การพัฒนาหมู บ านเศรษฐกิจพอเพียง...

การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง

เพอสรางความสขใหชมชน

สานกเสรมสรางความเขมแขงชมชน

กรมการพฒนาชมชน

การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางความสขใหชมชน

2

ค าน า

กระทรวงมหาดไทย มอบหมายใหกรมการพฒนาชมชน ไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปนหลกในการพฒนาหมบานและชมชน ตงแตป 2549 ซงสอดคลองกบภารกจหลกของกรมการพฒนาชมชนคอ การสงเสรมกระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของประชาชนผานกระบวนการสรางและพฒนาผน าชมชนและไดยกระดบการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง พฒนาเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ตงแตป 2552 ถงปจจบน และปงบประมาณ พ.ศ. 2562 กบการกาวยางเขาสปท 57 ของการกอตงกรมการพฒนาชมชน ไดใหความส าคญกบการสานตอการท างานเคยงขางประชาชน ดวยการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสรางภมคมกนใหประชาชนในการด าเนนชวตดวยความพอประมาณ ความมเหตผล ความมภมคมกน และใชความร ค คณธรรมในการด าเนนชวต สงเสรมใหชมชนเขมแขงพงตนเอง จงไดวางยทธศาสตรหลกทมงเนนไปทเรองการสรางชมชนแหงความสข (Community Happiness) โดยเนนการขบเคลอนดวยการบรณาการในระดบพนท (Area-Based) ยดหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปนเปาหมายในการบรณาการความรวมมอจากทกภาคสวนทเกยวของ เพอท าใหชมชนเขมแขง มความมนคง มงคง ยงยน ตามเปาหมายยทธศาสตรชาต 20 ป เอกสาร “การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เ พอสร างความสขใหชมชน ” เลมน ไดเสนอหลกการ สาระส าคญของการด าเนนงานตามแนวคดและการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ในการพฒนาหมบานทกรมการพฒนาชมชนไดสงเสรมสนบสนน เพอใหเจาหนาทจงหวด อ าเภอ และผสนใจไดน าไปปรบใชในการพฒนาหมบานใหเปน “หมบานเศรษฐกจพอเพยง” ทมเปาหมาย ใหประชาชนในหมบานมวถชวตแบบพอเพยงและมความสขตอไป ส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน กรมการพฒนาชมชน มนาคม 2562


3

สารบญ

หนา

ค าน า สารบญ บทท ๑ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 4 ๑. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๔ ๒. กรอบแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๖ ๓. การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๖ ๔. ระดบของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๘ ๕. รปแบบการด าเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ๙ ๖. จากแนวคดสภาคปฏบตเสนทาง “เศรษฐกจพอเพยง” ๑๑ บทท 2 การสงเสรมและพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ๑๒ ๑. การกอเกดการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ป ๒๕๔๙ – ๒๕๕๑ ๑๒ ๒. การยกระดบการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงสความเปนตนแบบ

ป 25๕๒ – ๒๕๖๐ ๑๗

๓. การประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน

๓๒

บทท 3 การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางความสขใหชมชน ๓๘ ๑. ด าเนนการประเมนผลหมบาน ๔๑ ๒. สรางแกนน าหมบานเศรษฐกจพอเพยง ๔๑ ๓. ขยายผลหมบานเศรษฐกจพอเพยง ๔๒ ๔. ประเมนผลหมบานและการจดท าทะเบยนขอมลหมบาน ๔๖ 5. รกษาและพฒนาคณภาพความเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ๔๖ บรรณานกรม ๔9


4

บทท 1

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๑. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจพอเพยงเปนหนงในแนวพระราชด ารพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทไดพระราชทานเปนปรชญาในการด ารงชวตทยดหลกความพอเหมาะพอด มเหตมผลและความไมประมาท ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงถอปฏบตดวยพระองคเองท าอยางตอเนองยาวนาน ด ารงชวตเปนแบบอยางไดอยางสมบรณ อกทงไดพระราชทานพระราชด ารใหแกคนไทยน าไปปฏบตตงแตป 2517 ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนพฤหสบดท 18 กรกฎาคม 2517 ความตอนหนงวา “...การพฒนาประเทศจ าเปนตองท าตามล าดบขน ตองสรางพนฐานคอ ความพอมพอกน พอใชของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอนโดยใชวธการ และใชอปกรณทประหยดแตถกตองตามหลกวชา เมอไดพนฐานมนคงพรอมพอควรและปฏบตไดแลวจงคอยสรางคอยเสรมความเจรญและฐานะเศรษฐกจขนทสงขนโดยล าดบตอไป หากมงแตจะทมเทสรางความเจรญยกเศรษฐกจขนใหรวดเรวแตประการเดยว โดยไมใหแผนปฏบตการสมพนธกบสภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลองดวย กจะเกดความไมสมดลในเรองตาง ๆ ขน ซงอาจกลายเปนความยงยาก ลมเหลวไดในทสด ดงเหนไดทอารยประเทศหลายประเทศก าลงประสบปญหาทางเศรษฐกจอยางรนแรงอยในเวลาน...” และเมอคราวเกดวกฤตเศรษฐกจ ป 2540 ไดเหนประโยชนอยางชดเจนขนเมอวกฤตเศรษฐกจของสงคมไทยทสะสมตอเนองหลายป ความฟงเฟอจากภาวะเศรษฐกจตงแตป 2530 เปนตนมา ท าใหสงคมไทยขาดจตส านกของความพอดและพอเพยง มการจบจายใชสอยอยางฟมเฟอยทงในภาครฐ เอกชน และประชาชน การด าเนนงานดานตาง ๆ ตงอยบนพนฐานของความ ไมระมดระวง ขาดความประหยด และขาดสตทจะปฏบตงานและด าเนนชวต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอเปนแนวทางการแกไขใหรอดพน และสามารถด ารงอย ไดอยางมนคงและย งยนภายใตกระแสโลกาภวตนรวมท ง ความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนอยางตอเนอง ทรงเหนความส าคญของความ“พออยพอกน” ซงมผลตอราษฎรและประเทศชาต ทส าคญคอเปนแบบอยางทดใหคนไทยด าเนนชวตบนทางสายกลาง มความขยนหมนเพยรในการประกอบสมมาชพ รจกใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสด รจกประมาณตน และด ารงชวตอยางรจก“คด อย ใช กน อยางพอเพยง”

พระราชด ารสในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรอง เศรษฐกจพอเพยงซงประมวลและกลนกรองจากพระราชด ารทพระราชทานในโอกาสตาง ๆ รวมทงพระราชด ารสอน ๆ ทเกยวของ โดยไดรบพระราชทานพระบรมราชานญาตใหน าไปเผยแพร เมอวนท 21 พฤศจกายน 2542 เพอเปนแนวทางการปฏบตของทกฝายและประชาชนโดยทวไป ดงน “...เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอใหกาวทนตอโลกยค โลกาภวตน ความพอเพยง หมายถงความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการ


5

มผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการด าเนนการ

“...เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปใน ทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยง ในการน าวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการด าเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจ ในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม จากโลกภายนอก ไดเปนอยางด ”

ความหมายปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ความหมายของเศรษฐกจพอเพยง “...ค าวาพอเพยง มความหมายกวางออกไปอก ไมไดหมายถง การมพอส าหรบใชของตวเอง มความหมายวา “พอมพอกน”...วนนน ไดพดถงวาเรา ควรจะปฏบตใหพอมพอกน พอมนกแปลวาเศรษฐกจพอเพยงนนเอง ถ าแตละคนม พอมพอกน กใชได ยงถ าประเทศมพอมพอกนกยงดพอเพยงหมายความวามกนม อยไมฟมเฟอย ไมหรหรากไดแตวาพอเพยงกคอพอเทานนเอง คนเราถ าพอใน ความตองการมนกจะมความโลภนอย กจะเบยดเบยนคนอนนอย พอเพยงนอาจจะ มมาก อาจจะมของหรหรากไดแตวาตองไมเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณ พดจากพอเพยง ท าอะไรกพอเพยง ปฏบตตนกพอเพยง ฉะนนความพอเพยงนก แปลวาความพอประมาณและความมเหตผล...” พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวาคม พ.ศ.2541 ณ พระต าหนกจตรลดารโหฐาน (กรมการปกครอง , 2542: 1) จากกระแส พระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง กอให เกดการระดมความคดในวงกวางจากทกฝาย อาท นกวชาการขาราชการ ปราชญนกคดทงระดบทองถนและระดบประเทศ ทงภาครฐและเอกชน โดยนอมน าเอากระแสพระราชด ารมาปฏบต และวธการทจะผลกดนใหบงเกดผลส าเรจ ส านกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (2550: 31) ไดกลาวถงความหมาย ของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไววา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชถงแนวการด ารงอย และปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชนจนถงระดบรฐ ทงในการ พฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอให กาวทนตอยคโลกาภวตน ความพอเพยงหมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความ จ าเปนทตองมภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทง ภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงใน การน าวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการด าเนนงานทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาตโดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบใหมส านกในคณธรรม ความซอสตยสจรตและใหมความรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความ อดทน ความเพยร มสตปญญาและความรอบคอบ


6

เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลก ภายนอกไดเปนอยางด สรปไดวา เศรษฐกจพอเพยง หมายถง ความรอบคอบ รอบรและความระมดระวง ในการด าเนนงานหรอประกอบกจการงานใด ๆ มความเพยงพอ พออย พอกนในการด ารงชวต ทงในระดบครอบครว ชมชนและมความเขมแขง มวถชวตความเปนอยทสอดคลองกบหลกธรรมค าสอนในศาสนา เพอสงคมทสงบสข กนดอยดและสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน

๒. กรอบแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กรอบแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อยภายใตกรอบแนวคด “3 หวง 2 เงอนไข” กลาวคอ 3 หวง ประกอบไปดวย ความพอประมาณ ความมเหตมผล และการมภมคมกนทดในตว โดยททงหมดนนอยภายใต 2 เงอนไข คอ การมความรและคณธรรม สามารถด าเนนกจกรรมดานตาง ๆ อยางสมดล สามารถจ าแนกได ดงน

แผนภาพแสดงกรอบแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

แหลงทมา: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง, 2551: ข

๓. การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ณฏฐพงศ ทองภกด (2550: 11) กลาวถง การประยกตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กบพฤตกรรมของบคคลวา พฤตกรรมอยางเดยวกนถาท าภายใตเงอนไขเดยวกนอาจมความพอเพยง แตถาท าภายใตอกเงอนไขทแตกตางกนอาจไมเพยงพอ การจะท าความเขาใจจงไม สามารถประเมนเพยงการมองพฤตกรรมปลายทางได แตควรมองถงปลายทางทตดสนใจภายใต เงอนไขและในสภาพแวดลอม ในขณะนน ดวยวาเปนตามองคประกอบของความพอเพยงหรอไม พฤตกรรมนนมความเสยงเพยงใด และสามารถน าไปสการพฒนาทมนคงหรอยงยนหรอไม ดงนน การน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงมประเดนทนาสนใจ ดงน ความเขาใจผดคดวาเศรษฐกจพอเพยงเปนเรองของภาคเกษตรเทานน ปรชญาน ไมสามารถใชไดกบการบรหารในภาคอน ๆ เชน ภาคธรกจเอกชน ภาครฐวสาหกจ เหตทคนจ านวน มากคดวาเศรษฐกจ


7

พอเพยงเปนเรองของภาคเกษตรกเนองจากวาความสนใจในการประยกตใช ในระยะแรกไดเรมตนอยางจรงจงในภาคเกษตรกรรมกอน เนองจากภาคเกษตรยงขาด ความสามารถในการพฒนา และขาดหลกการบรหารอยางสง นอกจากน ภาคเกษตรยงเปนภาคท ส าคญตอการพฒนาประเทศดวย เมอเปนเชนนคนสวนใหญจงเขาใจวา เศรษฐกจพอเพยงไมม ความเกยวของกบสงคมเมองหรอภาคการเกษตรทอาศยเทคโนโลยชนสง แทจรงแลวการม พฤตกรรมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสามารถน าไปใชในการพฒนาและบรหารในทกภาค สวนและทกสาขาอาชพไดเปนอยางด ไมจ าเปนจะตองเปนในภาคเกษตรกรรมเทานน คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง ส านกงานคณะกรรมการพฒนา เศรษฐกจและสงคมแหงช าต (2548:40–41) กลาววา เราสามารถน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไปประยกตใช ในระดบปจเจกบคคล ชมชนและระดบรฐ ไดดงน 1) ในระดบปจเจกบคคลและครอบครว คอ การทสมาชกในครอบครวใชชวตบน พนฐานของการร จกตนเอง สามารถพงตนเองไดและด าเนนชวตอยางพอกนพอใช โดยไม เบยดเบยนผอน ท าใหเกดความพอใจในการด าเนนชวตอยางพอเพยง พยายามพฒนาตนเอง อยางตอเนอง เพอใหสามารถอยอยางพอเพยงไดในทกสถานการณ

2) ความพงพอใจในระดบชมชน เกดขนเมอสมาชกมระดบความเพยงพอในระดบ ครอบครว เปนพนฐานแลว สมาชกสามารถน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาขยายผลในทาง ปฏบตไปสระดบชมชนไดรวมกลมเพอสวนรวม โดยอาศยภมปญญาชาวบานและความสามารถท ตนมอย เปนพนฐานประกอบการด าเนนชวตทมความชวยเหลอแบงปนกน จนเปนพนฐานใหเกด การรวมกลมในสงคมสรางเปนเครอขายเชอมโยงระหวางกนตอไป ซงจะน าไปสความเปนอยท พอเพยงของชมชนโดยรวมในการด าเนนชวตทสมดลอยางแทจรง

3) ความพอเพยงในระดบรฐหรอระดบประเทศเปนเศรษฐกจแบบกาวหนา เกดขนจากก ารวมกลมของชมชนหลายๆแหงทมความพอเพยง มารวมแลกเปลยนความร และ ประสบการณตลอดจนรวมมอพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางเปนเครอขาย เชอมโยงระหวางชมชน ดวยหลกการแบงปนและชวยเหลอซงกนและกน จนเกดเปนสงคมแหง ความพอเพยงในทสด รแจงเหนจรงดวยเหตผลทวา พนฐานของประเทศเปนอยางไร กสามารถวาง นโยบาย และกลยทธการพฒนาความกาวหนาไดโดยไมคดวาการพฒนาไมยงยน ดงนนการน า หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใหไดผลในการด าเนนชวต จ าเปนตองเรมจากการม ความร ความเขาใจทถกตองวา เศรษฐกจพอเพยงหมายถงอะไร และมหลกการส าคญอะไรบางท จะน าไปเปนแนวทางในการปฏบต ตลอดจนเหนถงประโยชนจากการน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชจงจะเกดความสนใจทจะทดลองน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชใน การด าเนนชวต สรปไดวา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการพฒนาทน าไปสการพงตนเอง โดยอาศยความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทด บนหลกความรและ หลกคณธรรม เพอน าไปสการพฒนาทสมดลอยางยงยน


8

๔. ระดบของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง พพฒน ยอดพฤตการ (2550: 83–91) อธบายถงระดบของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดงนเศรษฐกจพอเพยงในระดบทเลยงตนเองบนพนฐานของความประหยดและการลด คาใชจายทไมจ าเปน เรยกวา เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน เศรษฐกจพอเพยงในระดบทมการ รวมตวกนเพอรวมกนด าเนนงานมการสรางเครอขายโดยประสานความรวมมอกบภายนอก เรยกวา เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา ดงนนเศรษฐกจพอเพยงสามารถจ าแนกไดเปน 3 ระดบ ดงตอไปน

แผนภาพแสดงระดบของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แหลงทมา: พพฒนยอดพฤตการ, 2550: 85

1) เศรษฐกจพอเพยงระดบทหนง (Dependent) เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐานทเนนความพอเพยงในระดบบคคลและครอบครว มลกษณะทสามารถพงพาตนเอง สามารถสนองความ ตองการขนพนฐานไดเชน ความตองการในปจจยสของตนเองและครอบครว มการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน มความสามคคกลมเกลยว และมความพอเพยงในการด าเนนชวตดวยการประหยดการลดคาใชจายทไมจ าเปนลง จนสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสข ทงทางดานรางกายและดานจตใจ

2) เศรษฐกจพอเพยงระดบทสอง (Independent) เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบ กาวหนาทเนนความพอเพยงในระดบกลมหรอองคกร คอเมอบคคลหรอครอบครวมความพอเพยง ในระดบทหนงแลว กจะรวมพลงกนในรปกลมหรอสหกรณเพอรวมกนด าเนนงานในดานตาง ๆ ทง ดานการผลต การตลาด ความเปนอย สวสดการ การศกษา สงคมและศาสนา โดยไดรบความ รวมมอจากหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของทงหนวยราชการ มลนธและเอกชน

3) เศรษฐกจพอเพยงระดบทสาม (Inter–dependent) เปนเศรษฐกจพอเพยง แบบกาวหนาทเนนความพอเพยงในระดบเครอขาย คอ เมอกลมหรอองคกรมความพอเพยงใน ระดบทสองแลวกจะรวมมอกบหนวยงานภายนอกเพอสรางเครอขาย มการตดตอรวมมอกบ ธนาคารและบรษทต างๆ ทงในดานการลงทน ดานการผลต ดานการตลาด ดานการจ าหนาย ดานการบรหารจดการเพอการขยาย


9

กจกรรมทางเศรษฐกจทหลากหลาย ตลอดจนการพฒนาคณภาพ ชวตทงในดานสวสดการการศกษา ดานสงคมและศาสนาใหไดรบประโยชนดวยกนทกฝาย การจ าแนกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงขางตน แสดงใหเหนถงการพฒนาทเรมตน จากหลกของการพงตนเอง โดยเปลยนจากการพงพาตนเองไมไดหรอตองคอยอาศยผอนอย ตลอดเวลาเปนการพฒนาตนเองใหมความเขมแขง เปนอสระแลวจงคอยๆพฒนาขนมาเปนการ แลกเปลยน การรวมกลมชวยเหลอกนจนน าไปสการพงพงชวยเหลอกน และสงเคราะหเกอกล รวมมอกน

๕. รปแบบการด าเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ประชาชนทกคนสามารถน าหลกเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางปฏบตในการด าเนนชวตได สามารถจ าแนกระดบกลมทน าแนวทางไปปฏบตได ดงน ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตกลมพฒนากรอบ แนวคดทางทฤษฎเศรษฐศาสตรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (2546 : 138-139) โดยคณะท างานโครงการประยกตใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดสรปสงคมวเคราะหผลการสมมนาจากการระดม สมองผน าชมชนจากทกภาคของประเทศไทยทรวมกนทบทวนถงกจกรรมตาง ๆ ในการด าเนนชวต ประจ าวน พบวา มความสอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง แบงเปน 3 ระดบ คอ

