ชุมชน ฅน สู้เหล้า

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

ªØÁª¹¥¹ÊÙŒàËÅŒÒ

เลขมาตรฐานหนงสอ 978-974-448-669-1พมพครงท1 กรกฎาคมพ.ศ.2557จำานวนพมพ 1000 เลมผเขยน อนทราวทยสมบรณกองบรรณาธการ บำารง เปนสข มงคล ปญญาประชม กญญานนทตาทพย ปานเทวคมสนจดทำาโดย ศนยประสานงานสำานกงานเครอขาย องคกรงดเหลา(สคล.)ภาคอสานตอนลาง มหาวทยาลยราชภฏสรนทร อำาเภอเมองจงหวดสรนทร32000 โทร:089-9451728/044-513339สนบสนนโดย สำานกงานเครอขายองคกรงดเหลา(สคล.) สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)ออกแบบปก/รปเลม อนทราวทยสมบรณพมพท บรษทมาตาการพมพจำากด โทร./โทรสาร02-923-5725,089-775-9892



การรณรงคเพอลด ละ เลก การบรโภคเครองดมแอลกอฮอลในระดบปจเจกบคคลและในระดบชมชน มงเนนใหสงคมเกดการรบร ตระหนกถงพษภยของเครองดมแอลกอฮอลทรวบรวมไวในหนงสอ“ชมชนฅนสเหลา”เลมนเปนบทเรยนการจดการตนเองเพอขบเคลอนสงคมไป สชมชนลดละ เลกเครองดมแอลกอฮอลดวยกระบวนการทตางกนออกไปของชมชนรปธรรม5ชมชนทมบรบทแตกตางกน เปนการพฒนาและยกระดบงาน โดยยดเอาพนทเปนตวตงแสดงใหเหนถงศกยภาพของชมชนทองถนในการ จดการปญหาแอลกอฮอลและบรณาการไปสการปองกน และไขปญหาประเดนอนๆทเกยวโยงกนในพนท ความพยายามในการสรางกระบวนการเรยนร ทเนนการมสวนรวมของชมชน หนวยงาน และภาคสวน ตางๆ ทถกน�าเสนอผานหนงสอเลมน ลวนแลวแตเปน บทเรยนทผานการลงมอปฏบตการจรงในทกขนตอนตงแต การรวมคดวเคราะหตดสนใจเพอก�าหนดมาตรการทาง สงคม น�าสการปฏบต รวมสรปบทเรยน รวมตดตาม ประเมนผลและพฒนายกระดบตอเนองมาหลายปเนอหา

คำ�นำ�

ทปรากฏในหนงสอเลมนจงเปนความรทชมชนรวมกนเปน เจาของ และเปนเพยงตวอยางหนงทส�าหรบผทสนใจหรอ ก�าลงคดคนหาแนวทางในการท�างาน ทจะสามารถน�าไป ปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพสงคมและปญหาทเกดขนในพนทของตนเองได ผเขยนและคณะผจดท�าโดยศนยประสานงานเครอขายองคกรงดเหลาภาคอสานตอนลางส�านกงานเครอขาย องคกรงดเหลา(สคล.)ส�านกงานกองทนสนบสนนการสราง เสรมสขภาพ (สสส.) มความปรารถนาอยางเตมเปยมทจะ ใหผ อานไดเกดเรยนรไปพรอมๆกนขอขอบคณตนเรอง “ประชาคมงดเหลาจงหวดและเจาของชดบทเรยนทง5ชมชน”ทมงมนและสรางสรรคนวตกรรมใหมๆสสงคม นาอยชมชนจดการเองในทสด

เชอมนและศรทธา ศนยประสานงานเครอขายองคกรงดเหลา ภาคอสานตอนลาง

บอกกลาว�กอนเขาเรอง� [�9�]�

แขงเรอปลอดเหลาพมาย��[�14�]

วาระสำ�เภาลน�:�ปฏบตการพชตเหลา/อบายมขดวย�MOU�ภาคประชาชน�[�32�]�

สารบญ

ขบวนการแคนนอยเรนเจอร�:�4พลงชมชนกบปฏบตการปลอดเหลา�ปลอดอบายมข�[�56�]�

ปลอดเหลาเขากระดกดำ�นวตกรรมคนพนธเสยวสรางสข��[�76�]�

บานโนนมะเขอชมชนปลอดเหลาถาวร�[�96�]

ผใหขอมล��[�110�]

9


ขอมลจากwhereisthailand.infoสะทอนวาคนไทยตดอนดบ5 ของกลมประเทศในแถบเอเชยตะวนออกไกล มปรมาณการดมเครองดม แอลกอฮอลเปนรองเพยงประเทศเกาหลออสเตรเลยนวซแลนดและ ประเทศญปนโดยคนไทยมอตราเฉลยการดมเครองดมแอลกอฮอลสงถง 7.08ลตรตอคนตอปซงนบเปนอตราเฉลยทสงมาก ขณะเดยวกนขอมลจากศนยวจยปญหาสราสะทอนผลการศกษา วจยการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลรายจงหวด พ.ศ.2554 ทระบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ยงเปนพนททมความชกของนกดมทงในกลม ผใหญทวไปและกลมนกดมวยรนสงกวาภาคอนๆ เปนรองเพยงภาคเหนอ โดยมอตราเฉลย รอยละ 39.4 และ 37.2 ส�าหรบความชกของนกดม ประชากรผใหญ และรอยละ 17.7 และ 18.7 ส�าหรบนกดมในกลมประชากรวยรน(ศนยวจยปญหาสรา,2556)

บอกกลาว�กอนเขาเรอง

10


ผลจากพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลทยงคงมจ�านวนทสงในพนทภาคอสาน กกลายเปนอกสาเหตส�าคญทน�าไปสหลากหลาย ปญหา ทเกดขนทวไปในปจจบนขณะ อาท ปญหาเรองสขภาพ การใช ความรนแรงการทะเลาะววาทการขมขนปญหาทองแทงทงทก�าลงเปน ปญหาใหญในกลมวยรนและบานปลายกลายเปนปญหาสงคมนอกจากนน การดมเครองดมแอลกอฮอลกยงคงเปนสาเหตอนดบตนๆของการ บาดเจบและเสยชวตจากอบตเหตบนถนน และยงคงเปนอกเหตปจจยท บนทอนความเขมแขงของครอบครวและเศรษฐกจภาคครวเรอน เพราะ การใหความส�าคญกบการมเหลาในพธกรรมตางๆอาจน�ามาซงหนสนและ ภาระในอนาคตดงค�ากลาวทเคยไดยนกนทวไปวา“คนตายขายคนเปน” เปนเวลากวาทศวรรษทผ คนจ�านวนไมนอยในสงคมเกดการ ตนตวและตนรถงผลกระทบจากพษภยของเครองดมแอลกอฮอลในทนจะ กลาวถงพนทในกลม 8 จงหวดของภาคอสานตอนลาง ทประกอบดวย นครราชสมาบรรมย สรนทร ศรสะเกษอบลราชธานอ�านาจเจรญยโสธร และจงหวดรอยเอด พวกเขาเหลานนไดมความพยายามในการ สรางสงคมทนาอย สงคมแหงความสข เปนสงคมทคนไทยมสขภาพทด ปลอดภยจากพษภยของเครองดมแอลกอฮอลซงคนกลมนไดรวมตวและ เชอมโยงกนเปนเครอขายความรวมมออยางหลวมๆภายใตนามเรยกขาน วา“ประชาคมงดเหลาจงหวด” ซงมภารกจส�าคญในการสรางการเรยนรแกสงคมและสรางพลงความรวมมอมอในการจดการกบปญหาตางๆใน สงคม โดยเฉพาะ “ปญหาทเกดจากพษภยและผลกระทบจากเครองดมแอลกอฮอล” ผานการท�างานหลากหลายรปแบบทงดานการผลกดน นโยบายและประสานความรวมมอกบหนวยงานทมอ�านาจหนาทในการ บงคบใชกฎหมายควบคมเครองดมแอลกอฮอลไปจนถงการลงลกเพอสราง การเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมการดมตงแตระดบบคคล ครวเรอนหมบานต�าบลอ�าเภอไปจนถงการเปลยนแปลงเทศกาลวาระ ส�าคญในหลายจงหวดใหกลายเปนพนทปลอดเหลา ปลอดภย และเปน พนททเปดโอกาสใหกลมคนทกเพศทกวยไดแสดงศกยภาพทตนเองมอยางสรางสรรค

11


ตลอดเวลาทผานมาบนเสนทางการท�างานทยาวนานผลจากการ ท�างานททมเทอยางหนก เกาะตด กดไมปลอย และพฒนารปแบบการท�างานของตนเองเรอยมาของประชาคมงดเหลาจงหวดหลายแหงได ผลดอกออกผลเปนชมชนรปธรรมชมชนทประเดนการชวนผคนงดเหลา ไดกลายมาเปนพนทกลางใหคนในชมชนไดหนหนาเขามาพดคย คดคนก�าหนดมาตรการ กตกา รปแบบ และบงคบใชโดยชมชน เพอชมชนเปนชองทางในการรวมพลงผคนเพอปองกนปญหาตางๆทจะเกดขนตงแต ตนทาง และวงคยเรองเหลากไดพฒนากลายเปนพนท ใหหนวยงาน ตางๆทงในและนอกชมชนไดพดคย พฒนาและแกปญหาทงดานการดแล คมครองลกหลานเยาวชนของตนเองการแกปญหาความยากจนปญหา ความปลอดภยในชวตและทรพยสนไปจนถงการฟนฟคณคาวฒนธรรม ประเพณอนดงามใหคงอยกบสงคมและสบสานสรนลกรนหลาน ในครงนส�านกงานเครอขายองคกรงดเหลา (สคล.) โดยการ สนบสนนของส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)ได ตระหนกถงความส�าคญทวาการท�างานทผานมาของเครอขาย“ชมชนฅนสเหลา”เปนตนทนความรทส�าคญเปนของจรงทเกดจากการท�างาน ของผคนทอยากเหนการเปลยนแปลงสงคมไปในทางทดขน ซงไดรบการ อนเคราะหและถายทอดบทเรยนการท�างานผานแกนน�าคนส�าคญของ หลายพนทเพอรวบรวมเปนคมอ ทจะเปนเครองมอใหกบคนในอกหลาย ชมชนทก�าลงคดและคนหาวธการตอสกบปญหาเรองเหลาไดปรบใชเปน แนวทางในการเรยนรและท�างานทงในปจจบนและอนาคต ในหนงสอเลมนไดรวบรวมประสบการณการท�างานรณรงค ปองกนปญหาจากเครองดมแอลกอฮอลใน 5 ชมชนของภาคอสาน ตอนลาง ซงลวนพนทรปธรรมในการท�างานรณรงคเพอแกปญหาจากพษภยแอลกอฮอลทไดผลคอ

12


1) เทศบาลพมาย อำาเภอพมาย จงหวดนครราชสมา ชมชน ทมความเปนสงคมเมอง การตอสกบปญหาจากพษภยจากเหลาของพวก เขาจงไมงายเมอตองสกบแรงเสยดทานรอบดาน ทงชาวบาน พอคา แมขายในพนทซงลวนตางรจกและคนเคยกนเปนอยางด พวกเขาตองตอส กบอ�านาจรฐ รวมถงธรกจน�าเมาทจบมอกบการเมองซงเปนนายทนทม อทธพลในทองถน พวกเขาจะสามารถสรางการเปลยนแปลงเพอใหคนใน สงคมคนพมายมความปลอดภยจากน�าเมาไดอยางไร...?

2)ตำาบลสำาเภาลนอำาเภอบวเชดจงหวดสรนทรชมชนทม10 หมบาน แตมความหลากหลายของกลมคน3 วฒนธรรมทง กย เขมร ลาวพวกเขาไดหลอมรวมพลงเครอขายทางสงคมทหลากหลายและสราง มาตรการชมชนทเขมแขงเปนตนแบบทผคนตางถนแวะมาเยยมยามและ ขอเรยนรในกระบวนการท�างานเรองเหลาอยบอยครง

3)ตำาบลเสยวอำาเภอโพธศรสวรรณจงหวดศรสะเกษชมชน ทขนานนามตนเองวา “คนพนธเสยว” พวกเขาเปนชมชนทเปนตนแบบ ในหลายประเดนทงเรองการจดการปาชมชนการเมองภาคพลเมองและ เมอพวกเขาน�าประเดนเรองเหลามาเปนประเดนทขบเคลอนรวมกนอยาง จรงจงตงแตป2549ความส�าเรจจากการท�างานในพนทต�าบลกเรมขยาย ผลไปสพนทต�าบลอนๆจนเกดการขบเคลอนรวมกนทงอ�าเภอในภาพของ “โพธศรสวรรณโมเดล” และยงเปนสวนส�าคญในการขบเคลอนนโยบาย “บญประเพณปลอดเหลาจงหวดศรสะเกษ”

4)ตำาบลแคนนอยอำาเภอคำาเขอนแกวจงหวดยโสธรทเชอม โยงประเดนเรองเหลาไปสการแกปญหาเยาวชนผานกจกรรมของชมรม TOBENUMBERONEจนไดรบรางวลระดบประเทศหลายปซอนการนต ผลงานทเปยมไปดวยคณภาพ

13


5)ชมชนโนนมะเขอตำาบลกาบนอำาเภอกดขาวปนจงหวดอบลราชธานชมชนทถกขนานนามวา“หมบานปลอดเหลาถาวร”การ ท�างานทเชอมโยงพลงบวร(บานวดโรงเรยน)ไดเปลยนแปลงชมชน แหงนอยางถาวรและยงขยายผลไปสต�าบลอ�าเภอและจงหวด

คณะผจดทำาหวงเปนอยางยงวาชดประสบการณ “ชมชนฅนสเหลา”เลมนจะเปนเครองมอหนงทชวยเพมมมมองและวธการในการสรางสขใหกบคนในสงคมไทยตอไปทงในปจจบนและอนาคต

“อสานลางปลอดเหลา ปลอดภย ลดปจจยเสยง” ศนยประสานงานเครอขายองคกรงดเหลาภาคอสานตอนลาง

แขงเรอ�–�ปลอดเหลาพมาย

15


อ�าเภอพมายเปนอ�าเภอทมขนาดใหญอ�าเภอหนงเดมมชอเรยกวา “อ�าเภอเมองพมาย”ซงมฐานะเปนอ�าเภอเมอปพ.ศ.2443 ตอมาเมอปพ.ศ.2454สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ หรอสมเดจพระพนปหลวงไดเสดจประพาสเมองพมายและไดเสดจ พกผอนทไทรงามคณะกรมการเมองพมายไดพรอมกนรบเสดจโดยจดสถานทประทบทล�าน�าตลาดซงเรยกวา“วงเกา”และไดปรบปรงถนนสายตางๆในบรเวณทตงอ�าเภอใหสะอาดสวยงามเปนจ�านวนทงสน6สายและไดตงชอถนนเพอเปนการเฉลมพระเกยรตคอถนนจอมสดา เสดจถนนวนปรางคถนนอนนทจนดาถนนบชายนตถนนราชชนนและ ถนนจวนเกา จนกระทงปพ.ศ.2457ไดสรางทว าการอ�าเภอพมายบรเวณ ดานตะวนออกเฉยงเหนอดานใตของปราสาทหนพมายและทางราชการ ไดตดค�าวา“เมอง”ออกเมอปพ.ศ.2483และใหเรยกวา“อ�าเภอพมาย” จนถงปจจบน(ทมา:www.amphoe.com) ทตงและอาณาเขต พมายตงอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของจงหวด มอาณาเขต ตดตอกบเขตการปกครองขางเคยงดงตอไปน ทศเหนอตดตอกบอ�าเภอโนนแดงและ อ�าเภอประทาย ทศตะวนออก ตดตอกบอ�าเภอชมพวง ทศใตตดตอกบอ�าเภอหวยแถลงและอ�าเภอจกราช ทศตะวนตก ตดตอกบอ�าเภอโนนสงและอ�าเภอคง

16


อ�าเภอพมายแบงพนทการปกครองออกเปน12ต�าบล212หม บาน

1. ในเมอง (NaiMueang) 7. ชวาน (Chiwan)

2. สมฤทธ (Samrit) 8. นคมสราง

ตนเอง

(Nikhom

SangTon-eng)

3. โบสถ (Bot) 9. กระชอน (Krachon)

4. กระเบองใหญ

(KrabueangYai) 10. ดงใหญ (DongYai)

5. ทาหลวง (ThaLuang) 11. ธารละหลอด (ThanLalot)

6. รงกาใหญ (RangKaYai) 12. หนองระเวยง (NongRawiang)

(ทมา:วกพเดย)

อ�าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา มประวตศาสตรอนยาวนานโดยเมองพมายเปนเมองทสรางขนตามแบบแผนคตความเชอขอมผงเมอง พมายนนจงเปนแบบศลปะขอมโดยมลกษณะเปนเวยงสเหลยม สวนชอ พมายนนกนาจะมาจากค�าวา วมาย หรอ วมายประซงหมายถงเมองทไร มายาใดๆ และถอวาเปนเมองทศกดสทธ ทปรากฏในจารกภาษาขอมบน แผนหนตรงกรอบประตระเบยงคตดานหนาของปราสาท โดยจากหลก ฐานศลาจารกและศลปะบอกไดวาปราสาทหนพมายแหงนนาจะเรมสราง ขนตงแตสมยพระเจาสรยวรมนท1ราวพทธศตวรรษท16 ความเกาแกและคณคาทางประวตศาสตรของเมองพมายแหงน ท�าใหมนกทองเทยวแวะเวยนเขามาเยยมชมอยเสมอ รวมทงยงมหนวย งานทงราชการและภาคเอกชนทเขามารวมกนพฒนาดานตางๆ ในพนท ขณะท ขบวนการเคลอนไหวของภาคประชาชนนนเรมขนในป พ.ศ.2540 จากกระแสการจดท�ารฐธรรมนญป2540ทท�าใหคนพมายจ�านวนไมนอย โดยเฉพาะกลมครและผน�าชมชนตางกตนตวเขามามสวนรวมในการราง

17


รฐธรรมนญฉบบน จงไดเกดการรวมตว โดยมคร ผน�าชมชนหลายคนและ คนทสนใจ ไดนดพบกนหลายครงเพอปรกษาหารอ เสนอเนอหาในรางรฐ ธรรมนญและสดทายไดมตวแทนอ�าเภอพมายไปน�าเสนอรางรฐธรรมในระดบจงหวดจวบจนกระทงรฐธรรมนญปพ.ศ.2540 ไดรบการประกาศใช เมอวนท 11ตลาคม พ.ศ.2540 จากนนกลมบคคลดงกลาวกมเวทพบปะ พดคยกนเรองสถานการณสงคมในพนทกนตอเนองเพอหาแนวทางในการท�า กจกรรมสรางสรรคใหกบชมชน จนเกดกจกรรมเผยแพรความร กฎหมาย รฐธรรมนญตามหมบานตางๆจากการท�ากจกรรมดงกลาวท�าใหไดรบร ปญหาชมชนยงมอกมากมายและไดรบเรองรองเรยนปญหาเยาวชนทถก กลาวหาวาฆาคนตายปญหาโรงงานอตสาหกรรมปลอยน�าเสยในชมชน จากจดเรมตนนเองท�าใหเกดการรวมตวและมเวทเรยนรรวมกน ของคนพมายอยางตอเนอง เชน เกดกลมภมปญญาทองถนพมาย เพอขบ เคลอนปญหาการเมอง เกดกจกรรมธรรมชาตยาตรา เพอรณรงคแกไข ปญหาเรองน�า เรองสงแวดลอม จนกระทงเกดการรวมตวอยางจรงจงใน ประเดนเรองสทธบคคลและสทธชมชน จากเหตการณเดกในพนทถกกลาว หาตกเปนผตองสงสยในคดฆาคนตาย อนเปนจดเปลยนส�าคญหนงทท�าให คนในชมชนลกขนมาขบเคลอนเรยกรองสทธของตวเอง และการเรยกรอง นนกขยบไปสการรวมตวกนเพอแกไขปญหาชมชนรวมทงปญหาการเมอง ในป พ.ศ.2543 ส�านกงานกองทนเพอสงคม (SIF) ไดเขามา สนบสนนกระบวนการท�างานของชมชนเกดกระบวนการหนนเสรมการ ท�างานระหวางกน เกดเครอขายกวา8 เครอขาย เชน เครอขายภมปญญา ทองถนพมาย เครอขายองคกรชมชน เครอขายเรองอาชพ เครอขาย สงแวดลอมเกดเครอขายลมน�า เครอขายวฒนธรรม รวมทงตอไปมการจด ตงวทยชมชนในอ�าเภอพมายโดยทพมายนนเปนเครอขายแม และในเวลา ตอมา กยงมหนวยงานอกหลายหนวยเขามาหนน ทงสถาบนพฒนาองคกร ชมชน(องคการมหาชน)ชมรมรฐวสาหกจรวมทงมลนธเอเชย

18


จนกระทงป พ.ศ.2551 มกระบวนการจดตงสภาองคกรชมชน เกดภาพการขบเคลอนงานรวมกน9อ�าเภอในจงหวดนครราชสมาโดยม สภาองคกรชมชนเปนกลไกขบเคลอนส�าคญ ทงประวตศาสตรเมองโบราณ และขบวนการเคลอนไหวของภาค ประชาสงคม/ภาคประชาชนเมองพมายจงเปนตนทนทางสงคมทส�าคญ ของอ�าเภอแหงน แตนอกจากตนทนทกลาวมาแลวขางตน กยงมอกหนง ตนทนส�าคญทเปนหนาตา/ชอเสยงทไมใชแคของคนพมายเทานน แตคอ ชอเสยงระดบจงหวดนนกคอ“งานประเพณแขงเรอพมาย”

การแขงเรอเปนรปแบบของการละเลนในฤดน�าหลากทสรางความสามคคของคนในหมบาน และคนตางหมบานไดพบปะกน เปนการสรางความสมานสามคคของสงคมไดทางหนง การแขงเรอพมายนน แตเดมแขงททาน�าบานวงหน ตอมายายมา แขงทล�าตลาด ซงอยทอ�าเภอพมาย โดยจดตอเนองกนทกปจนถงปจจบน แตเดมเมอแตละหมบานทราบก�าหนดการแขงเรอลวงหนากจะฝกซอม ฝพายซงเปนชายฉกรรจในหมบานจนช�านาญเมอใกลถงวนแขงเรอจะน�า ขนมาขดทองเรอดวยใบตองแหง เสรจแลวทาสและลวดลายทเรอและใบ พายแลวท�าพธไหวเซนแมยานางเรอเสรจแลวลากเรอลงน�าฝพายลงเรอโห เอาฤกษเอาชย เรอแขงของแตละหมบานจะมาพรอมกนทบรเวณสถานท แขงขนเมอพระฉนจงหนแลว เมอไดเวลาเจาหนาทจะใหเรอแตละล�าพายแสดงตวตามล�าดบซงจะเรยกชอตามทมาถงกอนหลงตามชอเรอเชนมน จอมขวญเสมยนเสนาะเพราะสนนหมนสะทานแผนดนไหวเปนตน เมอครบจ�านวนแลวจบสลากค แขงกนในแตละประเภทโดยก�าหนดทฝพายเปนเรอขนาดใหญกลางเลกแขงขนจนกวาจะไดเรอทชนะ เลศของแตละรน ซงขณะแขงขนผชมการแขงขนสองฟากฝงจะโหรองเมอ

แขงเรอพมาย�จากประเพณวถชมชน�สประเพณพาณชย

19


เรอหมบานของตนไดรบชยชนะเปนทสนกสนาน ปจจบนการแขงขนเรอ พมาย ไดพฒนาการแขงเรอแบบพนบานมาเปนการแขงเรอแหงประเทศ ไทยและถกผนวกเขาเปนสวนหนงของงานเทศกาลเทยวพมายทตงในเดอนพฤศจกายนของทกป(ทมา:http://www.prapayneethai.com) “ประเพณการแขงเรอแตเดม เกดจากงานทอดกฐนของอ�าเภอ ทชาวบานจะพายเรอพากนมาทอดกฐนทวด หลงทอดกฐนเสรจ พระทาน กจะใหขาวของปจจยญาตโยมกลบบาน เชน ขาวสาร กะป น�าปลาตางๆ ตอนพายเรอกลบกเลยหากจกรรมเลนกนสนกสนาน เลยเกดการพายเรอ แขงกน ของรางวลกใชขาวของทไดมาจากวด จนตอมา กเลยกลายเปนประเพณกนเรอยมา โดยวดแตละแหง จะเปนผสงเรอเขาแขงขน เพราะวดในพมายลวนตดกบล�าน�ามลทงนน แขง เรอแตละครงกมเรอเขาแขงขนราว 30 ล�า พอถงวนแขง แตละหมบานทวด สงเรอเขาแขง กจะพากนมาด บางหมบานมากนเตมรถสองแถว ใครมาเฝา เรอกจะมากนกอน ตอนพายเรอมากเกบผกรมฝงมาตลอดทาง แตภาพบรรยากาศ ประเพณวถชมชนเชนน กคอยๆ เปลยนไป โดยทเราเองกไมรตว คอยๆ แทรกซมเขามา กลบมามองดกลายเปนแขง เรอในเชงธรกจ การคาไปหมด”

