: Ismi sharifi, millat, davlat, manzil, xonadon, o'quv mussasasi, yo'nalish, soha, kasb, mashg'ulot, tanaffus, nazorat, oraliq kabi so'z va birikmalar yordamida matn tuzish.Grammatika: O'zbek tilida gap tuzilishi, gap bo'laklari: ega, kesim va ikkinchi darajali bo'laklar. Tarjimai hol, uning qisqa va kengaytirilgan shakllari.

III. Ustozlar maktabi (10 soat)Og’zaki nutq: Ustozlar ta'rifi va tavsifiga oid matnlarni o'qib, savol-javoblarda ishtirok etish. Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash. Ustozlari,tengdoshlarini ta'riflay olish, ularga tavsif berish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Ustozingni e'zozla, do'stim!

4

• Yaxshi fazilat - inson ko'rki.• Odamlardagi qaysi xislatlarni xush ko'rasiz?• Ustozim-yo’lboshchim.• Ustoz deganda qanday insonlarni tushunasiz?

Yozma nutq:Ta'rif va tavsif rejasini tuzish.Atrofdagilarning xislatlari haqida o'z fikr-mulohazalarini yozma bayon qilish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika: So zning tarkibiy qismi. O zbek tilidagi so zlarning tuzilishiga ko ra turlari.

IV. Til - ma'naviyat ko’zgusi (8 soat)Og’zaki nutq:

O’zbek tilini o’rganishning ahamiyati haqida fikr almashish.“Til dilga yo’l ochar” mavzusida bahs-munozara yuritish.Quyidagi nutqiy mavzularda o,zaro suhbatlashish:

■ O zbek tili - davlat tili.■ Til -dostlik kaliti.■ S o z boyligi - til ko'rki.

Yozma nutq:O zbek tilining kelib chiqish tarixi haqida ma'lumot berish.O,zbеk tilini qanday o’rganayotganligi haqida bayon yozish.Lotin yozuviga asoslangan yangi o'zbek alifbosi va imlo qoidalari bo'yicha referat tayyorlash. Bildirishnoma matnnini yozish.

Grammatika: Ibora. So’z tarkibi. So’z yasalishi.

V. Do'stlarim va qiziqishlarim (8 soat)Og’zaki nutq:

O'qish joyi, o'rganilayotgan fanlar xususida o'zbek tilida ma'lumot bera olish. Ta'lim jarayoni, qiziqqan fanlari haqida mustaqil suhbatlasha olish, bular haqida fikr almashish.

Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

■ Mening sevimli litseyim.■ Fan cho’qqilarini egallaylik.• Mening do'stlarim.■ Har kuning samarali bo'lsin.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.O'quv yurti bo'yicha ma'lumotnoma va yo'l ko'rsatkichi tuzish.Qiziqqan fanining biron hodisasi to’g’risida bayon yozish.

Grammatika: Orfografiya. Leksika. So’zlarning lug’aviy va grammatik m a’nolari.Bir m a’noli va ko’p m a’noli so’zlar. So’zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko’ra turlari.

Grammatika: Morfologiya. Ot. Egalik qo’shimchalari. O’tlarning turlanishi. Kelishik qo’shimchalari.

VI. Sharq bozori ne'matlari (8 soat)Og’zaki nutq:

Bozordagi meva va poliz mahsulotlari nomini t o g r i tushunish, ularni nutqda t o g r i qollash.

5

Bozordagi dialoglarda ishtirok eta olish ko'nikmasini egallash, taklif va mulohazalarni sotuvchi va boshqalarga bildira olish. Rolli o'yinlarda qatnashish.

Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:■ Sharq bozorlarining o’ziga xosligi.■ Hosil bayrami.■ Mazasini tatib ko'ring.

Yozma nutq:Sharq bozoriga yozma ta 'rif berish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Meva va sabzavotlar ko’rgazmasi haqida xabar tayyorlash.

Grammatika: Sifat turkumi haqida ma’lumot.Sifatning yasalishi.Sifat darajalari.

VII. Ommaviy axborot vositalari. Sevimli gazetam (jurnalim) (8 soat)Og’zaki nutq:

Kutubxonachi va boshqa sinfdoshlar bilan muloqotga kirisha olish.Yangi kitob(gazeta, jurnal)lar haqida suhbatda ishtirok eta olish.Kitob(gazeta, jurnal)ni tavsiya, reklama qila olish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

■ Qiziqarli ko'rsatuvlar■ Kitoblar - jon-u dilim.■ O’qilgan kitob tahlili.■ Mening sevimli gazetam (jurnal).■ Matbuot yangiliklari.

Yozma nutq:Sevimli kitob(gazeta, jurnal)lardagi materiallarni yozma tahlil qlish.M uallif haqida ma'lumotnoma yozish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika: Son. Sonning hisob so’zlari bilan ishlatilishi. Sonning otlashgan holda qo’llanishi.

VIII. Oilam - tayanchim va faxrim (8 soat)Og’zaki nutq:Oila, qarindosh-uruglar, dostlarning oiladagi orni haqida suhbatlashish.

Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash, oila haqida she'rlarni yod olish.

Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:• Biz ahil oilamiz.

Oilamiz an'analari.• Oila mustahkamligida ota-onaning o’rni.

Yozma nutq:Oiladagi ozaro munosabatlar t ogr i s ida hikoya tuzish.Ota-ona( yoki biror qarindosh)ga xat yozish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Kelasi zamon fe'li orqali ifodalangan rivoya matni tuzish.

Grammatika: Olmosh. Olmoshningma’no turlari.Olmoshning ot o’rnida qo’llanishi.

IX. Dunyo taomlari. O‘zbek dasturxoni atrofida (8 soat)Og’zaki nutq:

Ozbek taomlari nomlarini bilish, ularni izohlay olish.

6

Birga ovqatlanishga taklif etish,ovqatlanish paytida qo'llalinadigan muomala odobi iboralaridan o'rinli va to 'g 'ri foydalana olish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

o Ovqatlanish odobi. o O’zbek taomlari . o Taomnomada dunyo taomlari. o Dunyo pazandachilik san’ati sirlari

Yozma nutq:Taomnomalar tuzish.O'zi yoqtirgan taomga tavsif berish.Taomlar tarkibini va tayyorlash usulini yozib olish.

Mavzuga oid so'z va iboralar lug'atini tuzish.

Grammatika: Ravish haqida ma’lumot.Ravishlarning yasalishi.Ravishlarda modal ma'noning ifodalanishi.Ravishdoshlarning turlari va qo‘llanishi.

X. Salomatlik - tuman boylik (10 soat)Og’zaki nutq:Betob bo'lib qolganlar holidan xabar olishda o'zbekcha so'z va iboralarni to 'g 'ri va o'rinli ishlatish. Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Sport turlarining o'zbek tilida atalishini o'zlashtirish, so'zlarning ma'nosini izohlash.

Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:• Sog'ligingni asra!• Sog'lom turmush tarzi - salomatlik asosi.• Sport bilan shug'ullanaman.• Ochlikda to’qlikni, bemorlikda sog’likni qadriga yet.• Sog’lom tanda sog’ aql.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.O’quv xonangizning tozaligi haqida bildirishnoma yozish.Badantarbiya bilan shug’ullanish zarurligini asoslab matn tuzish.

Grammatika: F e’l .F e ’lningyasalishi.Fe’l mayllari.

Buyruq-istak mayli shakllarining ko'chma ma'nolarni ifodalanishi

XI. Tarix, bugun va kelagak (10 soat)Og’zaki nutq:

O'zbekiston tarixidan hikoyalarni o'qish, ularni qayta hikoyalash. Teleko'rsatuvlar matni bo'yicha savol-javobda ishtirok etish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Tarixdan bir sahifa.• Tarixiy obidalarni asrang.• Temuriylar muzeyida.• Ochiq osmon ostidagi muzey.• Bugungi kunimiz kelajak poydevoridir.

Yozma nutq:Temuriylar muzeyi, Amir Temur haqida ma'lumotlar asosida reja tuzish unga muvofiq insho yozish.

7

Tarixiy mavzudagi matnni qisqartirib ko’chirish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika: Fe'l nisbatlarining birdan ortiq qo llanilishi. Fe'llarning modal ma'noni ifodalovchi shakllari.

XII. Dunyo mo‘jizalari (10 soat)Og’zaki nutq:Dunyodagi g'aroyib voqea-hodisalar, inson qo'li bilan barpo etilgan va tabiat tomonidan yaratilgan mo'jizalar haqida savol-javobda ishtirok etish, bularning o'rni va ahamiyati haqida so'zlash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:• Insonning yaratilishi buyuk mo’jiza

• Dunyoning yetti mo'jizasi.• Tabiat injiqliklari.• Hayvonot olamida.

• Eng...eng...eng...lar jamlangan kitob.Yozma nutq:

Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.O’z shahri( qishlog’i) dagi ajoyibotlar haqida hikoya yozish.Yangi rekord haqida devoriy gazetaga maqola tayyorlash.

Grammatika: Fe'lning analitik shakllari, ko‘makchi va to‘liqsiz fe'llarning qo‘llanish xususiyatlari.

XIII. Kasbim - faxrim (8 soat)Og’zaki nutq:

Yo'nalish fanlari haqida matnlarni o'qish, ular bo'yicha savol- javoblarda ishtirok etish. Tanlagan kasbi haqida hikoya qila olish, do'stlari tanlagan kasblarga munosabat bildirish,

rolli o'yinda ishtirok eta olish. Kasbi haqida she'r yod olish va uni ifodali o'qish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Hunar - hunardan unar.• O 'z tanlagan kasbim bilan faxrlanaman.• Mashhur hunarmandlardan kimlarni bilasiz?• Mehnatning tagi rohat.• Ilm - kamolot beshigi.

Yozma nutq:Hunar va ilmga oid hikmatlarni yozish.Kasb-hunar tasviri asosida bayon yozish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Tavsifnoma matnini tayyorlash.

Grammatika: Kirish so’z, kirish birikma va kirish gaplarning ishlatilishi

Sodda yoyiq va murakkablashgan sodda gaplar, ularda tire va nuqtali vergulning ishlatilishi.

XIV. Dam olish va ta'til (8 soat)Og’zaki nutq:Dam olish vaqtini mazmunli otkazishga doir matnlarni o'qish, ular bo'yicha savol-javobda ishtirok etish.Ta'til taassurotlari bilan ortoqlashish.

8

Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Bo' sh vaqtingizni qanday o'tkazasiz?• Hiyobonda dam oldik.• Ta'til - jonu dilim.• Ta'til rejasi.

Yozma nutq:Ta'til haqida hikoya qilish uchun reja tuzish.O 'z va o'rtoqlari ta'tili haqida insho yozish.Ta'til taassurotlariga oid matn tuzish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika: Bog’langan qo’shma gaplar va ularning turlari.Biriktiruv bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar, ularning ma'nodoshligi.

XV. Maishiy xizmat (8 soat)Og’zaki nutq:

Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Maishiy xizmat korxona va muassasalari ishi haqida ma'lumot olish, ularning xizmatidan

foydalanishda o'zbekcha so'z va iboralardan to 'g 'ri foydalanish.Maishiy xizmat sohasida savol-javob va mulozamat iboralarini mustahkamlash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Buyurtma qabul qiling.• Sartaroshxona xizmatlaridan foydalaning.• Xizmatingiz kafolatlimi?

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Qanday maishiy xizmat turlaridan foydalanayotgani haqida matn yozish.Maishiy xizmat korxonasining afzalligi va imtiyozlari haqida reklama matnini tayyorlash.

Grammatika: Ayiruv va zidlov bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplar, ularningma'nodoshligi .

XVI. Yurt posbonlari (8 soat)Og’zaki nutq:

Yoshlarning majburiy harbiy xizmat qismlaridagi hayoti va faoliyati haqida suhbatlashish Harbiy vatanparvarlik haqidagi tarixiy lavhalarni o‘qib, bahs - munozara o‘tkazish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Majburiy harbiy xizmat burchi.• Vatanimni qo‘riqlayman.• Chegaradagi xushyorlik.

Generallikni orzu qilgan askar.

Yozma nutq:Chegara qo‘shinlarining ishlari oid gazeta matnini o‘qib, kengaytirib yangi hikoya yozish.Harbiy xizmatga yo’llash tadbiri haqida gazetaga xabar tayyorlash.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika: Bog’lovchisiz qo‘shma gaplar, ularda tinish belgilari va ohang.

9

Og’zaki nutq:O'zbek qo'shiqlari, hofiz va xonandalari haqida savol-javobda ishtirok etish.Teatr va kino san'ati, ommaviy axborot vositalari (televidenie, radio, gazeta-jurnallar) materiallari

fikr almashish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Mumtoz qo' shiqlar tarixidan.• Raqs san’ati ustalari• Xalq olqishlagan san'atkor.• Televideniye hayot ko'zgusi.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Biror san'atkorga tavsifnoma yozish.O’zi yoqtirgan sanat turining shaxs barkamolligiga ta’siri haqida bayon yozish.

Grammatika: Ergashgan qo’shma gaplar, bunday gaplarni tashkil etgan sodda gaplar o’rtasidagi mazmuniy munosabatlar.

XVIII. Milliy urf odat va udumlar (10 soat)Og’zaki nutq:

Odob-axloq, ozbekona andisha, hurmat haqidagi matnlarni o'qish, ularni qayta hikoyalash.Yordam so'rash va taklif etish uchun ishlatiladigan so'z va iboralarni o'rinli va to 'g 'ri qo'llash. Insoniy fazilatlar haqidagi maqollarni o'rganish, ona tilidagi shu mazmundagi maqollar bilan

qiyoslash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Milliy liboslar va ularning tarixi.• O’zbekona urf-odatlarni insonlardan o'rgandim.• Yordamingizni ayamang.• Oila marosimlari.

Yozma nutq:Teleko’rsatuv asosida milliy udumlar haqida bayon yozish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Maqollar asosida kichik hikoya yozish.

Grammatika: Qo’shma gaplarning tarkibidagi bog’ lovchi vositalariga ko’ra tasnifi, buvositalarining ishlatilishi.

XIX. Xalq bayramlari va sayllari (10 soat)Og’zaki nutq:

Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Bayram liboslari bo'yicha suhbatda va rolli o'yinda ishtirok etish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Mustaqillik maydonida.• Xalq sayli boshlandi.• Navro'z tantanalari.• Xotira va qadrlash kuni.• Xalq o'yinlari.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

XVII. M adaniyatimiz fidoyilari (10 soat)

10

Bayram taassurotlarini yozma bayon qilish va gazetaga maqola yozish.Videotasvir asosida Navro’z sayllari haqida matn tuzish.

Grammatika: Qo’shma gaplarning tarkibiy qismlarining ifoda maqsadiga ko’ra turlari, ularda tinish belgilarining qo’llanishi.

XX. Bizning mahalla (8 soat)Og’zaki nutq:

O’z mahallasining manzili, obodonchiligi, odamlari haqida savol-javobda qatnashish.Mavzuga oid adabiy - badiiy matnlar tinglab tushunish, mazmunini qayta hikoyalash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Ona yurting - oltin beshiging.• Vatan mahalladan boshlanadi.• Qayerda yashaysan?• Mahallamizning e’tiborga loyiq insonlari.

Yozma nutq:O’z mahallasi haqida reklama matnini tayyorlash.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlashO'tgan zamon fe'llari orqali mahallada bajarilgan ishlarga oid matn tuzish.

Grammatika: Qo’shma gaplarning gap bo’laklariga ko’ra tasnifi. Kesim ergash gapli qo‘shma gaplar, ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi

XXI. Safar rejasi (8 soat)Og’zaki nutq:Safar rejalari haqida o'zbek tilida so'zlab berish, safarga ketayotganlarga tilaklar bildirish.Buyuk Ipak yo'li haqidagi matnlarni o'qish, ularni so'zlash, shu kabi matnlarni kengaytirish.Buyuk Ipak yo'li xaritasini izohlash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Buyuk Ipak yo'li bo' ylab.• Bir marta ko'rgan afzal.• Oy borib omon qayting.• Safar taassurotlari.• O'zbek turizmi.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.O'zbekistonning tarixiy me'morchilik obidalari haqida matnlar bo'yicha bayon yozish va matn

mazmunini kengaytirishSafar xotiralariga oid matn tuzish.

Grammatika: Ega ergash gapli qo‘shma gaplar, ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi.

XXII. Jamoat transporti (8 soat)Og’zaki nutq:Jamoat transportida, bekat va kochalarda turli vaziyatlarda o'zbek tilida muloqotga kirish o'zini

qiziqtirgan ma'lumotlarni aniqlash.Muayyan manzilga yetib borish yo'nalishini og'zaki ifodalay olish.Rolli o'yinda ishtirok etish.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Shahar transporti.• Toshkent metrosi.

11

• O'zbekiston temir yo'llari.• Manzilga yetdingizmi?• Harakat xavfsizligi qoidalariga amal qiling.

Yozma nutq:So’ralgan manzilga yetib borish yo'nalishini yozma ifodalay olish.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Shahringiz jamoat transportining qatnovi haqida maqola tayyorlash.Hozirgi zamon fe'llari orqali ifodalangan mavzuga oid dialog tuzish.

Grammatika: To‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplar, ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi.

XXIII. O‘zbek teatri va kinosi (12 soat)Og’zaki nutq:

Tasviriy san'at asarlari, teatr san’ati haqidagi matnlarni o'qish, ularni qayta hikoyalash. Rasmlarga qarab hikoya qilish.

Sahna ustalari haqida matnlarni o'qish, teatr sohasi atamalarini izohlash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Hayot haqiqati aktyorlar talqinida.• Sahna ustalari.• Mohir so’z ustasi.• Mumtoz o’zbek kinosi tarixidan.• Sahna ortidagi hayot mashaqqatlari.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Teatr sahnasi tasvirini yozma bayon qilish.O ’zi yoqtirgan kino va aktyor haqida matn tuzish.

Grammatika: Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gaplar,ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi.

XXIV. Xalqimizning asl farzandlari (10 soat)Og’zaki nutq:

O’zbek xalqi tarixida o'chmas iz qoldirgan allomalar, dunyo ilm-fani taraqqiyotiga yirik hissa qo'shgan o'zbek mutafakkirlari haqidagi matnlarni o'qish, qayta hikoyalash, kengaytirish, shu mavzuda savol-javobda ishtirok etish.

Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:• Xalq ular bilan faxrlanadi.• Olim bo'lsang olam seniki.• Fan fidoyilari.• Xalq xotirasida mangu qolganlar.• Mangulikka daxldorlik.

Yozma nutq:Adabiy kecha uchun buyuk vatandoshlarimiz haqida ma'ruza matnini hozirlash.O’zbek xalqining sevimli qahramoni haqida gazetaga maqola tayyorlash.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

Grammatika Hol ergash gapli qo‘shma gaplar, ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi.

XXV. Reja va amaliyot (8 soat)Og’zaki nutq:

12

Yuridik-huquqiy hujjatlar, ularni rasmiylashtirish, biznes-reja tuzish va hisobot yozish. Hisobotning to'liq va qisqa shakllari.

Fikrga munosabat bildirish, e'tiroz va rad etish sabablarini izohlash.Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:

• Huquqiy savodxonlik.• Vaqt - oliy ne'mat.• Korxona(tashkilot, jamoa xo’jaligi)da.• Kasbim -faxrim.• Ish joyimga muhabbatim-mehnatga muhabbatim.• Iste'dodli yoshlarimizning yutuqlari.

Yozma nutq:Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Ishlab chiqarish amaliyotida qatnashgan kursdoshiga tavsifnoma yozish.Ishlab chiqarish amaliyoti bo’yicha hisobot tayyorlash.

Grammatika:Shart ergash gapli qo‘shma gaplar, ularni bog‘lovchi vositalar ma'nodoshligi.

Jami amaliy dars mashg’ ulotlari - 220 soat

Takrorlash va nazorat ishlari - 16 soat

Jami -

40 taоs

13

NAMUNAVIY MAVZUVIY REJALASHTIRISH№ Fan bo’limlari va mavzular Hammasi Jami Amaliy Mustaqil

ish1 O‘zbekiston - suveren davlat 14 10 10 42 Tanishuv va tarjimai hol 8 6 6 23 Ustozlar maktabi 14 10 10 44 Til - ma'naviyat ko’zgusi 10 8 8 25 Dostlarim va qiziqishlarim 10 8 8 26 Sharq bozori ne'matlari 10 8 8 27 Ommaviy axborot vositalari. Sevimli

gazetam (jurnalim) 10 8 82

8 Oilam - tayanchim va faxrim 10 8 8 29 Dunyo taomlari. O‘zbek dasturxoni

atrofida 10 8 82

10 Salomatlik - tuman boylik 16 10 10 611 Tarix, bugun va kelagak 16 10 10 612 Dunyo mo‘jizalari 16 10 10 613 Kasbim - faxrim 10 8 8 2

14 Dam olish va ta'til 10 8 8 215 Maishiy xizmat 10 8 8 216 Yurt posbonlari 10 8 8 217 Madaniyatimiz fidoyilari 16 10 10 618 Milliy urf odat va udumlar 16 10 10 619 Xalq bayramlari va sayllari 16 10 10 620 Bizning mahalla 10 8 8 221 Safar rejasi 10 8 8 222 Jamoat transporti 10 8 8 223 O‘zbek teatri va kinosi 22 12 12 1024 Xalqimizning asl farzandlari 16 10 10 625 Reja va amaliyot 12 8 8 426 Takrorlash va nazorat ishlari 30 16 16 14

Жями: 342 236 236 106

14

Foydalaniladigan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati

Asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalari:

1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. -T.: “M a’naviyat”, 2008. .2. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida - T.: O‘zbekiston . 2011 y.3. Karimov I.A. Ona yurtimizning baxtu-iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish - eng

oliy saodatdir. T.: O ‘zbekiston 2015..4. O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. - Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2014 .5. O‘zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida"gi qonuni”, O‘zbekistonning yangi

qonunlari: To‘plam. -Toshkent.:, 1996, 20-30 b.6. Rasulov R., Mirazizov A. O'zbek tili. O'rta maxsus kasb-hunar ta'limi muassasalarining

ta'lim boshqa tillarda olib boriladigan guruhlari uchun o'quv qo llanma. - Toshkent:., “Fan va texnologiya”, 2006.

7. Rafiyev A., Mahmudov N.,Yo’ldoshev I. Deloproizvodstvo na gosudarstvennom yazike. - Toshkent.: “Cho’lpon”, 2009.

8. Shodmonov E., Rafiyev A.,G‘oyipov S. O‘zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘zbekiston”,1995.

9. Usmonova M. va b. O'zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1992.

Qo‘shimcha adabiyotlar:1. Abdurahmonov X., Shodmonov E., Rafiev A. O'zbek tili. - Toshkent.:, “O‘qituvchi”,

1988.2. Yuldashev R.A. №y4aeM узбекский язык O‘zbek tilini o‘rganamiz. Izd. 2-e, dop. -

Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1996. - 264 s.3. Madvaliev A., Mahmudov N., va b. O‘zbek tilida ish yuritish (munshoot). - Toshkent:.,

“O‘zbek Milliy ensiklopediyasi” .; 1990. - 223 b.4. Rafiyev A. va boshqalar. Chet elliklar uchun o'zbek tili. I-qism.(CD kassetali) -

Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2001.5. Qo‘chqortoyev I., Rafiyev A. Kundalik muloqot so‘zlashgichi/ Razgovornik

povsidnevnogo obsheniya, - Toshkent :., “O‘zbekiston”, 1995.6. Ruscha - o‘zbekcha lug’at. 1-2 jild. -Toshkent:., “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi” .; 1988.7. O‘zbek tilining izohli lug’ati. 1-5 jild. -Toshkent.:, “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi”,

2005 - 2008.

15

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

УРТВ МАХСУС КАСБ-ХУНАР ТАЪЛИМИ МАРКАЗИ ТОШКЕНТ ШАХАР УРТА МАХСУС КАСБ-’ХУНАР

ТАЪЛИМИ БОИЩАРМАСИ ТОШКЕНТ ШАХРИДАГИ ТУРИН ПОЛИТЕХИ И КА

УНИВЕРСИТЕТИ АКАДЕМИК ЛИЦЕЙ И

_______________ ” фани

Ишчи укув дастуриИшчи дастур “ xSX & tfc im jA U J A ,___ ” фанининг20 йил 1>0& да тасдикланган намунавий укув дастури

асосида ишлаб чикилди

Тайёрлов йуналиши: Аник фан л ар

МхиЯЛС » фанининг ишчи дастури академик лицеининг 20йил Ч Г 01 ___ _ даги Илмий педагогик кенгашида мухокама килиндитасдиклашга ва укув жараёнида тадбик этишга тавсия килинди.

Т ош кент-2018

KirishMazkur ishchi o ’quv dasturi ta ’lim muassasalarida ishchi dasturlami ishlab chiqishda mavjud muammolarni bartaraf etish

maqsadida AMTXda Markazning 2015-yil 16-iyuldagi 221-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan “Ishchi o ’quv dasturlarini ishlab chiqish bo’yicha Yo’riqnoma” shartlari hamda O ’zbekiston Respublikasi VMning 2013-yil 8-maydagi “Uzluksiz ta ’lim tizimining chet tillar bo’yicha davlat ta ’lim standartini tasdiqlash to ’g’risida”gi 124-son qarori mazmun va mohiyati hamda akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining yangi tahrirdagi tayanch o ’quv rejalariga kiritilgan o’zgartirishlar va ular asosida yo’nalishlari bo’yicha namunaviy o ’quv rejalarini ishlab chiqish bo’yicha uslubiy tavsiyalar asosida tuzildi.

Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining rus guruhlarida o ’zbek tili ikkinchi til sifatida o ’qitiladi. Ta’lim mazmunida asosiy e ’tiborni nutqiy layoqatlilikka qaratilib, o ’quvchilar o ’zbek tilidan egallaydigan lingvistik bilimlari yordamida kundalik turmush, jamiyat, ijtimoiy-madaniy hayot hamda mutaxassislik sohalarida og’zaki va yozma erkin muloqot yuritish malaka va ko’nikmalarini shakllantirish nazarda tutiladi. Ta’lim tizimining o ’rta bosqichida o ’quvchilarning bilimlarini uzviy tarzda boyitish, muayyan bir yo’nalishda chuqurroq bir bilim olishlariga yordam berish, kasbiy uquvlarini shakllantirish muhim ahamiyatga ega.

Ishchi o ’quv dasturida fan yuzasidan belgilangan ta ’lim mazmuni o ’quvchilarning yoshi, psixofiziologik xususiyatlari hamda ta ’lim turi talablaridan kelib chiqib belgilandi.

Mazkur o ’quv dasturi O ’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2012-yil 28-maydagi “Malakali pedagog kadrlar tayyorlash hamda o’rta maxsus kasb-hunar ta ’limi muassasalarini shuday kadrlar bilan ta ’minlash tizimini yanada takomillashtirishga oid chora tadbirlar to ’g’risida”gi qarorida keltirilgan ko’rsatmalariga binoan chet el tajribalarini inob atga olgan holda ta ’lim jarayonida ilg’or pedagogic texnologiyalarini, interfaol ta ’lim uslublari, axborot kommunikatsiya texnologiyalari, elektron ta ’lim resurslari va multimediya taqdimotlaridan foydalangan holda dars mashg’ulotlarini olib boris hni nazarda tutadi. Ushbu ishchi dasturimizda o ’quvchilar egallashi kerak bo’lgan nutq materiallari, nutqiy amallar darajasi, leksik- gramatik bilimlar majmui o ’zaro bog’liq va uzviy tarzda nutq mavzulari tarkibida talqin etilgan. Tavsiya etilgan mavzular o ’quvchilarning bilim va dunyoqarashi ko’lamiga, ijtimoiy hayot va davlat siyosatidan kelib chiqadigan ta ’limiy-tarbiyaviy vazifalarga asoslangan.

O ’quv fanining maqsad va vazifalari, o ’zlashtirish natijasigaqo’yiladigan talablar

Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining ta ’lim boshqa tillarda olib boriladigan guruhlarida “O ’zbek tili” fanini o ’qitishda o ’quvchilarning maktabda o’zbek tili bo’yicha egallagan nutqiy ko’nikmalarini leksik-grammatik imkoniyatlarini

nisbatan kengroq mavzular doirasida mustahkamlash, og’zaki ravishda nutqiy muloqotga kirishish va davlat tilida ish yurita olishga tayyorlash asosiy vazifa sanaladi. O ’quv fanining maqsadi esa o ’quvchilarga o ’zbek tilini ilk bosqichdan boshlab o ’rgatishdir. Til ta ’limining kommunikativ tamoyili asosida kundalik turmush va ish faoliyatlarida og’zaki va yozma nutqiy savodxonlikni egallashlarini ta ’minlash.

O ’zbek (davlat) tili ta ’lim tizimining o’rta maxsus va kasb-hunar ta ’limi, jumladan akademik litsey ta ’limi bosqichida o ’zbek tili fanidan majburiy ta ’lim tizimining A1(2-4-sinf) va A2(5-9-sinf) darajasida belgilangan bilim ko’nikmalariga ega bo’lishi talab etiladi.

O ’zbek tilini o ’qitishning o ’rta darajasi hisoblangan o ’rta maxsus va kasb-hunar ta ’limi, jumladan, akademik litseylar uchun m o’ljallangan bosqichda o’quvchilar V1 darajada belgilangan talablar asosidagi bilimlarni egallashlari va mazkur bilimlar asosida malakaviy ko’nikmalarga ega bo’lishlari kerak.

