การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม

ปรญญานพนธ ของ

นพวรรณ ชวอาร

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานวตกรรมการออกแบบ

มถนายน 2555

การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม

ปรญญานพนธ ของ

นพวรรณ ชวอาร

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานวตกรรมการออกแบบ

มถนายน 2555 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม

บทคดยอ ของ

นพวรรณ ชวอาร

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานวตกรรมการออกแบบ

มถนายน 2555

นพวรรณ ชวอาร. (2555). การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณ:ศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม. ปรญญานพนธ ศป.ม. (นวตกรรมการออกแบบ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารยสมศกด ชวาลาวลย, ผชวยศาสตราจารยสนนาถ เลศไพวน. งานวจยเรอง การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณ ศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม ใหประโยชนสงสดตอชมชน สามารถนาไปใชจรงไดสรางเอกลกษณใหกบสนคาเพอศกษาประสทธภาพของบรรจภณฑไดแบงออกเปน 4ดาน คอ 1.ดานการปกปองผลตภณฑ 2.ดานการบรรจผลตภณฑ3. ดานการอานวยความสะดวก 4.ดานการสงเสรมการจดจาหนาย โดยใชวธการเลอกจากกลมตวอยางดวยวธสมแบบเจาะจงโดยผเชยวชาญเลอกผลตภณฑจานวน 15 ชน มการดาเนนการวจยเปนการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑจากการศกษา 2 ตวแปร ตวแปรตน คอประสทธภาพของบรรจภณฑ โดยแบงออกเปน 4 ดาน 1.ดานการปกปองผลตภณฑ 2.ดานการบรรจผลตภณฑ 3.ดานการอานวยความสะดวก 4.ดานการสงเสรมการจดจาหนาย ตวแปรตาม คอ รปแบบ ลวดลายและบรรจภณฑลกษณะตางๆทสามารถสรางเอกลกษณใหกบสนคาได โดยใชแบบประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑแบบ 2 ตอน ตอนท 1 เปนแบบแสดงผลความคดเหนของผเชยวชาญเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ซงกาหนดคาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบตามวธของลเคอรต(พวงรตน ทวรตน. 2540: 114) ตอนท 2 เปนแบบปลายเปดสาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะตางๆแบบสอบถามความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปแบบ 2 ตอน ตอนท 1 เปนคาถามแบบเลอกตอบเกยวกบขอมลทางประชากรศาสตรของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 เปนคาถามแบบเลอกตอบเพอประเมนความพงพอใจทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑตอนท1 จานวน 3แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C โดยทาการประเมนออกเปน 4 ดานคอ 1.ดานการปกปองผลตภณฑ 2.ดานการบรรจผลตภณฑ 3. ดานการอานวยความสะดวก 4.ดานการจดจาหนาย ผวจยเกบรวบรวมขอมลพรอมอธบายขอมลประกอบเมอมคาถามจากแบบสอบถามโดยไดรบแบบสอบถามครบสมบรณคดเปน100% จานวน 3 ชดเพอนามาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญเพอสรางแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป ผลจากแบบสอบถามสารวจความพงพอใจของผบรโภคทมตอการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจากแบบสอบถามตอบแบบสอบถามรอยละ80และอยในชวงอาย 25-40ขนไปและประกอบอาชพคดเปนรอยละ40 รายไดตอเดอนอยระหวาง10,000-20,000บาท

ตอนท 2 ผลการวเคราะหขอมลแบบประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑจากผเชยวชาญจากจานวน แบบ A แบบราง 5 รปแบบ แบบ B แบบราง 5 รปแบบ แบบ C แบบราง 5 รปแบบ เหลอเพยงอยางละ 3 รปแบบทมความพงพอใจมากทสดทมความเหมาะสมกบการมาออกแบบเปนบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป ผลจากการวเคราะหแบบสอบถามความคดเหนของผบรโภคจากจานวนแบบ A แบบราง3 แบบแบบ B แบบราง 3 รปแบบ แบบ C แบบราง 3 รปแบบเหลอเพยงอยางละ1 รปแบบทมความพงพอใจมากทสดทมความเหมาะสมกบการนามาทาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป การพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปทไดรบการพฒนาสามารถสงเสรมการขายใหกบชมชนทองถนจงหวดนครปฐม ผลการวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปทไดจากการประเมนประสทธภาพจากผเชยวชาญผลของการศกษาพบวาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรปมประสทธภาพโดยรวมของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 3 แบบ คอรปแบบ A อยในเกณฑด มคาเฉลย 4.3 รปแบบ B อยในเกณฑด มคาเฉลย 4.2 รปแบบ C อยในเกณฑด มคาเฉลย 3.9 โดยทาการประเมนเปน 4 ดาน ดานการปกปองผลตภณฑ ดานการบรรจผลตภณฑ ดานอานวยความสะดวก ดานสงเสรมการจาหนาย

RESEARCH AND DEVELOPMENT OF PACKAGING PRODUCT PROCESSING PORK FOR PROMOTION MARKETING: A CASE PACKAGING PRODUCT PROCESSING IN DISTRICT

NAKHONPATHOM

AN ABSTRACT BY

NOPPAWAN CHEEWAREE

Presented Partial Fulfillment of Requirements for the Master of Fine and Applied art Degree in Design Innovation

at Srinakharinwirot University June 2012

Noppawan Cheewaree. (2012). Research and Development of Packaging Product Processing Pork for Promotion Marketing: A CASE Packaging Product Process In District Nakhonpathom. Master thesis, M.F.A. (Design Innovation). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Assoc. Prof. Somsak Shawalawan, Assist. Prof. Sineenath Lertpraiwan. The study of Research and Development of Packaging Product Processing Pork for Promotion Marketing: a case packaging product processing in district Nakhonpathom maximized benefit to the community and existentially applicable. It created identity to the product for the study of packaging efficiency which was divided into four areas, i.e. 1) product protection, 2) packaging, 3) facility, and 4) promotion. Purposive sampling was used by experts to select 15 products. The research was conducted to evaluate packaging efficiency from two variables, i.e. the independent variables containing the package efficiency divided into four aspects, i.e. 1) product protection, 2) packaging, 3) facility, and 4) promotion; the dependent variables were various pattern, design and packaging enabling to create the product identity. The evaluation format was divided into two parts. The first part evolved opinions of experts which was applied with rating scale and weighed into five levels based on Likert (Puongrat Thaweerat, 1997:114). The second part evolved open-ended questions to evaluate the respondents’ additional responses and recommendation on the consumers’ satisfaction toward the packaging product processing pork and divided into two parts. Part 1 contained the multiple choices of the respondents ‘demography. Part 2 contained the multiple choices of the satisfaction toward the packaging product processing pork and the developed the packaging product processing pork could be promoted in the districts of Nakhonpathom. Results of data analysis on efficiency evaluation the first packaging designs of 3 patterns: A, B, and C on four aspects of 1) product protection, 2) packaging, 3) facility, and 4) promotion. All 3 sets of questionnaire have been return at 100% for further development and improvement by their recommendation in order to create the packaging prototypes. Results of the customers’ satisfaction on the packaging designs reveal that 80% have returned from the 25-40 and above age group. 40% have jobs and their income is around 10,000 – 20,000 Baht. Part 2: results of the analysis of the design experts on the 5 patterns each of Patterns A, B and C have been reduced to 3 patterns each which are most satisfactory to be used for the packaging designs for the processing pork.