บรรยากาศงานแขงเรอทเปลยนแปลงไป นอกจากจะสะทอนถงความเปลยนแปลงในเชงคณคาของประเพณแขงเรอนแลว ยงสะทอนให เหนสถานการณปญหาทมาพรอมๆ กบการผนตวเปนงานแขงเรอพาณชย อยางเตมตว และภาพปญหาทปรากฏน�ามาสการรวมตว ระดมความคด เหนและแนวทางการจดการในเวลาตอมา “ภาพงานแขงเรอ ชวงป พ.ศ.2550 – 2551 ตอนนนทางทองถนเขาม แผนทจะท�าโครงการแขงเรอ โดยมเปาหมายเพอหางบประมาณมาใชใน เรองอน ซงตอนนนชาวบานเขากไมยอมกน ไมสนบสนน สงผลท�าใหเขา

เรอจบ�คนไมจบ

20


ไมใหความรวมมอในการสงเรอเขามารวมแขง พอเรอพมายหายไป เรอพาณชยกพากนเขามา คราวน เราเหนคนพากนมาดแขงเรอกพากนกนเหลา พากนเลน การพนน ทตองบอกวา ทผานมาดวยงานแขงเรอเปนงานประเพณทสนก เรองเหลาเรองยาจงตองมอยแลว แตชาวบานกจะสงสรรคกนพอหอมปากหอมคอ เหลาขาว สาโท ท�ากนเอง แตชวงปนน เรมมเหลาพาณชยเขามาแทนทเหลาตมของชาวบาน ทงคนกน/ พอคาแมคาเรขายเหลามเปนจ�านวนมาก บรรยากาศงานเหมอนมาแขงกนกนเหลาเพอเอาโลห เรอแขงกนจบแลว แตคนกนเหลายงไมจบ ยงไมยอมกลบ”

ภาพทปรากฏกลายเปนโจทยค�าถามส�าคญส�าหรบคนพมายนหรอ คอประเพณ?นหรอคอวถความเปนชมชน?นหรอคอคณคาทมรวมกน? และโจทยค�าถามเชนนกท�าใหแกนน�าจ�านวนหนงทมตนทน ท�างานขบเคลอนภาคประชาสงคมมาโดยตลอดอดรนทนไมไหวลกขนมา ด�าเนนงานปฏบตการเพอรณรงคลดละเลกเหลา โดยมงานแขงเรอพมาย เปนโจทยใหญทตองแกไขจดการ “พมายเราขยบเรองเหลาเมอป พ.ศ.2551 โดยรวมกบประชาสงคม ชมชนคนโคราชปลอดเหลา โดยเรมตนจากการเกบขอมลการบงคบใชพระ ราชบญญตเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ.2551 เกบขอมลในกลมขาราชการ นกเรยน รานคา ประชาชนทวไป ซงจากขอมลทไดท�าใหเหนปญหาและ จดบกพรองของ พ.ร.บฯ.” ตอมาเครอขายองคกรงดเหลาไดเคลอนงานระดบภาคอสานตอน ลางและเลงเหนความส�าคญทจะผลกดนใหเกด“ประเพณแขงเรอพมาย” ปลอดเหลาเปนประเดนจงหวดดวยมองเหนสถานการณปญหาเรองเหลา ระบาดอยางหนกในงานประเพณแขงเรอ

แขงเรอ�-�ปลอดเหลา

21


“ป พ.ศ.2552 ทางสภาพฒนาการเมองเขามาหนนเสรมการท�างาน ของเรา เกดการท�าแผนเพอดเรองปญหาของคนพมาย เรากขยบงานมา เชอมโยงกน มการจดเวท 4 เวทใน 15 ชมชน มองเรองปญหาวาท�าไม ถงจน เรากมองเหนเรองเหลาวาเปนประเดนส�าคญเพราะเหลาท�าใหจน เรากเอาขอมลมาเปรยบเทยบและอธบายใหชมชนร ชาวบานกเรมเหนวา เสยคาเหลา คาหวย มากกวาคาขาวสารเสยอก และชาวบานกยงมหน ไมมเงนเหลอเกบอกดวย ตวเองกจะเหนวาเหลาคกคามตวเขา ครอบครว เขา และคกคามเดกเยาวชนดวย อยางเยาวชนในพนท เราจะเหนวาเยาวชนอาย 18 ปตดเหลา เรา กท�าการสมตวอยางแบบสอบถามจ�านวน 50 ชด พบวามเดกตดเหลา 10 คน เรากเรมเหนอตราสวนทมนชดขนเรากเอาเดกทงหมดมาเทยบ ตวเลขเดก ทตดมนกเหนเลยวามจ�านวนมาก เราเรมเหนปญหา พอไปเกบขอมลใน ระดบครวเรอน เราพบวา ทกครวเรอนทเกบขอมลนนกนเหลากบกนน�า เหมอนๆ กน จากกระบวนการทงจากประชาคมและแผนชมชนมนเลยเปน เรองเดยวกน บรณาการกนท�าใหเรามองเหนปญหาของเราเองชดขน จากขอมลทชดเจนเชนน เมอถงงานแขงเรอพมายปนน (พ.ศ.2552) เราจงเรมปฏบตการอยางเขมขน จรงจง มการเดนรณรงค มการขนปายรณรงค แจกสอใบปลว สตกเกอรตางๆ ภายในงาน แตระหวางนน นายอ�าเภอไดเรยกคณะท�างานทงหมดไปคย ขอใหเอาปายลงเนองจากการด�าเนนงานในปนไดด�าเนนการไปแลว ดงนนจงขอใหงานเดนตอไป สวนปหนาคอยวากนใหม เมอเจอสถานการณเชนน เราเลยตองเอาปายลง ปรบเปลยนกลยทธ เราเดนรณรงครอบสนาม และแจกแบบสอบถามเพอถามความคดเหนจากผเขารวม ผลปรากฏวา 85% อยากใหจดงานแขงเรอปลอดเหลา อยากใหมความปลอดภย ไมอยากเหนคนเมา คนทะเลาะววาทภายในงาน ขอมลทเราเกบได สะทอนชดวา ความเปนงานประเพณกบคน กนเหลาไมสอดคลองกน เพราะประเพณแขงเรอนนโดยพนฐานเปนเรองครอบครว คนทมาดแขงเรอลวนเปนคนเฒาคนแกในครอบครวทมาดลก

22


หลานแขงเรอ บรรยากาศของงานจงมครอบครวหลากหลาย แตเมอคน เขารวมงานกนเหลา เมา กทะเลาะววาทกน มนกไมปลอดภยส�าหรบคนท อยากมารวมประเพณจรงๆ ขณะเดยวกน รานคาทไมมใบอนญาตกหา ประโยชนขายบหร เหลาใหเดกๆ โดยไมสนใจกฎหมายใดๆ ...ขอมลทเกบ ได มนสะทอนถงเรองความปลอดภย เรองภาพลกษณของประเพณทผคนอยากจะใหเกดขน เรากเลยจดท�าเอกสารสงหนวยงานตางๆ ทงต�ารวจ สาธารณสข คณะกรรมการทกหนวยงานทเกยวของกบการจดงานประเพณแขง เรอ และหลงจากสงขอมลไปแลว ปรากฏวานายอ�าเภอไดเรยกหนวยงานราชการทเกยวของมาประชมอยางเรงดวน ขณะทการเคลอนไหวดวยขอมลน�าไปส การตนตวของหนวยราชการแลว ทางเราเองกขยบตอดวยการเชอมรอยพลงทางสงคม มการ นมนตพระจาก 5 วดเขามารวมขบวน เพราะวดเองกท�าเรองวดปลอดเหลา อยแลว รวมทงเชญโรงเรยนในเขตเทศบาลจ�านวน 5 โรง เขามามสวนรวม ในการท�างานรณรงคและการเกบขอมลตางๆ พอมาป พ.ศ.2553 งานแขง เรอพมายกกลายเปนงานประเพณปลอดเหลาจรงๆ โดยการท�างานเชอม ประสานความรวมมอกบทาง อ�าเภอและเทศบาล”

25


25


งานประเพณแขงเรอปลอดเหลาปพ.ศ.2553เกดขนเหนผลเปน รปธรรม แตทวาบรรยากาศและความส�าเรจเชนนกลบไมสามารถเกดขน ไดในงานประเพณแขงเรอปลอดเหลา ป พ.ศ.2554 และน�าไปสการปรบ กลยทธในการขบเคลอนใหม โดยการดบเครองชนดวยการบงคบคดตาม กฎหมาย “ป พ.ศ.2555 มการโยกยายขาราชการระดบสงในอ�าเภอ คนเกา ยายไปคนใหมเขามา แตดวยงานประเพณแขงเรอนน เราไดเตรยมการ ไวหมดแลว เรากเลยยดถอแนวทางนนตอ แตดวยการขบเคลอนรณรงค ปลอดเหลานน ไมใชแนวทางทขาราชการระดบสงคนใหมจะรบได ท�าให งานแขงเรอปลอดเหลาทวางไวตองลม บรรยากาศในงาน มลานเบยรเปดใหบรการ มพอคาแมคาเร จ�าหนายเหลาทวงาน ทงๆ ทมปายรณรคตดอยทวงาน เราเลยท�าหนงสอ ถามไปยงอ�าเภอ ขณะเดยวกนเรากใชสอกดดนดวย โดยขบวนการเรยกรองสทธของเดกๆ แตความพยายามของเรากลบไมไดรบการตอบสนอง เพราะทางอ�าเภอไมมทาทอะไรเปลยนแปลง ดวยทาทแบบนท�าใหเราตอง ด�าเนนการมาตรการขนตอไป คอ การบงคบใชกฎหมาย ทผานมากอนกจกรรมตางๆ จะเรม เราจะท�าการรณรงคประชา สมพนธตลอดโดยใชรถโมบาย แจกใบปลว ตดปาย โดยการรณรงคนนเรา จะใหขอมลตางๆ ในเรองพระราชบญญตเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ.2551 ดวย รวมทง ท�าหนงสอแจงทกหนวยงานใหรบทราบดวยวาเราบงคบใชกฎหมาย ซงทงจงหวด และอบจ.ตางกรบร ดงนน เมอเราแจงเรองการบงคบใชกฎหมายแลว แตกยงมบรรยากาศอยางทเหน เราจงแจงความด�าเนนคดตามกฎหมายทนท การทเราแจงความด�าเนนคด เพราะเราเชอวา กฎหมายเปนเครองมอตวหนง จะใชไดไมไดตองลองด โดยกอนงานเรากท�าหนงสอแจงเตอนไปแลววาเราบงคบใชกฎหมาย แตกยงเปนเชนน ทงๆ ทมคณะกรรมการ

ดบเครองชนดวยกฎหมาย

26


26


ควบคมเครองดมแอลกอฮอลลงมาตรวจดวยกยงเจอการเรคาอยเหมอนเดม ดงนนในเมอเรามกฎหมายบงคบใช แตไมเหนเขาท�าตาม เราจงตองเดนหนาใหสดดวยการแจงความ โดยเรากมการเตรยมการ วางแผนกน แจงความใครจะเปนคนแจง ต�ารวจตองเปนคนจบ พวกเราจะท�าหนาทชเปาใหต�ารวจ ใครจะเปนคน ดแลความปลอดภย ใครท�าสอ ใครท�าเอกสาร เรยกวา เราเตรยมความ พรอมทกอยาง พอแจงความแลว กมการชเปา เรากจะมเดกๆ ชวยหาเปาให และมการจบปรบกนไป คดหาบเรกจะปรบพอคาแมคา 3,000 บาท สวน คดนายอ�าเภอ เรากแจงความเรองการอนญาตใหรานขายเรในพนทสวน สาธาณะของทางราชการ คดนยดยอไมจบ จนกระทงเรองผานไป 3 เดอน มเวททจงหวดถงไดมการเอาปญหาเรองนไปพด เรยกไดวาเปนคดตนแบบ ทจะยนยนวากฎหมายศกดสทธหรอไมกลไกอยางเครอขายงดเหลาท พมายท�างานไดไมได หลงจากนน แกนน�าตางกไมยอม กดไมปลอย มการท�าหนงสอทวง ถาม 3 ครง บอกต�ารวจวาหากไมท�ากจะฟองเรองการละเวนการปฏบต หนาท จนตองมการไปโวยวายจนเกดการตดตามคด และมการเรยกไปให ปากค�าแตจนแลวจนรอดเรองกยงเงยบอยด”

ทามกลางสถานการณทเกดขนในงานแขงเรอพมายปพ.ศ.2554ท กลไกรฐไดปลอยปละละเลยในเรองแอลกอฮอลลทงๆทมพระราชบญญต ควบคมเครองดมแอลกอฮอลพ.ศ.2551บญญตสาระในการควบคมอยาง ชดเจน การขบเคลอนของเครอขายงดเหลาอ�าเภอพมายจงยกระดบไปส การบงคบใชกฎหมายโดยการแจงความด�าเนนคด ทแนนอนวาสงทเกดขน ตามมาคอความตนตวของหนวยงานตางๆทเกยวของแตขณะเดยวกนนนความมนคงปลอดภยในชวตของแกนน�ากเรมสนคลอน

เมอความมนคงปลอดภยในชวตเรมสนคลอน

27


27


“ปญหาเกดขนจรงจงอกครง เมอปทแลว (พ.ศ.2556)งานประเพณ ทงงานสงกรานต งานแขงเรอ เราท�ารณรงคควบคกนมาตลอด แตปญหา คราวนมาจากบรษทสปอนเซอร ซงคนท�างานไมรมากอนวาสปอนเซอร รายหนงจะมาสนบสนน แตมาถงงาน เรากลบเหนปายโฆษณาเตมไปหมด ทงๆ ทกอนหนาน เราท�าหนงสอแจงไปกอนแลวและทางเทศบาลกมาแจง วาไมใหเราเขารวมงาน เรากท�าหนงสอไปถงนายอ�าเภอ นายอ�าเภอกบอก ใหเขา บรรยาการในงานสงกรานตปทแลว เลยมการขนปายคขนานกน เทศบาลขนใหสปอนเซอร เราเลยตองไปขออบต.ขางเคยงขนปายรณรงค ใหเรา ขณะนนเอง ทางเทศกจกโทรมาเรยกไปผประสานงานเขาไป คย ทาง เทศกจกชแจงวาจะมงานอะไรบาง ทมทงอโมงคน�า คอนเสรตและบอกวา หากเราท�าแบบนจะเสยหายมากเพราะสปอนเซอรจะถอนตว เรยกไดวา บรรยากาศงานตงเครยดมาก เพราะเปนการตอสทาง ความคด สดทายเราตดสนใจยกเลกการรณรงคทงหมด หยดกจกรรมทก อยาง ไมใหสภาเดกใสเสอสสส.เลนน�า เพราะมเรองความปลอดภย แตยงม การตดปายรณรงคอยเหมอนเดม ตอนนน ถามวาท�าไมอยๆ กหยดทกอยาง ทเปนเชนนนเพราะ ทางชมชนแจงเขามาวาใหเราระวงตว เราเลยรสกไดถงความไมปลอดภยใน ชวตของคนท�างานและเดกๆ ทรวมกจกรรมกบเรา ท�าใหตดสนใจหยดแลว เขาพบผวาฯ และรองตอสอเพอใหสงคมรบร หลงจากเรากสงบไมเคลอนไหว นงในพนท แตขณะเดยวกน ขอมลทกเรองกกระจายออกหมด และผลลพธจากการขบเคลอนบงคบใช กฎหมายของเรากสงผลท�าใหไดรบโลหรางวลผบงคบใชกฎหมายระดบประเทศตามมา”

28


28


การขบเคลอนทเขมขนจรงจงของเครอขายงดเหลาอ�าเภอพมาย กอเกดผลลพธทส�าคญในเรองการบงคบใชกฎหมาย รวมทงขยายผลน�าไป สการตความหลายประเดนในกฎหมายฉบบอนๆ ทเกยวของ เชน พ.ร.บ. ปฏรปจดสรรทดน วาดวยเรองทสาธารณะ เปนตน ขณะเดยวกนกท�าให หนวยงานภาคสวนทเก ยวข องเกดการตนตวลกขนมามส วนร วม ในการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง จากบรรยากาศทตางฝายตางตงปอม กลบกลายเปนตางเรยนรจากบทเรยนหลายปทผานมาจนเกดเปนการประสานความรวมมอรวมกน “จากปญหาสงกรานต กสงผลท�าใหบรรยากาศแขงเรอปทแลว (พ.ศ.2556) เบาลง ตองบอกวามนเกดกระบวนการเรยนรระหวางทางรวม กนของทกสวนทเกยวของ ตวเราคนท�างานเอง สวนราชการเอง เทศบาล กเรมจรงจง ตามวดคนกนเหลางานศพกไมม เพราะคนไมท�ากน รวมทง เกดการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง และทส�าคญคนพมายเองเรยนรและตนตวอยางมาก วนนคนใน สงคมพมายเดนมาหาเรา เดนเขามามสวนรวมกบเราเอง เพราะเขาเหนถง รปธรรมการท�างานของเรา เขาตระหนกถงความส�าคญในเรองน ในฐานะ คนท�างาน เราเองกเรยกไดวา นเปนการพสจนตวเองวาเราสามารถท�าไดจรงๆ”

ตางฝายตางไดบทเรยน

29


29


บทเรยนจากพมาย� 1.ปจจยความสำาเรจ เกดขนมาจากการใชความร ขอมลในการขบเคลอนสรางความร ขณะเดยวกนกมกระบวนการในการสรางการเรยนร อยางตอเนอง มการก�ากบตดตามและการบงคบใชกฎหมายอยางตอเนองและมรปธรรม ชดเจนการประสานความรวมมอของอสม.อปพร.ทองถน อกทงยงมคณะท�างาน ทมจตอาสาในการเขาท�างาน และแตละคนลวนมตนทนประสบการณชวต ประสบการณการท�างานทสามารถน�ามาบรณาการใชกบงานขบเคลอนงดเหลาเรยกไดวาเปนงานทตอยอด หนนเสรมตนทนชวตอาชพของแกนน�าแตละคน

2.เครองมอสรางการเรยนร รถโมบายสอวทยปายตางๆแผนพบสตกเกอรสอเคเบลทองถนสงพมพหนงสอพมพในโคราชสออนเตอรเนตสอบคคลและคณะท�างาน โดยตองมการออกแบบเครองมอในการสรางกระบวนการเรยนรท หลากหลายเชนการใชละครสนเพอชวนเชญประชาสมพนธเปนตน

3.ขอมลทดคอพลง ขอมลดานเดยวไมเพยงพอ ตองมขอมลประกอบรอบดานส�าหรบ การสอสารท�าความเขาใจของสงคม โดยมการน�าขอมลหนวยงานอนมาใช ในการขบเคลอนเชนขอมลคมประพฤตขอมลขนสงสาธารณสข ทงน ขอมลในการน�าเสนอสอสาร สรางการเรยนร ควรประกอบ ดวย ขอมลเชงปญหา ขอมลเชงสถตจรงๆ จากพนท (เชน ตวอยางของ ชมชนทมปญหา)ขอมลรณรงคและขอมลองคความร(พ.ร.บ.องคความรท มประโยชนจากทอน)เปนตนและขอมลตางๆเหลานควรมการคนขอมลโดยกรณพมายนนใชเวทสภาองคกรชมชนเปนพนทในการเรยนรรวมกน

30


30


แขงเรอ–ปลอดเหลาอ�าเภอพมายนบเปนกระบวนการขบเคลอน ทเปนบทเรยนส�าคญในการเรมตนบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง อกทงยง เปนพนททลกษณะแตกตางจากทอนๆ เพราะทเมองพมายนนมความเปน ชมชนเมอง ทยอมสงผลตอการท�างานขบเคลอนรณรงค ดวยเหตนทน จงมการท�างานแบบน�าซมบอทราย คอยๆ ซม คอยๆ ซบกนไปผาน กระบวนการสรางการเรยนรทงจากขอมลกดปฏบตการกด “จากงานทเราท�า เราท�างานรณรงค เราใหความร เราใชเครองมอ เรามการวางแผน ออกแบบการท�างานเราไมไดหามไมใหกนเหลา ดงนน ความส�าเรจของเราไมใชการเลกกนเหลา แตเปนการทเราควบคมได จดการ ได เรารวาเดกๆ ของเรา หากกนเหลากจะกนเหลาอยางมภมรคมตวเองได สงทภาคภมใจคอการท�างานเรองเหลาเราไดคนหาแกนน�าเดกในพนทจน เกดสภาเดกและเยาวชน ซงเปนรากฐานส�าคญในการสรางกระบวนการ เรยนรใหกบพวกเขา เราคมรานคาผขายและจดการกบผประกอบการได เรา รณรงค เราขอความรวมมอ เราใชสอประชาสมพนธและมการประกาศชอ ซงท�าใหเกดการพดถงกนในสงคม เราคมพนทสาธารณะได ในพนท สาธารณะนนจะไมมเลย และเราเชอวากระบวนการใหขอมล ใหความรแบบ ทเราท�า มนจะชวยท�าใหคนกนเหลาแบบระมดระวงมากขน เพราะเขาจะ คอยๆ ซมซบและมความร ซมซบขอมลทเราใหอยทกวทกวน อาจไมเลก แตอาจลดและหากถามวารไหมคณและโทษตางๆ แนนอนวาพนองชาว ชมชนร มนเปนการท�างานหวงระยะไกล คลายๆ น�าซมบอทราย เปาหมายทเราอยากจะเดนตอนนชดเจนวาเราไมไดหามหรอ รงเกยจคนกนเหลา แตเรามองเรองการปรบเปลยนทศนคตและพฤตกรรม การตระหนกรเกยวผลกระทบของเหลาเปนหลก เราจะพยายามพลกพมาย ใหม ท�าอะไรกแลวแตใหชาวบานเดนเขาวด เกดการรวมตวเรองบญ ซงเราอยากจะใชแผนนเปนเครองมอทจะแกปญหาเดก – เยาวชน และ สงคม เพราะหากเราท�าเรองบญประเพณปลอดเหลาได เรองปลอดเหลา กนาสามารถขยายผลไปสเรองอนๆได และนาจะน�าเราไปสการแกไขปญหา

ทศทางตอไป

31


31


ของชมชนในอกหลายเรอง ดงนนเราจะใชขอมลทเราเกบไดเปนตวเชอม กบนโยบายระดบตางๆทงระดบชมชน อ�าเภอ จงหวดเพอผลกดนนโยบาย งานประเพณแขงเรอปลอดเหลา ทสดแลวนน การขบเคลอนเรองเหลา เรากเหมอนตำารวจภาค ประชาชนทงเปนผเฝาระวง เปนกลไกตดตาม คนกนเหลามหลายระดบ เราหวงวาจะสามารถทำาใหกระบวนการนยกระดบไปถงภาพจงหวด (จงหวดจดการตนเอง ขบเคลอนเชงนโยบาย) รวมทงการเปนพนท เรยนร ทมการเชอมรอยและขยายผล และทสำาคญ คอ การทคนตนตว ตระหนกถงสทธ ตระหนกถงบทบาทหนาท เขามามสวนรวม ลกขนมา จดการตนเอง โดยใชเรองเหลาเปนเครองมอขบเคลอนนนเอง”

สนใจแลกเปลยนเรยนรไดท นางสมควรงพมาย 83/1ม.3ต.ในเมองอ.เมอง จ.นครราชสมา โทร087-9599481

วาระสำ�เภาลน�:�ปฏบตการพชตเหลา/อบายมขดวย�MOU�ภาคประชาชน

33


ครงหนงค�ากลาวทวา คนสรนทรกนสรา อาจเปนค�าพดทสะทอน ถงตวตนอกมมหนงของคนสรนทร แตค�ากลาวน คงใชไมไดอกตอไปแลว เพราะชวงเกอบสบปทผานมาคนสรนทรไมกนสรากนถวนหนาหลายต�าบล หลายอ�าเภอมปฏบตการอยางขนแขงในการลดละเลกเหลารวมทงอบายมข ตางๆ ต�าบลส�าเภาลนอ�าเภอบวเชดจงหวดสรนทรกเปนหนงในต�าบลทม ปฏบตการลดละเลกเหลา/อบายมขอยางเขมขนจนกลายเปนพนทตนแบบ ทขยายผลปฏบตการงดเหลาไปสอกหลายชมชน

ต�าบลส�าเภาลนมหมบานในเขตการปกครอง10หมบานกอตงเมอ เดอนพฤษภาคม2534 โดยแยกการปกครองจากต�าบลสะเดา มอาณาเขต ดงน ทศเหนอ ตดตอกบต�าบลตาวงอ�าเภอบวเชด ทศใต ตดตอกบต�าบลบวเชดอ�าเภอบวเชด ทศตะวนออก ตดตอกบต�าบลสะเดาอ�าเภอบวเชด ทศตะวนตก ตดตอกบต�าบลพระแกวอ�าเภอสงขะ (ทมาวกพเดย,http://www.thaitambon.com)