1) ระดบจตส านก เกดจากการทสมาชกในชมชนแตละคนตระหนกถงความสข และความพอใจในการใชชวตอยางพอด และความรสกถงความพอเพยง คอ ด าเนนชวตอยางสมถะ ประกอบสมมาอาชพเลยงตนเองไดอยางถกตอง ทงน แมวาระดบความพอเพยงของสมาชกแตละคน จะไมเทาเทยมกน แตสมาชกทกคนด าเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง โดยยดหลก 3 ประการ รวมกน ไดแก การใชชวตบนพนฐานของการรจกตนเอง การคดพงพาตนเองและพงพาซงกนและกน และการใชชวตอยางพอเพยง

2) ระดบปฏบต ผน าชมชนแตละพนทไดน าหลกการเศรษฐกจพอเพยงมาใชใน ระดบปฏบต โดยแบงได 4 ขน ไดแก

2.1) การพงตนเองได คอ ตองพยายามพงตนเองใหไดในระดบครอบครวกอน ใหแตละครอบครวมการบรหารจดการอยางพอด

2.2) การอยอยางพอเพยง คอ การด าเนนชวตโดยยดหลกทางสายกลาง ให ตนเองอยไดอยางสมดล มความสขทแทจรงโดยไมใหรสกขาดแคลนจนตองเบยดเบยนตนเอง หรอ ด าเนนชวตอยาเกนพอดจนตองไปเบยดเบยนสงแวดลอม

2.3) การอยรวมกนอยางเอออาทร คอ การร จกใหและรจกแบงปน ซงจะท าให เกดวฒนธรรมทด อกทงเปนการชวยลดความเหนแกตว และสรางความพอเพยงใหเกดขนในจตใจ

2.4) การอยดยงขนดวยการเรยนร คอ ตองรจกพฒนาตนเอง โดยการเรยนร จากธรรมชาตและประสบการณ เพอใหเกดการระมดระวงในการกระท าใดๆ ตอไป 3) ระดบปฏเวธ (ผลทเกดจากการปฏบต) คอ การวดผลจากการปฏบตตามหลกการ ขางตน กลาวคอ สมาชกในแตละชมชนไดพฒนาชวตของตนเองใหดขน โดยเรมจากการพฒนา จตใจ ใหเกดความพอเพยงในทกระดบของการด าเนนชวต ทงในระดบครอบครว ชมชน และสงคม ระดบการศกษา ขนาดของครวเรอน การเปนสมาชกกลมทางสงคม รายได รายจาย การถอครอง ทดน รวมถงการไดรบขาวสารเกยวกบทฤษฎใหม ยกเวน หนสนเทานน ทไมมความสมพนธกบการ เลอกด าเนนชวตตาม แนวพระราชด ารทฤษฎใหม


10

สเมธ ตนตเวชกล (2549 :117 –118) ไดแบงระดบของบคคลในสงคมในเรองการ ประยกตแนวทางเศรษฐกจพอเพยงมาใชปฏบต แบงได 2 ระดบ ดงน 1) ระดบบคคลและครอบครว เรมตนจากการเสรมสรางคนให มการเรยนร วชาการและทกษะตาง ๆ ทจ าเปน เพอใหสามารถรเทาทนการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ พรอมทง เสรมสรางคณธรรม จนมความเขาใจและตระหนกถงคณคาของการรวมกนของคนในสงคม และ อยรวมกบระบบนเวศวทยาอยางสมดล เพอจะไดละเวนตอการประพฤตผดมชอบ ไมตระหน เปนผให เกอกล แบงปน มสตยงคดพจารณาอยางรอบคอบ กอนทจะตดสนใจ หรอกระท าการใด ๆ จนกระทงเกดเปนภมคมกนทดในการด ารงชวต โดยสามารถคดและกระท าบนพนฐานของความมเหตมผล พอเหมาะ พอประมาณกบสถานภาพ บทบาทและหนาทของแตละบคคล ในแตละ สถานการณ แลวเพยรฝกปฏบตเชนน จนสามารถพงตนเองได และเปนทพงของผอนไดในทสด 2) ระดบชมชน ประกอบดวย บคคล ครอบครว ทมความพอเพยงแลว ทใฝหา ความกาวหนาบนพนฐานของความพอเพยง คอ มความร และคณธรรม เปนกรอบในการด าเนนชวตจนสามารถพงตนเองได บคคลเหลาน รวมกลมกนท ากจกรรมตาง ๆ ทสอดคลองเหมาะสม กบสถานภาพ ภมสงคมของแตละชมชน โดยพยายามใชทรพยากรตาง ๆ ทมอยในชนชนใหเกด ประโยชนสงสด ผานการรวมแรง รวมใจ รวมคด รวมท า แลกเปลยนเรยนร กบบคคลหลาย สถานภาพ ในสงทจะสรางประโยชนสขของคนสวนรวม และความกาวหนาของชมชน อยางม เหตผล โดยอาศยสต ปญญา ความสามารถของทกฝายทเกยวของ และบนพนฐานของความ ซอสตยสจรต อดกลนตอการกระทบกระทง ขยนหมนเพยร และมความเออเฟอเผอแผ ชวยเหลอ แบงปนกนระหวางสมาชกในชมชน จนน าไปสความสามคคของคนในชมชน ซงเปนภมคมกนทด ของชมชน จนน าไปสการพฒนาของชมชนทสมดลและพรอมรบตอการเปลยนแปลงตาง ๆ จนกระทง สามารถพฒนาไปสเครอขายระหวางชมชนตาง ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2549:192) ได กลาววา ไมใชเฉพาะในหมคนจนหรอเกษตรกร โดยตอง “ระเบดจากขางใน” คอ การเกดจตส านก มความศรทธา เชอมน เหนคณคา และน าไปปฏบตดวยตนเอง แลวจงขยายไปสครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตตอไป ทงน จ าแนกเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ 1) ความพอเพยงระดบบคคลและครอบครว มงเนนใหบคคลและครอบครว อยรวมกนอยางมความสขทงทางกายและทางใจ พงพาตนเองอยางเตมความสามารถ ไมท าอะไร เกนตวด าเนนชวตโดยไมเบยดเบยนตนเองและผ อนรวมทงใฝร และมการพฒนาตนเอง อยางตอเนองเพอความมนคงในอนาคต และเปนทพงใหผอนไดในทสด เชน หาปจจยสมา เลยงตนเองและครอบครวจากการประกอบสมมาชพ รขอมลรายรบ – รายจาย ประหยด และไมตระหน ลด ละ เลก อบายมข สอนใหเดกรจกคณคา รจกใช และรจกออมเงนและสงของเครองใช ดแล รกษาสขภาพ มการแบงปนภายในครอบครว ชมชนและสงคมรอบขาง รวมถงการรกษาวฒนธรรม ประเพณ และการอยรวมกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม 2) ความพอเพยงระดบชมชน คนในชมชนมการรวมกลมกนท าประโยชน เพอสวนรวม ชวยเหลอเกอกลกนภายในชมชนบนหลกของความร รก สามคคสรางเปนเครอขาย เชอมโยงกนในชมชนและนอกชมชน ทงดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน การรวมกลมอาชพ องคกรการเงน สวสดการชมชน การชวยเหลอดแลรกษาความสงบ ความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย รวมทงการใชภมปญญาทองถนและทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมในชมชนมาสรางประโยชนไดอยางเหมาะสม เพอสรางเสรมชมชนใหมความ เขมแขงและมความเปนอยทพอเพยง


11

3) ความพอเพยงระดบประเทศ เปนการบรหารจดการประเทศ โดยเรมจากการ วางรากฐานใหประชาชนสวนใหญอยอยางพอมพอกน และพงตนเองได มความรและคณธรรมใน การด าเนนชวต มการรวมกลมของชมชนหลาย ๆ แหงเพอแลกเปลยนความร สบทอดภมปญญา และรวมกนพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงอยางร รก สามคค เสรมสรางเครอขายเชอมโยง ระหวางชมชนใหเกดเปนสงคมแหงความพอเพยงในทสด

๖. จากแนวคดสภาคปฏบตเสนทาง “เศรษฐกจพอเพยง” พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชด ารส เรองความพอมพอกน ซงถอเปนรากฐานส าคญของ “เศรษฐกจพอเพยง” แมจะมการพดถงถงแนวคดทวาอยางกวางขวางใน 31 ป แตหลงการน ามาประยกตใช แผนท านบ ารงสงเสรมศาสนาและจรยธรรมแหงชาตทจดท าโดยคณะอนกรรมการสงเสรมศาสนาและจรยธรรม ในคณะกรรมการเอกลกษณของชาตได สนบสนนใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยง ดงน (ส านกงานสภาสถาบนราชภฎ, 2544) 1) สงเสรมใหประชาชนใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวตและการปฏบตตน ตงแตระดบบคคล ครอบครว ชมชน จนถงระดบชาต ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล เศรษฐกจพอเพยงและชวตทพอเพยงเกดไดเพราะใจทพอเพยง

2) เศรษฐกจพอเพยงระดบบคคล คอ ความสามารถในการด ารงชวตไดอยางไม เดอดรอน ก าหนดความเปนอยอยางประมาณตน ตามฐานะ ตามอตภาพ ทส าคญ คอ ไมหลงใหลไปตามกระแสของวตถนยม มอสรภาพ เสรภาพ ไมพนธนาการอยกบสงใด 3) เศรษฐกจพอเพยงระดบครอบครว คอ การพอม พอกน ไมฟมเฟอย ไมฝดเคองนก 4) เศรษฐกจพอเพยงระดบชมชน คอ การทชมชนมความเขมแขง สามารถพงตนเองได ประชาชนมการรวมกลมในดานเศรษฐกจ เชน สหกรณ กลมสจจะออมทรพย กลมอาชพตางๆ มการพฒนาชมชนอยางสมดล และผสมผสานทงทางดานสงคม ดานเศรษฐกจและดานจตใจ

5) เศรษฐกจพอเพยงระดบชาต จะตองมการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสายกลาง จะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจทกระดบใหมจตส านกในความซอสตย สจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา ความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวางทงดานวตถและวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

6) ใชศาสนธรรมสนบสนนเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางระบบภมคมกนในตวดพอสมควร ตอการ มผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน โดยเปนผมสตมนคงและปญญาทเฉยบแหลมอยเสมอ เพอใหเปนผไมประมาทในททงปวง

7) สงเสรมเกษตรตามทฤษฎใหม ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยการแบงใชทดน อยางจ ากด หรอแบงเปนสดสวน เพอใชขดสระเกบกกน า ปลกขาว ปลกผกผลไม ไมยนตน เปนตน

8) สงเสรมใหประชาชนมรายไดเพมขน และรายจายนอยลง การเพมรายไดอาจท าได โดยการสงเสรมอาชพหลก อาชพรอง อาชพเสรม โดยการใชเทคโนโลยพนฐานหรอเทคโนโลยทเหมาะสม การลดรายจาย อาจท าไดโดยการลด ละ เลก อบายมข


12

บทท 2 การสงเสรมและพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง

๑. การกอเกดการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ป 2549 - 2551 จากภารกจกรมการพฒนาชมชน ตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการมหาดไทย กรมการพฒนาชมชนมภารกจเกยวกบการสงเสรมการเรยนรและการมสวนรวมของประชาชน สงเสรมและพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและมเสถยรภาพ โดยสนบสนนใหมการจดท าและใชประโยชนจากขอมลสารสนเทศ ศกษาวเคราะห วจย จดท ายทธศาสตรชมชน ตลอดจนการฝกอบรมและพฒนาบคลากรทเกยวของ ในการพฒนาชมชน ไดก าหนดหนาท ประการหนงในการพฒนาระบบและกลไกในการสงเสรมกระบวนการเรยนร การจดการความร การอาชพ การออมและการบรหารจดการเงนทนของชมชนเพอเสรมสรางขดความสามารถของชมชน ผน าชมชน องคการชมชนและเครอขายองคการชมชน บรหารจดการใหชมชนเขมแขงอยางยงยน

จากภารกจขางตน กระทรวงมหาดไทยจงไววางใจมอบหมายภารกจใหกรมการพฒนาชมชน เปนหนวยงานหลกในการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เนองจากกระบวนการพฒนาชมชน มความสอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอปฏบตงานตามหลก ความพอประมาณ ความมเหตผล สรางภมคมกนทด ดวยการใชความร ความชอบธรรมและคณธรรม ท าใหชมชนพงตนเองบนความพอเพยง โดยบรณาการการท างานรวมกนในทกกรมและรฐวสาหกจ โดยเฉพาะ กรมการปกครอง และ กรมสงเสรมการปกครองทองถน กรอบแนวคดในการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จากภารกจของกรมฯ และภารกจทไดรบมอบหมายจากกระทรวงมหาดไทย กรมฯ จงไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาขยายผลในกระบวนการท างาน โดยยดเปนแนวทางการในด าเนนตามภารกจเกยวกบการสงเสรมการเรยนรและการมสวนรวมของประชาชน สงเสรมและพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและมเสถยรภาพ กรมการพฒนาชมชนจงเรมด าเนนการพฒนาหมบาน ทวประเทศ จ านวน 74,435 หมบาน (ขอมลจ านวนหมบาน ตามประกาศกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย พ.ศ.2549) โดยสงเสรมใหหมบาน/ชมชนเดนตามรอยเทาพอสวถชวตเศรษฐกจพอเพยงดวยหลกการมสวนรวม เปดโอกาสใหประชาชนในหมบาน/ชมชน เปนผด าเนนการพฒนาเพอตนเอง ซงเปนกจกรรมทสงเสรมประชาธปไตยในชมชน และสอดคลองตามแนวคดประชาชนเปนศนยกลางผานการเรยนรดวยการปฏบตจรง โดยมรปธรรมของความพอเพยงตามเกณฑ 6 ดาน 1) การลดรายจาย 2) การเพ มรายได 3) การออม 4) การเรยนร 5) การอนรกษสงแวดลอมและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน และ 6) ดานการเอออารตอกน ซงมรายละเอยดตามตารางดงน


13

ตารางแสดงแบบประเมนและแบบรายงานผลตวชวดการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ในการด าเนนวถชวตของชมชน 6 ดาน 12 ตวชวด (6x2)

ตวชวด

ระดบคะแนน คะแนน ทได 1 2 3

1. ดานการลดรายจาย

1.1 ครวเรอนท าสวนครว

1.2 ครวเรอนปลอด อบายมข

50 % ของ คร. ทงหมด

50 % ของคร. ทงหมด

51 – 75 % ของคร.ทงหมด

51-75 % ของคร.ทงหมด

>75 % ของคร.ทงหมด


2. ดานการเพมรายได

2.1 ครวเรอนมอาชพเสรม

2.2 ครวเรอนใชเทคโนโลย

ทเหมาะสม

20 % ของคร.ทงหมด

30% ของคร.ทงหมด





3. ดานการประหยด

3.1 ครวเรอน มการออมทรพย

3.2 ชมชนมกลม ออมทรพย

50 %ของคร.ทงหมด

ม 1 กลม


ม 1 กลมและมกจกรรมเพอหมบาน


2 กลมและเชอมโยงเปนเครอขาย

4. ดานการเรยนร

4.1 ชมชนมการสบทอด และใชภมปญญาทองถน

4.2 ครวเรอนมการเรยนร ปรชญาเศรษฐกจ พอเพยงในชวตประจ าวน

มภมปญญาทองถน อยางนอย 1 เรอง

มกจกรรมเรยนร 1 กจกรรม

มกจกรรมสบทอดและใชภมปญญาทองถน 1 อยาง

มศนยเรยนรและการจดกจกรรม

มกจกรรมสบทอดและใช ภมปญญาทองถน 2 อยาง

มเครอขายเรยนรกบชมชนอน


14

ตวชวด

ระดบคะแนน คะแนน ทได 1 2 3

5. ดานการอนรกษสงแวดลอมและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

5.1 ชมชนใชวตถดบอยาง ยงยนในการประกอบ อาชพ

5.2 ชมชนปลกตนไมให รมรนเปนหมบาน นาอย

50 % ของคร.ทงหมด

มการปลกตนไม ปละ 1 ครง และดแลรกษา


มกจกรรมการ ปลกตนไม ปละ 2-3 ครง

> 75 % ของคร.ทงหมด

มกจกรรมการปลกตนไม มากกวา 3 ครงขนไป

6. ดานการเอออารตอกน

6.1 ชมชนมการดแล ชวยเหลอคนจน คนดอยโอกาส และ คนประสบปญหา

6.2 ชมชน “รรกสามคค”

50 % ของคนจน/ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 1 กจกรรม

51-75 % ของคนจน/

ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 2 กจกรรม

> 75 % ของคนจน/ ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 3 กจกรรมขนไป

รวมคะแนน

หมายเหต : 1. มท.สนบสนนเกษตรทฤษฎใหม ใหเปนแนวทางสเศรษฐกจพอเพยงส าหรบเกษตรกร 2. จงหวดสามารถพจารณาด าเนนการใหมการเพมตวชวดไดตามความเหมาะสมของแตละพนท


15

ค าอธบายตวชวด 6 ดาน 12 ตวชวด หมบานทยดถอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนรากฐานของชวต

ตวชวด ค าอธบาย

1. ดานการลดรายจาย

1.1 ครวเรอนท าสวนครว 1.1 ครวเรอนใชพนทวางบรเวณบานหรอ ใชกระถาง/ภาชนะ ททงแลวในการปลกผกไวกนเองในครอบครว รวมทง การปลกผกแบบแขวน ในกรณพนททไมสามารถปลกผกได อาจมกจกรรมอนททดแทนกนได เชนพนทชาวเล มการหา ปลากนเองเปนตน

1.2 ครวเรอนปลอดอบายมข 1.2 สมาชกทกคนในครวเรอน ไมเสพสงเสพตด ไมเลนการ พนนประพฤตตนอยในศลธรรมอนด

2. ดานการเพมรายได 2.1 ครวเรอนมอาชพเสรม 2.1 ครวเรอนมอาชพอนนอกจากอาชพหลกทท าประจ า

ท าใหครวเรอนมรายไดเพมขน 2.2 ครวเรอนใชเทคโนโลย

ทเหมาะสม 2.2 ครวเรอนมการใชอปกรณ เครองมอในการประกอบ อาชพ หรอ สงอ านวยความสะดวกในครวเรอนทเหมาะสมกบสภาพทองถน ท าใหเกดความคมคาและประหยด เชน การใชปยชวภาพใน การเพาะปลกและไดผลผลตคมคาการปลกผกปลอดสารพษ การใชพลงงาน ทดแทน ฯลฯ