From the analysis of the consumers’ opinion, it is found that Pattern 3 of the Pattern A, Pattern 2 the Pattern B and Pattern 5 of the Pattern C are most satisfactory to be used for the packaging designs for the processing pork. Results revealed that the packaging product processing pork was efficient taken into three patterns, i.e. pattern A was at good level with the mean of 4.3, pattern B was at good level with the mean of 4.2, and patter C was at good level with the mean of 3.9 based on the four aspects of evaluation namely, product protection, packaging, facility and promotion.

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปไดด ดวยความอนเคราะหจาก คณะกรรมการบรหารหลกสตรศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต วชาเอกนวตกรรมการออกแบบ ดวยความกรณาอยางยงจาก รองศาสตราจารยสมศกด ชวาลาวลย ประธานการควบคมปรญญานพนธ ผชวยศาสตราจารยสนนาถ เลศไพรวน ทไดกรณาใหคาปรกษา แนะนา และขอเสนอแนะ ตลอดจนแกไขขอบกพรองอนเปนประโยชนในการทาปรญญานพนธครงนอยางดยง ผวจยรสกซาบซง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน ขอกราบขอบพระคณ อาจารยยศไกร ไทรทอง อาจารยกนกวรรณ ใจหาญ ทกรณาใหความอนเคราะหเปนผเชยวชาญตรวจแบบประเมนความคดเหนในการวจย ครงน ขอบคณผทเกยวของทกทานทชวยเหลอในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยและเพอนๆรวมชนเรยนทใหกาลงใจละคาแนะนาตางๆเปนอยางด คณคาและประโยชนอนพงมจากปรญญานพนธ ผวจยขอมอบเปนเครองบชาพระคณของบดา มารดา บรพคณาจารย ทใหความชวยเหลอและเปนกาลงใจใหอยางดยง จนทาใหปรญญานพนธเลมนสมบรณแบบและเปนประโยชนตอผตองการศกษาวจยตอไป

นพวรรณ ชวอาร

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา 1 ภมหลง 1 ความมงหมายของการวจย 2 ขอบเขตของการวจย 3 วธดาเนนการศกษาคนควา 4 นยามศพทเฉพาะ 5 กรอบแนวคดในการศกษา 7 สมมตฐานการวจย 8 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 9 ความหมายของการออกแบบบรรจภณฑ 9 หนาทของบรรจภณฑ 10 ประโยชนของบรรจภณฑ 11 ประเภทของบรรจภณฑ 12 ประเภทของบรรจภณฑจาแนกตามวสด 14 บรรจภณฑกระดาษ 15 บรรจภณฑอาหาร 19 การออกแบบบรรจภณฑ 25 การออกแบบดานโครงสราง 25 การออกแบบดานกราฟก 26 วสดบรรจภณฑ 26 การเลอกบรรจภณฑใหเหมาะสมกบผลตภณฑ 27 องคประกอบการออกแบบ 28 เทคนคการออกแบบ 29 การสรางแนวคดเกยวกบการออกแบบ 30 การใชสเพอการออกแบบบรรจภณฑ 32 ขนตอนการออกแบบ 42

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 2 (ตอ) ขนตอนการวางแผนการออกแบบบรรจภณฑ 48 การทาเครองหมายบนบรรจภณฑ 50 การใชบรรจภณฑเปนกลยทธทางการตลาด 57 วสดบรรจภณฑและระบบการพมพบรรจภณฑ 59 ระบบการพมพออฟเซต 59 ระบบการพมพเฟลกโซกราฟ 60 ระบบการพมพกราเวยร 61 งานวจยทเกยวของ 61 3 วธการดาเนนงานวจย 64 การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง 64 การสรางเครองมอทใชในการวจย 65 การจดกระทาและการวเคราะหขอมล 69 4 ผลการวเคราะหขอมล 70 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล 70 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ 87 สรปผลการวเคราะหขอมล 89 อภปรายผล 91 ขอเสนอแนะ 92 ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป 92 บรรณานกรม 93

สารบญ (ตอ)

บทท หนา ภาคผนวก 96 ภาคผนวก ก 97 ภาคผนวก ข 102 ภาคผนวก ค 104 ประวตยอผวจย 114

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 การแยกประเภทของบรรจภณฑ 13 2 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม การขาย แบบ A 73 3 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม การขาย แบบ B 75 4 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม การขาย แบบ C 78 5 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A 80 6 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B 82 7 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C 84

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย 7 2 การออกแบบราง 49 3 ฉลากโลกสเขยว 51 4 ขนตอนการดาเนนงานวจย 67 5 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปหมแผน 71 6 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปหมหยอง 71 7 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปกนเชยงหม 72

1

บทท 1

บทนา

ภมหลง

เนองจากเศรษฐกจของประเทศไทยในปจจบนรายไดสวนใหญทไดมาจากผลผลตและผลตภณฑจากเกษตรกรและกลมชมชนทจดตงขนภายในหมบานของในแตละจงหวด ซงในอดตเรามชมชนทเขมแขงสามารถดารงชวตอยไดดวยการพงพาอาศยกนและกนมขนบธรรมเนยมทดงามสบทอดกนมาหลายชวอายคนและทรงคณคาในเอกลกษณของความเปนไทยทเกดจากภมปญญาของคนในชมชนทองถน

ในกระแสของสงคมปจจบน ภาครฐไดมการสนบสนนสงใหมๆใหเกดขนมาหลายดาน สงหนงทประสบความสาเรจกคอ สนคาภมปญญาไทย กลมวสาหกจชมชนเองกเปนหนงทางเลอกทรฐบาลจดตงขนมาเพอชวยเหลอกลมแมบานโดยมวสยทศนทวา “ชมชนเขมแขง พ งพาตนเอง สรางรายไดและคณภาพชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงโดยกระบวนการวสาหกจชมชน ” โดยมจดประสงคเพอใหชมชนสรางกระบวนการเรยนรในการพฒนาวสาหกจชมชน ใหชมชนสามารถดาเนนกจการวสาหกจชมชนไดโดยชมชนเอง และเพอใหวสาหกจชมชนและเครอขายไดรบกา รสนบสนนอยางเปนระบบ โดยในจงหวดนครปฐมมกลมรฐวสาหกจชมชนทงหมด 132 กลม แบงเปนกลมใหญได 9 กลม ดงน กจกรรมกลมทางดานพช 46 กลม กลมหตถศลปประดษฐ 16 กลม กลมแปรรปผลผลตทางดานเกษตร 26 กลม กลมผลตอาหารประเภทเครองดมสมนไพร 19 กลม กลมบรการสนคาชมชนออมทรพย 8 กลม กลมผลตทางดานประมง 6 กลม กลมผลตทางดานสตว 6 กลม กลมทองเทยว 1 กลม และกลมอนๆ 1 กลม (สรปจาแนกประเภทกลมวสาหกจชมชน จ.นครปฐม 28 กมภาพนธ 2549)