“ส�าเภาลน” เปนชมชนเกษตรกรรม ทมวถชวตไมตางจากชมชน เกษตรกรรมอนๆผคนมอาชพท�านาเปนหลกทกหลงคาเรอนลวนเปนเครอ ญาตพนองแมวาชมชนจะพยายามยดหลกวถพอเพยงในการด�ารงชวตแต กมอาจปฏเสธหรอหลกพนจากสภาวะเงอนไขภายนอกได ดงนนชาวบาน หลายครวเรอนจงประสบปญหาหนสน ซงสวนใหญนนเปนหนสนทเกดขน จากการประกอบอาชพเกษตรกรรม การสงเสยลกหลานเลาเรยนหนงสอ รวมทงคาใชจายครวเรอนทเพมมากขน...ยงภาระหนสนถาโถมมากเทาไหรความสขของชาวบานชมชนกยงลดนอยลง

ตำ�บลสำ�เภาลน

34


ขณะเดยวกน วถความเปนชมชนกเปลยนแปลงไป ชาวบาน ตางคนตางอย ไมมองหนากน ไมชวยเหลอ ไมสงสงกนเหมอนอยาง ในอดต จะรวมตวกนกเฉพาะในกลมเพอท�ากจกรรมเทานน และทกครง ในการรวมตวกนกจะมเรองเหลา/ อบายมขเขามาเกยวของดวยเสมอๆและภาพเชนนกลายเปนภาพทเกดขนใหเหนจนชนตาในชมชนส�าเภาลน “ปญหาเรองเหลามอยในชมชนมานานแลว พอมาคยกนเรากเรม เหนวา ชวงป พ.ศ.2547 – 2548 เปนปทเรามการรวมกลมเยอะมาก กลม โนนกลมน เพราะกลมทมมากเหลานพอวนไหนมรวมตวกนทกมเรองเหลายาปลาปงเขามาเกยวดวย รวมทงเรายงเหนชดมากวาในงานลงแขกเกยว ขาว และงานศพหลายงาน เจาภาพตดลบ เปนหนเปนสน ตองขายวว ขาย ควาย ภาพแบบนเกดขนอยางตอเนอง เหลากบงานศพทต�าบลส�าเภาลนกลายเปนของคกน งานศพ 3 วน กนเหลา 4 วน หรอภาพทเหนจนชนตาตอนเดกๆ ตกเยนจะเหนชาวบาน ตมเหลา หรอท�าสาโทใสไห ตมเอง กนเอง และกเมาเอง บางครงตองแบก ไหเหลาหนต�ารวจกยงม เหลาจงเปนปญหาส�าคญของชมชน เพราะเหลาเปนสาเหตหลกท ท�าใหคนขาดสต ท�าใหเกดการทะเลาะววาท ปญหาครอบครว ท�าลาย สขภาพ ท�าลายสงคม หรออยางเรองการพนน เราจะพบวา เงนบาทสอง บาทกตกนไดแลว ยงมการพนนกยงเสยงตอการกนเหลา”

เรองเหลา ส�าหรบชมชนจงไมใชเรองเลก แตเปนเรองใหญ เรองส�าคญมากทจะตองไดรบการแกไขอยางจรงจง จนน�าไปสการหาทางแกไข โดยมกลมผสงอายเปนตวตงตวตเรมจดประกายและเกดการเชอมรอยภาค สวนตางๆเขามามสวนรวม

“เรองเหลาไมเลก�มนใหญมาก”

35


“กระบวนการทเกดขนจากกลมชมรมผสงอาย ทมการแลกเปลยน พดคยกนอยางตอเนอง น�าไปสการเชอมประสานกบกลมตางๆ ของชมชน กลมแมบาน กลม อสม. กลม อปพร. ชมรมก�านนผใหญบาน หมออนามย โรงเรยน วด เกดเปนภาพสวนตางๆ ของชมชนทมาแตะมาเชอมประสานกน ท�างาน ทแตละกลมกจะหยบยกประเดนตางๆ ทตวเองท�างาน ท�ากจกรรม อยมาพดถง มามองปญหารวมกน ชมรมผสงอาย ไดรเรมท�ากจกรรมเรองการลดละเลกเหลาจากงาน ศพปลอดเหลา ปลอดอบายมข โดยในการประชมประจ�าเดอนของอบต. ส�าเภาลน กลมชมรมผสงอายไดหยบยกเรองนขนมา จากวงคยจงมขอสรป รวมกนใหอบต.ส�าเภาลนเปนเจาภาพ โดยในการด�าเนนกจกรรมลดละเลกเหลา และมการท�าบนทกขอตกลง (MOU)รวมกนในป พ.ศ.2548 อบต. จะสนบสนนงบประมาณ โดยผน�าชมชนจะเปนกลไกขบเคลอนหลก และหนวยงานโรงเรยน วด อนามย จะเปนพเลยง เกดกระบวนการท�างานขบ เคลอนอยางเชอมรอย บรณาการ ตอนทมการท�าบนทกขอตกลงรวมกนนน แนนอนวาจะตองมทง หมทยอมรบ และหมทไมยอมรบ ในหมทไมยอมรบกเพราะมความกงวลวา หากไมมเหลาในงานศพ แลวใครจะอยเปนเพอนศพ จากความกงวลดงกลาว เรากตองพสจน ยนยนรปธรรมใหเหน ในงานศพแรกทจดหลงจากทมวงคย และหลงจากทท�า MOU ไปแลว ทางเจา ภาพกยนดจดงานศพปลอดเหลา หลงการเผาศพเสรจสน เจาบญชประจ�า หมบาน ทจะเปนคนคอยท�าขอมล กสรปขอมล สรปบญชแจงภายในงาน ปรากฏวา เจาภาพประหยดเงนอยางมาก”

36


จากรปธรรมงานศพปลอดเหลางานแรกทประสบผลส�าเรจ ลดคา ใชจายไปไดอยางมาก เปนขอพสจนแรกทยนยนตอชาวบาน ตอชมชนได เปนอยางดวาเหลาคอโจทยหลกทท�าใหคนส�าเภาลนมหนมสนจนเกดการ ตอยอดขยายงานเกดปฏบตการมากมายดงน 1.รณรงคเรองงานศพปลอดเหลาอยางตอเนอง โดยมรปธรรมของเจาภาพงานทประหยดรายจายเปนตนแบบส�าคญในการขยายผลไปสงานศพรายอนๆ

2.เชอมโยงประสานความรวมมอกบ“โครงการวดปลอดเหลา”ซงเปนกจกรรมหนงทเกดขนภายในจงหวดสรนทรทท�างานขบเคลอนประเดนเรองเหลาโดยใชวดเปนแกนแกนเปนกลไกในการด�าเนนการ “การประสานความรวมมอนท�าใหเกดการตอยอดงานอยางจรง เกดรปธรรมมการผลตสอตางๆ ทงปายเหลก ปายผาแจกตามโรงเรยนทก โรง หมบานทกหมบาน และวด รวมทงท�าปายตดตามงานตางๆ ซงสอ เหลานเราไดน�ามาใชตอในชมชน เรยกวาเปนเรองเปนราวมากขน เพราะท ผานมา เราท�ากนดวยกระบวนการแบบชาวบาน แบบชมชน ท�ากนเอง พอเหนวาจรงๆ แลวทอนกท�าเหมอนกน กเรยกวา เหนเพอนรวมทาง เกดการแลกเปลยนประสบการณ ความรระหวางกน เพราะแตละทกม เงอนไขการกอเกด เงอนไขการขบเคลอนทตางกน อกทงยงมพเลยงลงมา ในพนท มาสนบสนนกระบวนการ เครองไมเครองมอตางๆ ในการท�างาน”

3.จดทำาบนทกขอตกลงกบรานคาภายในชมชน ภายใตชอวา“รานคาสะดวกยม”ในปพ.ศ.2550เพอแกปญหาเรองเหลา/บหรจากตน ทาง “เรามการประชมพดคยกน เราเหนปญหาวา เดกและเยาวชนของ เราเปนกลมเสยงในเรองเหลา บหร รานคาภายในชมชนขายเหลา ขายบหร ใหเดกและเยาวชน ทงเดกทพอแมใชใหมาซอ หรอเดกทไปซอเสพเองก ตาม

ปฏบตการพชตเหลา/�อบายมข

37


บนทกขอตกลงกบรานคาสะดวกยมจงเกดขน ภายใตขอตกลงวา รานคาเหลานจะไมขายเหลา บหรใหกบเดกและเยาวชน ตองบอกวา กวา ทจะเราจะท�าบนทกขอตกลงนได เรามกระบวนการท�างานรวมกบรานคา เหลานกอน เราวเคราะหขอมล วเคราะหผมสวนไดสวนเสย เราท�างานผาน สาธารณสข เพราะในแตละป สาธารณสขจะตองมการอบรมรานคาเรอง อาหารปลอดภย ในการอบรมกจะตองมการใหขอมล ใหความรไปดวย”

4.เชอมรอย สรางการมสวนรวมกบเดกเยาวชน ผานกลม TOBENUMBERONEในปพ.ศ.2554 “เราเหนปญหา เราเหนเดกนอยเดนถอเหลา ท�าใหเราคดกนเรอง การปรบกลยทธไปท�างานกบเดกและเยาวชนแกปญหาทตวนกดมหนา ใหม เกดการเชอมรอยกบกจกรรม TO BE NUMBER ONE โดยเชอมกลม TO BE NUMBER ONE กบรานคาสะดวกยม เอาเดกมารวมอบรม มการ ขอรองแมคาพอคาใหเหนความส�าคญ เหนความเชอมโยงกบโครงการสวน พระองค ใชเดกเปนกลไกในการขบเคลอน เรยกวา เดนไปหาถงบาน เคาะประตมอบปาย ตอกตะปแขวนปายกนอยางจรงจง”

5.ขบเคลอนยกระดบงานภายใต “โครงการสรางเสรมแนวทางการพฒนากระบวนการเรยนร แบบมสวนรวมอยางบรณาการเพอชมชนลดละเลกอบายมขจงหวดสรนทร” “จากตนทนการท�างานทท�างานบนฐานการคดรวมเหนรวม ขบเคลอนรวมของชมชน เรามฐานหลกทกลม อสม. ฐานงานสาธารณสขท เปนก�าลงหลกส�าคญ กเกดการยกระดบไปสการจดประชม อสม.ต�าบล มชมรมผใหญบานทกหมบาน คณะท�างานเขามาคยแบงบทบาทหนาท และ จดสรรปาย “ครวเรอนลดละเลกอบายมข” เพอน�าไปใชเปนเครองมอใน การสรางสญลกษณเสรมแรงจงใจ

38


มการแบงเปนกลม 3 กลม คอ ลด ละ เลก โดยท�างานกบ 377 ครว เรอน จากทงหมด 1,018 ครวเรอนทงต�าบล มการเกบขอมลโดยม อสม. เดนเคาะตามบาน มแบบสอบถามเปนเครองมอ ขณะเดยวกนในระดบ หมบาน กจะมคณะกรรมการหมบาน ทมการประชาคม และประชมทก ศกรในแตละหมเปนฐานในการท�างานเขมขนในหมของตนเอง จากขอมลทเกบไดกจะน�ามาคดเลอกคนทจะเปนคนตนแบบ คนตวอยางเพอมอบปาย โดยมหลกส�าคญคอ ปายมอบใหคนหรอครวเรอน ทสามารถกระตน กระตกเตอนทงตวเองและคนรอบขางไดดวย”

6.พฒนาตอยอดจากโครงการลดละเลกอบายมขกบเครอขายเดกเยาวชน “เราท�าโครงการยบยงนกดมหนาใหม โดยบรณาการงบประมาณ ใชงบประมาณทผานมาทางโรงเรยน ในป พ.ศ.2554 เราเหนกลมวยรน ขาจรทไมไดเรยน ซงยากมากตอการปรบพฤตกรรม ดงนนเราจงเรมคดคน เครองมอในการท�างาน เราพบวา เราตองเรมท�างานทเดกเลก เชน เดก ประถม จงจดกจกรรมคบดด พดแลนองชวงวยเรยนระดบ ป.6 – ม.1 ในกจกรรมจะปลกฝงเรองคณธรรม สมมาคารวะตางๆ สอนเรองความเปน พอเปนแม โดยเดกอายนอยทสดทเขารวมโครงการ คอ เดกอาย 12 ป จากกระบวนการอบรม เราไดรนพ 45 คน จบคกบนอง 45 คน ทมครเปนผคดเลอก สงทเกดขนคอ ความตอเนอง ทวาตอเนองคอ รนพ ทเรยนจบไปแลว รนพทเคยเปนคบดด แมจะเรยนจบไปแลว กยงกลบมา ชวยงาน มารวมกจกรรมเปนคนท�างานในคาย เรยกไดวา สงทเราสรางใช เพยงความสมพนธของพนอง แตเราสรางเดก เยาวชนทเขาสามารถพฒนา มาท�างานเปนแกนน�าชมชนได และทส�าคญเราถกทอสายสมพนธของความ เปนพนองใหเกดขน”

39


7.ปฏบตการอนๆ เชน โครงการครอบครวสขาว ครอบครวทไม แตะตองอบายมขยาเสพตดเพอเปนครอบครวตวอยางส�าหรบขยายผลตอ, สงเสรมอาชพสรางรายไดจากฐานงานลดละเลกเหลาดวยการสงเสรมจด ตงกลมแมบานท�าดอกไมจนทนเพอลดรายจายเจาภาพและสรางรายไดให สมาชกกลม ปฏบตการในงานเทศกาลของชมชน เชน งานกฬาต�าบลทจดท โรงเรยนทจะมโฆษกประจ�าสนามคอยประกาศแจงใหทราบขางสนามกจะ มกลไกอสม.ผสงอายคอยเปนหเปนตาเฝาระวงมผใหญบานแตละหมทจะ แบงบทบาทหนาทความรบผดชอบในการดแล ภายใตกตกา หามทะเลาะ กนหามเอาเหลามาขายหากมการฝาฝนจะมการปรบโดยตองรบผดชอบ คาใชจายงานกฬาทงงานเปนตน

ปฏเสธไมไดเลยวา ปฏบตการพชตเหลา/ อบายมขตางๆ เหลาน สะทอนใหเหนถงการท�างานอยางเขมขนจรงจงของทกภาคสวนใน ส�าเภาลนทเขามามสวนรวมในการออกแบบ ก�าหนดและปฏบตใช โดยม เปาหมายส�าคญในการขบเคลอนเพอพฒนาส�าเภาลนเปนโจทยใหญท เชอมรอยทกพลงทกความคดจนสงผลท�าใหปฏบตการตางๆของส�าเภาลน เหนผลลพททงรปธรรมคนตนแบบ มลคาของรายจายทลดลงและชวดได รวมทงความเปลยนแปลงของสงคมชมชนทรวมไมรวมมอกนแตกตาง อยางสนเชงกบสมยกอนน รปธรรมตางๆ เหลานท�าใหส�าเภาลนกลายเปนพนทตนแบบส�าคญพนทหนงทมผคนกลมองคกรชมชนเขามาแลกเปลยน เรยนรไมขาดสายและเกดการยกระดบขยายผล “สงทส�าเภาลน เราขบเคลอนมานน เรามจดเดน คอ เรามกลไกธรรมชาต เปนกลไกเฝาระวงทางสงคมรวมกน และการพดคยทตอเนอง ไม วาจะอยในวงคยวงไหน วงกลมอะไรกตามกจะหยบเรองคนส�าเภาลนมาคย กนตลอด เรามกระบวนการในการก�ากบ ประเมนผล สรปบทเรยนและลงมอท�าอยางตอเนอง”

สำ�เภาลนสไตล

40


ขณะเดยวกนพลงของการขบเคลอนงานตางๆในส�าเภาลนฐาน ส�าคญทเปนปจจยหนนเสรมใหเกดการขบเคลอนงานตางๆ นนคอ ‘ผน�า/ แกนน�าชมชน’ทงผน�าทางการและผน�าทางธรรมชาตปราชญชมชนบรรดา แกนน�าทมกระบวนการเรยนรและกระบวนการท�างานทเชอมรอยกนและ กอใหเกดการบรณาการการท�างานระหวางทองถนกบทองทระหวาง ประเดนหนงกบอกประเดนหนง โดยมเครองมอส�าคญในการท�างานคอ ‘เวท’ ซงเปนทงพนทใน การแลกเปลยนเรยนร พนทในการสรางการมสวนรวมของผน�าและชมชน และเปนพนทในการแบงปนขอมล แชรปญหา และคนหาทางแกไขมการ ผสมผสานตนทนความรทงจากทนภายในและความรภายนอกทไดไป เรยนรมา รวมทงการม ‘บนทกขอตกลง (MOU)’ ทไดกลายเปนเครองมอ ส�าคญในการขบเคลอนใหเกดรปธรรมในการลดละเลกเหลา/อบายมขตางๆ โดยมกฎ กตกา มบทลงโทษททกคนมสวนรวมก�าหนดและยอมรบ รวมกน จากฉบบแรกเมอป พ.ศ.2548 เกดการยกระดบขบเคลอนจน เกดฉบบทสอง เมอปพ.ศ.2556 ทผานมา ทมความเขมขนมากขนทง กระบวนการจดท�าและกระบวนการในการสรางความตระหนก

43


“บนทกความเขาใจ”คออะไร บนทกความเขาใจ คอ ขอตกลง กฎกตกา ระเบยบ เงอนไขตางๆทชมชนมสวนรวมในการกำาหนดปรบแก ยอมรบ และบงคบใชรวมกนโดยมบทลงโทษกำากบควบคมอย ส�าหรบชมชนส�าเภาลนนน แมวาดวยรปแบบของบนทกขอตกลง จะมลกษณะเปนลายลกษณอกษรหรอความเปนกฎเกณฑอยหากแตหวใจ ส�าคญของบนทกขอตกลงเหลานกลบไมไดอยทเอกสารหรอลายลกษณ อกษรทปรากฏ แตกลบอยทกระบวนการท�าขอตกลง ทเกดการจากการม สวนรวมหลอมรวมทกความคดเหนจนตกผลกเปนหนงรวมกน การบงคบใชของบนทกขอตกลงส�าหรบชมชน จงไมใชการมบท ลงโทษเชงกฎหมาย แตเปนการบงคบใชดวยกระบวนการทางสงคมของ ชมชนนนๆ โดยทคนในชมชนจะคอยเปนหเปนตา เปนกลไกตาสปปะรด ดแลซงกนและกน

บทเรยนจากสรางขอตกลง โดยใชกระบวนการท�างาน MOU ฉบบท1เมอปพ.ศ.2548พบวาสาระทมความเปนวชาการมากเกนไปนนไม สอดคลองกบวถชวตของชมชนทเปนอยท�าใหชาวบานไมสามารถตระหนก ถงกตกาเงอนไขเหลานนดวยความเขาใจอยางแทจรงได ดงนน เมอเวลาผานไปสถานการณหลายสงหลายอยางในชมชนก เปลยนแปลงไปดวย การสรปบทเรยนและยกระดบพฒนาขอตกลงใหมให สอดคลองกบสถานการณและเงอนเวลาปจจบนจงเกดขน การจดท�าMOU เพอพฒนาขอตกลงฉบบท 2 จงเปนขยายจาก ระดบชมชนไปสระดบต�าบลและเกดการขยบไปตอกบระดบอ�าเภอโดยม ตวแทนจากแตละองคกรต�ารวจครพระอนามยผน�าชมชนอปท.เขามา บรณาการ เกดมาตรการของชมชน เพอน�าไปขยายตอในระดบต�าบล เรยกไดวาเปนการท�ารวกนใหรอบดานครอบคลมมากขน

MOU�ภาคประชาชน

จาก�MOU�ฉบบท�1�ถงฉบบท�2

44


ผน�า/แกนน�าทกภาคสวนรวมกนจดเวทพดคยทกหมบานท�างาน ขบเคลอนสรางความเขาใจ3ระดบ - ระดบครวเรอน ผานกลไกอสม.ทจะท�าหนาทในการเกบขอมล ระดมความคดเหนจากบคคลรายครวเรอนโดยใชแบบสอบถามทอสม. จะมาอานใหฟงในครวเรอน - ระดบหมบาน ผานกลไกผใหญบาน แกนน�าชมชน ทมการจด เวทประชาคมระดบหมบานเพอเปนพนทในการสรางความเขาใจโดย ผใหญบานจะอานใหฟงเพอใหลกบานชวยกนปรบเปลยน - ระดบต�าบล ทจะรอยทกภาคสวน ทกขอมลมาสรปประมวล และหาฉนทามตเพอประกาศรวมกน ผานการจดท�าเวทประชาคมต�าบล ประชมกนหลายนดทงต�าบลทกภาคสวนประชมเพมเตมตดทอนจาก20 กวาขอ ลดทอนลงเหลอ 17 ขอ ครอบคลมตงแตเรองทรพยสน สงคม จนถงเรองสขภาพโดยลงนามเมอวนท10เมษายนพ.ศ.2556

สรปเปนขนตอนดงน 1.ตำาบลมกระบวนการในการคนหาปญหา/ปรากฏการณตางๆทเกดขนในชมชนโดยกระบวนการสบคนขอมลท�าไดหลายรปแบบหลาย เครองมอ เชน เกบขอมลจากการลงเคาะประตตามบาน เกบขอมลผาน เวทประชมหมบานเกบขอมลโดยเดกเยาวชนเปนตนการเหนขอมลยอม สรางความรสกรวมกนและเปนเจาของรวมกนใหเกดขน 2.รวบรวม เรยบเรยง จดหมวดหม มกเรองกราวทต�าบลเผชญ อย การจดหมวดหมจะท�าใหเหนปญหางายขนซงจะเปนประโยชนตอการ วเคราะหสงเคราะหขอมลเพอออกแบบวธการแกไขปญหาตอไป 3.มพนทหรอมเวทในการแลกเปลยนเรยนร ทงเรยนรกนในพนทตนเองและนอกพนท สรางความรทหลากหลาย สรางแรงบนดาลใจจากการเหนรปธรรมทเขมแขงตางพนทและยงเปนการขยายมตร สรางเพอนรวมทาง

บรณาการเครองมอ

45


4.เสรมเครองมอระดมพลงเชญนกวชาการภาคภายในภาคภาย นอกเขาชวยในขนตอนการวเคราะห สงเคราะหขอมล เพอน�าไปสการขน รปเขยนรางธรรมนญรวมกน 5.สรางความรวมมอกบทองถน เพอขบเคลอนขอก�าหนด ขอบงคบนนๆรวมกนน�ามาสการขบเคลอนในระดบแผนต�าบล 6.รวมออกแบบ รวมกำาหนด ยกราง หลงจากไดขอมลมาแลว เหนสภาพปญหาแลวตองมารวมกนออกแบบวธการแนวทางในการจดการ กบปญหานนๆสถานการณนนๆชาวบานคดเหนอยางไรจะแกกนอยางไร ใหทกฝายอยรวมกนไดอยางสมดลยอมรบรวมกนได 7.ประชาพจารณรบฟงความคดเหนรอบดานฟงทกเสยงสะทอน เพอน�ามาปรบใชหรอท�าใหคนในพนทยอมรบรวมกนไดจรงๆ 8.ลงมอใช ลงมอปฏบตการในตำาบล น�าขอตกลงทรวมกนออก แบบรวมกนก�าหนดมาลงมอใชมาปฏบตการจรงๆและเมอมการละเมดตอ ขอก�าหนดขอตกลงรวมกนนกตองมมาตรการในการจดการ

ทงน เมอบนทกขอตกลงมการประกาศใช แตละหมบานจงไปจด ท�าเปนเอกสารประกาศทมลายเซนก�ากบ น�าไปตดภายในหมบาน และใช กระบวนการทางสงคมในการเปนหเปนตาสอดสองก�ากบกนและกนหากม การฝาฝนละเมดกจะใชการตกเตอนกอนเบองตน และยกระดบบทลงโทษ เขมขนขนตามระดบ เชน ตกเตอนเชงสงคม ดวยกลไกของสมาชกใน หมบานดวยกนเองหรอเรยกวาเสยคาปรบทางสงคม,การปรบเปนการท�า กจกรรมบ�าเพญประโชนงานอาสาตางๆเชนกวาดขยะในชมชนและการ ปรบดวยเงน

46


นอกจากจะจดท�าบนทกขอตกลงในระดบต�าบลแลวยงมการ ยกระดบขยายผลไปสระดบอ�าเภอเพอสานพลงใหเพมขน “เรมจากการพดคยสอสารกบก�านนทกต�าบล เราถงตองยอ MOU ใหสนลงเหลอ 10 ขอ และเอาเขาสมหกรรมสขภาพ โดยเนอหาสาระ ประกอบดวยเรองยาเสพตด การกระท�าความรนแรง การศกษา สาธารณสข เกษตรอนทรย เศรษฐกจพอเพยง และใชโอกาสในวนท 5 ธ.ค. ททกคนจะ เขามารวมงานเปนการประกาศรวมกน โดยหลงจากนนกมสปอรตใหทกหมบาน มลงชอรวมกน เรยกวา เปนการเอาความส�าเรจเลกๆ ของต�าบลส�าเภาลนไปแบงปน ขณะเดยวกน ในเชงปฏบตการ กลมชมรมผสงอายกเดนหนาขยายผลในหลายต�าบล โดย ใชประเดนงานศพปลอดเหลา ท�างานบนตนทนทมอยเดม และเราเองกไป แลกเปลยนเรยนรเพมเตมในระดบจงหวด โดยไดแลกเปลยนเรยนรขาม ขายภายใตการสนบสนนของส�านกงานเครอขายองคกรงดเหลาภาคอสาน ตอนลาง ( สคล.) เอาประสบการณจากการแลกเปลยนมาตอยอด”