3. ดานการประหยด 3.1 ครวเรอนมการออมทรพย 3.1 สมาชกในครวเรอนมการฝากเงนไวกบธนาคาร/สถาบน การเงน/กลมออมทรพยฯ/หรอกลมอนๆทมการรบฝากเงน กบสมาชก 3.2 ชมชนมกลมออมทรพยฯ 3.2 กลมออมทรพยเพอการผลต หรอกลมออมทรพยอนทม

ลกษณะคลายกน เชน กลมสจจะออมทรพย / กลมออมทรพยสตร/ กลมออมทรพยของกลมอาชพตางๆ เปนตน

- มการเชอมโยงเครอขาย - การเชอมโยงกลม/องคกรตางๆในพนทหรอพนทอน 4. ดานการเรยนร

4.1 ชมชนมการสบทอด 4.1 ชมชนมการบนทกภมปญญาในรปแบบตางๆ และใชภมปญญาทองถน มการถายทอดและน าไปใชประโยชนอยางกวางขวาง 4.2 ครวเรอนมการเรยนร 4.2 คนในครวเรอนมการพดคย ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง แลกเปลยนความคดเหนจดเวทการเรยนร

ในชวตประจ าวน หรอกจกรรมทกอใหเกดการเรยนรน าไปส ความเขาใจในการด ารงชวตตามปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง


16

5. ดานการอนรกษสงแวดลอมและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน 5.1 ชมชนใชวตถดบอยาง ยงยนในการประกอบอาชพ 5.1 ชมชนมการใชวสดหรอทรพยากรทมอยในชมชนอยางคมคา

และประหยดในการประกอบอาชพ โดยมการวางแผน จดหาทรพยากรทดแทน ควบคกบการอนรกษ เชน การปลก พช/เลยงสตวทดแทน การดแลรกษาแหลงน า ปาไม

และสงแวดลอม เปนตน 5.2 ชมชนปลกตนไมใหรมรน เปนหมบานนาอย 5.2 ชมชนสงเสรมใหมการปลกตนไมบรเวณทสาธารณะ

ถนนในหมบาน บรเวณบาน หรอทวางในหมบาน ฯลฯ และมการดแลรกษาอยางตอเนอง

6. ดานการเอออารตอกน 6.1 ชมชนมการดแลชวยเหลอ คนจนคนดอยโอกาสและ คนประสบปญหา 6.1 ชมชนมการจดสวสดการส าหรบคนจน คนดอยโอกาส และ

คนประสบปญหา เชน การจดใหมกองทนประกอบอาชพ กองทนสงเคราะห ตาง ๆ การจดสรรเงนก าไรจากกองทน ชมชนเพอเปนสวสดการ การจดตงศนยสงเคราะหราษฎร ประจ าหมบาน ตลอดจนมการชวยเหลอ เกอกลกน ในรปแบบอนๆ ทมใชเกยวกบการเงน เปนตน

6.2 ชมชน"รรกสามคค" 6.2 ชมชนมการมการจดท าแผนชมชนและน าแผนไปส การปฏบตเพอการแกไขปญหาชมชนรวมกน

คาคะแนนผานเกณฑการประเมน

ตองไดคะแนนไมนอยกวา รอยละ 50 และตองไดคะแนนครบทกดาน


17

ผลการด าเนนงานปรากฏวา ประสบความส าเรจในระดบทนาพอใจ โดยในป 2551 มหมบานผานเกณฑตวชวด 58,537 หมบาน

แผนภาพแสดงผลการด าเนนงานประเมนหมบานตามตวชวด 6x2

๒. การยกระดบการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง สความเปนตนแบบ ป 2552 - 2560 ตอมากรมการพฒนาชมชน ไดขยายผลการท างานสความยงยน โดยท าหมบานเศรษฐกจพอเพยงใหเปนตนแบบ มศกยภาพ 4 ดาน 23 ตวชวด ตามแผนภาพดงน

แผนภาพแสดงตวชวดหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ


18

ดานจตใจและสงคม (สามคค มขอตกลงของหมบาน มกองทน ยดหลกประชาธปไตย มคณธรรม/จรยธรรม ชมชนปลอดอบายมข)

ดานเศรษฐกจ (จดท าบญชครวเรอน ลดรายจาย สรางรายได รวมกลมพฒนาอาชพ การออม มกลมในรปแบบวสาหกจชมชน)

ดานการเรยนร (มและใชขอมลชมชน ใชภมปญญาทองถนสรางคณคา มศนยเรยนร ใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบหมบาน สรางเครอขายการพฒนา)

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (มจตส านกในการอนรกษฯ มกลม / องคกรดานสงแวดลอม มการใชพลงงานทดแทนและการสรางมลคาเพมจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

แบงศกยภาพการพฒนาหมบาน เปน 3 ระดบ คอ ระดบ “พออย พอกน” เปนตนแบบในการใชชวตพงตนเอง เนนการปฏบตท ากน ท าใชใน

ครวเรอน เพอลดรายจาย เพมรายไดและมการออม ระดบ “อยด กนด” เปนตนแบบในการบรหารจดการพฒนาในรปกลม การพฒนารายได

ดวยระบบกลม เพอเพมรายไดและขยายโอกาสคนในชมชน ระดบ “มงม ศรสข” เปนตนแบบการบรหารการพฒนาในรปแบบองคกรเครอขาย เพอใช

ศกยภาพในการด าเนนการยกระดบคณภาพชวตของคนในชมชน เพอขยายโอกาสในการประกอบอาชพและสงเสรมการจดสวสดการใหกบคนในหมบานชมชน ***ทง 3 ระดบน สามารถพฒนาไปไดทงในระดบของตนเอง หรอพฒนาเปนระดบ หรอเปนขนตอนตอกนไป

2.1 กลไกในการขบเคลอนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอใหการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เกดผลอยางเปนรปธรรม และ

มประสทธภาพสงสด กระทรวงมหาดไทยจงมค าสงแตงตงคณะกรรมการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงมหาดไทย ดงน 1) ค าสงกระทรวงมหาดไทย ท 525/2551 ลงวนท 11 พฤศจกายน 2551 เรอง คณะกรรมการอ านวยการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงมหาดไทย โดยม รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนทปรกษา ปลดกระทรวงมหาดไทยเปนประธานกรรมการ อธบดกรมการพฒนาชมชนเปนกรรมการ 2) ค าสงกระทรวงมหาดไทย ท 64/2552 ลงวนท 17 กมภาพนธ 2552 เรอง แตงตงคณะท างานสนบสนนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงมหาดไทย โดยม รองปลดกระทรวงมหาดไทย(หวหนากลมภารกจดานพฒนาชมชนและสงเสรมการปกครองทองถน) เปนหวหนาคณะท างาน ผอ านวยการส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน กรมการพฒนาชมชน เปนเลขานการ 3) คณะกรรมการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบจงหวด ประกอบดวย ผวาราชการจงหวด เปนประธาน รองผวาราชการจงหวด ปลดจงหวด และนายกองคการบรหารสวนจงหวด เปนรองประธาน ผบงคบการจงหวดทหารบก ผบงคบการต ารวจภธรจงหวด หวหนาสวนราชการจงหวดทประธานกรรมการมอบหมาย นายอ าเภอทกอ าเภอ ผบรหารสถานศกษาตามทประธานกรรมการเหนสมควรแตงตง ผทรงคณวฒทประธานกรรมการเหนสมควรแตงตงและจาจงหวด เปนกรรมการและมพฒนาการจงหวด เปนกรรมการและเลขานการ

4) คณะกรรมการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงระดบอ าเภอ ประกอบดวย นายอ าเภอเปนประธานกรรมการ ปลดอ าเภอหวหนากลมงานบรหารงานปกครอง และนายกเทศมนตร


19

นคร/เมอง เปนรองประธาน หวหนาสวนราชการประจ าอ าเภอทประธานกรรมการเหนสมควรแตงตง นายกองคการบรหารสวนต าบล ทกต าบล ก านนทกต าบล นายกเทศมนตรต าบลทกแหง เปนกรรมการ และมพฒนาการอ าเภอ เปนกรรมการและเลขานการ

5) ชดปฏบตการขบเคลอนฯ ระดบต าบล/หมบาน ประกอบดวย ปลดอ าเภอเปน ทปรกษา มพฒนากรเปนหวหนาชด อาสาพฒนาชมชน และผน ากลมองคกร/องคกรในชมชน เปนชดปฏบตการ

2.2 หนวยงานภาคการขบเคลอนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ครม. มมตเมอวนท 20 พฤศจกายน 2550 เหนชอบใหทกหนวยงานทมสวนเกยวของ ในการ พฒนาชนบท ร วมกน เป นภาค และใหการสนบสนนการขบ เคล อน ” ระเบยบวาระแหงชมชน”

กา รล งนามบ นท กความร วม ม อ เพ อ ข บ เ คล อน ร ะ เบ ยบแห ง วา ร ะช มชน จ านวน 21 หนวยงาน

ซงมโครงการรวมกนในการสงเสรมและสนบสนนใหชมชนด าเนนการ คอ 1. จดท าและยกระดบแผนชมชนใหมคณภาพ

2. ขยายผลการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 3. ศนยการเรยนรชมชนเปนเครองมอใหประชาชนเกดการเรยนรและมสวนรวม

หนวยงานทรวมมอ มดงน ระหวาง ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย กรมการพฒนาชมชน กรมการปกครอง กรมสงเสรมการปกครองทองถน กรมทดน กรมโยธาธการและผงเมอง กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กบ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรมสงเสรมการเกษตร กรมสนบสนนบรการสขภาพ ส านกบรหารการศกษานอกโรงเรยน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สมาคมผน าอาสาพฒนาชมชนไทย สมาคมผน าสตรพฒนาชมชนไทย สมาคมก านนผใหญบานแหงประเทศไทย สมาคมองคการบรหารสวนจงหวดแหงประเทศไทย สมาคมสนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย และสมาคมองคการบรหารสวนต าบล ในปงบประมาณ พ.ศ. 2560 รฐบาลใหความส าคญกบการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางในการพฒนาประเทศ กระทรวงมหาดไทย จงไดก าหนดกลไกในการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ใหเกดผลอยางเปนรปธรรม และมประสทธภาพสงสด โดยการแตงตงคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง กระทรวงมหาดไทย (ศจพ.มท.) ตามค าสงกระทรวงมหาดไทย ท 310 / 2560 ลงวนท 9 มนาคม 2560 โดยม รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย และรฐมนตรชวยวาการกระทรวงมหาดไทย เปนทปรกษา ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนผอ านวยการศนย อธบดกรมการพฒนาชมชน และทปรกษาดานการปกครอง ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการและเลขานการรวม เพอให ศจพ.มท. เปนกลไกขบเคลอนในระดบประเทศ ในระดบจงหวด ใหมคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงจงหวด (ศจพ.จ.)


20

ในระดบอ าเภอ ใหมคณะกรรมการบรหารศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอ (ศจพ.อ.)

ในระดบต าบล ใหมทมต าบล ในระดบหมบาน ใหคณะกรรมการหมบาน (กม.) หรอคณะกรรมการหมบาน อพป. เปนกลไกใน

การขบเคลอนการด าเนนงาน

2.3 การด าเนนงานพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ๒.๓.1 ก าหนดบทบาทภารกจของกลไกขบเคลอนในระดบพนท 1) คณะกรรมการหมบาน พรอมดวย พฒนากร อาสาสมคร ด าเนนการกระตนความคด รวมหาทางออกในการแกไขปญหาของครวเรอนและชมชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดวยตวชวด 6x2 น าหมบานทผานเกณฑตวชวด 6x2 คอมคะแนนรวมเกน 18 คะแนน มาท าการประเมน ดวยเกณฑประเมน 4 ดาน 23 ตวชวด เพอจดระดบหมบานเปน 3 ระดบ คอ “พออย พอกน” “อยด กนด” และ “มงม ศรสข”

น าหมบานทผานการจดระดบ และมความพรอม มาด าเนนการ สงเสรมการพฒนา ดวยการสรางความร ความสามารถของแกนน าชมชน ในการขบเคลอนการพฒนาหมบาน สรางความรหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหกบครอบครวพฒนา พฒนาทกษะการด ารงชวตและขบเคลอนกจกรรมการพฒนาชมชนโดยชมชนเอง

2) คณะท างานระดบต าบล อ าเภอ จงหวด ประเมนผลการพฒนา รบรองและใหจงหวดประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ


21

๒.๓.๒ Road map การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

แผนภาพแสดง Road map การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง

การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง คอ การจดการพฒนาหมบานหรอชมชน ประชาชนใหมวถชวตเศรษฐกจพอเพยงและอยดมสข ดวยการนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาเปนแนวทางในการด าเนนงาน โดยเนนประชาชนเปนศนยกลางการพฒนาในการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง

Road map

X


22

การพฒนาชนบทโดยน าแนวทางการพฒนาอนเนองมาจากพระราชด ารมาใช เพอเปนตวแบบหรอแนวทางใหกบหนวยงาน หมบานหรอชมชน ประชาชน น าไปปรบใชใหเหมาะสมกบการด าเนนงานในพนท ดวยการประสานพลงระหวางภาคการพฒนาในระดบตางๆ ไมว าจะเปนหนวยงานราชการ ปราชญชาวบาน องคกรพฒนาเอกชน เอกชน สถาบนการศกษาและประชาชนในพนท ซงเกดดวยแนวคดการบรณาการในดานตางๆ น าไปสกระบวนการเรยนร เพอชวยเหลอตนเอง และพงตนเองได

ขนตอนการด าเนนการ การด าเนนการจดเปน 4 ขน ประกอบดวย

ขนท 1. การประเมนและการแยกประเภทหมบานหรอชมชน 1) การพฒนาหมบานจะด าเนนในหมบานตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย ใชฐานขอมลกรมการปกครอง พ.ศ. 2549 จ านวน 74,435 หมบาน ตามสภาพภมสงคมของแตละหม บาน โดยการประสานพลงการพฒนาจากภายในชมชน (Outside-in) โดยกระบวนการแผนชมชน และ พลงการสงเสรม สนบสนน ของหนวยงานจากภายนอก ในการจดกจกรรมเพอสรางการเรยนรและพฒนาทกษะชวตของชมชน 2) สงเสรมหมบานหรอชมชน ใหมวถชวตเศรษฐกจพอเพยง ดวยหลกการการมสวนรวม เปดโอกาสใหประชาชนในหมบานหรอชมชนเปนผด าเนนการพฒนาเพอตนเอง ตามแนวคดประชาชนเปนศนยกลางดวยการเรยนรดวยการปฏบตจร ง โดยมเปาหมายการพฒนา ตามเกณฑ ประเมน 6 ดาน 12 ตวชวด โดยมพฒนากร อาสาสมคร ผน าชมชน รวมเปนชดปฏบตการขบเคลอนรวมกบภาคการพฒนา ท าใหมหมบานทผานเกณฑตวชวด 3) สงเสรมหมบานหรอชมชนเพอยกระดบเปนแหลงเรยนร ในหมบานทมการด าเนนการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงผานเกณฑ 6 ดาน 12 ตวชวดแลว ใหมกจกรรมแลกเปล ยนเรยนร เพมความสามารถของครอบครวทด าเนนการใหสามารถถายทอดความร ประสบการณ ก าหนดเปนจดเรยนรในหมบาน และท าใหชมชนเปนแหลงเรยนรดวยการมการจดตงศนยเรยนรชมชนเพอจดกจกรรมใหการเรยนรรวมกนของคนในหมบานหรอชมชน และใหการเรยนรแกผสนใจจากภายนอกชมชนซงไดด าเนนการสงเสรมใหหมบานเปนแหลงเรยนรได 4) การด าเนนการสงเสรมการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ค านงถง อตลกษณและภมสงคมของแตละชมชน เพอการใชวธการในการสงเสรมทแตกตางกน ระหวางในหมบานหรอชมชนทวๆ ไป กบหมบานหรอชมชน ในพนทหางไกลและกนดาร ทใชในแนวทางการประกวดผลงานตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร (กปร.) เปนหมบานมลกษณะเปนพนทสงเปนทอยของชาวเขา ชนกลมนอย พนทพฒนาเพอความมนคงตามแนวชายแดน พนททเสนทางการคมนาคมยากล าบากหางไกล เสยงภยมโรคภยไขเจบชกชม มความเปนอยยากล าบาก ดงนน เพอใหเกดผลในทางปฏบตผท าหนาทสงเสรมการพฒนาจงตองพจารณาและศกษาสภาพชมชนเพอเตรยมความพรอมใหเขาใจ เพอเลอกวธการเขาถง เพอการพฒนาทสมฤทธผล


23

ขนท 2 การคดเลอกหมบานหรอชมชน เปนพนทเปาหมายในการพฒนาเปนหมบานพฒนา ตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 1) การประเมนหมบาน/ชมชน ทมวถชวตตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 6 ดานแลว ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดจะท าการประเมนหมบานหรอชมชน เพอแยกระดบหมบานตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง โดยใชเกณฑชวดของกระทรวงมหาดไทย 4 ดาน 23 ตวชวด เปนเกณฑในการประเมนและพจารณาแยกประเภท จดระดบหมบาน โดยมงเนนใหเสนอหมบานทผานเกณฑจรงๆ เนนในเชงคณภาพ ไมเนนปรมาณ 2) ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดจดท าบญชหมบานเปาหมาย โดยการน าผลการประเมนหมบาน มาจดประเภทของแตละหมบาน เปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงขนพนฐาน คอหมบานทผานเกณฑ เปนหมบาน ระดบ “พออย พอกน” และขนกาวหนา คอหมบานทผานเกณฑเปนหมบาน ระดบ “อยด กนด” และระดบ “มงม ศรสข” ซงทง 3 ระดบระดบนสามารถพฒนาไปได เฉพาะระดบของตนเอง ไมจ าเปนตองพฒนาเปนล าดบหรอขนตอนตอกนไป 3) การตรวจสอบผลการประเมนหมบานและชมชน และจดเรยงล าดบ เพอก าหนดหมบานเปาหมาย โดยส านกงานพฒนาชมชนจงหวดน าเสนอผลการประเมนใหศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงจงหวด (ศจพ.จ.) พจารณาตรวจสอบและจดล าดบหมบานเปนหมบานพฒนาตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในแตละระดบของจงหวด พรอมทงก าหนดหมบานเปาหมายในการพฒนาใหเปนหมบานตนแบบของจงหวด