O ’quv ta ’limining boshqa fanlar bilan aloqadorligiUshbu o ’quv ta ’limi bevosita “O ’zbek adabiyoti”, “Nutq madaniyati”, “Davlat tilida ish yuritish”, “O”zbekiston tarixi”,

“Madaniyatshunoslik”, “Etnografiya”, “Etika”, “Estetika”, Milliy istiqlol g ’oyasi”, “M a’naviyat asoslari”, “Rus tili”, “Informatika” kabi fanlar bilan o’zaro bog’liq bo’lib, o ’tkaziladigan har bir amaliy mashg’ulotlarda mazkur fanlararo bog’lan ish va o ’zaro material almashinuviga alohida ahamiyat beriladi.

Fanni o ’qitishdagi yangi texnologiyalarDasturda Davlat ta ’lim standartidan kelib chiqib, har bir dars mashg’ulotini o ’tkazishda yangi innovatsion ta ’lim

texnologiyalaridan keng foydalanish nazarda tutilgan. Mazkur texnologiyalardan foydalanish tartibi quyidagi bosqichlar asosida amalga oshiriladi:

Har bir amaliy mashg’ulotni o ’tkazish uchun ishlangan texnologik xarita, dars ishlanmasini dars jarayonida tadbiq etish.“Grammatika grammatika uchun emas, grammatika amaliyot uchun” tamoyiliga rioya qilgan holda berilgan har bir matn

yuzasidan testlar, rasmlar, illyustratsiyalar, har xil matniy situatsiyalar, krossvordlar, rebuslar, muhokamali topshiriqlar, grammatik o ’yinlarni qo’llash orqali Grammatik bilimlarni mustahkamlash.

Har bir darsga m o’ljallangan matn ustida ishlash davomida o ’quvchida nutqiy komponentlardan keng foydalanishni tashkillashtirish jarayonini axborot texnologiyalari vositasida amalgam oshirish (masalan, alohida slaydlar, videoroliklar, matnga monand mavzudagi kuy, qo’shiq, san’at asarlarini namoyish etish).

O ’quv rejasida berilgan matnlar yuzasidan o ’qituvchi-o’quvchi, o ’quvchi-o’quvchi, o ’quvchi-o’qituvchi kommunikatsiyasini yuzaga keltirish.Bunda baxs-munozara, savol-javob, guruhlar bilan ishlash kabi usullardan foydalanish kerakligi nazarda tutiladi.

Darsning eng muhim qismi bo’lgan kulminatsiyasini aynan baxs-munozara sifatida yuzaga chiqishini ta ’minlagan holda o ’quvchilarda pragmatic kompetensiyaning rivojlanish va o’z mulohazalarini taqdimot qila olish qobiliyatlarining sayqallanishiga imkon yaratish.

Taniqli va ommabop matbuot nashrlarida e ’lon qilinayotgan materiallardan foydalanishni tashkil etish orqali o ’quvchida matbuot tili bilan ishlay olish malakasini shakllantirish.

Umumiy ajratilgan vaqt (soat)Kasb va auditoriyada

guruhlar Hammasi Jami Nazariy Amaliy Laboratori

ya

Kursishi

Seminar

Musta qil ish

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101 I bosqich

I semestr60 40 - 40 - - - 20

2 I bosqichII semestr

60 40 - 40 - - - 20

3 II bosqich I semestr

60 40 - 40 - - - 20

4 II bosqich II semestr

58 40 - 40 - - - 18

5 III bosqich I semestr

54 40 - 40 - - - 14

6 III bosqich II semestr

50 36 - 36 - - - 14

Jami: 342 236 - 236 - - - 106

O ’zbek tili fanidan ishchi o’quv dastur (2016-2017o’q.y.)

N Mavzular mazmuni Ajratilgansoat

O’qitish vositalari Nazorat turi TavsiyaetilganadabiyotDidaktik

material va ko’rgazmali qurollar

AKT va o’qitishning texnik vositalari

Texnologikjihozlar

1 2 3 4 5 6 7 81 O’zbekiston -suveren davlat. (Amaliy) 10 Slaydlar Kompyuter Joriy N1,N3

1.Shu aziz Vatan barchamizniki.Takrorlash. 2 Fotoalbom Proektor nazorat2. O’zbekiston va jahon hamjamiyati. Qo’shiqlar N6Takrorlash 2 yozilgan dick3. O’zbekiston-kelajagi buyuk davlat.Fonetika N2

Unli tovushlar 24.Barkamol avlod-O’zbekiston kelajagining Qo’shiq magnitafon

poydevori.Undosh tovushlar 2 yozilgan dick5. Mening shahrim-mening faxrim.Urg’u Rasmlar Kompyuter O’zbekiston N14

2 slayd Proektor xaritasiMustaqil ish.Referat”Go’zal vabetakrorimsan,muaaddas Vatanim, jonim 4senga fido,O’zbekistonim!”

2 Tanishuv va tarjimayi hol. (Amaliy) 4 Ish qog’ozlari DTIY Joriy N6,N9.1.O’zim haqimda.Tarjimayi hol. 2 namunalari nazorat N132. Mening o’quv yurtim.O’zbek alifbosi.1-ON 2 “O’zbek OraliqMustaail ish:Buklet:”Mening litsevim” 2 alifbosi” nazorat

3 Ustozlar maktabi. (Amaliy) 10 Joriy1.O’zbek tili darsida.So’z yasovchi 2 “Davlat tili Kompyuter nazorat N5qo’shimchalar haqida”gi Proektor2.Ustozim-yo’lboshchim. 2 Qonun Slaydlar

Shakl yasovchi qo’shimchalar N3,N6,N93.Ustozingni e’zozla, do’stim! 2

Sintaktik munosabat shakllari

4.Yaxshi fazilat- inson ko’rkiSo’z yasalishi.Affiksatsiya usuli

5.Odamlardagi qaysi xislatlarni xush ko’rasiz? Kompozitsion usulMustaqil ish.”Ustozga ehtirom’V’Birinchi ustozim”mavzularida insho

2 2

4

“Oddobnoma”

4 Til - ma’naviyat ko’zgusi. (Amaliy) 6 Kompyuter O‘zbekiston Joriy N6,N14,1.O’zbek tili -davlat tili. So’zlarning turlari 2 Proektor Respublikasining nazorat N32. Til- do’stlik kaliti.Tovush almashishi. 2 Slaydlar "Davlat tiliBildirishnoma yozish haqida"gi qonuni3. So’z boyligi -til ko’rki 2 “O’zbekAsos va qo’shimchalar imlosi maqollari” Oraliq2-ON 2 nazoratMustaail ish:Insho.”Til dunyo kaliti”

5 Do’stlarim va qiziqishlarim. (Amaliy) 8 Joriy N1,N15l.Mening sevimli mashg’ulotim 2 nazorat N13

“O’zbekLeksika.Iboralar So’zlarning lug’aviy va tilininggrammatik m a’nolari frazeologik

2.Fan cho’qqilarini egallaylik. 2 lug’ati”

Bir ma’noli va ko’p ma’noli so’zlar. Turli jadvallar

3.Mening do’stlarim. So’zlarning shakl va 2Rasmlar

ma’no munosabatlariga ko’ra

turlari.Omonimlar.Sinonimlar

4.Har kuning samarali bo’lsin.Antonimlar 2 Yakuniynazorat

Yakuny nazorat

Mustaqil ish:”Sevimli mashg’ulotlarim” 2Albom

6 Sharq bozori ne’matlari. (Amaliy)1.Meva va poliz ekinlari. Morfologiya Ot so’z turkumi2. Sharq bozorlarining o’ziga xosligi Otlarning turlanishi.Egalik qo’shimchalari.3 Hosil bayrami.Kelishik qo’shimchalari.4. Mazasini ta’tib ko’ring.Sifat so’z turkumi. Mustaqil ish.Bozorlardan lavhalar tayyorlash.

8

22

222

Slaydlar

Turli jadvallar Rasmlar

Kompyuterproektor

Joriynazorat

N2,N6

7 Ommaviy axborot vositalari. Sevimli gazetam. (Amaliy)

1. Qiziqarli ko’rsatuvlar.Sifat yasalishi2.Kitoblar jon-u dilim. O’qilgan kitob tahlili.

Sifat darajalari.3. Mening sevimli gazetam.Son so’z turkumi

4. Matbuot yangiliklari.Hisob so’zlar.Sonlarning otlashuvi.Oraliq nazorat

Mustaqil ish.Maqola yozish.

8

22

2

212


KompyuterProektorSlaydlar

Turli gazetalar Joriynazorat

Oraliqnazorat

N4,N7,N14

8 Oilam - tayanchim va faxrim. (Amaliy)1. Biz ahil oilamizOlmosh-so’z turkumi.Kishilik va ko’rsatish olmoshi.2. Oilamiz an’analari.Ozlik va belgilash olmoshlari.3. Ota-onam-tayanchim.Gumon va so’roq olmoshlari4. Qarindoshlar davrasida.Bo’lishsizlik olmoshlariMustaqil ish.Oilamiz an’analari.Buklet

82

2

2

2

2


Joriynazorat

N2,N13,N1

9 Dunyo taomlari. (Amaliy) 8 Slaydlar Kompyuter “O’zbek milliy Joriy N6,N9,N21. Ovqatlanish odobi.Ravish-so’z turkumi. 2 proektor Taomlari” nazorat2. O’zbek taomlari.Ravishlarning yasalishi. 23. Dunyo taomlari

Ravishlarda modal ma’noning ifodalanishi 4. Pazandachilik san’ati sirlari. Ravishdoshlaning turlari Oraliq nazorat

Mustaqil ish.O’zbek taomlari.Referat

2

212

10 Salomatlik - tuman boylik. (Amaliy)1. Sog’lig’ingni asra!Fe’l so’z turkumi2. Sog’lom turmush tarzi salomatlik asosi Fe’lning yasalishi3. Sport bilan shug’ullanaman Fe’l mayllariYakuniy nazorat

102

2

2

2



“Salomatlik”ensiklopediyasi

Joriynazorat

Yakuniynazorat

N6,N9,N3

II kurs4.To’qlik va sog’likning qadriga yet. Grammatika bo’yicha takrorlash5. Sog’lom tanda sog’ aql.Buyrur-istak maylining ko’chma ma’nolarni ifodalashiMustaqil ish.’ So’g’ tanda sog’lom aal” referat

2

2

Tarqatmalar Turli jadvallar Rasmlar

N1,N13,15

11 Tarix, bugun va kelajak. (Amaliy)1. Tarixdan bir sahifa. Fe’l nisbatlari2. Tarixiy obidalarni asrang.O’timli va o’timsiz fe’llar3. Temuriylar muzeyida.Bo’lishli va bo’lishsiz fe’llar4. Bugungi kunimiz kelajak poydevoridir Fe’llarning modal ma’noni ifodalovchi shakllari5.Bo’lim bo’yicha o’tilgan mavzularni

102

2

2

2

SlaydlarBukletlar

Kompyuterproektor

Joriynazorat

N6,N12,N2

takrorlash 2Oraliq nazorat 1Mustaqil ish:Muzeydan lavhalar Tayyorlash 2

12 Dunyo mo’jizalari. (Amaliy)1. Insonning yaratilishi-buyuk mo’jiza. Ko’makchi va to’liqsiz fe’llar.2.Dunyoning etti mo’jizasi.Fe’llarning tuzilishiga ko’ra turlari3.Tabiat injiqliklari.Yordamchi so’zlar.Bog’lovchi4.Hayvonot olamida. Ko’makchi.5.Eng.. .englar jamlangan kitob. YuklamaMustaqil ish.”Dunyo mo’jizalari”

102

2

2

22

6

SlaydlarBukletlar

Kompyuterproektor

“Ginnes”rekordlarkitobi

Joriynazorat

N3,N9,N14

13 Kasbim - faxrim. (Amaliy) 10 “Ona Joriy N5,N9,N21. O’z kasbim bilan faxrlanaman 2 Turli jadvallar

Rasmlaryurtimizning baxtu-iqboli va

nazorat

2.Hunar, hunardan unar.Undov so’zlar3.Mashhur hunarmandlar

22

buyuk kelajagi yo‘lida xizmat

4.Mehnatning tagi rohat.Modal so’zlar 5.Ilm - kamolot beshigi. Taqlid so’zlar.

22

qilish - eng oliy saodatdir”

Mustaqil ish.Men tanlagan kasb 214 Dam olish va ta’til. (Amaliy)

1.Bo’sh vaqtingizni qanday o’tkazasiz? Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari 2.O’zbekiston xiyobonlari.Gap bo’laklari. Kesim3.Ta’til jon-u dilim.Ega.4.Ta’til rejasi.Aniqlovchi.Mustaqil ish.Ta’til taassurotlarim.

82

2

222

Turli jadvallarRasmlarTarqatmalar

Joriynazorat

N6,N14,N7

15 Maishiy xizmat. (Amaliy)1.Maishiy xizmat turlari. To’ldiruvchi.

82

Joriynazorat

N6,N9,N3

2.Sartaroshxonada. Hol3.Xizmatingiz kafolatmi?Kirish so’z va kirish birikma4.Ma’lumotlar byurosida.Kirish gaplar Mustaqil ish:Videolavha tayyorlash

2 2

2 2


16 Yurt posbonlari. (Amaliy) 8 Kompyuter Joriy N6,N13,N21.Majburiy xizmat burchi 2 Proektor nazorat2.Vatanimni qo’riqlayman.Sodda yoyiq gaplar 2 Turli jadvallar Slaydlar3.Chegaradagi hushyorlik 2 RasmlarMurakkablashgan sodda gaplar Tarqatmalar4.Generallikni orzu qilgan askar. 2Undalmali murakkablashgan gaplarMustaqil ish.”O’zbekiston Respublikasiga 2xizmat qilaman” referat

17 Madaniyatimiz fidoyilari. (Amaliy) 10 Slaydlar Kompyuter Joriy N3,N9,N151.Mumtoz qo’shiqlar tarixidan 2 proektor nazoratUyushiq bo’laklar. Turli jadvallar2.Raqs san’ati ustalari 2 RasmlarUyushiq bo’laklarni bog’lovchi vositalar Tarqatmalar3.Xalq olqishlagan san’atkor. 2Uyushiq bo’laklarda t.b.qo‘llanishi4.Musavvirlik san’ati 25.Televidenie -hayot ko’zgusi 2Uyushiq bo’laklarda t.b.qo‘llanishiMustaqil ish:1.”Mashhur o’zbek milliy 6ao’shig’i’\ 2 ”Yulduz san’atkor” .3.”Mohirrassom”

18 Milliy urf odat va udumlar. (Amaliy) 10 Slaydlar Kompyuter Joriy N2,N9,N11.O’zbekona urf-odatlar 2 proektor nazoratAjratilgan gap bo’laklari.Ajratilgan hol. Turli jadvallar2.Milliy liboslar va ularning tarixi 2 RasmlarAjratilgan to ’ldiruvchi. Tarqatmalar3.Yordamingizni ayamang. 2

Ajratilgan aniqlovchi 4.Oila marosimlari.Ajratilgan izohlovchi 5.Hashar-milliy qadriyat Mustaqil ish:Milliy urf-odatlar. 6

2 K>

I l l kurs19 Xalq bayramlari va sayllar. (Amaliy)

1.Mustaqillik maydonida.2. Xalq sayllari.Qo’shma gaplar.3.Navro’z tantanalari. Bog’langan qo’shma gaplar.4.Xotira va qadrlash kuniBiriktiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap5.Xalq o‘yinlariBog’langan qo’shma gaplar ma’nodoshligi Mustaqil ish. “Xala bayramlari va sayllar” referat

10222

2

2

6

Slaydlar


Kompyuterproektor

Joriynazorat

N6,N9,N12

20 Bizning mahalla. (Amaliy)4. Ona yurting — oltin beshiging

Zidlov bog’lovchili bog’langan qo’shma gap2.Vatan mahalladan boshlanadi3.Qayerda yashaysiz?Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap4.Mahallamizning e’tiborga loyiq insonlari. Bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’langan qo’shma gapMustaqil ish:”Mening mahallam”

8 2

2 2

2 2


Joriynazorat

N2,N9,N15

21 Safar rejasi. (Amaliy)1.Buyuk ipak yo‘li bo‘ylab Ergashgan qo’shma gaplar.2.Bir marta ko’rgan afzalErgash gapni bosh gapga bog’lovchi vositalar 3.Oy borib, omon qayting.Ergashtiruvchi

8 2

2 2



O’zbekistonxaritasi

Joriynazorat

N6,N9,N8,N16

bog’lovchili ergashgan qo’shma gaplar 4.Ozbek turizmiKo’makchili qurilmalar yordamida birikkan ergashgan qo’shma gaplar Mustaail ish: “Sayohat shaharlar”

2

222 Jamoat transporti.(Amaliy)

1. Shahar transportiDeb so’zi yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap2.Toshkent metrosiShart mayli shakli yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap 3.O’zbekiston temir yo’llari.Havola bo’lakli qo’shma gaplar4.Harakat xavfsizligiga amal qiling Ergashgan qo’shma gaplarning sodda gap bilan ma’nodoshligi5.Qaysi manzilga borasiz?Ergashgan qo’shma gaplarning sodda gap bilan ma’nodoshligiMustaqil ish: “Eng aulay transport”

102

2

2

2

2

2

Slaydlar


Kompyuterproektor

Joriynazorat

N6,N9,N14,N15

23 O’zbek teatri va kinosi.(Amaliy)1.Hayot haqiqati aktyorlar talqinida Kesim ergash gapli qo’shma gap 2.Sahna ustalari.

Ega ergash gapli qo’shma gap 3.Mohir so’z ustasi.To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gap 4.Sahna ortidagi hayot mashaqqatlari Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap 5.Mumtoz o’zbek kinosi tarixidan.Hol ergash gapli qo’shma gap

122

2

2

2

2

Slaydlar


KompyuterProektor

Kompyuter

Joriynazorat

N6,N9,N16

6.O’zbek milliy kinosi”O ’tkan kunlar”romaniga ishlangan film asosida Shart ergash gapli qo’shma gap Mustaqil ish:”Milliy teatr va kino olamida”

2

10

ProektorSlaydlar

24 Xalqimizning asl farzandlari. (Amaliy)l.Xalq ular bilan faxrlanadi O’rin ergash gapli qo’shma gap 2.Olim bo’lsang olam seniki Payt ergash gapli qo’shma gap3.Fan fidoyilariMaqsad ergash gapli qo’shma gap4.Xalq xotirasida mangu qolganlar Bog’lovchisiz qo’shma gaplar5.Mangulikka daxldorlar.Bog’lovchisiz qo’shma gaplarda t.b.qo’llanishi Mustaqil ish: “Yaxshidan bog’ qolar”

01 2

2 2

2 2

6

Turli jadvallar Rasmlar Tarqatma- savolnomalar

Joriynazorat

N12,N9,N15

25 Reja va amaliyot. (Amaliy)1.Huquqiy savodxonlik2.Vaqt -oly ne’mat3.Kasbim-faxrim4.Iste’dodli yoshlarimizning yutuqlari Mustaqil ish: “Men tanlagan kasb”

822224


Joriynazorat

N6,N8,N13

26 Takrorlash va nazorat ishlari Mustaqil ish

1614

Oraliqnazorat

Jami amaliy mavzular: Mustaqil ishlar:

236106

Hammasi: 342

Foydalaniladigan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati Asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalari:1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. -T.: “M a’naviyat”, 2008. .2. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida - T.: O‘zbekiston . 2011 y.3. Karimov I.A. Ona yurtimizning baxtu-iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish - eng oliy saodatdir. T.: O‘zbekiston 2015..4. O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. - Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2014 .5. O‘zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida"gi qonuni, O‘zbekistonning yangi qonunlari: To‘plam. -Toshkent.:, 1996, 20-30 b.6. Rasulov R., Mirazizov A. O‘zbek tili. O‘rta maxsus kasb-hunar ta'limi muassasalarining ta'lim boshqa tillarda olib boriladigan guruhlari uchun o‘quv qo‘llanma. - Toshkent:., “Fan va texnologiya”, 2006.7. Rafiyev A., Mahmudov N.,Yo‘ldoshev I. Deloproizvodstvo na gosudarstvennom yazike. -Toshkent.: “Cho‘lpon”, 2009.8. Shodmonov E., Rafiyev A.,G‘oyipov S. O‘zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘zbekiston”, 1995.9. Usmonova M. va b. O‘zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1992.Qo‘shimcha adabiyotlar:10. Abdurahmonov X., Shodmonov E., Rafiev A. O‘zbek tili. - Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1988.11. Yuldashev R.A. Изучаем узбекский язык O‘zbek tilini o‘rganamiz. Izd. 2-e, dop. - Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1996. - 264 s.12. Madvaliev A., Mahmudov N., va b. O‘zbek tilida ish yuritish (munshoot). - Toshkent:., “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi” .; 1990. - 223 b.13. Rafiyev A. va boshqalar. Chet elliklar uchun o‘zbek tili. I-qism.(CD kassetali) - Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2001.14. Qo‘chqortoyev I., Rafiyev A. Kundalik muloqot so‘zlashgichi/ Razgovornik povsidnevnogo obsheniya, - Toshkent :., “O‘zbekiston”, 1995.15. Ruscha - o‘zbekcha lug‘at. 1-2 jild. -Toshkent:., “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi” .; 1988.16. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. 1-5 jild. -Toshkent.:, “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi”, 2005 - 2008.

J

“ТАСДЩ ЛА У к у в ишла^ директор Ж. Эл му piШ

Тошкент шахрпдаги Турин политехника университети академик липейи укитувчи 8 s2s:«e!Таълим муассасаси номн

М л уи и л М ^ 1ПШГ 2018-2019V f V R u u n u VUVU U ______ ^^ЫЛаЛ Х ^ ”укув пили учуй ” ф а н и д а и

ТАКВИМИЙ-МАВЗУЛАРРЕЖАСИ

У мумий ажратилган вахт (соат) - о

т/р Касб ва аудиториядагимустакил

ишгурухлар Х,аммаси

жами назарий амалий лабораторияиши курс иши семинар

1 ал 'o?AuJhj 3 4 5 6 7 8 9 10So и

o f - и SOS t

DS'fC So *с

1 аквимий-мавзулар режасич 6»(у>иы-и^сГ-Ь|^х1^Ли5/^ смсдл^с кафедрасининг 20 1 1 й ил ” С&

/ сонли йигплишида мухокама этил'иб, маъкуллапди.

Кафедра мудирн:__ З . - Ж , Cq J lUL^SL-___________

f

даги

Akademik litsey II kurs o’quvchilari uchun ”O’zbek tili ”fanidan taqvim - mavzu reja.

№ Mavzu nomi

t49vs atia

ir= tt_©

*W)hsa2=

•E

osS

~e3H Ta

’lim

vosit

aari

Pred

metla

r aro

aloq

ador

lik

O’qu

vchil

arning

au

ditor

iyada

gi ba

jarad

igan

mu

staqil

ish(

topsh

iriq)

lari

Foyd

alanil

adiga

nm

anba

lar ifiz05vag

Guruhlar va sana

Izoh

202 205

adjeRe

aldSA

C3■d&

Ой

aad ld’лaR A

adjeRe

ald’лaA

1 2 I SEMESTR 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

X Salomatlik - tuman boylik 4

1. To’qlik va sog’likning qadriga yet. Grammatika bo’yicha takrorlash 2 Amaliy

“Aqliyhujum”,FSMU

tarqatmamaterial medkurs Tarqatma

materiallarN1.N4

N91-topshi

riq

2.Sog’lom tanda sog’ aql.

Buyrur-istak maylining ko’chma ma’nolarni ifodalashi

2 AmaliySuhbat,

tezkor-so‘ rov, Insert, loyihalar

O‘quv qo‘llanma, kompyuter proektor , tarqatma

O’zbekadabiyoti

tarixiKonspekt N1.N4

N9Matntuzish

XI Tarix,bugun va kelajak 10

3 Tarixdan bir sahifa Fe’l nisbatlari. 2 Amaliy

Suhbat, tezkor-so‘ rov, Insert, loyihalar

kompyuter , proektor , tarqatma material

Rus tili, estetika MIG’

Tarqatmamateriallar

N1.N4N9

Mikromatnlar

tuzilish

4. Tarixiy obidalarni asrang. O’timli va o’timsiz fe’llar 2 Amaliy

Suhbat, tezkor-so‘ rov, Insert, loyihalar

O‘quv qo‘llanma, kompyuter proektor , tarqatma

O’zbekadabiyoti

tarixiKonspekt N1.N4

N9

“Menyoqtirgan

san’atkor”

5.Temuriylar muzeyida.

Bo’lishli va bo’lishsiz fe’llar 2 AmaliyMunozara,

“Aqliyhujum”

kompyuter proektor , tarqatma material

Estetika,o’zb ek adabiyoti

Konspekt. Matn ustida ishlash

N1.N4N9

So’rovga

tayyorlanish

6.Bugungi kunimiz kelajak poydevoridir

Fe’llarning modal ma’noni ifodalovchi shakllari

2 AmaliyMunozara,

“Aqliyhujum”,

tarqatmamaterial Rus tili, tarix

tili,misollar N1.N4

N9Gaplartuzish

BBB

7. O’tilgan mavzularni mustahkamlash. 1 -ON 2 AmaliyAqliyhujum,klaster

O‘quvqo‘llanma,tarqatmamaterial,

Ginnesning rekordlar kitobi N4, N1

Takrorlash

XII Dunyo mo’jizalari 10

8. Insonning yaratilishi-buyuk mo’jiza. Ko’makchi va to’liqsiz fe’llar 2 Amaliy

Aqliyhujum,suhbat,BBB,FSMU

tarqatmamaterial

Tarixanatomiya lug’at ishi N4, N1

Matntuzish

9. Dunyoning etti mo’jizasi. Fe’llarning tuzilishiga ko’ra turlari 2 Amaliy Baliq

skletiQo’llanma

Dunyoxaritasi

Rus tili, estetika

geografiyaMatn N3 N4 Takror

lash

10. Tabiat injiqliklari. Yordamchi so’zlar.Bog’lovchi 2 Amaliy

Munozara,“Aqliyhujum”,

BBB


Rus tili, tarix tili,

arxitektumisollar N1.N4

N9Gaplartuzish

11. Hayvonot olamida. Ko’makchi. 2 AmaliyTezkorSo’rovFSMU

rasmlar zoologiya Matn tuzish N2N4

12. Eng.. .englar jamlangan kitob. Yuklama 2 Amaliy munozara


tarix Rekordlar kitobi N4,N5

XIII Kasbim-faxrim 10

13. O’z kasbim bilan faxrlanaman

2-ON2 Amaliy

Aqliyhujum,klaster

Rus tili, estetika

O‘quvqo‘llanma,tarqatmamaterial

Sifatlarga misollar topish N4, N1 Gaplar

tuzish

14. Hunar, hunardan unar Undov so’zlar 2 Amaliy

suhbat,“Aqliyhujum”,BBB

Rus tili, estetika


Fe’llarga misollar topish

N4, N1 N5

Gaplar tuzish va

lug’at

15 Mashhur hunarmandlar 2 Amaliytezkor-so

‘rov,Klaster, Rolli o’yin

Rus tili, estetika


„Gilamchilik sanoati“matni ustida ishlash

N4, N1 N5

2-topshiriq

16. Mehnatning tagi rohat Modal so’zlar 2 Amaliy

tezkor-so ‘rov,Klaster, Rolli o’yin

Rus tili, estetika


Maqollar ustida ishlash N4, N1

N52-topshi

riq

17.Ilm - kamolot beshigi. Taqlid so’zlar

2 Amaliytezkor-so‘rov,klaster,

Sinkveyn

Rus tili, estetika

O‘quv qo‘llanma,

turli kitoblar„Latifa“ matni N4, N1

Maqollar

yozish

XIV Dam olish va ta’til 4+2

18.Bo’sh vaqtingizni qanday o’tkazasiz? Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari 2 Amaliy suhbat,

“Klaster’Rus tili, estetika


Dialog tuzish N4, N1 N5

Dialog li matn tuzish

19. O’zbekiston xiyobonlari.Gap bo’laklari. Kesim 2 Amaliy

tezkorso’rov“Baliq

skeleti”,“BBB”

Rus tili, estetika

tarqatmamaterial misollar topish N4, N1

Gaplar tuzish va

lug’at

20 O’tilgan mavzularni mustahkamlash Yakuniy nazorat 2 Amaliy

“Idrok xarita”, “Tog’ri

joylashtirish ” tex

Rus tili, estetika


Mashq N4, N1 N5

Takrorlash

Takrorlash 2

Jami 40

II SEMESTR

XIV Dam olish va ta’til 4

1 Ta’til jon-u dilim. Ega. 2 Amaliy x.

”, te

ns B

IB estetika


Dialoglartuzish,

Konspekt N4, N1Dialogtuzish

2Ta’til rejasi. Aniqlovchi. 2 Amaliy

nazariy

Munozara,suhbat,“Aqliyhujum”

Rus tili, estetika


Doska,kitob bilan ishlash N4, N1

N5

Misol lar yozib kelish

XV Maishiy xizmat 8

3. Maishiy xizmat turlari. To’ldiruvchi. 2 AmaliyTezkor -so ‘rov klaster,

Huquq Rasmlar,tarqa tma material Dialog tuzish N4, N1

Matnyozish

4. Sartaroshxonada. Hol 2 Amaliy x.”,

te

ns B

IB estetika

O‘quvqo‘llanma,tarqatma

Dialoglartuzish,

Konspekt N4, N1Dialogtuzish

material

5. Xizmatingiz kafolatmi? Kirish so’z va kirish birikma 2 Amaliy

Munozara,“Aqliyhujum”,BBB

kompyuter , proektor , tarqatma material

Rus tili, tarix tili,

arxitektu

Har bir ergashgan

qo’shma gapga misollar

N1.N4N9

Gaplartuzish

6. Ma’lumotlar byurosida Kirish gaplar 2 Amaliy

tezkor-so ‘rov,klaster, rolli o ‘yin

Rus tili, Harbiy ta‘lim


Dialog N4, N1 N5

Matnyozish

XVI Yurt posbonlari 8

7. Majburiy xizmat burchi I ON 2 Amaliy

tezkor-so ‘rov,klaster, rolli o ‘yin



Nazorattopshiriqlari N4, N1

N5Matnyozish

8. Vatanimni qo’riqlayman Sodda yoyiq gaplar 2 Amaliy tezkor

so‘rov, BBBRus tili, Harbiy ta‘lim


Mikromatnlartuzish N4, N1

Matnyozish

9. Chegaradagi hushyorlik Murakkablashgan sodda gaplar 2 Amaliy Rolli o‘yin,

BBBRus tili, Harbiy ta‘lim

O‘quvqo‘llanma,tarqatmamaterial,

„Chegaradagihushyorlik“

matni N4, N1Dialogtuzish

10. Generallikni orzu qilgan askar. Undalmali murakkablashgan gaplar 2 Amaliy

Aqliyhujum,klaster




Misollar

yozish

XVII Madaniyatimiz fidoyilari 10

11. Mumtoz qo’shiqlar tarixidan Uyushiq bo’laklar. 2 Amaliy Munozara,

Blits-o‘yinRus tili, estetika

O‘quvqo‘llanma,kompyuter,proektor

„Salomatlik“ matni istida

ishlashN4, N1 4-topshi

riq

12. Raqs san’ati ustalaii Uyushiq bo’laklami bog’lovchi vositalar 2 Amaliy

tezkor-so‘rov,klaster,

“Baliqskeleti”

musiqaO‘quv

qo‘llanma,kompyuter,proektor

„Tamaraxonim“matni N4, N1

Takrorlash

13.Xalq olqishlagan san’atkor.

