óź niejszych wersji - IBM

Podr|fvcznik u|Dzytkownika IBM SPSS Statistics 25 - System podstawowyIBM
Uwaga Przed skorzystaniem z niniejszych informacji oraz produktu, którego one dotycz, naley zapozna si z informacjami zamieszczonymi w sekcji “Uwagi” na stronie 293.
Informacje o produkcie
Niniejsza edycja dotyczy wersji 25, wydania 0, modyfikacji 0 produktu IBM SPSS Statistics i wszystkich jego póniejszych wersji i modyfikacji, o ile nie zaznaczono inaczej w nowych wydaniach.
Spis treci
Rozdzia 1. Przegld . . . . . . . . . 1 Okna . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Okno wyznaczone a okno aktywne . . . . . . . 1 Nazwy zmiennych i etykiety zmiennych w listach okien dialogowych . . . . . . . . . . . . . . . 2 Ikony typu danych, poziomu pomiaru i listy zmiennych . . 2 Nauczyciel statystyki . . . . . . . . . . . . 2 Wicej informacji . . . . . . . . . . . . . 3
Rozdzia 2. Uzyskiwanie pomocy . . . . 5
Rozdzia 3. Pliki danych . . . . . . . . 7 Otwieranie plików danych . . . . . . . . . . . 7
Sposób otwierania plików z danymi . . . . . . . 7 Typy plików danych . . . . . . . . . . . 8 Odczytywanie plików programu Excel . . . . . . 8 Odczytywanie plików starszych wersji programu Excel i innych arkuszy kalkulacyjnych . . . . . . . . 9 Odczytywanie plików programu dBASE . . . . . 9 Odczytywanie plików programu Stata . . . . . . 9 Odczytywanie plików CSV . . . . . . . . . 10 Kreator importu tekstu . . . . . . . . . . 11 Odczytywanie plików baz danych . . . . . . . 15 Odczytywanie danych Cognos BI . . . . . . . 20 Odczytywanie danych Cognos TM1 . . . . . . 22
Informacje o pliku . . . . . . . . . . . . . 23 Zapisywanie plików z danymi . . . . . . . . . 23
Zapisywanie zmodyfikowanych plików danych . . . 24 Aby zapisa pliki danych w kodowaniu znaków zgodnym ze stron kodow . . . . . . . . . 24 Zapisywanie plików danych w formatach zewntrznych 24 Zapisywanie plików danych w formacie programu Excel . . . . . . . . . . . . . . . 27 Zapisywanie plików danych w formacie SAS. . . . 28 Zapisywanie plików danych w formacie Stata . . . 29 Zapisywanie podzbiorów zmiennych . . . . . . 30 Szyfrowanie plików danych . . . . . . . . . 30 Eksportowanie do bazy danych . . . . . . . . 31 Eksport do Data Collection . . . . . . . . . 36 Eksportowanie do Cognos TM1. . . . . . . . 37
Porównywanie zbiorów danych . . . . . . . . . 39 Porównywanie zbiorów danych: karta Porównaj . . . 39 Porównywanie zbiorów danych: karta Atrybuty . . . 40 Porównywanie zbiorów danych: karta Wyniki . . . 40
Ochrona danych pierwotnych . . . . . . . . . 41 Wirtualny plik roboczy . . . . . . . . . . . 41
Tworzenie bufora danych . . . . . . . . . 42
Rozdzia 4. Tryb analizy rozproszonej 45 Logowanie do serwera obliczeniowego . . . . . . 45
Dodawanie i edycja parametrów poczenia z serwerem 46 Wybieranie, zmiana lub dodawanie serwerów . . . 46 Wyszukiwanie dostpnych serwerów . . . . . . 47
Otwieranie plików z danymi na serwerze zdalnym . . . 47 Dostp do plików w trybie analizy lokalnej i rozproszonej 47
Dostpno procedur w trybie analizy rozproszonej . . . 48 Podawanie cieek w sposób bezwzgldny i wzgldny . . 48
Rozdzia 5. Edytor danych . . . . . . 51 Dane . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Zmienne. . . . . . . . . . . . . . . . 51
Wywietlanie lub definiowanie atrybutów zmiennej . . 52 Nazwy zmiennych . . . . . . . . . . . . 52 Poziom pomiaru zmiennej . . . . . . . . . 53 Typ zmiennej . . . . . . . . . . . . . 53 Etykiety zmiennych . . . . . . . . . . . 55 Etykiety wartoci . . . . . . . . . . . . 55 Wstawianie w etykietach znaków podziau wiersza . . 55 Brakujce wartoci . . . . . . . . . . . 56 Role . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Szeroko kolumny . . . . . . . . . . . 56 Wyrównanie zmiennej . . . . . . . . . . 56 Stosowanie atrybutów definicyjnych zmiennej do innych zmiennych . . . . . . . . . . . . 57 Atrybuty zmiennej. . . . . . . . . . . . 58 Dostosowywanie widoku zmiennych . . . . . . 59 Sprawdzanie pisowni . . . . . . . . . . . 60
Wprowadzanie danych . . . . . . . . . . . 60 Wprowadzanie danych numerycznych . . . . . . 61 Wprowadzanie danych nienumerycznych . . . . . 61 Korzystanie z etykiet wartoci przy wprowadzaniu danych . . . . . . . . . . . . . . . 61 Ograniczenia co do wartoci danych w Edytorze danych . . . . . . . . . . . . . . . 61
Edycja danych . . . . . . . . . . . . . . 62 Zastpowanie lub modyfikowanie wartoci danych . . 62 Wycinanie, kopiowanie i wklejanie wartoci danych . 62 Wstawianie nowych obserwacji . . . . . . . . 63 Wstawianie nowych zmiennych . . . . . . . . 63 Zmiana typu danych . . . . . . . . . . . 63
Znajdowanie obserwacji, zmiennych lub imputacji . . . 64 Znajdowanie i zastpowanie wartoci danych i atrybutów 64 Uzyskiwanie statystyk opisowych dla wybranych zmiennych . . . . . . . . . . . . . . . 65 Stan wybrania obserwacji w Edytorze danych . . . . 65 Opcje wywietlania w Edytorze danych . . . . . . 66 Drukowanie w Edytorze danych. . . . . . . . . 66
Sposób drukowania zawartoci okna Edytora danych 67
Rozdzia 6. Praca z wieloma ródami danych. . . . . . . . . . . . . . . 69 Podstawowa obsuga wielu róde danych . . . . . . 69 Praca z wieloma zbiorami danych w skadni komend . . 69 Kopiowanie i wklejanie informacji pomidzy zbiorami danych . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Zmienianie nazwy zbiorów danych . . . . . . . . 70 Ukrywanie wielu zbiorów danych . . . . . . . . 70
Rozdzia 7. Przygotowanie danych . . . 71 Waciwoci zmiennych . . . . . . . . . . . 71
iii
Definiowanie waciwoci zmiennych . . . . . . . 71 Definiowanie waciwoci zmiennych . . . . . . 72 Definiowanie etykiet wartoci i innych waciwoci zmiennych . . . . . . . . . . . . . . 72 Przypisywanie poziomu pomiaru . . . . . . . 73 Atrybuty zmiennej. . . . . . . . . . . . 74 Kopiowanie waciwoci zmiennych . . . . . . 74
Ustawianie poziomu pomiaru dla zmiennych z nieznanym poziomem pomiaru . . . . . . . . . . . . 74 Zestawy wielokrotnych odpowiedzi . . . . . . . 75
Definiowanie zestawów wielokrotnych odpowiedzi . . 75 Kopiowanie waciwoci danych . . . . . . . . 77
Kopiowanie waciwoci danych . . . . . . . 77 Identyfikacja powtórzonych obserwacji . . . . . . 80 Kategoryzacja wizualna . . . . . . . . . . . 81
Sposób podziau zmiennych . . . . . . . . . 82 Dzielenie zmiennych . . . . . . . . . . . 82 Automatyczne generowanie kategorii podziau . . . 84 Kopiowanie kategorii podziau . . . . . . . . 85 Braki danych uytkownika w dzieleniu wizualnym . . 85
Rozdzia 8. Przeksztacenia danych . . 87 Przeksztacenia danych . . . . . . . . . . . 87 Obliczanie zmiennych . . . . . . . . . . . 87
Obliczanie wartoci zmiennej: Warunkowo . . . . 87 Obliczanie wartoci zmiennej: Typ i etykieta . . . . 88
Funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Braki danych w funkcjach . . . . . . . . . . 88 Generatory liczb losowych . . . . . . . . . . 88 Zliczanie wystpie wartoci w obrbie obserwacji . . . 89
Zliczanie wartoci w obrbie obserwacji: Warto zliczana . . . . . . . . . . . . . . . 89 Zliczanie wystpie wartoci w obrbie obserwacji: Warunkowo. . . . . . . . . . . . . . 89
Przesuwanie wartoci . . . . . . . . . . . . 90 Rekodowanie wartoci . . . . . . . . . . . 90 Rekodowanie na te same zmienne . . . . . . . . 90
Rekodowanie na te same zmienne: Wartoci ródowe i wynikowe . . . . . . . . . . . . . . 91
Rekodowanie na inne zmienne . . . . . . . . . 92 Rekodowanie na inne zmienne: Wartoci ródowe i wynikowe . . . . . . . . . . . . . . 92
Automatyczne rekodowanie . . . . . . . . . . 93 Rangowanie obserwacji . . . . . . . . . . . 94
Rangowanie obserwacji: Typy rang. . . . . . . 95 Rangowanie obserwacji: Wizania . . . . . . . 95
Kreator oblicze daty i czasu . . . . . . . . . 96 Daty i czas w programie IBM SPSS Statistics. . . . 96 Tworzenie zmiennej daty/godziny ze zmiennej acuchowej . . . . . . . . . . . . . 97 Tworzenie zmiennej daty/godziny ze zbioru zmiennych 97 Dodawanie lub odejmowanie wartoci w zmiennych daty/czasu . . . . . . . . . . . . . . 98 Wyodrbnianie czci zmiennej daty/czasu . . . . 100
Przeksztacenia danych szeregu czasowego . . . . . 100 Definiowanie daty i czasu . . . . . . . . . 101 Tworzenie szeregu czasowego . . . . . . . . 101 Zastp braki danych . . . . . . . . . . . 103
Rozdzia 9. Obsuga i przeksztacenia plików . . . . . . . . . . . . . . 105 Obsuga i przeksztacenia plików . . . . . . . . 105 Sortowanie obserwacji . . . . . . . . . . . 105 Sortowanie zmiennych . . . . . . . . . . . 106 Transponowanie . . . . . . . . . . . . . 107 czenie plików danych . . . . . . . . . . 107
Dodawanie obserwacji . . . . . . . . . . 107 Dodawanie zmiennych . . . . . . . . . . 109
Agregacja danych . . . . . . . . . . . . 111 Agregowanie danych: Funkcja agregujca . . . . 113 Agregowanie danych: Nazwa i etykieta zmiennej . . 113
Dzielenie pliku . . . . . . . . . . . . . 113 Wybieranie obserwacji . . . . . . . . . . . 114
Wybieranie obserwacji: Warunkowo . . . . . . 115 Wybieranie obserwacji: Próba losowa . . . . . 115 Wybieranie obserwacji: Zakres . . . . . . . 115
Waenie obserwacji . . . . . . . . . . . . 115 Restrukturyzacja danych . . . . . . . . . . 116
Przeprowadzanie restrukturyzacji danych . . . . 116 Kreator restrukturyzacji danych: Wybierz typ . . . 116 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Liczba grup zmiennych . . . . . . 119 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Wybór zmiennych . . . . . . . 119 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Tworzenie zmiennych indeksujcych . . 120 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Tworzenie jednak zmiennej indeksujcej. 121 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Tworzenie wielu zmiennych indeksujcych. . . . . . . . . . . . . 122 Kreator restrukturyzacji danych (Zmienne w obserwacje): Opcje . . . . . . . . . . . 122 Kreator restrukturyzacji danych (Obserwacje w zmienne): Wybór zmiennych . . . . . . . . 123 Kreator restrukturyzacji danych (Obserwacje w zmienne): Sortowanie danych . . . . . . . . 123 Kreator restrukturyzacji danych (Obserwacje w zmienne): Opcje . . . . . . . . . . . . 124 Kreator restrukturyzacji danych - Koniec. . . . . 125
Rozdzia 10. Praca z oknem raportów wynikowych . . . . . . . . . . . . 127 Praca z oknem raportów wynikowych . . . . . . 127 Edytor raportów . . . . . . . . . . . . . 127
Wywietlanie i ukrywanie wyników . . . . . . 127 Przenoszenie, usuwanie i kopiowanie wyników. . . 127 Zmiana pocztkowego wyrównania . . . . . . 128 Zmiana wyrównania wyników . . . . . . . . 128 Struktura w przegldarce Viewer . . . . . . . 128 Dodawanie elementów do raportu . . . . . . . 129 Znajdowanie i zastpowanie informacji . . . . . 130 Zamykanie pozycji wyniku . . . . . . . . . 131
Kopiowanie wyniku do innych aplikacji . . . . . . 131 Wyjcie interaktywne . . . . . . . . . . . 132 Eksportowanie raportu wynikowego . . . . . . . 133
Opcje formatu HTML . . . . . . . . . . 134 Opcje raportu WWW . . . . . . . . . . 134 Opcje formatu Word/RTF . . . . . . . . . 135
iv Podrcznik uytkownika IBM SPSS Statistics 25 — System podstawowy
Opcje formatu Excel. . . . . . . . . . . 136 Opcje formatu PowerPoint . . . . . . . . . 136 Opcje PDF . . . . . . . . . . . . . 137 Opcje formatu tekstowego . . . . . . . . . 138 Opcje tylko dla grafiki . . . . . . . . . . 138 Opcje formatu graficznego . . . . . . . . . 138
Drukowanie z Edytora raportów . . . . . . . . 139 Drukowanie raportu i wykresów . . . . . . . 140 Podgld wydruku. . . . . . . . . . . . 140 Atrybuty strony: nagówki i stopki . . . . . . 140 Atrybuty strony w opcjach wydruku . . . . . . 141