เมอมผลตภณฑมากขนเปอรเซ นตในการผลตสนคาซ ากบวสาหกจชมชนในจงหวดอนกเพมมากเชนเดยวกน เพราะความหลากหลายของสนคาในทองตลาด ทงผลตภณฑทมความเหมอน ใกลเคยงหรอแตกตางกนลวนทาใหเกดภาวะยงยากในการตดสนใจซอของผบรโภค การออกแบบจงเปนตวแปรสาคญของการแขงขนสรางความแตกตางระหวางเปนความจดจาสมพนธภาพระหวางผผลตกบผบรโภค และสนคาทดจะตองมบรรจภณฑทดดวย ซงเปนสงทสาคญอยางมากทผผลตบางรายกหลงลมไป ถายงไมเปนสนคาสงออกหรอจาหนายบนหางสรรพสนคากไมคอยมปญหาเทาไหร แตเมอ ใดไดนาสนคาไปจาหนายบนหางสรรพสนคา การออกแบบบรรจภณฑ จงมบทบาททสาคญยงตอผผลตสนคา เนองจากบรรจภณฑสามารถทาหนาทสงเสรมการขาย กระตนยอดขายใหเพมขน ในเวลาเดยวกนมโอกาสลดตนทนสนคาอนจะนาไปสยอดกาไรสงซงเปนเปาหมายการออกแบบบ รรจภณฑจงเปนสวนสาคญมากในขนตอนการผลตสนคา (ชยรตน อศวางกร. 2548)

2 โดยเฉพาะประเทศชนนาของโลกใหความสาคญกบการออกแบบบรรจภณฑยกตวอยางเชน ในป ค.ศ. 1980 สหรฐอเมรกาใชเงนมากกวา 50 พนลานเหรยญ ไปใชในการจายเกยวกบ บรรจภณฑ ซงในจานวนน เปนการใชจายเกยวกบบรรจภณฑ มากกวาการโฆษณา โดยมเหตผลวาการ บรรจภณฑ

เปนแนวโนมตอไปในการทจะเขาถงการบรการตนเอง (Trend Toward Self Service) ทตองการใหบรรจภณฑไดแสดงบทบาทหลก 2 ประการไปพรอมๆกนคอ ทงโฆษณาและ การขาย (Advertising And

Selling) ดงนน บรรจภณฑจงเปนสงทแสดงรวมไวซงรปรางลกษณะของภาชนะบรรจ (Container)และการออกแบบ สสน รปราง ตราฉลาก ขอความโฆษณาประชาสมพนธ (ภาควชาเทคโนโลยการบรรจ คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 2548)

จากความสาคญของการออก แบบบรรจภณฑนเองผวจยตองการใหมความเขาถงกลมเปาหมายใหชดเจนยงขน จงจาเปนอยางยงทจะตองมการพฒนาบรรจภณฑทมความสวยงามและสอดคลองกบผลตภณฑ จงเปนทมาของงานวจยศกษาและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปของชมชนทองถนในจงหวดนครปฐม

ความมงหมายของการวจย

ในการวจยครงนผวจยไดตงความมงหมายไวดงน

1. เพอศกษาปญหาและประเมนประสทธภาพโครงสรางของบรรจภณฑในการเกบรกษาสนคาทมคณภาพ

2 . เพอพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปทมประโยชนใชสอยสงสดตอชมชนและบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปยงสามารถสอดคลองกบการขยายตลาดทสรางเอกลกษณใหกบสนคาได

ความสาคญของการวจย

การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจะเปนประโยชนอยางมากสา หรบชมชนทองถนในจงหวดนครปฐมทจะเปนการสรางเอกลกษณใหกบสนคาในการสรางรายไดและเปนการขยายตลาดใหกบชมชนและตอบสนองกบความตองการของกลมผบรโภค เพอเปนการเปดชองทางใหกบผลตภณฑในชมชนทองถนไดเปนทยอมรบของกลมผบรโภคเกยวกบดานประสทธภาพของบรรจภณฑในการเกบรกษาสนคาทมคณภาพ

3

ขอบเขตของการวจย

ผศกษามงศกษาและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปของชมชนทองถนในจงหวด นครปฐมเพอสงเสรมการขาย โดยมขอบเขตในการศกษา ดงน

1. ขอบเขตดานพนท

1.1 พนทในการศกษาปญหาของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป คอ รานคาทจดจาหนายผลตภณฑหมแปรรปในอาเภอเมองจงหวดนครปฐม 2. ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย

2.1 ประชากรในการศกษาคอ บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปอาเภอเมองจงหวดนครปฐม

2.2 ประชากรในการศกษาพฒนา คอ แบบรางบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจงหวดนครปฐม ทไดทาการออกแบบโดยผวจย จานวน 15 ชน ซงจาแนกไดดงน

- บรรจภณฑผลตภณฑหมแผนประเภท กลอง ขนาด 24X36 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

- บรรจภณฑผลตภณฑหมหยองประเภท ถง ขนาด 20X30 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

- บรรจภณฑผลตภณฑกนเชยงหมประเภท ถง ขนาด 7.5X26 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

2.3 กลมตวอยางคอ บรรจภณฑผลตภณฑแปรรปททาการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑทมอยโดยทวไปโดยเลอกจากกลมตวอยางดวยวธสมแบบเจาะจงโดยผเชยวชาญเลอกจานวนผลตภณฑทงหมด 15 ชน

3. ตวแปรทศกษา

โดยผวจยจะทาการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑทผวจยไดออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการ ขายของชมชนทองถนในจงหวดนครปฐมโดยตวแปรทจะศกษาม 2 ตวแปรคอ

ตวแปรตน คอ รปแบบ ลวดลาย และบรรจภณฑลกษณะตางๆ ทสรางเอกลกษณใหกบสนคาได

ตวแปรตาม คอ ประสทธภาพของบรรจภณฑโดยแบงออกเปน 4 ดาน

1 ดานการปกปองผลตภณฑ

2 ดานการบรรจผลตภณฑ

3 ดานการอานวยความสะดวก

4 ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

4

วธการดาเนนการศกษาคนควา

การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายของชมชนทองถนในจงหวดนครปฐมมวธการศกษาคนควาดงนคอ

1. การศกษาขอมลเบองตน

ผวจยไดรวบรวมขอมลจากแหลงขอมลทไดทาการศกษาคนควาจากงานวจยทเกยวของจากงานวจยทหอสมดกลางมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กลมรฐวสาหกจชมชนจงหวดนครปฐมและเอกสารตาราทางเวบไซตตางๆทผวจยไดนามาศกษาและนาผลมาวเคราะหเพอเปนแนวทางในการศกษาและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

2. การดาเนนการศกษาจากขอมลเบองตน

ขอมลเบองตน เปนขอมลทผวจยรวบรวมจากแหลงขอมลดวยวธการดงตอไปน

2.1 การสารวจพนทการศกษา

2.1.1 พนทการศกษาในชมชนทองถน อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม

2.2 การประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑ

2.2.1 ศกษาวธการจากเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการสรางแบบประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑ

2.2.2 สรางแบบประเมนประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปโดยผวจยจะทาการประเมน 4 ดานดงตอไปน

2.2.2.1 ดานการปกปองผลตภณฑ

2.2.2.2 ดานการบรรจ

2.2.2.3 ดานการอานวยความสะดวก

2.2.2.4 ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

3. การวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมลครงนเปนการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปของชมชนทองถนในจงหวดนครปฐมเพอสงเสรมการขายโดยนาขอมลทไดจากขอมลเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอทจะกาหนดขอบเขตของงา นในการออกแบบของจานวนผลตภณฑทงหมด 15 ชนเพอมาพฒนาผลตภณฑของหมแปรรปในจงหวดนครปฐมโดยศกษาปญหาโครงสรางของบรรจภณฑในการเกบรกษาสนคาทสามารถเออประโยชนในการขยายตลาดของผลตภณฑหมแปรรปในอนาคต

4. ขนตอนการ พฒนาแบบราง โดยการเลอกแบบประเม นประสทธภาพบรรจภณฑโดยผเชยวชาญดานการออกแบบบรรจภณฑ

5 5. ขนการสรางแบบผลตภณฑ ทดลอง แกไขปรบปรงและผลตผลงานจรงทสมบรณและนาเสนอตอกรรมการควบคม

นยามศพทเฉพาะ

บรรจภณฑ หมายถง ภาชนะทบรรจหรอหอหมผลตภณฑเพอปองกนความเสยหายแตกหกทจะเกดขนกบตวผลตภณฑ

ผลตภณฑ หมายถง ตวสนคารวมกบความพงพอใจ และผลประโยชนอนทผบรโภคไดรบจาก การซอสนคานน รวมถงการบรรจหบหอ และยหอผลตภณฑทนาออกสตลาด ตองมคณภาพดเปนทยอมรบ ของผบรโภค

แปรรป หมายถง กรรมวธการถนอมผลตผลการเกษตรหรอการแปรรปเปนผลตภณฑอาหารชนดตางๆนน มการปฏบตตอเนองกนมาหลายวธแตละวธอาจจะแตกตางกนออกไปในรายละเอยดปลกยอยแลว แตความนยมในทองถนซงอาจจะแบงออกไดดงน

0 1. การตากแดด คนโบราณสงเกตเหนวาเมลดธญพชและถวตาง ๆ เมอแกและทงไวใหแหงตามธรรมชาตสามารถเกบไวไดนาน ดงนนจงมการเลยนแบบธรรมชาต โดยการผงลมและตากแดดใหแหง เพอจะไดผลตภณฑทสามารถเกบไวไดนานเชน กลวยตากปลาแหง ผกตากแหง

2. การกวน

การกวนผลไมทไมคอยมรสหวาน สวนมากจะนยมเตมนาตาล เพอเพมความหวานใหผลไม นน เชน สบปะรด เนองจากมรสเปรยว ดงนนการกวนสวนมากจะเตมนาตาลเพอเพมความหวาน และอาจเตมเกลอเลกนอยเพ อเพมรสชาตหรอบางชนดอาจเตมกะทดวย เชน การกวนกลวย เปนตนผลประเภทฟกทอง มนเทศ เผอก โดยปกตจะสามารถเกบไดหลายวน เพราะมเปลอกหนาแตอาจจะนามากวนเพอเกบไวรบประทานเปนอาหารหวานได

การกวนเปนการลดปรมาณนาในเนออาหารอกวธหนง โดยใชความรอนตา เชน มะมวงกวนทเรยนกวน เปนตน ผลไมทจะนามากวนมกจะเปนผลไมสกทเหลอจากการรบประทานสด

นาเฉพาะเนอผลไมนนมาขยใหเนอแตกแลวใสกระทะ หรอหมอ ตงไฟออน ๆ หรอปานกลาง ใชไมพายคนหรอกวนผลไมนนใหเขากนและกวนไปเรอย ๆ เพอใหนาระเหยออกและไมใหเนอผลไมตดกบ

กระทะ จนกระทงเนอผลไมนนขนเหนยว แลวจงยกออกจากเตาไฟ และคนตอไปอกจนกระทงความรอนลดลง นาเขาเกบในขวดหรอหมอ แลวปดฝา

3. การตมหรอนงแลวตากแหง การตมหรอนงหรอลวก จะเปนการไลฟองอากาศจากเนอเยอของวตถดบและยบย งการเปลยนแปลงทางเคม โดยเฉพาะอยางยงเปนการรกษาสของผลตภณฑ ปองกนการเนาเสย เชนกงแหง ทาโดยตมกงสดในนาเกลอเจอจาง แลวนามาเกลยบนตะแกรงหรอเสอททาดวยไมไผตากแดดใหแหง เมอสงเกตเหนวาเปลอกกงกรอบกเอาเปลอกออกซงทาไดหลายวธ เชน ใสถงผาแลวทบดวยของหนก ๆ หรอฟาดกบพน เพอใหเปลอกกงและหวหลดออกจากตวกง นามาฝดเอาเปลอก

6 และหวกงออก ตวเนอกงทเหลอจะมสชมพนามาเกลยบนตะแกรงหรอเสอ เพอตากแดดอกครงหน งจนแหง การตา กแดดทงสองระยะจะใชเวลาประมาณ 3 - 5 วน ทงนแลวแตความรอนจากแสงแดดและปรมาณของกงบนเสอเมอแหง ดแลวเกบใสในภาชนะทปดสนท สามารถเกบไวรบประทานไดเปนเวลานาน

ชมชน หมายถง กลมคนทอยรวมกนเปนสงคมขนาดเลก อาศยอยอาณาบรเวณเดยวกนและมผลประโยชนรวมกน กลมคนทมวถชวเกยวพนกน และมการตดตอสอสารเกยวของกนอยางเปนปกตตอเนอง อนเนองมาจากการอยในพนทรวมกนหรอมอาชพรวมกนหรอการประกอกจการซงมวตถประสงครวมกน หรอการมวฒนธรรมความเชอ หรอ ความสนใจรวมกน (นายไพบลย วฒนศรธรรม)โดยความเปนชมชนอาจหมายถงการทคนจานวนหนงเทาใดกไดมวตถประสงครวมกน มการตดตอสอสารหรอรวมกลมกน มความเอออาทรตอกน มการเรยนรรวมกน ในการกระทา มการจดการ เพอใหเกดความสาเรจตามวตถประสงครวมกน

ทองถน หมายถง หมายถงถนฐานทอยของมนษยทตงบานเรอนอาศยอยกนเปนกลมหรอหนวยของพนทยอยลงมา ตงแตบาน หมบาน ตาบล อาเภอ เทศบาล จงหวด ในทานองเดยวกน สงเสรมการขาย หมายถง ก จกรรมตางๆทางการตลาดทจดทาขน เพอเสนอคณคาและสงจงใจพเศษสาหรบผลตภณฑใหกบกองกาลงฝายการขาย ผจดจาหนายหรอผบรโภคขนสดทาย โดยมจดมงหมายสาคญเพอกระตนใหเกดการขายไดในทนท