Uyushiq bo’laklarda t.b.qo‘llanishi 2 Amaliytezkor-so

‘rov,Sinkveyn

musiqaO‘quv

qo‘llanma,tarqatma

„Yunus Rajabiy“ matni N4, N1 Matn

yozish

14. Musavviriik san’ati II ON 2 Amaliy Klaster,,BB

BRus

tili,estetikaO‘quv

qo‘llanma,rasmlar

Suhbato‘tkazish N4, N1

Matntuzish

15Televidenie -hayot ko’zgusi

Uyushiq bo’laMarda t.b.qo‘llanishi 2 Amaliyklaster,“Baliqskeleti”

Estetika,Nutq

madaniyati


Intervyutayyorlash N4, N1

takrorlash

XVIII Milliy urf-odat va udumlar 10

16 O’zbekona urf-odatlar Ajratilgan gap bo’laklari.Ajratilgan hol. 2 Amaliy

tezkor-so ‘rov, “TT”,

klasterRus tili, estetika


“Odobsalomdan

boshlanadi” N4, N1Kichikinshoyozish

17 Milliy liboslar va ularning tarixi Ajratilgan to’ldiruvchi. 2 Amaliy

tezkor-so ‘rov, “Baliq

skeleti”, Sinkveyn

Rus tili, estetika


Hashar“ matni ustida ishlash N4, N1

N5takrorlash

18 Yordamingizni ayamang. Ajratilgan aniqlovchi 2 Amaliy

tezkor- so ‘rov klaster

Sinkveyn

Rus tili, estetika


“Komil inson”matni ustida ishlash

N4, N1 N5

Gaplar tuzish va

lug’at

19 Oila marosimlari. Ajratilgan izohlovchi 2 Amaliy “Baliq

skleti”Rus tili, estetika



Kichikinshoyozish

20 Hashar-milliy qadriyat Yakuniy yozma ish nazorati 2 Amaliy

Blits-so ‘rov

SinkveynRus tili, estetika

O‘quvqo‘llanma

Navoiyhikmatlari N4, N1

Gaplar tuzish va

lug’atJami 40

Hammasi 80

Akademik litsey III kurs(Horijiy filologiya) o’quvchilari uchun “O’zbek tili - mavzu reja.

T/r Mavzu nomi

Ajrat

ilgan

va

qtM

ashg

ulot

turi •Ela

osS

~езH

Pred

metla

raro

aloqa

dorli

k

irallaitО>s

~езH

O’qu

vchil

arning

aud

itoriy

adag

i ba

jarad

igan

musta

qil

ish(to

pshir

iq)lar

i

Foyd

alanil

adiga

n m

anba

lar

Uyga

vazif

a

Sana va guruhlar Izoh

306307

ad49‘37Re

ald’лEA

ad49‘37Re

ald’лEA

ad49‘37Re

ald’лEA

I-SEMESTR

I Xalq bayramlari va sayllari 10

1.Mustaqillik maydonida

Takrorlash 2

Amaliynazariy

Aqliy hujum, BBB

jadvali.

Rus tili, tarix MIG’

O‘quvqo‘llanma,rasmlar,tarqatmamaterial

“Meningv atanim” mavzusi da insho yozish

N1,N4,N5N8

Matn tuzish

2. Xalq sayllari Qo’shma gaplar. 2

Amaliynazariy

“Aqliyhujum”,

Xulosalash

MIG’estetika


Dialogo’tkazish

N1,N2,N4,N5N6

“Yulduzlitunlar”matni

3.Navro’z tantanalari

Bog’langan qo’shma gaplar. 2Amaliy liy

”,m B

з m

“

h

Rus tili, tarix

,MIG’


misollartopish

N1,N3,N4

Amir Temur o’git lari

4.

Xotira va qadrlash kuni Biriktiruv bog’lovchili bog’langan

qo’shma gap 2

Amaliynazriy

“Aqliy hujum”,

Rolli o‘yin, BBB

Tarix O‘quvqo‘llanma,rasmlar,tarqatmamaterial

Mikromat nlar tuzish

N1,N4,N6N8

Kichik insho yozish

5.Xalq o‘yinlari

Bog’langan qo’shma gaplar ma’nodoshligi 2Amaliy Munozara,

suhbat,FSMU,Klaster

MIG’Estetikamusiqa

tarqatmamaterial insho

N6N4 Takror

lash

II. Bizning mahalla 8

6.

Ona yurting — oltin beshiging Zidlov bog’lovchili bog’langan

qo’shma gap 2

Amaliy Klaster,“Muammo”

metodi,BBB



Suhbato’tkazish

N1,N2,N4 Gaplar tuzish

7.Vatan mahalladan boshlanadi

1- Oraliq nazorat ishi. 2Amaliynazariy

Munozara,suhbat,FSMU,Klaster

Tarix O‘quvqo‘llanma,

rasm,tarqatma

mashqlarN2,N1,N4,

Takrorlash

8.

Qayerda yashaysiz?Ayiruv bog’lovchili bog’langan

qo’shma gap 2

Amaliy BBB klaster MIG’estetika


Sahnako’rini

shi

N1,N4,N5N8

Dialog tuzish

9.

Mahallamizning e’tiborga loyiq insonlari.Bo’lsa, esa so’zlari yordamida

bog’langan qo’shma gap 2

Amaliy suhbat, tezkor so‘rov, “Aqliy hujum”,

Rolli o‘yin



Mikromat nlar tuzish

N1,N4N8 Kichik insho

yozish

XXI Safar rejasi 8

10.Buyuk ipak yo‘li bo‘ylab Ergashgan qo’shma gaplar. 2

Amaliy tezkor- so‘ rov, klaster , Sinkveyn

Geografiya,tarix


Takrorlash

N1,N2,N4N8

Takrorlash

11.Bir marta ko’rgan alzal

Ergash gapni bosh gapga bog’lovchi vositalar

2

Amaliy tezkor- so‘ rov, klaster

Sinkveyn

Geografiya,tarix


Obidalarbo’yichakartochkalartuzish

N1,N4N8 Matn tuzish

12.Oy borib, omon qayting.

Ergashtiruvchi bog’lovchili ergashgan qo’shma gaplar

2Amaliy Rolli o‘yin,

KlasterGeogra-fiya,tarix


1,2,3-topshiriq

lar

N1,Mantyozish

13.Ozbek turizmi

Ko’makchili qurilmalar yordamida birikkan ergashgan qo’shma gaplar

2Amaliy Rolli o‘yin,

FSMU, Klaster

Geogra-fiya,tarix


Tarqatmal ar bilan ishlash

N1,N4N8,

“Unutil mas kun”

matn

14. O’tilgan mavzularni mustahkamlash 2-ON 2

XXII Jamoat transporti 10

15.Shahar transporti

Deb so’zi yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap 2

Amaliy

klaster, tushuncha lar tahlili.

EstetikaYHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasm misollartopish

N1,N4,N5

lug’atlardanfoydala

nish

16.Toshkent metrosi

Shart mayli shakli yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap 2

Amaliy Munozara, blits-so‘

rov, tushuncha lar tahlili.

MIG’estetika


“MYusuf’matni

N1,N2,N3,N4

Misollaryozish

17. O’zbekiston temir yo’llari. Havola bo’lakli qo’shma gaplar 2

Amaliy klaster, tushuncha lar tahlili.

EstetikaYHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish

N1,N4,N5


nish

18.Harakat xavfsizligiga amal qiling

Ergashgan qo’shma gaplarning sodda gap bilan ma’nodoshligi

2Amaliy “Aqliy

hujum”, Rolli o‘yin

Yo’lharakati


Gaplartuzish

N1,N3,N4,

Misollaryozish

19.Qaysi manzilga borasiz?

Ergashgan qo’shma gaplarning sodda gap bilan ma’nodoshligi

2Amaliy Munozara,

blits-so‘rov.

MIG’estetika


“MYusuf’matni

N1,N2,N3

Misollaryozish

20. O’tilgan mavzularni mustahkamlash Yakuniy nazorat ishi 2

Amaliynazariy

Munozara, suhbat,

tezkor s.

tarqatmamaterial

Nazorattopshiriq

lari

N8Takrorlash

Takrorlash 4Jami 40

II-SEMESTRXXIII O’zbek teatr va kinosi 12

1 Hayot haqiqati aktyorlar talqinida Kesim ergash gapli qo’shma gap 2

Amaliy Blits-so‘rov, aqliy hujum, xulosalash,

BBB.

estetika O‘quv qo‘llanma, kompyuter, proektor, tarqatma

“Pul”matni

N1N4

4-topshiriq

2Sahna ustalari

Ega ergash gapli qo’shma gap2

Amaliy klaster,bumerang

Estetika,geografiya


“Iltijo”matni

N1N4 Matn tuzish

3 Mohir so’z ustasi To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gap 2


EstetikaYHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish

N1,N4,N5


nish

4 Sahna ortidagi hayot mashaqqatlari Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap 2

Amaliy klaster,FSMU Estetika

YHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish

N1,N4,N5


nish

5 Mumtoz o’zbek kinosi tarixidan. Hol ergash gapli qo’shma gap 2

Amaliy BBB tushuncha lar tahlili.

EstetikaYHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish

N1,N4,N5


nish

6O’zbek milliy kinosi”O’tkan

kunlar”romaniga ishlangan film asosida Shart ergash gapli qo’shma gap

2Amaliy klaster, rolli

o‘yin, “Baliq skeleti”

O’zbekadabiyotir

ustili,tarix


“O’tkankunlar”romani

N1,N4,N5

Misollaryozish

7 O’tilgan mavzularni mustahkamlash I ON 2

Amaliy tushuncha lar tahlili. Estetika

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish N4 topshiriq

XXIV Xalqimizning asl farzandlari 10

8 Xalq ular bilan faxrlanadi O’rin ergash gapli qo’shma gap 2

Amaliy blits-so‘ rov, klaster, tushuncha lar tahlili.

Tarix,adabiyot

O‘quv qo‘llanma, tarqatma material,

foto albom

“Yodin giz

qalblarda mangu” mavzusi da bayon

N1,N4

Misollaryozish

9 Olim bo’lsang olam seniki Payt ergash gapli qo’shma gap 2

AmaliyAqliy hujum

O’zbekadabiyoti

tarqatmamaterial

Topshi riq ustida ishlash

N1,N4N8

Takrorlash

10 Fan fidoyilari Maqsad ergash gapli qo’shma gap 2

Amaliy Munozara,“Aqliyhujum”,Ifodalio’qish

TarixAdabiyot


Dialogtuzish

N1,N4

Misollaryozish

11Xalq xotirasida mangu qolganlar

Bog’lovchisiz qo’shma gaplar2

Amaliy suhbat, tezkor- so ‘rov, klaster

Tarixtarix


Dialogtuzish

N1,N4,N5

Matn tuzish

12Mangulikka daxldorlar

Bog’lovchisiz qo’shma gaplarda t.b.qo’llanishi

2Amaliy klaster,

FSMU,BBB

Tarix O‘quvqo‘llanma,tarqatmamaterial

Ikkibuyukalloma”matni

N1,N4,N6

Matn tuzish

XXV Reja va amaliyot 8

13 Huquqiy savodxonlik 2Amaliy tezkor-

so ‘rov,Rus tili tarqatma

material Lug’atishi

N1,N2 Matn yozish

14 O’tilgan mavzularni mustahkamlash II ON 2


EstetikaYHQ

O‘quvqo‘llanma,

rasmmisollartopish N4 takrorlash

15 Vaqt -oly ne’mat 2Amaliy suhbat,

klaster DTIYO‘quv

qo‘llanma,tarqatma

Ish qog’ozla ri matni

N9Misol yozish

16 Kasbim-faxrim 2amaliy suhbat,

klaster,“Aqliyhujum”

DTIYO‘quv

qo‘llanma,tarqatmamaterial

Ish qog’ozla ri matni

N9Misol yozish

17 Iste’dodli yoshlarimizning yutuqlari 2 amaliy suhbat,klaster, DTIY DTIY matn N9 Takror

lash

18 O’tilgan mavzularni mustahkamlash Yakuniy nazorat ishi 2

amaliy klaster,“Aqliyhujum”

Rus tiliTarqatmamateriall Topshi

riqlarN1N

4 Takrorlash

Takrorlash va NI 4Jami 36

Takrorlash va nazorat ishlari jami 28Hammasi 76

Foydalaniladigan darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati Asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalari:1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. -T.: “Ma’naviyat”, 2008. .2. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida - T.: O‘zbekiston . 2011 y.3. Karimov I.A. Ona yurtimizning baxtu-iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish - eng oliy saodatdir. T.: O‘zbekiston 2015..4. O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. - Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2014 .5. O‘zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida"gi qonuni, O‘zbekistonning yangi qonunlari: To‘plam. -Toshkent.:, 1996, 20-30 b.6. Rasulov R., Mirazizov A. O‘zbek tili. O‘rta maxsus kasb-hunar ta'limi muassasalarining ta'lim boshqa tillarda olib boriladigan guruhlari uchun o‘quv qo‘llanma. - Toshkent:., “Fan va texnologiya”, 2006.7. Rafiyev A., Mahmudov N.,Yo‘ldoshev I. Deloproizvodstvo na gosudarstvennom yazike. -Toshkent.: “Cho‘lpon”, 2009.8. Shodmonov E., Rafiyev A.,G‘oyipov S. O‘zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘zbekiston”, 1995.9. Usmonova M. va b. O‘zbek tili. Darslik. -Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1992.Qo‘shimcha adabiyotlar:1. Abdurahmonov X., Shodmonov E., Rafiev A. O‘zbek tili. - Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1988.2. Yuldashev R.A. №y4aeM узбeкский язык O‘zbek tilini o‘rganamiz. Izd. 2-e, dop. - Toshkent.:, “O‘qituvchi”, 1996. - 264 s.3. Madvaliev A., Mahmudov N., va b. O‘zbek tilida ish yuritish (munshoot). - Toshkent:., “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi”.; 1990. - 223 b.4. Rafiyev A. va boshqalar. Chet elliklar uchun o‘zbek tili. I-qism.(CD kassetali) - Toshkent.:, “O‘zbekiston” , 2001.5. Qo‘chqortoyev I., Rafiyev A. Kundalik muloqot so‘zlashgichi/ Razgovornik povsidnevnogo obsheniya, - Toshkent :., “O‘zbekiston”, 1995.6. Ruscha - o‘zbekcha lug‘at. 1-2 jild. -Toshkent:., “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi”.; 1988.7. O‘zbek tilining izohli lug‘ati. 1-5 jild. -Toshkent.:, “O‘zbek Milliy ensiklopediyasi”, 2005 - 2008.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O ’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TTPU akademik litseyi

O’lB

YMAN” mik litseyi lmurodov 20 yil

_ fanining ta’lim texnologiyasi moduli va texnologik xaritasi

( ll' BQSQICH O’QUVCHILARI UCHUN )

U tl J V .

2 0 1 8 -yil.

1-Mavzu Mustaqillik odimlari. Takrorlash

1. Ta'lim berish texnologiyasi

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh Sana guruh

O ’quv.soni O ’quv.soni

Mashg ‘ulot vaqti 80’Mashg ‘ulot shakli Mavzu bo ‘yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg ‘ulot.Amaliymashg‘ulot rejasi

1.”Mustaqillik odimlari”mavzusida suhbat2.Xalq bayramlari va sayllari.

3.”Mustaqillik maydonida”O‘quv mashg ‘ulotining maqsadi: O ‘quvchi nutqiy ko ‘nikmalarini hosil qilish, o ‘zbek tilining boy imkoniyatlaridan o ‘z mutaxassisliklari doirasida foydalanish, fikrni to ‘g ‘ri, aniq, mantiqli ifoda etishga o ‘rgatish.Pedagogik vazifalar:Хalq bayramlari va sayllari haqidagi matnlar ustida ishlash;

Mustaqillik odimlari”mavzusida suhbatMustaqillik maydonida

bo‘ladigan bayramlar haqida m a,lumot bеrish;

O ’tilgan mavzularni yodga soladi

O ‘quv faoliyati natijalari:Xalq bayramlari va sayllari haqidagi matnlarni o ‘qib so ‘zlab bеradi; Mustaqillik maydonida bo‘ladigan bayramlar haqida m a,lumotga ega bo ‘ladi;O ’tilgan mavzularni yodga oladilar

Ta’lim berish usullari Аqliy hujum, BBB jadvali.Ta’lim berish shakllari Kichik guruhlarda ishlash.Ta’lim berish vositalari Darslik, tarqatma materialTa’lim berish sharoiti Texnik ta ’minlangan, guruhlarda ishlash

uchun mo ‘ljallangan auditoriyaMonitoring va baholash Og ‘zaki nazorat: savol-javob

2

2.Amaliy mashg ‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari

va vaqtiFaoliyat mazmuni

Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1. O ‘quv

mashg‘ulotiga kirish bosqichi

(15 daqiqa)

1.1. Mavzuning nomlanishi, maqsadi va kutilayotgan natijalarini bayon etadi.1.2. Mavzu bo ‘yicha “Aqliy hujum” metodidan foydalanib tezkor so ‘rov o ‘tkazadi va o ‘quvchilarni faollashtiradi. (1- ilova)1.3. O ‘quvchilarnikichik guruhlarda ishlash va BBB jadvali texnikasi qoidalari bilan tanishtiradi.(2-ilova)

Tinglaydilar, yozib oladilar

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar

B/B/B jadvalining “Bilaman” ustunini to

‘ldiradilar.

2. Asosiy bosqich (55 daqiqa)

2.1. matn ustida ishlashni boshlaydi.3-ilova2.2. Grammatikaga doir m a’lumotlar bilan tanishtiradi.4-ilova2.3. She’riy matn orqali mavzu musrahkamlanadi. 5-ilova

Tinglaydilar,yozadilar.

Tinglaydilar,savol-javoblarda ishtirok

etadilar, muhim joylarini o ‘z daftarlariga

qayd etadilar.3. Yakuniy

bosqich (10 daqiqa)

3.1. B/B/B jadvalining “Bilib oldim” ustunini to ‘ldirishni so

‘raydi.3.2. B/B/B chizmalarini o ‘qitish orqali o ‘quvchilarning umumiy tasavvurlarini aniqlaydi.3.3 Uyga vazifa sifatida “Bayram taassurotlarim” mavzusida kichik hikoya yozish topshiriladi.

B/B/B jadvalining “Bilib oldim” ustunini to ‘ldirib,

tugatadilar

Savollar beradilar

Topshiriqni yozib oladilar.

1-ilova Aqliy hujum

^ O ’zbekiston qachon o ’z mustaqilligiga erishgan?

'й Bu yilgi bayram shiori?

'й Eng ulug’,eng aziz bayram qaysi?

^ Qaysi bayramni yaxshi ko ‘rasiz, nima uchun?

'й Ta’lim sohasida qanday o ’zgarishlar ro ’y berdi?

'sra Yoshlar uchun yaratilgan imkoniyatlarni sanang.

3

2-ilovaB/B/B JADVALI

Q o‘shma gaplarning turlariBilaman Bilishni xohlayman Bilib oldim

3-ilova Mustaqillik odimlari

1991-yil 6-sentabr O ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining O ‘zbekiston Respublikasi Mudofaa ishlari vazirligini tuzish to ‘g ‘risidagi Farmoni e'lon qilindi.

1991-yil 24-sentabr Toshkent shahrida o ‘zbeklar (turkistonliklar) ning birinchi xalqaro anjumani bo‘ lib o ‘tdi.

1993-yil 31 -avgust T oshkentda Amir T emur haykali ochildi.1993-yil 2-sentabr "Lotin yozuviga asoslangan yangi o ‘zbek alifbosini joriy

etish to ‘g‘risida"gi Qonun qabul qilindi.1993-yil 28-sentabr O ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov

BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasida nutq so‘zladi.1993-yil 24-oktabr O ‘zbekiston Respublikasida BMTning birlashgan

vakolatxonasi ochildi.1994-yil Mirzo Ulug‘bek yili deb e'lon qilindi.1995-yil 29-dekabr O ‘zbekiston Respublikasining "Davlat tili to ‘g ‘risida"gi

Qonuni (yangi tahrirda) e'lon qilindi.1996-yil 29-avgust O ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov

"Mustaqillik" ordeni bilan mukofotlandi.1996-yil 1-sentabr Toshkent shahrida Xalqaro olimpiya shuhrati muzeyi

ochildi.1996-yil 18-oktabr Toshkentda Temuriylar tarixi Davlat muzeyi, Samarqand

va Sahrisabz shaharlarida Sohibqiron Amir Temur haykali ochildi.1997-yil 24-aprel "Inson huquqlari bo‘yicha vakillik (ombutsman) to ‘risida

Qonun" e'lon qilindi.1998-yil 13-yanvar "Alpomish" dostonining 1000 yilligini nishonlash

to ‘g ‘risidagi qaror qabul qilindi.2000-yil 12-may “Shahidlar xotirasi” yodgorlik majmuining ochilish

marosimi bo‘ldi.2001-yil 1-may “Qatag‘on qurbonlarini yod etish kunini belgilash

to ‘g ‘risida”gi Prezident Farmoni e'lon qilindi. 31-avgust Qatag‘on qurbonlarini yod etish kuni deb belgilandi.

2004-yil 25-mart O ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xoja Ahror Valiy tavalludining 600 yilligini nishonlash to ‘g‘risida” Qarori qabul qilindi

2007-yil Toshkent Islom madaniyati markazi deb e ’lon qilindi.

4

Topshiriq.1. Berilgan m a’lumotlarni yozing va yodda tuting.2. “Mustaqillik odimlari” mavzusida matn tuzing.

2-ilova Aytgil, do‘stimIqbol Mirzo

Boshing egib, ta'zimayla, shukrona ayt,Seni guldek erkalagan chaman uchun.Osmonlarda yurgan bo‘lsang, tuproqqa qayt,Aytgil, do‘stim, nima qildik vatan uchun?

K o‘zi qora, yuragi oq shu el uchun,Tuproq uchun, shu yurt uchun, chaman uchun.U lug’ inson boshlab bergan shu yo‘l uchun,Aytgil, do‘stim, nima qildik vatan uchun?

Hech kimdan kam emassan, kam bo‘lmagaysan,Yerda qolsang oftob bo‘lib kulmagaysan.Qachon belni mahkam tortib bog’lagaysan,Aytgil, do‘stim, nima qildik vatan uchun?

Shu soylardan suvlar urgin yuzingga sen,Bir bor nazar solgin bosgan izingga sen,Shu savolni berib ko‘rgin o‘zingga sen,Aytgil, do‘stim, nima qildik vatan uchun?

Savol va topshiriqlar:1. Shoir o 'z she’rida kimga murojaat etadi?2. She’r mazmunini o 'z so'zingiz bilan gapirib bering.3. Bu she’rdan qanday xulosa chiqarish mumkin?4. She’rni yod oling.

1-mashq. Gaplarni kochiring,sintaktik tahlil qiling.1. Uzoqdan ko‘ringudek bo‘lsa, kattay-u kichik ... salom berib

turadi.(O‘.U.) 2. Iqbolxon o ‘g‘lining yomon ish qilganini eridan chala-chulpa eshitgan bo‘lsa-da ... ammo uning aybi u qadar og‘imasdir, deb o ‘ylardi.(O‘.U.)3. Yong‘oqning yana bitta fazilati bor: qorinni to ‘q tutadi.(O‘.U.) 4. Har kimning ko‘ziga cho‘p solishi mumkin, har kim har kimga xiyonat qilishi mumlin, faqat ona o‘z bolasiga hech qachon xiyonat qilmaydi.(O‘.H) 5. Ismat dalaga chiqsa-yu, pochtani Qunduzoy tashisa bo‘lmaydimi? (A.Q.)

5

2-Mavzu Mustaqillik odimlari. Qo ’ shma gaplar va ularning turlari


Sana guruh

O’quv.soni



Mashg ‘ulot vaqti 80’Mashg ‘ulot shakli Mavzu bo ‘yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg ‘ulot.

Amaliy mashg‘ulot rejasi

1.Xalq bayramlari va sayllari.2.”Mustaqillik maydonida” mavzusida suhbat.3. Mavzuga oid terminlarning minimal lug‘atini to ‘plash va yozish.4.Qo’shma gap turlari

O‘quv mashg ‘ulotining maqsadi: O ‘quvchi nutqiy ko ‘nikmalarini hosil qilish, o ‘zbek tilining boy imkoniyatlaridan o‘z mutaxassisliklari doirasida foydalanish, fikrni to ‘g ‘ri, aniq, mantiqli ifoda etishga o ‘rgatish.Pedagogik vazifalar:Xalq bayramlari va sayllari haqidagi matnlar ustida ishlash;Mustaqillik maydonidabo‘ladigan bayramlar haqida m a’lumotberish;Qo’shma gap turlarihaqida m a’lumot berish

O ‘quv faoliyati natijalari:Xalq bayramlari va sayllari haqidagi matnlarni o ‘qib so ‘zlab beradi; Mustaqillik maydonida bo‘ladigan bayramlar haqida m a’lumotga ega bo ‘ladi;Qo’shma gap turlari haqida m a’lumotga ega bo’ladi .

Ta’lim berish usullari tezkor-so‘rov, klasterTa’lim berish shakllari Kichik guruhlarda ishlash.Ta’lim berish vositalari Darslik, tarqatma materialTa’lim berish sharoiti Texnik ta ’minlangan, guruhlarda ishlash

uchun mo ‘ljallangan auditoriyaMonitoring va baholash Og ‘zaki nazorat: savol-javob

6

2.Amaliy mashg ‘ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti

Faoliyat mazmuni

Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1. O ‘quv


(15 daqiqa)

1.1. O‘tilgan mavzuni mustahkamlaydi va yangi mavzuga ko ‘prik yasaydi.1.2. Mavzuning nomlanishi, maqsadi va kutilayotgan natijalarini bayon etadi.1.3. Mavzu bo ‘yicha tezkor so ‘rov o ‘tkazadi va o ‘quvchilarni faollashtiradi. (1- ilova)




2.1Klaster tuzish shartini tushuntiradi va tuzdiradi2.2. “Sumalak sayli" matni ustida ishlashni

boshlaydi (2-ilova)2.3.Grammatikaga doir ma’lumotlarni beradiva topshiriqlarini bajartiradi.(3- ilova)2.4. O ‘qituvchi tomonidan tahlillar umumlashtiriladi, zaruriy axborotlar bilan to ‘ldiriladi va mavzu yakunlanadi

Klaster tuzadilar

Tinglaydilar, savol-javoblarda ishtirok

etadilar, muhim joylarini o ‘z daftarlariga

qayd etadilar.

tarqatmaga yozma bayon qiladi.

3. Yakuniy bosqich

(10 daqiqa)

3 .1Mavzu bo ‘yicha o ‘quvchilarda yuzaga kelgan savollarga javob beradi, yakunlovchi xulosa qiladi. 3.2 Uyga vazifa sifatida “Bayram taassurotlarim” mavzusida kichik hikoya yozish topshiriladi.