Zapisywanie wyników . . . . . . . . . . . 141 Zapisywanie dokumentu Edytora raportów . . . . 141
Rozdzia 11. Tabele przestawne . . . . 143 Tabele przestawne . . . . . . . . . . . . 143 Manipulowanie tabel przestawn . . . . . . . . 143
Aktywowanie tabeli przestawnej . . . . . . . 143 Przestawianie tabeli . . . . . . . . . . . 143 Zmiana porzdku wywietlania elementów w wymiarze . . . . . . . . . . . . . . 143 Przenoszenie wierszy i kolumn w elemencie wymiaru 144 Transponowanie wierszy i kolumn . . . . . . 144 Grupowanie wierszy i kolumn . . . . . . . . 144 Rozdzielanie grup wierszy lub kolumn . . . . . 144 Obracanie nagówków wierszy lub kolumn . . . . 144 Sortowanie wierszy . . . . . . . . . . . 144 Wstawianie wierszy i kolumn . . . . . . . . 145 Kontrola wywietlania etykiet zmiennej i wartoci 145 Zmiana jzyka wyjciowego . . . . . . . . 146 Przemieszczanie si po duych tabelach . . . . . 146 Cofanie zmian . . . . . . . . . . . . 146
Praca z warstwami . . . . . . . . . . . . 146 Tworzenie i wywietlanie warstw . . . . . . . 146 Przechodzenie do kategorii w warstwie . . . . . 147
Wywietlanie i ukrywanie pozycji. . . . . . . . 147 Ukrywanie wierszy i kolumn w tabeli. . . . . . 147 Wywietlanie ukrytych wierszy lub kolumn w tabeli 147 Ukrywanie i wywietlanie etykiet wymiaru . . . . 147 Ukrywanie i wywietlanie tytuów tabel . . . . . 147
Szablony TableLook. . . . . . . . . . . . 147 Aby zastosowa szablon TableLook . . . . . . 148 Edytowanie lub tworzenie szablonów TableLook . . 148
Waciwoci tabeli . . . . . . . . . . . . 148 Zmiana waciwoci tabeli przestawnej . . . . . 148 Waciwoci tabeli: ogólne . . . . . . . . . 149 Waciwoci tabeli: uwagi . . . . . . . . . 149 Waciwoci tabeli: formaty komórek. . . . . . 150 Waciwoci tabeli: obramowania . . . . . . . 150 Waciwoci tabeli: drukowanie . . . . . . . 151
Waciwoci komórki . . . . . . . . . . . 151 Czcionka i to . . . . . . . . . . . . . 151 Formatowanie wartoci . . . . . . . . . . 151 Wyrównanie i marginesy . . . . . . . . . 152
Przypisy i nagówki . . . . . . . . . . . . 152 Dodawanie przypisów i nagówków . . . . . . 152 Wywietlanie lub ukrywanie nagówka . . . . . 152 Ukrywanie lub wywietlanie przypisów w tabeli . . 152 Znacznik przypisu . . . . . . . . . . . 153 Przenumerowywanie przypisów . . . . . . . 153 Edytowanie przypisów w tabelach starszej wersji . . 153
Szeroko komórek danych. . . . . . . . . . 154 Zmiana szerokoci kolumny . . . . . . . . . 154 Wywietlanie ukrytych krawdzi tabeli przestawnej . . 154 Zaznaczanie wierszy, kolumn i komórek w tabeli przestawnej . . . . . . . . . . . . . . 154 Drukowanie tabel przestawnych . . . . . . . . 154
Kontrola podziaów tabeli w przypadku szerokich i dugich tabel . . . . . . . . . . . . . 155
Tworzenie wykresu na podstawie tabeli przestawnej . . 156 Starsze wersje tabel . . . . . . . . . . . . 156
Rozdzia 12. Modele. . . . . . . . . 157 Interakcja z modelem . . . . . . . . . . . 157
Praca z przegldark modelu . . . . . . . . 157 Drukowanie modelu . . . . . . . . . . . . 158 Eksportowanie modelu . . . . . . . . . . . 158 Zapisywanie uytych w modelu pól do nowego zbioru danych . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Zapisywanie predyktorów do nowego zbioru danych bazujce na wanoci . . . . . . . . . . . 159 Przegldarka zespoów . . . . . . . . . . . 159
Modele dla zestawów . . . . . . . . . . 159 Przegldarka podzielonych modeli . . . . . . . 161
Rozdzia 13. Automatyczna modyfikacja wyników . . . . . . . . 163 Styl wyników: Wybierz . . . . . . . . . . . 163 Styl wyników . . . . . . . . . . . . . . 164
Styl wyników: Etykiety i tekst . . . . . . . . 166 Styl wyników: Indeksowanie . . . . . . . . 166 Styl wyników: Szablon TableLook . . . . . . 167 Styl wyników: Rozmiar . . . . . . . . . . 167
Styl tabeli . . . . . . . . . . . . . . . 167 Styl tabeli: warunek . . . . . . . . . . . 168 Styl tabeli: format . . . . . . . . . . . 168
Rozdzia 14. Praca ze skadni komend 169 Reguy skadni . . . . . . . . . . . . . 169 Wklejanie komend z okien dialogowych . . . . . . 170
Sposób wklejania skadni z okien dialogowych . . . 170 Kopiowanie komend z dziennika raportów . . . . . 171
Sposób kopiowania skadni z dziennika raportów . . 171 Obsuga edytora komend . . . . . . . . . . 171
Okno edytora komend . . . . . . . . . . 171 Pojcia . . . . . . . . . . . . . . . 173 Automatyczne uzupenianie . . . . . . . . 173 Kolorowanie skadni. . . . . . . . . . . 173 Podziay . . . . . . . . . . . . . . 174 Zakadki . . . . . . . . . . . . . . 175 Przenoszenie lub usuwanie tekstu z komentarzy . . 176 Formatowanie kodu . . . . . . . . . . . 177 Wykonywanie skadni komend . . . . . . . 180 Kodowanie znaków w plikach komend . . . . . 181 Powtarzajce si komendy EXECUTE . . . . . 182
Kodowanie znaków w plikach komend . . . . . . 182 Powtarzajce si komendy EXECUTE . . . . . . 183 Szyfrowanie plików skadni . . . . . . . . . 183
Rozdzia 15. Wykresy — przegld . . . 185 Tworzenie i edycja wykresu . . . . . . . . . 185
Spis treci v
Tworzenie wykresów . . . . . . . . . . 185 Edycja wykresów . . . . . . . . . . . 186
Opcje definiowania wykresu . . . . . . . . . 187 Dodawanie i edytowanie tytuów i stopek . . . . 187 Okrelanie opcji na karcie Ogólne . . . . . . . 188
Rozdzia 16. Ocenianie danych za pomoc modeli prognostycznych . . . 189 Kreator scoringu . . . . . . . . . . . . . 189
Dopasowywanie pól modelu z polami zbioru danych 190 Wybieranie funkcji oceniania . . . . . . . . 191 Ocenianie aktywnego zbioru danych . . . . . . 192
Scalanie modelu i plików XML transformacji . . . . 192
Rozdzia 17. Narzdzia . . . . . . . 195 Narzdzia . . . . . . . . . . . . . . . 195 Informacje o zmiennych . . . . . . . . . . 195 Komentarze do pliku danych . . . . . . . . . 195 Zestawy zmiennych . . . . . . . . . . . . 196 Definiowanie zestawów zmiennych . . . . . . . 196 Uywanie zestawów zmiennych do pokazywania i ukrywania zmiennych . . . . . . . . . . . 196 Zmiana uporzdkowania list wybranych zmiennych . . 197
Rozdzia 18. Opcje . . . . . . . . . 199 Opcje . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Opcje: Ogólne . . . . . . . . . . . . . 199 Opcje okna raportu . . . . . . . . . . . . 200 Opcje: Dane . . . . . . . . . . . . . . 201
Zmiana domylnego widoku zmiennych . . . . . 203 Opcje jzykowe . . . . . . . . . . . . . 203 Opcje: Waluta. . . . . . . . . . . . . . 204
Tworzenie formatu uytkownika . . . . . . . 204 Opcje raportów . . . . . . . . . . . . . 204 Opcje wykresów . . . . . . . . . . . . . 205
Kolory elementu danych . . . . . . . . . 205 Linie elementu danych . . . . . . . . . . 206 Symbole elementu danych . . . . . . . . . 206 Wypenienia elementu danych . . . . . . . . 207
Opcje: Tabele przestawne . . . . . . . . . . 207 Opcje lokalizacji plików . . . . . . . . . . 208 Opcje: Skrypty . . . . . . . . . . . . . 209 Opcje edytora komend . . . . . . . . . . . 210 Opcje wielokrotnego przypisywania . . . . . . . 211
Rozdzia 19. Dostosowywanie menu i pasków narzdzi . . . . . . . . . . 213 Dostosowywanie menu i pasków narzdzi . . . . . 213 Edytor menu . . . . . . . . . . . . . . 213 Dostosowywanie pasków narzdzi . . . . . . . 213 Wywietlanie pasków narzdzi . . . . . . . . 213 Sposób dostosowywania pasków narzdzi . . . . . 213
Waciwoci paska narzdzi . . . . . . . . 214 Edytowanie paska narzdzi . . . . . . . . . 214 Tworzenie nowego narzdzia . . . . . . . . 214
Rozdzia 20. Rozszerzenia . . . . . . 215 Centrum rozszerze . . . . . . . . . . . . 215
Karta Eksploracja . . . . . . . . . . . 216
Instalacja lokalnych pakietów rozszerze . . . . . 218 Lokalizacje instalacji rozszerze . . . . . . . 218 Wymagane pakiety jzyka R . . . . . . . . 219 Instalacja wsadowa pakietów rozszerze . . . . . 220
Tworzenie i zarzdzanie oknami dialogowymi uytkownika . . . . . . . . . . . . . . 220
Ukad edytora okien dialogowych . . . . . . . 221 Tworzenie okna dialogowego uytkownika . . . . 221 Waciwoci okna dialogowego . . . . . . . 222 Okrelanie lokalizacji okna dialogowego uytkownika w menu . . . . . . . . . . . . . . 223 Rozmieszczanie elementów sterujcych na obszarze roboczym . . . . . . . . . . . . . . 224 Tworzenie szablonu komend . . . . . . . . 224 Przegldanie okna dialogowego uytkownika . . . 226 Typy elementów sterujcych . . . . . . . . 226 Waciwoci rozszerzenia . . . . . . . . . 248 Zarzdzanie oknami dialogowymi uytkownika. . . 251 Okna dialogowe uytkownika komend rozszerzajcych . . . . . . . . . . . . 255 Tworzenie zlokalizowanych wersji okien dialogowych uytkownika . . . . . . . . . . . . . 255
Tworzenie i edytowanie pakietów rozszerze . . . . 257
Rozdzia 21. Zadania produkcyjne. . . 259 Pliki skadni . . . . . . . . . . . . . . 260 Raport . . . . . . . . . . . . . . . . 260
Opcje HTML . . . . . . . . . . . . . 261 Opcje PowerPoint . . . . . . . . . . . 261 Opcje PDF . . . . . . . . . . . . . 262 Opcje tekstowe . . . . . . . . . . . . 262 Zadania produkcyjne z komendami OUTPUT . . . 262
Wartoci robocze . . . . . . . . . . . . . 262 Opcje uruchamiania . . . . . . . . . . . . 263 Logowanie do serwera obliczeniowego . . . . . . 264
Dodawanie i edycja parametrów poczenia z serwerem . . . . . . . . . . . . . . 264
Komunikaty dla uytkownika . . . . . . . . . 264 Status zadania dziaajcego w tle . . . . . . . . 264 Uruchamianie zada wsadowych z poziomu wiersza komend . . . . . . . . . . . . . . . 265 Konwertowanie plików programu Production Facility 266
Rozdzia 22. System zarzdzania wynikami . . . . . . . . . . . . . 267 Typy obiektów wynikowych . . . . . . . . . 268 Identyfikatory komend oraz podtypy tabel . . . . . 269 Etykiety . . . . . . . . . . . . . . . 270 Opcje OMS . . . . . . . . . . . . . . 270 Rejestrowanie. . . . . . . . . . . . . . 273 Wyczanie wywietlania wyników w Edytorze raportów 273 Kierowanie wyników do pliku danych IBM SPSS Statistics . . . . . . . . . . . . . . . 273
Pliki danych tworzone z wielu tabel . . . . . . 274 Kontrolowanie elementów kolumn dla zmiennych sterujcych w pliku danych . . . . . . . . . 274
vi Podrcznik uytkownika IBM SPSS Statistics 25 — System podstawowy
Nazwy zmiennych w plikach danych generowanych przez OMS . . . . . . . . . . . . . 274
Struktura tabeli OXML . . . . . . . . . . . 275 Identyfikatory OMS . . . . . . . . . . . . 277
Kopiowanie identyfikatorów OMS z Okna struktury 277
Rozdzia 23. Skrypty . . . . . . . . 279 Autoskrypty . . . . . . . . . . . . . . 280
Tworzenie autoskryptów . . . . . . . . . 280 Tworzenie powiza istniejcych skryptów z obiektami przegldarki . . . . . . . . . . 281
Tworzenie skryptów w jzyku programowania Python 281 Uruchamianie skryptów i programów w jzyku Python 282 Edytor skryptów dla jzyka programowania Python 283
Tworzenie skryptów w jzyku Basic . . . . . . . 283 Zgodno z wersjami starszymi od wersji 16.0 . . . 283
Obiekt scriptContext. . . . . . . . . . . 286 Skrypty startowe . . . . . . . . . . . . . 286
Rozdzia 24. Konwerter skadni komend TABLES i IGRAPH. . . . . . 289
Rozdzia 25. Szyfrowanie plików danych, dokumentów wyjciowych i plików skadni . . . . . . . . . . . 291
Uwagi. . . . . . . . . . . . . . . 293 Znaki towarowe . . . . . . . . . . . . . 295
Indeks . . . . . . . . . . . . . . 297
Rozdzia 1. Przegld
Okna W programie IBM® SPSS Statistics dostpne s róne typy okien:
Edytor danych. W tym oknie wywietlana jest zawarto pliku danych. Korzystajc z Edytora danych, mona modyfikowa pliki danych i tworzy nowe. W razie otwarcia wicej ni jednego pliku danych, dla kadego pliku danych otwierane jest oddzielne okno Edytora danych.