7

กรอบแนวคดในการวจย

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการวจย

หมายเหต: A หมายถง หมแผน

B หมายถง หมหยอง

C หมายถง กนเชยงหม

1. ศกษา 2.พฒนา 3. ตนแบบ

3.3 สรางผลงานตนแบบจรงเพอนาออกเผยแพรและนาเสนอตอกรรมการผควบคม

3.1 ทดลองรปแบบบรรจภณฑ

แบบราง

A

แบบราง

B

แบบราง

C

3.2 ประเมนประสทธภาพแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญ

ออกแบบบรรจภณฑแบบรางครงท1

แบบราง

A

แบบราง

B

แบบราง

C

ประเมนประสทธภาพแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญ

ออกแบบบรรจภณฑแบบรางครงท2

ปรบปรงแกไขแบบบรรจภณฑ

แบบราง

A

แบบราง

B

แบบราง

C

ประเมนประสทธภาพแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญ

แนวความคดในการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหม

ประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑอาหารแปรรป

ดานการปกปองผลตภณฑ

1.ปองกนการสมผสความชน

2.ปองกนสนคาภายในกระแทก

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามตองการและเหมาะสม

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

ดานอานวยความสะดวก

1.การขนสง

2. ใชงานงาย เชนการเปด ปด และการเกบรกษา

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบนาสนใจจดจาตราสนคาและสนคา

2.กระตนใหเกดการซอซ า

8

สมมตฐานการวจย

การวจยครงนผวจยได ตงสมมตฐานเรองการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

เพอสงเสรมการขาย กรณ : ศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐ ม

จากการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑทง 4 ดานคอ ดานการปกปองผลตภณฑ ดานการบรรจผลตภณฑ ดานการอานวยความสะดวก ดานสงเสรมการจดจาหนาย ทไดทาการประเมนแลวจากกลมผเชยวชาญและกลมผบรโภค ผลจากการวเคราะหขอมลพบวา ทง 4 ดานอยในเกณฑดทผบรโภคพงประสงคและเปนประโยชนอยางมากใหกบชมชนจงหวดนครปฐม

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงนผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของและไดเสนอตามหวขอตอไปน

1. ความหมายของการออกแบบบรรจภณฑ 2. การออกแบบบรรจภณฑ 3. องคประกอบการออกแบบ

4. การใชบรรจภณฑเปนกลยทธทางการตลาด

5. งานวจยทเกยวของ

1. ความหมายของการออกแบบบรรจภณฑ

ปจจบนบรรจภณฑไดเกดขนมาพรอมกบผลตภณฑและมบทบาทสาคญกบนกธรกจ บรรจภณฑมหนาทหอหมสนคาเปนสงทผบรโภคมองเหนเปนอนดบแรกเนองจากสามารถเปนสอโฆษณา ณ จดขายปลกไปสมอผซอโดยตรง แสดงถงชอเสยงของผผลต ตราสนคา คณสมบต สรรพคณ และวธการใชของสนคาภาพลกษณของสนคา การพฒนาบรรจภณฑใหมทไมกอใหเกดปญหากบสงแวดลอม บรรจภณฑทดจะตองสามารถสรางความสะดดตาและสรางความประทบใจใหกบผบรโภคและเพมแรงกระตนในการซอใหกบผบรโภค (อมรรตน สวสดทต. 2534: 44)

การบรรจภณฑเปนสวนหนงของกระบวนการทางการตลาด โดยเฉพาะปจจบนท การผลตสนคา หรอบรการไดเนนหรอใหความสาคญกบผบรโภค (Consumer Oriented) และจะไดเหนวาการบรรจภณฑมบทบาทมากขนเพราะลาพงตวสนคาเองไมมนวตกรรม (Innovation) หรอการพฒนาอะไรใหมอกแลว ฉกแนวไมออกเพราะไดมการวจยพฒนากนมานานจนถงขนสด ยอดแลว จงตองมาเนนกนทบรรจภณฑกบการบรรจหบหอ (Packaging) บรรจภณฑกบหบหอ (Package) ถอวาเปนคาคาเดยวกน

ทงนสดแลวแตผใดประสงคหรอชอบทจะใชคาใด

ความหมายของการบรรจภณฑหรอการบรรจหบหอ (Packaging) ไดมผใหคาจากดความไวมากมายพอสรปไดดงน

1. บรรจภณฑ Packaging หมายถง งานเทคนคทตองอาศยความชานาญ ประสบการณและความคดสรางสรรค ในอนทจะออกแบบและผลตหบหอใหมความเหมาะสมกบสนคาทผลตขนมา ใหความคมครองสนคา หอหมสนคาตลอดจนประโยชนใชสอย อาทเชน ความสะดวกสบายในการหอบหว พกพาหรอการใช เปนตน

10 2. บรรจภณฑ Packaging หมายถง กลมของกจกรรมในการวางแผนเกยวกบการออกแบบ

การผลตภาชนะบรรจหรอสงหมหอสนคาบรรจภณฑ ซงเปนสงทมความเกยวพนอยางใกลชดกบฉลาก (Label) และตรายหอ (Brand name)

3. บรรจภณฑ Packaging หมายถง ผลรวมของศาสตร (Science) ศลป (Art) และเทคโนโลยของการออกแบบ การผลตบรรจภณฑสาหรบสนคา เพอการขนสงและการขายโดยเสยคาใชจายทเหมาะสม

4. บรรจภณฑ Packaging หมายถง การใชเทคโนโลยและเศรษฐศาสตรเพอหาว ธการรกษาสภาพเดมของสนคาจนกวาจะถงมอผบรโภคคนสดทาย เพอใหยอดขายมากทสดและตนทนตาสด

5. บรรจภณฑ Packaging หมายถง กจกรรมทงหมดทเกยวของกบการออกแบบและผลตรปรางหนาตาของภาชนะบรรจ สงหอหมตวผลตภณฑหรอบรรจภณฑ

6. บรรจภณฑ Packaging เปนทงศลปะและวทยาศาสตร ซงถกมองในหลายแงโดยบคคลฝายตาง ๆ ในกระบวนการผลตสนคา กลาวคอ ฝายเทคนคจะคดถงปฏกรยาระหวางภาชนะบรรจกบผลตภณฑและสงแวดลอม ฝายผลตจะพจารณาตนทนและประสทธภาพของระบบการบรรจ ฝายจดซอจะคานงถงตนทนของวสดทางการบรรจ และฝายขายจะเนนถงรปแบบและสสนทสะดดตา ซงจะชวยในการโฆษณาผลตภณฑ ดวยเหตน Packaging ทมประสทธภาพและเหมาะสมจะเกดขนไดจากการประนประนอมของทกฝายทเกยวของ เพอใหไดภาชนะบรรจซงมนาหนกเบาและราคาตนทนตา แตในขณะเดยวกนมรปแบบสวยงาม และใหความคมครองอยางเพยงพอแกผลตภณฑภายในได

7. บรรจภณฑ Packaging หมายถง กจกรรมตาง ๆ ทเกดขนตลอดในขบวนการทางตลาดทเกยวเนองกบการออกแบบสรางสรรคภาชนะบรรจหรอหบหอใหกบผลตภณฑ