Savollar beradilar

Topshiriqni yozib oladilar.

7

1-ilova Tezkor so’rov

Qachon xalq sayllari tashkil etiladi?

'й Xalq sayllarida qanday musobaqalar uyushtiriladi?

^ Navro ‘z bayramini odatda qanday o ‘tkazasiz?

''й Xalq sayllarida ishtirok etganmisiz?

'й Hosil bayrami haqida nimalar bilasiz?

^ Qovoq sayli yilning qaysi faslida o ‘tkaziladi?

Topshiriq. Navro‘z bayramida pishiriladigan taomlar ro ‘yxatiniKlastershaklida yozing.

2-ilova Sumalak sayli Sumalak xalqimizning ardoqli shodiyonasi—Navro‘zning ko‘rkidir.

Sumalak— Navro‘zning shoh taomi bo‘lib, u ilk ko‘klam darakchisi, hosildorl ik, to ‘kin-sochinlik, ahillik, tansihatlik va ezgulik timsolidir.

Sumalak nomli tansiq va shifobaxsh taomning kelib chiqishi tarixi oils ajdodlarimizning ibtidoiy yig‘im-terimchilkdan dehqonchilikka o ‘tish davrlariga borib taqaladi. Tarixchilarning ta ’kidlashicha, bundan 3000 yil ilgari ham O ‘rta Osiyo aholisi o ‘rtasida bahorni kutib olish, qishloq xo‘jalik ishlarini boshlash arafasida endi unib chiqqan ko‘m -ko‘k o‘t-o‘lanlardan maxsus taomlar tayyorlab yeyish odati bo‘lgan.

Tabiiyki, “sumalak” so‘zining m a’nosi va bu g‘aroyib ne’matni tayyorlash udumining tarixiy asoslari ko‘pchilikni qiziqtiradi.

Buyuk tilshunos Mahmud Qoshg‘ariy o‘zining “Devonu lug‘at-it turk” asarida yozishicha, “suma” ivitilgan bug‘doy nomi. U quritib tuyiladi, so‘ng undan ugra oshi pishiriladi. Sharbat qilish uchun undirilgan arpaga ham “suma” deyiladi. Demak, “suma” — ivitilgan bug‘doy yoki arpa m a’nosini anglatuvchi qadimgi tirkiy so‘zdir. Shu boisdan sumalak pishirish udumi O ‘rta Osiyoda yashagan turkiy qavmlar orasida qadimdan keng rasm bo‘lgan, deb xulosa chiqarish mumkin.

M a’lum bo‘lishicha, dastlab sumalakni bug‘doydan emas, balki ... arpa maysasidan qilishgan ekan. Mahmud Qoshg‘ariy “Sharbat qilish uchun undirilgan arpa ham qo‘llanilishini alohida ta ’kidlagan bo‘lsa, Beruniy yozib qoldirgan afsonada odamlar “Barokatga erishish uchun tos yoki boshqa idishlarga arpa ekkan”ligi m a’lum qilingan.

Sumalak Muhammad payg‘ambar yashagan davrda ham m a’lum bo‘lgan. Beruniy bergan m a’lumotlarga qaraganda, Muhammad payg‘ambarga sumalak keltirib berishganda, u bu nima ekanligini so‘raydi. Unga “sumalak - Navro‘z taomi” deb tushuntirishadi. Shunda payg‘ambarimiz sumalakni tatib ko‘rib, “Har kuni Navro‘z bo‘lsin!” deydi.

Ayrim tarixchilar “sumalak” forscha “Samoni” — bug‘doy maysasi so‘zidan kelib chiqqan, deb ham ta ’kidlashadi. Shuningdek, “sumalak” “si malak” so‘zidan olingan degan taxminlar ham bor. “Si malak — o‘ttiz pari, o ‘ttiz farishta” degani. Sumalak pishayotganda, qozon boshida o‘ttiz malak o ‘tirar emish. Ular yordamida

8

sumalak pishar ekan. Tong mahali, hamma charchab, uxlab qolganida, farishtalar sumalakka tuz soladilar va u shirin bo‘ladi.

Demak, sumalak pishirish udumi ramziy m a’noda “uyquga ketgan” o‘simliklar dunyosining erta ko‘klamda qayta uyg‘onishi haqidagi qadimiy xalq qarashlari asosida kelib chiqqan.

Naql qilishlaricha, tongga yaqin sumalakni kovlayotganlarni uyqu elitib, ular pinakka ketgan paytda osmon-u falakdan uchib kelgan maloyikalar qozonga tuz tashlab ketarmish. Sumalakka tuz solinmasligi va uning quyosh chiqqan paytda suzilishi qadimgi udumlar bilan bog‘liqdir.

4-ilovaQo‘shm agaplar(Слoжныe прeдлoжeния)Слoжныe прeдлoжeния сoстoят из дву* или нeскoлькиx чaстeй,

сoeдинeнныx мeжду сoбoй сoюзaми или бeссoюзнoй связью в цeлoстнoe стpуктуpнo-смыслoвoe и интaнaциoннoe eдинствo. Например: Iyul oyining quyoshi hamma yoqni olov seli bilan to ‘ldirgan, havo allaqanday oq alanga bilan jimgina yonganday... (O.)— Июльскoeсoлнцeзaлилoстeпьoгнeннымзнoeм,paсскaлeнныйвoздуxстpуилсябeсцвeтньш,чутьзaмeтнымглaзуплaмeнeм.. .Uning m o‘ljali besh-olti kilometr yurib qaytish edi, biroq yangi mashina... havasini keltirdi. (A.Q.)— CM 4ana oн xoтeл npoexaib нeскoлькo килoмeтрoв прoстo т a к , . ш нoвaя мaшинa . тянулa прoкaтиться с вeтeркoм.

В nepBoM слoжнoм прeдлoжeнии в структурнo-смыслoвoe eдинствo вxoдит двe чaсти сoeдинeнныe мeжду сoбoю бeссoюзнoй связью: 1)iyuloyiningquyoshihammayoqniolovselibilanto ‘ldirgan, 2)havoallaqandayoqalangabilanyonganday. вo втopoм — двe чaсти, сoeдинeнныe мeжду сoбoю ш ю зш и biroq: 1) uningmo‘ljalibesh-oltikilometryuribqaytishedi; 2) yangimashinahavasinikeltirdi.

Gaplarni sodda gaplarga ajratib kochiring va bosh bo ‘laklarini toping. Sodda gaplarning bog‘lanishiga e ’tibor bering.

1. Uzoqdan ko‘ringudek bo‘lsa, kattay-u kichik ... salom berib turadi.(O‘.U.) 2. Iqbolxon o ‘g‘lining yomon ish qilganini eridan chala-chulpa eshitgan bo‘lsa-da ... ammo uning aybi u qadar og‘imasdir, deb o ‘ylardi. (O‘.U.) 3. Yong‘oqning yana bitta fazilati bor: qorinni to ‘q tutadi.(O‘.U.) 4. Har kimning ko‘ziga cho‘p solishi mumkin, har kim har kimga xiyonat qilishi mumlin, faqat ona o‘z bolasiga hech qachon xiyonat qilmaydi.(O‘.H) 5. Ismat dalaga chiqsa-yu, pochtani Qunduzoy tashisa bo‘lmaydimi? (A.Q.)

3-ilovaQ o‘sh m a g a p tu rla ri(^ n b i слoжнoгo пpeдлoжeния)

Стpуктуpнo-сeмaнтичeскиe oтнoшeния мeжду чaстями слoжнoгo пpeдлoжeния выpaжaются при пoмoщи paзличныx сoюзoв или бeссoюзнoй связью. n o этoму призтаку всe слoжныe пpeдлoжeния paздeляются та сoюзныe и бeссoюзныe. Например: Yomonliko‘ldi, yaxshiliktug‘ildi.— Hnoxoe умepлo, poдилoсь xopoшoe. Gohquyoshchiqadi, gohyomg‘iryog‘adi.— To свeтит сoлнцe, тo идeт држдь.

Сoюзнoe слoжнoe пpeдлoжeниe пpeдлoжeниe мoжeт быть слoжнoсoчинeнным (bog‘langanqo‘shmagap) или слoжнoпoдчинeнным

9

(ergashganqo‘shmagap). Чaсти слoжнoпoд-чинeнныx пpeдлoжeний связывaются мeжду сoбoй сoчини-тeльными сoюзaми, слoжнoпoдчинeнныx — пoдчинитeльными сoюзaми, сoюзными слoвaми и гpaммaтичeскими фopмaми. Например: Y o‘lchi ... onasining salomini topshirdi, ammo kekkaygan xotin uning so‘zini tinglamadi, eriga qarab so‘zladi.(O.)— Йулчи ... пepeдaл пpивeт мaтepи: нo спeсивaя стapуxa, дaжe нe слушaя гостя, oбpaтилaсь к мужу. Beda orasi juda issiq, go‘yo quyoshning butun olovi beda ichiga yashiringanday... (O.)— В клeвepникe — дуxoтa: кaзaлoсь вeсь свoй жap в тeчeниe дня сoлнцe скaпливaлo имeннo здeсь.

Слoжныe пpeдлoжeния мoгут быть слoжнoсoчинeнными (bog‘langanqo ‘shmagap) и слoжнoпoдчинeнными (ergashganqo ‘shmagap), a тaкжe бeссoю зными (bog ‘lovchisizqo ‘shm agap).

B og‘langanqo‘shm agaplar(Слoжнoсoчинeнныe пpeдлoжeния)Слoжнoсoчинeнными нaзывaются тaкиe слoжныe пpeдлoжeния,

пpeдикaтивныe чaсти кoтopыx сoeдинeны в oднo смыслoвoe и стpуктуpнoe цeлoe сoчинитeльными ш ю зш и и нeкoтopыми чaстицaми.

При noMorn^ слeдующиx сoюзoв и чaстиц выpaжaются paзличныe oтнoшeния мeжду чaстями слoжнoсoчинeннoгo пpeдлoжeния:

Va, ham, hamda: Cholning gapi hammani xayratda qoldirdi vao ‘tirganlardan hech kim bir narsa demadi.

Ammo, lekin, biroq, balki, esa: Rejani ortig‘i bilan bajardik, ammo xali dalada paxta ko ‘p.

Yo, yoki, yohud, goh, ba’zan, dam, na: Bugungi majlisda yo sen, yo Sodiq gapiradi.

-U,-yu, -da: Doklad tugadi-da, kurs ishi muhokama qilindi.Quyidagi soda gaplardan tegishli bog‘lovchilar yordamida bog‘langan

qo ‘shma gaplar tuzing, zarur tinish belgilarini qo ‘ying.1. Q o‘rboshining chap ko‘zi yumuq. O ‘ng ko‘zida qandaydir yom on o ‘t

yonib turardi.2. M en o ‘zim ning kimligimni sizga aytib berdim. Siz o ‘zingizning kim ligingizni aytib bermadingiz. 3. Yaxshi nom chiroyli so‘zlar uchun berilmaydi. M ehnat natijasi uchun beriladi. 4. N arigi uydan m usiqa ovozi eshitilar. Qizlarning kulgisi jaranglar edi. 5. Y igitlarda shuncha hunar bor ekan. Bilmay yurgan ekanmiz.

10

3-Mavzu Xalq sayllari.Bog’langan qo’shma gaplar.

Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Sana guruh Sana guruh Sana guruh

O’quv.soni O ’quv.soni O ’quv.soni

M ashg‘ulot vaqti - 80’

M ashg‘ulot shakli Mavzu bo‘yicha bilimlarni kengaytirish

vamustahkamlash yuzasidan amaliy

mashg‘ulot

Amaliy mashg ‘ulot rejasi

1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:Milliy bayramlarNavro'z tantanalari. 2. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Videotasvir asosida Navro’z sayllari haqida matn tuzish.4. B og’langan qo’shma gaplar haqida m a’lumot berish

Amaliy mashg‘ulotrO ‘quvchilarning mavzu yuzas mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning t o ‘zgalar fikriga hurmat sifatlarini sha

Amaliy mashg‘ulotning o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va i

ling ta’limiy maqsadi:idan bilimlarini shakllantirish va

arbiyaviy maqsadi: xushmuomalalik, dlantirish;I rivojlantiruvchi maqsadi:odiy tafakkurini o ‘stirish.

Pedagogik vazifalar:

- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish;- Bog’langan qo’shma gaplar haqida m a’lumot berish

O ‘quv faoliyati natijalari:

- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Bog’langan qo’shma gaplarhaqida m a’lumotga ega bo‘ladi.- bu boradagi o ‘z shaxsiy fikrini bildiradi.

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, Xulosalash

Ta’lim berish shakllari Hamkorlikda ishlash texnologiyasi,

Ta’lim berish vositalari O ‘quv qo‘llanma, tarqatma material

Ta’lim berish sharoiti auditoriya

Monitoring va baholash Og‘zaki savol-javob

11

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari

va vaqtiTa’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar

1-bosqich. O ‘quv mashg ‘ulotiga kirish bosqichi

(10 daqiqa)

1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi.1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi

Tinglaydilar


2-bosqich. Asosiy bosqich (55

daqiqa)

2.1. Guruhni 3ta guruhga bo‘ladi2.2. Guruhlarga topshiriqni bajarishda yordam beradi.2.3. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar-Aqliy hujumni qo‘llaydi (1-ilova)

2.4.jadvalni to ’ldirtiradi (2-ilova)2.5. Birgalikda o’qiymiz (matn top bajartiradi (3-ilova)2.6.Bog’lovchisiz qo’shma gap haqida m a’lumot beradi.(4-ilova) 2.7 Mavzu asosida berilgan m a’lumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi(5-ilova), faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi va guruhga umumiy ball qo‘yadi.

Kichik guruhlarga bo‘linadilar.Taqdimottayyorlaydilar.

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi

tomonidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.

Savol-javobda ishtirok etadilar

3-bosqich. Yakuniy bosqich

(15 daqiqa)

3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xulosa bildiradi.3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi o ‘quvchilar faoliyatini tahlil qiladi3.3. Uyga vazifa beradi.

Tinglaydilar.

Vazifani yozib oladilar.

1-ilovaAqliyhujum

Qaysi bayramlarni bilasiz?

'й Qaysi bayramni yaxshi ko ‘rasiz, nima uchun?

'й Navro ‘z bayramini odatda qanday o ‘tkazasiz?

Yangi yilni-chi?

'й Xalq sayllarida ishtirok etganmisiz?


'й Qovoq sayli yilning qaysi faslida o ‘tkaziladi?

2-ilovaQuyidagi bayram va sayllar yilning qaysi fasllarida nishonlanadi?

12

3-ilova Navro‘z tantanalari

Atrof yam-yashil bahor chog‘idaO ‘sibdi gullar, Vatan bog‘ida.Bahorni maqtab, qushlar sayraydi.Bahor q o ‘ynida, barcha yayraydi.Gullar sayliga quvnab yelamiz.To‘yib husnidan o ‘ynab kulamiz.

Navro‘z xalqimizning ona-Yerga, u barpo etgan ehsonlarga muhabbat bilan munosabatda bo‘lish kerakligini uqtirgan, targ‘ib etgan. Navro‘z dehqonlarning bahorda dastlabki dala ishlarini boshlashlari bilan bog‘liq marosimdir. Navro‘z kelgach, yerlarni shudgorlash, don, ekin ekish boshlanadi.

Navro‘z kunlari mamlakatlar, shohlar orasida har qanday urushlar, janjalli masalalarga chek qo‘yilgan, kishilar orasidagi xafachiliklar unutilgan. Navro‘z kunlari butun xalq xushchaqchaqlik bilan xordiq chiqargan. Matr oyining boshlanishi bilan qariyalar yangi mavsum rejalari xususida fikrlashganlar, ko‘plab masalalar xususida maslahatlshib olganlar. Navro‘z bayrami 21-mart kunlari xalqimiz katta tayyorgarlik bilan o‘tkazadigan bahor bayrami hisoblanadi. Navro‘z bayramiga bahor oylarida o‘tkaziladigan barcha udum, marosimlarni kiritish mumkin. Navro‘z quyoshning saraton burjiga kirish paytiga to‘g‘ri kelar edi. So‘ngra u orqaga surilgach, bahorda keladigan bo‘ldi. Endi u butun yil unga xizmat qiladigan bir vaqtda, ya’ni bahor yomg‘irining dastlabki tomchisi tushishidan gullar ochilguncha, daraxtlar gullashidan mevalar yetilguncha, o‘simlik unib chiqa boshlashidan takomillashgunicha davom etgan vaqtda keladi. Shuning uchun Navro‘z olamning boshlanishi va yaratilishiga dalil qilingan, deb hisoblanadi. Biz Navro‘z bayramini tayyorlash va o‘tkazish jarayonida uning asrlar osha bizga qadar yetib kelgan xalqchil an’analarini tiklashimiz, uni zamonamiz, xalqimiz manfaatlari, hayoti, maqsad-

so'zlab bering.

Bog‘langanqo‘shmagaplar(Слoжнoсoчинeнныeпpeдлoжeния )Слoжнoсoчинeнными нaзывaются тaкиe слoжныe пpeдлoжeния, пpeдикaтивныe

4aCTH кoтopыx сoeдинeны в oднo смыслoвoe и стpуктуpнoe цeлoe сoчинитeльными сoюзaми и нeкoтopыми чaстицaми.

n p u пoмoщи слeдующиx сoюзoв и чaстиц выpaжaются paзличныe oтнoшeния мeжду чaстями слoжнoсoчинeннoгo пpeдлoжeния:

Va, ham, hamda: Cholning gapi hammani xayratda qoldirdi va o ‘tirganlardan hech kim bir narsa demadi.

Ammo, lekin, biroq, balki, esa: Rejani o r tig ‘i bilan bajardik, ammo xali daladapaxtako ‘p.

Yo, yoki, yohud, goh, ba’zan, dam, na: Bugungi majlisdayo sen, yo Sodiq gapiradi.-U,-yu, -da: Doklad tugadi-da, kurs ishi muhokama qilindi.

Topshiriq; Yuqoridagi matndan bog’langan qo’shma gaplarni aniqlang 5-ilova Xulosalash

Xalqbayramlari va saylllari

Hozirgi xalq bayramlari va saylllari ga munosabatingiz

Sizningfikringizcha hozirgi kunda xalq bayramlari, saylllarini tashkil qilishda qanday yutuq va kamchiliklar mavjud

Bartaraf etishga nisbatan sizning tavsiyalaringiz

13

4-Mavzu Xotira va qadrlash kuni.Biriktiruv bog’lovchilibog’langan qo’shma gap

1.1. Ta'lim berish texnologiyasining m odeli

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni



va mustahkamlash


1.”Xotira va qadrlash kuni’nutqiy mavzuda o ’zaro suhbatlashish:2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Xotira va qadrlash kunihaqida matn tuzish.4.Biriktiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap.

Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi:O ‘quvchilarning mavzu yuzasidan bilimlarini shakllantirish va mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: jam oa bilan ishlash mahorati, xushmuomalalik sifatlarini shakllantirish.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi:o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va ijodiy tafakkurini o ‘stirish.


1.”Xotira va qadrlash kuni’nutqiy mavzuda o ’zaro suhbat tashkil etadi.

2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ish olib boradi.

3. Xotira va qadrlash kuni haqida matn tuzdiradi.

4. Biriktiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap haqida m a’lumot beradi.


1 .”Xotira va qadrlash kuni’nutqiy mavzuda o ’zaro suhbatda ishtirok etadi.

2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlarni bajaradi.

3. Xotira va qadrlash kuni haqida matn tuzadi.

4. Biriktiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap haqida m a’lumot oladi.

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, BBB


Ta’lim berish vositalari O ‘quv qo‘llanma, tarqatma material



14

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari va vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar

1-bosqich. O ‘quv mashg ‘ulotiga kirish

bosqichi (10 daqiqa)

1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi (1-ilova)

Tinglaydilar


2-bosqich. Asosiy bosqich (55 daqiqa)

2.1. Guruhni 3ta guruhga bo‘ladi2.2. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (2-ilova)

2.3. BBB jadvalida topshiriqlarni bajartiradi (3- ilova)2.5. Mavzu asosida berilgan m a’lumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi, faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi va guruhga umumiy ball qo‘yadi.

Kichik guruhlarga bo‘linadilar.

Guruh sardorini saylaydilar.

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.Savol-javobda ishtirok etadilar.

3-bosqich. Yakuniy bosqich (15 daqiqa)


Tinglaydilar.


1-ilovaAqliyhujum

Qaysi milliy bayramlarni bilasiz?

'й Xalq sayllarida ishtirok etganmisiz?



'й Navro ‘z bayramini odatda qanday o ‘tkazasiz?

'й Bayramlarda qanday liboslar kiyiladi?

'й Milliy liboslar asosan qanday matodan tayyorlanadi?

'й Xotira va qadrlash kuni haqida nima bilasiz

15

2-ilova.Matnni davom ettiring.

Tinchlik va osoyishtalik- barcha yutuqlarimiz asosi (Миp и спoкoйствиe- oснoвa всex нaшиx дoстижeний)

9-may.PoytaxtimizningXotiramaydoniharqachongidangavjum.Buyergaurushhamdamehnatfaxriylari,senatorlarvadeputatlar,hukumata’zolari,harbiylar,jamoatchilikvakillaritashrifbuyurishgan.YurtboshimizMotamsaroonahaykalipoyigagulchambarqo’ydi,Ikkinchijahonurushid aj onfidoqilganyurtdoshlarimizxotirasigahurmatbaj okeltirdi.

Ajdodlarxotirasiniyodetib,ezguishlarinidavomettirish,yurtimiztinchligivarab naqiyo ’ lidaxizmatqilgankeksalargaalohidahurmat- e ’tiborko ’rsatishmamlakatimizdamilliyqadriyatdaraj asigako ’tarilgan.

O ’zbekistonningbirinchiPrezidentilslomKarimovtashabbusibilan

1999-yildanboshlab 9-mayXotiravaqadrlashkunidebe’lonqilinganvabubayrammamlakatimizdaumumxalq

bayramisifatidakengnishonlanadi.

Bubayramdatinchlikvaosoyishtalikyo’lidaqurbonbo’lganmillionlabyurtdoshlarimizxotirasigata’zimqilamiz.

Orano дoбpoй тpaдициeй пoсeщeниe нaшим нapoдaм этиx мeст,oкaзaниe увaжeния пaмяти пaвшиx

Дoбpoтa и милoсepдиe - это caMbie блaгopoдныe кaчeствa нaшeгo нapoдa

Lug’atniyoziboling:

Motamsaroonahaykali- ПaмятникOкopбящeймaтepиXotiravaqadrlashkuni - Deньпaмятиипoчecтeй

3-ilovaHadislardannamunalarnio‘qingvaulardanqo’shmagaplartuzing-Esnasa, og‘zini qoli bilan to ‘ssin.-Tez yurish m o‘minning chiroyini ketkazadi.-Taomning barakasi— undan oldin va keyin qo‘l yuvishdir.-Uyqudan uyg‘ongan odam qo‘lini to uch marta yuvmaguncha idishga

tiqm asin, chunki qo‘li qayerlarda tunaganini bilmaydi.-Q o‘llarida ovqatdan qolgan yog‘ qoldiqlari bilan yotib uxla gan odamga

biror kasallik yopishsa, o'zidan ^ 'r s m .-Odam tanasida qorindan yomonroq idish yo‘qdir. Inson bir necha osham

ovqat bilan kifoyalanadi. A gar zarur bo ‘Isa, qorinning uch dan birini ovqatga va yana uchdan birini suvga, qolgan uchdan birini nafas olishga ajratsin.

16

-Odamlar bilan do‘stlashish aqlning yarm iga teng.-Kim-kimni do‘st tutsa, shu sevgisini bildirib qo‘ysin.-Insonning kamol topishida to ‘g ‘rilik, rostgo‘ylik, kamtarlik, yuvoshlik

sifatlari haqidagi hadislar ham mavjuddir.-Kimki o'zini kamtar tutsa, uning martabasi va obro‘si ziyoda

bo‘lur.-Kimgaki aql-u idrok nasib etilgan bo ‘Isa, demak, и omadlidir.-Baxtli odam fitna-fasodlardan chetlab yuruvchi va m usibatga

sabr qiluvchi kishidir.-Tinchlik va xotirjam lik ikki ne'matdirki, bundan ko ‘p odamlar

mahrumdirlar.

Amir Temur o‘gitlari

1. Ishbilarmon, mardlik va shijoat sohibi, azmi qat’iy, tadbirkor va hushyor bir kishi, ming-minglab tadbirsiz loqayd kishilardan yaxshidir.

2. Bir ishga kirishmay turib, undan qutulib chiqish yo‘llarini m o‘ljallab qo‘y.3. Yuz ming otliq askar qila olmagan ishni, bir to ‘g ‘ri tadbir bilan amalga

oshirish mumkin.4. Har kimning qadr-qimmatini, tutgan mavqeini va har narsaning o ‘lchovini

belgilab olishing va shunga muvofiq ish yurutishing kerak.5. Yaxshini - yomon kunda sina.6. Sodiq va vafodor do‘st ulkim, o ‘z dostidan ranjimaydi, do‘stining

dushmanini o ‘z dushmani deb biladi. Agar kerak bo‘lsa, do‘st uchun jonini ham ayamaydi.

7. Aqlli dushman, johil-u nodon do‘stdan yaxshiroq.8. Agar dushmaning bosh urib panohingga kelsa, rahm qilib yaxshilik va

muruvvat ko‘rsat.9. Chin do‘st uldirki, do‘stidan hech qachon ranjimaydi, agar ranjisa ham,

uzrini qabul qiladi.10. Bugungi ishni ertaga qo‘yma.

17

3-ilova

Milliy bayramlari

Bilaman Bilishni xohlayman Bilib oldim

Biriktiruv bog’lovchisi qo’shma gapning payt, sabab-natija munosabntlarida bo’lgan qismlarini bog’lab keladi. Qismlari o'rtasida sabab-natija munosabati ifodalangan qo'shma gaplarda ikkinchi qism oldidan natijada so'zini qo'yish mumkin bo'ladi. Masalan, Anor so'ztar va Zaynab qalbi Tol bargiday dir-dir qaltirar - Anor so'ztar (va) natijada Zaynab qalbi Tol bargiday dir-dir qaltirar. (Hamid Olimjon)

Eslab qoling.-м, -yu, -da yuklamalari ham biriktiruv bog'lovchilari bajargan vazifalarni bajaradi.

mashq. Nuqtalar o'rniga bog'lovchllardan mosini qo'yib ko'chiring.1. Dekabr oyining boshida bir qor yog‘di..., keyin yana oftob charaqlab, havo

ilib ketdi. (P.Qodirov) 2. Ko‘pirar tomirlarda qon... portlar hademay bu o‘tli vulqon. (G ‘afur G ‘ulom) 3. Kuzning o'rtalarida ha\ obir-ikki dafa aymdi.., vodiyga qalin tuman tushd:. (Said Ahmad) 4. Keta boshladim..., u notanish odamning qayoqqa borgani meni qiziqtiraverardf. (Sh.Xolmirzayev) 5. Bu yerda uzumzor va yong'oqzorlar ko‘p edi, ... tog‘manzarasi ham boshqacha edi.

Matnni o ’qing. Biriktiruv bog’lovchilarini topib, ularning gapdagivazifalarini tushuntiring.QadimzamondakushoniylardavlatidapahlavonShukriollohismlisarkardayashaga

nvauningdovrug'iellardadostonekan. Sarkardajanggasovut-dubulg‘asiz,qalqonsizkirarhamdabuj angdauningqo ‘ shinihamishagalabaqilarkan.

Bir kuni temirchi sarkardaning iltimosiga ko‘ra unga qalqon, sovut y?sab beribdi va u navbatdagi jangda hammani hayron qoldirib, qalqon, sovut kiygan holda qilich bilan paydo bo‘libdi. Shunda atrofdagilar ajablanib: «— Ey sarkarda, bu holda hech jangga kirmas edingiz-ku?!»— deyishibdi. Sarkarda bir xo’rsinib javob beribdi: «Janglarda meni duo qilib turguvchi onaizonm olamdan c ‘tdilar. U kishining duolari menga qalqon, sovut, dubulg‘a edi. Endi u kishi yo‘qlar...»

18

5-Mavzu Xalq o ‘yinlari

Bog’langan qo’shma gaplarm a’nodoshligi


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni



va mustahkamlash yuzasidan amaliy

mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish: Bayram libosini kiyamiz Xalq o ‘yinlari

2.Mavzuga оid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3.Bog’langan qo’shma gaplarma’nodoshligi.

Amaliy mashg‘ulotrO ‘quvchilarning mavzu yuzas mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarb mehnatsevarlik sifatlarini shakllantiri


ling ta’limiy maqsadi:>idan bilimlarini shakllantirish va

iyaviy maqsadi: o ‘zgalar fikriga hurmat shI rivojlantiruvchi maqsadi:odiy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish; -Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.-Bog’langan qo’shma gaplar m a’nodoshligi haqida m a’lumot beradi


- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;-Mavzuga oid mashq va topshiriqlar

ustida ishlash.-Bog’langan qo’shma gaplar m a’nodoshligi haqida bilib oladi

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, Rolli o‘yin, BBB


Ta’lim berish vositalari O‘quv qo‘llanma, kompyuter, proektor , tarqatma

Ta’lim berish sharoiti AT ga moslashtirilgan auditoriya


19




1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi(1-ilova)

Tinglaydilar



2.1. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (2-ilova)2.2.Gpammatikaga doir m a’lumot beradi

2.3. Rolli o ‘yinlarni boshqaradi(3-ilova)2.4. BBB jadvalida topshiriqlarni bajartiradi (4- ilova)2.5. Mavzu asosida berilgan m a’lumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi



O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.