Edytor raportów. W Edytorze raportów wywietlane s wszystkie wyniki statystyczne, tabele i wykresy. Wyniki mona edytowa oraz zapisywa. Edytor raportów otwiera si automatycznie, gdy po raz pierwszy zostaje wykonana procedura tworzca wyniki.
Edytor tabel przestawnych. W Edytorze tabel przestawnych wyniki wywietlane w postaci tabel przestawnych mog by modyfikowane na wiele rónych sposobów. Mona edytowa tekst, zamienia miejscami dane w wierszach i kolumnach, dodawa kolory, tworzy tabele wielowymiarowe oraz selektywnie ukrywa i wywietla wyniki.
Edytor wykresów. Edytor wykresów pozwala modyfikowa wykresy wywietlone w wysokiej rozdzielczoci. Mona zmienia kolory, wybiera inne typy czcionek i ich wielkoci, przecza osie poziome i pionowe, obraca trójwymiarowe wykresy rozrzutu, a nawet zmienia typy wykresu.
Edytor wyników tekstowych. Wyniki tekstowe, które nie s wywietlane w tabelach przestawnych, mog by modyfikowane w Edytorze wyników tekstowych. Mona edytowa wyniki i zmienia waciwoci czcionek (typ, styl, kolor i wielko).
Edytor komend. W oknie edytora komend mona wkleja opcje wybrane w oknach dialogowych. Te opcje w Edytorze komend zostaj wywietlone w formie skadni komend. Skadni komendy mona nastpnie edytowa w celu zastosowania rónych opcji, które nie s dostpne w oknach dialogowych. Komendy mog by zapisywane w plikach, tak aby mona byo z nich korzysta w kolejnych sesjach.
Okno wyznaczone a okno aktywne Jeli otwarte jest wicej ni jedno okno Edytora raportów, wyniki kierowane s do wyznaczonego okna. Jeli otwarte jest wicej ni jedno okno Edytora komend, skadnia komendy jest wklejana do wyznaczonego okna Edytora komend. Wyznaczone okna s oznaczane znakiem plus przy ikonie na pasku tytuu. W dowolnym momencie mona wyznaczy inne okno.
Okna wyznaczonego nie naley myli z oknem aktywnym, czyli oknem wybranym w danym momencie. Jeli okna zachodz na siebie, okno aktywne wystpuje na pierwszym planie. Gdy zostanie otwarte nowe okno, stanie si ono automatycznie oknem aktywnym i oknem wyznaczonym.
Zmiana okna wyznaczonego 1. Uaktywnij okno, które ma zosta wyznaczone (kliknij to okno). 2. Z menu wybierz:
Narzdzia > Wyznacz okno
Uwaga: W przypadku okien Edytora danych, aktywne okno Edytora danych okrela zbiór danych wykorzystywany w kolejnych obliczeniach lub analizach. Nie ma „wyznaczonego” okna Edytora danych. Wicej informacji mona znale w temacie “Podstawowa obsuga wielu róde danych” na stronie 69.
© Copyright IBM Corp. 1989, 2017 1
Nazwy zmiennych i etykiety zmiennych w listach okien dialogowych W listach okien dialogowych mona wywietla nazwy zmiennych lub ich etykiety. Porzdek sortowania zmiennych na listach zmiennych ródowych mona zmienia. Aby okreli domylne atrybuty wywietlania zmiennych na listach ródowych, wybierz polecenie Opcje w menu Edycja. Wicej informacji mona znale w temacie “Opcje: Ogólne” na stronie 199.
Moesz take zmieni atrybuty wywietlania listy zmiennych w oknach dialogowych. Metoda zmiany atrybutów wywietlania zaley od okna dialogowego: v Jeli okno dialogowe ma elementy do porzdkowania i sterowania wywietlaczem nad list zmiennych ródowych,
uyj tych elementów do zmiany atrybutów wywietlania. v Jeli okno dialogowe nie zawiera elementów do porzdkowania nad list zmiennych ródowych, kliknij prawym
przyciskiem na dowoln zmienn na licie ródowej i wybierz atrybuty wywietlania z menu kontekstowego.
W listach okien dialogowych mona wywietla nazwy zmiennych lub ich etykiety (nazwy s wywietlane dla wszystkich zmiennych bez zdefiniowanych etykiet), a listy ródowe mona sortowa wedug kolejnoci wystpowania w pliku, w porzdku alfabetycznym lub wedug poziomu pomiaru. (W oknach dialogowych z elementami do porzdkowania nad list zmiennych, domylne wybranie Brak sortuje listy w kolejnoci plików).
Ikony typu danych, poziomu pomiaru i listy zmiennych Ikony wywietlane obok zmiennych w listach okien dialogowych zawieraj informacje o rodzaju zmiennej oraz poziomie pomiaru.
Tabela 1. Ikony poziomów pomiaru
Liczba acuch Data Czas
Porzdkowa
Nominalna
v Aby uzyska wicej informacji o poziomie pomiaru, zobacz “Poziom pomiaru zmiennej” na stronie 53. v Aby uzyska wicej informacji o typach danych liczbowych, acuchowych, daty i godziny, zobacz “Typ zmiennej”
na stronie 53.
Nauczyciel statystyki Jeli uytkownik nie zna programu IBM SPSS Statistics lub dostpnych w nim procedur statystycznych, przewodnik Nauczyciel statystyki moe pomóc w stawianiu pierwszych kroków przez zadawanie prostych pyta, stosowanie nieskomplikowanego jzyka i pokazywanie przykadów wizualnych uatwiajcych wybór podstawowych opcji dotyczcych statystyki i wykresów, najodpowiedniejszych dla analizowanych danych.
Aby uy przewodnika Nauczyciel statystyki, w dowolnym oknie programu IBM SPSS Statistics z menu wybierz kolejno nastpujce pozycje:
Pomoc > Nauczyciel statystyki
Pomoc > Samouczek
Rozdzia 2. Uzyskiwanie pomocy
Pomoc Informacje na temat interfejsu uytkownika. Istnieje osobna sekcja dla kadego moduu opcjonalnego.
Skorowidze Informacje referencyjne dotyczce jzyka komend i jzyka graficznego GPL. Materiay referencyjne dotyczce jzyka komend s równie dostpne w formacie PDF: Pomoc>Materiay o skadni komend.
Kurs Instrukcje krok po kroku dotyczce uycia podstawowych funkcji programu.
Studia przypadków Praktyczne przykady tworzenia analiz statystycznych rónych typów oraz wskazówki dotyczce interpretacji wyników.
Nauczyciel statystyki Prowadzi uytkownika przez proces znajdowania danej procedury.
Wtyczki integracyjne Odrbne sekcje dotyczce wtyczek Python i R
Pomoc kontekstowa
W wielu miejscach interfejsu uytkownika mona uzyska pomoc kontekstow. v Przyciski pomocy w oknach dialogowych prowadz bezporednio do tematu pomocy dotyczcego danego okna
dialogowego. v Klikajc prawym przyciskiem myszy termin w aktywnej tabeli przestawnej w Edytorze raportów, a nastpnie
wybierajc z menu kontekstowego pozycj Co to jest?, mona wywietli definicj tego terminu. v w oknie jzyka edytora komend ustaw kursor w jakimkolwiek miejscu w granicach bloku jzyka dla komendy i
nacinij F1 na klawiaturze. Wywietlona zostanie pomoc do tej komendy.
Inne zasoby
Jeli jeste studentem korzystajcym z pakietów w wersji dla studentów, uczelni lub absolwentów dowolnego oprogramowania firmy IBM SPSS, sprawd prosz nasze specjalne, dostpne online, strony dla studentów Rozwizania dla edukacji. Jeli jeste studentem uywajcym kopii oprogramowania IBM SPSS dostarczonej przez uniwersytet, skontaktuj si z koordynatorem produktu IBM SPSS na twojej uczelni.
Witryna spoecznoci IBM SPSS Predictive Analytics zawiera zasoby dla wszystkich uytkowników i twórców aplikacji. Pobierz stamtd narzdzia, przykady graficzne, nowe moduy statystyczne oraz artykuy. Odwied serwis spoecznociIBM SPSS Predictive Analytics pod adresemhttps://developer.ibm.com/predictiveanalytics/.
Dokumentacja algorytmów statystycznych i skadni polece w formacie PDF jest dostpna pod adresem http://www.ibm.com/support/docview.wss?uid=swg27049428.