กลาวไดวาภายใตกระบวนการพฒนาขบเคลอนจดท�าMOUลวน เปนกระบวนการพฒนาและสรางคนไปดวย โดยเปนกระบวนการสรางคน ทงในเชงการเรยนรขอมลขาวสารองคความรการจดระบบระเบยบชมชน หยงรากสรางความเขาใจใหชาวชมชนตระหนกไดในระดบสามญส�านก ไมใชดวยการบงคบขเขญใหท�าตามหรอจ�ายอมตองท�าดวยเกรงกลวตอบท ลงโทษหากจะกนกกนไดแตตองอยในระบบระเบยบรวมกน

ขยายผล

สรางสำ�นกระยะยาว�พฒนาคน�ผานกระบวนการพฒนา�MOU

47


โดยกระบวนการสรางคนของส�าเภาลน ประกอบดวยหวใจส�าคญ 3สวนส�าคญดงน

1.“สำานก/ ทศนคต” ทตระหนกถงปญหา มองเหนคณคาและ ประโยชนจากจตส�านกของตนเองจนน�าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรม 2.“ความร” ตองใหความรแกคน ท�าใหคนเขาใจเรองราวของตน เองมความรในเรองของตนเองเหนปญหาตนเองเหนสทธของตนเองเพอ จะน�าไปสการตนตวเขามามสวนรวม 3.“ปฏบตการ” คนทมส�านก มความร ความเขาใจ และตนตว คนแบบนยอมเขามามสวนรวมในการลงมอปฏบตการในรปแบบตางๆ และจะเปนฐานพลงทส�าคญในการเคลอนเรองตางๆ ของชมชน และ แนนอนวาคนเชนนยอมเปนเมลดพนธทเตบโตและขยายผลสคนอนไดอกดวย

ภายใตกระบวนการเชนนชมชนไดใชกลยทธทหลากหลายเชน 1.สปอรตประชาสมพนธ ทมการกระจายขาวอยางตอเนองตลอดเวลา 2.แกนนำาทพดใหขอมล ความรอยางตอเนอง 3.กจกรรมเดกตอเนอง และมรปธรรม

ส�านก/ทศนคต

ความร ปฏบตการ

48


4.การทำางานของ อสม. ทเขมแขงแขงขนลงลกถงทกครวเรอน 5.ชมรมผสงอายทเปนแกนกลางเชอมรอยทกพลงใหรวมมอกน 6.กลมตนแบบครวเรอนตนแบบครวเรอนลดละเลกครอบครว อบอน ครอบครวสขาว ทเปนจดแขงในการยนยนถงความส�าเรจทเกดขน ของกระบวนการตางๆทขบเคลอนผานมา 7.เสรมและสรางแรงจงใจ ดวยปาย/ประกาศนยบตรเพราะปายเปนการการนตและสรางสถานะใหแกบคคลทไดรบ เชน มการมอบปาย ครวเรอนตนแบบโดยเชญทกภาคสวนมารวมงานท�าใหผไดรบเกดความภาคภมใจขณะเดยวกนกเสรมแรงจงใจคนอนๆ ใหไดเหนตวอยางทอยาก จะท�าตาม 8.บญชครวเรอนทมการเปรยบเทยบตวเลข/ขอมลใหเกดความตระหนกเชน “สามกนเหลา สบบหร กมาคยกนเรองคาใชจาย ทมราย ไดจากการรบจาง 300 บาท คาเหลา 250 บาท เหลอคาขาว 50 บาทตอ วน และเปรยบเทยบตวเลขใหเหนเปนรายอาทตย รายเดอน รายป รายจาย ทงหมด กจะเหนไดวา คากบขาวไมเทาไหร แตคาเหลาจ�านวนมาก ครอบครวเสยหมด เสยความสขในบาน อารมณไมด ทะเลาะกน ลกกไดยน ไดฟง ลกกไมมความสขเพราะเหนบรรยากาศในครอบครว แตพอเลกแลวกจะไดความสขในบาน คยกนดวยเหตผล มากขน มความสขทงหมด ขยายไปยงญาต โดยใชการพดคย ตองคยกน เรอง “สขภาพ” คยตอนกนเหลาไมได ตองคยเวลาเขาปวย และเวลาทเขา เหนคนปวย”

49


1.ความสามคคของผนำา เปนนำาหนงใจเดยวกน ผนำาเรมตนลงมอทำาเพอเปนตนแบบใหชมชน 2.เชอมรอยกบภาคตางๆสานถกทอทกศกยภาพเพอขบเคลอนงาน 3.บรณาการมองทกอยางดวยความเชอมโยง

“ส�าหรบส�าเภาลนนน เราท�าเรองจรงเพอชวต วถชวตเปนภาพ รวม ท�างานชนเดยวกไดทกงาน เราไดเนองานมากอนทจะไดกระดาษเสย อก และบทเรยนทผานมา บอกเราเสมอวา ท�าอะไรอยาท�าคนเดยว ตองใช ภาคสงคมไปกระท�าตอปญหารวมกน เราเคยผานชวงเวลาทตางคนตาง อย เราไมอยากจะใหเปนอยางนอก ดงนนเราจะตองประชม ตองมาหลอ หลอม เราจะไมท�าใหชมชนเราเขาสวงจรทหนหนาออกจากกนอก สวนคน ไหนทยงเขาไมถงกระบวนการพฒนาสรางคน เราจะเขาใหถงเขา ดวยการ สรางพนทใหเขาเขามามสวนรวม เชน งานบญตางๆ ทเราจะจดใหความร สานและรอย บรณาการทกสวนเขามามสวนรวม วดขบเคลอน เปนศนยรวมในการท�ากจกรรมฟนฟวถวฒนธรรม มกระบวนการสรางเดก ตงแตครวเรอน โรงเรยน เพอใหเขาเตบโตเขามาเปนแกนน�าอนๆ ในชมชน สรางพลงใหอสม. “เขาคอหมอใหญ” คนทสามารถเขาถงคนในครวเรอน ได ดแลทงสขภาพ สงคม อสม.จงจะตองมจตอาสาอยางแรง คอ หมอใหญ ทจะตองดแลคนในครวเรอนดวยความรก และมความร โดยทอสม.จะมา เจอกนทกเดอน มารบความรจากสาธารณสข กลบไปทหมบานท�างานตาม คม ตามโซน ขยายวงคย ดงนน อสม.หนงคน เขาจงเปนทกอยาง แกนน�า ชมชน อาสาสมคร และเปนตนแบบดวย อบต. ตองไมแยกสวนในการท�างาน ตองเหนเปาหมาย เหนทศทาง เหนแผนรวมกน โดยตงอยบนเปาหมายส�าคญคอการพฒนาสรางคน”

หวใจของการขบเคลอนงาน

50


ทายทสดนนทามกลางสถานการณการเปลยนแปลงทางสงคมทม ปจจยเสยงแวดลอมรอบตว รอบชมชน สงส�าคญทชมชนขบเคลอนลงมอ ท�า คอ การแสวงหาแนวทางทจะท�าใหชมชนเขมแขง/ อยรอด และวนน ส�าหรบส�าเภาลนนน MOU เปนแนวทางหนงทชมชนคนพบรวมกนวาน จะเปนเครองมอทจะรอยทกพลงสงคม พลงชมชนเพอน�าไปสการจดการ ตนเองภายใน น�าไปสกระบวนการพฒนาสรางคน ตงแตระดบจตส�านก/ ทศนคตองคความรและพฤตนยบนเปาหมายส�าคญยงเพอสรางสขภาวะ ทดถวนหนาส�าหรบทกคน

ความสขไมแยกสวน�เปาหมายใหญ�“สขภาวะดถวนหนา”

51


51


“เขาพรรษา” แปลวา “พกฝน” หมายถง พระภกษสงฆตอง อยประจ�าณวดใดวดหนงในชวงระหวางฤดฝนโดยเหตทพระภกษในสมย พทธกาลมหนาทจะตองจารกโปรดสตวและเผยแผพระธรรมค�าสงสอนแก ประชาชนไปในทตางๆ ไมจ�าเปนตองมทอยประจ�า แมในฤดฝน ชาวบาน จงต�าหนวาไปเหยยบขาวกลาและพชอนๆจนเสยหายพระพทธเจาจงทรง วางระเบยบการจ�าพรรษาใหพระภกษอยประจ�าทตลอด3เดอนในฤดฝน คอ เรมตงแตวนแรม1ค�า เดอน8ของทกป ถาปใดมเดอน8สองครง กเลอนมาเปนวนแรม1ค�าเดอนแปดหลงและออกพรรษาในวนขน15ค�า เดอน11 การทพระภกษสงฆทานโปรดสตวอยประจ�าเปนทเชนน เปนการ ดส�าหรบสาธชนหลายประการกลาวคอ ผทมคณสมบตครบถวนตามพระ พทธบญญตกนยมบวชพระ สวนผทอายยงไมครบบวชผปกครองกน�าไป ฝากพระ โดยบวชเปนเณรบาง ถวายเปนลกศษยรบใชทานบาง ทานกสง สอนธรรม และความรให โดยทวไป พทธศาสนกชนนยมตกบาตรหรอไป ท�าบญทวด แมการเขาพรรษาจะเปนเรองของภกษ แตพทธศาสนกชนกถอ เปนโอกาสดทจะได ท�าบญรกษาศลและช�าระจตใจใหผองใส กอนวนเขา พรรษาชาวบานกจะไปชวยพระท�าความสะอาดเสนาสนะ ซอมแซมกฏ วหารและอนๆ พอถง วนเขาพรรษากจะไปรวมท�าบญตกบาตร ฟงเทศน ฟงธรรมและรกษาอโบสถศลกนทวด บางคนอาจตงใจงดเวน อบายมข ตางๆเปนกรณพเศษเชนงดเสพสรางดฆาสตวเปนตนอนงบดามารดา มกจะจดพธอปสมบทใหบตรหลาน ของตนโดยถอกนวาการเขาบวชเรยน และอยจ�าพรรษาในระหวางนจะไดรบอานสงสอยางสง (ทมา:http://www.dhammathai.org/)

การดคำ�มนสญญา�-�เขาพรรษาสำ�เภาลน

52


52


และดวยวถชวตคนไทยนนมความผกพนกบศาสนาตงแตเกดจน ตายคนสวนใหญจงมกใชวนส�าคญตางๆทางศาสนาเปนฤกษดในการเรม ตนท�าสงใหมๆ หรอลดละเลกไมท�าในสงทจะน�ามาซงความเสอมเสยของชวตอกทงยงเปนการสรางบญกศล

งดเหลาเขาพรรษาส�าเภาลน เปนปฏบตการพชตเหลา/อบายมข ในระดบครวเรอนขบเคลอนงานผานกลไกอสม.และโรงเรยนผานรปแบบการท�าการดค�ามนสญญาวนเขาพรรษา มฐานคดทมาทอยากใหครอบครว เปนจดเรมตนส�าคญในการขบเคลอนใหคนงดเหลาเขาพรรษา เพราะพอ แมทกคนรกลก ดงนนการท�าค�ามนสญญาตอลกจงไมยาก ขณะเดยวกนก มการก�ากบตดตามดวยครอาจารยทจะท�าหนาทมอบหมายภารกจใหเดก นกเรยนอกชนหนง

ปฏบตการเรมตนจาก 1.เวทประชมปรกษาหารอเพอหาแนวทางดำาเนนงานเฝาระวงการดมเหลาในวนเขาพรรษา โดยผเขารวมปรกษาหารอประกอบดวยผอ�านวยการสถานศกษา โรงเรยน 5 แหง ครอนามยโรงเรยน 10 คน ครศนยเดกเลก 3 แหง นกวชาการศกษาจากองคการบรหารสวนต�าบล เจาหนาทโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต�าบลส�าเภาลน8คน จากการประชม มมตรวมกนในการจดกจกรรมใหเดกนกเรยนจด ท�าการดขอรองใหพอแมหรอผปกครองงดเหลาเขาพรรษาพรอมสงมอบ การดใหกบผปกครองในวนเขาพรรษาและใหผปกครองลงนามในการ ปฏญาณตนในการดพรอมมพยานรบรอง 2.เตรยมการ(แจกจายวสดอปกรณ) หลงจากไดมตทประชมทจะจดกจกรรมท�าการดค�าสญญา พอแมแลวแตละภาคสวนกกลบไปเตรยมการในการจดกจกรรมของตนเอง

จากการบานของลกสการดคำ�สญญาพอแม�

53


53


โดยทรพ.สต.ทเปนเจาภาพไดด�าเนนการกระจายกระดาษสวสดอปกรณ ตางๆใหแตละโรงเรยน 3.ปฏบตการ เดกศนยเดกเลกและเดกนกเรยนท�าการด โดยการตดกระดาษท�า การดรปแบบตางๆวาดรประบายสตกแตงตามใจชอบเขยนค�าบอกรกพอ แมค�าขอตางๆเพอขอรองใหพอแมหรอผปกครองงดเหลาและอบายมขในวนเขาพรรษาโดยหลงจากพอแมลงชอพรอมเขยนค�ามนสญญาทจะท�า ใหลกแลวครประจ�าชนรวบรวมขอมลสงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล ส�าเภาลน

จำานวน

การด(ใบ)

จำานวน

ผปกครอง(คน)

รวมปฏญาณตนในการดของผปกครองทดมสรา

ตลอดชวต 3เดอน อนๆ(1-2สปดาห)

812 1,408 130 994 284

4.การดคำาสญญา-ปฏบตการงดเหลาเขาพรรษารายครวเรอน จากการดค�ามนสญญากน�าไปสปฏบตการงดเหลาในครวเรอนทพอหรอแมจะตองปฏบตตามค�าสญญาทใหไวแกลกซงจะมลกๆและอสม. คอยตดตาม โดยครวเรอนทประสบปญหาจากการดมสราอยางรนแรงท สามารถงดเหลาในวนเขาพรรษาไดนนกจะมการมอบปายตงใจเลกเหลา เพอลกเพอเปนครวเรอนตนแบบจ�านวน130ครวเรอน และนอกจากปฏบตการงดเหลาในครวเรอนจากการดค�าสญญาก จะน�าไปสการเคลอนในภาพรวมในกจกรรมงดเหลาเขาพรรษา

54


54


5.จดประชมชแจงโครงการงดเหลาเขาพรรษา ประชมผน�าชมชน กรรมการหมบาน อาสาสมครสาธารณสขนกเรยนเยาวชนเพอชแจงเกยวกบโครงการงดเหลาเขาพรรษาเพอหาแนว ทางการด�าเนนงานเฝาระวงการดมเหลาในชมชน โดยจดกจกรรมรณรงคในวนเขาพรรษา มการแจกเสอ โปสเตอร และไวนลใหกบนกเรยนและ ชมชน10หมบานมอบหมายใหกบนกเรยนและชมชน เดนรณรงคในวนเขาพรรษา ใหอาสาสมครสาธารณสขไปส�ารวจและเซนชอปฏญาณตน งดเหลาเขาพรรษาในระดบครวเรอน 6.กจกรรมรณรงคในวนเขาพรรษา กอนวนเขาพรรษา1อาทตยจะมการจดกจกรรมสรางกระแสใน ชมชนต�าบลส�าเภาลนและต�าบลใกลเคยงโดยจะรณรงคใหเหนความส�าคญ คณคาของชวงเวลาเขาพรรษา3เดอนทพทธศาสนกชนจะไดท�าบญและ สรางกศลดวยการลดละเลกอบายมขตางๆช�าระจตใจใหผองใส 7.ปฏญาณตนงดเหลาเขาพรรษา โดยอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบานต�าบลส�าเภาลนจะ ท�าการส�ารวจและเซนชอปฏญาณตนงดเหลาเขาพรรษาในระดบครวเรอน

กลมเปาหมาย จำานวน ความตงใจลด(ปฏญาณตน) หมายเหต

ตลอดชวต 3เดอน อนๆ

ผทไมเคยดมสรา 514 514

ผทดมสราเปนประจำาหรอเปน

ครงคราว

3,275 155 2,709 391

55


55


8.รณรงคประชาสมพนธงดเหลาเขาพรรษาในตำาบลใกลเคยง จดขบวนรณรงคเคลอนไหวน�าสอและวสดในการรณรงคมอบใหเทศบาลต�าบลบวเชดโรงเรยนชมชนพรอมรวมเดนรณรงคในพนท

กระบวนการในการปฏบตการ กำากบ และตดตามของการดคำามนสญญางดเหลาเขาพรรษานนนคอนวตกรรมรปแบบใหมของปายตดตงระดบครวเรอน ทมขนาดเลก ลงทนนอย แตทรงพลงในการเขาถงครวเรอนโดยใชสายสมพนธของความเปนครอบครวใชความรกระหวางพอแมลกเปนตนทนในการสรางเงอนไขทจะทำาสงดๆ ใหแกกนการดคำามนสญญางดเหลาเขาพรรษา จงเปนทงเครองมอในการเชอมรอยสรางพนทเพอใหคนไดเขาสการงดเหลาเขาพรรษางายขน และยงเปนการสานสายใยรกของครอบครวใหแนนแฟน ดวยการเปนพนทททำาใหพอแมลกไดแสดงความรสกแสดงความรกทมตอกนไดงายขนและจากเครองมอนกสงผลทำาใหหลายครอบครวเลกกนเหลาเลกสบบหรไปโดยปรยาย เรยกไดวานเปนอกนวตกรรมหนงของงานเขาพรรษาทสามารถนำาไปปรบประยกตใชไดงายและเหนผลลพธอยางเปนรปธรรมจรงๆ

นวตกรรมรปแบบใหมของปายระดบครวเรอน�

สนใจแลกเปลยนเรยนรไดท นางนภากระแสเทพ รพ.สต.สำาเภาลนอำาเภอบวเชด จ.สรนทร โทร088-3788578

ขบวนการแคนนอยเรนเจอร�:�4�พลงชมชน�กบปฏบตการปลอดเหลา�ปลอดอบายมข

57


“ค�าเขอนแกว”เปนอ�าเภอหนงของจงหวดยโสธรเดมชออ�าเภอ ลมพก อ�าเภอค�าเขอนแกวตงอยทางตอนกลาง คอนไปทางใตของจงหวด มอาณาเขตตดตอกบเขตการปกครองขางเคยงดงน ทศเหนอ ตดตอกบอ�าเภอปาตว ทศตะวนออก ตดตอกบอ�าเภอหวตะพาน (จงหวดอ�านาจเจรญ) ทศใต ตดตอกบอ�าเภอเของใน (จงหวดอบลราชธาน)และอ�าเภอมหาชนะชย ทศตะวนตก ตดตอกบอ�าเภอพนมไพร(จงหวดรอยเอด) และอ�าเภอเมองยโสธร ทงนอ�าเภอค�าเขอนแกวแบงพนทการปกครองออกเปน13ต�าบล 114หมบานไดแก

1. ลมพก (Lumphuk) 8. กจาน (KuChan)

2. ยอ (Yo) 9. นาแก (NaKae)

3. สงเปอย (SongPueai) 10. กดกง (KutKung)

4. โพนทน (PhonThan) 11. เหลาไฮ (LaoHai)

5. ทงมน (ThungMon) 12. แคนนอย (KhaenNoi)

6. นาคำา (NaKham) 13. ดงเจรญ (DongCharoen)

7. ดงแคนใหญ (DongKhaenYai)

(ทมา:วกพเดย)

โดยต�าบลแคนนอยแบงเขตการปกครองเปน6หมบานประกอบดวยหมบานหม 1 แคนนอย,หม 2 แคนนอย,หม 3หนองเลง,หม 4 ดอนเดอยไก,หม5ดอนมะยาง,หม6โนนเมองนอย

58


ทงนประวตศาสตรอนยาวนานกวา 400 ปของพนทเกษตรกรรม ผนใหญทงกลา เลาขานกนวา ขบวนนายฮอยหรอคนคาววทเดนทางรอน แรมท�าการคาขาย ขากลบหลงคาขายเสรจสนแลว กลมนายฮอยขบวน หนงพบทงกวางทเตมไปดวยตนแคนหรอตนตะเคยนเตมไปหมด มหนองน�ามความอดมสมบรณสามารถพกแรมได จงคางคนพกแรม ซงนานไปจงเกดการตงชมชนลงหลกปกฐาน และชกชวนกนเขามาอยอาศยจนกลายเปนชมชน และนคอทมาของชมชนแหงน “แคนนอย” ต�าบลแคนนอยอ�าเภอค�าเขอนแกวจงหวดยโสธร...ชมชนเกษตรกรรมปลกขาวหอมมะลนกดมคอทองแดง นอกจากชอเสยงดานขาวหอมมะลทเลองชอแลว ในอดตนน คนแคนนอยยงเปนทรจกกนดในฐานะนกดมคอทองแดง ดมหนก ดมจด เรยกไดวาตดอนดบตนๆเชนกนขณะทชอเสยงในฐานเกษตรกรปลกขาวได สรางความภาคภมใจใหกบชาวชมชน แตกลบกนชอเสยงลอเลองในฐานะ นกดมคงไมใชสงทชาวชมชนตองการนก และไปๆ มาๆ กกลายเปนโจทย ปญหาทท�าใหชมชนตองรวมกนคนหาทางแกไข “ชมชนเรานนตดอยในอนดบตนๆ ดานการกนเหลา ดมจด ดมหนก ไมตองอะไรมากพอตกเยนกจะเรมแลว จบกลมกนเรมตงวงกนเหลา เมานอนระเกะระกะ เมาอยางเดยวไมพอคาใชจายเรองเหลากกลายเปนภาระ เปนปญหาเรองหนสนใหกบคนในชมชนเรา”

ตำ�บลแคนนอยมความนาสนใจอยางไรนน?