Savol-javobda ishtirok etadilar.


3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xulosa bildiradi.3.2. Uyga vazifa beradi.

Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova

Aqliyhujum

^ Xalq o ’yinlarida ishtirok etganmisiz?

Ular haqida nimalar bilasiz?


^ Navro ‘z bayramini odatda qanday o ‘tkazasiz?

'й Bayramlarda qanday liboslar kiyiladi?

20

2-ilova Xalq o‘yinlari

M a’lumotMilliy qadriyatlarimiz sirasiga urf-odatlar qatori folklor o ‘yinlari ham kiradi.

Xalq o ‘yinlaridan “ko‘pkari”, “uloq”, “kurash”, sayllar va aytishuvlar kiradi.Savol va topshiriqlar:

1. Milliy kurash o ‘yinlariga nimalar kiradi?2. “K o’pkari” o ‘yinlari qanday tartibda tashkil etiladi?3. “Uloq” o‘yini haqida m a’lumot bering.4. “Xalq o ‘yinlari” mavzusida insho yozing.

3-ilova R o’lli o ’yin

4-ilovaBBB

Bayram liboslari

Bilaman Bilishni xohlayman Bilib oldim

Bayram liboslari

Kiyinish madaniyati

Hadislarda yurish-turish, pokiza va chiroyli kiyinish, ovqatlanish va safar qilish, mehmondo‘stlik, ozodalik kabilarga juda katta e'tibor berilganki, bunday hadislar yoshlarni ovqatlanish odobiga, pokiza yurishga, m ehm ondo‘stlikka undaydi:

-Liboslaringizni chiroyli qilinglar, ot-ulovlaringizni yaroqli tutinglar, yuzdagi holdek odamlarga namuna bo ‘linglar!

-Oddiy kiyinish ham iymondandir.-Omonatga olib kiyingandan Ko'ra, qirq yamoqli bo‘lsa-da, o ’z kiyimida

yurgan yaxshi.-K im soch qo‘ygan b o ‘Isa, uni e'zozlab toza va tartibli tutsin!-M o‘min m o‘m inning ko'zgusidir. U nda biror kam chilik yoki nuqsonni

ko'rib qolsa, darhol tuzatib qo ‘ysin.

21

Topshiriq.1. M atnni qayta hikoya qiling.2. K iyin ish m adaniyati haqida fikr bildiring.3. Q ayerga qanday k iyinib borish m um kin emas?4. O ‘zin g izga yoqqan liboslar esk izin i chizing.5. Pok iza k iyin ish deganda nim ani tushunasiz?6. L ibos va bosh kiyim lar nom i yordam ida krossvord yo k i klasster tuzing.

Grammatik topshiriqlar:

1-topshiriq. Va b og'lovch isi ishtirokida to'rtta gap tuzing, u ikkitasida uyushiq bo laklam i, ikkitasida q o ‘shm a gap qism larini b og iasin .

2-topshiriq. B o‘Isa, esa so'zlari, -u (-yu), -da yuklam alari ishtirokida oltita gap tuzing. U larning vazifalarini tushuntiring.

3-topshiriq. O'qing. B og'lovch i vositalariga qarab, gaplarni quyidagi guruhlarga ajratib yozing:.

1) biriktiruv bog lovch isi yordam ida bog'iangan qo'shm a gaplar;2) z id lov b og'lovch isi yordam ida bog'iangan qo'shm a gaplar;3) ayiruv bog lovch isi yordam ida bog'langan qo'shm a gaplar4) bo‘Isa, esa, -u (-yu), -da yordam ida bog langan qo'shm agai1. N uri goh sevin ib , shirin xayollarga botadi, goh butun vujut titroq bosadi.

(Oybek) 2. Kechqurun otam keltii va unga butun voq c aytib berdim. {Oybek) 3. B u sohaning ustasi o z so zin i aytar, Ie b iz o ‘ylagan imorat, taxm inan, shu shaklda be ladi. {Oybek) 4. M ash to ‘xtadi-d£, undan bir k ishi tushdi. {P. Qodirov)4-topshiriq. Ham..., ham...; dam..., dam...; ba’zan..., ba’zan yo...,yo...b og£Iovchilari ishtirokida gaplar tuzing. U lam ing vazifasi m a’nolarini tushuntiring.

5-topshiriq Uyga vaztfa. 0 ‘zin g iz sevgan badiiy asardan bog'lang. qo'shm a gaplarga 6 ta m isol yozing. B og'lovch i vositalarni va q o ‘shn gap qism lari o'rtasidagk m azm uniy m unosabatni izohlang.6-topshiriq. Gaplarni o ‘qing, esa. b o ‘lsa boiovchilarin ing tagig chizing. Gaplarni z id lov b o g ‘Iovchilari yordam ida b og langan qo'shm gaplarga aylantiring.

1. Bulbul gulzorni izlaydi, b o y o ‘g ‘li esa doim xarobani k o£zIaydi1. A hm oqning yuragi og'zida, aqllining till esa yuragida b o ‘ladi2. Y om on ot o ‘z egasin i chohga qula^adi, yaxsh i ot esa o ‘z sohibini halokatgan qi'tqarad’.4. N od on m ol-dunyo y ig ‘adi, aqlli odam b o ‘lsa boshqalarga yordam berib,

bundan rohatlanadi.5. Sabrning boshi achchiq, oxiri esa shirindir.

N a m u n a : A hm oqning yuragi o g ‘zida, lek in aqlli odam ning tili yuragida bo'ladi.

22

6-Mavzu Ona yurting — oltin beshiging.Zidlov bog’lovchilibog’langan qo’shma gap







mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish: Bayram libosini kiyamiz Xalq o ‘yinlari

2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap

Amaliy mashg‘ulofrO ‘quvchilarning mavzu yuzas mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarb faollik, liderlik sifatlarini shakllantiris


ling ta’limiy maqsadi:>idan bilimlarini shakllantirish va

iyaviy maqsadi: o ‘zgalar fikriga hurmat, hI rivojlantiruvchi maqsadi:odiy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish; Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap


- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, Rolli o ‘yin, BBB


Ta’lim berish vositalari O ‘quv qo‘llanma, kompyuter, proektor , tarqatma



23


Tayyorgarlik bosqichi 1. Mavzuni aniqlaydi, ta ’limiy maqsadni belgilaydi.



1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi(1-ilova)

Tinglaydilar



2.1. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (2-ilova)2.2.Gpammatikaga doir m a’lumot beradi(3-ilova)

2.3. Rolli o ‘yinlarni boshqaradi (4-ilova)2.4. BBB jadvalida topshiriqlarni bajartiradi (5- ilova)2.5. Mavzu asosida berilgan m a’lumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi




Savol-javobda ishtirok etadilar.


3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xulosa bildiradi.3.2. Uyga vazifa beradi.

Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar.

1-ilova Ona yurting — oltin beshiging Shu aziz Vatan barchamizniki. Uning baxt-saodati, porloq istiqloli,

yorqin kelajagi uchun yashash, kurashish, kerak bo ‘lganda jon fido etish shu zaminda yashayotgan har bir inson uchun ham farz, ham qarzdir.

Islom Karimov.Ha, haqiqatdan ham, ona yurt - oltin beshik. V atan esa ostonadan

boshlanadi. Ostonadan hatlab o ‘tar ekanmiz, beixtiyor Vatan isini his qilamiz. Endi nish urib ko ‘karib chiqqan ko ‘kat ham, asrlar osha o ‘z taftida qizdirilgan quyosh ham, bir parcha tuproq ham bu - Vatan, bu kindik qonimiz to ‘kilgan qadamjo. U har bir inson uchun muqaddasdir. Vatan inson uchun misli K a’ba, u doimo shunga sig‘inadi va unga sajda keltiradi. Vatan bu - moziyning qoni

24

ila sug‘orilgan zamin. Bulbul gulsiz yashay olm aganidek, Vatan ham elsiz b o ‘lmaydi. Elsiz Vatan xiyobondir.

M ening Vatanim bu O ‘zbekiston. U- quyosh farzandi.Shuning uchun uning yeri oltin, havosi beg‘ubor, suvi shirin, xalqi

u lug‘vordir. O ‘zbekistonning so ‘lim bahori, jaziram a yozi, mevalari dur va serhosil, kuzi iliq, qishi insonning bahri dilini ochadi. O ‘zb ekiston boylikka kon diyor. Uning bitm as-tuganm as zahiralari bizning fahrimizdir. Xalqi esa ulug‘vor, buyuk va donishmanddir. O ‘zining bir piyola choyi va bir og‘iz shirin so‘zini yerda qoldirm aydigan bu xalq azal-azaldan o ‘zining mehnatsevarligi va m ehm ondo‘stligi bilan butun dunyoga dong taratib kelmoqda. O ‘zbekistonni Tangri Taolo havas bilan yaratgan. Bugungi kunda O ‘zbekiston jahon siyosiy hayotiga komil ishonch bilan kirib kelmoqsa. Bu shahdam qadamlar kelajakda, albatta, meva beradi.

Vatan, Vatan der edilar, na der edim bilmay oni,Endi bilsam, Vatan erksan bu tanlarning shirin joni.Bir jon emas, ey suyguli, tomirlarning joni Vatan,Sensan bale, bilganlara jonlarning jononi Vatan!

Topshiriq:M atnni ifodali o ’qing, mazm unini so’zlang.2-ilova Tushunchalar tahlili

V atanSadoqatBeshikOnamahallabolalik

3-ilovaSavollarga javob bering.

1.O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi qaerda joylashgan?2. Nukus qanday shahar?3. Sizning shahringizda qanday institutlar bor?4. Sizning shahringizda universitet bormi?5. O ‘zbekistonning qanday ko‘rkam shaharlarini bilasiz?

25

1-topshiriq. K o’chiring. Gaplar tarkibidagi zidlov bog’lovchilarini topib, ularning vazifalarini ayting. 1. Dilimizda orzu balandroq edi, lekin ко ‘klam bir oz noqulay keldi. (Oybek) 2. Gulto ‘g'risidayozganini Ko‘rganim y o ‘q, lekin paxta haqida ko‘p yozadi. (Abdulla Qahhor)Yo ‘Ining ikki chetidagig‘alla tovlanardi, ammo ular о ‘tgan yillardagi kabibaland emas edi. (Oybek) 4. Kechasi yana qor yoqqan, biroq havo unchaliksovuq emas edi. (Said Ahmad)

1- topshiriq. Bog’lovchilarning qanday mazmuniy munosabatifodalayotganini ayting. Tinish belgilarini tushuntiring.

Bilib oling. Zidlov bog'lovchilari bog'iangan qo'shma gap qismlarini bog'lash bilan birga ular o'rtasida zidlik munosabati mavjudligini ham ifodalaydi. Zidlov bog'lovchilari qo'shma gapning ikkinchi qismi boshida qo'llanadi va qo'shma gap qismlari vergul bilan ajratiladi.

mashq.I.

Ashula nihoyasigayetdi, lekinbirzumdankeyinyanayangitovushparvozqildi. (Oybek) 2. Bu daraxtning bo’yi baland, lekin mevasikam. (Oybek) 3. Hammasini tinglardim, ammo O ’xshashini topmasdim aslo. (Hamid Olimjon) 4. Oy yoritadi, lekin isitmaydi. 5. Maqtamasman moziyni, biroq O’tmishingni o’ylayman bir zum.

Eslabqoling. -u(-yu),-da yuklamalari bog'iangan qo'shma gap qismlarini bog'lash bilan birga ular o'rtasida zidlash, ketmafketlik munosabati mavjudligini bildiradi.

26

7-Mavzu Vatan mahalladan boshlanadi1- ON


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni




mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:O ’zbek xalq bayramlari; Bayram liboslari. Xalq o ‘yinlari 2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.

3.“MAHALLA- VATANICHRA VATAN” mavzusida diktant yozishAmaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi:

O ‘quvchilarning mavzu yuzasidan bilimlarini shakllantirish va mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish, o ‘zini xolis baholash va b.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi:o‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va ijodiy tafakkurini o ‘ stirish.


- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish;

2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.3. “MAHALLA- VATANICHRA VATAN” mavzusida diktant yozdiradi.


- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;

2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydilar.3. “MAHALLA- VATANICHRA VATAN” mavzusida diktant yozadilar.

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, Rolli o ‘yin, BBB,

FSMU, Klaster


Ta’lim berish vositalari O ‘quv qo‘llanma, tarqatma material,



27




1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi

Tinglaydilar



2.1. Rolli o ‘yinlarni boshqaradi2.2.Matn topshirig’i ustida ishlaydi(1-ilova)2.4. BBB jadvalida topshiriqlarni bajartiradi

2.6.“Mahalla-Vatan ichra Vatan” mavzusida diktant yozdiradi (2-ilova)



Savol-javobda ishtirok etadilar.Diktant yozadilar



Tinglaydilar.


1-ilova Vatanmahalladanboshlanadi

Mahalla— O ‘ zbekistonma’muriyhududiybirlik; o ‘zinio‘ziboshqarishiningxalqimizan’analarivaqadriyatlarigaxosbo‘lganusuli.

Mahalla tarixi qadim zamonlarga borib taqaladi. Tarixiy manbalarda qayd etilishicha, jez davrining yodgorligi bo‘lgan Sopollitepada 8 ta oila yashagan. Ularni faqat ulug‘ jamoasigina emas, balki ichki manfaatlari ham birlashtirib turgan. Keyinchalik ularning safiga patriarxal tizim asosida 100 dan ortiq oilalar kelib qo‘shilgan. Katta oilalar jamoasini ular orasidan saylangan oqsoqol boshqargan. Oqsoqollar o ‘z navbatida oily oqsoqollar kengashiga birlashgan. Oqsoqollar odatda, jamoa-qishloq hayoti bilan bog‘liq barcha masalalarni oily kengash orqali hal qilishgan.

“Mahalla” atamasi arabcha so‘z bo‘lib, “o ‘rin-joy” degan m a’noni anglatgan. U turli mintaqalarda mahallot (joy) , guzar, jamoa, elat, elod nomlarda atalib

28

kelingan. Adabiyotlarda mahallalarning ko‘p ming yillik tarixga ega ekanligi haqida m a’lumotlar uchraydi.

Mahalla hokimiyatning rasman quyi yuridik organiga aylandi. Mahalla vazifalari ancha kengaydi, u demokratik davlatning eng muhim bo‘g‘inlaridan biri.

O ‘zbekiston Respublikasi prezidenti I.A.Karimov mahallaning hozirgi zamon jamiyatidagi mohiyati va ahamiyatiga quyidagi bahoni beradi: “O ‘z-o‘zini boshqarishning xalqimiz an’analari va qadriyatlariga juda xos bo‘lgan usuli— mahallalar tizimi so‘nggi yillarda juda katta nufuzga ega bo‘lib bormoqda. Ular amalda o ‘z huquqlaridagi barcha ishlar uchun m a’suldurlar. Zero, mahallaning qo‘lidan kelmaydiga ish yo‘q. Uning nufuzini ko‘tarish, bilingki, nafaqat iqtisodiy, nafaqat ijtimoiy, balki bu siyosiy, tarbiyaviy, ulkan m a’naviy masaladir. Biz mahallalarga shu nuqtai nazardan qarashimiz lozim”.

Har bir mahalla aniq tashkiliy tuzilmaga ega. Unga mahallaning umumiy yig‘ilishida saylanadigan mahalla kengashi rahbarlik qiladi.

Mahalla rahbarligi 2,5 yilga saylanadi va har yili aholi oldida hisobot beradi.

Topshiriq. Matnga doir savollar tuzing

2-ilova 1-oraliq nazorat. Diktant yozish.Diktant matni;

MAHALLA- VATANICHRA VATAN

Oila ko‘z ochibko‘rgan dargoh bo‘lsa, mahalla vatanichidagivatandir. Zotan, mahalla oilalardantashkiltopadi.Farzandlar oila bag ‘rida kamoltopganlarikabi oila hammahalla ichida ravnaqtopadi, nurlikelajaksariintiladi. Shundaymahalla oilaningengyaqinmaslahatchisi , tog ‘daytayanchidir . Xursandchilikkunlariham, boshga ishtushgan onlarda hambir- biriga hamdardva hamnafasbo ‘lish xalqimizningmuhim xususiyatisanaladi. Mahalla esa insonlar orasidagibundaybirlikvahamjihatlikningmuhimvositasibo‘lib xizmatqiladi.

Mahalla shundaybirmuqaddasdargohki, unda insonlarbir-biribilan opa- singil, quda-anda, do‘st-birodar, quvonchug‘amlariga sherik, farzandtarbiyasida ahlimas’ul, yutuqlarham, kamchiliklarhammahalla ahliga baravarbo‘libtushadi. Shuninguchunham xalqimizda “Otang - mahalla, onang - mahalla” degannaqlbejiz aytilmagan .

Darhaqiqat, mahalla o ‘zbeklarningtarixanshakllangan, yagona maqsadbilanyashab, faoliyatko ‘rsatuvchi, xalqningturmushtarzi, ruhiyati, ijtimoiyhayotiningo ‘ziga xos xususiyatlarini aksettiruvchi, milliy an’analri, urf -odatlari, axloqiy -m a ’naviyqadriyatlarini avloddan -avlodgaetkazuvchimuqaddasmaskanbo ‘libkelgan.

29

8-Mavzu Qayerdayashaysiz?Ayiruvbog’lovchilibog’langanqo’shmagap


Sanaguruh

O’quv.soni

Sanaguruh Sanaguruh


Mashg ‘ulot vaqti 80’Mashg ‘ulot shakli Mavzu bo‘yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg‘ulotAmaliy mashg

‘ulot rejasi1.O‘z mahallasi manzili, obodonchiligi va odamlari haqida suhbat2.Matn yuzasidan savol-javob3.O‘z mahallasi haqida reklama matnini tayyorlash4.Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap

O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O ‘quvchilar o ‘z mahallasi haqida fikr bildira olishi, uning tarixi, joy nomi hamda grammatik mavzuni o ‘zlashtirishi.Pedagogik vazifalar:

• Mahalla manzili, obodonchiligi va odamlari haqida fikr bildirishni

• o ‘rgatish;• Matn yuzasidan savol-javob, o ‘z

mahallasi haqida reklama matnini tuzishda yo ‘llanma berish;

• Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap haqida m a’lumot beradi.

O ‘quv faoliyati natijalari:• O ‘z mahallasi manzili,

obodonchiligi va odamlari haqida suhbat qiladi;

• Matn yuzasidan savol-javob tuzadi;

• O ‘z mahallasi haqida reklama matnini tuzadi;

Ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gaphaqida bilimga ega bo’ladilar

Ta’lim berish usullari Klaster,“Muammo” metodi, BBB jadvali

Ta’lim berish shakllari Guruhlarda ishlash

Ta’lim berish vositalari O ‘quv qo ‘llanma, proektorTa’lim berish sharoiti O ‘TV bilan ishlashga moslashtirilgan

auditoriyaMonitoring va baholash Og ‘zaki nazorat: savol-javob, yozma

ishlarni baholash

30

2. Amaliy mashg ‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari va

vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1. Mavzuga kirish

(15 daqiqa)1.1 Mavzuni e ’lon qiladi,adabiyotlarro ‘yxatini beradi.1.2.Mashg ‘ulot mavzusi, uninng maqsadi va o ‘quv faoliyati natijalari bilan tanishtiradi.1.3. O ‘quvchilar bilimlarini faollashtirish maqsadida savollar beradi.

Tinglaydilar

Tinglaydilar

Tinglaydilar


2.1. Mahalla tushunchasini izohlashni so‘raydi, klaster to ‘ldirishni so‘raydi (1-ilova)2.2. “Muammo” metodi orqali mahalladagi muammolar haqida bahs uyushtiradi (2- ilova)2.3. Mavzuga oid matnlarni o ‘qib, uni tahlil qilish jarayonini boshqaradi. (3-ilova)2.4. Mashq va topshiriqlarni baj arish j arayonini nazorat qiladi2.5. BBB javdvalini to ‘ldirish orqali darsni mustahkamlaydi (4-ilova)

Tinglaydilar, K la ster tuzadilar

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar.

BBB jadvalini to ‘ldiradilar

3. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)

3.1. Mavzu bo ‘yicha o‘quvchilarda yuzaga kelgan savollarga javob beradi, yakunlovchi xulosa qiladi. 3.2 Mustaqil ishlash uchun darslikda berilgan matnlarni o ‘qishni tavsiya etadi.

Savollar beradilar


1-ilova

Sizning mahallangiz qaysi tumanda joylashgan va uning nomi nima? Mahallangizning nomini kelib chiqish tarixini bilasizmi? Siz o ‘z mahallangizda quyidagi jadvalda keltirilgan lavozimlarda ishlovchi shaxslarning ismi- sharifini bilasizmi?O ‘z-o ‘zini boshqarish organlarining tuzilishi

31

2-ilova“Muammo” metodi

Mahalla Nomining kelib chiqishi Mahalladagimuammolar

1-topshiriq. Matnni o‘qing va fe’llarni topib, daftaringizga ko‘chirib yozing

MAHALLALARTARIXIHAQIDA

Toshkent hududida IXasrdagishahar - Binkantningkeyingi asrlarda kengayibborishibilanunda yozma manbalarda uchraydi. 18 asrga kelibToshkentma’muriy xududiyjihatdan 4 qism - dahalariga bo ‘lingan. Dahalaro‘znavbatida birqancha mahalla va guzarlardantashkiltopgan: dahalarda mahallalarsoniva ularningkatta-kichikligiturlicha bo‘lgan.B a’ziyirikmahallalarbirnombilan atalsa hamuningkeyinroqpaydo bo ‘lganqismlaritartibraqamibilanmasalan 1 - Eshonguzar, 2-Eshonguzaryoki xududiga qarabKatta Kamolonva KichikKamolonkabi.Aholisonio‘sgansayinmahallalarkengayganyokiyangilaripaydo bo ‘lgan.Mahalla m a’muriyholatijihatidano‘zichkitartib-qoidalariga ega jam oa tashkilotlarisanalganva unimahalla aholisitomonidansaylanganboshliq (oqsoqol) boshqargan. XX asrboshlariga kelibularyuzboshimavqeida ko‘rilgan. Oqsoqollarga mahallaningjamoatishlari, marosimlari, yig ‘inlariniboshqarishhamda manfaatlarinihimoyaqilishvakolatiberilgan.Birmahallada 50tadan 150tagacha xonadonbo‘lgan. Shaharmarkazidagimahallalarchekkalaridagiganisbatanqadimiybo‘lib, aholihamzichyashagan. B a’zmahallalarningnomlario‘sha joyda rivojlangankasb-hunarni anglatgan (Pichoqchilik, Degrez, Etikdo‘z), boshqalarietnik atamalar(O‘zbekmahalla, Tojikko‘cha, M o‘g‘ulko‘cha) yokirelefi (Sassiqxovuz, Chuqurko‘prik, Balandmasjidva h.k.) orqaliifodalangan. Mahallalarningmasjidiva choyxonasiuninggavjumroq erida joylashgan, aholiningturlima’rakalariuchunzarurumumiymulkisaqlangan. Birnechta mahallaga birumumiymarkaz - guzar, unda masjid, hunarmandchilikustaxonalari, Choyxona, nonvoyxona, do‘konlarhamda bozorcha xizmatko‘rsatgan.Mustaqilllikyillarida “Fuqarolarnio‘zini-o‘ziboshqarish organlariniqo‘llab- quvvatlashhaqida”gifarmoniva qonuni, “Obodmahalla yili” dasturi asosida Toshkentmahallalario‘zhuquqiymaqomiga ega bo‘ldi.Ularningfaoliyatdoirasikengaydi. Mahallalaryuridikshaxssifatida o ‘zmulkiga, moliyaviybyudjetiga, bankdagihisobraqami - jam g ‘armasiga ega bo‘ldi. Rahbariyat (rais, kotib)ningnufuzi ortdi, vazifalari aniqbelgilandi. Mahallalaro‘z

32

hududlarida savdo va maishiy xizmatni,sanitariyava ekologikholatniyaxshilash, to ‘lovlarsistemasida ishtiroketib, mahalla va aholi ahvoliniyaxshilashga ko ‘maklashishkabilarda faolqatnashishimkoniyatiiga ega bo‘ldilar.Oila ko‘z ochibko‘rgandargohbo‘lsa, mahalla vatanichidagivatandir. Zotan, mahalla oilalardantashkiltopadi. Farzandlar oila bag‘rida kamoltopganlarikabi oila hammahalla ichida ravnaqtopadi, nurlikelajaksariintiladi.

qistaydi. (Oybek) 3. Goh osmonni tutib ashula yangrayai. goh allaqaysi erdan garmon tovushi eshitiladi. (Oybek)

2- topshiriq. Qo'shma gap qismlari o'rtasida qanday mazmuniymunosabat itodalanayotganini ayting.

Bilib oling. A v iru v b o g 'lo v c h i la r i a o 's h m a g a n a i s m la r in i b o g 'l a s h b i la n h i r g a u la r d a i f o d a la g a n v o a e a ^ o d i s a l a r n i n g g a lm a - g a l ro 'v b e r i s h in i y o k i u la r n in g f a a a t b i t t a s i n i n g v u z a g a c h ia i s h in i t a ’ k id la v d i .

Yo (vnki) b o g 'lo v c h is i v o lg 'iz h o ld a h a m . t a k r o r h o ld a h a m a o 'l l a n i s h i m u m k in . O o lg a n a v iru v b o g 'lo v c h i la r i t a k r o r h o ld a a o 'l l a n i l a d i v a v o z u v d a t a k r o r q o 'l l a n a v o tg a n b o g 'lo v c h id a n o ld in v e r g u l q o 'v i la d i .

mashq. K o 'c h ir in g . Q o 's h m a g a p q i s m la r in i b o g 'lo v c h i v o s i t a l a r n i v a q i s m la r о r t a s i d a g i m a z m u n iv m u n o s a b a t l a r n i a n iq la n g . 1. Uzoqlardan keng vodiy quchog'ida goh ko'm-ko'k o't bosib yotgan yaylovlar ko'rinadi, goh qop-qorong i daralar ko'zga tashlanadi. (Oybek) 2. Tansiq goh shap-shup suv kechib yuradi, goh uning oyoqlari yelimday loyga botadi. (Oybek) 3. Mashinaning nuqsoni bo'lsa, tuzatiladi yo yana yaxshirog'i yasaladi. (Abdulla Qahhor) 4. Yo tardo zi to'ning to'zibmi qoldi, Yoki so kildimi suvsar telpaging. {M. Lermontov)

mashq. Yo... yo...;goh... goh...: ba'zan.., baZan...: dam..., dam...;yo...;yo...;yoki...b o g 'lo v c h i la r in in g h a r b ir i i s h t i r o k id a g a p l a r tu z in g . Q is m la r o 'r t a s id a g i m a z m u n iv m u n o s a b a tn i t u s h u n t i r i n g .

33

III kurs 9-Mavzu Mahallamizning e’tiborga loyiq insonlari.Bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’langan

qo’shma gap

1.1. Ta'lim berish texnologiyasining modeli

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O’quv.soni

Mashg‘ulot vaqti - 80’

Mashg‘ulot shakli Mavzu bo‘yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:Xonamni tozalayman.2. O’z mahallasi haqida reklama matnini tayyorlash.3. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.4. O tgan zamon fe'llari orqali mahalladabajarilgan ishlarga oid matn tuzish.5. Bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’langan qo’shma gap

Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi: O‘quvchilarning mavzu yuzasidan bilimlarini shakllantirish va mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: o‘zini xolis baholash va b.Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: o‘quvchilarning og ‘zaki

nutqini va ijodiy tafakkurini o ‘stirish.Pedagogik vazifalar:

- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish;- Bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’langan qo’shma gaphaqida ma’lumot berish.bu borada o ‘quvchilarning shaxsiy fikrini aniqlash

O‘quv faoliyati natijalari:

- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’langan qo’shma gaphaqida ma’lumotga ega bo‘ladi.- bu boradagi o‘z shaxsiy fikrini bildiradi.

Ta’lim berish usullari Munozara, suhbat, tezkor so‘rov, “Aqliy

hujum”, Rolli


Ta’lim berish vositalari O‘quv qo‘llanma, tarqatma material



34

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari v a vaqti T a’lim beruvchi T a’lim oluvchilar1-bosqich. O ‘quv m ashg ‘ulotiga kirish bosqichi

(10 daqiqa)

1.1. M ash g‘ulot m avzusi, uning m aqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi1.2. O ‘quvchilarga o ‘tilgan m avzular b o ‘yicha savollar beradi, A q liy hujumni q o ‘llaydi

T inglaydilar O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar


2.1. T um anim izdagi m ahallalar” klasterini to ’ldirishni topshiradi1- ilova2.3. R o lli o ‘yinlarni boshqaradi (2 -ilova)2.4. Grammatik m avzuga oid ishlarni boshqaradi (3- ilova)2.5. M avzu asosida berilgan m a’lum otlarni um um lashtiradi va xulosalaydi.2.6. “F S M U ” asosida darsni m ustahkam laydi (4- ilova

K ichik guruhlarga b o ‘linadilar.