8. บรรจภณฑ Packaging หมายถง การนาเอาวสด เชน กระดาษ พลาสตก แกว โลหะ ไม

ประกอบเปนภาชนะหมหอสนคา เพอประโยชนในการใชสอยมความแขงแรง สวยงาม ไดสดสวนทถกตอง สรางภาพพจนทด มภาษาในการตดตอสอสาร และทาใหเกดผลความพงพอใจจากผซอสนคา

(ศรวรรณ เสรรตน. 2539: 272)

1.1 บทบาทหนาทของบรรจภณฑ

1. ทาหนาทรองรบ (Contain) บรรจภณฑจะทาหนาทรองรบสนคาใหรวมกนอยเปนกลมนอยหรอตามรปรางของภาชนะนน ๆ

2. ปองกน (Protect) บรรจภณฑจะทาหนาทปองกนคมครองสนคาทบรรจอยภายในไมใหยบ สลาย เสยรปหรอเสยหายอนเกดจากสภาพสงแวดลอม ซงประกอบดวยสภาพของดนฟาอากาศ ระยะเวลาในการเกบรกษา สภาพการขนสง กลาวคอใหคงสภาพลกษณะของสนคาใหเหมอนเมอผลตออกจากโรงงานใหมากทสด

11 3. ทาหนาทรกษา (Preserve) คณภาพสนคาใหคงเดมตงแตผผลตจนถงมอผบรโภคคนสดทาย

4. บงช (Identify) หรอแจงขอมล (Inform) รายละเอยดตาง ๆ ของสนคาเกยวกบชนด คณภาพและแหลงทมาหรอจดหมายปลายทาง โดยหบหอตองแสดงขอมลชดเจนใหผบรโภครวาสนคาทบรรจอยภายในคออะไร ผลตจากไหน มปรมาณเทาใด สวนประกอบ วนเวลาทผลต วนเวลาทหมดอาย การระบขอความสาคญ ๆ ตามกฎหมาย โดนเฉพาะสนคาประเภทอาหารและยาชอการคา (Trade Name) เครองหมายการคา (Trade Mark)

5. ดงดดความสนใจ (Consumer Appeal) และชวยชกจงในการซอสนคา เนองจากสนคาชนดใหมมเพมขนอยตลอดเวลา การแขงขนทางดานตลาดกเพมมากขนทกวน ผซอสนคายอมไมอาจตดตามการเคลอนไหวทางดานตลาดไดทน หบหอจงตองทาหนาทแนะนาผลตภณฑทถกบรรจอยใหกบผซอดวย ตองดงความสนใจของผซอทไมเคยใชผลตภณฑนน ๆ ใหสนใจในการใช และหลงจากใชแลวเกดความพอใจทจะซอใชอก ห บหอจะทาหนาทขายและโฆษณาสนคาควบคกนไปในตวดวย เสมอนหนงเปนพนกงานขายเงยบ (Silent Salesman) ดงนนการทบรรจภณฑจะสามารถดงดดความสนใจและชกจงใหเกดการซอไดจงเปนผลจากปจจยหลาย ๆ อยาง เชน ขนาด รปราง ส รปทรง วสด ขอความรายละเอยด ตวอกษร ฯลฯ

6. ชวยเพมผลกาไร หบหอจะทาหนาทอยางสมบรณไมได ถาหากหบหอไมสามารถชวยเพมผลกาไรใหกบผลตภณฑทบรรจอย หบหอสามารถชวยสงเสรมยทธวธการตลาดโดยการเปดตลาดใหมหรอเพมยอดขายใหกบสนคาแตละชนด

7. สรางมลคาเพม (Value Added) ใหแกผลตภณฑ สรางความเชอถอและเปนทยอมรบของผบรโภค

8. การแสดงตว (Presentation) คอ การสอความหมาย บคลก ภาพพจน การออกแบบและสสนแหงคณภาพ ความคมคาตอผบรโภค / ผใช / ผซอ ใหขอมลผลตภณฑชด แจง สรางความมนใจ เหนแลวอดซอไมได (ปน คงเจรญเกยรต และ สมพร คงเจรญเกยรต. 2541: 8-9)

1.2 ประโยชนของบรรจภณฑ

1. การปองกน (Protection) เชน กนนา กนความชน กนแสง กนแกส เมออณหภมสงหรอตา ตานทานมใหผลตภณฑแปรสภาพไมแตกไมฉกขาดงาย ปกปองใหสนคาอยในสภาพใหมสด อยในสภาวะแวดลอมของในตลาดไดในวงจรยาว โดยไมแปรสภาพขนานแทและดงเดม

2. การจดจาหนายและการกระจาย (Distribution) เหมาะสมตอพฤตกรรมการซอขายเอออานวยการแยกขาย สง ตอ การตงโชว การกระจาย การสงเสรมจงใจในตว ทนตอการขนยาย ขนสง และการคลงสนคา ดวยตนทนสมเหตสมผล ไมเกดรอยขดขด / ชารด ตงแตจดผลตและบรร จจนถงมอผซอ / ผใช ผบรโภค ทนทานตอการเกบไวนานได

12 3. การสงเสรมการจาหนาย (Promotion) เพอยดพนทแสดงจดเดน โชวตวเองไดอยางสะดดตา สามารถระบแจงเงอนไข แจงขอมลเกยวกบการเสนอผลประโยชนเพมเตมเพอจงใจใหผบรโภค เมอตองการจดรายการเพอเสรมพลงการแขงขน กสามารถเปลยนแปลงและจดทาไดสะดวก ควบคมไดและประหยด

4. การบรรจภณฑกลมกลนกบสนคา และกรรมวธการบรรจ (Packaging) เหมาะสมทงในแงการออกแบบ และเพอใหมโครงสรางเขากบขบวนการบรรจ และเอออานวยความสะดวกในการหว- ถอกลบบาน ตลอดจนการใชไดกบเครองมอการบรรจทมอยแลว หรอจดหามาได ดวยอตร าความเรวในการผลตทตองการ ตนทนการบรรจภณฑตาหรอสมเหตสมผล สงเสรมจรรยาบรรณและรบผดชอบตอสงคม ไมใหเกดมลพษและอยในคลองธรรมถกตองตามกฎหมายและพระราชบญญตตาง ๆ

5. การเพมยอดขาย เนองจากในตลาดมสนคาและคแขงเพมขนตลอดเวลา หากบรรจภณฑของสนคาใดไดรบการออกแบบเปนอยางด จะสามารถดงดดตา ดงดดใจผบรโภคและกอใหเกดการซอในทสด รวมทงการลดตนทนการผลต ดงนนบรรจภณฑทดจงตองทาใหเกดการสะดดตาเปนเดนชด (Attract Attention) ดงดดความสนใจและสรางความสนใจ (Hold Their Interest) กอใหเกดความอยากได (Build Their Desire)