Rozdzia 3. Pliki danych
Pliki danych mog wystpowa w wielu rónych formatach. Ten program zaprojektowano tak, by moliwa bya obsuga wielu z nich, na przykad: v Arkuszy kalkulacyjne Excel v Tabel baz danych z wielu róde baz danych, w tym Oracle, SQLServer, DB2 i innych v Plików tekstowych z tabulacj, pliki CSV i inne rodzaje prostych plików tekstowych v Plików danych SAS. v Plików tekstowych Stata
Otwieranie plików danych Poza plikami zapisanymi w formacie IBM SPSS Statistics moliwe jest otwieranie plików programów Excel, SAS, Stata oraz plików tekstowych z tabulacj. Nie jest konieczna konwersja tych plików na format poredni ani wprowadzanie informacji definiujcych dane. v Otwarcie pliku danych ustawia go jako aktywny zbiór danych. Jeli jeden lub wicej plików tekstowych ju istnieje,
pozostaje otwarty i jest dostpny do uytku w sesji. Klikajc gdziekolwiek w oknie Edytora danych otwartego pliku danych sprawia, e staje si on aktywnym zbiorem danych. Wicej informacji mona znale w temacie Rozdzia 6, “Praca z wieloma ródami danych”, na stronie 69.
v W trybie analizy rozproszonej, przy korzystaniu ze zdalnego serwera do przetwarzania komend i uruchamianiu procedur dostpno plików danych, folderów i napdów zaley od tego, co jest dostpne na serwerze zdalnym lub co mona z niego pobra. Aktualna nazwa serwera jest wywietlona w górnej czci okna dialogowego. Uytkownik nie bdzie mie dostpu do plików z danymi na lokalnym komputerze, jeeli napd i foldery zawierajce takie pliki nie zostan udostpnione. Wicej informacji mona znale w temacie Rozdzia 4, “Tryb analizy rozproszonej”, na stronie 45.
Sposób otwierania plików z danymi 1. Z menu wybierz:
Plik > Otwórz > Dane... 2. W oknie dialogowym Otwórz dane wybierz plik do otwarcia. 3. Kliknij przycisk Otwórz.
Opcjonalnie mona wykona nastpujce czynnoci: v Automatycznie dopasowa szerokoci kadej ze zmiennych acuchowych do najduszej zaobserwowanej wartoci
tej zmiennej za pomoc opcji Ustal szeroko zmiennych acuchowych na bazie ich wartoci. Jest to szczególnie przydatne w przypadku odczytu strony kodowej plików danych w trybie Unicode. Wicej informacji mona znale w temacie “Opcje: Ogólne” na stronie 199.
v Odczyta nazwy zmiennych z pierwszego wiersza pliku arkusza kalkulacyjnego. v Okreli zakres komórek do odczytania z pliku arkusza kalkulacyjnego. v Okreli w pliku programu Excel (wersja 95 lub nowsza) arkusz do odczytania.
Informacje na temat odczytywania danych z baz danych mona znale w “Odczytywanie plików baz danych” na stronie 15. Informacje na temat odczytywania danych z plików danych tekstowych mona znale w “Kreator importu tekstu” na stronie 11. Informacje na temat odczytywania IBM Cognos danych mona znale w “Odczytywanie danych Cognos BI” na stronie 20.
Typy plików danych SPSS Statistics. Pozwala otwiera pliki danych zapisane w formacie programu IBM SPSS Statistics, a take programu SPSS/PC+ dla systemu DOS.
Skompresowany plik SPSS Statistics. Pozwala otwiera pliki zapisane w skompresowanym formacie IBM SPSS Statistics.
SPSS/PC+. Pozwala otwiera pliki danych w formacie SPSS/PC+. Ta opcja jest dostpna tylko w systemach operacyjnych Windows.
Portable. Pozwala otwiera pliki zapisane w przenonym formacie. Zapisanie pliku w formacie przenonym wymaga znacznie wicej czasu ni zapisanie go w formacie IBM SPSS Statistics.
Excel. Pozwala otwiera pliki programu Excel.
Lotus 1-2-3. Pozwala otwiera pliki danych zapisane w formacie 1-2-3 programu Lotus w wersji 3.0, 2.0 lub 1A.
SYLK. Pozwala otwiera pliki danych zapisane w formacie SYLK (cze symboliczne). Format ten jest wykorzystywany przez niektóre aplikacje arkuszy kalkulacyjnych.
dBASE. Pozwala otwiera pliki w formacie-dBASE w wersjach dBASE IV, dBASE III lub III PLUS, dBASE II. Kada obserwacja stanowi rekord. Przy zapisie pliku w tym formacie nastpuje utrata etykiet zmiennych i wartoci oraz wskaza braków danych.
SAS. Pozwala otwiera pliki SAS w wersjach 6–9 oraz pliki transportowe SAS.
Stata Format Stata w wersjach 4–14 (Stata 14 obsuguje dane Unicode).
Odczytywanie plików programu Excel Ten temat dotyczy plików programu Excel w wersji 95 i nowszych. Informacje o odczytywaniu plików programu Excel w wersji 4 i wczeniejszych zawiera temat “Odczytywanie plików starszych wersji programu Excel i innych arkuszy kalkulacyjnych” na stronie 9.
Arkusz Pliki programu Excel mog zawiera wiele arkuszy. Domylnie Edytor danych odczytuje pierwszy arkusz. Aby odczyta inny arkusz, naley wybra arkusz z listy.
Przedzia Moliwe jest take odczytanie zakresu komórek. Do okrelania zakresów komórek naley uywa takiej samej metody, jak w programie Excel. Na przykad: A1:D10.
Odczytaj nazwy zmiennych z pierwszego wiersza danych Nazwy zmiennych mona odczyta z pierwszego wiersza pliku lub z pierwszego wiersza zaznaczonego zakresu. Wartoci, które nie odpowiadaj reguom nazewnictwa zmiennych, s przeksztacane na prawidowe nazwy zmiennych, a nazwy pierwotne zostaj uyte jako etykiety zmiennych.
Odsetek wartoci okrelajcych typ danych Typ danych kadej ze zmiennych okrelany jest na podstawie odsetka wartoci zgodnych z tym samym formatem. v Warto musi by wiksza ni 50. v Mianownik uywany do obliczania odsetka jest liczb niepustych wartoci kadej ze zmiennych. v Jeli okrelony odsetek wartoci nie jest zgodny ze spójnym formatem, zmiennej przypisywany jest typ
acuchowy. v Jeli zmienna ma format liczbowy (w tym daty i godziny) przypisany na podstawie odsetka wartoci, to
wartociom niezgodnym z tym formatem s przypisywane systemowe braki danych.
8 Podrcznik uytkownika IBM SPSS Statistics 25 — System podstawowy
Ignoruj ukryte wiersze i kolumny Ukryte wiersze i kolumny w plikach programu Excel nie s uwzgldniane. Ta opcja jest dostpna tylko w odniesieniu do plików programu Excel 2007 i nowszych wersji (XLSX, XLSM).
Usu pocztkowe spacje z wartoci acuchowych Wszelkie spacje z pocztku wartoci acuchowych s usuwane.
Usu kocowe spacje z wartoci acuchowych Spacje na kocach acuchów s usuwane. To ustawienie wpywa na obliczanie okrelonych szerokoci zmiennych acuchowych.
Odczytywanie plików starszych wersji programu Excel i innych arkuszy kalkulacyjnych Ten temat dotyczy odczytywania plików programu Excel w wersji 4 i starszych, plików programu Lotus 1-2-3 i arkuszy kalkulacyjnych w formacie SYLK. Informacje na temat odczytywania plików programu Excel w wersji 95 lub nowszej zawiera temat “Odczytywanie plików programu Excel” na stronie 8.
Czytaj nazwy zmiennych. W przypadku arkuszy kalkulacyjnych moliwe jest odczytanie nazw zmiennych z pierwszego wiersza pliku lub z pierwszego wiersza zaznaczonego zakresu. W celu utworzenia prawidowych nazw zmiennych wartoci s poddawane konwersji, w której spacje s zastpowane znakami podkrelenia.
Zakres. W pliku danych arkusza kalkulacyjnego moliwe jest take odczytanie zakresu komórek. Do okrelania zakresów komórek naley uywa takich samych metod, jak w aplikacjach arkuszy kalkulacyjnych.
Jak odczytywane s arkusze v Typ danych i szeroko kadej ze zmiennych s okrelone szerokoci kolumny oraz typem danych pierwszej
komórki danych w kolumnie. Wartoci innych typów s przeksztacane w systemowy brak danych. Jeli pierwsza komórka danych w kolumnie jest pusta, to uyty zostaje globalny, domylny typ danych dla arkusza kalkulacyjnego (zazwyczaj numeryczny).
v W przypadku zmiennych numerycznych, puste komórki s przeksztacane do formatu systemowego braku danych i oznaczane kropk. W przypadku zmiennych acuchowych pusta warto jest prawidow wartoci acucha, wic puste komórki s traktowane jako prawidowe wartoci acucha.
v Jeli nazwy zmiennych nie zostan odczytane z arkusza, to nazwy zmiennych w plikach programu Excel i Lotus s tworzone na podstawie literowych oznacze kolumn (A, B, C, ...). Dla plików SYLK oraz plików Excel zapisanych w formacie wywietlania R1C1 nazwy zmiennych s tworzone na podstawie numerów kolumn poprzedzonych liter C dla nazw zmiennych (C1, C2, C3, ...).
Odczytywanie plików programu dBASE Pliki baz danych pod wzgldem logicznym s bardzo podobne do plików danych w formacie IBM SPSS Statistics. Do plików programu dBASE maj zastosowanie ponisze zasady ogólne: v Nazwy pól s konwertowane na prawidowe nazwy zmiennych. v Dwukropki w nazwach pól dBASE s zamieniane na znaki podkrelenia. v Rekordy oznaczone do usunicia, lecz jeszcze nie usunite, zostaj uwzgldnione przy odczycie. Tworzona jest
nowa zmienna acuchowa o nazwie D_R, która zawiera gwiazdk dla obserwacji oznaczonych do usunicia.
Odczytywanie plików programu Stata Do plików programu Stata maj zastosowanie ponisze zasady ogólne: v Nazwy zmiennych. Nazwy zmiennych w formacie Stata s przeksztacane w nazwy zmiennych programu IBM
SPSS Statistics z uwzgldnieniem maych i wielkich liter. Nazwy zmiennych w formacie Stata, które s identyczne z wyjtkiem wielkoci liter, s przeksztacane w poprawne nazwy zmiennych przez dodanie podkrelenia i kolejnej litery (_A, _B, _C, ..., _Z, _AA, _AB itd.).
v Etykiety zmiennych. Etykiety zmiennych w formacie Stata s przeksztacane w etykiety zmiennych programu IBM SPSS Statistics.
Rozdzia 3. Pliki danych 9
v Etykiety wartoci. Etykiety wartoci w formacie Stata s przeksztacane w etykiety wartoci programu IBM SPSS Statistics, z wyjtkiem etykiet wartoci przypisanych do „rozszerzonych” brakujcych wartoci. Wartoci dusze ni 120-bajtowe zostan przycite.
v Zmienne acuchowe. Zmienne strl programu Stata zostan skonwertowane na zmienne acuchowe. Wartoci dusze ni 32-kilobajtowe zostan przycite. Wartoci strl programu Strata zawierajce due obiekty binarne zostan skonwertowane na puste acuchy.
v Braki danych. Brakujce wartoci „rozszerzone” w formacie Stata s przeksztacane w systemowe braki danych. v Konwersja daty. Wartoci danych w formacie daty w formacie Stata s przeksztacane w wartoci formatu IBM
SPSS Statistics DATE (d-m-r). Wartoci danych formatu „szeregu czasowego” w formacie Stata (tygodnie, miesice, kwartay itd.) s przeksztacane w prosty format (F) numeryczny, z zachowaniem oryginalnej, cakowitej wartoci, któr jest liczba tygodni, miesicy, kwartaów itd. od pocztku roku 1960.
Odczytywanie plików CSV Aby odczyta plik CSV, wybierz z menu opcj: Plik > Importuj dane > CSV
Okno Odczytaj plik CSV umoliwia odczytywanie plików tekstowych, w których wartoci s rozdzielane przecinkami, rednikami lub znakami tabulacji.
Jeli w pliku tekstowym uywany jest inny separator, jeli plik zawiera na pocztku tekst niebdcy nazwami zmiennych ani wartociami danych lub wystpuj inne szczególne uwarunkowania, odczytaj plik za pomoc Kreatora importu tekstu.
Pierwszy wiersz zawiera nazwy zmiennych Pierwszy niepusty wiersz pliku zawiera tekst etykiet penicy rol nazw zmiennych. Wartoci niebdce prawidowymi nazwami zmiennych s automatycznie przeksztacane w prawidowe nazwy.
Usu kocowe spacje z wartoci acuchowych Spacje na kocach acuchów s usuwane. To ustawienie wpywa na obliczanie okrelonych szerokoci zmiennych acuchowych.
Separator midzy wartociami Separatorem moe by przecinek, rednik lub znak tabulacji. Jeli separatorem jest inny znak lub spacja, do odczytania pliku uyj Kreatora importu tekstu.