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi tom onidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.Savol-javobda ishtirok etadilar.

Vazifalarni bajaradilar


3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xu losa bildiradi.3.2. M avzu m aqsadiga erishishdagi o ‘quvchilar faoliyatini tahlil qiladi3.3. U y g a vazifa beradi.

Tinglaydilar.

V azifani yozib oladilar.

1-ilova klasterni to’ldiring.

2-ilova Rolli o’yin

3-ilova1- topshiriq. Ko'chiring. Qo shm a gaplarni q ism laiga ajrating. Bo ‘Isa,

esa s o ‘zlarining vazifasin i aniqlang.

1. Rejadagi zarur ishlarni amalga oshirishga vaqt yetkaza olmayapman, sen bo’lsafaqat dam olaylik deysan. («Gulxan») 2. Ukim bo‘Isa bo‘lsin, men esa arxitektor bo‘laman. («G‘uncha»)

35

2- topshiriq. B o‘lsa, esa s o ‘zlari qanday m a’no m unosabatinibildirayotganini ayting.

Bilib olina. Bo'lsa. esa s o 'z l a r i b o g 'i a n g a n a o 's h m a g a n a i s m la r in i b o g 'l a s h b i la n b i rg a . u la r o 'r t a s i d a a i v o s l a s h v a z id la s h m u n o s a b a t i m a v iu d l ia in i i f o d a la v d i . Bo'lsa, esa s o 'z l a r i q iv o s la n u v c h i b o 'l a k d a n s o 'n g k e la d i .

mashq. G a p la r n i k o 'c h ir in g , b o g 'lo v c h i v o s i t a l a r n i i z o h la n g

1. T ovus o'zining chiroyli patlarini ehtiyot qiladi, v ijdonll odam esa ozin ing sharaf-u shonini saqlaydi. 2. E grilik insonni qabohatga yetaklaydi, to g'rilik bo'lsa uni saodaiga boshlaydi. 3. Y axsh ilik qilm oqlik u lu g‘ fazilatdir, B uning qadriga yetm aslik esa illatdir. 4. O y tunda kerak, aql yoradi, egri til esa bosh yoradi.

1. Y axshidan bog' qoladi, yom ondan esa d o g ‘ qoladi.

esa kunda kerak. 5. To'g'ri til tosh

mashq. G a p la r n i o 'q in g , b o 'l s a , e s a s o 'z l a r in in g g a p d a g v a z i f a la r in i tu s h u n t i r i n g .

1. Jahl — dushman, aql esa do'stdir. 2. D on o aybni o'zidan axtaradi, ahm oq bo'lsa do stini ayblaydi. 3. \q l Kopga yetkazadi, hunai bo isa insonni ko'kka ko'taradi. 4. R o s tg o y lik odam ni kam oiotga yetaklaydi, y o lg ‘onchilik esa uni halokatga olib boradi. 5. So'zning y u m sh o g i g'azabni so'ndiradi, so'zning qattig'i esa odam ni o'ldiradi.

mashq. Bo'lsa, esa s o 'z l a r i b o g 'lo v c h i v a z i f a s i d a k e lg a n t o 'r t t a g a pv o z in g Q o 's h m a g a p q is m la r i o 'r t a s i d a q a n d a v m a z m u n iv m u n o s a b a t m a v ju d lig in i a v t in g .

mashq. M a tn n i o 'q in g , bo'/sai esa s o 'z l a r i v a a v iru v v u k la m a la r i i s h t i r o k e t g a n g a p l a r n i k o 'c h i r ib v o z in g . B u s o 'z l a r n in g v a z i f a la r in i t u s h u n t i r i n g Bolsa, esa s o 'z l a n d a n m o s in i q o 'v ib , g a p l a r n i d a v o m e t t i r i b , q o 's h m a g a p l a r h o s i l a i l in g .

H alol m ehnat ro'zg'orga qut-baraKaolib keladi, ... 2. Bulbul navosi Kongillarni shodaylaydi, ...

3. M ehr-m uruvvat, saxovat insonlani bir-biriga yaqinlashtiradi ... 4. M ehnat bilan har kishi m urodiga yetadi ... 5. O qil-u donoga yo'ldosh bo'lgan kishi hech qachon

yo'lidan adashm aydi, ...

4-ilova Jadvalni to‘ldiring

7ikr yoki g‘oya Mahallalar obodligiga qanday erishish mumkin

F ) - fikringizni bayon etingS) - fikringiz bayon iga sabab :o‘rsatingM ) - k o ‘rsatgan sababingizni sbotlovchi m isol keltiringU ) - fikringizni im um lashtiring

36

10-Mavzu Buyuk ipak yo‘li bo‘ylab . Ergashgan qo’shma gaplar.


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni




mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o ’zaro suhbatlashish:Buyuk ipak yo‘li bo‘ylab

2. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Ergashgan qo’shma gaplar.

4.Grammatik mavzuga doir topshiriqlarni bajarish.Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi:

O ‘quvchilarning mavzu yuzasidan bilimlarini shakllantirish va mustahkamlash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: o ‘zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik sifatlarini shakllantirish.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi:o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va ijodiy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish; - Ergashgan qo’shma gaplar.haqida m a’lumot berish.

-Grammatik mavzuga doir topshiriqlarni bajartiradi.


- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Ergashgan qo’shma gaplar.haqida m a’lumotga ega bo‘ladi.

- Grammatik mavzuga doir topshiriqlarni bajaradilar.

Ta’lim berish usullari “Aqliy hujum”, Rolli o‘yin, FSMU


Ta’lim berish vositalari O‘quv qo‘llanma, kompyuter, proektor , tarqatma material



37




1.1. M ashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi.1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi

Tinglaydilar O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar


2.1. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1-ilova)2.2. Grammatik mavzuga oid ishlarni boshqaradi (2- ilova)2.3 o‘quvchilarni baholaydi va guruhga umumiy ball qo‘yadi.2.4. Klaster jadvali asosida darsni mustahkamlaydi (3-ilova)





Tinglaydilar.


1-ilova Topshiriq. Matnni o ‘qing.

BUYUK IPAK YO‘LIBuxoro, Xiva, Samarqand, Toshkent, Farg‘ona vohasi, Qarshi cho‘llari -

qadimiy Buyuk Ipak yo‘lidagi asosiy manzillardir. Arxeologlarning ta ’kidlashicha, uning tarixi eramizgacha bo‘lgan II asrga borib taqaladi. Karvon yo‘llari Markaziy Osiyoning ikki asosiy daryosi - Amudaryo va Sirdaryo yoqalab Qizilqum va Qoraqum qumloqlari bilan borib, Tyan-Shan tog‘ devonlari va Pomir - Oloy tizmalari osha Sharqni G ‘arb bilan, Yaponiyani Hindiston va Xitoy bilan, Angliya, Frantsiya va Portugaliya bilan ulangan. Qadimiy o‘zbek tuprog‘i hududidagi necha-necha shaharlar, vohalar, sahrolar, daryolar, tog‘lar va cho‘llar bu yo‘l ular oralig‘ida ko‘prik vazifasini o ‘tagani madaniyatning rivojlanganligidan dalolat beradi.

Tarixning shoxidlik berishicha, Ipak yo‘li necha ming yillar mobaynida ikki qit’adagi necha-necha xalqlarning bir-biriga integratsiyasida yaqinlashishida eng

38

m uhim rol o ‘ynagan. M ahsulot, bilim , texn o log iya v a m adaniyat alm ashinuvi aynan shu y o ‘l orqali sodir etilgan va natijada shaharlar hudud, davlatlar rivojlanibborgan.Lug‘atvoha дoлинasahro CTenbto g ‘ devonlari гоный nepeBany o ‘l пусты няqit’a кoнтинeнтm adaniyat KynbTypatarix истopияm ahsulot ToBapshoxid lik berm oq svidetelbstvovatb Buyuk ipak yo‘li bo‘ylab

B uyuk ipak y o ‘li— qadim da va o ‘rta asrlarda Sharq va G ‘arb mam lakatlarini ilk bor o ‘zaro b o g ‘lagan q it’alararo karvon y o ‘li(m il.av.II a.— m il.X V a.). B uyuk ipak y o ‘li atam asi ushbu y o ‘ldan tashilgan qim m atbaho Tovar— X itoy ipagi bilan b o g ‘liq. G ‘arb mam lakatlari uzoq vaqtgacha ipakchilik sir-asrorlaridan bexabar b o ‘lishgan.

B uyuk ipak y o ‘li atam asi qadim da ishlatilm agan. B uyuk ipak y o ‘lin i tarixiy, geografik va m adaniy jihatlarini ilm iy o ‘rganish am al-da k o ‘plab m am lakat olim lari tom onidan X IX asrning 2-yarm idan boshlangan. U n i tadqiq etishga G ‘arbiy Y evropa, R ossiya va Y aponiya olim lari salm oqli h issa q o ‘shdilar. X ususan, Y aponiyada «B uyuk ipak y o ‘li ensik loped iyasi» nashr qilindi. 1 8 7 7 -yil mashhur nem is o lim i Karl R ixtrofen o ‘zin ing «X itoy» nom li yirik ilm iy asarida ulkan Y evroosiyo m aterigining turli qism larini b o g ‘lovch i y o ‘llar tizim ini «Ipak y o ‘li» deb atagan, keyinchalik «B uyuk ipak y o ‘li» atam asi qabul qilingan.

B a ’zi bir Sharq m am lakatlarida (X indiston, X itoy , O ‘zbekiston , Shri Lanka, Y aponiya) B uyuk ipak y o ‘lin i o ‘rganish b o ‘y ich a m axsus ilm iy institutlar barpo etilgan. M asalan, B M T v a Y U N E SK O qaroriga k o ‘ra, Samarqand shahridaM arkaziy O siyo tadqiqotlari xalqaro instituti ochilgan. 1997-y il m ayda O ‘rta O siyoni Eron bilan b o g ‘lagan Saraxs - M ashhad tem ir yo l uchastkasi qurilishi tugallandi, bu bilan O ‘rta O siyo m am lakatlari Fors q o ‘lt ig ‘iga, Y evropamam lakatlari esa O ‘rta O siyoga chiq ish im koniga ega b o ‘ldilar. Ilm iy v a m adaniy dasturlardan tashqari B uyuk ipak y o ‘lin i tik lash b o ‘y ich a jahonshum ul aham iyatga ega b o ‘lgan loy ih a am alga oshirilm oqda.

1994-y il T oshkent va Samarqandda Jahon sayyohlik tashkilotin ing “Ipak y o l’” loyih asin i ishlab chiqish b o ‘y ich a xalqaro y ig ‘ilish b o ‘lib, unda O ‘zbekiston mazkur qadim iy y o ‘nalish markazi deb belgilandi. 1995-y il 2-iyunda O ‘zbekiston R espublikasi Prezidenti «B uyuk ipak y o ‘lin i qayta tiklashda O ‘zbekistonning ishtirokini avj oldirish va respublikada xalqaro sayyohlikni rivojlantirishborasidagi chora-tadbirlar to ‘g ‘risida» farm on qabul qildi. Shu asosda« O ‘zbekturizm » m illiy kom paniyasi «Ipak y o ‘li» o ‘tgan tarixiy m anzillar b o ‘ylab 200 dan ortiq y o ‘nalishlar ishlab chiqdi. U lar asosiy sayyoh lik zonalarini qamrab oladi va Toshkent, Samarqand, B uxoro, X iv a ham da Farg‘ona v o d iy si shaharlari

39

b o ‘ylab o ‘tadi. «Ipak y o ‘lin ing tarmoqlari h isoblangan A ndijon, N am angan, Fargona, Term iz, N ukus shaharlari orqali o ‘tuvchi y o ‘nalishlar ishlab chiqilm oqda.

Farg‘ona vod iy si b o ‘ylab o ‘tuvchi y o ‘nalish - «Farg‘ona oltin xalqasi» Q o ‘qon, Farg‘ona, A ndijon, N am angan shaharlarini o ‘z ich iga oladi. B u sayyohlik y o ‘nalishlari o ‘z m aqsad va vazifasiga qarab quyidagi guruhlarga b o ‘linadi: ixtisoslashgan v a sarguzashtli sayyohlik , q ishloq sayyoh lig i, suvda v a avtom obilda sayyohlik , kem ping va karvonsaroylarda dam o lish bilan davom etuvchi sayyohlik , etnik, diniy, o ‘quv va yoshlar sayyohligi. «B uyuk ipak y o ‘li»d a sayyohlar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularga nam unali xizm at k o ‘rsatish m aqsadida yangi shinam m ehm onxonalar, kem pinglar, m otellar, um um iy ovqatlanish v a dam o lish m askanlari bunyod etilm oqda. Shu sababli bu y o ‘nalishlar b o ‘ylab safar qiluvchilar soni y il sayin ortib bormoqda.

Eslab qoling:Buyuk ipak y o ‘li Sariq dengiz sohilidan O ‘rtayer dengizi sohiligacha

cho ‘zilib ketgan. Bu yo ‘l 12 ming kilometr uzunlikda bo ‘lgan.Buyk ipak y o ‘li miloddan avval II asrda vujudga kelgan.U “Buyuk

meridianalyo ‘l ” deb atalgan. Bu yo ‘lga “ipakyo ‘li ” degan nom 1877-yilda nemis geografi F.Rixtgofen tomonidan berilgan.

Chian Syanning yurgan yo ‘li Buyuk ipak yo ‘liga asos bo ‘ldi.Buyuk ipak yo ‘li Sharq va G ‘arb mamlakatlari xalqlarini o ‘zaro madaniy

aloqalaridan bahramand bo ‘lish imkonini berdi.Buyk ipak yo‘lining ahamiyati. B uyuk ipak y o ‘lin ing tarixi Sharq va G ‘arb

xalqlarining keng m iqyosdagi m adaniy aloqalari va savdo ayirboshlasi tarixdir. B u tarix o ‘zaro ham korlik va madaniyatlar boyitish i tarixi b o ‘lib , tinchlik va taraqqiyot asosin i tashkil etadi. O ‘zbekiston hududi bu y o ‘ln ing chorrahasida joy lash gan .O ‘rta O siyo xalqlari B uyuk ipak y o ‘li tufayli Sharq v a G ‘arb mam lakatlari iqtisod iyoti va m adaniyati bilan oshno b o ‘lganlar. G ‘arb mam lakatlari xalqlari esa O ‘rta O siyo xalqlarining yuqori darajada rivojlangan m adaniyatini o ‘zlari uchun k a sh f qildilar. O ‘zbekiston aholisi X itoy shoyisin i qadrlasa, X itoyd a S o ‘g ‘diyona gilam lari, hunarm andchilik buyum lariga talab katta b o ‘lgan.

B uyuk ipak y o ‘li Sharq va G ‘arb mam lakatlari xalqlarini o ‘zaro m adaniy aloqalaridan bahramand b o ‘lish im konini berdi.

O ‘rta O siyo bu y o ‘ln ing asosiy y o ‘nalishlari kesib o ‘tadigan m arkazida joylashgan. B u yerga turli mam lakatlardan savdogarlar, hunarmandlar, olim lar va m usiqachilar tashrif buyurar edilar. B uyuk ipak y o ‘li sharofati bilan O ‘rta O siyo xalqlari G ‘arb va Sharqning iqtisod iy va m adaniy yutuqlari bilan tanishdilar.

Tayanch konspekt

3cpi

1877— F.R ixtgofen1 2 m ing kilom etrX itoy , O ‘rta O siyo , Eron, M esopotam iya, O ld O siyo

Bu

yky

o‘li

S ian— D unxian— Y orkent— Samarqand— B uxoro— M arvM arv— B o g ‘ dod— D am ashq

yonalishlar

40

Samarq and— T erm iz— B alx— H indistonO ‘zaro aloqalar: m adaniy v a savdo

Topshiriq: Savollarga javob bering1. Jahonning k o ‘plab mam lakatlarini b o g ‘lab turuvchi

karvon y o ‘llari tarm og‘ini birinchi b o ‘lib kim “Ipak y o li” deb atadi?2. B uyuk ipak y o ‘lin ing uzunligi qancha?3. O ‘zbekistonning qaysi shaharlari B uyuk ipak y o ‘lida

joy lash gan edi?4. Y ozu vsiz xaritada B uyuk ipak y o ‘lin ing O ‘zbekiston

hududidagi tarmoqlarini belgilang.5. Savdogarlar B uyuk ipak y o ‘li b o ‘ylab qaysi mamlakatlardan

nim alarni keltirishgan?6. B uyuk ipak y o ‘li jahon m am lakatlari va ayniqsa O ‘zbekiston

tarixida qanday aham iyat kasb etgan?

2-ilova

Ergashganqo‘shmagap(С лoж нonoдчинeннoe пpeдлoж eниe)С лoж нonoдчинeнны м нaзывaeтся TaKoe слoж нoe npeдлoж eниe, в

KoTopoM oднa из чaстeй синтaксичeски noдчинeнa дpyгoй чaсти при noMonm noдчинитeльны x сoю зoв или ^ ю з н ь к cnoB, oтнoситeльны x cnoB и rpaM M ara4ecrax фopм. П ри этoм noдчиняю щ aя (нeзaвисимaя) 4acTb нaзывaeтся глaвнoй (boshgap), a пoдчинeннaя (зaвисимaя)— npидaтoчнoй (ergashgap). ^ ffr a K № 4 e c r a зaвисимaя 4acTb нaзывaeтся пpидaтoчным npeдлoж eниeм (ergashgap); 4acTb, noдчиняю щ aя ce6 e npидaтoчнyю , нaзывaeтся глaвным npeдлoж eниeм (boshgap). O 6e чaсти oбpaзyю т стpyктypнo-сeмaнтичeскoe eдинствo, вы paжaю щ ee onpeдeлeнны й тип сeм aнтичeскиx oтнoш eний.

Ergashganqo‘shmagapturlari(Тиnы слoж нonoдчинeнны xnpeдлoж eний)

В слoж нoпoдчинeннoм npeдлoж eнии npидaтoчны e м oгyт oтнoситься или к oдн oм y из члeнoв глaвнoгo npeдлoж eния, или к нeскoльким чтетам , или к глaвнoмy npeдлoж eнию в ^ n oM . П ри этoм и oбpaзyтю ся noдчинитeльны e oтнoш eния.

O снoвны ми видaми пoдчинитeльны x oтнoш eний м eж дy чaстями слoж нonoдчинeнны x пpeдлoж eний являются oтнoш eния изъявитeльныe, onpeдeлитeльны e, oбстoятeльствeнны e. Тaкиe noдчинитeльны e oтнoш eния в yзбeкскoм языкe npидaю тся слeдyю щ им и 14 титам и npидaтoчны x npeдлoж eний: egaergashgap (npидaтoчнoe пpeдлoж eниe-пoдлeж aщ ee),kesim ergashgap (npидaтoчнoe n p eдлoж eн и e-ск aзyeм oe), to ‘ldiruvchiergashgap (пpидaтoчнoe n p eдлoж eн и e-дonoлнeн и e), aniqlovchiergashgap (npидaтoчнoe onpeдeлитeльнoe пpeдлoж eниe), paytergashgap (npидaтoчнoe npeдлoж eниe вpeм eни), o ‘rinergashgap (npидaтoчнoe npeдлoж eниe м eстa), sababergashgap

41

(пpидaтoчнoe пpeдлoж eниe причины), m aqsadergashgap (npидaтoчнoe пpeдлoж eниe цeли), shartergashgap (npидaтoчнoe yслoвн oe пpeдлoж eниe), to ‘siqsizergashgap (npидaтoчнoe yстynитeльнoe npeдлoж eниe), natijaergashgap (пpидaтoчнoe npeдлoж eниe слeдствия), o ‘xsh atish -ch og‘ishtirishergashgap (пpидaтoчнoe сpaвнитeльнo-сonoстaвитeльнoe np eдлoж eн и e), daraja- o ‘lchovergashgap (пpидaтoчнoe npeдлoж eниe мepы и стeneни), ravishergashgap (пpидaтoчнoe npeдлoж eниe oбpaзa дeйствия).

Gaplarni ko ‘chiring. Bosh va ergash gaplarni namunadagidek ko ‘rsating, ular o ‘rtasidagi struktual-semantik bog‘lanishga e'tibor bering.

Namuna:A gar ega b o ‘lsam y u z-k o ‘zga,Bari bilan qarardim sizga. (Pushkin)Chizmasi: 1. -sam 2.

1. A gar Q uyosh Yer yuzin i isitsa, har bir ona o ‘sha xonadonni isituvchi va yoritguvchi quyoshdir. 2. Gapni c h o ‘zm a, chunki hayot qisqadir. 3. Oradan bir necha yillar o ‘tgach, o ‘sha oshnam bilan tasodifiy uchrashib qoldim . (Shukrullo.)4. K im m ehnatdan qochm asa, u e'tiborli b o ‘ladi. 5. Shu narsa esdan chiqm asinki, bir y ig itga qirq hunar ham oz.

Berilgan sodda gaplardan ergashgan qo ‘shma gaplar tuzing. Biriktiruvchi vositalarni, ergash gap va bosh gapni aniqlang.

1. Shoirning tovushi qahrli edi. Navkarlar q o ‘rqqanlaridan duduqlanib qoldilar. 2. Saodat she'rni chiroyli oqidi. N odira sehrlangandek undan k o ‘zini uzolm ay qoldi. 3. U keksaygan. K o ‘zlarining o ‘ti s o ‘nm agan. 4. A ka bilan uka q o ‘ln i q o ‘lga berdi. Har m ushkul oson. 5. H am m am iz bir yoqadan bosh chiqarib ishga kirishdik. R eja oshirib bajarildi.

3-ilova K laster asosida B uyuk ipak y o ’lida joy lash gan shaharlarni yozing.

42

11-Mavzu Bir marta ko’rgan afzalErgash gapni bosh gapga b o g ’lovch i

vositalar1.3. Ta'lim berish texnologiyasining m odeli

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni


M ashg‘ulot shakli M avzu b o ‘y ich a bilim larni kengaytirish

v a m ustahkam lash yuzasidan am aliy

m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: ”Bir marta ko’rgan afzal”

2. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Ergash gapni bosh gapga b o g ’lovch i vositalarAmaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi:

O ‘quvchilarning m avzu yuzasidan bilim larini shakllantirish va mustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: ishga ijodiy yondashish , o ‘zin i xo lis baholash va b.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi:o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va ijod iy tafakkurini o ‘ stirish.


- o ‘quvchilarda m uayyan m avzu yordam ida bilim larni kengaytirish v a chuqurlashtirish;- Ergash gapni bosh gapga b o g ’lovch i vositalarhaqida m a’lum ot berish.-bu borada o ‘quvchilarning shaxsiy fikrini aniqlash


- o ‘quvchilarning m uayyan m avzu yordam ida bilim larini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Ergash gapni bosh gapga b o g ’lovch i vositalarhaqida m a’lum otga ega b o ‘ladi.

- bu boradagi o ‘z shaxsiy fikrini bildiradi.

Ta’lim berish usullari “A q liy hujum ”, R o lli o ‘yin , F S M U

Ta’lim berish shakllari Ham korlikda ishlash texn olog iyasi,

Ta’lim berish vositalari O ‘quv q o ‘llanm a, tarqatma material, rasmlar


Monitoring va baholash O g ‘zaki savol-javob

43

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqich lari va vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar



1.1. M ash g‘ulot m avzusi, uning m aqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning aham iyatini asoslaydi.1.2. O ‘quvchilarga o ‘tilgan m avzular b o ‘yicha savollar beradi, A q liy hujumni q o ‘llaydi

T inglaydilar



2.1. Guruhlarga topshiriqni bajarishda yordam beradi.2.2. M avzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1 -ilova)

2 .3 .”S in kveyn’ orqali m avzuni m ustahkam laydi2- ilova

2.4. Grammatik m avzuga oid ishlarni boshqaradi (3- ilova)

2.5. M avzu asosida berilgan m a’lum otlarni um um lashtiradi va xulosalayd i, faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi va guruhga um um iy ball q o ‘yadi.


O ’z tushunchalarini yozadilarSavol-javobda ishtirok etadilar.




Tinglaydilar.


1-ilova2-ilova Sinkveyn metodi

44

3-ilova Ergash gapni bosh gapga bog’lovchi vositalar

4 a c r n слoж нoсoчинeннoгo прeдлoж eния сoeдиняю тся в слoж нoe цeлoe с n oM orn ^ :

1) пoдчинитeльны x сoю зoв chunki (TaK KaK), shuninguchun (пoэтoм у), shusababli (no этой причите); g o ‘yo , g o ‘yok i (KaK будто , будто); toki ^ o Toro), agar (earn ), -ki (-ким);

2) пoслeлoгoв bilan, uchun, kabi и т. д.;3 ) р озн ьк rpaM M ara4ecrax пoкaзaтeлeй;4 ) oтнoситeльны x слoв (м eстoим eний);5) пoдчинитeльнoй интoнaции. Например: Shundayodam larbor-ki,

o ‘zlaridahechnim ayo‘q, boshqaningm ulk igahasadqilad i...(0 .)— Есть T a ^ e лю ди, KoTopbe сaми нe им ею т ничeгo, нo зaвидую т чуж oм у дoбру. Oradan yarim soatcha o ‘tgandan keyin, Q alandarov kabinetdan qip-qizarib chiqdi. (А .К .) — KorAa прoш лo пoлчaсa врем ени, Kpacrnffl и злoйKaлaндaрoв вы сгачил из ceKpeTapcKoro кaбинeтa.

В nepBoM примeрe глaвнaя 4acTb (boshgap)— shundayodam larbor (qandayodamlar?); a пpидaтoчнaя 4acTb (ergashgap) — o ‘zlaridahechnim ayo‘q, boshqaningm ulkigahasadqiladi, пpисoeдиняeмaя K глaвнoму сoю зoм — ki и oтнoситeльны м слoвaм shunday . B o втopoм пpимepe глaвнaя 4acTb — Qalandarovkabinetdanqip-qizaribchiqdi (qachon?); a пpидaтoчнaя 4acTb — oradanyarim soatchao‘tgandankeyin, пpисoeдиняeмaя k глaвнoй гpaммaтичeскими фopмaми — gan + dankeyin.

n ep B oe слoж нoпoдчинeннoe пpeдлoж eниe в ы р е ж е т oпpeдeлитeльны e, a втopoe вpeмeнны e oтнoш eния.mashq. K o 'c h ir in g . Q o 's h m a g a p q i s m la r in i b o g 'lo v c h i v o s i t a l a r n i a n iq la n g .

1. Shunday yaxshi odatlarim iz borki, ularg? hurmat bilan qarash 1oдт. (Said Ahmad) 2. T ilagim shuki, to g ‘a, ayam bilan ukalarim k ish ila iga muhtoj bo'lmasin. (Oybek) 3. Ikkinchi m asala ancha jidd iy , shuning uchun, u m axsus o'iganishni talab qiladi. (Murod Muhammcd D o‘st) 4. A gar shu topshiriqni bajarmasa, obrcyi bir pul bo'ladi. (Olimjon Xoldor) 5. K im ki dushm ani bilan olishganda ham insonparvarlikni unutm asa, u, albatta, yengadi. (Xurshid Davron)1. Sham ol qay tarafga essa, m aysa ham o ‘sha tom onga egiladi. (Xurshid Davron)mashq. M a tn n i o 'q in g . Q o 's h m a g a p la r n i k o ’ c h i r in g . Q o 's h m a g a p q is m la r in i b o g 'lo v c h i v o s i t a l a r n i a n iq la n g .

O ngli kishi deyilsa, ongga ega, aql-idrokli odam tushuniladi. O ngli hayot desak, bir m aqsadga y o ‘naltirilgan turm ush ifodalanadi. O ngli s o ‘zi shunday odam larni bildiradiki, ular voqelik n i, ijtim oiy hayotni, o ‘zin in g m avqei ham da tarixiy va fuqarolik burchini yaxsh i tushunadilar.mashq. O 'q in g , e r g a s h g a n q o 's h m a g a p la r n i to p ib k o 'c h ir in g .

1. D alalarga chiqing, bahri d ilingiz ochilsa, quw atga kirib ketasiz. (Oybek) 2. H ayotim da kim uchundir foydali inson bo'lsam , bu m ening eng katta yu tu g‘imdir. 3. Shuni b ilingki, vaqtning qadriga yetish , uni behuda o'tkazm aslik lozim . 4. Ikkovi ham m en bilan qadrdonlardek so'rashdi, shuning uchun darrov suhbatim izga jo n kirdi. (Abdulla Qahhoi). 5. U lar m ening aytganim ni qilishadi, chunki m en oilam izn ing kenjatoyim an. (E. A ‘zamov)

45

12-Mavzu “Oy borib, omon qayting”Ergashtiruvchi b o g ’lo vch ili ergashganq o ’shm a gaplar


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni




m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: “O y borib, om on qayting”2. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlash.

3. Ergashtiruvchi b o g ’lovch ili ergashgan q o ’shm a gaplar 4.M ashq va topshiriqlar ustida ishlash

Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi: O ‘quvchilarning m avzu yuzasidan bilim larini shakllantirish va mustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: jam oa bilan ishlash mahorati, xushm uom alalik, sifatlarini shakllantirish.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini v a ijodiy tafakkurini o ‘ stirish.