ขนท 3 การพฒนาขยายผลวถชวตประชาชนตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอพยง เมอก าหนดหมบานเปาหมายในแตละระดบ ของจงหวดแลวเพอใหเกดการพฒนาใหเปนหมบานพฒนาตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ จงตองมกจกรรมเพอเพมความสามารถของประชาชน และศกยภาพของชมชน คอ 1) การเพมศกยภาพ ของแกนน าชมชน ใหมความสามารถในการขบเคลอนการพฒนาหมบานหรอชมชนไดดวยชมชนเอง โดยใหศนยชวยเหลอทางวชาการพฒนาชมชนเขต เปนผรบผดชอบฝกอบรมสรางแกนน าการพฒนาหมบานซงเปนตวแทนจากหมบานเปาหมาย 2) การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง ตามเปาหมายในการเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ แยกเปนหมบานระดบ “พออย พอกน” หมบานระดบ “อยด กนด” และหมบาน ระดบ มงม ศรสข” บานมงหมายใหประชาชนในหมบานนอมน าแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชเปนวถชวตของชมชน จงหวดจะจดกจกรรมเพอ - สรางการเรยนรของประชาชนและเกดการยอมรบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวน - กจกรรมเพมทกษะการประกอบกจกรรมการด ารงชวตแบบเศรษฐกจพอเพยงในครวเรอน ทกษะการบรหารจดการกจกรรมกลม ทกษะการบรการจดการเครอขายเพอการพฒนา ท งน ใหเปนไปตามพนฐานของหมบานและระดบหมบานเปาหมาย พรอมทงมการจดการความรเพอคนหา - กจกรรมเพมทกษะการบรหารจดการชมชน เปนการทบทวน ปรบประยกตขนตอน รปแบบ การพฒนาหมบานเพอสรางความยงยนของการพฒนา หรอกจกรรมสรางการเรยนรวถประชาธปไตย กจกรรมสรางความรก ความเขาใจ ความสมานฉนท สามคคในหมบาน - สรปผลการเรยนรจากการปฏบต เปนการเรยนรจากประสบการณ เพอน าองคความร ภมปญญา ไปจดใหเปนแหลงเรยนร และกจกรรมในศนยเรยนรของชมชนเพอขยายผลสหมบาน ชมชน อนๆ ตอไป


24

รวมทง การประเมนความ “อยเยนเปนสข” หรอความสขมวลรวมของชมชน (Gross Village Happiness : GVH) เพอทราบผลกระทบของการพฒนาของหมบานวามระดบความสขระดบใด

ขนท 4 การยกยองและเชดชเกยรต 1) การประกาศหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ดวยคณะกรรมการประเมนผลหลงการพฒนาหมบาน ดวยเกณฑการประเมนผลหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบของกระทรวงมหาดไทย (พจารณาเกณฑการเปนหมบานตนแบบเพมเพอใหเหนเดนชด เชน ความยงยนของผลการพฒนา ความสามารถในการบรหารจดการชมชน ความสามารถในการถายทอดความรของหมบาน เปนตน ทงน จงหวดสามารถเพมเตมตวชวดไดเพอความเหมาะสมของพนทเพอแยกหมบานตนแบบใหเหนโดดเดนตางจากหมบานทวไป) ตรวจสอบและประกาศความส าเรจของการเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 2) สนบสนนใหเขาสกระบวนการ การประกวดผลงานตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ของส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร (กปร.) เพอรบรางวลถวยพระราชทานพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดวยการสนบสนนใหบคคล/ ชมชน เขาสกระบวนการประกวดดงกลาว 3) หมบานหรอชมชนด าเนนการขบเคลอนการพฒนาตอเนองเพอใหหมบานหรอชมชน และประชาชนมวถชวตเศรษฐกจพอพยงอยางมความสข ดวยการด าเนนกจกรรมประจ าวนอยางพอเพยง ทมพฤตกรรมของชมชนประกอบดวย - มความพอประมาณ หมายถงความพอเหมาะตอความจ าเปนทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปโดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน - ยดหลกความมเหตผล หมายถงการตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนนจะตองเปนไปอยางมเหตมผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านนๆ อยางรอบคอบ - มหลกการมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขนโดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขน ในอนาคต - ดวยเงอนไขความร ทประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตางๆ ทเกยวของอยางรอบคอบ ทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต

- พ ร อ ม ท ง เ ง อ น ไ ข ค ณ ธ ร ร ม ท จ ะ ต อ ง เ ส ร ม ส ร า ง ใ ห เ ก ด ข น ป ร ะ ก อ บ ด ว ย มความตระหนกในคณธรรม และมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวต อาศยกระบวนการจากความสมพนธของประชาชนในการพฒนา ตอยอดภมปญญาและวฒนธรรมของทองถน ใหเปนหมบานหรอชมชนทเขมแขงพงตนเองได และพรอมทจะเปนแหลงวชาการใหการเรยนร เพอการพฒนาใหกบหมบานหรอชมชนอนๆ ตอไป

๒.๓.๓ กระบวนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ กรมการพฒนาชมชนไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการพฒนาหมบาน มเปาหมายเพอใหสงคมของหมบาน “อยเยน เปนสข” ซงสอดคลองกบหลกการพฒนาชมชน คอการส ง เสรมกระบวนการ เรยนร และสร างการมส วนร วมของประชาชน ในการขบเคล อนกระบวนการพฒนาหมบานทงระบบอยางตอเนอง เพอใหหมบานเปนชมชนทเขมแขง เศรษฐกจฐานรากมนคง สามารถพงตนเองไดอยางยงยน โดยใชกลไกของผน าชมชนในการขบเคลอน ไมไดเลอกด าเนนการ


25

เฉพาะกจกรรมหรอเฉพาะกลมบคคล และใชแผนชมชน ในการบรณาการพนทด าเนนการและงบประมาณ ไมสามารถด าเนนงานใหเกดผลส าเรจไดดวยหนวยงานเดยวโดยล าพง การด าเนนงานจงเปนการขบเคลอนในรปแบบคณะกรรมการ ในทกระดบ การจดกจกรรมในหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ จงมขนตอนทเรมจากการพฒนา สงเสรม สนบสนน บทบาทของผน าใหเปนแกนน าหรอหวเรยวหวแรงหลก ในการน าประชาชนในหมบานใหลกขนท ากจกรรมเพอจดการแกไขปญหาทเกดขน หรออาจจะเกดขนในอนาคต สงเสรมใหผน าจดกระบวนการท าแผนชมชน สรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการคด ตดสนใจ ก าหนดเปาหมายการท างานโดยคนในชมชนเอง ผลกดน สรางความรบผดชอบใหเกดกบบคคลในชมชนในการด าเนนการ บรหารจดการในกจกรรมตามแผนงานการพฒนา ซงสามารถบรณาการกจกรรมตางๆ จากทกหนวยงาน โดยมแผนชมชนเปนเครองก ากบการพฒนา เมอไดด าเนนการมประสบการณ มความร จดท าเปนชดความร มหลกสตรส าหรบการถายทอดความร จดเปนแหลงเรยนร หรอศนยเรยนรชมชน เพอการขยายผลในฐานะหมบานตนแบบตอไป ซงผลการจดโครงการตางๆ นอกจากจะจดขนเพอปองกน แกปญหา อนรกษ เพมมลคาใหกบชมชนแลว ยงสามารถสรางภาวะผน า เสรมทกษะการจดการและพฒนากลมตาง ๆ ในชมชนใหเขมแขงยงขน เสรมสรางเครอขายของภาคประชาชน มการแลกเปลยนทรพยากรจากภายนอก ซงสามารถสรางความสมพนธเปนเครอขายระหวางกนทงกบหนวยงาน กบองคกร กบหมบานอน ๆ ในลกษณะพสอนนอง รวมทงใชการถอดบทเรยนการพฒนาและการประเมนตามเกณฑเคร องมอ เพอวางแผนและหมนวนการพฒนาไปอยางไมสนสด โดยสรปเปนรปแบบจ าลองกระบวนการพฒนาไดทงหมด 5 ขนตอนหลก ดงน

- - - x - GVH

- - -

1

2

4

5

OTOP

แผนภาพแสดงกระบวนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

หมบานเศรษฐกจพอเพยงขยายผลใหม ทยงไมผานกระบวนการขบเคลอนการพฒนาดวยหลกปรชญาของเศรษฐก จพอเพยง ต องเร มต นจากข นตอนท ๑ ถ งข นตอนท ๕ ด วยระยะเวลาด าเน นการใน รอบหนงปงบประมาณ ส าหรบหมบานทผานการพฒนามาแลว เปนกระบวนการทบทวนและขบเคลอนการพฒนาใหเกดความตอเนอง โดยจดเวทเพอด าเนนการในขนตอนท ๓ ทงน ถาหมบานไดรบงบประมาณจากหนวยงานภาคกา ร พ ฒนา หร ออย ใ นแผนของช มชน ท ค ด ร วมก นว าต อ งด า เ น นการจากข น ตอนท ๑


26

X

-

-

-

• •

กสามารถด าเนนการได โดยการเพมจ านวนแกนน าหมบาน การเพมจ านวนครวเรอนตนแบบ การเพมทกษะและสงเสรมการบรหารจดการชมชน เปนตน 2.๔ แนวทางและขนตอนการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

แผนภาพแสดงกระบวนการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 2.๔.1 กลไกบรหารการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยง กลไกในกระบวนการประเมนหมบานในแตละระดบ ตงแตหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด อาจใชศนยปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน หรอตามทแตละจงหวดพจารณาด าเนนการแตงตง 2.๔.2 การเตรยมความพรอมกอนการประเมนหมบาน

1) กรมฯ จดท าคมอ ค าอธบายตวชวด วธการ ขนตอน การประเมน 2) การสรางความเขาใจแกผประเมนในทกระดบ จงหวด อ าเภอ ๓) จงหวดจดท าแผนปฏบตการ เพอใหการสงเสรม สนบสนนการประเมนหมบานฯ ตดตาม ตรวจสอบรบรอง

4) คณะท างานระดบ อ าเภอ ระดบต าบล ระดบหมบาน ด าเนนการตามแผนปฏบตการของจงหวด


27

5) หวงระยะเวลาของการประเมน ใหประเมนผลการด าเนนงานของหมบาน ดงน - ประเมนเบองตนเพอจดระดบหมบานเปน 3 ระดบ ประมาณเดอน เมษายน – พฤษภาคม - สงเสรมการพฒนาหมบาน ด าเนนการพฒนาหมบาน สงเสรม สนบสนน ตดตาม

หมบานเปาหมาย ประมาณเดอน มถนายน – กรกฎาคม - ประเมนหมบานเพอเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ด าเนนการตรวจสอบ/

รบรองและประกาศผลเปนหมบานตนแบบ ประมาณวนท 1 – 15 สงหาคม ส าหรบในปตอไปใหด าเนนการประเมนหมบานตามหวงเวลาของการจดเกบขอมล จปฐ.

2.๔.3 การประเมนหมบานและการจดท าทะเบยนขอมลหมบาน 1) ระดบหมบาน คณะกรรมการหมบาน ผน าชมชน สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนในหมบาน ผทรงคณวฒ รวมเวทประชาคมในการใหขอมลตามแบบประเมนหมบานฯ 2) ระดบต าบล คณะท างานฯ ผด าเนนการจดเกบขอมลการประเมนหมบานฯ บนทกขอมลการพฒนาของหมบาน โดยใชเวทประชาคม เพอใหผบรหารทองถน ก านน ผใหญบาน ตรวจสอบ ยนยนความครบถวน ถกตองขอมลของหมบานฯ 3) ระดบอ าเภอ คณะท างานฯ พจารณาตรวจสอบการประเมนหมบานของแตละต าบล และจดท าทะเบยนขอมลหมบานฯ สงจงหวด 4) ระดบจงหวด รวบรวมทะเบยนขอมลหมบานฯทอ าเภอประเมนแลวเปนระดบ 3 ระดบสงขอมลใหกรมการพฒนาชมชน

2.๔.4 การสงเสรมพฒนาหมบาน 1) หมบาน ด าเนนการพฒนาหมบาน ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เรยนรดวยการปฏบตจรง โดยมเปาหมายการพฒนาตามเกณฑประเมน 6 ดาน 12 ตวชวด 2) ต าบล ใหการสนบสนนประสานพลงการพฒนาภายในชมชน จากภายในชมชน และภายนอกชมชน 3) อ าเภอ ด าเนนการสงเสรม สนบสนน กระบวนการเรยนร และประสานการพฒนากบหนวยงาน

๔) จงหวด สนบสนนประสานการพฒนากบหนวยงาน และตดตามการพฒนาหมบาน

2.๔.5 การประกาศหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 1) ระดบอ าเภอพจารณาคดเลอกหมบานเพอ เปนตนแบบ (ในกรณทหมบานมผลคะแนนการประเมนตามตวชวดเทากน อาจพจารณาเพมเตมจากระบบการบรหารจดการชมชน ศกยภาพของการเปนแหลงเรยนร และความยงยน หรอเหตผลประการอนๆ เปนองคประกอบเพมเตม) และจดท าทะเบยนขอมลหมบานฯ สงจงหวด 2) ระดบจงหวด ตรวจสอบ รบรองหมบาน และประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ สงผลใหกรมการพฒนาชมชน 3) กรมการพฒนาชมชน รวบรวม สรปผลของแตละจงหวดเปนภาพรวมของประเทศ น าเสนอปลดกระทรวงมหาดไทยเพอทราบและเผยแพรขอมลเพอใชประโยชนตอไป


28

2.๔.6 การประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ระยะเวลา 2 ป - จงหวด ด าเนนการประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ - ระยะเวลาการเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบมระยะเวลา 2 ป หลงจากการประกาศ

2.๔.7 พนทส าหรบการประเมน ด าเนนการประเมนในหมบานวถชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตามเกณฑชวด 6 ดาน

12 ตวชวด (ตวชวด 6 X 2) เปนเบองตน พรอมทงมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรเพอยกระดบศกยภาพ ใหมความสามารถเปนแหลงเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หมบานใดมคณสมบตทง 2 ประการน จงจดใหมการประเมนเพอจดระดบ

2.๔.8 วธการกรอกขอมลในแบบประเมน 1) ผเกยวของในทกระดบศกษาคมอ แนวทาง 2) สรางความเขาใจแกผประเมนในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน 3) ด าเนนการกรอกขอมลในแบบประเมน เรมจากกรอกรายละเอยดหนาแรกใหครบ

ทกขอความ ด าเนนการประเมนใหครบทง 4 ดาน ๒๓ ตวชวด ขอใดทผานการประเมนแลว ใหท าเครองหมาย ลงในชอง

4) ค าอธบายตวชวด 23 ตวชวด (เอกสารแนบทาย) เมอด าเนนการประเมนจนครบ 23 ขอแลว หลงจากนนใหตรวจสอบขอมลตวชวดทผาน

และตวชวดหลก เพอจดระดบหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปน 3 ระดบ ดงน

2.๔.9 เกณฑการจดระดบหมบาน ระดบพออย พอกน หมายถง หมบานทมผลการด าเนนงานอยในระดบพออย พอกน เงอนไขคอ ด าเนนการครบทง 2 ขอ

1) มตวชวดผานจ านวน 10- 16 ตวชวด 2) และตองผานตวชวดหลกจ านวน 10 ตวชวด (ไดแกตวชวดเฉพาะเครองหมาย ในขอ1,2,4,8,10,13,16,17,20,21)

ระดบอยด กนด หมายถง หมบานทมผลการด าเนนงานอยในระดบอยด กนด เงอนไข คอ ด าเนนการครบทง 2 ขอ

1) มตวชวดผาน 17-22 ตวชวด 2) และตองผานตวชวดหลก 17 ตวชวด (ไดแกตวชวดทมเครองหมาย และ

ในขอ 1,2,3,4,5,8,9,10,11,1314,16,17,19,20,21,22)

ระดบมงม ศรสข หมายถง หมบานทมผลการด าเนนงานอยในระดบมงม ศรสข ตองผานการประเมนครบ 4 ดาน 23 ตวชวด

หากหมบานใดไมสามารถจดระดบได จะอยในระดบผานเกณฑ 6 X 2 เปนหมบานทมวถชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เมอด าเนนการจดระดบหมบานเศรษฐกจพอเพยงแลว ใหคณะกรรมการหมบาน/ผน าชมชน ลงนามรบรอง และใหผรวมประเมนหมบาน (ศจพ.ต าบล) ลงนามรบรอง เพอสงผลการประเมนใหอ าเภอและจงหวดด าเนนการตามกระบวนการประเมนตอไป


29

ตารางแสดงตวชวดส าหรบการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน ผลการประเมน 1. ดานจตใจและสงคม ประกอบดวย 7 ตวชวด

1. มความสามคคและคว าม ร ว มม อข อ งคน ในหมบาน 1.1 การประชม/จดเวทประชาคม เพอแกไขปญหาหรอเพอการพฒนา 1.2 คนในหมบาน/ชมชนม สวนรวมในกจกรรมตางๆ ของหมบาน

1. หมบาน/ชมชนมการประชม/ จดเวทประชาคมอยางนอย 12 ครง ตอป 2.คนในหมบาน/ชมชนมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆของหมบานโดยพจารณาจากการผานเกณฑ (ผานทง2ขอ ) * คนในครวเรอน อยางนอย 1 คน เปนสมาชกกลมหรอ คนในแตละครวเรอน อยางนอย 1 คน ทเปนสมาชกกลม สมาชกกองทนหมบาน หรอกองทนเฉพาะกจ หรอสมาชกองคกรประชาชนทจดตงขนในหมบานต าบลน อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง รอยละ 95 ของครวเรอนทงหมด ในหมบาน ชมชน * คนในครวเรอนอยางนอย 1 คน เคยรวมท ากจกรรมสาธารณะดานตาง ๆ ของหมบาน/ชมชน หรอ ในรอบปทผานมา คนในแตละครวเรอน อยางนอย 1 คน ไดเคยเขารวมท ากจกรรมสาธารณะของหมบาน โดยการออกแรงงาน เงน หรอวสดอปกรณตางๆ เชน สราง/ซอมแซมถนน ลอกคลอง การก าจดขยะมลฝอยและน าเสย แปรรปผลผลต เปนตน อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง ครบทกครวเรอน ในหมบาน ชมชน

1. หมบาน/ชมชน 2. ครวเรอน

ผาน 2 ขอ ไมผาน

2. มขอปฏบตของหมบาน ม ข อตกลงร วมกน เพ อ ให คน ในหมบาน/ชมชนตองปฏบต ควรปฏบตและ/หรอขอหามปฏบต ซงสอดคลองกบคานยม วฒนธรรม ประเพณเพอใหเกดความสงบสข