Symbol dziesitny Symbol oddzielajcy cz cakowit od uamka dziesitnego. Moe to by przecinek albo kropka.
Kwalifikator tekstu Znak wyznaczajcy granice wartoci zawierajcych separator. Kwalifikator znajduje si na pocztku i na kocu wartoci. Kwalifikatorem moe by cudzysów lub apostrof; mona te nie definiowa kwalifikatora.
Odsetek wartoci okrelajcych typ danych Typ danych kadej ze zmiennych okrelany jest na podstawie odsetka wartoci zgodnych z tym samym formatem. v Warto musi by wiksza ni 50. v Jeli okrelony odsetek wartoci nie jest zgodny ze spójnym formatem, zmiennej przypisywany jest typ
Buforuj dane lokalnie Bufor (pami podrczna) danych to pena kopia pliku danych przechowywana w tymczasowym miejscu na dysku. Zapisywanie kopii danych w buforze moe zwikszy wydajno.
Kreator importu tekstu Kreator importu tekstu pozwala na odczytywanie plików danych w rónorodnych formatach: v Pliki danych oddzielane tabulatorami v Pliki danych oddzielane tabulatorami v Pliki danych oddzielane przecinkami v Pliki o ustalonym formacie pól
W przypadku plików z separatorami mona zdefiniowa inny znak bdcy ogranicznikiem pola oraz okreli wiele ograniczników.
Odczytywanie plików danych tekstowych 1. Z menu wybierz:
Plik > Importuj dane > Dane tekstowe... 2. Wybierz plik tekstowy w oknie dialogowym Otwórz dane. 3. Jeli jest to konieczne, wybierz rodzaj kodowania pliku. 4. Postpuj zgodnie ze wskazówkami wywietlanymi w oknach Kreatora importu tekstu, aby zdefiniowa sposób
odczytu pliku danych.
Kodowanie pliku wpywa na sposób odczytywania danych znaków. Pliki typu Unicode przewanie maj znacznik kolejnoci bajtów identyfikujcy kodowanie znaków. Jednak niektóre aplikacje tworz pliki Unicode bez znacznika kolejnoci bajtów, a plik danych strony kodowej nie ma identyfikatora kodujcego. v Unicode (UTF-8). Odczytuje plik zgodnie z kodowaniem Unicode (UTF-8). v Unicode (UTF-16). Odczytuje plik zgodnie z kodowaniem Unicode (UTF-16) zgodnie z systemowym ustawieniem
najbardziej znaczcego bitu. v Unicode (UTF-16BE). Odczytuje plik zgodnie z kodowaniem Unicode (UTF-16) w standardzie Big Endian, w
którym pierwszy bajt jest bardziej znaczcy. v Unicode (UTF-16LE). Odczytuje plik zgodnie z kodowaniem Unicode (UTF-16) w standardzie Little Endian, w
którym ostatni bajt jest bardziej znaczcy. v Kodowanie lokalne. Odczytuje plik zgodnie z kodowaniem znaków w stronie kodowej biecych ustawie
regionalnych.
Jeli plik zawiera znacznik kolejnoci bajtów Unicode, zostanie on przeczytany w tym kodowaniu, bez wzgldu na wybrane kodowanie. Jeli plik komend nie ma znacznika kolejnoci bajtów Unicode, domylnie zostanie przyjte kodowanie zgodnie z kodowaniem w biecych ustawieniach regionalnych (chyba e zostanie wybrane jedno z kodowa Unicode).
Aby zmieni biece ustawienia regionalne plików danych na kodowanie z innej strony kodowej, wybierz w menu polecenie Edycja > Opcje i na karcie Jzyk zmie ustawienia regionalne.
Kreator importu tekstu: Krok 1 Zawarto pliku tekstowego jest wywietlana w polu podgldu. Mona zastosowa predefiniowany — wstpnie okrelony format (uprzednio zapisany za pomoc Kreatora importu tekstu) lub kontynuowa prac z kreatorem, aby okreli sposób odczytu danych.
Kreator importu tekstu: Krok 2 W tym etapie naley poda informacje dotyczce zmiennych. Zmienna peni rol podobn do pola w bazie danych. Na przykad zmienn moe by kade pole w kwestionariuszu.
Jak zorganizowane s zmienne? Ukad zmiennych jest wic metod odrónienia poszczególnych zmiennych od siebie.
Separowane Do rozdzielania zmiennych stosowane s spacje, przecinki, znaki tabulacji lub inne znaki. Wartoci zmiennych dla kadej obserwacji s zapisywane w jednakowej kolejnoci, lecz niekoniecznie w tej samej kolumnie.
O staej szerokoci Wartoci kadej zmiennej umieszczane s w jednej kolumnie, a poszczególne obserwacje rozmieszczone s w osobnych rekordach (wierszach). Midzy zmiennymi nie s umieszczane ograniczniki. Pooenie kolumny okrela, które zmienne zostan odczytane.
Uwaga: Kreator tekstu nie moe odczyta plików tekstowych Unicode o staej szerokoci. Mona uy komendy DATA LIST, aby odczyta pliki Unicode o staej szerokoci.
Czy nazwy zmiennych zapisane s na pocztku pliku? Nazwy zmiennych tworzone s na podstawie wartoci podanych w wierszu o okrelonym numerze. Wartoci, które nie odpowiadaj reguom nazewnictwa zmiennych, s zamieniane na poprawne nazwy zmiennych.
Jaki jest symbol dziesitny? Znakiem oddzielajcym cz cakowit od uamka dziesitnego moe by kropka lub przecinek.
Kreator importu tekstu: Krok 3 (dane oddzielone separatorami) W tym etapie naley poda informacje dotyczce obserwacji. Obserwacja peni rol podobn do rekordu w bazie danych. Na przykad obserwacj moe by zbiór danych kwestionariusza dla pojedynczego respondenta.
Pierwsza obserwacja danych rozpoczyna si w wierszu? Wskazuje pierwszy wiersz pliku danych zawierajcy wartoci danych. Jeli górny wiersz pliku zawiera opisowe etykiety zmiennych lub zwyky tekst, który nie stanowi wartoci danych, nie bdzie to wiersz numer 1.
Jak okrelone s obserwacje? Pozwala okreli stosowany przez kreatora sposób rozgraniczania jednej obserwacji od drugiej. v Kady wiersz zawiera tylko jedn obserwacj. Kady wiersz zawiera tylko jedn obserwacj. Ukad, gdzie kada
obserwacja zawarta jest w pojedynczym wierszu, jest czsto spotykany, mimo e w przypadku obserwacji o duej liczbie zmiennych moe to prowadzi do powstawania bardzo dugich wierszy. Jeli nie wszystkie wiersze zawieraj jednakow liczb wartoci danych, liczba zmiennych w kadej obserwacji okrelana jest na podstawie wiersza, który zawiera najwicej wartoci danych. Obserwacje o mniejszej liczbie wartoci zostaj uzupenione odpowiedni liczb systemowych braków danych.
v Obserwacj reprezentuje okrelona liczba zmiennych. Okrelona liczba zmiennych dla kadej obserwacji informuje Kreatora importu tekstu, kiedy zakoczy odczytywanie jednej obserwacji i przystpi do odczytywania nastpnej. W jednym wierszu moe dziki temu si znajdowa wiele obserwacji, a obserwacje mog rozpoczyna si w rodku wiersza i by kontynuowane w wierszu nastpnym. Kreator importu tekstu ustala koniec kadej obserwacji na podstawie liczby odczytanych wartoci, bez wzgldu na ilo wierszy. Kada obserwacja musi zawiera wartoci (lub braki danych wskazane ogranicznikami) dla wszystkich zmiennych – w przeciwnym razie cay plik zostanie odczytany nieprawidowo.
Ile obserwacji zamierzasz zaimportowa? Dostpne opcje pozwalaj zaimportowa wszystkie obserwacje z pliku danych, pierwszych n obserwacji (n jest liczb podan w polu) lub losowo dobran prób z wszystkich obserwacji, której rozmiar okrelony jest jako procent caego zbioru. Poniewa procedura próbkowania losowego podejmuje niezalene pseudolosowe decyzje w przypadku kadej obserwacji, faktyczna warto procentowa liczba wybranych obserwacji moe by tylko zbliona do okrelonej wartoci procentowej. Im wicej obserwacji znajduje si w pliku danych, tym bardziej przybliona warto procentowa liczby obserwacji zblia si do okrelonej wartoci procentowej.
Kreator importu tekstu: Krok 3 (dane o staej szerokoci) W tym etapie naley poda informacje dotyczce obserwacji. Obserwacja peni rol podobn do rekordu w bazie danych. Na przykad obserwacj moe by zbiór danych kwestionariusza dla pojedynczego respondenta.
Pierwsza obserwacja danych rozpoczyna si w wierszu? Wskazuje pierwszy wiersz pliku danych zawierajcy wartoci danych. Jeli górny wiersz pliku zawiera opisowe etykiety zmiennych lub zwyky tekst, który nie stanowi wartoci danych, nie bdzie to wiersz numer 1.
Liczba wierszy reprezentujcych jedn obserwacj? Pozwala okreli stosowany przez kreatora sposób rozgraniczania jednej obserwacji od drugiej. Kada zmienna definiowana jest przez numer wiersza w obrbie obserwacji oraz przez pooenie kolumny. Aby umoliwi prawidowy odczyt danych, naley poda liczb wierszy skadajcych si na kad z obserwacji.
Ile obserwacji zamierzasz zaimportowa? Dostpne opcje pozwalaj zaimportowa wszystkie obserwacje z pliku danych, pierwszych n obserwacji (n jest liczb podan w polu) lub losowo dobran prób z wszystkich obserwacji, której rozmiar okrelony jest jako procent caego zbioru. Poniewa procedura próbkowania losowego podejmuje niezalene pseudolosowe decyzje w przypadku kadej obserwacji, faktyczna warto procentowa liczba wybranych obserwacji moe by tylko zbliona do okrelonej wartoci procentowej. Im wicej obserwacji znajduje si w pliku danych, tym bardziej przybliona warto procentowa liczby obserwacji zblia si do okrelonej wartoci procentowej.
Kreator importu tekstu: Krok 4 (dane oddzielone separatorami) W tym kroku okrela si separatory i kwalifikatory tekstu uywane w tekstowym pliku danych. Mona take okreli sposób traktowania spacji pocztkowych i kocowych w wartociach acuchowych.
Jakie separatory pojawiaj si pomidzy zmiennymi? Znak lub symbol stosowany jako separator wartoci danych. Mona wybra dowoln kombinacj spacji, przecinków, redników, znaków tabulacji lub innych znaków. Wiele nastpujcych po sobie ograniczników, pomidzy którymi nie ma adnych wartoci danych, zostaj zinterpretowane jako braki danych.
Jaki jest kwalifikator tekstu? Znaki suce do oddzielenia wartoci, zawierajcych ograniczniki. Kwalifikator tekstu wystpuje na pocztku i na kocu wartoci, zamykajc j.
Spacje pocztkowe i kocowe Okrela sposób traktowania spacji pocztkowych i kocowych w wartociach acuchowych.
Usu kocowe spacje z wartoci acuchowych Spacje na kocu wartoci s ignorowane przy obliczaniu okrelonej szerokoci zmiennych acuchowych. Jeli jako separator wybrano spacj, to szereg nastpujcych po sobie spacji nie jest traktowany jak wiele separatorów.
Kreator importu tekstu: Krok 4 (dane o staej szerokoci) W tym ekranie kreatora wywietlony zostaje wynik analizy bdcy sugerowanym sposobem odczytu pliku danych. Ekran ten pozwala równie na zmodyfikowanie sposobu odczytu poszczególnych zmiennych z pliku. Pionowe linie znajdujce si w polu podgldu danych wskazuj miejsca, które Kreator importu tekstu interpretuje jako miejsca rozgraniczenia poszczególnych zmiennych.
Umoliwia wstawianie, przesuwanie i usuwanie linii rozdziau zmiennych, zgodnie z potrzebami. Jeli dla kadej obserwacji uyto wielu wierszy, dane zostan wywietlone jako jeden wiersz dla kadej obserwacji, a nastpne wiersze zostan doczone do koca poprzedniego wiersza.
Uwagi:
W przypadku komputerowo generowanych plików danych, gdzie wartoci zawarte s w nieprzerwanym cigu bez spacji lub innych separatorów, odrónienie miejsca podziau zmiennych moe by kopotliwe. Tego rodzaju plikom tekstowym z reguy towarzyszy plik definicji danych lub innego rodzaju pisemny opis informujcy o szerokoci kolumn dla poszczególnych zmiennych.