- o ‘quvchilarda m uayyan m avzu yordam ida bilim larni kengaytirish v a chuqurlashtirish;- Ergashtiruvchi b o g ’lovch ili ergashgan q o ’shm a gaplar bu borada o ‘quvchilarning shaxsiy fikrini aniqlash


- o ‘quvchilarning m uayyan m avzu yordam ida bilim larini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Ergashtiruvchi b o g ’lovch ili ergashgan q o ’shm a gaplar- bu boradagi o ‘z shaxsiy fikrini bildiradi.

Ta’lim berish usullari M unozara, F S M U

Ta’lim berish shakllari H am korlikda ishlash texn olog iyasi,

Ta’lim berish vositalari O ‘quv q o ‘llanm a, , tarqatma material,



46





T inglaydilar



2.1. M avzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1 ilova)

2.2. Grammatik m avzuga oid ishlarni boshqaradi (2- ilova)2.4. faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi va guruhga um um iy ball q o ‘yadi.2.5. “F S M U ” asosida darsni m ustahkam laydi (3- ilova)

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi tom onidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.Savol-javobda ishtirok etadilar.



3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xu losa bildiradi.3.2. M avzu m aqsadiga erishishdagio ‘quvchilar faoliyatini tahlil qiladi3.3. U y g a vazifa beradi.

Tinglaydilar.


47

“Oy borib,omon qayting” iborasi qachon ishlatiladi?

1- topshiriq. Qism lari o ‘zaro agar, chunki, toki, go y ^ b o g ‘lovchilari yordam ida bog langan to'rtta qo'shm a gap tuzing.

2- topshiriq. B o sh gapga yuqoridagi bog'lovchilar yordam ida b og- langan ergash gaplar bosh gapning qanday belgilarini bildirishini ayting.

Bilib oling. B osh gapda. ifodalangan m azm im ning sa.ba.bi. m aqsadi, sharti yoki rn’yosin i bildirgan ergash gaplar bosh gapga sabab (chunki, negaki), maosad. (toki), shart (agar, agarda, basharti, mabodo), rn’yoslash - chog'ishtiruv (go'vo, go'voki, xuddi) ergashtiruvchi boglovchilari yordam ida boglanadi. Sabab, maqsad, n iyoslash -ch og ishtiruv boglovchilari ergash gap boshida no'llanadi va ergash gap bosh randan so'ng keladi. B undav vaqtda yozuvda ergash gap bosh gapdan vergul bilan airatiladi. Shart boglovchilari gap boshida keladi. Ergash gap kesim i shart m aylidagi fe'llar bilan ifodalanadi. B unday ergash gaplar bosh gapdan oldin keladi. K o ‘pincha shart boglovchilari qo'llanm asa ham, va shart m ayli shakli qo'shm a gap qism larini boglayveradi.

mashq. K o'chiring. Ergash gapni bosh gapga bog'lovch i vosita lam i v a ergash gapning qanday m a’no ifodalayotganini ayting.

1. O zgina hovliq ib turishsa ham, cho chishsa ham m ayliga negaki keyin yelkalaridan yuk arigan m ahali tuyadigan shodliklari ham shunga

yarasha bo'ladi. (Murod Muhammad D o‘st) 2. Soliqni berm anpiz denaym an, chunki sizn ing itoatingiz m enga bundog' to'nlar berar! (Abdulla QodiAy). 3. M isralarda so zlar gavhar kabi yonadi, go'yo yangi ranglar, yangi jnvalar bilan porlaydi. (Oybek) 4. B u m asala rinfda keng m uhokam a qilam iz, toki boshqa qaytarilmasin. («G‘uncha»)3. V ijdonni asrangiz har nedan ortiq, Bobolardan qolgau noyob bu tortiq. Toki avlodlarga yeto ls in om on. (A. Oripov)

mashq, B o sh gapga agar b og iovch isi yordam ida bog'iangan ergashgan qo'shm a gapga to'rtta m isol topib, agar bog'lovch isin i basharti, mabodo b og'lovch isiga almashtirib ko'ring.

N a m ii n a : Agarboshinggaailichkelsaham. to ‘g ‘ri.ga.nir —Bashartibosliinggaailichkelsaham, to ‘g ‘rigapir —Mabodoboshinggaqilichkelsahamto ‘g ‘rigapir.

mashq.Q uyida berilgan gaplarni davom ettiring va bog'lovchi vositalarning gapdagi

48

vazifalarini tushuntiring.1. D onishm andlar so'znijavohirga o'xshatadilar, chunki... 2. Aytar s o ’zingni bilib

ayt, chunki... 3. So'zning lazzati uni gapirishda em as, shuning uchun... 4. Til shirinligi ko'ngilga yoq im li, shuning uchun...1. Har bir k ishining so'zi aqliga yarasha bo'ladi, shu sababli...

3-ilova Jadvalni to‘ldiring1-guruhFikr yoki g‘oya Sayohat nimaga kerak?

(F) - fikringizni bayon eting(S ) - fikringiz bayoniga sabab k o ‘rsating(M ) - k o ‘rsatgan sababingizni isbotlovchi m isol keltiring(U ) - fikringizni um um lashtiring

Jadvalni to‘ldiring2-guruh

Fikr yoki g‘oya Sizning hayotingizda sayohatning o‘rni


49

13-Mavzu Ozbek turizmi.K o ’m akchili qurilmalar yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gaplar

1.1. Ta'lim berish texnologiyasi

Sana guruh

O’quv.soni



M ashg‘ulot vaqti 80’M ashg‘ulot shakli Mavzu bo‘ yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg‘ulot.Amaliy mashg‘ulot rejasi1. O ‘zbekistonning yirik shaharlari tabiatini h ikoya qilib berish.2. O ‘zbekistonda m avjud b o ‘lgan sayr-sayohat maskanlarini tavsiflash.3 .K o ’m akchili qurilmalar yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gaplar

O ‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O ‘quvchida nutqiy k o ‘nikm alarini hosil qilish, o ‘zbek tilin ing boy im koniyatlaridan o ‘z m utaxassisliklari doirasida foydalanish, fikrni to ‘g ‘ri, aniq, m antiqli ifoda etishga o ‘rgatish.

Pedagogik vazifalar:• O ‘ zbekistonning yirik

shaharlarining tabiatini h ikoya qilishga o ‘ rgatish;

• O ‘ zbekistonda m avjud b o ‘ lgan sayr-sayohat maskanlarini tavsiflash;

• K o ’m akchili qurilmalar yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gaplar haqida m a’lum ot beradi.

O‘ quv faoliyati natijalari:• O ‘quvchida O ‘zbekistonning

yirik shaharlarining tabiatini hikoya qilib beradi;

• O ‘ zbekistonda m avjud b o ‘ lgan sayr-sayohat m askanlarini tavsiflaydi;

-K o ’m akchili qurilmalar yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gaplar haqida bilib oladilar.

Ta’lim berish usullari tezkor-so‘ rov, klaster , S inkveynTa’lim berish shakllari K ichik guruhda ishlash.Ta’lim berish vositalari D arslik, tarqatma materialTa’lim berish sharoiti auditoriyaMonitoring va baholash O g ‘zaki nazorat: savol-javob

50

2. Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari

va vaqtiFaoliyat mazmuni

Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1. O ‘ quv


(15 daqiqa)

1.1. M ash g‘ulot m avzusi, uning m aqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning aham iyatliligi dolzarbliligini asoslaydi1.2. M avzu b o ‘ y ich a tezkor s o ‘ rovo ‘ tkazib talabalarni

faollashtiradi.

Savollarga javob beradilar.



2.1. Har bir guruhga sh e’riy m atnning bir qism ini tarjima qilishni topshiradi.(2 -ilova)

2.3. K laster va B aliq skeletin i tuzish qoidasi bilan tanishtiradi. Guruhlarga topshiriqlarni bajarishda yordam beradi. (1 -ilova) M ashqlar bajarilishini tekshiradi, slaydlar izohin i tinglaydi, barcha o ‘quvchilar bilan m uhokam a qiladi.2 .4 . “Sinkveyn” m etodi bilan darsni m ustahkam laydi (3- ilova)2.5 . M avzu asosida berilgan ma'lumotlarni um um lashtiradi v a xulosalaydi. Faol ishtirok etgan talabalarni rag‘batlantiradi va um um iy baholaydi.

K ich ik guruhlarga b o ‘linadilar.

Topshiriq b o ‘ y ich a ishlaydilar.

K lasterni tuzish qoidasi bilan tanishadilar va berilgan topshiriqni bajaradilar.

Savollarga javob beradilar, boshqa guruh a'zolarining

javoblarini m uhokam a qiladilar

Tinglaydilar.

3. Yakuniy bosqich

(10 daqiqa)

3.1. O ‘ quv faoliyati yuzasidan x u lo sa bildiradi.3 .2 M ash g‘ulot m aqsadiga erishishdagi talabalar faoliyatini tahlil qiladi 3 .3U yga vazifa “Safar xotiralari” m avzusida kichik hikoya yozish n i topshiradi.

Tinglaydilar.


51

1-ilova

TURIZMGA OID ATAMALAR

1.Turizm bilan b og ‘liq atamalarni eslang.2 .Sh u so ‘zlar ishtirokida gaplar tuzing.3.U shbu gaplardan matn hosil q iling va uni aytib bering.

4. K o ‘rgazm ada ishtirok etish uchun reklam a m atnini tayyorlang. B unda Siz firm angizning afzallik tom onlarini keltiring.

Ozbek turizmi

1.”Nasib tur” turizm agentligi:

1.Toshkent-Xiva-Buxoro-Samarqand-Toshkent

II.Toshkent-Urganch— Buxoro-Samarqand -Toshkent

III. Toshkent -Samarqand— Buxoro-Xiva-Toshkent

IV. Toshkent -Samarqand— Buxoro-Toshkent

V. Toshkent -Urganch— Buxoro-Shahrisabz-Samarqand-Toshkent-

Farg’ ona -M arg’ilon-Rishton-Qoqon-Farg’ona-T oshkent.

2.“Farg’ona vodiy sayyoh” turizm agentligi:

Toshkent,Samarqand,Buxoro va Xorazm yo’nalishida besh kunlik

mazmunli sayohat

2 yo’nalishda:I.Farg’ona-Toshkent-Buxoro-Samarqand-Toshkent -

Farg’ona

II.Farg’ona -Toshkent- Urganch-Xiva-Toshkent-Farg’ona.

2.”Kitob-sayyoh” turistik bazasi quyidagi yo’nalishlarga sayohatga taklif

qiladi:

1.Kitob-Qaynar

2.Kitob-Ayoqchi

3.Kitob-Mirzo Ulug’bek nomidagi kenglik rasadxonasi

4.Kitob-Hazrati Bashir5.Kitob-Xo’ja Ne’mati

6.Kitob -Jovuz qo’riqxonasi7.Kitob-Shahrisabz...

52

2-ilova Vatan uchun qurbon bo‘lganlar

Yurtim, ado b o ‘lm as armonlaring bor, Toshlarni y ig ‘latgan dostonlaring bor. O ‘tm ishingni o ‘ylab o g ‘riydi jon im , K o ‘ksing to ‘la shahid o ‘g ‘lonlaring

bor.

B a g ‘rim o ‘rtar bir o ‘y bahor ayyom lar, O y botgan yoqlarga term ilib shomlar.

A yb in bilm ay ketgan A km al Ikromlar, Fayzullodek m ard-u m aydonlaringbor.

Yurtim, k o ‘nglingdek keng osm onlaring bor, Y ulduzni y ig ‘latgan dostonlaring bor.

O sm onlaringdan ham diydoringga zor, Jayrondek term ulgan C h o‘lponlaringbor.

Q urboning b o ‘layin , ey onajonim ,Sening faryodlaring, m ening f ig ‘onim . O ‘tm ishingni o ‘ylab o ‘rtanar jon im , A ytsam ado b o ‘lm as armonlaring

bor.Muhammad Yusuf.

Topshiriq.1. S h e’r m atnini s o ‘zlab bering.2. A toqli otlarni ajrating. Har biriga ta v s if bering.3. S h e’rni ifodali o ‘qishda qanday taassurot o lganingizn i s o ‘zlab bering.

K o’makchili qurilmalar yordamida ergashgan qo’shma gaplar. B osh gapda ifodalanganm azm unning sababini bildiruvchi ergash gaplar bosh gapga shuning uchun, shu sababli, shu tufayli singari k o ’m akchili qurilmalar vositasida b o g ’lanadi v a ular bosh gap tarkibida b o ’ladi.m asalan:X alq Y usufbek hojidan zarra yom on lik k o ’rm agan,shuning uchun u qayoqqa yursa, shu yoqqa borishga hozir turar edi.(A bdulla Q odiriy)

mashq. B e r i lg a n g a p l a r d a g i shuning uchun, shu sababli, shu tufayikabi b o g lo v c h i v o s i t a l a r t a r k ib id a g i k o 'r s a t i s h o lm o s h in i c h iq a r ib t a s h l a b , k o 'm a k c h i h o ld a q o 'l l a n g . E r g a s h g a p k e s im i t a r k ib i d a q a n d a y o 'z g a r i s h b o 'lg a n l ig in i iz o h la n g .

1. M aktabim izda sport klubi faoliyat olib borm oqda, shuning uchun klub a ’zolari turli m usobaqalarda yaxsh i natijalarni q o ‘lga kiritmoqdalar. («Guncha»)2. M usavvirlikka m enda havas uyg'ondi, shu sababli uning sirlarini o ‘rganishga astoydil bel b o g ‘ladim. (Said Ahmad)1. G iyohvandlik — insoniyat kushandasi, shu tufayli unga qarshi dunyo ahli om m aviy kurash olib bormoqda. (Gazetadan) 4. B eruniy ilm yoiid agi ham korlikni juda qadrlar, shuning uchun ham o z davrining taniqli olim lari bilan ilm iy aloqalar o ‘rnatgan edi. (Mirkarim Osim)1. O qituvchi bolalarni nazm dan xabardor etishni o ‘z burchi hisoblardi, shu bois «G uliston» v a « B o ‘ston» kabi kitoblam i m ustaqil m utolaa q ilishga ruxsat bergan edi. (A. Qayumov)

53

shuninguchunkluha ’z.nl.a.rit.url.imusnha.aala.rd.a.vaxshi natiialam'an ‘lgnkiritmnadal ar — Maktahimizdasnnrtkluhivaxshifanl,ivatnlihhnra)vntganligiuchunkluha ’znlariturlimusnhaqalar, yaxshinatijalamian(lgakiritmnqdalar.

m a s h q . G a p la r n i k o 'c h ir in g . E r g a s h g a p n in g b o s h g a p g a b o g 'l a n i s h ig a d i q q a t q il in g .

1. O lim kishilar har yerda aziz va hurmatlidir, shuning uchun har vaqt ilm o lish ilinjida bo'l. 2. Ilm siz inson — m evasiz daraxt, shuning uchun ham isha ilm lilar safida bo'lishga intil. 3. Ilm martabasi martabalarining z o ‘ridir, shu sababli yoshlikdan ilm o lish payida b o ‘l. 4. Q o g ‘ozga tushirilm agan ilm unitilib ketadi, shuning uchun bilganlaringni kelgusi avlodlaiga yozib qoldirishga harakat qil. 5. Ilm — saodatga yo 'llovch i m ash al, shu tufayli uning insonlar hayotidagi o ‘rni nihoyatda katta. («Otalar so'zi»)

m a s h q . Shuning uchun, shu sababli, shu tu& jlb o g 'lo v c h i v o s i t a l a r i

i s h t i r o k id a u c h t a g a p y o z in g . G a p q i s m la r i q a n d a y t i n i s h b e lg i s i

b i la n a j r a t i b y o z i lg a n l ig i s a b a b i n i iz o h la n g .

3-ilova Sinkveyn metodi

54

14-Mavzu O’tilgan mavzularni mustahkamlash2-ON

1.2. Ta'lim berish texnologiyasi

Sana guruh

O’quv.soni



M ashg‘ulot vaqti 80’

M ashg‘ulot shakli Mavzu bo‘ yicha bilimlarni kengaytirish va mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg‘ulot.

Amaliy mashg‘ulot rejasi1. A m aliy m avzular b o ’yich a o ’tilgan m avzularni m ustahkam lash.

2. N azariy m avzular b o ’y ich a o ’tilgan m avzularni m ustahkam lash. 3.Oraliq nazorat ishini o ’tkazish.

O ‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O ‘quvchida nutqiy k o ‘nikm alarini hosil qilish, o ‘zbek tilin ing b oy im koniyatlaridan foydalanish, fikrni to ‘g ‘ri, aniq, m antiqli ifoda etishga o ‘rgatish.

Pedagogik vazifalar:1. A m aliy m avzular b o ’yich a o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.

2. N azariy m avzular b o ’y ich a o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.

• 3.O raliq nazorat ishini o ’tkazadi.

O‘ quv faoliyati natijalari:1. A m aliy m avzular b o ’yicha o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.

2. N azariy m avzular b o ’y ich a o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.3.O raliq nazorat ishi topshiriqlarini bajaradi.

Ta’lim berish usullari tezk or-so ‘ rov, klaster , S inkveynTa’lim berish shakllari K ichik guruhda ishlash.Ta’lim berish vositalari D arslik, tarqatma materialTa’lim berish sharoiti auditoriyaMonitoring va baholash O g ‘zaki nazorat: savol-javob

55

2. Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti

Faoliyat mazmuni

Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1. O ‘ quv


(15 daqiqa)

1.1. M ash g‘ulot m avzusi, uning m aqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning aham iyatliligi dolzarbliligini asoslaydi1.2. M avzu b o ‘ y ich a tezkor s o ‘ rovo ‘ tkazib talabalarni

faollashtiradi.



2 .1 .A m aliy m avzular b o ’y icha o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.1-ilova

2.2 .N azariy m avzular b o ’yicha o ’tilgan m avzularni m ustahkam laydi.2-ilova 3.O raliq nazorat ishini o ’tkazadi.

topshiriqni bajaradilar.

topshiriqni bajaradilar. topshiriqni bajaradilar.

3. Yakuniy bosqich

(10 daqiqa)

3.1. O ‘ quv faoliyati yuzasidan xu losa bildiradi.

3 .2 M ash g‘ulot m aqsadiga erishishdagi talabalar faoliyatini tahlil qiladi

3 .3U y g a vazifa :Takrorlash

Tinglaydilar.


1-ilova

Buyuk ipak y o ‘li Sariq dengiz sohilidan O ‘rtayer dengizi sohiligacha cho ‘zilib ketgan. Bu yo ‘l 12 ming kilometr uzunlikda bo ‘lgan.

Buyk ipak y o ‘li miloddan avval II asrda vujudga kelgan.U “Buyuk meridianal yo ‘l " deb atalgan. Bu yo ‘lga “ipakyo ‘li" degan nom 1877-yilda nemis geografi F.Rixtgofen tomonidan berilgan.

Chian Syanning yurgan yo ‘li Buyuk ipak yo ‘liga asos bo ‘ldi.Buyuk ipak yo ‘li Sharq va G ‘arb mamlakatlari xalqlarini o ‘zaro madaniy

aloqalaridan bahramand bo ‘lish imkonini berdi.Topshiriq: Savollarga javob bering1. Jahonning k o ‘plab mam lakatlarini b o g ‘lab turuvchi

karvon y o ‘llari tarm og‘ini birinchi b o ‘lib kim “Ipak y o li” deb atadi?2. B uyuk ipak y o ‘lin ing uzunligi qancha?

56

3. O ‘zbekistonning qaysi shaharlari B uyuk ipak y o ‘lida joy lash gan edi?

4. Y ozu vsiz xaritada B uyuk ipak y o ‘lin ing O ‘zbekiston hududidagi tarmoqlarini belgilang.

5. Savdogarlar B uyuk ipak y o ‘li b o ‘ylab qaysi mamlakatlardan nim alarni keltirishgan?

6. B uyuk ipak y o ‘li jahon m am lakatlari va ayniqsa O ‘zbekiston tarixida qanday aham iyat kasb etgan?

2-ilova1. Qanday gaplar q o ’shm a gaplar deyiladi?2. B o g ’lovch i vositalariga k o ’ra q o ’shm a gaplar qanday turlarga

b o ’linadi?3. Qanday gaplar b o g ’langan q o ’shm a gaplar deyiladi?4. Biriktiruv b o g ’lovch ili b o g ’langan qoshm a gapga m isol keltiring.5. Z id lov b o g ’lo vch ili b o g ’langan qoshm a gapga m isol keltiring.6. A yiruv b o g ’lovch ili b o g ’langan qoshm a gapga m isol keltiring.

2-ON topshiriqlari.

57

15-Mavzu Shahar transporti .Deb so’zi yordamida birikkan ergashganqo’shma gap

1.1. Ta'lim berish texnologiyasining modeli

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O’quv.soni

Mashg‘ulot vaqti - 80’

Mashg‘ulot shakli Mavzu bo‘yicha bilimlarni kengaytirish va

mustahkamlash yuzasidan amaliy mashg‘ulot


1. Quyidagi nutqiy mavzularda o’zaro suhbatlashish:Transport turlari.Shahar transporti.2. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Deb so’zi yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap.

4.Grammatik mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi: O‘quvchilarning mavzu

yuzasidan bilimlarini shakllantirish va mustahkamlash.Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: o‘zgalar fikriga hurmat, faollik, liderlik

sifatlarini shakllantirishAmaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi: o‘quvchilarning og ‘zaki

nutqini va ijodiy tafakkurini o ‘stirish.Pedagogik vazifalar:

- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- 2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ish olib boradi.3. Deb so’zi yordamida birikkan

ergashgan qo’shma gap haqida ma'lumot beradi.4.Grammatik mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ish olib boradi.


- muayyan mavzu yordamida o’z bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- 2.Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.3. Deb so’zi yordamida birikkan ergashgan

qo’shma gap haqida ma'lumot oladi.4.Grammatik mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi

Ta’lim berish usullari Rolli o‘yin, Klaster


Ta’lim berish vositalari O‘quv qo‘llanma, kompyuter, proektor , tarqatma material,



58





T inglaydilar



2.1. K laster b o ’yich a topshiriqlar bilan ishlaydilar (1 -ilova)2.2.m atn b o ’yich a topshiriqlarni bajartiradi (2- ilova)2 .4 .R o lli o ’y in 3 -ilova

2.5. M avzu asosida berilgan m a’lum otlarni um umlashtiradi va xulosalayd i, faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi va guruhga um um iy ball q o ‘yadi.2.6. “Sinkveyn” asosida darsni m ustahkam laydi (4- ilova)

Taqdim ot tayyorlaydilar.

Taqdim otni taqdim qilishda sardorga

yordam beradilar. O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi tom onidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.

Vazifalarni bajaradilar3-bosqich. Yakuniy bosqich (15 daqiqa)


Tinglaydilar.


1-ilova1-topshiriq:

Uyingizdan Siz o ‘qiydigan litseyga qaysi transport bilan yetib borish mumkin?

59

2-topshiriq;K o ‘rsatilgan m anzillarga yetib borish y o ‘nalishini o g ‘zaki ifodalang

3-ilova Polli o ’yinGram m atik topshiriqlar.topshiriq. Gapni ko’chiring, aodda yoki qo’shma gapligini aniqlang. U kalarim bezovta bo ‘Im asin deb, T o ‘n g ‘ich botir to ‘qayning bir chekkasiga

qochdi. («U ch og'a-ini botirlar»)

topshiriq. Qo’shma gap qismlari qanday bog’lovchi vositasida bog’langanini va qanday tinish belgisi bilan ajratib yozilganini izohlang. topshiriq. Deh so’zini uchun ko’makchisi bilan almashtirib ko’ring. Farqni

aniqlashga harakat qiling.

Deb so’zi yordamida ergashgan qo’shma gaplar.

B o sh gapda ifodalangan m azm unning m aqsadini,sababini bildiruvchi ergash

gaplar bosh gapga k o ’pincha deb s o ’zi yordam ida b o g ’lanadi v a ergash

gaplarning kesim i III shaxs buyruq m aylidagi fe ’llar ifodalanadi.Bunday

gaplar tarkibidagi deb so ’zi uchun k o ’m akchisi bilan m a’nodosh

sanaladi.Ergash gaplar yozu vd a vergul bilan ajratiladi. M asalan: Gul barglari

uchishadi,tushmayin deb qo ’lingga.(Hamid Olimjon)

Hovuz atrofi soya-salqin bo ’lsin deb,biz ko ’p daraxtlar ekdik.

mashq. Ko'chiring. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositani va

ergash gapning qanday m a’no bildirayotganini aniqlang.

Gul barglari uchishadi, tushm ayin deb qo'lingga (Hamid Olimjon) 2. Shu mo'jaz

uyim da yon sin deb chiroq, N e aziz zotlarga yondoshdim gohi. (A.Oripov) 3.

K am alakdek rango-rang B o'lsin deb, san’at, tillar, Asrlarcha qild im jang. (E.

Vohidov) 4. Sen otash ichida urasan jav lon , D ushm an qolm asin deb sevgan

elim da. (Hamid Olimjon) 5. Y ovlar yakson b o ‘lsin deb, Y igitl ir jan g boshladi,

Y ovlar qoch? boshladi. (Hamid G'ulom)

60

Toshkent m etrosi.Shart m ayli shakli yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gap

16-Mavzu







m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: T oshkent m etrosi2. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Shart m ayli shakli yordam ida birikkan ergashgan q o ’shm a gaphaqida m a’lum ot berish.

4. Grammatik m avzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlash.Amaliy mashg‘ulofr

O ‘quvchilarning m avzu yuzas mustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbi o ‘zin i xo lis baholash sifatlarini shakll


ling ta’limiy maqsadi:idan bilim larini shakllantirish va

yaviy maqsadi: ishga ijodiy yondashish , antirish.1 rivojlantiruvchi maqsadi:od iy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda muayyan mavzu yordamida bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish;2. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.3. Shart mayli shakli yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap haqida ma’lumot beradi.

4. Grammatik mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.


- o ‘quvchilarning muayyan mavzu yordamida bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;2. Mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.3. Shart mayli shakli yordamida birikkan ergashgan qo’shma gap haqida ma’lumot oladi.

4. Grammatik mavzuga oid mashq va topshiriqlar ustida ishlaydi.

Ta’lim berish usullari Rolli o‘yin, FSMU, Klaster





61





T inglaydilar



2.1. Guruhni 3ta guruhga b o ‘ladi, ularni o ‘quvchilar takliflari asosida nom laydi2.2. M avzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1 -ilova klasterni to ’ldirtiradi)

2 .3 .M avzu b o ’y ich a m atn tuzdiradi

2.4. R o lli o ‘yinlarni boshqaradi (2 -ilova)2.5. Grammatik m avzuga oid m a’lum otlarni beradi va topshiriqlarni bartiradi (3- ilova)2.6. M avzu asosida berilgan m a’lum otlarni um um lashtiradi va xulosalayd i, faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni baholaydi v a guruhga um um iy ball q o ‘yadi.2.8. “F S M U ” asosida darsni m ustahkam laydi (4- ilova)

K ich ik guruhlarga b o ‘linadilar.


Taqdim ot tayyorlaydilar.

Taqdim otni taqdim qilishda sardorga

yordam beradilar.

O ‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o ‘qib, o ‘qituvchi

tom onidan berilgan topshiriqlarni

bajaradilar. Savol-javobda ishtirok etadilar.



Tinglaydilar.


62

1-ilova2-ilova Rolli o'yin: “Metro bekatida"

3-ilova1- to p sh iriq . Berilgan qo’shma gap tarkibida nechta sodda gap

borligini aniqlang.Q ad im y u rtg a q ay ts in q ad im n av o larim ,

Q u m la r b o s ib q u rim asin d aryo larim ,A lp o m ish g a a lia ay tg an m om o larim ,

R u h in i shod e tay d esan g , x a lq b o ‘l, elim !(M u h am m ad Y usu f)

2- to p sh iriq . Qo’shma gap tarkibidagi bosh va ergash gaplarni aniqlang. Ergash gap kesimi qanday shaklda ekanligini ayting.

Bilib olina. Ergash aannina kesimi shart mavli shaklidagi fe’llar ornali ifodalanaanda, shart mavli qo'shimchasi eraash aanni bosh aanaa boa'lovchi vosita ham sanaladi. Bundav eraash aanlar bosh aanda ifodalanaan maz- munnina vuzaaa chiqish voki chinmaslik shartini, navtini bildiradi. Yozuvda ergash gap bosh gapdan vergul bilan ajratiladi.

mashq. Ko'chiring, bosh va ergash gaplarni aniqlang. Ergash gapning bosh gapga qanday bog'lovchi vosita yordamida bog'lanayotganmi ayting.

1. Y e rg a m eh rin g n i b e rsan g , u sen g a rizq be rad i, sen i to 'yd irad i. (E. Sam andar)olsa , k e lg u n ich a baxt. (S havkat

b izn ik ig a o lib ke larsiz . (M u rod bilan u rsang , u n g a k a so v o tsang ,

2. Y om on boM ar, ag ar ko z y o sh in g tu g ab Rahm on) 3. E s li-h u sh li d o ‘s tla rin g iz b o ls a ,M u h am m ad D o ‘st) 4. Q o rak o 'zn i y a n a supurg i u k a la rin g n ik ig a ke tib qo lam an . (S a id A hm ad)

mashq. O- sa,’ qoli piga mos uchta ergashgan qo'shma gap cozing. Ergash gapning bosh gapga qanday Dog'lanayotganini

mashq. Siz ham tabiatni kuzatganmisiz? Agar kuzatgan bo'lsangiz, bu haqda o'z fikr-mulohazalaringizni bildiring. Berilgan gaplarni bosh va ergash gaplarga ajrating.