1 หมบาน/ชมชน มการจดท าขอปฏบตตามกฎ ระเบยบ เปนลายลกษณอกษร หรอจารต วฒนธรรม ประเพณ ทถายทอดสบตอ กนมา ทกอใหเกดความสงบของคนในหมบาน/ชมชน 2. คนในหมบาน/ชมชน รอยละ 70 ปฏบตตามขอปฏบตของหมบาน

1.ครวเรอน 2.หมบาน/ชมชน


3. มกองทนในรปแบบสวสดการแกสมาชก 1. หมบานมกองทนสวสดการแกสมาชกในชมชน 2. มการจดสวสดการภายในหมบาน/ชมชนทยากจน ดอยโอกาสและคนทประสบปญหา

1. หมบาน/ชมชนมกองทนในรปแบบสวสดการ อยางนอย 1 กองทนและสมาชกในชมชนมโอกาสไดรบบรการจากกองทนครบทกคน 2. คนยากจน ดอยโอกาส และคนทประสบปญหาไดรบ การชวยเหลอจากกองทนสวสดการ อยางนอยรอยละ 50

1. หมบาน/ชมชน 2. หมบาน/ชมชน


4.ยดม น ในหล กกา รประชาธปไตย คนในหมบาน/ชมชนมความตนตวและร จ ก รกษาสทธ หน าท และเสรภาพทางการเมองและในฐานะพลเมองของประเทศ

1. คนในหมบาน/ชมชน ทมสทธเลอกตงและอาศยอยจรง ไปใชสทธเลอกตงครงหลงสด ไมนอยกวา รอยละ 90 ของคนทมสทธเลอกตงและอาศยอยจรง 2. การจดเวทประชาคม มตวแทนคนในครวเรอนเขารวมเวทรอยละ 70 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน



5. มคณธรรม/จรยธรรม หมบาน/ชมชนยดมนในคณธรรม/จรยธรรมอนดงาม ซงคนในหมบาน/ชมชนประพฤตตนและปฏบตรวมกนในการด ารงชวต

1. คนในหมบาน/ชมชนปฏบตศาสนากจอยางใดอยางหนงรวมกน (ทงหมบาน) อยางนอยปละ 3-4 ครง 2. คนในหมบาน/ชมชนปฏบตตามวฒนธรรมประเพณและมารยาทไทย 3. มกจกรรมประกาศเกยรตคณบคคลทมคณธรรม จรยธรรมเปนแบบอยางทดตอคนในหมบาน 4. มการแบงปน ชวยเหลอ เกอกล ยกยองใหเกยรต 5. หมบาน/ชมชน สามารถจดการความขดแยงได

1. หมบาน/ชมชน 2. หมบาน/ชมชน 3. หมบาน/ชมชน 4. ครวเรอน 5. หมบาน/ชมชน



30

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน ผลการประเมน 6. คนในหม บาน ช มชนปลอดอบายมข คนในหมบาน/ชมชนปฏบตตนเพอลดละ เลกอบายมข โดยวธการตางๆ หรอไมเกยวของกบอบายมขเลย

1. หมบาน/ชมชนปลอดยาเสพตดในรอบปทผานมา รอยละ 100 2. หมบาน/ชมชนมกระบวนการสงเสรมการ ลด ละเลก อบายมข อยางนอย 1 กจกรรม ในรอบ 1ปทผานมา 3. คนในหมบาน/ชมชนไมตดสรา รอยละ 100 4. คนในหมบาน/ชมชนไมสบบหร รอยละ 90 5. คนในหมบาน/ชมชนไมตดการพนน รอยละ 100 6. ครอบครวอบอน ในรอบปทผานมา ครวเรอนนมโอกาสอยพรอมหนากน มความเคารพ นบถอซงกนและกน มการปรกษาหารอ สมาชกในครวเรอนไมเคยหนออกจากบาน คนอยคนเดยวมความสข ซงมลกษณะเปนครอบครวอบอน รอยละ 100

หมบาน/ชมชน

ผาน 3 ขอ (ต อ ง ผ า น ข อ 1,2 และขออนอก 1 ขอ) ไมผาน

7. มความเชอมนในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หมบาน/ชมชนเรยนร เขาใจ และ น า ห ล ก ก า ร ต า ม ป ร ช ญ า ข อ งเศรษฐกจพอเพยงมาปฏบต เปนแนวทางในการด ารงชวต

1. หมบาน/ชมชน น าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาจดกจกรรมการเรยนร อยางนอย 6 ครง 2. ครวเรอนหลกน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต อยางนอย รอยละ 70 ของครวเรอนในหมบาน



2. ดานเศรษฐกจ 5 ตวชวด 8.มการจดท าบญชครวเรอน คนในครวเรอนมการจดท าบญช รายรบ –รายจาย ของครวเรอนเปนประจ า

มการจดท าบญชรายรบ -รายจายของครวเรอนเปนประจ า รอยละ 50 ของครวเรอนในชมชน

ครวเรอน

ผาน ไมผาน

9. มกจกรรมลดรายจายและสรางรายได คนในหมบานมการท ากจกรรมเพอลดรายจายในชวตประจ าวน และสามารถสรางรายไดเพมจากกจกรรมดงกลาวได

ครวเรอนมการผลตและการอปโภค/บรโภค เพอใชในชวตประจ าวนรอยละ 75 ของครวเรอนในชมชน

ครวเรอน


10 มการรวมกล ม เอพฒนาอาชพหลกของหมบาน คนในหมบานมการเรยนร ปรบปรง และพฒนากา รประกอบอาช พรวมกนเปนกลมทงในดานการผลต การตลาด การจดการ และเงนทน เพ อ ให ได ผ ลผล ตมากข นและมคณภาพดขน

1. คนในครวเรอนรวมเปนสมาชกในกลมตางๆ ในหมบาน/ชมชน ตามเกณฑ (คนในครวเรอน อยางนอย 1 คน เปนสมาชกกลมหรอ คนในแตละ ครวเรอน อยางนอย 1 คน ท เปนสมาชกกลม สมาชกกองทนหมบาน หรอกองทนเฉพาะกจ หรอสมาชกองคกรประชาชนทจดตงขนในหมบานต าบลน อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง รอยละ 95 ของครวเรอนทงหมดในหมบาน ชมชน) 2. กลม/องคกรในหมบาน/ชมชน มการพฒนาทกษะดานการประกอบอาชพ และมกระบวนการจดการองคความร

1. ครวเรอน 2. หมบาน/ชมชน


11ม ก จ ก ร รมก า รออม ทหลากหลาย หมบานมการสงเสรมใหคนในหมบานเปนสมาชกกลมออมทรพยตางๆ และ/หรอสงเสรมกลมออมทรพยตางๆ พฒนารปแบบการออมเงนใหหลากหลาย (กลมออมสจจะ กองทนหมบาน เยาวชน)เพอน าไปลงทน

1. ครวเรอนมการเกบออมเงน รอยละ 80 ของครวเรอนทงหมด 2. หมบาน/ชมชนมกลมออมทรพย และ/หรอกองทนการเงนอน ๆ อยางนอย จ านวน 3 กลม 3.ครวเรอนมการออมเงนทในรปแบบอน ๆ เชน ออมวนละ 1 บาท ฯลฯ

1. ครวเรอน 2. หมบาน/ชมชน 3. ครวเรอน

ผาน 2 ขอ (ตองผานขอ 1) ไมผาน

12.มการด า เ นนงานในรปแบบวสาหกจชมชนหรอกลมทมการ

1. หมบาน/ชมชนมจดตงกลมวสาหกจชมชน หรอกลมทมการด าเนนงานในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจ




31

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน ผลการประเมน ด า เ นนงานในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจชมชน หมบานมการจดตงและบรหาร จดการกลมในรปแบบวสาหกจชมชนหร อกล มท ม ก า รด า เน น ง าน ในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจชมชน

ชมชนทจดตงขนในหมบาน/ชมชน อยางนอย 1 กลม 2. กลมตามขอ 1 มกจกรรมใหบรการและสรางรายไดหรอลดรายจายแกสมาชก อยางนอย 1 กจกรรม เนนการผลตเพอการบรโภคอยางเพยงพอภายในชมชน และน าไปสการแกไขปญหาความยากจน (เชน โรงสชมชนรานคาชมชน ปมน ามน ฯลฯ)

3 ดานการเรยนรประกอบดวย 7 ตวชวด 13. มขอมลของชมชน มกระบวนการจด เกบ รวบรวม วเคราะห สงเคราะหขอมลตางๆ ของชมชน

หมบาน/ชมชนมกระบวนการจดเกบ รวบรวม วเคราะห สงเคราะหขอมลตางๆ ของหมบาน/ชมชน ครบทกขนตอน ดงน - มการประชมเพอสรางความเขาใจ ฯ - จดเกบโดยอาสาสมคร - บนทก/ประมวลผล - การประชาคม เพอรบรองผล - จดท าส าเนาขอมลเกบไวทศนยเรยนรของหมบาน/ชมชน


ผ า น ท กขนตอน ไมผาน

14. มการใชประโยชนจากขอมลชมชนและแผนชมชน ใชขอมลของหมบานในกระบวนการจดท าแผนชมชน ซงเปนแผนทแสดงถงทศทาง แนวทาง วธการแกไขปญหาและพฒนาหมบาน

1.หมบาน/ชมชนมการน าขอมลมาใชในการตดสนใจเพอการพฒนาหมบาน/ชมชน เชน การจดท าแผนชมชนแผนการพฒนากลม/องคกร 2.หมบาน/ชมชน สามารถน ากจกรรมในแผนชมชนไปปฏบตจรงอยางนอย รอยละ 30 ของแผนชมชน



15.มการคนหาและใชภมปญญาทองถนในการสรางคณคา ห ม บ า น ม ก ร ะ บ ว น ก า ร ส บ ค น รวบรวม จดหมวดหม และเรยนรจากความรหรอภมปญญาดงเดมทมอยในทองถน และใชประโยชนเพอเพมคณคาหรอมลคา

หมบาน/ชมชนมกระบวนการ สบคน รวบรวม จดหมวดหม และเรยนรจากความรหรอภมปญญาดงเดมทมอยในทองถน และใชประโยชนเพอเพมคณคาหรอมลคา - มการจดบนทกภมปญญาทองถน - มการรวบรวมและแยกหมวดหม - มกจกรรมสบทอดและถายทอด ภมปญญาทองถน - น าภมปญญามาประยกตใชในการท ากจกรรม อยางนอย 1 กจกรรม


ผ า น ท กขนตอน ไมผาน

16.มการจดตงศนยเรยนรในชมชน หมบานมการจดสถานทส าหรบเปนศนยเรยนรใหคนในและนอกหมบานได คนควาหาความร เรยนร องคค ว า ม ร แ ล ะ ใ ช ค ว า ม ร ใ น ก า รด ารงชวต

หมบาน/ชมชนมการจดสถานทส าหรบเปนศนยเรยนร และมการใชประโยชนจากศนยเรยนรใหแกคนในและนอกหมบาน



17.ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ย ทเหมาะสมกบศกยภาพของหมบาน/ชมชน 1. มกจกรรม การเรยนร และถายทอดเทคโนโลยและวทยาการใหมๆ โดยคนในชมชนหรอนอกชมชน 2. มการน าไปใชอยางเหมาะสม และเกดความคมคา

1. หมบาน/ชมชนมกจกรรมการเรยนร และถายทอดเทคโนโลยและวทยาการใหมๆ โดยคนในชมชนหรอนอกชมชน อยางนอย จ านวน 4 กจกรรม 2. คนในหมบานทไดเรยนรแลวน าไปใชอยางเหมาะสมและเกดความคมคา ไมนอยกวา รอยละ 50 ของคนทเรยนร

1. หมบาน/ชมชน 2. ครวเรอน


18.มการสรางเครอขายภาคการพฒนา หมบ านมกระบวนการเช อมโยงเครอขายในระดบกลมและ/หรอ

หมบาน/ชมชนมการเชอมโยงเครอขายการเรยนรระดบกลม/เครอขาย เพอการแลกเปลยนเรยนรกบหมบาน/ชมชน หนวยงาน องคกร สถาบนการศกษา ฯลฯ




32

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน ผลการประเมน ระดบหมบานเพอแลกเปลยนเรยนรขอมลขาวสาร ประสานงานและท ากจกรรมตางๆ

19. ม ก า ร ป ฏ บ ต ต า มหลกการของการพงตนเอง คนในหมบาน “คดเปน ท าเปน แกปญหาเปน”

1. หมบาน/ชมชน สามารถแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเอง อยางนอย 2 เรอง ในรอบปทผานมา 2. หมบาน/ชมชน มการจดท าแผนชมชนโดยกระบวนการเรยนรของชมชน



4.ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ประกอบดวย 4 ตวชวด 20. มจตส านกของการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หมบานมการสรางจตส านกดแล รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในหมบาน

1. หมบาน/ชมชน มกจกรรมใหความร ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2. หมบาน/ชมชน มการวางแผนการอนรกษ ฯ

หมบาน/ชมชน ผาน 2 ขอ ไมผาน

21.มกลม/องคกรดานสงแวดลอม หมบานมกลม/องคกรทคนในหมบานรวมกนท ากจกรรมเพออนรกษทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และเชอมโยงเปนเครอขาย กบกลม/องคกรดานสงแวดลอมอน ๆ

1.หมบาน/ชมชน มการจดตงกลมฯเพอการบรหารจดการ ยดหลกการมสวนรวม(เชน กลมผใชน ารกษาน าฯ) 2. หมบาน/ชมชน มการเชอมโยงเครอขายดานทรพยากรและสงแวดลอม (เชน การแลกเปลยนเรยนรขอมลขาวสาร มการท ากจกรรมรวมกน ฯลฯ)



22.มการใชพลงงานทดแทนทสอดคลองกบสภาพแวดลอมของชมชน หมบานมกระบวนการสงเสรมใหคนในหมบานเรยนร ทดลอง และเลอกใชพลงงานทดแทนตางๆ ทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสภาพเศรษฐกจ

1.ครวเรอนมกจกรรมสงเสรมการลดการใชพลงงาน รอยละ 25 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน เชน การเปลยนหลอดไฟแบบประหยด การใชรถจกรยานแทนการใชรถยนต ฯลฯ 2. ครวเรอน มการผลตและใชพลงงานทดแทน รอยละ 25 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน (เชน การท าน ามนเชอเพลงจากพช,สตว หรอน ามนทผานการใชงานแลว(ไบโอดเซล) การท าแกสหงตมจากมลสตว ฯลฯ) 3. หมบาน/ชมชน มกจกรรมเพอการลดการใชพลงงานและมการผลตและใชพลงงานทดแทน รวมกน อยางนอยปละ 1 ครง

1. ครวเรอน 2. ครวเรอน 3. หมบาน/ชมชน


23. มการสรางมลคาเพมจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หมบานมกระบวนการเรยนรพฒนา และจดการการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเกดรายไดอยางยงยน

หมบ าน/ชมชน มกจกรรมการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหเกดรายไดอยางยงยน (เชน หมบานทองเทยว หตถกรรม เชงเกษตร อนรกษ แปรรปผลตภณฑ การท าปยหมก การท าน าสมควนไม ฯลฯ)



๓. การประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (Gross Village Happiness : GVH) แนวทางด าเนนการจดการประชมแบบมสวนรวม ๓.๑ การเตรยมการจดประชม ๓.1.1 ผน าการประชม หรอวทยากรกระบวนการ ในการจดประเมน ตองท าความเขาใจในกระบวนการ ขนตอนการจดการประชม รวมทงตองศกษารายละเอยด ความหมายของตวชวด เตรยมค าถามทสามารถสรางความเขาใจหรอสอสารกบผเขารวมประชมไดตรง และเหมาะสมส าหรบกลมคนในแตละทองถน


33

๓.1.2 คณะวทยากรกระบวนการ ตองท าความเขาใจกบทมงาน สรางความเขาใจในขนตอน ประเดนค าถามและการใชเครองมอ แบงงานใหทกคนในทมวทยากรมบทบาทหนาทและสามารถท างานแทนกนได การจดสถานท ควรจดเปนรปครงวงกลม 1 – 2 แถว ไมควรซอนกนหลายชน เพอใหผเขารวมประชมมสวนรวมมากทสด และสามารถเคลอนไหวไดสะดวก เตรยมวสดอปกรณทจะใชงานตามกระบวนการทไดออกแบบไว ใหเพยงพอ ๓.1.3 พฒนากรผรบผดชอบประสานต าบล ตองมการเตรยมความพรอมชมชนลวงหนา โดยการประชาสมพนธ สรางความเขาใจตอประชาชนในการเขารวมประชม เตรยมขอมล ความเปนจรงของชมชนเพอรวมกนตดสนใจในการประเมน หรอการประสาน คดเลอกตวแทนชมชน ๓.1.4 กลมเปาหมาย ควรเปนตวแทนของทกครวเรอนในหมบานหรอตวแทนของหมบาน ซงประกอบดวย ผน าทองถน ผน าทองท ผน ากลม (ถอวาเปนตวแทนกลมอาชพและผแทนกลมคน) ผน าคมหรอกลมบาน

๓.2 การจดการประชม ๓.2.1 แนะน าท าความรจก สรางบรรยากาศของความเปนกนเอง ระหวางทมวทยากรกระบวนการกบชาวบานทเขารวมประชม ๓.2.2 ชแจงวตถประสงคของการประเมนและสรางความรสกปลอดภยในการประเมน วตถประสงคของการประเมน เพอตองการทราบความรสกของคนในชมชน ความรสกเปนสข ซงเปนความรสก พอใจ สบายใจ สะดวก หมดหวง ไรกงวล ตอสถานการณตางๆ ในชวตของตนเอง ครอบครวและชมชน มากนอยเพยงใด หลงจากท ไดมการจดกจกรรมการพฒนาตางๆ ในชวงเวลา ทผานมา - การประเมนเปนการกระท าโดยชมชนเพอผลตอชมชนโดยตรง ไมเกยวของกบการ

ประกวด ไมแขงขนกบใคร ท าแลวรตวเองวาเปนอยางไร - การประเมนใหทราบผลทเปนการสะทอนเปาหมายสดทายของการพฒนาและพจารณา

เชอมโยงยอนไปถงวธการตางๆ ทสงผลตอการบรรลเปาหมายความอยเยน เปนสข ดวย ความสขคอ ความสมดลของความรสก ของประชาชน ทไดท าในสงทตองการ หรอไมท าอะไรท

ไมตองการ รวมทงการ ไดรบในสงทตองการและไมถกบงคบใหรบสงทไมตองการ ท าใหเกด รสกพงพอใจ สบายกายสบายใจ สะดวก ไมมหวง ไมกงวล เปนสภาพปกตของแตละคน ซงถอเปนความรสกทเปน “ความสข” ในขณะทอาการตรงขามจะถอวา เปน “ความทกข”