59


“ผนำ�”�จดพลงสรางการเปลยนแปลง กระบวนการท�างานเรองเหลา จงเกดขนบนการท�างานประสาน ทกสรรพก�าลงทกหนวยทจะรวมกนสรางการมสวนรวมของชมชนไมวาจะ เปนแกนน�าผเฒาผแกเดกและเยาวชนรวมทงสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยงพลงของผน�าทงผน�า แกนน�าธรรมชาต และ ผน�าแกนน�าทางการทเปนตวตงตวตทจดประกายประเดนเรองปลอดเหลา ขนมา “เราท�างานโดยเรมจากจดเลกไปจดใหญ ผเฒาผน�าอยากจะท�าก มานงคยกน เพราะผน�ามองเหนถงพษภยจากอบายมข เดกๆ เลนไฮโล กน เหลา กเรมมองตงค�าถามวาสงเหลานใชไหมทท�าใหเรายากจน พอมาคด รวมกนกเหนดวยรวมกน กทดลองท�าซงแนนอนวายอมมคนเหนตาง และ ยอมมความขดแยงกนบาง แตเรากมองวายงไงกแลวแตตองท�าลดละเลก เหลา เราจงเรมตนท�างานจากงานศพ เพราะการตายกเศราพออยแลวยงจะ มาซ�าเตมกนอก เราอยากจะเลกจรงๆ โดยในระหวางทดลองเรากใหขอมล ใหความรตลอดเวลา จนกระทงปพ.ศ.2550 แกนน�าชมชนกเรมคยกน จรงๆ เราคยกน มาตลอดอยแลว แตในปนนมนไมไหวจรงๆ แลว ประกอบกบแกนน�าชมชน เองมโอกาสไปเรยนรจากชมชนอนทเขามการท�าเรองปลอดเหลาในชมชน เราเองมความคดอยแลวดวยกเลยอยากเรม เรากคยกนและไปชวนหมอท สถานอนามยมาคยดวย เอาขอมลเอาตวเลขคาใชจายจากงานศพมาดกน เหนตวเลขแลวมนมากมาย งานศพตองานตองเสยคาใชจายกวา 40,000 บาท กมาชวนกนคดดวาแลวถาเราไมเมา ถาเราไมกน เงนจะเหลอขนาดไหน หรอบางศพเขาเปนคนจน จดงานทลกหลานญาตพนองตองขายไรขายนา หาเงนมาจดงาน ซงสวนใหญกหมดไปกบคาเหลาทงนน

60


ขณะเดยวกนเรากเชอมรอยประเดนเหลาเขากบเรองอนๆ โดยตลอด เชน เรามเวทคยเรองสขภาพ เรองเศรษฐกจ กจะเชอมโยงภาพ ปญหาตางๆ พดเรองใกลตว กนเหลาแลวเสยสขภาพไหม เสยสขภาพแลว เปนอยางไรกตองไปหาหมอ บางรายตองเสยคารกษา หนกเขากอบตเหต เสยทงชวต เสยทงเงน เรยกวาเราปพนฐานกนมากอนแลว พอถงวนประชมประจ�าเดอนเรากเอาเรองเหลาเปนวาระหนงใน การพดคย พอเราเปดขอมลไปแบบน พดเรองเหลาทไมด ยงในทางพทธ ศาสนาแลวถอวาเปนอบายมข เราเอาขอมลเรองตางๆ มาเชอมโยงกน พอเหนวาเหลานนไมด ดงนนการมเหลาในงานตางๆ จงไมเหมาะสม ไมด พอชวนคยชวนคดแบบนชาวบานเขากเหนดวย เราจงท�าประชาคมแบบ ขอมตใครเหนดวยวาจะลดละเลกไดในงานอะไร ปรากฏวาอนดบแรกคอ งานศพ โดยในวนนนมชาวชมชนรวม ประชาคมเกอบรอยคน จากทง 300 หลงคาเรอน เราเลยทดลองโดยยง ไมมการตงกตกาอะไร ทดลองงานแรกคองานศพ โชคดทเจาภาพอยากจะ ท�าปลอดเหลาอยแลว แรกๆ เสยงคานกม ไมเชอ ไมไหวหรอกตางๆ นานา แตพอเรมท�าจรงๆ เรากมแกนน�าผเฒาผแก พอใหญไปเฝาระวงไปรวมงาน พบวาไมมเหลาจรงๆ ทงๆ ทตอนแรกมเสยงพดกนวาไมมเหลาจะมใครมา นงเฝาศพให ทางแกนน�าเลยบอกวาเราจะมานงเฝาใหเอง พอท�าจรงๆ กไม ตองมเหลาสกขวด คนมารวมงานกม กนน�าขวดแทนเหลากน โดยงานบญปลอดเหลาของเรานน แยกเปน 2 อยาง คอ งาน ประเพณและงานไมใชประเพณ โดยงานทมเจาภาพท�าได 100% แลว คอ งานศพ งานบวช งานกฐน”

ขณะเดยวกนกเกดการเชอมรอยทกภาคสวนในชมชนเขามาม สวนรวมในการขบเคลอนปฏบตการปลอดเหลาทงการเชอมรอยกบโรงเรยนวดสาธารณสขและองคการบรหารสวนต�าบล(อบต.) “การท�างานขบเคลอนเรองงดเหลาปลอดเหลา งานบญประเพณ ปลอดเหลา ตองบอกวา ทกสวนทกฝายมบทบาทอยางมาก...แกนน�าเองก

61


มสวนโรงเรยน ครอาจารยกคอยเปนหเปนตา ดแลเดกตงแตในโรงเรยน วด พระทานกคอยเทศนาใหความรเตอนใจเตอนสต ขณะทสาธารณสขมทกษะมความรในเรองสขภาพกท�าเรองสขภาพใหขอมล จดอบรมการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมสวนรวม โดยม ฐาน อสม.เปนก�าลงส�าคญ รวมทงมการใชเครองมอหนนเสรมเชน รายการวทย สอตางๆ เชน ปาย โลห คนกเกดแรงกระตน เกดพลงใจทจะท�า เรยกไดวา เราท�างานหลาย ประสานงานเราจงเคลอนไปได เดนไปได ในสวนของ อบต. กชวยเราในเรองงบประมาณ นายก อบต. พอเราเรมขยบเรมท�างานประเพณสรางสขดวยการลดเหลา อบต.เอง เขาก ขยบตาม ชวยประสาน การประชมตางๆ กพดถง ท�าใหเราเปนทพดถง เปนท ยอมรบจากภายนอก กลายเปนตนแบบทขยายผลไปสระดบอ�าเภอ และทส�าคญ กลมเยาวชน To Be Number One ทนบเปนสวน ส�าคญในการขบเคลอนงาน จากการรวมกลมท�ากจกรรมกฬากยกระดบ พฒนาตนเองจนกลายเปนพลงส�าคญของชมชนและไดรบการสนบสนน อยางดทงจากทองถน ทองท จนเกดการขยายผลไปสทอนๆ”

กลาวไดวาในทกๆปฏบตการปลอดเหลาของแคนนอยนอกจากจะมทกภาคสวนเขามามสวนรวมแลว การยกระดบสรางการเรยนรใหแกชาวชมชนยงเปนหวใจส�าคญทท�าใหการมสวนรวมเกดขนไดอยางกวางขวาง โดยใชขอมลรอบดานน�ามาประชาสมพนธ มาสอสารสรางความตระหนกและสรางความร ความเขาใจใหแกชาวชมชน โดยมโรงพยาบาลสาธารณสขต�าบล(รพ.สต.)เปนฐานขบเคลอนส�าคญ

พลงขอมล�พลง�อสม.

62


“เราท�างานรวมกนมาตงแตตน เราเรมตงแตผน�าเขามาชวนคย เรา เลยเหนวาจรงๆ แลวนอกจากปญหายาเสพตด มปญหาเรองบหร สราใน ชมชน ทางสาธารณสขเองเราเลยมองเหนโอกาส เรากเรมงานจากคลนก อดบหร เรมจากความตองการของชมชน และเราเองกเขามาหนนเสรม เรา ใหขอมล ใหความร เชน ผลจากบหร หรอเหลาตอสขภาพ ทงผลระยะยาว อยางมะเรงตางๆ และผลระยะสน อยางอบตเหต คราวนพอมการชวนคยกน ในสวนของสาธารณสขเองเรากเหนประโยชนทผานมาเราท�างานรอรบ ตองรอลนวา งานนจะมคนเจบไหม ตอไปนกจะเปลยนไป เรามาท�างานเชงรก เรามารณรงคปองกนทตนตอซง คอเหลา ซงงานทเราท�านเปนการจดการกบเหต จากงานศพเรากเคลอนไป สงานอนๆ ลดงานทจะมเหลากนฟรทท�าใหจ�านวนเดกๆ ทกนเหลาลดไป ดวย เพราะจรงๆ แลวเดกๆ ไมซอเหลากนเองอยแลว การประชมผน�าทมการจดขนไตรมาสละหนงครง เรากท�าขอมล สาธารณสขดานตางๆ ไปน�าเสนอ โดยเฉพาะสาเหตการเสยชวตของคน แคนนอย ทพบวา อนดบ 1 คอ มะเรงตบ สวนสาเหตการเจบปวย อนดบ 1 คอ เบาหวาน โดยเราจะน�าเสนอขอมลยอนหลงไป 5 ป มการแจกแจง รายบคคล รายพฤตกรรม ซงขอมลตางๆ น สะทอนวา คนเปนมะเรงตบ คอคนดมเหลา และจากพฤตกรรมเชนนกเชอมโยงมาสโรคและภาวะตางๆ และจะตายเรวขนหากไมเลกสบบหรและดมสรา การน�าเสนอขอมลเชนน มผลอยางมากตอผน�า เรยกไดวา เกด ความตนตว เกดการเปลยนแปลงจากเรองของขอมล เกดการควบคมเครอง ดมแอลกอฮอล และตอมามการยกระดบการท�างานโดยของบประมาณ จาก อบต.มาจดตรวจสขภาพกลมเสยง พอไดกลมเสยงกไปท�างานลงลกใน ระดบครวเรอนโดยม อสม.เปนหนวยขบเคลอนส�าคญ เกบขอมล พฤตกรรม ความเสยงตางๆ ทงความดนเบาหวาน คดกรองขอมลสงมาใหหมอ นอกจากขอมลดานสาธารณสข เรากท�าขอมลรายจายตางๆ ดวย โดยส�ารวจคาใชจายจากรานคาในหมบาน พบวา ในแตละเดอนนน หนง คนมคาใชจายเรองเหลาอยทประมาณ 230 กวาบาท และจากคาใชจาย

63


รายคนกน�ามาประมวลเปนสถตรายจายในภาพรวม เชนเดยวกน คาใชจาย เรองเหลาตามงานบญตางๆ งานสงกรานต 3 – 400,000 บาท, งานบญ บงไฟ 100,000 บาท จากขอมลจงน�าไปสปฏบตการอนๆ ตามมา เชน กจกรรมการลด การเลกในชวงเขาพรรษา โดย อสม.ซงแตละคนท�างานเปนโซน ดแลคน ละ9 - 10 หลงนน จะลงไปสอบถามแตละครวเรอนทดแลอยวาจะลดกวน กอาทตยหากพบคนทเสยงกจะแนะน�าใหเขาเลกหรอลด รวมทงมการลง ไปตดตาม ดแล”

ปฏเสธไมไดเลยวา พลงขอมลเปนปจจยส�าคญในการผลกดนและ สรางการเปลยนแปลงทงทางความคด ทศนคต และพฤตกรรม คนแคน นอยจ�านวนไมนอยทไดรบรขอมลตางๆ ทงขอมลเกยวกบสขภาพตนเอง ขอมลรายจายในครวเรอน รายจายอนเกดจากเหลา ขอมลดานตางๆ สง ผลอยางยงตอการตดสนใจ คนจ�านวนไมนอยเรมตนการลด คนจ�านวนไม นอยเรมตนจากการละ และคนจ�านวนไมนอยทเลกไดในทนททนใด และ คนเหลานคอคนตนแบบทงอกเงยเกดขนจากพลงของขอมล นายบญสะอาดทอนคำา “แรกๆ เปนเรองยากมาก เพราะกนมา นานแลว แตพอรวมงานกบชมชนกบเยาวชน เรากเรมเหนขอมล คนกน เหลาแลวทะเลาะกนเกดขนบอยครงรายจายทเกดขนตามงานบญตางๆ ท�าใหเราเรมเหนวาตองจดการแลวนนคอภาพของชมชน ในสวนตวเอง กตองยอมรบวา เพราะลกตวเองท�ากจกรรม To Be Number One แตพอกลบเมาตลอด จนลกตองมาพดกบพอตลอดใหหยด ใหลดใหเลกประกอบกบดวยอาย ดวยสขภาพ พอมาพจารณาขอมลจากท อสม.ลงมาส�ารวจ มาดแล ประกอบกบปจจยแวดลอม อนๆ ทมคนเรมท�า เปนตนแบบ เรากเลยตดสนใจท�าบาง ความเปลยนแปลงทเกดขน คอ การทะเลาะเบาะแวงในครอบครว ลดลง สขภาพดขน จนสามารถทจะพดกบคนอน คยเรองสขภาพใหฟง คยเรองคาใชจายทเปลยนไป

คนตนแบบ

64


สงทอยากจะเหนนน คอ คนแคนนอยมกฎระเบยบ พฤตกรรมตางๆ อยในกตกาเงอนไขรวมกน รวมทงดมอยางมสต จดระเบยบตวเองไดนนเอง”

ส�าหรบแคนนอยแลว พลงแกนน�า พลงขอมล พลงอสม. คอ ตนทนส�าคญในการขบเคลอนงาน ขณะเดยวกน กปฏเสธไมไดเลยวา กลมเดกเยาวชนToBeNumberOneเปนอกตนทนส�าคญทไดเขามามสวน รวมในการท�างานพฒนาชมชนดานตางๆ รวมทงประเดนเรองเหลา และ เปนพลงทมการเตบโตและยกระดบอยางมากจนเปนทรจก และขยายผล ไปพนทอนๆ “เดกเยาวชนเราท�าเรอง TO BE NUMBER ONE กนมาตงแต ปพ.ศ.2546 โดยเราท�างานสรางความเขาใจ รณรงคใหความร ชวนกนมา ท�างาน พอผใหญเขาเรมท�างานเรองการปลอดเหลา ลดเหลากนในชมชน ทางทมเดกและเยาวชนเราเองกเขามามสวนรวมเรมแรกเลยแนนอนวา ยอมมเสยงทคดคานไมเหนดวย ซงอาจจะเปนกลมทเขากนเหลากนบาง ทเขากมสทธทจะไมเหนดวย เรากอาศยการประชมรวมกนเพอใหไดเสยง เอกฉนท มตรวมกนเพอจะรวมกนก�าหนดขอเสนอจากทางทมเราเองดวย วา ถาเราเขามารวมกระบวนการนนเราจะอะไรบาง อยางไรบาง จดหนงทเราตองท�าแบบนนกเพราะวา กอนหนานชวงปพ.ศ.2549 ทางเดกและเยาวชนเองกเคยเขามามสวนรวมในการรวมจดงานในชมชน ตอนนนเปนงานบญบงไฟ แตปรากฏวาในงานครงนน มการทะเลาะววาท กน ทางผใหญเลยท�าโทษพวกเรา ปตอๆ มางานบญบงไฟกเลยไมไดจดกน อกเลย พอสถานการณเปนแบบนน ทางทมเราเองกตองพสจนตวเองดวย ปถดมาเราเลยไปจดงานบญบงไฟทตางหมบาน คราวนไมมเหลาเปนงาน

เยาวชนเรนเจอร�:�กลมเดกและเยาวชน�To�Be�Number�One

65


ปลอดเหลา ปรากฏวาไมมการทะเลาะกน เรากพสจนตวเองมาเรอยๆ งาน ใหญขนๆ จนพวกเราเองกพบวา พวกเราเองกอยากท�างานบญ อยากให งานสนก อยากใหภาพงานมนออกมาดเหมอนกน เปนงานสนกทไมมเหลา จากจดนภาพแบบนมนกขยายๆ ไปจนคนในชมชนเรมเหนวา งานแบบนมนกสนกได เหลาไมตองมกเตนได รองเพลงได ถงแมวาจะยงมกลมเลกๆ ทอยากจะดมกตาม เพราะตองยอมรบวา งานบญบงไฟคลายงานรวมญาต เขาไปท�างานตางทพอกลบมาเยยมบานกอยากสงสรรค กนเหลาบาง แตโดยรวมกเหนดวยกนเปนสวนใหญ”

แมความส�าเรจของงานจะเกดขน สามารถรณรงคด�าเนนการงาน บญใหปลอดเหลาได แตขณะเดยวกน พวกเขาเองกเปนกลมเสยงดวย เพราะตองยอมรบวานกดมหนาใสสวนใหญและกลมทตองเฝาระวงนน คอเดกและเยาวชน ดงนนในสวนของกลมเดกและเยาวชนเองพวกเขาจง มกระบวนการจดการภายในกลม เพอทจะชวยเหลอกน และสรางความ เขาใจรวมกนในเรองนดวย “ขณะเดยวกน เรากท�างานภายในกลมของเราดวย โดยกระบวน การท�างานของเรานน เราใชวธการเชญรนพแกนน�ากลมทดมนนเขามารวม พดคย ท�างานกบเดกทงสวนดและไมด ใชกระบวนการชกชวนมารวมกลม ใชกจกรรมเปนจดรวมของทกคน พอมาคยๆ กน กชวนกนมอง ชวนกน นกถงปญหา ซงกจะพบวา จรงๆ แลวนองๆ ทบางคนดมตงแตอาย 16 ป กมนน จรงๆ แลวรนพเองกไมไดชวนหรอก แตเปนเพราะเขาเหนตวอยาง เอาตวอยางจากพๆ นนแหละ พอมองมาถงจดน รนพๆ เองกจะเหนวาเขา เองจะมสวนจดการอยางไร เขากลดการดมลง เพราะตองยอมรบวารนพๆ นนจะเปนคนทนองๆ จะชนชอบ เคารพ ดงนนยอมมผลตอการท�าตามของ นองๆ อยางเลยงไมได แตพอเรมเหนทางแกแลว รนพกพยายามท�าเปน ตวอยางใหนอง บางคนกปรบเปลยนพฤตกรรมไปเลย งดได เลกได เอาเวลา

ภารกจพชตนกดมหนาใหม�“พชวยนอง�นองชวยพ”

66


มาแสดงออกดานอน เชน การเลนกฬาออกก�าลงกาย เปนตน กลายเปน วา ระบบท “พชวยนอง”มนไดผล ท�าใหภาพมนดขนตามมา”

จากความคดตงตนในการรวมกลมเพอลดชองวางระหวางเดกกบ ผใหญ กลบกอดอกออกผลมากกวาทตงเปาไว ความส�าเรจจากกจกรรมตางๆทกลมเดกเยาวชนToBeNumberOneไดเขาไปมสวนรวมน�าไป สความไววางใจจากผใหญ หลายกจกรรมในชมชนจงมเดกๆ เปนเจาภาพ และทมอ�านวยการทงระบบ “ToBeNumberOneตอนนม11รนแลวจากปแรกจนกระทง ปจจบนตองบอกวามความเปลยนแปลงหลายอยางจากเราตงตนเพอลด ชองวางความแตกตางทางความคดระหวางเดกเยาวชนกบผใหญทชอบ มองวาเดกท�าอะไรกผด แตการรวมกลมเยาวชนกท�าใหเราไดพสจนตวเอง พอเราไดเขาไปมสวนรวมกจกรรมตางๆผใหญกคอยๆรบรเหนผลของงาน ทเราไปรวมดวยจนตอนน เดกๆเปนเจาของเรองเสนอประเดนจากนน กมาคยกนในกลมเดกแลวเอาไปเสนอผใหญ เกดภาพการท�างานทเดกน�า ผใหญคอยสนบสนน เชน กรณงานบญบงไฟ เราใชระบบ TO BE NUMBER ONE ด�าเนนงาน ทงคณะกรรมการด�าเนนการ และทมอ�านวยการ เราท�างาน ทงเบองหนาเบองหลง อยางเบองหลงเรากลยงานกนทงเขยนปาย สราง กระแสรณรงคใหเยาวชนมารวมงานอยางปลอดเหลาสนกไดไมตองมเหลา รวมทงจดเตรยมสถานทสวนในงานเบองหนาเยาวชนบางสวนกท�าขบวน แหบงไฟโบราณและจะมเยาวชนกระจายไปทกคม9คมไปเปนนางร�าให แตละคมมนางร�าร�าในขบวนเซงและขบวนใหญ สงทเราขอผใหญคอเราขอมมหรสพในวนทสองของงานพอตอน งานจรงๆ เรากมการลงพนทไปคยไปด กเหนวาไมมบรรยายการดมเหลา มแตการสงสรรคธรรมดาจนมการแหขบวนแลวเดกและเยาวชนวยรนก ยงเขามารวมงานทงๆทคดวาหากไมมเหลาจะไมเขามาสงส�าคญทเราคด

เดกนำ��ผใหญหนน

67


วาเปนจดทท�าใหเดกๆ เขามางานกนเยอะนน เพราะเราเชอวาเดกๆ เองก มองเหนสงทผใหญท�าและเรมมคานยมทเปลยนไป นอกจากน ความเขมแขงของกลมเดกเยาวชน To Be NumberOne ทกอตวขนนนไดน�าไปสการยกระดบการท�างานภายในกลม รวมทง การขบเคลอนการท�างานกบชมชนใหเขมขนขนอกดวย “ตอนนเรามสมาชก 100 กวาคน 11 รน โดยรนท 11 นนคอเดกนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 แกนน�าแตละคนจะมาจากการคด และ ชกชวนจากพใหมาเปนแกนน�า โดยแตละรนจะมประธานทมาจากกระบวน การคดเลอกของสมาชกในรน หากมปญหาภายในจะใชวธการแกไขจดการ เปนกลมหรอรนอายทไลเลยกน เดมนน เราท�างานสรางกระแสอยางเดยว คอ ทกคนรวา To Be Number One คออะไร งดเหลาคออะไร สรางกระแสเปนหลก พอมา ขยบท�างานอยางจรงจง เหนผล เรากเรมคดไปไกลกวานน เราคดวาจะท�า อยางไรทจะท�าใหเรองนอยในจตใจของคนจงเกดการอบรม การใหความร การแลกเปลยนเรยนร มคณธรรม จรยธรรม หานวตกรรมมาเสรมสรางกน โดยใชกระบวนการของ To Be Number One ทมยทธศาสตร 3ก. คอ กรรมการ กจกรรม กองทนทเรามการหาทนเพอมาสนบสนนกจกรรมซง น�าไปสการเชอมรอยกบองคกรภาคอนๆ 3ย. คอ ยทธศาสตรท 1 การสราง กระแสและปลกจตส�านกใหมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด รวมทงเหลาบหร ยทธศาสตรท 2 การสรางเสรมภมคมกนทางจตใจ และ ยทธศาสตรท 3 การสรางและขยายเครอขาย เรยกวา ยกระดบการท�างาน จากสรางกระแส กลายเปนสรางความร และจากความรจะกลายเปนคา นยมของชมชนตอไป ปจจบนการท�างานของ To Be Number One เกดการขยายผล ไปยงกลมเครอขายทบานนาถม ต�าบลดงแคนใหญ อ�าเภอค�าเขอนแกว จนเกดการเลกเหลาไปแลว 62 ราย ขณะทในชมชนเองนน นกดมหนาใหม ในแคนนอย กมจ�านวนลดลง จากป พ.ศ.2550 มจ�านวน 18% แตตอนนเหลอเพยง 6% เทานน”

68


To Be Number One แคนนอยจงเปนมากกวากลมเดกเยาวชนแตเปนพนทสรางสรรคททำาใหเดกและเยาวชนไดมาพบปะแลกเปลยนเรยนร เกดการเชอมประสานระหวางเดกกบผใหญ มการสรางกระบวนการเรยนร เกดการปรบเปลยนแนวคด ปรบเปลยนพฤตกรรมซงกระบวนการทำางานเชนนเปนกระบวนการในการพฒนาสรางคนทหยงรากลกและยงยน

ขบวนการแคนนอยเรนเจอรคอองคประกอบของพลงทง4ภายใน ชมชนทเชอมรอยประสานและรวมมอกนในการท�างานภารกจปลอดเหลา จากการรวมกลมเดกและเยาวชนในนาม To Be Number One เมอป พ.ศ.2546จากการระดมความคดเหนลอมวงคยกนของผน�า/แกนน�าชมชน เมอป พ.ศ.2550 จากทนขอมล ความร บทเรยน และประสบการณ ทกองคาพยพตางบรณาการการท�างานบนเป าหมายร วมกนคอ “ความสข”ของคนแคนนอย “ตองบอกวา งานทเราท�าแลวประสบความส�าเรจมากคอ งานศพ เรารวมขยบไปสการท�าในระดบต�าบล ทางก�านนเองกไปประชมในระดบ อ�าเภอ สาธารณสขเองกไปขบเคลอนในนโยบายสาธารณสข เดกๆ TO BE NUMBER ONE เองกไปขบเคลอนเรองนในระดบภาคตะวนออกเฉยง เหนอจนชนะเลศไดรางวลมา ทกสวนทกฝายท�าหนาทของตวเอง แตม เปาหมายรวมกน ผลมนจงเดนชด ชมชนมนปรบเปลยนและผน�าเองภมใจ เพราะคนทบานเราสขภาพดและมความสข คนท�างานกภมใจทไดสรางคน สรางเดกท�าใหเขาเปนผน�า ดแลทง ระบบ กาย ใจ สงคม เดก To Be Number One ทกคนไมมใครเกเรเกน วยรนทวไปขณะท เดกๆ เหนการเปลยนแปลงของตวเอง เดกไมลมชมชน เดกเตบโตมศกยภาพกลบมาท�างานพฒนาสรางชมชน ถามวาท�าแลวเราไดอะไร บอกไดเลยวาเราไดความสข ความภมใจ ในฐานะทเปนคนท�างานคนหนง มนเหนผลเหนความเปลยนแปลง อยางเรา

ธงขางหนา

69


มการคนขอมล กอนนเราเฉลยงานศพ 30,000 บาทตองาน แลวคดด หากม 30 งานตอเดอนกเสยไปแลว 900,000 บาท ตวเลขจะเกอบลาน อยแลว ซงมนจะลดหากเราไมกนเหลา หรออยางงานกฐนดมเหลาหมด 200,000 - 300,000 บาท เปรยบเทยบกบงานทปลอดเหลาคาใชจายมนก ตางกน อยางบางบานมงานกฐนหมดเงนไป 500,000 บาท แตเงนทท�าบญ จรงๆ แคแสนเดยว แตกลบกนทมาดบานเรา จดงานกฐนแลวท�าบญหมด ไป 30,000 บาท เหนไหมวา นมนบญลวนๆ เปนการท�าบญใหไดบญจรงๆโดยวธการท�างานแบบน กระบวนการรวมกนแบบน ไดกลายเปนกตกา เปน คานยมรวมกนของคนในชมชน แมจะมกตกาปรบเปนเงนจ�านวน 1,000 บาท แตเรากยงจะใชวธการควบคมกนดวยจตส�านกทมในแตละคน และจากบทเรยน ประสบการณ เครองมอ และตนแบบทเราม ใน ตอนนเราจงก�าลงขบเคลอนยกรางธรรมนญสขภาพ ทบญญตสาระเนอหา ครอบคลมสขภาวะของชมชน ซงเรมจดท�ามาตงแตป พ.ศ.2556 โดยเราม เปาวา ในอก 6 ปขางหนาทชมชนจะตองลดละเลกเครองดมแอลกอฮอลล ในครวเรอนไดหมด โดยจะตองท�าประชาพจารณเสยกอน ทงหมดทงมวลของเปาหมายทจะยกระดบตอนน คอ การท�าให ขบวนการตางๆ ด�ารงอยในชมชน กลายเปนเรองของทกคน เปนเรอง ธรรมชาต คานยม วถทยงยน เดนหนาสรางคนทเขมแขง คนทปรบเปลยน คานยม คนทเปลยนแปลงสงคมและจะตองท�าใหเรองเหลากลายเปนเรอง ของทกคนทจะมารวมดวยชวยกนใหจงได”