Kreator importu tekstu: Krok 5 W tym kroku okrelany jest format nazw zmiennych i danych obowizujcy przy odczytywaniu poszczególnych zmiennych. Mona take wskaza zmienne do wykluczenia.
nazwa zmiennej, W miejsce nazwy proponowanej mona wpisa dowoln inn nazw zmiennej. Jeli nazwy zmiennych s
odczytywane z pliku danych, nazwy niezgodne z reguami nazewnictwa zostan automatycznie zmodyfikowane. Naley wybra zmienn w polu podgldu, po czym wprowadzi jej nazw.
Format danych Naley wybra zmienn w oknie podgldu, po czym wybra jej format z listy. v Opcja Automatyczny okrela format na podstawie oceny wszystkich wartoci danych. v Aby wykluczy zmienn, wybierz opcj Nie importuj.
Odsetek wartoci okrelajcy automatyczny format danych W przypadku formatowania automatycznego format danych kadej ze zmiennych jest okrelony przez odsetek wartoci zgodnych z tym samym formatem. v Warto musi by wiksza ni 50. v Mianownik uywany do obliczania odsetka jest liczb niepustych wartoci kadej ze zmiennych. v Jeli okrelony odsetek wartoci nie jest zgodny ze spójnym formatem, zmiennej przypisywany jest typ
Opcje formatowania w Kreatorze importu tekstu: Kreator importu tekstu udostpnia ponisze opcje formatowania suce do odczytu zmiennych:
Automatycznie. Format okrelany jest na podstawie analizy wszystkich wartoci danych.
Nie importuj. Powoduje pominicie wybranych zmiennych z importowanego pliku danych.
Numeryczna. Dopuszczalnymi znakami w wartoci zmiennej s cyfry, umieszczony na pocztku znak plusa lub minusa oraz separator dziesitny.
acuchowa. Dopuszczalne s praktycznie wszystkie znaki dostpne z klawiatury, cznie z osadzonymi wewntrz acucha spacjami. W przypadku plików z separatorami mona poda liczb znaków zawartych w wartoci; maksymalna dugo zmiennej wynosi 32 767 znaków. Domylnie liczba znaków zmiennej ustalana jest przez kreatora automatycznie na podstawie najduszej wartoci acuchowej napotkanej dla danej zmiennej w pierwszych 250 wierszach pliku. W przypadku plików o staej szerokoci danych, liczba znaków skadajcych si na warto zmiennej jest definiowana rozmieszczeniem linii oddzielajcych zmienne, okrelanym w kroku 4.
Oblicz dat i czas. Prawidowymi wartociami s daty w formatach ogólnych dd-mm-rrrr, mm/dd/rrrr, dd.mm.rrrr, rrrr/mm/dd, gg:mm:ss i w innym zrozumiaym formacie daty i godziny. Miesice mona okrela za pomoc cyfr arabskich, rzymskich, trzyliterowych skrótów lub penych nazw. Format daty naley wybra z listy.
Dolar. Prawidowymi wartociami s liczby, ewentualnie poprzedzone znakiem dolara oraz z opcjonalnym przecinkiem jako separatorem tysicy.
Przecinkowa. Prawidowymi wartociami s liczby, w których kropka jest separatorem dziesitnym a przecinek separatorem tysicy.
Z kropk. Prawidowymi wartociami s liczby, w których przecinek jest separatorem dziesitnym a kropka separatorem tysicy.
Uwaga: Wartoci zawierajce znaki nieprawidowe dla wybranego formatu bd traktowane jako braki danych. Wartoci zawierajce dowolny ze zdefiniowanych wczeniej ograniczników bd traktowane jako wiele wartoci.
Kreator importu tekstu: Krok 6 Jest to ostatni etap pracy z Kreatorem importu tekstu. Waciwoci okrelone w poprzednich krokach mona zapisa w pliku i wykorzysta podczas importu podobnych plików danych tekstowych. Mona równie wklei skadni wygenerowan przez kreatora do okna edytora komend. Skadni t mona edytowa i/lub zapisa do uytku w ramach innych sesji lub zada automatyzacji przetwarzania.
Buforuj dane lokalnie. Bufor danych jest to kompletna kopia pliku danych zachowana w katalogu danych tymczasowych na dysku. Zapisywanie kopii danych w buforze moe zwikszy wydajno.
Odczytywanie plików baz danych Dane mona odczyta z bazy danych o dowolnym formacie, jeli uytkownik posiada sterownik obsugujcy baz danych okrelonego formatu. Aby pracowa w trybie analizy lokalnej, niezbdne sterowniki musz by zainstalowane na komputerze lokalnym. Aby pracowa w trybie analizy rozproszonej (dostpnym w wersji IBM SPSS Statistics serwer), sterowniki musz by zainstalowane na serwerze zdalnym. Wicej informacji mona znale w temacie Rozdzia 4, “Tryb analizy rozproszonej”, na stronie 45.
Uwaga: Pracujc na 64-bitowej wersji IBM SPSS Statistics Windows, nie mona odczytywa róde baz danych Excel, Access lub dBASE, nawet jeli pojawi si na licie dostpnych róde baz danych. 32-bitowe sterowniki ODBC dla tych produktów s niekompatybilne.
Sposób odczytywania plików baz danych 1. Z menu wybierz:
Plik > Importuj dane > Baza danych > Nowa kwerenda... 2. Wybierz ródo danych. 3. W zalenoci od róda danych, moe zaistnie konieczno wybrania pliku bazy danych i/lub wprowadzenia
nazwy logowania, hasa lub innych informacji. 4. Wybierz tabele i pola. Dla róde danych OLE DB (dostpnych tylko w systemie operacyjnym Windows) mona
wybra tylko jedn tabel. 5. Okrel dowolne relacje pomidzy tabelami. 6. Opcjonalnie: v Okreli dowolne kryteria doboru danych. v Doda pytanie dla danych wejciowych uytkownika w celu utworzenia zapytania parametrycznego. v Zapisa skonstruowane zapytanie przed uruchomieniem go.
Zestawianie pocze
Jeli ta sama baza dana jest uywana wielokrotnie podczas jednej sesji lub zadania, moliwe jest poprawienie wydajnoci dziki zestawieniu pocze. 1. W ostatnim kroku kreatora wklej skadni komendy w oknie edytora komend. 2. Na kocu acucha CONNECT ujtego w cudzysowy dodaj wyraenie Pooling=true.
Edycja zapisanej kwerendy bazy danych 1. Z menu wybierz:
Plik > Importuj dane > Baza danych > Edytuj kwerend... 2. Wybierz plik zapytania (*.spq), który ma by poddany edycji. 3. Postpuj zgodnie z instrukcjami dotyczcymi tworzenia nowego zapytania.
Odczytywanie plików baz danych za pomoc zapisanego zapytania 1. Z menu wybierz:
Plik > Importuj dane > Baza danych > Uruchom zapytanie... 2. Wybierz plik zapytania (*.spq), które ma by uruchomione. 3. W zalenoci od pliku bazy danych, moe zaistnie konieczno wprowadzenia nazwy logowania i hasa. 4. Jeli zapytanie zawiera osadzone pytanie, moe zaistnie konieczno wprowadzenia innych informacji (np.
kwarta, z którego naley pobra dane o sprzeday).
Wybieranie róda danych
Naley uy pierwszego ekranu Kreatora przejmowania baz danych, aby wybra typ róda danych, które ma by wczytane do oprogramowania.
Zdefiniowane róda danych ODBC:
Jeli uytkownik nie ma skonfigurowanych róde danych ODBC lub chce doda nowe ródo danych, naley klikn przycisk Dodaj ródo ODBC. v W systemie operacyjnym Linux przycisk ten nie jest dostpny. róda danych ODBC s okrelane w pliku odbc.ini.
Zmienne rodowiskowe ODBCINI environment musz wskazywa pooenie tego pliku. Aby uzyska wicej informacji, zapoznaj si z dokumentacj sterowników bazy danych.
v W trybie analizy rozproszonej (dostpnym w wersji IBM SPSS Statistics Server) ten przycisk jest nieaktywny. Aby w trybie analizy rozproszonej doda róda danych, naley skontaktowa si z administratorem systemu.
Opis róda danych ODBC skada si z dwóch zasadniczych informacji: informacji o sterowniku, który bdzie uywany do uzyskiwania dostpu do danych, oraz informacji o bazie danych, do której uytkownik chce uzyska dostp. Aby okreli róda danych, w systemie musz by zainstalowane odpowiednie sterowniki. Na noniku instalacyjnym znajduj si sterowniki dla rónych formatów baz danych.
Wybieranie pól danych Za pomoc okna dialogowego Wybieranie danych uytkownik okrela, które tabele i pola zostan wczytane. Pola (kolumny) bazy danych s wczytywane jako zmienne.
Jeli w tabeli znajduj si wybrane pola, wszystkie pola tej tabeli bd widoczne w kolejnych oknach Kreatora przejmowania baz danych, ale tylko pola wybrane w tym kroku zostan zaimportowane jako zmienne. Umoliwia to tworzenie cze tabel i okrelanie kryteriów uycia pól, które nie s importowane.
Wywietlanie nazw pól. Aby wywietli list pól w tabeli, kliknij znak plus (+) umieszczony po lewej stronie nazwy tabeli. Aby ukry pola, kliknij znak minus (–), umieszczony po lewej stronie nazwy tabeli.
Dodawanie pól. Na licie Dostpne tabele kliknij dwukrotnie dowolne pole lub przecignij je na list Pozyskaj pola w nastpujcym porzdku. Mona zmieni porzdek uoenia pól, przecigajc i upuszczajc je w obrbie listy pól.
Usuwanie pól. Na licie Pozyskaj pola w nastpujcym porzdku kliknij dwukrotnie dowolne pole lub przecignij je na list Dostpne tabele.
Sortowanie nazw pól. Jeli wybrano t opcj, to Kreator przejmowania baz danych wywietli dostpne pola w porzdku alfabetycznym.
Domylnie tylko standardowe tabele baz danych s wywietlane na licie dostpnych tabel. Mona kontrolowa, jaki typ elementów jest wywietlany na licie: v Tabele. Standardowe tabele baz danych. v Widoki. Widoki s wirtualnymi lub dynamicznymi „tabelami”, definiowanymi w zapytaniach. Mog one zawiera
czenia wielu tabel lub pól, uzyskane z oblicze bazujcych na wartociach w polach. v Synonimy. Synonim jest aliasem tabeli lub widoku, definiowanym przewanie w zapytaniu. v Tabele systemowe. Systemowe tabele definiuj waciwoci baz danych. W niektórych przypadkach tabele
standardowej bazy danych mog by klasyfikowane jako tabele systemowe i bd wywietlane tylko po wybraniu tej opcji. Dostp do rzeczywistych tabel systemowych jest czsto ograniczany tylko do administratorów baz danych.
Uwaga: Dla róde danych OLE DB (dostpnych tylko w systemie operacyjnym Windows) mona wybra pola tylko z jednej tabeli. Wielokrotne czenia nie s obsugiwane w przypadku róde danych OLE DB.
Tworzenie relacji pomidzy tabelami Krok Ustalanie relacji umoliwia zdefiniowanie relacji pomidzy tabelami róde danych ODBC DB. Jeli wybrano pola z kilku tabel, naley zdefiniowa co najmniej jedno czenie.
Tworzenie relacji. Aby utworzy relacj, naley przecign pole z dowolnej tabeli do pola, z którym ma by poczone. Kreator przejmowania baz danych narysuje lini czenia pomidzy dwoma polami, pokazujc ich relacj. Pola te musz zawiera dane tego samego typu.
Automatyczne czenie tabel. Po wybraniu tej opcji podejmowana jest próba automatycznego czenia tabel w oparciu o wartoci kluczy gównych/zewntrznych lub przez dopasowanie nazw pól i typów danych.