ทงนเกดจากความเขาใจในสภาพความเปนจรงเกดขน เปนความสขจากภายใน “จตทเปนกลาง” การประเมนความสข จงเปนการน าสถานการณทเปนสาเหตใหเกดความสขของประชาชนในชวตประจ าวน แลวท าใหเกดความสขใหขนใน “จตใจของประชาชน”

การประเมนระดบความ“อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวม ของชมชน ประเมนแบบมสวนรวม สามารถวดความรสกเฉพาะ ในชวงเวลาการประเมนวาประชาชนรสกอยางไร มความสขเทาไหร ทงน เพราะมเหตการณทเกดขนและแปลเปลยนไปตลอดเวลา ๓.2.3 วธการประเมน ซงประกอบดวย 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การประเมนแตละองคประกอบเปนรายตวชวด 1) ประเมนเปนรายตวชวด วทยากรกระบวนการจะอธบายความหมายของตวชวดแตละตวในแตละองคประกอบใหทประชมเขาใจ


34

2) ทประชมจะรวมกนพจารณาตวชวด นนๆ วาม สถานการณและกจกรรมอะไร หรอพฤตกรรมการปฏบตอยางไร ทท าใหตวชวดนนเกดขนจรงแลวมความสข จากนนใหทประชมใหคะแนนจากสถานการณ กจกรรม พฤตกรรม ตางๆ ทเสนอมาวา ปจจบนมสภาพเปนอยางไร ยงสรางความไมสะดวก ไมสบาย ไมพอใจ ท าใหเปนกงวลอยหรอไม มากหรอนอย ถาเปนมากแสดงวาม ความสขนอย จะตองใหคะแนนต า แตถาเปนไปใน ทศทางตรงขามกจะม ความสขมาก ตองใหคะแนนสง เชน องคประกอบท 1.การมสขภาวะ ตวชวดท 1.1 ถาทานมความรในการสรางสขภาพรางกายใหแขงแรงไมเจบปวย มอายยนนาน หมายถง ประชาชนในหมบานมความรเขาใจและปฏบตตามหลกโภชนาการ ไมเปนโรคทงตดตอและไมตดตอ มหลกประกนสขภาพ มโอกาสไดรบการรกษาจากแพทย พยาบาล อยางสะดวก ถามทประชมวา “ในหมบานของเรา มอะไรทจะยนยนวาตวชวดนจะเปนไปไดจรง” น าค าตอบทไดมาเปนเกณฑพจาณา ใหคะแนน โดยค าตอบทไดอาจเปน - ไดรบความรการดแลสขภาพจาก อสม. ทกเดอน - จดเวทการเรยนรเรองการรกษาสขภาพในชมชน เปนประจ า - รบประทานอาหารไรสารพษจากการปลกพช ผก ไวกนเอง - มกจกรรมออกก าลงกายทกวนทกคน เปนตน เม อน าเหตผลจากการท ากจกรรม และการปฏบตตน ขางตนท ใหมาท งหมด มความรสกอยางไร พอใจ สบายใจ สะดวก หรอวาเปนหวง กงวล อยางไร ควรไดคาคะแนนความสขเทาไร จากคะแนนเตม 5 คะแนน (คะแนนความสขต าสดคอ 1 ความสขสงสดคอ 5 คะแนน) วธการใหคะแนนตามกตกาทไดตกลงกนไว 3) ทประชมอาจจะพจารณาเพมเตมตวชวด ทคดวาจ าเปนหรอเหมาะสมตอการใชงานส าหรบหมบาน/ชมชน ไดตามทตองการ อาจเพมในองคประกอบเดมหรอเพมองคประกอบใหมกได เมอเพมเตมแลวใหใชวธการประเมน ใหคะแนนเชนเดยวกนกบตวชวดเดม

4) วธการใหคะแนน ใหเปนแนวทางททมวทยากรเหนวาเหมาะสมและถนด ซงท าไดหลายวธ เชน 4.1) การยกมอใหคะแนนซงเปนวธทงาย ใชวสดอปกรณนอยแตมผลเสยคอมกจะใหคะแนนตามกนหรอมการควบคมก ากบจากผหนงผใดได และใชเวลามากตองยกมอถง 5 ครงในหนงตวชวด 4.2) การยกปายดวยกระดาษส 5 สโดยเขยนหมายเลขคะแนนก ากบไว 1 ส 1 ระดบคะแนน เมอเวลาใหคะแนนใหยกพรอมกน ทมงานชวยกนนบคะแนนวาแตละขอมผใหคะแนนใด จ านวนเทาไหร โดยยกปายคะแนนครงเดยวในแตละตวชวด ไมเสยเวลาเหมอนการยกมอ ขอเสยคอตองเตรยมอปกรณมากยงผเขารวมประชมจ านวนมากเพราะตองท าใหเทากบจ านวนผเขาประชม 4.3) การใชสตกเกอรหรอเขมหมดปกบนแผนชารทเพอใหคะแนน


35

5) การคดคะแนน กรณใหคะแนนเปนรายตวชวด ๕.1) ในการตดสนใจใหคะแนนของทประชมในแตละตวชวด หากทประชมสามารถสรางการแลกเปลยนเหตผลกนใหเกดการยอมรบในคาคะแนนเดยวโดยไมตองออกเสยงลงคะแนนกจะเปนฉนทามตเดยวกน แตจะใชเวลาในการพจารณาอภปราย แลกเปลยนกนมาก ๕.2) ในการออกเสยงลงคะแนนดวยวธยกมอ ตดสตกเกอร หรอปกเขมหมด หรอวธอนๆ ทตองใชแจงนบความถ เพอหาคาเฉลยในแตละตวชวด ให ค านวณโดย ใชคาคะแนน คณดวยจ านวนคนทใหคะแนน ในคะแนนนน บวกดวยคาคะแนนอนทกคา หารดวยจ านวนผใหคะแนนในขอนนเชน ผเขาประชม 100 คน มผใหคะแนนในตวชวดหนงดงน ผใหคะแนน 1 จ านวน 10 คน ผใหคะแนน 2 จ านวน 10 คน ผใหคะแนน 3 จ านวน 10 คน ผใหคะแนน 4 จ านวน 30 คน ผใหคะแนน 5 จ านวน 40 คน การค านวณ ดงน (1X10) + (2X10) + (3X10) + (4X30) + (5X40) หารดวย 100 (จ านวนผออกเสยงทงหมด) เทากบ 3.8 คอ คาคะแนนเฉลยของตวชวดนน

คะแนน 1 2 3 4 5 รวม จ านวนคน 10 10 10 30 40 100 คดคะแนน

1x10=10 2x10=20 3x10=30 4x30=120 5x40=200 380/100=3.8 คะแนน

กรณการคดคะแนนเปนรายองคประกอบ หากใหทประชมใหคะแนนครงละองคประกอบ ใหน าคาคะแนนของทกตวชวดในองคประกอบมารวมกน หารดวยจ านวนตวชวดในองคประกอบ ใชเปนคาเฉลยในแตละองคประกอบนน เชน องคประกอบท 1 การมสขภาวะ มตวชวดทง 3 ตวชวด ใชคะแนนทง ตวชวดมารวมกนแลวหารดวย 3 เปนคะแนนเฉลย

6) เครองมอในการประเมน แผนผงใยแมงมม (Spider diagram) เปนเครองมอแสดงผลการใหคะแนนในรปกราฟเสนในผงวงกลม เสนวงกลม 5 วงแสดงระดบคะแนน วงใกลจดศนยกลางคะแนนต าสด (เปนทกขมาก) วงนอกคะแนนสงสด (เปนสขมาก) เสนทเชอมตอจากจดกงกลางถงตวชวดเพอแสดงวาเปนตวชวดนน และปองกนความสบสนในการลงคะแนน การลงคะแนนอาจใหท าเครองหมายในชองวางเหนอเสนในแตละวงคะแนนหรอบนเสนของตวชวดนนๆ การบนทกคะแนนลงในแผนผงใยแมงมม คอ ในการลงคะแนนเปนรายตวชวด เมอไดคะแนนทตกลงกนแลว ใหน าคาคะแนนเขยนลงบนเสนของตวชวดแตละตว รวมทงคะแนนของแตละองคประกอบ เชน กรณใชวธนบคะแนน ใน (1) (วธการอนคะแนนอาจมคาเปนจดทศนยม) ทองคประกอบท 1 การมสขภาวะ มตวชวด 3 ตวชวด ตวชวดท 1.1 ตวชวดท 1.2 ตวชวดท 1.3 ไดคะแนน 4 , 5 และ 4 ตามล าดบ ใหท าเครองหมายตรงจดตดกนของเสนของตวชวดกบเสนคะแนนทได เมอท าเครองหมายครบทกตวชวดแลว ใหลากเสนจากเครองหมายจากตวชวดหนงไปตวชวดทใกลกน ตอเนองจนครบ (ดงทแสดงในรป) ผลคะแนนสามารถ ใชเพอเปรยบเทยบความเปลยนแปลงในแตละชวงเวลาได การใชเครองมอน เพอใหผเขารวมประชมรสกเพลดเพลน ไมเปนทางการนก สามารถเขามามสวนรวมไดแล


36

สามารถเขาใจ อานคาไดเอง เมอสรปคะแนนแลวจะเหนแนวทางในการด าเนนการ ทงทตองแกไขปรบปรงเพราะ คะแนนต า และการพฒนาเพม อนรกษสบทอด เมอไดคะแนนสงอยแลว

แผนภาพแสดงตวอยางแผนผงใยแมงมม (Spider diagram)

ขนตอนท 2 การประเมนความสขของหมบานรวมทกตวชวด การประเมนในขนตอนน เปนไปเพอสรางความมนใจในคาคะแนนอกครง การประเมนใน

ขนตอนนไมจ าเปนตองน าคาคะแนนจากการประเมนในขนตอนท 1 มาใช เพราะเปนการใชเครองมออกชนดหนง ส าหรบใชสรางความเชอมนในการประเมนและตรวจสอบความถกตองของการประเมน ซงจะท าใหผประเมนเปรยบเทยบผลวามลกษณะเปนอยางไร เชน คาคะแนนในการประเมนเปนรายตวชวดโดยแผนผงใยแมงมม มคาคะแนนสง แตคาคะแนนในการประเมนรวม โดยปรอทวดความสข มคาคะแนนต า ท าใหเหนวา อาจมปจจยบางประการทท าใหคาคะแนนผกผนกน เชน ไมไดตงใจ ไมเขาใจในความหมายของตวชวด ใหคะแนนผด หรออนๆ ในการประเมนเปนรายตวชวด รวมทงอาจมเรองทยงหวง กงวล ไมพอใจ ทไมไดระบไวเปนตวชวด ซงวทยากรกระบวนการจะตองซกถามเพอหาเหตผลเพมเตม จงเปนการตรวจสอบทศทางวาเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม มสาเหตมาจากอะไร ตองเพมเตมอะไรหรอไม วธการประเมนและการคดคาคะแนนความสขในภาพรวมของชมชน โดยใหทประชมคดถงสภาพของชมชนโดยรวมดวยตวชวดทกตวทไดพดคย ท าความเขาใจกนไปแลวเปนแนวทางพจารณา ในการใหคะแนน โดยคดคาคะแนน จากคะแนนเตม 100 คะแนน “ถาคะแนน100 คะแนน ความสขในหมบานของเรามเทาไร" หาขอยตเปนตวเลขคะแนน เชน ทประชมมมต ใหเปนคะแนน 90 จงน าไปแสดงบนปรอทวดความสข เพอเปรยบเทยบกบระดบความสขเปนการกระตนใหเกดการคดแกปญหา ท ากจกรรมไปสเปาหมายใหมเพอเพมคาคะแนนในการประเมนครงตอไป เครองมอส าหรบการประเมนในขนตอนน ใชปรอทวดความสข เพอสรางแรงจงใจใหเหนเปาหมายการพฒนาในการเพมความสขมวลรวมของชมชน โดยคนในชมชนทงหมดเหนพองตองกน


37

ใชตวชวดทกตวจากขนตอนท 1 เปนเกณฑการพจารณา คะแนนทได จะเหนถงระดบความสขซงจะแสดงวามระดบใด เขาใกลเปาหมาย ความ “อยเยน เปนสข” หรอไม และตองท าอะไร อยางไรเพอใหถงเปาหมายนน

แผนภาพแสดงปรอทวดความสข ระดบคะแนน 0-20 คะแนน ระดบนอยทสด (อยรอน นอนทกข) เปนความรสกทเกดความ

แรนแคนในปจจยการด าเนนชวตไมมความสบาย มความกงวล อยตลอดเวลา ระดบคะแนน 21 -40 คะแนน ระดบนอย (อย ได คลายทกข) เปนความรสกทเกดจาก

การทสามารถปรบตวใชปจจยการด าเนนชวต และการจดการกบสภาพปญหาทเกดขนในชมชนไดบาง ยงมความกงวลใจ ตองการรบการชวยเหลอจากภายนอก

ระดบคะแนน 41 -60 คะแนน ระดบปานกลาง (อย อ ม นอน อน ) เปนความร ส ก ทมความสามารถในการบรหารจดการปจจยการด าเนนชวตใหเหมาะสมกบชมชน มความพอใจ สบายใจ สะดวก ระดบเดยวกนหรอเทาๆ กนกบความกงวลเปนหวง ตอสถานการณทเกดขน

ระดบคะแนน 61- 80 คะแนน ระดบมาก (อยด มสข) เปนความรสกมนใจในความสามารถในการบรหารจดการปจจยการด าเนนชวตใหมความสข แกไขปญหาเพอลดความหวงกงวลตางๆ ไดมาก ระดบคะแนน 81 -100 คะแนน ระดบมากทสด (อยเยน เปนสข) เปนความรสกเชอมนและมนใจในความสามารถในการบรหารจดการปจจยการด าเนนชวต เพอตดความกงวลตอสถานการณ ทเกดขนหรออาจเกดขน ท าใหรสกพงพอใจ สบายใจมากทสดและคงอยตอเนอง การประเมนใหทประชมตดสนใจเลอกคาคะแนนกนใหเสรจกอน แลวจงคอยเฉลยความหมายในแตละ ระดบกท าใหเกดความรสกมสวนรวมมากขน และไมเปนการชน าใหเลอกระดบไปในตว เชน ตกลงเลอกระดบ ความสขท 92 คะแนน ถอวาเปนระดบ “อยเยน เปนสข” ถามตออกหนอยไดไหม วาท าไมไมเตมรอย แลวจะท าอะไรตอกนดหละ พนอง…

90 คะแนน


38

บทท 3 การพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางความสขใหชมชน

ในป 2563-2565 กรมการพฒนาชมชนไดวางยทธศาสตรแหงความสขของประชาชน มงเนนสงเสรมสนบสนนบคลากรพฒนาชมชนตองขบเคลอนชมชนเขมแขงดวยหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยก าหนดยทธศาสตรแหงความสขของประชาชน (CDD Happiness Strategy) โดยเนนย าความส าคญวากรมการพฒนาชมชนมภารกจขบเคลอนนโยบายของรฐบาลดานการลดความเหลอมล าของสงคมและสรางโอกาสเขาถงบรการของรฐ สอดคลองกบยทธศาสตรชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนปฏรปประเทศ แผนแมบทภายใตยทธศาสตรทกระดบสแผนปฏบตการ ภายใตวสยทศน “เศรษฐกจฐานรากมนคงและชมชนพงตนเองได ภายในป 2564”ทงน เพอมงสเปาหมาย ครวเรอนในหมบานเศรษฐกจพอเพยง 23,589 หมบาน มรายไดเฉลยสงกวาเกณฑความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) โดย มภารกจภายใต 4 ประเดนยทธศาสตร คอ สรางสรรคชมชนใหพงตนเองได สงเสรมเศรษฐกจฐานรากใหขยายตว เสรมสรางทนชมชนใหมประสทธภาพและมธรรมาภบาล และเสรมสรางองคกรใหมสมรรถนะสง นอกจากนน จะขบเคลอนภารกจดวยกลไกการพฒนาชมชน ซงภารกจดงกลาวท าใหกรมฯ ตองวางแผนการขบเคลอนยทธศาสตร ใหมความสอดคลองกบยทธศาสตรทกระดบ ตลอดถงนโยบายของรฐบาลทสามารถตอบสนองความตองการของประชาชน แกไขปญหาและพฒนาพนท และเตรยมพรอมตอการเปลยนแปลงในมตตาง ๆ โดยจะยดมนในอดมการณของการพฒนาชมชน มความเขาใจ สามารถแปลงนโยบายไปสแผนปฏบตงาน สามารถขบเคลอนภารกจของกรมการพฒนาชมชนใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 และสอดคลองกบ การปฏรปประเทศ โดยตงเปาเศรษฐกจฐานรากสมดล และชมชนเขมแขงดวยการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาด าเนนการใหเปนวถชวต จากหลกการส าคญของการด าเนนงานขบเคลอนการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยงทกล าวมาขางตน ส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน จงเหนควรมการพฒนาแนวทางการสงเสรมการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางความสขใหชมชนอยางแทจรง ดวยแนวทางการด าเนนงาน ดงน แนวทางการสงเสรมการพฒนาหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสรางความสขใหชมชน การพฒนาหมบานตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เปนการจดกจกรรมการพฒนาหมบาน เพอใหเกดระบบบรหารจดการชมชน ซงหมายถง กระบวนการในการท าหนาตางๆ ทมงสเปาหมายของชมชนทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ ดวยการใชทรพยากรไดอยางเฉลยวฉลาดและคมคา การตดสนใจไดอยางถกตอง ปฏบตการส าเรจตามแผนทก าหนดไว จากการท างานรวมกน โดยใชบคคล กลมคน ทรพยากร รวมทงการออกแบบและรกษาบรรยากาศแวดลอมในชมชนใหทกคนในชมชนรวมกนท างานไดบรรลเปาหมาย ซงประกอบดวยความสมพนธขององคประกอบภายในชมชน คอ การมกลมคน หรอองคกรของชมชนเปนผรบผดชอบเคลอนไหว ผลกดนกจกรรมการพฒนาทงปวง โดยจดใหมและใชระบบขอมล ใชขอมลเปนฐานในการจดประชมคดวเคราะห จดท าแผนเพอการพฒนาหมบาน ด าเนนการกจกรรมตามแผนพฒนา และบรณาการเงนทนทงภายในชมชนและนอกชมชนเพอสนบสนนการด าเนนกจกรรมตามแผนทวางไว ซงระบบการท างานเชนนของชมชนจะท าใหมกจกรรม เกดขนและมการเคลอนไหว เปลยนแปลงยกระดบเพมขนตลอดเวลา