70


ขบวนการแคนนอยเรนเจอร4พลงชมชนกบภารกจปลอดเหลาปลอดอบายมขนหวใจสำาคญของขบวนการดงกลาวคอการเชอมรอยกนของทกพลงทงพลงผนำาปราชญชาวบานแมจะอายมากแตหวทนสมยเปดรบสงใหมรอบดานพลงขอมลทขบเคลอนทำาใหชมชนแคนนอยเปนชมชนแหงการเรยนรและพฒนาตนเองอยตลอดเวลาพลงของอสม.ทมจตอาสาทำางานพฒนาสขภาวะของคนในชมชนอยางตอเนอง และพลงเดกเยาวชน คนรนใหม ทมความคดอาน มจตสำานกรกบานเกดและเหนคณคาเหนพลงในตนเอง พลงตางๆ อนเปนตนทนทางสงคมเหลาน เมอหลอมรวมกนเขา แลวบนความแตกตางหลากหลายทางความคดและวยบนบทบาทหนาทท แตกตางกนทกๆหวใจยนอยบนจดยนเดยวกน จดยนทตงมนวา“ทกสงทกอยางคอแคนนอย”และจดยนเชนนคอธงชยทคนแคนนอยจะมงไป

73


73


ธนาคารเหลาคออะไร? ธนาคารเหลา – เขาพรรษาของชมชนแคนนอย กอเกดมาจาก สถานการณปญหาของชมชน ทชาวชมชนลวนเปนนกดมคอทองแดงกน เหลาหนกจนน�าไปสการเกดปญหาตามมาในชมชนทงปญหาทะเลาะววาท ตอยต ปญหารายจายหนสนทมาจากเหลา ปญหาทะเลาะเบาะแวงใน ครอบครวอนเกดมาจากเหลารวมทงปญหาสขภาพของชาวชมชนทสาเหต การเสยชวตอนดบหนงคอมะเรงตบทปฏเสธไมไดเลยวา“เหลา”เปนปจจย ส�าคญทกอใหเกดความเสยงในการเปนมะเรงตบ จากฐานปญหาเชนน โรงพยาบาลสาธารณสข ต�าบลแคนนอย ในฐานะทอยกบขอมลดานตางๆของชมชนจงเกดแนวความคดทจะสรางนวตกรรมเพอแกปญหาเลยน�าแนวคดทไดแลกเปลยนกบโรงพยาบาลสาธารณสขต�าบลอนทท�าเรองรบฝากบหรมาตอยอดจนเกดเปนแนวความ คดรบฝากเหลาแตไมใชดวยการเอาขวดเหลามาฝากแตเปนการฝากดวยสจจะโดยใชรปแบบของการออมสจจะวนละบาท ป พ.ศ.2553 ธนาคารเหลา – เขาพรรษา จงเกดขน โดยรเรม ด�าเนนการในเขาพรรษาของปนน ธนาคารเหลาแหงน ไมตางจากธนาคาร จรงๆโดยมการจดท�าทะเบยนผใชสมดฝากสชมพส�าหรบออมทรพยและ วธการรบฝาก-ถอนตามธนาคาร

ลกคากลมแรก ดวยธนาคารเหลา – เขาพรรษา เปนนวตกรรมในชมชน ดงนน ลกคากลมแรกจงตองตงตนจากคนกนเองทลวนเปนแกนน�า/ผน�าชมชนก ดเยาวชนนกดมหนาใหมทอยในToBeNumberOneกดจากนนจงเกด การคยกบผใหญในชมชนวาจะท�ากจกรรมเกยวกบการลดเหลาเขาพรรษา ทมการลงนามกนอยทกปอยแลวแตตองยกระดบใหเกดคณคาตางจากเดม จนเกดเหนชอบรวมกน

ธนาคารเหลา�-�เขาพรรษา

74


74


บทเรยน “ปแรก บทเรยนทกคนตนเตนมาก เรยกวาไดผล มคนมาลงนาม 200-300 คน แตพอมาคดสรรแลวจะเหลออย 40-50 คนทกนและเปน กลมเสยงจรงๆ ในตอนนนเกดกระแสเยอะ เพราะเราสรางกระแสในกลมชมรม กอนท�าใหเกดการพดถงกน กระบวนการคดกรอง รอบแรกเราใชกลมเดกฯ กบ อสม. มารวม กนคดกรองจากนนกเฝาระวงตามสจจะทลงนามไว โดยใชการตดตามผาน กลไกทางสงคมชมชน โดยเรามการมอบดอกเบยเปนววในวนท1มกราคม พ.ศ.2554 โดยเอาเงนบ�ารงจาก รพ.สต. และ ระดมดอกผลจากกองทนตางๆมาจดซอ ปทสอง ดอกเบยเปลยนไปใหมากขนเพราะคนจ�านวนมากขน และ บทเรยนจากปแรกทท�าใหพบวา การจะใหคนเขามาสมครนนยาก เราเลย เปดเจาะลงในหมบาน ให อสม.ลงไปตามคม รวมทงมการตงโตะรบในงาน ทกอยางเดกๆ เปนเจาภาพ แตในปนเจออปสรรค คนเลกไดไมครบ เพราะ เปนชวงเลอกตงท�าใหมงานเลยงจ�านวนมาก คนเลกหลดสจจะไดงาย ปทสาม หลงจากออกพรรษาเสรจ เกดการเปลยนแปลงทางการ เมองมนายก อบต.คนใหม แตดวยการท�างานทเชอมรอยกน กลบสงผลด เพราะท�าใหไดรบการสนบสนนจาก อบต. จนจดงานไดใหญโตกวาเดม ท�าให มคนเขามามสวนรวมเพมขน พอคนเพมเลยปรบมาใชวธการจบสลากดอก เบยแทน ปทส ธนาคารเหลา เกดการขยายไปอก 2-3 ชมรม To Be Number One คนทเขามารวมกจกรรม เขามารวมดวยตวเอง ไมใชเพราะ การมแรงจงใจดวยดอกเบย โดยการมอบรางวลกใหแขกผหลกผใหญมา เปนผมอบ ทท�าใหผไดรบเกดความภาคภมใจ และเปนการกระตนสราง แรงจงใจแกคนอนๆ ดวย”

75


75


กลาวไดวา ธนาคารเหลา – เขาพรรษา เปนนวตกรรมใกลตวเขาถงงายรายบคคลเพราะใชสจจะซงเปนเรองเฉพาะตนเองเปนฐานในการเขามามสวนรวม จดการตนเอง กำากบตนเองเปนเรองความสมครใจลวนๆ ขณะเดยวกน กใชหลกการการออมสจจะทเปนสวนหนงของวถชวตชาวชมชนอยแลวมาเปนเครองมอเพอสรางการเขาถงรปแบบธนาคารมทะเบยนมดอกเบยลวนเปนการเสรมแรงจงใจ ระยะเวลากวา4ปของการดำาเนนการนวตกรรมนความสำาเรจอนเปนรปธรรมของธนาคารเหลา–เขาพรรษาคอการทผคนแคนนอยเปลยนแปลงตวเองจากการเขารวมธนาคารฯเพราะมดอกเบยหรอของรางวลเปนเหตผลหลก มาเปนการเขารวมเพราะตระหนกถงการลดละเลกเหลาโดยจตสำานกของตนเองเปนทตงดงนน4ปทผานมาจำานวนคนเลกเหลาไดจงคงท เพราะคนทเขารวมลวนเปนคนทเขารวมกระบวนการมาทกปอยแลวแตจะดยงๆขนไปหากการลดละเลก3เดอนชวงเขาพรรษานนกลายเปนการเลกเหลาถาวรไดตลอดไป....และนนคงจะเปนโจทยทาทายคนแคนนอยในการพฒนานวตกรรมธนาคารเหลา-เขาพรรษานใหเขมขนยงๆขนตอไป

สนใจแลกเปลยนเรยนรไดท นางมนชยากองทำา รพ.สต.แคนนอยอ.คำาเขอนแกวจ.ยโสธร 089-8464761

ปลอดเหลาเขากระดกดำ�นวตกรรมคนพนธเสยวสรางสข

77


“กวาจะปลอดเหลาเขากระดกดำา”คนต�าบลเสยวนนไดผานบททดสอบเรยนรลองผดลองถกและพฒนาตนเองมาอยางยาวนานในชวง แรกของการเรยนรคณะท�างานในพนทตองประเมนสถานการณ เฝาระวง และสรปบทเรยนเพอด�าเนนงานจนบรรลถงความส�าเรจเปนชมชนตนแบบ การท�างานปลอดเหลาทมคนมาแลกเปลยนเรยนรอยบอยครงและยงเปน ตนแบบการขยายบทเรยนการท�างานปลอดเหลาจากระดบต�าบลสระดบ อ�าเภอและจงหวดในปจจบน ตนทนทางสงคมของคนต�าบลเสยว นบตงแตการตอสเรองการ จดตงกงอ�าเภอจนยกระดบเปนอ�าเภอ การจดตงโรงเรยนในต�าบลเพอให ลกหลานไดเรยนใกลบาน การตอสเรองสมปทานปาเพอรกษาตกบขาว ชมชนท�าใหต�าบลเสยวกลายเปนกลไกและเรยวแรงส�าคญในการ ขบเคลอนงานตางๆ ในระดบอ�าเภอ รวมทงการเปนแกนส�าคญในการ เชอมโยงประสานอก 4 ต�าบลในอ�าเภอใหมารวมกนท�างานเพอมงสราง ความเขมแขงของอ�าเภอโพธศรสวรรณวาทกรรม “เลกเหลาเลกจน” จงไมใชเปนเพยงแคค�าพดตดปากอกตอไปเพราะวนนประสบการณ จากกระบวนการท�างานของงานศพ - งานบญปลอดเหลาของต�าบลเสยว อ�าเภอโพธศรสวรรณ จงหวดศรสะเกษ ภายใตการสนบสนนของ ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)ไดกอเกดรปธรรม ทพสจนไดวาเลกเหลานนท�าใหเลกจนไดจรง

78


ยอนอดตไป10ปกอนน...ใครจะรวาต�าบลเสยวแหงนขนชอลอชา นกวา ผคนตดเหลากนจนเขากระดก และเพราะเรองเหลานเองทสงผล ท�าใหคนเสยวเปนหนเปนสนกนมากมายจนท�าใหบรรดาผน�า/แกนน�าใน ชมชน ตางอดรนทนไมไหว ตองลกขนมาจดการกบเรองเหลาขนเดดขาดสถานการณทเกดขนนไปงานไหนงานนนตองมเหลาใหไดลมลองท�าใหเกด ปญหาตามมาอยางมากมาย ถงกบมค�าพดกนในหมชาวบานวา “คนตาย ขายคนเปน” “กอนน บานเราเตมไปดวยเรองเหลา เรองยา งานศพกมแตเหลา คนเมา ขวดเหลาเกลอน คนมาเฝาศพกมานงเลนการพนนและนงกนเหลา พอบานไหนมคนตาย คนเมาคนเลนการพนนกเขามารวมงานเตมไปหมด เจาภาพบางคนถงขนเปนหนเปนสน หมดเนอหมดตว บางคนตองจ�าน�า ของเพอเอาเงนมาซอของท�างานศพ มนกถอวาหนกหนาอยแลว แตคนเมา ทมากนเหลากยงมาโหวกเหวกโวยวาย มาเพอเลนพนน เลนหนกกนหนก เขากทะเลาะววาทกน บางคนเสยเงน เสยทรพยสนไมมเหลอ หนกเขาคน เมาบางคนดากนทะเลาะกน ชมชนมแตการทะเลาะววาท ปญหามนหลาย อยางจรงๆ ซงตวเราเองกมองเหนวาเปนปญหา คดดวา จดงานศพแลวเปนหน บางครอบครวพอหรอแมตาย ตอง ขายวว ขายควายใชหนกนทเดยว เพราะไมมเงนเตรยมไว เปนหนคาใช จายในงานไมพอ ยงตองมาเปนหนกบเครองดมทไมไดจ�าเปนเลย บางราย เปนสมาชกธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) พอมการตายกจะ ไดรบเงนประกน แตเงนไดมาเจาภาพกไมไดใช เพราะคนกจะพากนไปกน จนท�าใหเงนทเจาภาพไดมาหมด เฉพาะคาเหลาอยางเดยวบางรายตลอด ทงงานตองจายถง 60,000 บาท บางรายเจาภาพใหญๆตองจายวนละ 5,000 – 6,000 บาท หรอถาเปนเจาภาพเลกๆ หนอยกจายไปแลว 2,000 – 3,000 บาท หรอหนกเขาเรามองเหนปญหาพกบนองทะเลาะกนเพราะเรองหนสนจากการจดงาน ตองขายทกอยางเพอใชหน ไปๆ มาๆ จากเรอง ไมจ�าเปนอยางเหลา กกลายเปนปญหาเรองครอบครวอก”

คนพนธเสยวกบเรองเหลา�...ถงเวลาจดการ

79


แกนน�าต�าบลเสยวอ�าเภอโพธศรสวรรณจงหวดศรสะเกษบอกเลา ถงความรสกเออมระอา ความคดหวงกงวลถงอนาคตของลกหลาน และ สภาพปญหาจากเครองดมแอลกอฮอล ทเกดขนในชมชน ซงเปนแรง บนดาลใจส�าคญทท�าใหทกคนลกขนมาเอาจรงเอาจงกบเรองน “เหลาเขาปากแลวเหนชางตวเทาแมว”สถานการณทเกดขนใน ต�าบลเสยว พบวารากเหงาของปญหาเรองสขภาพและเศรษฐกจครวเรอนนนลวนเกยวพนกบเรองอบายมขและของมนเมาทงสนทกคนตางเปนหวง เปนใยตอสถานการณทเกดขนเปนหวงเปนใยตออนาคตของลกของหลาน ทดมเหลากนเหลากนจนเปนเรองปกตจนกลายเปนอปสรรคส�าคญทคอย ฉดรงการพฒนาและเปนรากเหงาส�าคญของปญหาเรองสขภาพเศรษฐกจ สงคมและความเสอมถอยทางประเพณและวฒนธรรมอนดงามของ ทองถน “ป พ.ศ.2548 สภาผเฒา แกนน�ามองเหนปญหาเรองคาใชจาย ความเปนอยของคนในชมชนท�าใหเราเอาปญหาเรองความเปนอย การกน เหลา ผลกระทบจากเหลาตอครอบครว ชมชน สงคมตางๆ เราเอาเรอง เหลานมาแลกมาคยกนในสภาผเฒาททกคนตางเหนพองตองกนถงปญหา พอเหนพองกนแลวจงไดขยบมาวงคยประชาคมต�าบล เอามาขยายผลตอท สภาต�าบล เราท�าประชาคมกนสองรอบ มขอตกลงจากสภาผเฒากอนวาจะท�าอยางไรจากนนคอยเอามตจากสภาผเฒามาทสภาผน�า เมอสภาผน�ารบ กตองไปถามพนองตอ ในต�าบลเราม 17 หมบาน ตอนแรกเรากตงใจวาจะ ตองออกประชาคมทกหมบาน แตมนอาจจะใชเวลานานไป เราเลยก�าหนด เปนโซนๆ เราแบงการท�างานออกเปน 8 โซนเพอลงประชาคม โดยมค�าถาม วาเราจะงดเหลาในงานศพ เราจะชวยสวสดการกนอยางไร พอชาวบานม ขอเสนอ ขอคดเหนและรบมตแลว เราจงมาเคลอนตอ ขยบงานผานการท�า เรองสวสดการตางๆ ใหเจาภาพ แทนทเจาภาพจะไดรบสวสดการจากกลม ฌาปนกจเทานน หากเจาภาพไมมเหลาในงาน กจะไดรบสวสดการทาง ออมจากชมชนอกทาง”

80


การขบเคลอนงานปลอดเหลาจงเรมตนเปนกระบวนการโดย การสรางพนทรปธรรมระดบต�าบลท�าใหเหนความม งมนของคณะ ท�างานซงเรมจากเรองเลก เรองงายๆ แตท�าแบบจรงจงและตอเนอง จาก การรณรงคสรางความตระหนกเรองงานศพปลอดเหลา ท�าใหคนในชมชน ไดตระหนกและเหนความส�าคญของการลดคาใชจาย งานศพนนเปนงาน สญเสยควรใหก�าลงใจกนมากกวาการนงดมเหลาสงสรรคผลส�าเรจนต�าบล เสยวได ขยายผลการท�างานจากงานศพปลอดเหล าเป นงานบญ ประเพณปลอดเหลา13งานบญโดยใชกระบวนการสรางกลไกการท�างาน ภายใตชอ คณะกรรมการสขภาวะตำาบลเสยว ใชการประชาคมแบบ มสวนรวม ก�าหนดมาตรการรวมและการประกาศเจตนารมณสรางพลง จากคนในพนท ประเดนทส�าคญ คอ การปรบเปลยนจตส�านกและ คานยมใหเหนการดมเหลาเปนเรองผดปกต ผลส�าเรจทเกดท�าใหต�าบล เสยวกลายเปนพนทต นแบบการเรยนร เรองงานบญประเพณปลอด เหลา สรางความภมใจใหกบคนในต�าบลทสามารถจดการปญหาชมชน ของตนเองไดและไดประกาศเจตนารมณใหต�าบลเสยว “ปลอดเหลาเขากระดกดำา” ประเดนส�าคญอกประการหนงของการท�างานในต�าบลเสยวได เกดกระบวนการท�างานพฒนางานประเดนสวสดการชมชนควบคกบการ สรางจตส�านกในการลดเหลา การจดสวสดการชมชนทเนนการสรางหลก ประกนชวต หลกประกนความมนคงของคนในชมชน ใหคนในชมชนมวถ ชวตความเปนอยตงแตเกดจนตาย โดยเนนทการใหความส�าคญของทก คนในครวเรอน ความรก ความเกอกล ความเอออาทร การแบงบนและ ความส�าคญของระบบเครอญาตของคนในชมชนในการดแลสวสดการ ชมชน โดยมงหวงใหสวสดการชมชนนนเปนทงกองทนและตนทนในการ

81


พฒนาคณภาพชวต โดยการออมวนละบาทดแลคนทงครอบครว ในชวง เรมตนไดมสมาชกทใหความสนใจเขารวมกองทนสวสดการวนละบาททง 17หมบานและไดเพมจ�านวนขนทกปประเดนทนาสนใจคอต�าบลเสยว ไดบรณาการยกระดบการท�างานโดยสนบสนนสวสดการส�าหรบครอบครว ทเขารวมท�างานศพปลอดเหลาชวยเสรมสรางก�าลงใจของครอบครวผ สญเสยและชวยใหเกดการพฒนาการจดสวสดการอยางเปนรปธรรม ผลทเกดขนสงผลใหชมชนมความรก ความสามคคเอออาทร สามารถ จดการตนเองไดอยางตอเนอง คนพนธเสยวก�าลงรวมกนพฒนาชมชนของ ตนเองใหแขงแกรงภายใตความสขของการจดการตนเองอยางยงยน

82


เรมจากเรองงายไปหาเรองยากและทำ�อยางเปนขนเปนตอน

จดเรมตนการรณรงคใหชาวบานงดเหลาในงานบญประเพณตางๆ ของต�าบลในการรณรงคงดเหลาในงานศพของต�าบลเสยวม8ขนตอนคอ เตรยมทมงาน มทมระดบหมบาน คอ ผใหญบานทกหมบานและทมระดบต�าบลคอแกนน�าส�าคญในต�าบลไดแกก�านนนายก อบต.พระครหมออนามยผน�าทางการและไมเปนทางการตงคณะท�างาน ในภายใตชอคณะกรรมการสขภาวะต�าบลเสยว ประชมวางแผน เพอออกประชาคมขอมตจากชาวบาน ทกหมบานทมงานทรวมออกประชาคมไดแกพระหมออนามยครผน�า ทางการ (ผใหญบาน/ก�านน) โดยใหผใหญบานในแตละหมบานเตรยมเวท ไวให จดเวทประชาคมแกนน�าทเตรยมการกนไวแลวออกจด เวทประชาคมตามคมบาน8จดครอบคลม17หมบาน จดเวทประกาศเจตนารมณ เพอเปนการประกาศใหสาธารณะชนรบทราบโดยทวกนถงมตของชาวบานในต�าบลและเพอสรางความเชอมนใหกบชาวบานในการงดเหลาในงานศพดวยเนองจากเปนแนว ทางการท�างานทฟนประเพณทปฏบตสบกนมานาน คณะกรรมการโครงการออกตดตาม หลงจากนนมการ จดตงคณะกรรมการรบผดชอบออกตดตาม ประเมนผล คอยใหการหนนชวยเพอใหการด�าเนนงานเปนไปตามมตประชาคม ประชาสมพนธตอเนองเปนการท�างานตอเนองเพอสรางการรบร สรางความเขาใจใหกบชาวบานโดยอาศยหอกระจายขาวประจ�า หมบานและพธกรในงานตางๆประชาสมพนธขอความรวมมอในการลดละ เลกเหลาในการจดงานตางๆ

83


ทำาวจยไทบาน เปนการท�างานเชงรกโดยการเกบขอมล คาใชจายในงานศพทเกดขนในรอบป และน�าตวเลขคาใชจายตางๆ โดย เฉพาะคาเครองดมแอลกอฮอล มาวเคราะห เพอน�าไปสรางการเรยนรให กบชาวบานท�าใหชาวบานตนตวเขามารวมสนบสนนมตประชาคมไดอยางมาก สรปประเมนผลมการสรปประเมนผลการด�าเนนงานอย เปนระยะๆเพอดความเคลอนไหวและคดคนมาตรการเชงรกตอเนอง

พฒนาการสงานบญปลอดเหลาตำ�บลเสยว

จากวงคยของสภาผเฒา เคลอนมาสเวทของสภาผน�าจนเกดการ ประกาศเจตนารมณรวมกนขบเคลอนทงอ�าเภอเกดปฏบตการระดบชมชน เกดการท�าประชาคมกลมโซนหมบานจนไดมตรวมกนในการขบเคลอน ยกระดบจากงานศพสงานบญประเพณปลอดเหลา โดยยดตามฮตสบสอง คองสบส “พอมนเหนผล พนองกอยากจะขยบตอจากงานศพมนกไปงาน อนๆ ขยายมาท�างานบญประเพณทงปฮตสบสองคองสบส เรยกวาทกงาน ไมมเหลา จรงๆ แลวเราไมไดหามแตเราใชวธการแจงใหทราบ แตในกรณ มการขอเอาเหลามาเลยงในงาน ทางเจาภาพเองกตองมาแจงขออนญาต กบผน�ากอน เรองนทางเราเองกเขาใจเพราะบางงานนนเจาภาพเขากมแขก ตางถนเขามารวมดวย จดเปลยนส�าคญทท�าใหขยบไปงานอนๆ ไดนนมาจากต�าบลเสยว นน หวใจหลกๆ ของต�าบลเสยวเราคอมงท�างานสรางผน�า น�าประชาคม รวมกจกรรม ประกาศเจตนารมณ และคนขอมล โดยหวใจหลกของเราคอ กจกรรม และการคนขอมลเขาสชมชน กอนจะท�าอะไรกแลวแต พนองตอง รขอมล ซงกระบวนการแบบนมนสรางคนตลอดเวลาภายใตกระบวนการ เรยนร กระบวนการการท�างาน ทสดทายกระบวนการท�างานแบบนนนเอง ทท�าใหเราเขาใจรวมกน และเหนประโยชนรวมกน

84


ดงนนกอนทจะมาถงการขยายผลงานบญประเพณปลอดเหลา นน เราจงมการมาคนขอมล ใชขอมลเปนพลงในการขบเคลอนงาน มการ ประเมนผล มการคดวเคราะหอยตลอดกวาจะขยบจากงานศพ ครอบคลม เปน 13 กจกรรมในรอบสบสองเดอน ไดแก งานบญขาวจงานบญบงไฟ งานลอยกระทง งานเลยงปตา งานบญซ�าฮะ งานวฒนธรรม ร�าออ งานบวช งานวนเขาพรรษา งานบญผะเหวด งานผาปาสามคค งานสงกรานต งาน แตงงาน งานขนปใหม คณะกรรมการสขภาวะต�าบลเสยวไดมการจดเวท ประชมแลกเปลยน วเคราะหความเปนไปไดและการท�างานอยางตอเนอง จงประกาศเจตนารมณคนพนธเสยวปลอดเหลาในงานบญขน ในวนท 7 มนาคม 2553 เสรมพลงใหคนต�าบลเสยวไดพฒนางานตอไป จากแนวคดการสรางให “ชมชนเขมแขง ปลอดเหลาปลอดอบาย มข” ไดเนนใหมหลกการท�างานทมงเนนการประสานความรวมมอ สราง เครอขายการท�างานรวมกบองคกรภาคการพฒนาในพนททงองคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานภาครฐ และกลมแกนน�าตางๆ ในชมชน เพอผนกก�าลงในการขบเคลอนแนวคดชมชนปลอดอบายมข ภายใตการ สรางกระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของทกภาคสวนเปนส�าคญ ผล จากการรณรงคปรบเปลยนคานยมของชมชนให คนไมดมเหลาเปนเรอง ธรรมดา คนดมเหลาเปนเรองไมธรรมดา ประชาชนมความรสกพงพอใจ ม สขภาพดขน ประหยดคาใชจายไดมากขน ทงในงานบญและในชวตประจ�า วน สงคมมความสงบสข ลดการทะเลาะววาท ครอบครวมความรก เขาใจ และอบอนมากยงขน”