Typ sprzenia. Jeli sterownik obsuguje czenia zewntrzne, mona okreli czenia wewntrzne, lewe lub prawe czenia zewntrzne. v czenia wewntrzne. czenia wewntrzne zawieraj tylko wiersze, w których powizane pola s równe. W
niniejszym przykadzie zawarte zostan wszystkie wiersze zawierajce odpowiadajce wartoci ID w obu tabelach. v czenia zewntrzne. Poza wykorzystaniem zgodnoci jeden do jednego z czeniem wewntrznym do czenia
tabel ze schematem zgodnoci jeden do wielu mona uy cze zewntrznych. Przykadowo do wartoci w tabeli zawierajcej setki lub tysice rekordów, reprezentujcych osoby ankietowane mona dopasowa tabel, w której istnieje tylko kilka rekordów reprezentujcych wartoci danych oraz skojarzone etykiety opisowe. Lewe czenie zewntrzne zawiera wszystkie rekordy z tabeli po lewej stronie i tylko te rekordy z tabeli po prawej stronie, w których powizane pola s równe. Prawe czenie zewntrzne importuje wszystkie rekordy z tabeli po prawej stronie oraz importuje tylko te rekordy z tabeli po lewej stronie, w których powizane pola s równe.
Obliczanie nowych pól Jeli aktywny jest tryb rozproszony i nawizane jest poczenie z serwerem zdalnym (dostpne dla serwera IBM SPSS Statistics), mona obliczy nowe pola przed wczytaniem danych do aplikacji IBM SPSS Statistics.
Istnieje równie moliwo obliczenia nowych pól po wczytaniu danych do produktu IBM SPSS Statistics, ale obliczanie nowych pól w bazie danych zajmuje mniej czasu w przypadku duych róde danych.
Nazwa zmiennej. Nazwa musi by zgodna z reguami dotyczcymi nazw zmiennych w produkcie IBM SPSS Statistics.
Wyraenie. Wprowad wyraenie do obliczenia w nowym polu. Moliwe jest przecignicie istniejcych nazw pól z listy Zmienne i funkcji z listy Funkcje.
Zawanie zakresu pobieranych obserwacji Krok Zawanie zakresu pobieranych obserwacji umoliwia okrelenie kryteriów wybierania podzbiorów obserwacji (wiersze). Zawanie zakresu obserwacji polega na wypenieniu kryteriami arkusza kryteriów. Kryteria skadaj si z dwóch wyrae i kilku relacji pomidzy nimi. Wyraenia zwracaj wartoci true (prawda), false (fasz) lub missing (brak danych). v Obserwacja zostaje wybrana, jeli wynikiem jest true. v Obserwacja nie zostaje wybrana, jeli wynikiem jest false lub missing. v W wikszoci kryteriów uywany jest jeden lub kilka z szeciu operatorów relacyjnych (<, >, <=, >=, =, and <>). v Wyraenia mog zawiera nazwy pól, stae, operatory arytmetyczne, funkcje numeryczne i inne oraz zmienne
logiczne. Mona uywa pól, które nie zostan zaimportowane jako zmienne.
Do tworzenia kryteriów potrzebne s co najmniej dwa wyraenia i czca je relacja. 1. Aby utworzy wyraenie, uyj jednej z poniszych metod: v W komórce Wyraenie wpisz nazwy pól, stae, operatory arytmetyczne, funkcje numeryczne lub zmienne
logiczne. v Kliknij dwukrotnie pole na licie Pola. v Przecignij pole z listy Pola do komórki Wyraenie.
v W dowolnej aktywnej komórce Wyraenie wybierz pole z menu rozwijanego. 2. Aby wybra operator relacyjny (np. = lub >), ustaw kursor w komórce Relacja i wpisz operator lub wybierz go z
menu rozwijanego. Jeli instrukcja SQL zawiera klauzule WHERE z wyraeniami do wyboru obserwacji, dat i czas w wyraeniach naley poda w okrelony sposób (wraz ze znakami „{” oraz „}”, przedstawionymi na przykadzie): v Dat naley poda, uywajc formy ogólnej {d ’rrrr-mm-dd’}. v Czas naley poda, uywajc formy ogólnej {t ’hh:mm:ss’}. v Znacznik czasu (data i czas) naley poda, uywajc formy ogólnej {ts ’rrrr-mm-dd gg:mm:ss’’}. v Cao daty lub czasu musi by ujta w apostrofy. Lata naley podawa za pomoc czterech cyfr, a pozostae
pola daty i czasu musz zawiera dwie cyfry. 1 stycznia 2005 r., 01:05, naley wyrazi nastpujco: {ts ’2005-01-01 01:05:00’}
Funkcje. Moliwy jest dostp do czci funkcji arytmetycznych, logicznych, acuchowych, dotyczcych czasu i daty wbudowanych w jzyk SQL. Moliwe jest równie wybranie funkcji z listy i przecignicie jej do wyraenia lub wprowadzenie dowolnej prawidowej funkcji SQL. Aby zapozna si z funkcjami SQL, naley przejrze dokumentacj dotyczc uywanej bazy danych. Zastosuj losowanie próby. Za pomoc tej opcji ze róda danych wybierana jest próba losowa obserwacji. W przypadku duych róde danych celowe moe by zawenie liczby obserwacji do niewielkiej, reprezentatywnej próby. Pozwala tona znaczne zmniejszenie czasu potrzebnego do przeprowadzenia procedury. Losowanie próby w bazie danych, o ile jest moliwe dla danego róda danych, jest szybsze ni losowanie próby IBM SPSS Statistics, gdy w tym drugim przypadku do pobrania próby losowej IBM SPSS Statistics niezbdne jest odczytanie caego róda danych. v W przyblieniu. Generowana jest próba losowa o liczebnoci odpowiadajcej w przyblieniu podanemu
procentowi wszystkich obserwacji. Poniewa procedura podejmuje niezalene pseudolosowe decyzje w przypadku kadej obserwacji, procent wybranych obserwacji moe by tylko zbliony do podanej tutaj wartoci. Im wicej obserwacji znajduje si w pliku danych, tym bardziej przybliona warto procentowa liczby obserwacji zblia si do okrelonej wartoci procentowej.
v Dokadnie. Umoliwia wybór losowej próby okrelonej liczby obserwacji z okrelonej cakowitej liczby obserwacji. Jeli okrelona cakowita liczba obserwacji przekracza cakowit liczb obserwacji w pliku danych, próba bdzie zawiera proporcjonalnie mniej obserwacji ni dano.
Uwaga: W przypadku uywania losowania próby agregacja (dostpna w trybie rozproszonym – IBM SPSS Statistics Serwer) jest niedostpna. Pytanie o warto. Aby utworzy zapytanie parametryczne, mona osadzi w zapytaniu pytanie. Gdy uytkownicy bd uruchamia zapytanie, bd musieli wprowadzi okrelone w nim informacje (w oparciu o dane okrelone bieco). Moe to by celowe, jeli zaistnieje konieczno korzystania z rónych widoków tych samych danych. Na przykad mona uruchomi to samo zapytanie pozwalajce przeglda dane o sprzeday w rónych kwartaach fiskalnych.
3. Aby utworzy pytanie, naley umieci kursor w komórce Wyraenie i klikn przycisk Pytanie o warto.
Tworzenie pytania parametrycznego Aby utworzy okno dialogowe, do którego uytkownicy bd wpisywa informacje wymagane do kadorazowego uruchomienia zapytania, naley uy kroku Pytanie o warto. Funkcja ta jest uyteczna w przypadku uywania zapytania do przegldania jednego róda danych za pomoc rónych kryteriów.
Aby utworzy pytanie, wprowad acuch pytania i warto domyln. acuch pytania jest wywietlany podczas kadego uruchomienia zapytania. acuch powinien okrela rodzaj informacji do wprowadzenia. Jeli uytkownik nie wybiera z listy, acuch powinien zawiera podpowied dotyczc formatu wprowadzanych danych. Przykad: Wprowad kwarta (Q1, Q2, Q3, ...).
Pozwól uytkownikowi wybra warto z listy. Wybranie tej opcji umoliwia ograniczenie odpowiedzi uytkowników do wartoci wpisanych w tym miejscu. Zapewnij oddzielenie wartoci znakami powrotu karetki.
Typ danych. Wybierz typ danych (liczbowe, acuchowe lub data).
Wartoci daty i czasu naley podawa w okrelony sposób: v Wartoci dat musz by zapisane w formacie ogólnym rrrr-mm-dd. v Wartoci czasu musz by zapisane w formacie ogólnym: gg:mm:ss. v Wartoci daty/czasu (znaczniki czasu) musz by zapisane w formacie ogólnym rrrr-mm-dd gg:mm:ss.
Agregowanie danych Jeli aktywny jest tryb rozproszony i nawizane jest poczenie z serwerem zdalnym (dostpne dla serwera IBM SPSS Statistics), przed wczytaniem do aplikacji IBM SPSS Statistics dane mona agregowa.
Dane mona równie agregowa po wczytaniu ich do aplikacji IBM SPSS Statistics, ale w przypadku duych róde danych preagregacja oszczdza czas. 1. Wybierz co najmniej jedn zmienn dzielc, która definiuje sposób grupowania obserwacji w celu utworzenia
danych agregowanych. 2. Wybierz co najmniej jedn zmienn agregowan. 3. Dla kadej zmiennej agregowanej wybierz funkcj agregujc. 4. Opcjonalnie mona utworzy zmienn, która zawiera liczb obserwacji w kadej grupie klasyfikacyjnej.
Uwaga: Agregacja nie jest dostpna w przypadku uywania losowania próby IBM SPSS Statistics.
Definiowanie zmiennych Nazwy i etykiety zmiennych. Pena nazwa pola (kolumny) bazy danych jest uywana jako etykieta zmiennej. Jeli nazwa zmiennej nie jest modyfikowana przez uytkownika, to Kreator przejmowania baz danych przypisuje nazwy zmiennych kadej kolumnie w bazie danych na jeden z dwóch sposobów: v Jeli nazwa pola bazy danych tworzy prawidow, unikaln nazw zmiennej, jest ona uywana jako nazwa zmiennej. v Jeli nazwa pola bazy danych nie tworzy prawidowej, unikalnej nazwy zmiennej, to automatycznie tworzona jest
nowa unikatowa nazwa.
Konwertowanie wartoci acuchowych na numeryczne. Aby zmienna acuchowa bya automatycznie konwertowana na numeryczn, naley zaznaczy dla niej pole Rekoduj na wartoci numeryczne. Wartoci acuchowe s konwertowane na kolejne liczby cakowite, zgodnie z porzdkiem alfabetycznym wartoci pierwotnych. Wartoci pierwotne zostaj zachowane jako etykiety wartoci dla nowych zmiennych.
Szeroko dla pól okrelajcych zmienne acuchowe. Opcja ta steruje szerokoci pól acucha o zmiennej szerokoci. Domylnie szeroko wynosi 255 bajtów i odczytywanych jest tylko pierwszych 255 bajtów (zazwyczaj 255 znaków w przypadku jzyków jednobajtowych). Szeroko mona zwikszy do 32 767 bajtów. Jednak prawdopodobnie obcicie wartoci acucha nie jest podane, podobnie jak okrelenie zbdnej, zbyt duej wartoci, powodujce zmniejszenie wydajnoci przetwarzania.
Ustal szeroko zmiennych acuchowych na bazie ich wartoci. Automatycznie ustaw szeroko kadej zmiennej acuchowej do najduszej obserwowanej wartoci.
Sortowanie obserwacji Jeli aktywny jest tryb rozproszony i nawizane jest poczenie z serwerem zdalnym (dostpne dla serwera IBM SPSS Statistics), przed wczytaniem do aplikacji IBM SPSS Statisticsdane mona sortowa.
Dane mona równie posortowa po wczytaniu ich do aplikacji IBM SPSS Statistics, ale w przypadku duych róde danych sortowanie wstpne oszczdza czas.
Wyniki W kroku Wyniki wywietlana jest instrukcja Select (SQL) dla zapytania. v Przed uruchomieniem zapytania mona edytowa instrukcj Select, ale kliknicie przycisku Wstecz w celu
dokonania zmian w poprzednich krokach, spowoduje jej utrat.
v Aby zapisa zapytanie, uyj sekcji Zapisz zapytanie w pliku, dziki czemu zapytanie mona bdzie wykorzysta w przyszoci.
v Aby wklei pen skadni GET DATA do okna edytora komend, zaznacz opcj Wklej komend do edytora komend w celu dalszych modyfikacji. Skopiowanie i wklejenie instrukcji Select z okna Wyniki nie spowoduje wklejenia niezbdnych skadników skadni komend.
Uwaga: Wklejona skadnia zawiera odstp przed wszystkimi cudzysowami zamykajcymi w kadej linii SQL wygenerowanej za pomoc kreatora. Odstpy te s wymagane. Podczas przetwarzania komendy wszystkie linie instrukcji SQL s czone bezporednio. W przypadku braku odstpu ostatni znak jednej linii czyby si z pierwszym znakiem kolejnej.