39

การพฒนาตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง จงเปนการน าหมบานทมความพรอมมผลการปฏบตทส าเรจชดเจนอยแลว มาเพมเตมความสามารถในการเปนตนแบบ ส าหรบการขยายผลแนวทางวธปฏบตในการพฒนาตนเอง ครอบครว และชมชน เพอใชเปนสถานทเรยนรส าคญใหกบหมบานอนๆ ทยงไมไดเรมตนในการพฒนาตามแนวทางปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การแยกประเภทหมบานเปน 3 ระดบ ประกอบดวย “พออย พอกน” “อยด กนด” และ “มงม ศรสข” กเพอใชเปนตนแบบในเรยนรใหกบหมบานทมจดเรม หรอมพนฐาน สถานการณของหมบานใกลเคยงกน สามารถเรยนร เลยนแบบ ไดโดย ไมตองใชความรความช านาญ ทตางกนมากนก

การจดกจกรรมในหมบานตนแบบ จงมขนตอนทเรมจากการพฒนา สงเสรม สนบสนน บทบาทของผน าใหเปนแกนน าหรอหวเรยวหวแรงหลก ในการน าประชาชนในหมบานใหลกขนท ากจกรรมเพอจดการแกไขปญหา ทเกดขนหรออาจจะเกดขนในอนาคต สงเสรมใหผน าจดกระบวนการท าแผนช มชน สรางใหเกดการมสวนรวมของประชาชนในการคด ตดสนใจ ก าหนดเปาหมายการท างานโดยคนในชมชนเอง ผลกดนสรางความรบผดชอบใหเกดกบบคคลในชมชนในการด าเนนการ บรหารจดการในกจกรรมตามแผนงานการพฒนา ซงสามารถบรณาการกจกรรมตางๆ จากทกหนวยงาน โดยมแผนชมชนเป นเครองก ากบการพฒนา เมอไดด าเนนการมประสบการณ มความร จดท าเปนชดความร มหลกสตรส าหรบการถายทอดความร จดเปนแหลงเรยนร หรอศนยเรยนร เพอการขยายผลในฐานหมบานตนแบบตอไป ซงผลการจดโครงการตางๆ นอกจากจะจดขนเพอปองกน แกปญหา อนรกษ เพมมลคาใหกบชมชนแลว ยงสามารถสรางภาวะผน า ทกษะการจดการ สรางและพฒนากลมตางๆ ในชมชนใหเขมแขงยงขน ขณะเดยวกนการท างานในหมบานดวยคนคณะเดยว กลมเดยวอาจเกดขอจ ากดในการปฏบต เชน ขาดทรพยากร ความรประสบการณ ความเชยวชาญยงไมมาก จงตองอาศยจากผทมประสบการณ ความช านาญหรอแมกระทงการพงพา แลกเปลยนทรพยากรจากภายนอก ซงสามารถสรางความสมพนธเปนเครอขายระหวางกนทงกบหนวยงาน กบองคกร กบหมบานอนๆ กยงเปนการยกระดบการท างาน ทกวางออกไป และท างานทยากและทาทาย เปนประโยชนมากยงขนได เพราะมการชวยเหลอเกอกลกน


40

- ( x , )- - -

- :

-

- : - :

- -

- - - - otop -

- - -

-

- -

“ ”(Gross Village Happiness,GVH.)

- - -

- - )

- - -

- - -

- -

-

-

-

-

-

- - - -

-

- “ ”

-

แผนภาพแสดงระบบการบรหารจดการเพอการพฒนาหมบานตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง


41

ขนตอนในการสงเสรมและพฒนาหมบานตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง วตถประสงค 1. สรางกระบวนการพฒนาชมชนในหมบานดวยหลก “การพงตนเอง” ในการแกปญหาความยากจนของประชาชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและ 2. จดระบบการบรหารจดการชมชนและพฒนาเศรษฐกจชมชน วธการ/ขนตอนการด าเนนงาน/เงอนไขของกจกรรม กระบวนการ/ขนตอน/วธการท างาน 1. ด าเนนการประเมนผลหมบานโดยจงหวด พรอมจดท าทะเบยน/บญชหมบาน ทผานเกณฑตามตวชวดทก าหนดและเสนอผลการประเมน ใหศนยอ านวยการปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงหวด (ศจพ.จ.) ตรวจสอบ จดล าดบและก าหนดเปนหมบานหรอชมชนเปาหมาย 3 ลกษณะดงน คอ 1.1 ระดบพออย พอกน 1.2 ระดบอยด กนด 1.3 ระดบมงม ศรสข

2. สรางแกนน าหมบานเศรษฐกจพอเพยง มเปาหมายเพอใหเกดผน าการพฒนา (change leader) ท าหนาทเปนผน าการเปลยนแปลง (change agent) อยในชมชน และสามารถน าการพฒนาไดอยางมประสทธภาพ ทสอดคลองกบบรบทของชมชน สรางความเปลยนแปลงของชมชนไปสสงทชมชนตองการ หรอเปาหมายทก าหนด ผน าทจะสรางหรอพฒนาใหเปนแกนน าหมบานเศรษฐกจพอเพยง ประกอบไปดวย ผน าทเปนทางการ เชน ก านน ผใหญบาน ผน า อช. /อช. ผน าสตร ผน าเยาวชน อาสาสมครของหนวยงานตางๆ หรอผน าทไมเปนทางการแตมจตอาสาทจะเขามารวมและพรอมทจะน าการพฒนา เชน ปราชญชาวบาน หรอบคคลภมปญญาของชมชนดานตางๆ ส าหรบหมบานทเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบแลว ควรสนบสนนใหเยาวชนคนรนใหมเขาไปเปนแกนน าหมบานใหมากยงขน เพอสบทอดกจกรรมและกระบวนการพฒนาใหเกดความตอเนองและยงยน ผน าชมชนหรอแกนน าชมชน/แกนน าหมบาน จะไดรบการฝกอบรมความร และการปรบเปลยนทศนคตทมตอวถชวต และฝกทกษะการเปนผน าให เหมาะสมรวมกน เปนการสรางภาวะผน า ดวยกระบวนการเรยนรและกระบวนการกลม สามารถน าไปเสรมสรางพลงการเคลอนไหวของชมชน ใหเกดขนอยางตอเนอง หรอตามชวงโอกาสวกฤตตางๆของชมชน จดระบบการบรหารจดการของชมชน ไปสเปาหมายทชมชนตองการ ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด เปนหนวยจดท าหลกสตร และด าเนนการการฝกอบรมทจะพฒนาแกนน าส าหรบหมบานขยายผล(บานนอง) ซงเปนหมบานเปาหมายทจะไดรบงบประมาณจากกรมฯ หรอจากหนวยงานอนๆ ใหเหมาะสมกบพนทและความจ าเปนส าหรบจงหวดนนๆ นอกจากนสถาบนการพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน มหลกสตรพฒนา เพมทกษะในการเปนผน า น าไปปฏบตเปนตนแบบในการด าเนนวถชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง และรวมขบเคลอนการพฒนาหมบาน ใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยง


42

วธการ/ขนตอนการด าเนนงาน/เงอนไขของกจกรรม 2.1 ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด ด าเนนการเพมขดความสามารถแกนน าหมบานทมคณสมบต มความพรอมและตงใจจะท างานพฒนาชมชน ซงตองน าความร ความสามารถ ทกษะการจดกระบวนการพฒนาบคคลผดอยโอกาส พฒนากลมและหมบาน สรางการมสวนรวมและกระบวนการเรยนร เปนกลมผน าในการด าเนนงานการพฒนาหมบานเพอเปนหมบานตนแบบอยางยงยน เชน ผน าอช. กรรมการกลมตางๆ ในชมชน ผทรงคณวฒหรอผน าอนๆ ตามหลกสตรฝกอบรม 2.2 ส านกงานพฒนาชมชนจงหวด จดกจกรรมตดตาม นเทศ แกนน าชมชน ในการด าเนนงานโครงการประเมนผลแบบมสวนรวม และชวยการจดการความรประสบการณการท างานแกนน าชมชนแกนน าหมบานมความร ความเขาใจในการพฒนาหมบานตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 3. ขยายผลหมบานเศรษฐกจพอเพยง เพอสงเสรมการใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการพฒนาหมบานใหมระบบบรหารจดการชมชน

วธการ/ขนตอนการด าเนนงาน 3.1 จงหวดพจารณาด าเนนการในหมบานทไดด าเนนการประเมนผลและจดระดบหมบานเศรษฐกจพอเพยงตามเกณฑของกระทรวงมหาดไทย (23 ตวชวด) 3 ลกษณะดงน คอ “พออย พอกน” (ผานเกณฑ จ านวน 10 - 16 ตวชวด) “อยด กนด” (ผานเกณฑ จ านวน 17 - 22 ตวชวด) “มงม ศรสข” (ผานเกณฑ จ านวน 23 ตวชวด) เลอกหมบานลกษณะใดกได ทตองการพฒนา ใหเปนหมบานตนแบบและมความพรอมในการบรณาการกจกรรมของการพฒนาของกรมฯ โดยใชพนทเปนหลก 3.2 อ าเภอด าเนนการพฒนาหมบานตามลกษณะของหมบาน ดวยกจกรรมเพอใหสอดคลองกบพนฐานของแตละหมบาน ดงน 3.2.1 สงเสรมครอบครวพฒนาในหมบานเศรษฐกจพอเพยง กลมเปาหมาย เปนผแทนครอบครวพฒนา จ านวน 30 ครอบครว โดยคดเลอกครอบครวพฒนาทสมาชกในครอบครวมคณสมบตและมกจกรรมสมควรเปนแบบอยาง และตองการเขารวมโครงการฯสามารถขยายผลสครอบครวอนๆ ดวยการจดใหเปนจดเรยนรชมชนได การคดเลอกครอบครวพฒนามาเปนตนแบบและรวมเปนแกนหลกในการขบเคลอนการพฒนา ด าเนนการโดยแกนน าหมบานเศรษฐกจพอเพยงทผานการฝกอบรมจากจงหวด หรอหลกสตรการพฒนาแลวรวมกบเจาหนาทหรอนกพฒนา จดเวทประชาคมหมบานเพอแจงแนวทางในการพฒนาหมบานและคดเลอกครอบครวพฒนาจากครวเรอนทสมครใจเขารวมโครงการ ซงในระยะเรมตน คดเลอกอยางนอย 30 ครวเรอนตอหมบาน หรอเฉลยรอยละ 30 ของครวเรอนทงหมด ใหกระจายไปตามคมตางๆภายในหมบาน เมอพฒนาเปนครอบครวตนแบบไดแลวจะไดขยายผลสครอบครวอนๆในคมบานเดยวกนไดทวทงหมบาน กรมการพฒนาชมชน สนบสนนงบประมาณส าหรบหมบานขยายผลในการฝกอบรม หรอจดเวทใหการเรยนรแกครอบครวพฒนา เพอใหเขาใจหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และสามารถน าไปประยกตใชในการด าเนนชวตประจ าวน และเปนครอบครวตนแบบในการพฒนา ดวยวธการถายทอดความรทมความหลากหลาย ไดแก การจดเวทในหมบานและไปศกษาดงานทหมบานพ หรอแหลงเรยนรตางๆ ทจะสรางความเขาใจใหแกครอบครวพฒนาได


43

การจดเวทแลกเปลยนเรยนรของหมบาน เนนใหครอบครวพฒนาเรยนรดวยตนเอง ดวยการฝกวเคราะหตนเอง จากการท าบญชรบ - จายครวเรอน ซงน าไปสการรจกตนเองและพงตนเอง และการวางแผนชวต เรยนรจากเครองมอการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 6 ดาน 12 ตวชวด เพอใหครอบครวพฒนามการปฏบตอยางเปนรปธรรม เชอมโยงสระดบชมชน และเรยนรเครองมอเกณฑประเมน ๔ ดาน 23 ตวชวด และ เกณฑการประเมนความสขมวลรวมของหมบาน 6 องคประกอบ 22 ตวชวด ซงเปนเปาหมายภาพรวมของการพฒนาหมบาน รวมทงการวางแผนในการไปศกษาดงาน การไปศกษาดงานของครอบครวพฒนา มจดประสงคเพอใหประชาชนเหนของจรงจากผลส าเรจของการน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจ าวน การพฒนากลม การพฒนาหมบาน และน ามาประยกตใชในหมบ านของตนเองได จงควรค านงถงประโยชนทจะเกดขนกบกลมเปาหมาย และบรบทของชมชน เชน ถาตองการปรบทศนคต ตงปณธานและเสรมสรางพลงใจ อาจเลอกพนทโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร ศนยศกษาและพฒนาอนเนองมาจากพระราชด าร แตถาตองการเรยนรการบรหารจดการชมชน ฐานเรยนรหรอกจกรรมความส าเรจของกลมหรอของหมบาน กเลอกไปศกษาจากบานพ เปนตน โดยทมเจาหนาท วทยากรกระบวนการ และแกนน าหมบาน ตองสรางการมสวนรวมในการตดสนใจและรบผดชอบในการจดกระบวนการเรยนรรวมกน เมอครอบครวพฒนาผานการฝกอบรม การศกษาดงานแลว จะจดท าแผนชวตของครอบครวเพอน าไปปฏบตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และชวยกนวเคราะหในการจดเกบขอมลเพมเตม เชน ขอมลทางดานกายภาพ (ดน น า ปา) เพอน าไปใชในการจดเวทประชาคมวเคราะหชมชนและท าแผนชมชนในขนตอไป ใหสอดคลองกบความจ าเปนตามบรบทของชมชนและตามศกยภาพของระดบการพฒนาของ แตละหมบาน ทมปฏบตการระดบอ าเภอจะตองะก าหนดรายละเอยดของหลกสตรและเนอหาใหเกดประโยชนสงสดตอประชาชนและมความเปนไปไดในการพฒนาอยางเหมาะสม วธการ ฝกอบรมครอบครวพฒนาเพอสรางความเขาใจและการยอมรบปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยง ทถกตองเปนไปในทศทางเดยวกนทงทเปนแนวคดหลกการและแนวทางปฏบต และการเตรยมพรอม ในการเปนวทยากรขยายผลสครอบครวอนใน หมบาน และนอกหมบาน • ประชมเชงปฏบตการ/สมมนา เปนผแทนครอบครวพฒนา ใหการเรยนรวถชวตเศรษฐกจพอเพยง ระยะเวลา 1 วน

• ผแทนครอบครวพฒนา ศกษาดงานประสบการณการพฒนาวถชวตเศรษฐกจพอเพยง จากแหลงเรยนรตนแบบ ระยะเวลา 2 วน

3.2.2 การเรยนรตนเองและก าหนดการพฒนาคณภาพชวต กลมเปาหมาย เปนผแทนครอบครวพฒนาและแกนน าหมบาน ผน าชมชน ผน ากลม ผมสวนเกยวของในการจดท าแผนชมชน จ านวนอยางนอย 30 คน ระยะเวลา 1 วน วธการ จดการประชมเชงปฏบตการผแทนครอบครวพฒนา แกนน าชมชน ผมสวนเกยวของ หรอผรอบรดานตางๆ เพอสรางกระบวนการเรยนร ตระหนกในสภาพของครอบครวและหมบาน เปนจดเรมในการบรหารจดการไปสเปาหมายทเปนผลสมฤทธการพฒนาทตองการ ทงในระดบครอบครวและหมบาน

• จดใหมการประเมนเพอตรวจสภาพของหมบานตามเกณฑประเมนหมบานเศรษฐกจ พอเพยงตนแบบของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด) เพอประเมนสภาพหมบาน


44

• จดใหมการประเมนความ “อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) กอนการพฒนา โดยกรรมการหมบานรวมกบคณะท างานระดบต าบล จดการประเมน ตามแนวทางการประเมน ในแบบมสวนรวมและกรอกขอมลหมบาน ตามแบบประเมนหมบาน เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ (4 ดาน 23 ตวชวด) คณะท างานระดบอ าเภอรบรองผล การประเมนจดท าทะเบยนหมบาน คณะท างานระดบจงหวดรบรองผล จดท าทะเบยนหมบาน ซงจะน าไปใชเปนขอมลในการเปรยบเทยบผลกบขอมลหลงการพฒนา • จดใหมการวเคราะหขอมลของครอบครว เพอท าแผนชวตของครอบครว วเคราะหขอมล ของชมชน ขอมลทนชมชนเพอจดท าใหมหรอทบทวนปรบแผนพฒนาหมบาน ผลทไดคอแผนพฒนาครอบครวและแผนพฒนาชมชนทมคณภาพ ส าหรบน าไปเปน เครองมอในการก ากบ การบรหารการพฒนาตอไป 3.2.3 กจกรรมสาธตการด ารงชวตแบบพอเพยง กล ม เป าหมาย เปนผ แทนครอบครว พฒนาและผ สนใจ ไมนอยกว า 30 คน ไมต ากวา 2 ประเภทๆ ละ 1 วน วธการ แกนน าหมบานจดประชมเชงปฏบตการ/สมมนา/สาธตกจกรรมการด ารงชวตตามแนววถชวตเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการฝกปฏบต กจกรรมเพอสรางทกษะการด ารงชวตตามแนวปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง ทไดก าหนดในแผนพฒนาครอบครว (แผนชวต) หรอแผนพฒนาหม บาน โดยฉนทามตของกลมเปาหมายเทานน อาศยพนฐานความร ทนชมชน วฒนธรรมและภมปญญาน ามาใชในการประดษฐ อนรกษ ปรบปรง ประยกตใชสรางกจกรรมตางๆ ซงชมชนสามารถออกแบบและสรางกตกาในการจดการ เพอใหเกดการด าเนนการตอเนอง ค านงถงเปาหมายผลการพฒนาทยงยน ไดเอง การจดกจกรรมสาธตเพอใหการพฒนาหมบาน สามารถด าเนนการได โดยคลองตว ไมมกรอบจ ากดความตองการ ของชมชน ดวยมงหวงใหเกดการแลกเปลยน เรยนรประสบการณ และทกษะ ในการจดท ากจกรรมเพอการ พงตนเอง ท ากน ท าใช หรอจดกจกรรมเพอฝกการท างานรวมกน การบรหาร จดการในรปลกษณะกลมหรอ ถามกลมพรอมเพมระดบเปน การฝกบรหารจดการในลกษณะ เครอขายความรวมมอทกรปแบบงบประมาณ ทใชในลกษณะของการฝกปฏบตจงถอวาเปนจดเรม ในการสรางการมสวนรวมและขยายกจกรรมสรางสรรค อนเพอความยงยนของการพฒนาชมชนดวย การจดกจกรรมจากพนฐานของหมบานและเปาหมายการเปนตนแบบของหมบาน ซงนอกจาก ผานเกณฑการประเมน (4 ดาน 23 ตวชวด) แลว ใหพจารณาถงความเขมแขงอนๆ เชน ระบบบรหารจดการ ชมชนทชดเจน ชมชนสามารถเปนแหลงเรยนร ไดจร ง เชน มจดเรยนร ศนยเรยนร มวทยากรถายทอด ฯลฯ ชมชนมลกษณะของความเขมแขงยงยน เชน มผน าทสามารถท างานทดแทน มกลมองคกรทบรหารตอบสนองความตองการของสมาชกไดทวถง มแผนการขยายกจกรรมเ พม เปนตน ลกษณะของกจกรรมทด าเนนในหมบาน “พออย พอกน” ผลทตองการ คอ การด าเนนการเพอสรางความเขมแขงทงระบบคดและกจกรรมเพอ การพงตนเองใหได ตวอยางกจกรรม เชน กจกรรมเพอลดรายจาย สงเสรมการออม สงเสรมการลดการใชพลงงานการใชพลงงานทางเลอกพลงงานทดแทน การปรบปรงคณภาพวสดเหลอใชเพอใชประโยชน การ