1.3 ประเภทของบรรจภณฑ

ตามนยามทกลาวมาแลว บรรจภณฑทาหนาทเปนพาหะนาผลผลตจากกระบวนการผลตผานการขนยาย เกบในคลงสนคา ระบบการขนสง ระบบการจดจาหนาย เปดโอกาสใหเลอกซอ เอออานวยความสะดวกในการบรโภคพรอมทงกาจดซากบรรจภณฑไดงาย จากขนตอนตาง ๆ เหลาน การแยกประเภทของบรรจภณฑอาจแยกไดหลายลกษณะแลวแตจดมงหมาย การแยกประเภท ดงแสดงในตาราง 1

13 ตาราง 1 การแยกประเภทของบรรจภณฑ

วธการ จดมงหมาย ประเภทของบรรจภณฑ

1 การออกแบบ 1.1 บรรจภณฑชนในหรอปฐมภม (Primary Packaging)

1.2 บรรจภณฑชนทสองหรอทตยภม (Secondary Packaging)

1.3 บรรจภณฑชนทสามหรอตตยภม (Tertiary Packaging)

2 วสดทใชผลต 2.1 เยอและกระดาษ

2.2 พลาสตก

2.3 แกว 2.4 โลหะ

บรรจภณฑแบงตามการออกแบบ

ดวยหลกการในการออกแบบ สามารถจาแนกประเภทของบรรจภณฑไดเปน 3 จาพวกคอ (1) บรรจภณฑชนในหรอปฐมภม (Primary Packaging) เปนบรรจภณฑทผซอจะไดสมผสเวลาทจะบรโภค บรรจภณฑนจะไดรบการโยนทงเมอมการเปดบรโภคสนคาภายในจนหมดเชน ซองบรรจนาตาล เปนตน บรรจภณฑนเปนบรรจภณฑทอยในชนในสดตดกบตวสนคา

ในการออกแบบบรรจภณฑชนในมปจจยสาคญทต องพจารณา 2 ประการ คอ อนดบแรกจะตองมการทดสอบจนมนใจวาอาหารทผลตและบรรจภณฑทเลอกใชจาตองเขากนได (Compatibility)

หมายความวาตวอาหารจะไมทาปฏกรยากบบรรจภณฑ ปฏกรยาทเกดนอาจจะเกดจากการแยกตวของเนอวสดบรรจภณฑเขาสอาหาร (Migration) หรอการทาใหบรรจภณฑเปลยนแปลงรปทรงไปเชนในกรณการบรรจอาหารใสเขาไปในบรรจภณฑขณะทอาหารยงรอนอย (Hot Filling) เมอเยนตวลงในสภาวะบรรยากาศหอง จะทาใหรปทรงของบรรจภณฑบดเบยวได เหตการณนจะพบบอยมากในขวดพลาสตกทรงกระบอก ซงแกไขไดโดยการเพมรองบนผวทรงกระบอกหรอเปลยนรปทรงเปนสเหลยมมมมน

นอกเหนอจากความเขากนไดของอาหารและบรรจภณฑแลว ปจจยอนดบตอมาทตองพจารณา คอ บรรจภณฑชนในจะเปนบรรจภณฑทวางขายบนหงหรอไม ในกรณทบรรจภณฑชน ในจาเปนตองวางขายแสดงตวบนหง การออกแบบความสวยงาม การสอความหมายและภาพพจนจะเรมเขามามบทบาทในการออกแบบบรรจภณฑ

(2) บรรจภณฑชนทสองหรอทตยภม (Secondary Packaging) เปนบรรจภณฑทรวบรวมบรรจภณฑชนแรกเขาดวยกน เพอเหตผลในการป องกนหรอจดจาหนายสนคาไดมากขน หรอดวยเหตผลในการขนสง บรรจภณฑชนทสองทเหนไดทวไป เชน กลองกระดาษแขงของหลอดยาสฟน ถงพลาสตกใสซองนาตาล 50 ซอง เปนตน

14 ในการออกแบบบรรจภณฑชนทสองนมกจะเปนบรรจภณฑทตองวางแสดงบนหง ณ จดขาย ดงนน การเนนความสวยงามและภาพพจนของบรรจภณฑชนทสองจงมความจาเปนอยางยง ตวอยาง เชน กลองยาสฟน การออกแบบของหลอดยาสฟนอยภายในกไมจาตองออกแบบใหสอดสหลายสในทางกลบกนถาบรรจภณฑชนในไดรบการออกแบบอยางสวยงาม ในการออกแบบ บรรจภณฑชน

ทสองนอาจจะทาการเปดเปนหนาตางเพอใหเหนถงความสวยงามของบรรจภณฑชนในทออกแบบมาอยางดแลวในกรณของตวอยางถงพลาสตกใสซองนาตาล 50 ซองนน ถงพลาสตกทเลอกใชไมจาเปนตองชวยรกษาคณภาพของนาตาลมากเทาซองชนใน เนองจากทาหนาทรวมซองนาตาล 50 ซองเขาดวยกนเพอการจดจาหนายแตตวถงเองตองพมพสอดสอยางสวยงามเพราะเปนถงทวางขายบนหง ณ จดขาย

บรรจภณฑชนในหรอปฐมภม (Primary Packaging) และบรรจภณฑชนทสองหรอทตยภม (Secondary Packaging) มชอเรยกอกชอหนงวา บรรจภณฑเพอการจาหนายปลก (Commercial Packaging)

(3) บรรจภณฑชนทสามหรอตตยภม (Tertiary Packaging) หนาทหลกของบรรจภณฑนคอการปองกนสนคาระหวางการขนสง บรรจภณฑขนสงน อาจแบงยอยเปน 3 ประเภท คอ

บรรจภณฑทใชจากแหลงผลตถงแหลงขายปลกเมอสนคาไดรบการจดเรยงวางบนหงหรอคลงสนคาของแหลงขายปลกแลว บรรจภณฑขนสงกหมดหนาทการใชงาน บรรจภณฑเหลานเชน แครและกะบะ (Pallet) เปนตน\

บรรจภณฑทใชระหวางโรงงาน เปนบรรจภณฑท จดสงสนคาระหวางโรงงาน ตวอยางเชน ลงใสซองพรกปน ถงนาจม เปนผลผลตจากโรงงานหนงสงไปยงโรงงานอาหารสาเรจรปเพอทาการบรรจไปพรอมกบอาหารหลก เปนตน

บรรจภณฑทใชจากแหลงขายปลกไปยงมอผบรโภค เชน ถงตาง ๆ ทรานคาใสสนคาใหผซอ

การออกแบบบรรจภณฑชนทสามน จงตองคานงถงความสามารถในการปองกนสนคาระหวางการขนสง สวนขอมลรายละเอยดบนบรรจภณฑขนสงจะชวยในการจดสงเปนไปอยางสะดวกและถกตอง บรรจภณฑชนทสามนจงเรยกอกชอหนงวา บรรจภณฑเพอการขนส ง (Distribution

Packaging) (ปน คงเจรญเกยรต; และ สมพร คงเจรญเกยรต. 2541: 7-9)