Odczytywanie danych Cognos BI Jeli masz dostp do serwera IBM Cognos Business Intelligence, moesz odczyta pakiety danych i raporty w formie listy IBM Cognos Business Intelligence w programie IBM SPSS Statistics.
Aby odczyta dane programu IBM Cognos Business Intelligence: 1. Z menu wybierz:
Plik > Importuj dane > Cognos Business Intelligence 2. Okrel URL dla poczenia z serwerem IBM Cognos Business Intelligence. 3. Okrel lokalizacj pakietu danych lub raportu. 4. Zaznacz pola danych lub raportu, które chcesz odczyta.
Opcjonalnie mona wykona nastpujce czynnoci: v Zaznacz filtry dla pakietów danych. v Importuj zagregowane dane zamiast danych pierwotnych. v Okrel wartoci parametrów.
Dominanta. Okrela typ informacji, które chcesz odczyta: Dane albo Raport. Jedynym typem raportu, który mona odczyta jest raport w postaci listy.
Poczenie. URL serwera Cognos Business Intelligence. Kliknij przycisk Edytuj, aby zdefiniowa szczegóowe dane nowego poczenia z programem Cognos, z którego zaimportowa dane lub raporty. Wicej informacji mona znale w temacie “Poczenia Cognos” na stronie 21.
Lokalizacja. Lokalizacja pakietu lub raportu, który chcesz odczyta. Kliknij przycisk Edytuj, aby wywietli list dostpnych róde, z których ma zosta zaimportowana zawarto. Wicej informacji mona znale w temacie “Lokalizacja Cognos” na stronie 21.
Zawarto. Dla danych wywietla dostpne pakiety danych i filtry. Dla raportów wywietla dostpne raporty.
Zmienne do zaimportowania. W przypadku pakietów danych zaznacz pola, które chcesz zaczy i przesun je do tej listy.
Raport do zaimportowania. W przypadku raportów zaznacz raport w formie listy, który chcesz zaimportowa. Raport musi by raportem w formie listy.
Filtry do zastosowania. W przypadku pakietów danych zaznacz filtry, które chcesz zastosowa i przesun je do tej listy.
Parametry. Jeli przycisk ten jest wczony, zaznaczony obiekt ma zdefiniowane parametry. Przed zaimportowaniem danych moesz uy parametrów do dopasowania danych (na przykad przeprowadzi sparametryzowanych oblicze). Jeli parametry s zdefiniowane, ale nie maj ustalonej wartoci domylnej, przycisk wywietla trójkt ostrzegawczy.
Przed importem wykonaj agregacj danych. W przypadku pakietów danych, jeli w pakiecie zdefiniowana zostaa agregacja, mona zaimportowa zagregowane dane zamiast danych pierwotnych.
Poczenia Cognos Okno dialogowe Poczenia Cognos okrela URL serwera IBM Cognos Business Intelligence i wszystkie inne wymagane dane uwierzytelniajce.
URL serwera Cognos. URL serwera IBM Cognos Business Intelligence. Jest to warto waciwoci rodowiska "URI zewntrznego systemu wysyki" konfiguracji IBM Cognos na serwerze. Dodatkowe informacje mona uzyska u administratora systemu.
Tryb. Zaznacz Ustaw dane uwierzytelniajce, jeli musisz logowa si uywajc konkretnej przestrzeni nazw, nazwy uytkownika lub hasa (na przykad jako administrator). Zaznacz Uyj poczenia anonimowego, aby zalogowa si bez danych uwierzytelniajcych i w tym przypadku nie wypenia innych pól. Wybierz opcj Zapisane dane uwierzytelniajce, aby uy informacji logowania z zapisanych danych uwierzytelniajcych. Aby moliwe byo uycie zapisanych danych uwierzytelniajcych, wymagane jest poczenie z repozytoriumIBM SPSS Collaboration and Deployment Services Repository zawierajcym te dane. Po nawizaniu poczenia z repozytorium kliknij przycisk Przegldaj, aby wywietli list dostpnych danych uwierzytelniajcych.
ID przestrzeni nazw. Dostawca uwierzytelniania uywany do zalogowania si na serwerze. Dostawca autoryzacji jest uywany do definiowania i zarzdzania uytkownikami, grupami i rolami oraz do kontroli procesu autoryzacji.
Nazwa uytkownika. Wprowad nazw uytkownika, z uyciem której naley si logowa do serwera.
Haso. Wprowad haso powizane z okrelon nazw uytkownika.
Zapisz jako domylne. Zapisuje te ustawienia jako domylne, aby unikn koniecznoci ponownego wprowadzania ich za kadym razem.
Lokalizacja Cognos Okno dialogowe Okrel lokalizacj pozwala na wybranie pakietu, z którego zaimportowa dane lub pakiet bd folder, z którego zaimportowa raporty. Wywietla on publiczne foldery, do których masz dostp. Jeli w gównym oknie dialogowym wybierzesz Dane, na licie znajd si foldery zawierajce pakiety danych. Jeli w gównym oknie dialogowym wybierzesz Raport, na licie znajd si foldery zawierajce raporty. Zaznacz dan lokalizacj przeszukujc struktur folderów.
Okrelanie parametrów dla danych lub raportów Jeli zostay zdefiniowane parametry dla obiektu danych lub dla raportu, przed zaimportowaniem danych lub raportu moesz okreli wartoci dla tych parametrów. Przykadem parametrów dla raportu mog by daty pocztku i koca dla zawartoci raportu.
Nazwa. Nazwa parametru, tak jak okrelono j w bazie danych IBM Cognos Analytics.
Typ. Opis parametru.
Warto. Warto, która ma zosta przypisana parametrowi. Aby wprowadzi lub edytowa warto, kliknij dwukrotnie jej komórk w tabeli. Wartoci nie s w tym miejscu sprawdzane, wszystkie nieprawidowe wartoci s wykrywane w czasie wykonywania.
Automatycznie usu niepoprawne parametry z tabeli. Ta opcja zostaje wybrana domylnie i spowoduje usunicie wszystkich niepoprawnych parametrów znalezionych w obiekcie danych lub w raporcie.
Zmiana nazw zmiennych W przypadku pakietów danych IBM Cognos Business Intelligence, nazwy pól pakietu s automatycznie konwertowane do poprawnych nazw zmiennych. Aby zastpi nazwy domylne, moesz uy karty Pola znajdujcej si w oknie
dialogowym Odczytaj dane Cognos. Nazwy musz by niepowtarzalne i zgodne z reguami nadawania nazw zmiennym. Wicej informacji mona znale w temacie “Nazwy zmiennych” na stronie 52.
Odczytywanie danych Cognos TM1 Dysponowanie dostpem do bazy danych programu IBM Cognos TM1 pozwala na import danych TM1 z okrelonego widoku do programu IBM SPSS Statistics. Wielowymiarowa kostka danych OLAP z systemu TM1 przy imporcie do produktu SPSS Statistics jest spaszczana.
Wane: Aby wczy wymian danych midzy produktem SPSS Statistics i systemem TM1 naley skopiowa trzy procesy z produktu SPSS Statistics na serwer TM1: ExportToSPSS.pro, ImportFromSPSS.pro i SPSSCreateNewMeasures.pro. Aby doda te procesy do serwera TM1, naley skopiowa je do katalogu danych na serwerze TM1 i uruchomi go ponownie. Te pliki s dostpne w folderze common/scripts/TM1 w katalogu instalacyjnym programu SPSS Statistics.
Ograniczenie: v ródowy widok TM1 importu musi mie przynajmniej jeden element z wymiaru. v Dane importowane z systemu TM1 musz by zapisane w formacie UTF-8.
Zostan zaimportowane wszystkie dane z okrelonego widoku TM1. Dlatego warto ograniczy widok do tych danych, które s wymagane do analizy. Cao filtrowania danych powinna by realizowana po stronie systemu TM1, na przykad za pomoc programu TM1 Subset Editor.
Aby odczyta dane TM1: 1. Z menu wybierz kolejno nastpujce pozycje:
Plik > Importuj dane > Cognos TM1 2. Pocz si z systemem TM1 Performance Management. 3. Zaloguj si do serwera TM1. 4. Wybierz kostk TM1 i widok, który chcesz zaimportowa.
Opcjonalnie mona zastpi domylne nazwy zmiennych produktu SPSS Statistics utworzone z nazw wymiarów TM1.
System PM Adres URL systemu Performance Management z serwerem TM1, z którym ma by nawizane poczenie. System Performance Management to wspólny adres URL dla wszystkich serwerów TM1. Za pomoc tego adresu mona wykry wszystkie zainstalowane i uruchomione w rodowisku serwery TM1 oraz uy ich. Wpisz adres URL i kliknij polecenie Pocz.
Serwer TM1 Po nawizaniu poczenia z systemem Performance Management wybierz serwer z danymi, które maj zosta zaimportowane, i kliknij polecenie Zaloguj. Jeli poczenie z serwerem nie byo wczeniej nawizywane, pojawi si monit o zalogowanie si.
Nazwa uytkownika i haso Wybierz t opcj, aby zalogowa si przy uyciu konkretnej nazwy uytkownika i hasa. Jeli serwer uywa trybu uwierzytelniania 5 (zabezpieczenia IBM Cognos), z dostpnej listy wybierz przestrze nazw identyfikujc dostawc zabezpiecze.
Zapisane dane uwierzytelniajce Wybierz t opcj, aby uy informacji logowania z zapisanych danych uwierzytelniajcych. Aby moliwe byo uycie zapisanych danych uwierzytelniajcych, wymagane jest poczenie z repozytoriumIBM SPSS Collaboration and Deployment Services Repository zawierajcym te dane. Po nawizaniu poczenia z repozytorium kliknij przycisk Przegldaj, aby wywietli list dostpnych danych uwierzytelniajcych.
Wybierz widok kostki TM1 do zaimportowania Zostanie wywietlona nazwa kostek na serwerze TM1, do których mona zaimportowa dane. Kliknij kostk
dwukrotnie, aby wywietli list widoków, które mona zaimportowa. Wybierz widok i kliknij strzak w prawo, aby przenie go do zmiennej Widok do zaimportowania.
Wymiary kolumny Wywietla nazwy wymiarów kolumny w wybranym widoku.
Wymiary wierszowe Wywietla nazwy wymiarów wierszowych w wybranym widoku.
Wymiary kontekstowe Wywietla nazwy wymiarów kontekstowych w wybranym widoku.
Uwaga: v Po imporcie danych dla kadego standardowego wymiaru oraz dla kadego elementu w wymiarze tworzona jest
oddzielna zmienna produktu SPSS Statistics. v Komórki puste oraz o zerowej wartoci w produkcie TM1 s konwertowane na systemowe braki danych. v Komórki o wartoci acuchowej, które nie mog zosta skonwertowane na wartoci liczbowe, s konwertowane na
systemowe braki danych.
Zmiana nazw zmiennych Domylnie prawidowe nazwy zmiennych produktu IBM SPSS Statistics s automatycznie generowane z nazw wymiarów oraz nazw elementów w wymiarze miary z wybranego widoku kostki produktu IBM Cognos TM1. W celu zastpienia domylnych nazw istnieje moliwo uycia karty Zmienne w oknie dialogowym Import z TM1. Nazwy musz by niepowtarzalne i zgodne z reguami nadawania nazw zmiennym.
Informacje o pliku Plik danych zawiera wicej ni tylko same dane. Zawarte s w nim wszelkie informacje skadajce si na definicje zmiennych, takie jak: v Nazwy zmiennych v Formaty zmiennych v Opisowe etykiety zmiennych i wartoci
Informacje te s przechowywane w czci sownikowej pliku danych. Edytor danych zapewnia jeden sposób wywietlania informacji o zmiennych. Moliwe jest take wywietlenie penej informacji ze sownika dla aktywnego zbioru danych lub dla dowolnego innego pliku danych.
Aby wywietli informacje o pliku danych: 1. Z menu okna Edytora danych wybierz kolejno nastpujce pozycje:
Plik > Poka opis pliku 2. Dla aktualnie otwartego pliku danych, wybierz pozycj Roboczy plik danych. 3. Dla innych plików danych, wybierz pozycj Zewntrzny plik, a nastpnie wybierz plik danych.
Informacje o pliku danych s wywietlane w Edytorze raportów.
Zapisywanie plików z danymi Oprócz zapisu plików danych w formacie IBM SPSS Statistics mona zapisywa dane w wielu forma

óź niejszych wersji - IBM

Documents

Transcript of óź niejszych wersji - IBM