M atn la rn i o 'z b e k tilig a ta rjim a q iling .

3 3 o n и п у тeш eств eн н и к

О д н яж д ы б aсн o п и сeц 3 3 o n встр eти л в п o л e п у тeш eствeн н и к a , г а т о р ы й сп р o си л e ro , д aлeк o л и дo б л и ж aй ш eй дeрeвн и .

- И д и , - CKa3an eMy 3 3 o n .- Я и caM зн aю , 4 to н у ж м и д ти , ho скaж и MHe, KorAa я п р и д у тyдa.- И д и , - o raT b cкaзaл 33o n .«HaBepHoe, этo cy м acш eд ш и й » , - п o д y м aл п y тeш ecтв eн н и к и п o ш eл

дaльш e. 4 e p e3 н с с ^ л ь ^ м и н у т 3 3 o n к р и к н у л eMy:

- Т ы б y д eш ь TaM 4epe3 д в a 4aca.- n o 4 eM y ж е ты cpa3y He o твeти л Ha м o й B onpoc?

63

- Ш т о м у что я He знэл, KaK ты xoдиш ь, - oтвeтил 33on .Тeлeгрaммa

О дин чeлoвeк в е р в ь ю приexaл в Пaриж. Он взял токси и пoexaл в oдн у из гoстинeц. TaM oh снял HoMep, пeрeoдeл ся и пoш eл ocMaTp^aTb гoрoд. n o пути oh зaш eл Ha no4Ty и д&л др угу тeлeгрaм м у, гдe сooбщ ил свoй тариж ский aдрeс. ^ л ы й дeнь oh гулял no Ш р и ж у и o4eHb у с т м . Он рeш ил noexaTb в гостиницу, ho 3a6brn eё нaзвaниe и aдрeс. T oгдa oh зaш eл Ha тeлeгрaф и пoслaл другу eщ ё oдн y тeлeгрaммy: «Н eм eдлeннo сooбщ и MHe м oй тариж ский aдрeс».

FSMU texnologiyasi

4-ilova Jadvalni to‘ldiring1-guruh

Fikr yoki g‘oya Hayotingizda metroning o‘rni


64

17-Mavzu O’zbekiston temir yo’llari. Havola bo’lakli qo’shma gaplar


Sana guruh

O’quv.soni



M ashg‘ulot vaqti 80’

M ashg‘ulot shakli M avzu b o ‘ y ich a bilim larni kengaytirish va m ustahkam lash yuzasidan am aliy m ash g‘ulot.

Amaliy mashg‘ulot rejasi

1.Yerusti transporti tizim i turlari, ularning tarkibiy qismlari xususida ma'lumot.

2. Transportda yurish odobi haqida. 3. “O 'zbekiston tem ir yo'llari” m avzusida d ialogik m atn tuzish.

O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O ‘quvchida nutqiy k o ‘nikm alarini hosil qilish, ularni o ‘zbek tilin ing b oy im koniyatlaridan o ‘z m utaxassisliklari doirasida foydalanish, fikrni to ‘ g ‘ri, aniq, m antiqli ifoda etishga o ‘rgatish.

Pedagogik vazifalar:• Yerusti transporti tizim i turlari,

ularning tarkibiy qism lari haqida ma'lumotlar berish;

• O ‘zbekiston transporti v a y o ‘ llari haqida hikoya q ilishga o ‘ rgatish;

• “O ’zbekiston tem ir y o ’llari” m avzusida d ia logik m atn tuzishga o ‘ rgatish;

O‘quv faoliyati natijalari:• Yerusti transporti tizim i turlari,

ularning tarkibiy qism larini aytib beradi;

• O ‘zbekiston transporti va y o ‘llari haqida h ikoya qilib beradi;

• “O ’zbekiston tem ir y o ’llari” m avzusida d ialogik m atn tuzadi;

Ta’lim berish usullari klaster, tushunchalar tahlili.Ta’lim berish shakllari K ichik guruhda ishlash.Ta’lim berish vositalari D arslik, tarqatma materialTa’lim berish sharoiti guruhlarda ishlash uchun m o ‘

ljallangan auditoriyaMonitoring va baholash O g ‘zaki nazorat: savol-javob

65

Amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1.O‘ quv


(15 daqiqa)

1.1. M ash g‘ulot m avzusi, uning m aqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning aham iyatliligi dolzarbliligini asoslaydi.1.2. M avzu b o ‘y ich a tezkor s o ‘rov o ‘tkazib talabalarni faollashtiradi.


2. Asosiy bosqich

(55 daqiqa)

2.1. O ‘quvchilarni 3 ta kichik guruhga b o ‘ladi2.2. Har bir guruhga m atnning bir qism ini tarjima qilishni va q o ‘llanm adagi m uayyan m ashqni yozm a bajarishni topshiradi.2.3.G uruhlarga topshiriqlarni bajarishda yordam beradi.2.4. Guruh sardorlari bajarilgan topshiriqni o ‘qib eshittirganda, aniqlik kiritilishi lo z im b o ‘lsa, guruh sardorini to ’xtatib, yana q o ‘shim cha savollar beradi. M ashqlar bajarilishini tekshiradi, slaydlar izohin i tinglaydi, barcha o ‘quvchilar bilan m uhokam a qiladi.2 .5 O ‘quvchilarga m avzuga yok i bobga teg ish li b o ‘lgan s o ‘zlar, tushunchalar nom i tushirilgan tarqatmalar beriladi (2- ilova)2.6. M atn ustida ishlaydi, uni tahlil qiladi (3 -ilova)2.7. M avzu asosida berilgan ma'lumotlarni um um lashtiradi va xulosalaydi. Faol ishtirok etgan o ‘quvchilarni rag‘batlantiradi va um um iy baholaydi.

K ich ik guruhlarga b o ‘ linadilar.

Topshiriq b o ‘yicha ishlaydilar.

S avol l arga javob baradilar, boshqa guruh a'zolarining

javoblarini m uhokam a qiladilar O ‘ quvchilar mazkur tushunchalar qanday ma'no anglatishi, qachon, qanday holatlarda q o ‘ llan ilish i haqida yozm a ma'lumot beradilar.

M atn ustida ishlaydilar


3. Yakuniy bosqich

(10 daqiqa)

3.1. O ‘quv faoliyati yuzasidan xu losa bildiradi.3 .2 M ash g‘ulot m aqsadiga erishishdagi o ‘quvchilar faoliyatini tahlil qiladi 3 .3 .U y g a vazifa o ‘zi yashayotgan hududdagi transport tizim i haqida yozm a m a'lum ot tayyorlash topshiriladi.

Tinglaydilar.


66

Памятка:Для уточтения м eстoпoлoж eния прeдм eтoв или чeлoвeкa

yпoтрeбляю тся слeдyю щ иe пoслeлoги:.. .ustida - Ha..... .ostida - го д ......tagida- пoд......ichida- в...(внутри...).. .oldida - у ..., п eр eд ..., oкoлo......yonida - рядoм с ..., вoзлe..., oкoлo..... .orasida - м eж дy ...atroflda - вoкрyг..., крyгoм...... .o ‘rtasida - пoсeрeдинe ...orqasida - зо..., сзади ..., ш зо д и ....

В сe эти пoслeлoги yпoтрeбляю тся при oтвeтax Ha вoпрoс ( ^ e ? ) и им eю т oкoнчaниe -da.

Topshiriq. M atnni o ‘qing va transport qulayliklari haqida s o ‘zlab bering.

O ‘zbekiston R espublikasi b o ‘ylab harakatlanayotgan jam oat transportlari orasida Ispaniyadan keltirilgan T algo rusum li yuqori tezlikda harakatlanuvchi “A frosiyob ” elektropoyezdi V atanim iz shuhratiga shuhrat q o ‘shdi. Soatiga 2 0 0 300 km tezlikda harakatlanuvchi ushbu transport hozirda Toshkent - Samarqand y o ‘nalish i b o ‘ylab xorijiy sayyohlarga, aholining u z o g ‘ni yaqin q ilishga xizm at qilmoqda.

Salondagi qulayliklar jahon talablariga m os ravishda tashkil etilgan. Styuardlar xizm atida o ‘zbekona odob, xorijiy tillarda keng m a’lum ot bera olish, zukkolikni k o ‘rish mumkin.

D avlatim iz dunyoga tanilishida “B uyuk ipak y o ‘l i” b o ‘ylab harakatlanayotgan avtotransport v a tem ir y o ‘llar xizm ati beqiyosdir.

Topshiriq.“Jamoat transportida” m avzusida d ialogik matn tuzing

Siz qayerga ketyapsiz? (borasiz)— M en ... boraman.— D erazani ochishni (yop ishni) istam aysizm i?— Marhamat.— ... qay vaqtda yetib boramiz?— ... ertalb tongda soat... yetib boramiz.— B u qaysi bekat?— B u ... bekati.— V okzal tunda juda g o ‘zal ekan.— Siz vval k o ‘rmagan edingizm i?— Ha, m en bu shaharga birinchi marotaba borishim.— B orayotgan shaharda k im ingiz yashaydi?

67

— U yerda 5 y il avval litseyda birga o ‘qigan d o ‘stim yashaydi. D o ‘stim nikiga ketyapman.— Juda yaxshi.— Iltim os, chiroqni o ‘chiring.— Marhamat, o ‘chirdim.— Rahmat.— H ayrli tun.— Y axshi yotib turing.

2-ilovaTushunchalar tahlili

TushunchalarSizningcha bu

tushuncha qanday m a’noni anglatadi?

Quyidagi tushunchalarning

hayotingizdagi ahamiyati qanday?

Transport

Yerusti transporti

Yerosti transporti

Havo transporti

Suv transporti

Jamoat transporti

3-ilova

Q oshm a gap tarkibidagi faqat ergash gapgina bosh gapga m a’lum b o g ’lovch i vositalar orqali b o g ’lanib qolm aydi.K o’pincha bosh gap tarkibida ham ergash gapni taqozo etadigan,uning m avjud b o ’lish iga ishora (havola) qiladigan k o ’rsatish olm oshlari ishtirok etadi.

Ergash gap shu olm oshni izohlaydi, uning m a’nosiga teng keladi.

M asalan:Shunday odamlar brki,odamlarning naqshidir.

Toleyim shuki,Vatanda birguliston tanladim.

Kim ko ’p kitob o ’qisa, o ’sha ko ’p biladi.

Havola bo’lakli qo’shma gaplarda havola bo’lak qanday gap bo’lagi vazifasida kelsa,ergash gap ham shunday gap bo’lagi nomi bilan yuritiladi.

68

Yuqoridagi gaplarda shunday,shuki,o’sha gaplarning mazmuni ergash gaplar orqali izohlanadi.

Havola bo’lakli qoshma gaplarda ergash gap bosh gapga havola bo’laklardan tashqari -k i va -sa shakllari yordamida bog’lanadi.

mashq. M a tn n i o 'q in g . T a rk ib id a g i q o 's h m a g a p la r n i a j r a t i b y o z in g v a q o 's h m a g a p tu r in i a n iq ia n g .

R av sh an lik tiln in g asosiy faz ila tid ir. F ik r tin iq bo Isa , n u tq rav o n v a ch iroy li bo 'lad i. S hosh ilib , u z u q -y u lu q g ap u rg an o d am so 'z u s tas i sanalm ayd i. Shuni b ilin g k i, b u n d ay o d am la r k o 'p in ch a m aq tan ch o q v a y o lg 'o n ch i bo 'lad i. D em ak , o 'z fik rin i o 'y lab , b o s iq lik b ilan g ap irg an o d am h a r d o im y u tad i

mashq. M a tn n i o 'q m g , b o s h v a e r g a s h g a p la r n i a n iq la n g .1. S hun i b ilin g k i, b itta so 'zn in g tig 'i y u z ta sh am sh ird an o 'g 'irroqd ir.2. In so n q an ch a lik k am ta r b o 'lsa , u sh u n ch a lik m aq to v g a lo y iq d ir

K im n in g y u ra g id a y ax sh ilik b o 'lsa , u d o im o b o sh q a la rg a y ax sh ilik n i ravo ko 'rad i.4. H a m ish a to 'g 'r ila r y o n id a b o 'lin g la r, chu n k i u la r h e ch q ach o n sizn i n o to 'g 'r i

y o 'lg a bosh lam ayd i.

mashq. Quyidagi qo shma gap qoliplari asosida tc 'rtta gap tuzing. Ergash gapni bosh gapga bog lovchi vositalarni aniqlang.

K im O sa, o 'sh an in g

3) S hunday A A

Guruhlar bellashuvi.

«Topqirlar va zukkolar» guruhiga bo'lining. «Topqirlar» guruhi bosh gap tarkibida shunday, uning, o'shaning olmoshlari ishtirok

etgan ergashgan qo'shma gap tuzsin. «Zukkolar» guruhi bu gaplarni "odda gapga aylantirsin. Qaysi guruh tc'xtab qolsa, yuiqizgan

sanaladi.

69

18-Mavzu Harakat x a v fs iz lig ig a amal qilingE rgashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilanm a’nodosh lig i


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni




m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: Harakat x a v fsiz lig iga

amal qiling

2. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nodosh lig i

Amaliy mashg‘ulotrO ‘quvchilarning m avzu yuzas m ustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tar’ mahorati, o ‘zgalar fikriga hurmat, sif


ling ta’limiy maqsadi:>idan bilim larini shakllantirish va

biyaviy maqsadi:: jam oa bilan ishlash atlarini shakllantirish.1 rivojlantiruvchi maqsadi:od iy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda m uayyan m avzu yordam ida bilim larni kengaytirish v a chuqurlashtirish;2. M avzu ga o id m ashq va topshiriqlar ustida ish olib boradi.3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nod osh lig i haqida m a'lum ot beradi.


- o ‘quvchilarning m uayyan m avzu yordam ida bilim larini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;

. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlaydilar3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nod osh lig i haqida ma'lumot oladi.

Ta’lim berish usullari tezkor so‘rov, , Rolli o‘yin, Klaster





70

Mavzusidagi amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari va vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar1-bosqich. O ‘quv mashg ‘ulotiga kirish bosqichi

(10 daqiqa)

1.1. Mashg‘ulot mavzusi, uning maqsadi va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi, ularning ahamiyatini asoslaydi.1.2. O ‘quvchilarga o‘tilgan mavzular bo‘yicha savollar beradi, Aqliy hujumni qo‘llaydi

Tinglaydilar

O‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar


2.1. Guruhlarga topshiriqni bajarishda yordam beradi.\2.2. Mavzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1-ilova)

2.3. Rolli o‘yinlarni boshqaradi (2-ilova)

2.4. Grammatik mavzuga oid ishlarni boshqaradi (3-ilova)2.6 “Klaster jadvali asosida darsni mustahkamlaydi (4-ilova)



O‘quvchilar berilgan savollarga javob beradilar, matnni o‘qib, o‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajaradilar.



3.1. xulosa bildiradi.3.2. Mavzu maqsadiga erishishdagi o ‘quvchilar faoliyatini tahlil qiladi3.3. Uyga vazifa beradi.

Tinglaydilar.


2-ilova Rolli o’yin“Avtobusda suhbat "mavzusida namuna asosida dialog tuzing.

— Kechirasiz, o‘tirsam bo‘ladimi?—Marhamat, o‘tiring.—Avtobus qanday yo‘nalish bo‘yicha yuradi?—Yo‘l haqini haydovchi oladimi?—Yo‘q pattachi oladi.—Yo‘l haqi necha so‘m?—Yo‘l haqi 800 so‘m.—Bobur xiyoboni yaqinmi yoki uzoqmi?—Bobur xiyoboni uzoq emas. Keyingi bekatda tushasiz.—Rahmat, xayr, sog‘ bo‘ling.—Yaxshi yetib oling.

1-ilova Savol va topshiriqlar:1. Yo‘l harakati xavfsizligi qoidalarini sanab bering.2. Svetofor chiroqlari qachon kashf etilgan?3. Harakat xavfsizligi oyligi chora-tadbirlari haqida fikr bildiring.4. “Chorrahada” mavzusida o‘yin darsi tashkil eting.2-ilova Gaplarni ko ‘chiring. Bosh va ergash gaplarni aniqlab aytib bering.1. Agar Quyosh Yer yuzini isitsa, har bir ona o‘sha xonadonni isituvchi va yorituvchi quyoshdir. 2.

Gapni cho‘zma, chunki hayot qisqadir. 3. Oradan bir necha yillar o‘tgach, o‘sha oshnam bilan tasodifan uchrashib qoldik. 4. Kim mehnatdan qochmasa, u e’tiborli bo‘ladi. 5. Shu narsa esingdan chiqmasinki, bir yigitga qirq hunar oz

71

3-ilova19-Mavzu Q aysi m anzilga borasiz?

E rgashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilanm a’nodosh lig i







m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: Q aysi m anzilga borasiz?2. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlash.3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nod osh lig i

Amaliy mashg‘ulofrO ‘quvchilarning m avzu yuzas m ustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tar mahorati, o ‘zgalar fikriga hurmat, sif


ling ta’limiy maqsadi:>idan bilim larini shakllantirish va

biyaviy maqsadi:: jam oa bilan ishlash atlarini shakllantirish.1 rivojlantiruvchi maqsadi:od iy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda m uayyan m avzu yordam ida bilim larni kengaytirish v a chuqurlashtirish;2. M avzu ga o id m ashq va topshiriqlar ustida ish olib boradi.3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nod osh lig i haqida m a'lum ot beradi.


- o ‘quvchilarning m uayyan m avzu yordam ida bilim larini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;

. M avzuga oid m ashq va topshiriqlar ustida ishlaydilar3. Ergashgan q o ’shm a gaplarning sodda gap bilan m a’nod osh lig i haqida m a'lum ot oladi.

Ta’lim berish usullari tezkor s o ‘rov, , R o lli o ‘yin , K laster


Ta’lim berish vositalari O ‘quv q o ‘llanm a, tarqatma material



72

Mavzusidagi amaliy mashg‘ulotning texnologik xaritasiIsh bosqichlari va vaqti Ta’lim beruvchi Ta’lim oluvchilar



1.1. M a sh g ‘u lo t m avzusi, u n in g m aq sad i v a k u tilay o tg an n a tija la r b ilan tan ish tirad i, u la rn in g ah am iy a tin i asoslayd i.1.2. O ‘q u v ch ila rg a o ‘tilg a n m av zu la r b o ‘y ich a sav o lla r b e rad i, A q liy h u ju m n i q o ‘llay d i

T in g lay d ila r

O ‘q u v ch ila r b e rilg an sav o lla rg a ja v o b b e rad ila r


2.1. G u ru h la rg a to p sh iriq n i b a ja rish d a y o rd a m berad i.\2 .2 . M av z u g a o id to p sh ir iq la r b ilan ish lay d ila r (1 -ilo v a)

2.3. R o lli o ‘y in la rn i bo sh q arad i(2 -ilo v a)

2.4. G ram m atik m av zu g a o id ish la rn i b o sh q arad i (3- ilova)2 .6 “K la s te r ja d v a li a so sid a darsn i m u stah k am lay d i (4- ilova)

K ic h ik gu ru h la rg a b o ‘linad ilar.

G u ru h sardorin i say layd ilar.

O ‘q u v ch ila r b e rilg an sav o lla rg a ja v o b b e rad ila r, m atnn i o ‘q ib , o ‘q itu v ch i to m o n id an b erilg an to p sh iriq la rn i ba jarad ilar.

V az ifa la rn i b a ja rad ila r


3.1. x u lo sa b ild irad i.3.2. M av z u m aq sad ig a e rish ish d ag i o ‘q u v ch ila r fao liy a tin i tah lil q ilad i3.3. U y g a v a z ifa beradi.

T ing layd ilar.

V az ifan i y o z ib olad ilar.

K o ‘rsa tilg an m an z illa rg a y e tib b o rish y o ‘n a lish in i o g ‘zak i ifo d a lan g

2- topshiriq. Berilgan gaplaming turlarini ayting. Ular o‘zaroqanday farqianayorgamni izohlang.1 . Y u rt tin c h — sen tinch.

1. Y u rt tin c h — sh u n in g u c h u n sen tinch ..2. Y u rt tin ch -u , sen tinch.

Siz litseyga qanday kelasiz?

73

O ’zingiz keladigan marshrut yo’nalishini yozma ravishda ifodalang

1- topshiriq. Berilgan qo‘shma gaplarning bosh gaplari tarkibidagi ko‘rsatisholmoshlarini toping.

1. Shuni sezdimki, oila a’zolari bir-biri bilan juda ittifoq ekan.1. Kim oldin musht Ko‘tarsa, иojiz bo ‘ladi. (Maqot)

2- topshiriq. Ergash gapni bosh gap tarkibidagi ko'rsatish olmoshi o‘miga qo‘yibqo'shma gapni sodda gapga aylantiring.

1 Bilib oling. Tarkibida ko'rsatish olmoshi mavjud bo'lgan ergashgan qo'shma gaplar tegishli sodda gaplar bilan ma’nodosh bo‘la oladi. Ergash gapni bosh gap tarkibida tegishli ko'rsatish olmoshi bilan ifodalangan gap bo'lagi o'rniga qo'yish orqali sodda gapga aylantirish mumkin. Masalan: 1. Kim ko'p o'qisa, и ko'p biladi - Ko'p o'qigan ko‘p biladi. 2. Shuni bilingki, ken да keng, tor да tor dunyo — Dunyoning kengga keng, torga torligini bilib oling.

mashq. Ko'chiring. Ergash gapni bosh gap tarkibidagi ko'rsatish olmoshi o'rniga qo'yib, qo'shma gapni sodda gapga aylantiring.

♦ Siz kimga ishonch bildirsangiz, men uni sherik qilib olishim mumkin. (R.Fayziy) 2. Shunga xursandmizki, bolalar o‘z yo‘lini topib ketishdi. (Y.Sulaymon) 3. Kim ko‘p bilsa, u kamgap bo‘ladi. (Shuhrat) 4. Tilagimiz shuki, hammangiz el xizmatiga kamarbasta farzandlar bo‘linglar. (Qamchibek Kenja)

"Zukkolar» o'yini. Ikki guruhga bo'lining. «Donolar» guruhi ko'rsatish olmoshi ishtirok etgan qo'shma gaplar topsin. «Zukkolar»- guruhi bu gaplarni sodda gapga aylantirsin. Qaysi guruh to'xtab qolsa yutqizgan hisoblanadi.

mashq. Berjlgan gaplarni sodda gaplarga aylantiring va ular o'rtasidagi farqlarnitushuntiring.

1. Shuni bilingki, dunyoda tinchlikdan ulug'roq ne’mat yo‘q.

♦ Kimki mustaqil fikr yuritmasa, uni boshqalar oson egib oladi.♦ Shunga ishonch hosil qildimki, ko‘p uxlagan oz yashaydi 4. Kimki tinch yashashni istasa, pastkash odam bilan hech qachon do‘stlashmaydi. 5. Badanda nimaiki quwat be‘lsa, u toza'ik va pokizalikdandir.

mashq. Gaplarni ko'chiring. Ularni sodda gapga aylantiring. Qo'shma gapni soddagapga aylantirish uchun qanday o'zgarishlar qilganingizni ayting.

1. Haqiqat shunday jonki, pardoz uning husnini buzadi. (Abdulla Qahhor) 2. Yozuvchining mahorati shundaki, butun bahorni atigi chigitdek keladigan g‘o‘ra ichiga qamab bera biladi. (Abdulla Qahhor)2. Kimki qanoat qilsa, uning yaxshi-yomon Ьйaпishi bo‘lmaydi. (A. Qayumov) 4. Kim alam chekmabdi umrida bir bor, U meni anglamas, anglamas aslo. (A. Oripov) 5. Maslahatim shulki, bugun o‘zga bir go‘shaga chekining! (Oybek) 6. Saxiylikni odat qilgan bo‘lsa kim, Qo‘lidan davlati ketmasin uning. (E. Vohidov)

3. Savol va topshiriqlar

4. Qanday ergashgan qo'shma gaplar sodda gap bilan ma’nodosh bo'lishi mumkin?

1. Ergash gapli qo'shma gap qanday qilib sodda gapga aylantiriladi?2. Bir ma’noni ifodalagan sodda va qo'shma gaplar o'rtasida qanday uslubiy farq mavjudligini izohlang.

74

3. Uyga vazifa. Tarkibida ko'rsatish olmoshi ishtirok etgan to'rtta qo'shma gap tuzing.Ko'rsatish olmoshining qanday gap bo'lagi vazifasida kelayotganini aniqlang.

20-Mavzu Yakuniy nazorat Qo’shma gaplar mavzusini mustahkamlash.YN


Sana guruh

O’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni

Sana guruh

O ’quv.soni




m ash g‘ulot


1. Q uyidagi nutqiy m avzularda o ’zaro suhbatlashish: “Xalq bayramlari va sayllari”, “Bizning mahalla”, “Safar rejasi”, “Jamoat transporti”2 .Q o ‘shm a gaplar b o ’yich a m ustahkamlash.3 .Y akuniy nazorat topshiriqlarini bajarish.

Amaliy mashg‘ulotning ta’limiy maqsadi:O ‘quvchilarning m avzu yuzasidan bilim larini shakllantirish va mustahkam lash.

Amaliy mashg‘ulotning tarbiyaviy maqsadi: faollik , liderlik sifatlarini shakllantirish, ishga ijodiy yondashish , o ‘zin i x o lis baholash va b.

Amaliy mashg‘ulotning rivojlantiruvchi maqsadi:o ‘quvchilarning og ‘zaki nutqini va ijod iy tafakkurini o ‘stirish.


- o ‘quvchilarda m uayyan m avzu yordam ida bilim larni kengaytirish v a chuqurlashtirish; -.Q o ‘shm a gaplar b o ’y icha o ’quvchilar bilim larini m ustahkam laydi.-Y akuniy nazorat topshiriqlarini bajtiradi..


- o ‘quvchilarning m uayyan m avzu yordam ida bilim larini kengaytiradi va chuqurlashtiradi;- Q o ‘shm a gaplar b o ’y ich a bilim larini m ustahkam laydi.-Y akuniy nazorat topshiriqlarini bajradi..

Ta’lim berish usullari M unozara, suhbat, tezkor s o ‘rov


Ta’lim berish vositalari O ‘quv q o ‘llanm a, tarqatma material


75





1.1. M ash g‘ulot m avzusiaham iyatini asoslaydi.1.2. O ‘quvchilarga o ‘tilgan m avzular b o ‘yicha savollar beradi, A q liy hujumni q o ‘llaydi

T inglaydilar



2.1. M avzuga oid topshiriqlar bilan ishlaydilar (1 -ilova)2.2. Grammatik m avzuga oid ishlarni boshqaradi (2- ilova)

2.3 .Y akuniy nazorat topshiriqlarini bajartiradi

topshiriqlarnibajaradilar.Savol-javobda ishtirok etadilar.




Tinglaydilar.


1-ilova:1. Bog'iangan qo'shma gap deb qanday gaplarga aytnadi?2. Qismlari bo'tsa, esa bog'lovchi vazifasidagi so'zlar yordamida bog'iangan qo'shma gap tuzing.3. Qismlari -u(-yu), -da yuklamalari yordamida bog'iangan qo'shma gap tuzing.

1. Biriktiruv bog'lovchilari qanday munosabatda bo'lgan qo'shma gap qismlarini bog'laydi?2. Qo'shma gap qismlarini bog'lab kelgan va boglovchisi o'nuaa qaysi hollarda -u, -yu -da yukamakaim qo'llash mumkinligini aniqlang.

1. Zidlov bog'lovchilari qanday munosabatda bo'lgan qo'shma gap qismlarini bog'lab keladi?2. Zidlov bog'lovchilari o'rnida -u(-yu), -da yuklamalarini qo'llab ko'ring.

BoTsa, esa so'zlari qanday munosabatda bo'lgan qo'shma gap qismlarini bog'layoi?1. и (-yu), -da yuklamalari qanday munosabatda bo'lgan qo'shma gap qismlarini bog'layoi?2. Qaysi hollarda -u(-yu), -dayuklamalari o'rnida va bog'lovchisini qo'llash mumkin?

4 -u(-yu), -da yuklamalari o'rniga lekin ammo bog'lovchilarini qo'yib ko'ring. Qaysi hol'arda ularni almashtirib qo'llash mumkinligim izohlang.

2. -u(-yu), -da yuklamalarining imlosini izohlang.

3. Ergashgan qo'shma gaplar necha qismdan tashkil topadi?

• Qanday gapga bosh gap deyiladi?• Qanday gapga ergash gap deyiladi?• Ergashgan qo'shma gap qismlari bilan so'z birikmasi qismlari o'rtasidagi o'xshashlik haqida so'zlang.

76

Ergashgan qo'shma gap qolipini chizing.

Yakuniy nazorat topshiriqlari

77

0‘QUV - METODIK MAJMUAturin.uz/wp-content/uploads/2018/10/UMK-3.3-Kurs.pdfOzbek tilining kelib...

Documents

Transcript of 0‘QUV - METODIK MAJMUAturin.uz/wp-content/uploads/2018/10/UMK-3.3-Kurs.pdfOzbek tilining kelib...