85


กระบวนการขยายผลจากพนทต�าบลเสยวอ�าเภอโพธศรสวรรณ จงหวดศรสะเกษซงใชกระบวนการท�าทงต�าบลเมอป2550และขยายผล สต�าบลอนๆ ในโพธศรสวรรณ อก 4 ต�าบล ประกาศใหงานศพ งานบญ ปลอดเหลาทกต�าบลของอ�าเภอโพธศรสวรรณและผลกดนใหเปนนโยบาย สาธารณะ “โพธศรสวรรณปลอดเหลา เบยร ในงานศพ งานบญ” ทงอ�าเภอซงทกต�าบลตางกเลงเหนปญหารวมกนท�าใหเกดการท�างาน อยางมสวนรวมของคนทงอ�าเภอโพธศรสวรรณขนอยางเปนรปธรรมขยาย ภาพการท�างานจากระดบต�าบลมาสการท�างานอยางเชอมโยงทงอ�าเภอในนาม “เครอขายสขภาวะอำาเภอโพธศรสวรรณ จงหวดศรสะเกษ” ประกอบดวย5ต�าบลคอต�าบลโดดต�าบลเสยวต�าบลหนองมาต�าบลผอใหญและต�าบลอเซ ทมจดมงเนนในการท�างานรวมกนคอการงดเหลา ในงานบญตางๆ6งานไดแกงานบญประเพณงานวดงานศพงานบญกฐน งานบญอทศโรงเรยนและอนๆตามทชมชนเหนสมควร กระบวนการท�างานของเครอขายอ�าเภอโพธศรสวรรณในระดบ ต�าบลนน แตละต�าบลอาจมกระบวนการ วธการ กลยทธทตางกนออกไป โดยทกต�าบลมกลไกทส�าคญในการท�างานเหมอนกนนน คอ การเชอม ประสานพลงก�าลงทกภาคสวนทเกยวของทงภายนอกและภายในชมชน ไมวาจะเปนการเชอมประสานของชมชนอบต.วดโรงเรยนอนามยและ แกนน�าทท�าใหเกดรปแบบของการท�างานรวมกนแตละหนวยตางท�างาน บนศกยภาพของตวเองโดยในสวนปฏบตการต�าบลเสยวนนกตองบอกวา ทงเขมขนในเชงกระบวนการและรปธรรมในการสรางการมสวนรวมจาก ชมชน หนวยงานทมสวนส�าคญในการรวมขบเคลอน คอ ส�านกงานสาธารณะสขอ�าเภอโพธศรสวรรณทเปนกองเลขาของเครอขายท�าหนาท รวบรวมขอมลจ�านวนงานทจดปลอดเหลา การลดคาใชจายในงานตางๆ รวมทงผลสะทอนความคดเหนของประชาชนทไดรวมจดงานปลอดเหลา ทง5ต�าบลซงไดมการเกบขอมลเปรยบเทยบทกปซงถอวาเปนหวใจส�าคญ

เคลอนกนเปนขบวนเครอขาย

86


ของการสรางกระแสเรองเหลา สงผลใหชาวต�าบลเสยวและอ�าเภอโพธศร สวรรณไดประเมนสถานการณและเปนเครองมอทส�าคญใหคณะกรรมการ สขภาวะทงระดบต�าบลและระดบอ�าเภอไดน�าขอมลมารวมวเคราะห เรอง คาใชจาย และการประหยดงบประมาณในการจดงานตางๆ จากขอมลประมาณการดงน

“จดเรมตนเรมจากการรวมกนคด เรามองวา ท�าอยางไรหมบาน ต�าบลทง 5 ต�าบลจะมการลด ละ เลก แอลกอฮอลลได เพราะจากแตกอน เรามองเรองคาใชจาย พบวา สวนมากจะหมดไปกบคาเครองดมโดยเฉพาะ เหลานน เรากเลยอยากจะงดเหลาทอาจเนนเรมตนจากงานศพกอน โดย พยายามจะใชเรองธรรมะมาเปนเครองมอในการจดการ แตตอมาเรากมา พดคยกนเรากเรมมองเรองเหลาไปสเรองสขภาวะ เรมมองวาจะท�าอยางไร ทจะลดและสรางสขภาวะของชาวบานไดจรงๆ เราท�างานโดยมวงคยของผน�า ทจะเอาประสบการณของตวเอง มาแลกเปลยนมาเปนบทเรยนในการท�างาน และพอเรามาเคลอนเรองเหลา เรากเอาบทเรยนจากตวเองนนแหละมาเลาสใหชมชนฟง เอาเรองของตว เรา ผลเสยของตวเรามาเลา เอาผทชาวบานเชอถอเขามาท�างาน ซงภาพ เหลานมนเปนตวอยางจรงในชมชนอยแลว เรายกขอมลมาบอกมาเผยแพร รายรบรายจาย หนสน ซงมนเปนเรองทเรารวามนเกดขนจรงๆ นอกจากน เรากท�างานเชอมโยงหลายสวนหลายฝาย อยางอนามย กไดเขามาให

ปท1(14ธนวาคม50–14ธนวาคม51)ลดรายจายไดกวา16,000,000บาท ปท2(14ธนวาคม51–14ธนวาคม52)ลดรายจายไดกวา13,000,000บาท ปท3(14ธนวาคม52–14ธนวาคม53)ลดรายจายไดกวา11,000,000บาท ปท4(14ธนวาคม53–14ธนวาคม54)ลดรายจายไดกวา10,000,000บาท ปท5(14ธนวาคม54–14ธนวาคม55)ลดรายจายไดกวา9,000,000บาท ปท6(14ธนวาคม55–14ธนวาคม56)ลดรายจายไดกวา7,000,000บาท ภาพรวมรายจายทง6ปลดรายจายไดกวา66,000,000บาท

87


ขอมลดานสขภาพตางๆ ทางวดเองกเนนหนกเรองหลกคด ดานศลธรรม และการเทศนา ทกสวนขยบบนทศทางเดยวกน เปารวมกน งานแรกในต�าบลเสยว เปนงานของผใหญบาน พอใหญสมย ราชเจรญ เปนงานเลยงเกษยณ งานนนหลงจากเราไดประกาศเจตนารมณ ไปแลว กเรยกไดวาทกคนรกนวา ในงานจะไมมเหลาแนนอน แตเรากไมได ท�าใหเหลาหมดไปทนททนใด เพราะเรากยงมเลยงอยบาง เหลากยงม เบยร กยงม แตคนทรวมประกาศเจตนารมณบางคนกจะบอกวา ไมกลากนเลย อายค�าพดตวเอง จงไมกน หลงจากประชาคมเราไดกตกา ขอตกลงรวมในแตละต�าบล คณะ กรรมการกน�าเอาขอมลมาสรปรวมกนและนดวนในการประกาศเจตนา รมณ ซงจดใหญทเราคดเรองประกาศเจตนารมณ คอ เราอยากใหสงทเรา ท�าศกดสทธ ใหเหนวาเราประกาศแลว เราจะเรมตนปฏบตแลว”

88


88


นวตกรรมปลอดเหลาคนเสยว

ขณะทงานบญประเพณปลอดเหลากลายเปนมตรวมกนของคนใน ชมชนการพฒนาเครองมอเพอหนนเสรมมตปลอดเหลากเกดขน ...หลาก หลายรปแบบหลากหลายปฏบตการแตมเปาหมายเดยวกนเพอสรางและ เสรมแรงจงใจใหคนเสยวปลอดเหลาไดอยางยงยนและถาวร

1.สวสดการชมชนระดบต�าบล มการจดสวสดการชมชนระดบต�าบลขน โดยมการเปดรบสมาชก ออมสวสดการครวเรอนละ 365 บาทตอป ดแลสวสดการครอบคลมทง ครอบครวตงแตเกดเจบตายและการศกษา โดยแนวคดการจดสวสดการนนกเพอเปนระบบการชวยเหลอ เกอกลทเรมจากการพงตนเอง และยงเปนระบบหลกประกนความมนคง ของชวตเพอความอยดมสขของคนในชมชนทองถน เรยกวาเปนการออม บญดวยการจายสวสดการ ซงสอดคลองกบเปาหมายในการขบเคลอนงด เหลาทมงลดรายจาย สรางความมนคงในชวต จงน�าไปสการเชอมโยงการ จดสวสดการกบเรองเหลาเมอป พ.ศ.2554 โดยเสรมแรงจงใจดวยการปน สวสดการใหมากกวาเกณฑส�าหรบสมาชกทปลอดเหลา อกทงหากมการ จดงานกจกรรมตางๆ แลวสมาชกทเปนเจาภาพจดเปนงานปลอดเหลาก จะมเงนสนบสนนให 1,000 บาทผลประโยชนจากสวสดการทวไป เชน คลอดบตรใหแม500บาทลก500บาทเปนตน

2.เยาวชนจตอาสา�และกลมเยาวชนเสยวสรางสข เกดการสรางกลมเยาวชนจตอาสาขนทกหมบานในต�าบลเสยว โดยมเปาหมายเพอใหเดกเยาวชนเขามาเปนสวนหนงของกจกรรมตางๆ ของชมชนอยางสม�าเสมอ จนท�าใหเดกและเยาวชนเหลานนเกดจตอาสา จตสาธารณะทจะชวยเหลอท�างานเพอชมชนของตนเอง เปนสวนหนงของ วถชวตของเดกเยาวชนทจะน�าไปสการปฏบตตนเชนนอยางตอเนอง

89


89


จากกลมเยาวชนจตอาสาในระดบหมบานนนกมการยกระดบเดก เยาวชนในระดบต�าบล เกดการจดตงกลมเยาวชนเสยวสรางสข โดยกลม เยาวชนทงสองกลมนจะท�าบทบาทหนาทในการเขามามสวนรวมในการ กจกรรม งานบญตางๆ ของชมชน และของต�าบล ท�างานชวยเหลอเจา ภาพงานตางๆ ภายในชมชน มสวนรวมรบผดชอบจดเตรยมดแลสถานท เวลามงานบญระดบต�าบลเชนงานบญลอยกระทงเปนตนรวมทงท�างาน รณรงคประชาสมพนธปลอดเหลากบผรวมงาน

3.นกประชาสมพนธปลอดเหลา� เกดการพฒนาสรางคนในแตละหมบานจะม 1 คน ท�าหนาทใน การพดคยสอสารเรองการปลอดเหลากบชาวบานเวลามงานตางๆทงงาน ศพปลอดเหลา งานบญประเพณปลอดเหลา โดยนกประชาสมพนธปลอด เหลาจะพดถงงานวาใครเปนเจาภาพ และชแจงท�าความเขาใจเรองการ ปลอดเหลาวาท�าเพออะไร ท�าแลวไดอะไร เพอกระตนและเสรมสรางแรง จงใจใหแขกทมารวมงานไดรบรและเขาใจเหนแบบอยาง

4.เทศนาธรรม เชอมรอยขบเคลอนกบวดโดยมเจาอาวาสพระสงฆทมาสวดตาม งานตางๆทงงานศพงานบญจะเทศนาธรรมสรางแรงจงใจใหชาวบานเหน ประโยชนและเหนคณคาของการจดงานปลอดเหลา โดยจะพดถงสงทท�า ในเชงความดงามตางๆทจะเกดขนตามมาและใหคตสอนใจไปดวย

5.โครงการส�ารวจขอมลเหลา�–�บหรโดยนกเรยน เชอมโยงประเดนเรองเหลากบสถานศกษาดวยการเชอมรอยประสานความรวมมอกบโรงเรยน จดท�าโครงการส�ารวจเหลา – บหรในชมชน โดยมเดกนกเรยนเปนผเกบขอมล เพอใหเดกไดซมซบขอมลดวยตนเองทงขอมลเกยวกบคนและความเปนชมชนและทส�าคญขอมลสภาพปญหาหรอสถานการณจากเหลา – บหรทมอยในชมชน อนเปนการสราง

90


90


ความตระหนกและตนตวใหกบเดกๆ โดยตรง เพอทจะตอยอดไปสการสรางทศนคตและพฤตกรรมทปลอดเหลา–บหรในอนาคต

เสยวแขงแรง�เสยวเขมขน�อบต.หนนเสรมอยางเปนรปธรรม

นวตกรรรมตางๆ ทมปฏบตการบนเปาเพอปลอดเหลาของชมชน นน ไดฝงรากลงลกในความคดความเชอของคนเสยว จนท�าใหเวลานการ ปลอดเหลาของต�าบลเสยวไมใชแคกจกรรมหรอปฏบตการเฉพาะกจอกตอ ไป แตเปนสวนหนงของวถชวต วถวฒนธรรมของคนต�าบลเสยว ไมวาจะ เปนงานศพปลอดเหลา หรองานบญประเพณปลอดเหลา คนเขารวมงาน ตางรวาปลอดเหลาไมมใครถามหาหรอพดถงเหลาเกดความเขมแขงเขมขน โดยมอบต.เสยวเขามาสนบสนนอยางจรงจงเตมตว “ตอนน เราขยบถงขนนโยบายสาธารณะ อบต. ไดรบนโยบาย สาธารณะนไปเคลอนตอแลวเกดการท�างานประสานทกองคาพยพใน ทองถน อนามย อบต. ราชการ วด โรงเรยน ชมชน เชอมอ�าเภอในนาม เครอขาย เชอมต�าบล เขมขนกนตงแตระดบหมบาน อยางงานบญประเพณปลอดเหลา เชน งานบญบงไฟ งานเขา พรรษา งานบญผะเวส งานปใหม งานสงกรานต ฯลฯ อบต.รบเปนเจาภาพ ทงสน ความรวมมอเชนนสะทอนถงความเขมแขงในเรองปลอดเหลาของ เรา นอกจากการสนบสนนเปนเจาภาพในการจดงานบญแลว อบต.ยง สนบสนนงบประมาณในการศกษาวจย โดยทมสาธารณสขรบผดชอบใน การจดท�าขอมล ซงทกปจะมการรวบรวมขอมลและคนขอมลกลบมายง ชมชน ทท�าใหคนทงต�าบลไดรขอมลของตนเอง จนเกดความตระหนก เขาใจ และเหนคณคาของกระบวนการจรงๆ นคอ หวใจของความเขมแขงของ เรา”

93


93


ปฏเสธไมไดเลยวาความเขมแขงของต�าบลเสยวคอภาพสะทอน ความเขมขนของปฏบตการตางๆของอ�าเภอโพธศรสวรรณเพราะส�าหรบ ในระดบอ�าเภอแลวนน ตองเรยกไดวา ต�าบลเสยวเปนตวตงตวตทส�าคญ เปนแกนน�าทรอยทกต�าบลจนเกดภาพของอ�าเภอปลอดเหลาอยางท ปรากฏในการรบรรวมกนของสงคมสาธารณะในปจจบน “เรามคณะกรรมการสขภาวะอ�าเภอทท�าหนาทขบเคลอนงานสขภาวะอ�าเภอ โดยคณะกรรมการนกตงตนมาจากการผลกดนของต�าบล เสยว มประชามตรวมกนของคนโพธศรสวรรณ มการประกาศเจตนารมณ รวมกนทกวนท 14 ธนวาคม และเรากยงท�าเชนนนอยตอเนอง แตยงท�า กยงเขมขนขน โดยความเขมขนกเกดจากการทต�าบลอนๆ เรมเขามาเปน เจาภาพหลกไมใชแคต�าบลเสยวเทานนทเปนตวชงเหมอนตอนแรกๆ กลายเปนวา ภาพของความรวมมอรวมใจกนในเรองปลอดเหลา มนกลาย เปนภาพทชดเจนในความเปนโพธศรสวรรณ จนเมอป พ.ศ.2554 เพอเปน การสบสานเจตนารมณทคนโพธศรสวรรณมรวมกน เพอท�าใหเราไมหลง ลมวนประกาศเจตนารมณททกคนไดเหนพองตองกนนน เราจงมการปรบ ค�าขวญของอ�าเภอโพธศรสวรรณอยางเปนทางการ โดยมการเพมเตมเรองปาและเรองเหลาเขาไป เดม คอ “ถนชน สองเผา ปลกขาวมะลหอม พรอมผาไหมงาม หตถกรรมเลองลอ ฝมอ ธปสวย คนรวยนำาใจ” กเพมเตมเปน “ถนชนสองเผา ปลกขาวมะลหอม พรอมผาไหมงาม หตถกรรมเลองลอ ฝมอธปสวย คนรวยนำาใจ ปาโนนใหญลำาคา ปลอดสรางานบญ” ทสะทอนใหเหนถงวสยทศนและการมอง เหนคณคาเรองทรพยากรธรรมชาตและเรองปลอดเหลารวมกนของคนทง อ�าเภอ เปนนวตกรรมรวมกนของคนโพธศรสวรรณ”

จากนวตกรรมเสยวสนวตกรรมโพธศรสวรรณ

94


94


ปจจยสำาคญในการทำางานขบเคลอนระดบอำาเภอประกอบดวย 1.การสรางองคกรมคณะกรรมการดำาเนนงาน 2.มการประชาคมใหประชาชนรบรรวมกน 3.สำารวจใชขอมลตางๆทมมาวเคราะห 4.สรปขอมลสอสารใหรบรโดยทว 5.มวนดำาเนนการวนประกาศเจตนารมณชดเจน 6.สำารวจขอมลเพอคนขอมลสชมชน 7.ประเมนสรปยกระดบ

คำ�ตอบทไมรจบ “กอนน เรากนเหลากนมาก กนกนจนเปนหนเปนสน กนกนจน ทะเลาะเบาะแวง แตพอเรามกระบวนการงานศพปลอดเหลา งานบญ ประเพณปลอดเหลา มกจกรรมหลายอยางทบรณาการเชอมรอยกบเรอง เหลา ผลทเราไดนนมนมากกวาแคไมมเหลาในชมชน วนน เราสามารถจดระเบยบชวต จดระเบยบชมชนได ชาวบาน ยอมรบเขาใจและทส�าคญคอเขามสตรตวเกดการพฒนาสรางคนจาก กระบวนการเรยนรขอมล กระบวนการท�างานลงมอปฏบต ดงนนตองบอก วา สงทเราไดมากๆ คอ คน และแนนอนวาคนเหลานกจะเปนฐานส�าคญ ทจะพฒนาชมชนใหเขมแขง และแขงแรงยงๆ ขนไปในวนขางหนา และ นคอเปาหมายของการท�างานของเรา” กระบวนการของการท�างานบญปลอดเหลากอใหเกดการสราง เครอขายสขภาวะอ�าเภอโพธศรสวรรณ และขบเคลอนไปสนโยบายของ จงหวดอกทงยงเปนกระบวนการเรยนรทส�าคญของทกคนอกดวยการม พนทแลกเปลยนเรยนร การลองผดลองถก การรณรงคตางๆ การรวมมอ ท�างานระหวางต�าบลการท�างานในระดบเครอขายอ�าเภอทท�าใหเกดภาพ วงกวางของการจดการเรองเหลาอยางเปนระบบทกต�าบลตางเปน เกราะปองกนซงกนและกนเปนพเปนนองทใหค�าปรกษากนและกนดงท

95


95


เครอขายสขภาวะอ�าเภอโพธศรสวรรณพบวาหากจะรเรมจดการเรอง เหลาในชมชนแลวละกขนตอนทควรจะมคอ “สรางแกนนำา ทำาประชาคม ประกาศเจตนารมณ จดกจกรรมงานบญตางๆและมเวทคนขอมล”

ชดเจนวา หากถามถงหวใจของการขบเคลอนเรองปลอดเหลาระดบตำาบลของตำาบลเสยว และระดบอำาเภอในภาพของอำาเภอโพธศรสวรรณนนวาอยทไหน ตอบไดเลยวาอยในวถชวตของคนเสยวคนโพธศรสวรรณอยในหวจตหวใจทคดเคลอนไหวตลอดเวลาและคำาตอบนมรปธรรมทชดเจนสะทอนผานปฏบตการขบเคลอนเรองการปลอดเหลาของคนทนทไดผานการลงมอทำาทดลองปรบใชผลตซำามานบครงไมถวน ...ความสำาเรจทกอเกดขน ความเปลยนแปลงทปรากฏจงไมใชดอกผลของการทำาแลวจบ .....หากแตเปนดอกผลจากการขบเคลอนทำาซำาๆตอเนองไมรจบเชอมรอยไปกบวถชวตของผคนทน...และเมอมนเปนสวนหนงของวถชวตมนจงดำารงอยยงยนและถาวรนนเอง

สนใจแลกเปลยนเรยนรไดท นายจนทรโตะสงห โรงเรยนบานเสยวตำาบลเสยว อำาเภอโพธศรสวรรณจงหวดศรสะเกษ โทร080-7332149

บานโนนมะเขอ�–�ชมชนปลอดเหลาถาวร

97


อ�าเภอกดขาวปนเปนอ�าเภอหนงในจงหวดอบลราชธานทตงอย ทางตอนเหนอของจงหวดแยกเขตการปกครองออกมาจากอ�าเภอตระการ พชผลเมอป พ.ศ.2514 โดยอ�าเภอกดขาวปนตงอยทางทศเหนอของ จงหวดมอาณาเขตตดตอกบอ�าเภอขางเคยงดงน ทศเหนอ ตดตอกบอ�าเภอเขมราฐ ทศตะวนออก ตดตอกบอ�าเภอเขมราฐและอ�าเภอโพธไทร ทศใต ตดตอกบอ�าเภอตระการพชผล ทศตะวนตก ตดตอกบอ�าเภอปทมราชวงศา (จงหวดอ�านาจเจรญ) อ�าเภอกดขาวปนแบงเขตการปกครองยอยออกเปน 5ต�าบล75 หมบานไดแก

1. ขาวปน (Khaopun) 15หมบาน

2. โนนสวาง (NonSawang) 20หมบาน

3. แกงเคง (KaengKheng) 13หมบาน

4. กาบน (KaBin) 14หมบาน

5. หนองทนนำา (NongThanNam) 13หมบาน

การปกครองสวนทองถนนนทองทอ�าเภอกดขาวปนประกอบดวย องคกรปกครองสวนทองถน6แหงไดแก เทศบาลต�าบลกดขาวปนครอบคลมพนทบางสวนของต�าบลขาวปน องคการบรหารสวนต�าบลขาวปนครอบคลมพนทต�าบลขาวปน(เฉพาะนอกเขตเทศบาลต�าบลกดขาวปน) องคการบรหารสวนต�าบลโนนสวางครอบคลมพนทต�าบลโนนสวางทงต�าบล องคการบรหารสวนต�าบลแกงเคงครอบคลมพนทต�าบลแกงเคงทงต�าบล องคการบรหารสวนต�าบลกาบนครอบคลมพนทต�าบลกาบนทงต�าบล องคการบรหารสวนต�าบลหนองทนน�าครอบคลมต�าบลหนองทนน�าทงต�าบล

98


บานโนนมะเขอตงอยทต�าบลกาบนอ�าเภอกดขาวปนเปนหมบานขนาดเลกมพนทประมาณ 1,710 ไร สวนใหญเปนทลม เปนพนทท�าการเกษตร ชมชนแหงน มการรวมกลมของชาวบานหลากหลาย อาท กลมสจจะสะสมทรพยกลมฌาปนกจสงเคราะหฯลฯนอกจากนยงเปนชมชนท วถวฒนธรรมความเปนเครอญาตพนองยงเหนยวแนนโดยมวดโนนมะเขอ เปนศนยกลางในการเชอมรอยจตใจของชาวโนนมะเขอ วดโนนมะเขอเปนศนยจตใจของชาวบานต�าบลกาบนเปนทพงพง ทางใจและมบทบาทน�าในการขบเคลอนเรองงานบญประเพณงดเหลาโดย การน�าของพระครศภกจมงคลเจาคณะต�าบลกาบนและเจาอาวาสวดโนน มะเขอต�าบลกาบนอ�าเภอกดขาวปนจงหวดอบลราชธานพระนกพฒนา ทมบทบาทส�าคญในการเทศนาสงสอน ใหความรแกพนองประชาชนในชมชน และหมบานแหงนเปนหมบานปลอดเหลา“ถาวร”