45

สงเสรมความสมพนธและการอนรกษประเพณวฒนธรรมในการชวยเหลอกนท างาน (การลงแขก) การสงเสรมสขภาพ การปองกน การแกไข และฟนฟ ปญหาจากสงเสพตด เปนตน “อยด กนด” ผลทตองการ คอ การขยายความเขมแขงทเกดจากครอบครวหรอปจเจกขยายไปสความรวมมอ สรางพลง แบงปนชวยเหลอเกอกลระหวางกน สรางและพฒนาระบบกลมเพอยกระดบคณคา ในชมชน ตวอยางกจกรรม เชน กจกรรมเพอสรางรายได การสงเสรมการออมทรพยเพอการผลต สงเสรมการแปรรปผลตภณฑ การพฒนากระบวนการผลต การพฒนาพลงงานทดแทน การพฒนา แผนธรกจกลมอาชพ การเสรมสราง สวสดการชมชน เชน การปลกตนไมไวใชประโยชนในอนาคต เปนตน “มงม ศรสข” ผลทตองการ คอ การสรางเครอขายในการสรางมลคาและความรวมมอการท างานทยากและอาจมการประสานความสมพนธระหวางกลม องคกรอนๆ จากทงภายใน/ภายนอกหมบาน เ พอการพฒนาทยงยน ตวอยางกจกรรม เชน จดใหมการฝกปฏบต เ พมพนความร จากเครอขายทมประสบการณ ในการจดกจกรรมสงเสรมทกษะดานการจดสวสดการชมชน กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางทกษะดานการอาชพและเครอขายดานอาชพ กจกรรมการเรยนรการบรการจดการเครอขายวสาหกจ เชน กจกรรมการบรหารจดการหมบานทองเทยวเชงอนรกษ เปนตน 3.2.4 การสรางระบบการบรหารจดการชมชน กล ม เป าหมาย เปนผ น า ผ น ากล ม สมาชกกล มและผ แทนครอบครว พฒนา จ านวน 30 คน ระยะเวลา 1 วน วธการ จดการประชมเชงปฏบตการเพอแลกเปลยนประสบการณ สรางความเขาใจ ในขนตอน ของระบบการบรหารจดการพฒนาหมบาน รปแบบทเหมาะสมกบชมชนเปนการก าหนดแนวทาง ในการท างาน เพอสวนรวมก าหนดบทบาทในการเขารวมการพฒนาหมบานของคนในชมชน หรอ การเรยนรเรอง การด าเนนชวตตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข หรอการแกไขปญหาความขดแยง การการสรางความสมานฉนทสามคคของหมบาน การปองกนแกไขและฟนฟปญหาจากสงเสพตด 3.2.5 การจดการความรการด าเนนการและการเตรยมเปนหมบานตนแบบ กลมเปาหมาย 1) ส าหรบการประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน ใชตวแทนครอบครวในหมบานทกครอบครว หรอตวผแทนชมชน กลม ตางๆ เพอประเมนระดบการพฒนาของหมบานตามเกณฑประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบตนแบบ ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด) และการประเมนความ”อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) แบบมสวนรวม 2) ส าหรบการจดการความรตวแทนครอบครวพฒนาและผมสวนในการด าเนนกจกรรมการพฒนาหมบาน จ านวน 30 คน ระยะเวลา 1 วน วธการ จดการประชมเชงปฏบตการเพอการประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชนและการจดการความรวธการปฏบตการพฒนาหมบาน 2 ลกษณะ ดงน


46

1) กรรมการหมบานจดการประชมรวมกบคณะท างานต าบล ท าการประเมนระดบการพฒนาของหมบ านตามเกณฑประเมนหมบ านเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด) และการประเมนความ “อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) แบบมสวนรวม เปนการประเมนหลงการพฒนา ในชวงเดอนกรกฎาคม - สงหาคมของทกป คณะท างานระดบอ าเภอรบรองผล การประเมนจดท าทะเบยนหมบาน คณะท างานระดบจงหวดรบรองผลจดท าทะเบยนหมบาน โดยสงผลการประเมนใหกรมฯ ทราบ 2 ลกษณะ คอ แบบรายงานการประเมนความสขมวลรวมแบบมสวนรวมและขอมลหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ 2) จดการประชมเชงปฏบตการ เพอสรางความรเรองวธการปฏบตงานทประสบความส าเรจในการด าเนนกจกรรมการพฒนาบคคล พฒนากลม พฒนาเครอขาย หรอกจกรรมอนทมผลตอการสรางความยงยนในการพฒนาหมบานใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ จดท าเปนเอกสารความรอยางนอย 1 ฉบบ เพอน าขอมลไปใชในการปรบปรง พฒนาและใชเปนชดความร ในการขยายผล และฝกวทยากรประจ าจดเรยนร ศนยเรยนร พรอมรบการศกษาดงานจากผสนใจ

4. การประเมนหมบานและการจดท าทะเบยนขอมลหมบาน 4.1 ระดบหมบาน คณะกรรมการหมบาน ผน าชมชน สมาชกองคกรปกครองสวนทองถน ในหมบาน ผทรงคณวฒ รวมเวทประชาคมในการประเมนฯ 4.2 ระดบต าบล คณะท างานฯ ผด าเนนการจดเกบขอมลกจกรรมการพฒนาของหมบานและจดการประชมประชาคมประเมนความรสก “เปนสข” ดวยดชนชวดความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชนเปนเกณฑประเมนมผบรหารทองถน ก านน ผใหญบาน รบรองผลการประเมนความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน 4.3 ระดบอ าเภอ คณะท างานฯ พจารณารบรองผลการประเมนหมบานของแตละต าบล และจดท าทะเบยนขอมลหมบานฯ สงจงหวด 4.4 ระดบจงหวด รวบรวมจดท าทะเบยนขอมลหมบานฯ ทอ าเภอรบรองแลว สงขอมลให กรมการพฒนาชมชน 5. รกษาและพฒนาคณภาพความเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ วตถประสงค เพอรกษาและพฒนาคณภาพความเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบของปทผานมาใหคงมาตรฐาน ตามเกณฑการประเมนหม บ านเศรษฐกจพอเพยงตนแบบและประเมนความ “อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน เพมขน วธการ/ขนตอนการด าเนนงาน/เงอนไขของกจกรรม 5.1 ด าเนนการในหมบานเศรษฐกจพอเพยงทผานกระบวนการพฒนาตามแนวทางทก าหนด 5.2 ขนตอนการด าเนนงาน 5.2.1 การเรยนรตนเองและก าหนดการพฒนาคณภาพชวต กลมเปาหมาย เปนผแทนครอบครวพฒนาและแกนน าหมบาน ผน าชมชน ผน ากลม ผมสวนเกยวของในการจดท าแผนชมชน จ านวนอยางนอย 30 คน วธการ จดการประชมเชงปฏบตการผแทนครอบครวพฒนา แกนน าชมชน ผมสวนเกยวของ หรอผรอบรดานตางๆ เพอสรางกระบวนการเรยนร ตระหนกในสภาพของครอบครวและหมบาน เปนจดเรมในการบรหารจดการไปสเปาหมายทเปนผลสมฤทธการพฒนาทตองการ ทงในระดบครอบคร วและหมบาน


47

- จดใหมการประเมนเพอตรวจสภาพของหมบานตามเกณฑประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด)เพอประเมนสภาพหมบาน

- จดใหมการประเมนความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) แบบมสวนรวม ในหมบาน เปนการประเมนความสขมวลรวมของชมชนกอนการพฒนาซงตองใชเปนขอมลในการเปรยบเทยบหลงจากการพฒนาเสรจแลว

- จดใหมการวเคราะหขอมลของครอบครว เพอท าแผนชวตของครอบครว วเคราะหขอมล ของชมชน ขอมลทนชมชนเพอจดท าใหมหรอทบทวนปรบแผนพฒนาหมบาน ผลทไดคอแผนพฒนาครอบครวและแผนพฒนาชมชนทมคณภาพ ส าหรบน าไปเปน เครองมอในการก ากบ การบรหารการพฒนาตอไปการเรยนรตนเองและก าหนดการพฒนาคณภาพชวต 5.2.2 กจกรรมสาธตการด ารงชวตแบบพอเพยง กลมเปาหมาย เปนผแทนครอบครวพฒนาและผสนใจ 30 คน ไมต ากวา 1 ประเภท ๆละ 1 วน วธการ แกนน าหมบานจดประชมเชงปฏบตการ/สมมนา/สาธตกจกรรมการด ารงชวตตามแนววถชวตเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการฝกปฏบต กจกรรมเพอสรางทกษะการด ารงชวตตามแนวปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง ทไดก าหนดในแผนพฒนาครอบครว (แผนชวต) หรอแผนพฒนาหมบาน โดยฉนทามตของกลมเปาหมายเทานน อาศยพนฐานความร ทนชมชน วฒนธรรมและภมปญญาน ามาใชในการประดษฐ อนรกษ ปรบปรง ประยกตใชสรางกจกรรมตางๆ ซงชมชนสามารถออกแบบและสรางกตกาในการจดการ เพอใหเกดการด าเนนการตอเนอง ค านงถงเปาหมายผลการพฒนาทยงยนไดเอง รวมทงการเตรยมการ ส าหรบรองรบการศกษาดงานจากหมบานอนๆ เชน สถานทเรยนร บคคลทมหนาทตางๆ ทกษะของการท างาน ในแตละต าแหนงในการจดการเรยนรในการศกษาดงาน การจดกจกรรมสาธตเพอใหการพฒนาหมบาน สามารถด าเนนการไดโดยคลองตว ไมมกรอบจ ากดความตองการ ของชมชน ดวยมงหวงใหเกดการแลกเปลยน เรยนรประสบการณ และทกษะ ในการจดท ากจกรรมเพอการ พงตนเอง ท ากน ท าใช หรอจดกจกรรมเพอฝกการท างานรวมกน การบรหาร จดการในรปลกษณะกลมหรอ ถามกลมพรอมเพมระดบเปน การฝกบรหารจดการในลกษณะเครอขายความ รวมมอทกรปแบบงบประมาณ ทใชในลกษณะของการฝกปฏบตจงถอวาเปนจดเรมในการสรางการมสวนรวม และขยายกจกรรมสรางสรรค อนเพอความยงยนของการพฒนาชมชนดวย การจดกจกรรมจากพนฐานของหมบานและเปาหมายการเปนตนแบบของหมบาน ซงนอกจาก ผานเกณฑการประเมน (4 ดาน 23 ตวชวด) แลว ใหพจารณาถงความเขมแขงอนๆ เชน ระบบบรหารจดการ ชมชนทชดเจน ชมชนสามารถเปนแหลงเรยนรไดจรง เชน มจดเรยนร ศนยเรยนร มวทยากรถายทอด ฯลฯ ชมชนมลกษณะของความเขมแขงยงยน เชน มผน าทสามารถท างานทดแทน มกลมองคกรทบรหารตอบสนองความตองการของสมาชกไดทวถง มแผนการขยายกจกรรมเพมฯ เปนตน ลกษณะของกจกรรมทด าเนนในหมบาน “พออย พอกน” ผลทตองการ คอ การด าเนนการเพอสราง ความเขมแขงทงระบบคดและกจกรรมเพอการพงตนเองใหได ตวอยางกจกรรม เชน กจกรรมเพอลดรายจาย สงเสรมการออม สง เสรมการลดการใชพลงงาน การใชพลงงานทางเลอกพลงงานทดแทน การปรบปรงคณภาพวสดเหลอใชเพอใชประโยชน


48

การสงเสรมความสมพนธและการอนรกษประเพณวฒนธรรมในการชวยเหลอกนท างาน (การลงแขก) การสงเสรมสขภาพ การปองกน การแกไข และฟนฟ ปญหาจากสงเสพตด เปนตน “อยด กนด” ผลทตองการ คอ การขยายความเขมแขงทเกดจากครอบครวหรอปจเจกขยายไปสความรวมมอ สรางพลง แบงปนชวยเหลอเกอกลระหวางกน สรางและพฒนาระบบกลมเพอยกระดบคณคาในชมชน ตวอยางกจกรรม เชน กจกรรมเพอสรางรายได การสงเสรมการออมทรพยเพอการผลต สงเสรมการแปรรปผลตภณฑ การพฒนากระบวนการผลต การพฒนาพลงงานทดแทน การพฒนาแผนธรกจกลมอาชพ การสรมสราง สวสดการชมชน เชน การปลกตนไมไว ใชประโยชนในอนาคต เปนตน “มงม ศรสข” ผลทตองการ คอ การสรางเครอขายในการสรางมลคาและความรวมมอการท างานทยากและอาจมการประสานความสมพนธระหวางกลม องคอนๆ จากทงภายใน/ภายนอกหมบาน เพอการพฒนาทยงยน ตวอยางกจกรรม เชน จดใหมการฝกปฏบต เพมพนความร จากเครอขายทมประสบการณ ในการจดกจกรรมสงเสรมทกษะดานการจดสวสดการชมชน กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางทกษะดานการอาชพและเครอขายดานอาชพ กจกรรมการเรยนรการบรการจดการเครอขายวสาหกจ เช น กจกรรมการบรหารจดการหมบานทองเทยวเชงอนรกษ เปนตน 5.2.3 การจดการความรการด าเนนการและการเตรยมเปนหมบานตนแบบ กลมเปาหมาย 1) ส าหรบการประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน ตวแทนครอบครวในหมบานทกครอบครว หรอตวผแทนชมชน กลมตางๆ เพอประเมน ระดบการพฒนาของหมบานตามเกณฑประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบตนแบบ ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด) และ การประเมนความ “อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) แบบมสวนรวม 2) ส าหรบการจดการความรตวแทนครอบครวพฒนาและผมสวนในการด าเนนกจกรรมการพฒนาหมบาน วธการ - จดการประชมเชงปฏบตการเพอการประเมนความ “อยเยน เปนสข” หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชนและการจดการความรวธการปฏบตการพฒนาหมบาน 1) จดการประชมประเมนระดบการพฒนาของหมบานตามเกณฑประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย (4 ดาน 23 ตวชวด) และ การประเมนความ”อยเยน เปนสข”หรอความสขมวลรวมของหมบาน/ชมชน (GVH) แบบมสวนรวม เปนการประเมนหลงการพฒนา โดยสงผลการประเมนใหกรมฯ 2) จดการประชมเชงปฏบตการ เพอสรางความรเรองวธการปฏบตงานทประสบความส าเรจในการด าเนนกจกรรมการพฒนาบคคล พฒนากลม พฒนาเครอขาย หรอกจกรรมอนทมผลตอการสรางความยงยนในการพฒนาหมบานใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ จดท าเปนเอกสารความรอยางนอย 1 ฉบบ เพอน าขอมลไปใชในการปรบปรง พฒนาและใชเปนชดความรในการขยายผล และฝกวทยากรประจ าจดเรยนร ศนยเรยนร พรอมรบการศกษาดงานจากผสนใจใดใด


49

บรรณานกรม

คณะกรรมการอ านวยการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. (2551). แนวทางการขบเคลอน ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ : สภชนญค พรนตง กรป จ ากด.

นรนดร จงวฒเวศน. (2550). การพฒนาชมชน. ปฐกถาพฒนากร. กรมการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: บรษท ร าไทยเพรส จ ากด.

พพฒน ยอดพฤตการณ. (2550).เศรษฐกจพอเพยงหมายถงอะไร. พมพครงท 2, กรงเทพฯ: ฐานมเดย เนตเวรค.

มลนธพระดาบส. (2551). ค าพอสอน ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชด ารสเกยวกบ เศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ.

เสนห จามรก. (๒๕๓๘). ตวชวดส าหรบงานพฒนาชมชน ประสบการณจากนกพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สถาบนชมชนทองถน

ส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร. (2552). เศรษฐกจพอเพยงปรชญาชถงแนวทางการด ารงชวต. กรงเทพฯ.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2550). แผนพฒนาเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต ฉบบทสบ พ.ศ.2550-2559. กรงเทพฯ : ว.เจ.พรนตง จ ากด.

ส านกนายกรฐมนตร. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (๒๕๕๕).

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๑ พ.ศ.๒๕๕๕-๒๕๕๙. กรงเทพฯ: ผแตง.

ส านกงานสภาพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2555). แผนพฒนาเศรษฐกจและ สงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559). กรงเทพฯ: ส านกงานสภาพฒนาการ เศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

ส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน. (2556). คมอการด าเนนงานโครงการหมบานเศรษฐกจ พอเพยงตนแบบ. กรงเทพฯ.

ส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน. (2554). คมอการประเมนความ“อยเยน เปนสข”. กรงเทพฯ.


50

คณะผจดท า

ทปรกษา นายโชคชย แกวปอง รองอธบดกรมการพฒนาชมชน นายอทย ทองเดช ผอ านวยการส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน

รวบรวม/เรยบเรยง นางวรรณา ลมพานชย นกวชาการพฒนาชมชนช านาญการพเศษ ปพมพ มนาคม 2562 ขอมลเพมเตม

ส านกเสรมสรางความเขมแขงชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย

ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550 ชน 5 อาคารรฐประศาสนภกด ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กทม. 10210

ส ำนกเสรมสรำงควำมเขมแขงชมชน กรมกำรพฒนำชมชน กระทรวงมหำดไทย

ศนยรำชกำรเฉลมพระเกยรต 80 พรรษำ 5 ธนวำคม 2550

ชน 5 อำคำรรฐประศำสนภกด ถนนแจงวฒนะ

แขวงทงสองหอง เขตหลกส กทม. 10210

โทร 0 2141 6110 เวบไซต www.chumchon.cdd.go.th

การพัฒนาหมู บ านเศรษฐกิจพอเพียง...

Documents

Transcript of การพัฒนาหมู บ านเศรษฐกิจพอเพียง...