บานโนนมะเขอ

วด�ชมชน�และเหลา�...จากวดปลอดเหลาสชมชนปลอดเหลา วดโนนมะเขอและบานโนนมะเขอ ต�าบลกาบนเปนพนทเรยนรท ส�าคญทมผคนแวะเวยนเขามาศกษาหาความร แลกเปลยนดงานในหลาย ดาน ไมวาจะเปนการออมทรพย การจดสวสดการชมชนระดบต�าบล งานขบเคลอนพลงชมชนพลงแผนดนรวมทงเปนตนแบบในการขบเคลอน งานปลอดเหลา แตกวาจะขบเคลอนจนกลายเปนชมชนปลอดเหลาไดนน พระครศภกจมงคลและแกนน�าชมชนกตองท�างานอยางเคยวกร�าในการเปลยนชมชนทมชอในเรองการดมสรายาเมา

99


“กอนนคนกนเหลาเยอะ เลนการพนนกเยอะ แตละวนจะเหน นกดมตงวงดม ไมใชดมกนประเดยวประดาว แตตงวงกนทงวน ดมแลวก ทะเลาะกนเองในวง นอกวงและกลบไปทะเลาะกบคนในครอบครวอก ไมตองอะไรมากขนาดในงานศพคนกยงกนเหลา ภาพทเราเหนคอ ในงาน จะมขวดเหลากองกลาดเกลอน มนดไมดจรงๆ แลวขวดเหลาพวกนสดทาย พระกตองมาเกบ หลวงพอเองเหนแลวกอดรนทนไมไหวเรมเทศนาใหแงคด พดถงเรองโทษจากการกนเหลา เชน กนเหลาแลวจะท�าใหเสยเงนเสยทอง กนเหลาแลวท�างานไมได ผคนกไมนบถอ และกนเหลายงน�าไปสการขาด สต ทะเลาะววาท ทอาจมคนเจบคนตาย หรอกนเหลามากๆ กเสยสขภาพ หนกเขาเสยชวต นอกจากการเทศนาใหแงคดแลวกจะมการบณฑบาตขอ ญาตโยมดวย ขอวาอยามากนเหลาในวดเลย พอเราขอไปชาวบานกมการ ประชมกน มผน�าและคนเฒาทงหลายไดมตขอตกลงรวมกน จากขอตกลงรวมกน เรากเลยท�าเรองวดเปนเขตปลอดเหลา มการ ท�าปายขนประมาณปพ.ศ.2546 โดยทกอนนชมชนกท�างานเรองพลงชมชน พลงแผนดน ทมกฎระเบยบอยบาง เรากประชมกนและเอาตรงนนมาปรบ ใชจนเกดขอตกลงรวมกน เชน หากมใครเอาเหลามากนในเขตวดปรบเปน จ�านวนเงน 1,000 บาท จดเรมตนทหามจากวดกเรมขยบไปท�าเรองงานศพ ทไปท�าเรองงานศพกเพราะเวลาปยาตายายเสยแลว หลานเหลน ลกหลาน สวนใหญเขากอาจเปนขาราชการ พอจดงานศพทแขกเหรอมากกมทงเหลา เบยร และการพนน ทงๆ ทงานศพเปนงานตายแทๆ มนดไมดเอาเสยเลย พอตกลงรวมกน งานศพงานแรกยอมรบวาขรขระมาก ชาวบาน ญาตพนอง เจาภาพกโวยวายกนกลววาจะไมมใครมาเฝาศพให แตโชคดท ตอนนนผชวยผใหญบานนายค�า อปการ อาสาเฝาให ท�าใหงานมนผานพน ไปโดยไมมเหลาในงาน พองานแรกมนเรมขนได พอขยบไปงานอนๆ คนก เรมเหนดวยกบเรา ขณะเดยวกนกท�าคนตนแบบโดยชวนคนทกนเหลาหวราน�า 10 คน ใหเลกกนเหลาในปแรกใหเมอเขาเลกไดทางวดกจะซอววใหเพอเปน การใหก�าลงใจ กจกรรมนเหนผลเปนรปธรรม ชาวบานเกดการตนตวและ

100


เขามามสวนรวมโดยมคนมจตศรทธารวมบรจาคเงนส�าหรบซอววจนไดวว จ�านวนมาก จนท�าใหหมบานโดนดอกแกวเหน และน�าไปขยายผลท�าในชมชนตนเอง และมการเชญหลวงพอเจาอาวาสวดบานโนนมะเขอไปอบรมเรองชมชนปลอดเหลาจนท�าใหเกดแนวคดทจะเดนหนาท�าต�าบลปลอด เหลา”

ใชขอมล–�ใชประชามตขบเคลอนงาน

รปธรรมทเกดขนกลายเปนปจจยส�าคญทท�าใหเกดการตนตวของ ชมชน จนเกดการขยายผลภายในชมชนและภายในต�าบล ขณะเดยวกน แกนน�ากมองไปถงการใชขอมลมาเปนเครองมอหนงในการสรางกระบวน การเรยนรรวมกน เพอใหกระบวนการเรยนรนนขยบไปสการมประชามตรวมกน “ตอนนน ปพ.ศ.2546 แกนน�าชมชนเองกมการคยกนกนกถงการ ท�าแบบประเมนเกยวกบคาใชจายเรองเหลา – บหร วาเทาไหรตอป เราก จดท�าแบบประเมนเปนตารางจากนนกใหเดกๆ แตละคนรบผดชอบ อยาง ในชมชนเรามครวเรอน 74หลงคา มเดกมาเรยนรคอมพวเตอรจ�านวน 10 คนกเฉลยแบงสรรกนไปเกบขอมลโดยมค�าถาม เชน เวลากนเหลากนกน กคน กนแลวคาใชจายเทาไหรกบาททเสยไป เปนตน จากใบประเมนทเดกๆ รวบรวม พบวา ตอปชมชนเสยคาใชจาย มรายจายมากกบเหลาบหร แจกแจงแลวเสยเหลา 360,000 บาทและ คาบหรอก 340,000 บาทตอป จากตวเลขมนเยอะมาก พอชาวบานเหนขอมล กเรมจะมองเหนวาเราใชเงนไมถกประเภทจรงๆ ทชาวบานบอกวาจนๆ นนแตกลบเอาเงนไปใชจายแบบนนเองตวชาวบานกจะเรมคดได พอเหนขอมลรายจาย เรากมาดวาท�าไมชมชนเราถงกนเหลากน มากเหลอเกน มองไปมองมากเพราะบานเรามการพนน พอเลนการพนนก เลนกนทงวนทงคน เลนกนหลายคนกมเรองเหลายาบหรตางๆ มนกจะเหน ทางทจะท�าตอไป พอเราผานงานศพไปได ชาวบานสนบสนนเหนดวย

101


เรากขยบไปงานอนๆ ตอ เรากเรมเหนเรองงานบวช ขอมลทเรามบอกวา งานบวชแตละครง บางทลกหลานเราบวชแค 7 วน 10 วน หรอ 15 วน เรยกวา บวชกนยงไมทนรเรองรราวอะไรเลย แตพอแมญาตพนองเจาภาพจดงานหมดเงนไปแลวแสนเจดแสนแปด เฉลยดตกตอวนสองหมนกวาบาท มนกมค�าถามเกดขน เราจดงานบวช งานบญแทๆ ถาเราคดเรอง บญจรงๆ กตองไมมเหลาไมมเบยร จดงานใหเรยบงาย ประกาศเลยงาน บวชปลอดเหลา ดงนนคนทจะเขามารวมงานกตองใจกลา มาดวยใจมาท�า บญจรงๆ เพราะหลวงพอไมอนญาตใหมเหลาเลย ถามวามคนไมพอใจไหม ตอบเลยม คนพวกคอทองแดงกวากนแตเขากไปกนทอน แตทวดหาม เราก มกฎอกหากกนแลวเอะอะโวยวายตลกตเมย กปรบอก 500 บาท เรยกวาม กฎคมหลายเรองเลย จากงานศพ งานบวชกขยบไปงานกฐน งานผาปา เรา คอยๆ ขยบไปทละงานๆ และทกครงๆ เรากเอาขอมลมาพดมาดกน หลวงพอ เองกเทศนาสงสอนอยเสมอๆ ทกครงเราใชเรองมตรวมเปนตวขบเคลอนงาน พอเราเรมท�างาน แลวงานส�าเรจคนกเรมเหนวาด สามารถจดการกนไดคยกนไดจรงๆ มหรสพ ตางๆ เรากไมมไมจด เพราะวดไมใชททจะท�ากจเชนนน หรออยางงาน แตงงาน หลวงพอกจะถามเลยวาเอาพระไปเจรญพทธมนตงานแตง แลวใน งานมเหลามเบยรกนกนเมาแลวมาตกน สดทายงานมนจะกลายเปนงาน ศพไมใชหรอ แลวกถามวาอยากใหหลวงพอไปงานไหม ซงชาวบานกอยาก ใหพระไปเจรญพทธมนตงานเขาอยแลว เราตงค�าถามถามเขา ชาวบานก เรมคดตามจนสดทายหลวงพอกบอกเลยวา หากในงานมเหลา หลวงพอไม อนญาตและจะไมไปเจรญพทธมนตให กลายเปนกตการวมกนทชาวบาน รบร และเขาใจ

102


ทผานมาในการท�างานพลงชมชนพลงแผนดน เราเองกมการท�า ขอบงคบกฎระเบยบหมบานอยแลว มาตอนนเรากมาจดปรบใหสอดคลอง กบสถานการณชมชน มกนเหลา เมาและทะเลาะตอยต ทกอยางเราปรบ เงนหมด 1,000 บาท 500 บาท ถามวาชาวบานคนไหนจะอยากถกปรบมนไมใชแคเรองเงน แตมนเสยหนาเสยความรสก ท�าไปท�ามาจากไมกหลงท�า หลงอนๆ กเรมท�าตาม พอแตละครวเรอนเรมตนท�า เรากคยกบทางรานคา พดกนจรงๆ เขาขายของเราเองกเกรงใจ แรกๆ กพดทเลนทจรง เรากยกตวอยางหลาย อยาง เชน สงดๆ ของหมบานเรา ชมชนเราทมคนรจกกนมากมาย เปน หมบานพฒนา มขาวสารตางๆ ลงหนงสอพมพ เรากอยากจะใหรานคาเขา เลกขายเหลา ชวยๆ กน ประกอบกบมนกดมในชมชนทเลกเหลาได แลว เขาเปดรานคา พอเลกไดเรากขอเลยวา เลกเหลาแลวกนาจะเลกขายดวย ถอเปนการชวยกนยบยงทงตวเขาเองและคนอนๆ รานอนๆ ดวย พอรานน เรมไมขาย รานอนๆ กเรมเหนกเลกๆ ตามกนมา”

บรณาการประเดน�บรณาการตำ�บล...เปาเดยวกนคอ�คณภาพชวตคน ขณะเดยวกนกเกดการเชอมรอยงานงดเหลากบงานพฒนาเดมของชมชน เกดการท�างานทางความคดกบชาวบาน และการเชอมรอย บรณาการกจกรรมตางๆ บนเปาเดยวกน คอ การพฒนาคณภาพชวต คนกาบน “งานตางๆ ของชมชน เราท�าอยางเปนขนตอน เราไมไดท�าเอา บาทเดยว หมายถงเราไมไดท�าเพอหวงผลระยะสน แตเราอยากใหมนเกด ผลจรงๆ อยางยงยน เราเรมท�าตงแตป พ.ศ.2546 ขยบปรบแกกน จนกระทง ปพ.ศ.2548 จงเรมเขาทเขาทางเรยบรอยกมการเชอมโยงกนท�างาน มการ จดงานเชญผวาราชการจงหวดรวมกน ท�าโลเชดชมอบใหคนตนแบบ คนทเลกเหลา และมจดกจกรรมรวมพลคนเลกเหลา โดยคนทมจตศรทธากจะรวมกนบรจาค เพอน�าเงนไปซอวว 11 ตวมาเปนของรางวลจบสลาก

103


โดยคนทมสทธจบสลากรางวลใหญจะมาจากรายชอทลงทะเบยนงดเหลา สวนคนทมารวมงานจากทอนกสามารถเขารวมกจกรรมไดแตของรางวล กจะเปนอยางอน เปนวธการสรางแรงจงใจใหคนเหนประโยชนทจะไดจากการเลกเหลา เราขยบทกป พอปตอมา เรากมอบโลคนตนแบบมากกวาเดม ขยบจากหมบานมาเปนมอบในนามต�าบลมอบววมากขนมถง 17 ตว จน มาปหลงๆ นเองเราจงท�าต�าบลปลอดเหลาเขาพรรษา ขอไมใหมการขาย เหลาในต�าบล เชอมโยงเรองตางๆ ของชมชน งดเหลา อาชพ ออมทรพย สวสดการชมชน การดแลกนและกน งานสจจะสะสมทรพย สวสดการเราม การท�างานรวมกน มคณะกรรมการ ออมเงนกนทกเดอน โดยสจจะสะสม ทรพย เราเรมท�าป พ.ศ.2544 พอเราขยบมาท�าเรองเหลา เรากเชอมงาน กน ออมกนทกวนท 5 ของเดอน และเรามการจดสวสดการระดบต�าบล ตอนนครอบคลม 9 หมบาน ดแลตงแตเกด เจบปวย ตาย และทนการศกษาแกผดอยโอกาส เปนการ ท�างานทเราเนนคณธรรมในการขบเคลอน หากเกดอบต เจบตายจากเมา เราไมจาย เอาเรองเหลามาเชอมทวด ดแลคนดวยสวสดการ เขากจะเหน ประโยชนของการมสวนรวมกบเรา โดยเราจะจายสวสดการกนทกวนท 18 ของเดอน เดอนละ 9 บาท นอกจากน เวลาหลวงพอจะใหคนออกจากเหลา ทานจะอบรม เทศนาเนนยกระดบจตใจ อยางในการท�าประชาคมหมบาน กจะโยนค�าถาม ใหชาวบานตอบ เชน ถามวามงาน หากมเหลาจะมความสขไหม หากกน เหลาแลวเมาเกดเรองจะมความสขไหม ทะเลาะกนขนโรงขนศาลจะเปน อยางไร เรยกไดวา เปนการชวนคดชวนมองชวตอยางรอบดาน ทบทวนร ปญหาของตวเอง หากคนไหนอยากจะเลกเหลา วดกรบบ�าบดคนตดเหลา หากใคร สมครกมาดมน�าสมนไพรสาบาน โดยมหลวงพอเปนประธาน โดยเวลาจะมา เลกใหพาครอบครวมาดวย หลวงพอจะเทศนาเตอนใจ กนเหลาแลว พอแมจะเปนอยางไร ลกเมยจะล�าบากไหมเอาเงนไปกนเหลาจนเขารสก

104


ใจออนและพรอมทจะเลกเหลา หรออยางบางกรณคนตางถนเขามา และ จะกนเหลาใหได หลวงพอกจะขอบณฑบาตเลยตรงๆ จะเหนวาเราท�างานทกเรองอยางเชอมโยงกน มเครองมอหลาย ดาน ทงสอ โล ปาย สทธพเศษ สวสดการชวยเหลอ และศาสนาการ เทศนาธรรม กลยทธตางๆ สดทายถาคนมคณธรรม มศลธรรม เอาศาสนา เปนทตงชมชนกเปนสข”

กระบวนการขบเคลอนชมชน/�ตำ�บลปลอดเหลา

1.สำารวจขอมลประชากร ตดเหลามกคน คาใชจายแตละครวเรอน(รายป) เอาขอมลมาประมวลภาพรวมทงหมบาน(ป พ.ศ.2546)/ต�าบล 2.ประชาคมคนขอมลใหชาวบานรบรรวมกน 3.ลงมอปฏบตการงดเหลารวมกนเชนงานศพปลอดเหลา งานเขาพรรษาปลอดเหลาทมการท�าหมบานปลอดเหลาเขาพรรษา (ลงชองดเหลาในแบบฟอรมทใหเลอกระยะเวลางด3เดอน6เดอนหรอเลกตลอดชวตเพอถวายในหลวง, จดท�าบญชครวเรอนเพอดคาใชจาย) 4.ตดตามประเมนผลโดยผานเวทประชมหมบานเอาบญช ครวเรอนมาดรวมกน 5.ทำาประชามตผลสบเนองมาจากรปธรรม(ขอมลรายจาย ทลดลง) น�าไปสการขบเคลอนยกระดบ เกดการท�าประชามตเรองการท�าหมบานปลอดเหลาถาวรในปพ.ศ.2548 6.ประชาคมกฎกตกาโดยทชมชนรวมกนก�าหนดกฎกตกา พจารณาเนอหาสาระตด เพมลดทอนรวมกนจนไดมตรวมกนเพอน�าไปปฏบตใช 7.ปฏบตการใชกฎกตกาชมชนหากมการฝาฝนปรบ500 –1,000บาทโดยน�าเงนไปท�ากองทนพฒนาหมบานนอกจากนยงม การลงโทษทางสงคมทจะไมไดรบการยอมรบในสายตาชาวชมชน

107


107


ปฏเสธไมไดเลยวา กระบวนการขบเคลอนงานของคนโนนมะเขอ ต�าบลกาบนเปนกระบวนการทมการประสานเชอมรอยกลไกบานวดและ รฐประสานพลงกน ตนทนทางสงคมของชมชน (“บาน”) ทสวนใหญลวนเปนญาตพ นองไทบานมการยดโยงกนดวยความเปนพนองทความอาวโสผเฒาผแก ผน�านนยงเปนทเคารพนบถอจากชาวบาน ทงดวยผน�าเองกระท�าตวเปน ตวอยางทดแกชาวบานมกระบวนการในการพสจนตวเองผานงานตางๆท ท�ามกลไกทางสงคมในการจดการ/ดแลกนและกน อกทงการมสวนรวมของชาวบานยงเกดขนอยางสม�าเสมอ โดยม หนวยงานหลายสวน (“รฐ/ ราชการ/อบต.”)ลงมาท�างานสนบสนนการ พฒนาในพนทอยางตอเนองเชน การท�าโครงการพลงชมชน พลงแผนดน, การจดตงกลมสจจะสะสมทรพย,การสนบสนนจากอบต.เปนตนดวยเหต นเอง ความรสกรวมของการเปนพเปนนองไทบานของชาวต�าบลกาบนจง เขมขนจากกตกาบานระเบยบชมชนทใชรวมกนอยแลวเขมแขงจากการมสวนรวมลงมอปฏบตการอยโดยตลอด ขณะเดยวกน พระครศภกจมงคล (“วด”) มบทบาทท�าหนาท ในการเปนศนยกลางทงทางจตใจและความคด ใชขอมลมาสรางความตน ตว ความรและความเขาใจแกชาวบาน ใหสตดวยการเทศนาค�าสอน เรอง ราวคตสอนใจตางๆ ทเขาถงหวจตหวใจของผคนจนเกดเปนความนบถอ เลอมใส ดงนนเมอพระครเทศนาใหเกดการคด ตงค�าถามและทบทวน ตวเอง และมการชกชวนใหเลกเหลาโดยเปดวดใหเปนทเลกเหลา(ดมน�า สมนไพร)ชาวบานจงใหความรวมมอหรอแมกระทงสามารถขอบณฑบาต จากชาวบานได และทส�าคญ ตนทนของพระครทเปนนกประสานมองการณกวาง รอบดาน เหนประโยชนจากสงตางๆ ท�าใหเกดการเชอมรอยประสานงาน กบภาคสวนตางๆในการท�างานเกดการสนบสนนจากภาคเชนโครงการ ถนนสายวฒนธรรมทเปนการบรณาการรวมกนของบวร.เพอเฉลมฉลอง

บวร.�:�“บาน�–�วด�–�รฐ”�

108


108


ถวายสมเดจพระเทพฯ ในวาระพระชมนพรรษาครบ 60 พรรษา เปนตน และการขยายผลไปยงพนทอนๆจนท�าใหเกดการขบเคลอนพฒนาตนเอง อยางตอเนองไมหยดนงจนท�าใหบานโนนมะเขอกลายเปนตนแบบทมผคน ลงมาศกษาเรยนรในฐานะ“ชมชนปลอดเหลาถาวร”

“ถาวร” “สงทท�าใหเราสามารถท�าชมชนปลอดเหลาถาวรไดนน เพราะเรา มแกนน�า ผน�าทชาวบานเลอมใส โดยเฉพาะหลวงพอ ทชาวบานนบถอ ศรทธาทานมาก ทานขอบณฑบาตเลกเหลา ชาวบานกไมขด เรามผน�าท ท�าตวตองเปนตวอยาง รตว จดระเบยบตนเองได เพราะมความสามคค ของชาวบาน ทคยกนได เคารพมตของสวนรวมซงเปนวถชมชนทเรามมา โดยตลอด ถามวา เราเคยปรบปรงแกไขกตกาบางไหม เราไมเคยเลยเพราะ ทกคนยงเคารพในกตกานรวมกน ถามวามใครฝาฝนบางไหม กมบางไม มาก แตคนทฝาฝนกเหมอนเขาประจานตวเอง สงคมกจะไมยอมรบ ทไมม ใครอยากจะเจอแบบน เราท�าชมชนปลอดเหลาถาวรมานาน ...นานจน เราเหนภาพความเปลยนแปลงชดเจน ถามวา ทกคนเลกกนหมดไหม ค�าตอบคอไมหมด ยงมบางบางคน แตเขากนอยางรตว เคารพกตกา ไมกน ในชมชน วนน ภาพทเราเคยเหนวงเหลาตงแตเชาจรดเชาอกวน มนไมมแลว ภาพคนกนเหลาเมาทะเลาะกนกไมมแลว ครอบครวททะเลาะกนดวยเหลากไมทะเลาะ เวลามงานศพ เมอกอนวงไพเยอะมากทเปนปญหาใหกบเจาภาพ มาตอนนไมมเหลากไมมการพนน รายจายกลดลง เรยกวา ทกอยางลดลงหมด สภาพทกอยางดขน

109


109


ดงนน โจทยเราทตองการลดปญหาหนสน ลดความแตกแยก ลดทะเลาะเบาะแวง กถอวาประสบแลว พอลดปญหาเหลานไดกถอวา ตวเรามศล มความเปนปกต”

สงสำาคญทไดเรยนรจากชมชนโนนมะเขอคอหวใจสำาคญในการเรมตนงานพฒนาชมชนนนควรเกดขนจากฐานของชมชนทเชอมโยงกนทกภาคสวน ทกองคประกอบ พระ ผนำาทตองมจตวญญาณในการทำางาน แกนนำาชมชน ตวแทนกลมกจกรรมในชมชน และรวมทงภาคสวนราชการซงทกสวนลวนเปนหลกสำาคญในการทำาใหงานของชมชนประสบผลสำาเรจ หวใจของการพฒนาคอการมสวนรวมและการมสวนรวมทดและยงยน ตอเนองนน ตองเกดจากตระหนกถง เหนคณคา และลงมอปฏบตการรวมกน เชนเดยวกบ การเปนชมชนปลอดเหลาถาวรของชมชนแหงน...ความถาวรไมใชเพยงวาทกรรม แตคอกระบวนการเรยนรตลอดเวลาตลอดชวตทดำารงอยในตวตนของคนทมศลมธรรมนนเอง

สนใจแลกเปลยนเรยนรไดท กำานนคณสบญ เลขท45ม.5ต.กาบน อ.กดขาวปนจ.อบลราชธาน โทร081-0667616

ผใหขอมล


111


111


อำ�เภอพมาย�จงหวดนครราชสมา

��ลำ�ดบ ��ชอ-สกล��1 นายอสระ��นชกลาง��2 นายปรชญา��ยอดสรนทร��3 นางสาวกญญานฐ��เลกพมาย��4 นางพชน��เลกพมาย��5 นางสมควร��งพมาย��6 นางสาววาสนา��นาด


112


112


ตำ�บลแคนนอย�อำ�เภอคำ�เขอนแกว�จงหวดยโสธร

��ลำ�ดบ ��ชอ-สกล��1 นายทวากร��ไพเราะ��2 นางทองสา��บญสข��3 นางศรสมร��กาศกด��4 นางมนชยา��กองทำ��5 นายจมพล��มธสทธ��6 นายสะอาด��ทอนคำ��7 นางวยะดา��หนทอง

ตำ�บลสำ�เภาลน�อำ�เภอบวเชด�จงหวดสรนทร

��ลำ�ดบ ��ชอ-สกล��1 นายไพบลย��ศรมา��2 นางทองมวล��ออนคำ��3 นายสคนธ��ชชพ��4 นางเมยน��ทวศร��5 นางเพยรพร��แสงเมอง��6 นายอดศกด��ควรด��7 นางนภา��กระแสเทพ

113


113


ตำ�บลเสยว�อำ�เภอโพธศรสวรรณ�จงหวดศรสะเกษ

��ลำ�ดบ ��ชอ-สกล��1 �นางบวพนธ��คงชวย��2 �นายบญเสง��ชนะงาม��3 �นายเกษม��สทธปญญา��4 �นายสมหวง��กลพฒน��5 �นายสมพงษ��บรมย��6 �นายวไล��ราชเจรญ��7 �นายสมเดน��บวศร

ตำ�บลกาบน�อำ�เภอกดขาวปน�จงหวดอบลราชธาน

�ลำ�ดบ ��ชอ-สกล��1 นายวทยา��บญฉว��2 นายคณ��สบญ��3 พระครศภกจมงคล�

ชุมชน ฅน สู้เหล้า

Health & Medicine

Transcript of ชุมชน ฅน สู้เหล้า