1.4 ประเภทของบรรจภณฑจาแนกตามวสด

บรรจภณฑแยกตามวสดหลกทใชในการผลตได 4 ประเภท คอ

เยอและกระดาษ นบไดวาเปนบรรจภณฑทใชมากทสดและมแนวโนมใชมากยงขน เนองจากการรไซเคลไดงาย อนเปนผลมาจากการรณรงคสงแวดลอม กระดาษนบเปนวสดบรรจภณฑประเภทเดยวทสามารถสรางขนใหมไดจากการปลกปาทดแทน กระดาษทใชในอตสาหกรรมบรรจภณฑมหลายประ เภท และสามารถพมพตกแตงไดงายและสวยงาม นอกจากนยงสะดวกตอการขนสงจากผผลตไปยงผใชเนองจากสามารถพบได ทาใหประหยดคาใชจายในการขนสง

15 พลาสตก เปนวสดบรรจภณฑทมอตราการเจรญเตบโตสงมาก คณประโยชนของพลาสตก คอ มนาหนกเบา ปองกน การซมผานของอากาศและกาซไดระดบหนง สามารถตอตานการทาลายของแบคทเรยและเชอรา มคณสมบตหลายอยางทสามารถเลอกใชในงานทเหมาะสม พลาสตกบางชนดยงเปนฉนวนกนความรอนอกดวย พลาสตกทใชในอตสาหกรรมบรรจภณฑมอยหลากหลายประเภท การศกษาคณสมบต ของพลาสตกแตละประเภทมความจาเปนอยางยงทจะทาใหบรรจภณฑพลาสตกทเลอกใชสามารถทาหนาทไดอยางสมบรณ

แกว นบเปนบรรจภณฑทมความเฉอยตอการทาปฏกรยากบสารเคมชวภาพตาง ๆ เมอเทยบกบวสดบรรจภณฑอน ๆ และรกษาคณภาพสนคาไดดมาก ขอดของแกวคอความใสและทาเปนสตาง ๆ ได สามารถทนตอแรงกดไดสงแตเปราะแตกงาย ในดานสงแวดลอม แกวสามารถนากลบมาใชไดหลายครง อาจจะถง 100 ครง และสามารถหมนเวยนนากลบมาหลอมใชใหมได สงทพงระวงในเรองการบรรจ คอ ฝาขวดแกวจะตอเลอกใช ฝาทไดขนาด และตองสามารถปดไดสนทแนน เพอชวยรกษาคณภาพและยดอายของสนคา

โลหะ ในอตสาหกรรมบรรจภณฑอาหาร วสดโลหะทใชม 2 ชนด คอ

เหลกเคลอบดบก เปนบรรจภณฑทแขงแรงปองกนอนตรายจากสงแวดลอมและสภาวะอากาศ การลงทนในการผลตไม สงนกและไมสลบซบซอน สามารถใชบรรจอาหารไดด เนองจากสามารถปดผนกไดสนทและฆาเชอไดดวยความรอน ในแงของสงแวดลอมสามารถแยกออกจากขยะไดงายดวยการใชแมเหลก

อะลมเนยม มกจะใชในรปเปลวอะลมเนยมหรอกระปอง มนาหนกเบา อกทงมความแขงแรงทนตอการซมผานของอากาศ กาซ แสง และกลนรสไดด ในรปของเปลวอะลมเนยมมกใชเคลอบกบวสดอนซงใหภาพลกษณทดเนองจากความเงาวบของอะลมเนยมและเปนตวเหนยวนาความเยนไดด

1.5 บรรจภณฑกระดาษ

กระดาษมหลายชนด ผลตมาจากเยอกระดา ษทมคณภาพแตกตางกนตามความเหนยว ความทนทานตอการฉกขาด ดงขาด ดนทะล สามารถตด ดด พบ งอ ไดงาย สามารถออกแบบไดมากแบบ เปนบรรจภณฑทมราคาถกทสดและนาหนกเบาทสด โดยทวไปกระดาษจะยอมใหนาและกาซซมผานไดด ไมสามารถปองกนความชน เสยความเขมแขงเมอถกนาหรออยในสภาวะทเปยกชนมความคงรป พมพไดงดงาม และสามารถใชหมนเวยน (Recycle) ไดจงไมกอปญหามลภาวะ สามารถทาเปนหบหอไดมากมาย ตงแตถงชนดตาง ๆ กลองกระดาษ ฯลฯ ซงแตละชนดมความเหมาะสมกบการใชงานแตกตางกนออกไปตามลกษณะของสนคาและสงแวดลอม ดงนนคณสมบตกระดาษททาจากเยอไมธรรมดาจงไดรบการพฒนาปรบปรงคณภาพขน โดยการผนกหรอเคลอบเขากบวสดอน ๆ เพอให

16 สรางสรรคเปนโครงสรางใหมของบรรจภณฑ และทาหนาทบรรจหอหมผลตภณฑไดหลายประ เภทขน เชน กระดาษเคลอบฟลมพลาสตก (Plastic Coated Paper) กระดาษเคลอบขผง (Wax Laminated Paper)

กระดาษทนนามน (Greaseproof Paper) เปนตน ลกษณะของบรรจภณฑประเภทกระดาษทปรากฏอยในทองตลาดทว ๆ ไป ม 8 รปแบบ ดงนคอ

1. ซองกระดาษ (Paper Envelope) ใชบรรจสนคาตาง ๆ เชน ใบเลอย หวสวาน ยาเมด เมลดพช จดหมาย ฯลฯ การเลอกใชขนาดและชนดของซองขนกบชนดของสนคาและความแนนหนาทตองการกระดาษทใชทาซองตองพจารณาถงความคมครอง รปราง และราคาเปนหลก

2. ถงกระดาษ (Paper Bag) มทงแบบแบนราบ (ใชใสอาหารชนเลก ๆ ทมนาหนกเบา )

แบบมขยายขางและกน (ใชบรรจสนคาทมปรมาณมาก เชน แปง คกก ขาวสาร ฯลฯ หรอใชบเปนถงในกลองกระดาษแขง ) และแบบผนก 4 ดาน บรรจสนคาประเภทเครองเทศ คณส มบตของกระดาษทใชขนกบการใชงานเปนหลก กลาวคอ สนคาทมนาหนกมากควรใชกระดาษเหนยวซงมคาของการตานแรงดนทะล และการตานแรงดง ขาด อยในเกณฑสง หากสนคามความชนสงหรอเกบในสภาวะเปยกชน กระดาษทมคาการดดซมนาตา ๆ เชน กระด าษเคลอบไข กระดาษเคลอบพลาสตก เปนตน

3. ถงกระดาษหลายชน (Multiwall Paper Sack) สาหรบขนสงสนคาทมนาหนกมากกวา 10 กโลกรม สนคาทนยมคอ ปนซเมนต อาหารสตว สารเคม เมดพลาสตก ถงประเภทนมทงแบบปากเปด และแบบมลน แตละแบบอาจจะมสวนขยายขางดวยกได วสดทใชทามาจากกระดาษเหนยวททาจากเยอเสนใยยาว เพอใหมความเหนยวสง หากตองการเพมคณสมบตในดานปองกนความชนกอาจเคลอบดวยพลาสตก หรอยางมะตอยอกชนหนงวสดทใชทาถงและซองกระดาษสวนใหญนยมใชกระดาษดราฟต (Kraft) ซงมความหนาบางนามาซอนเปนผนงหลายชน (Multi Wall Bag)

หรอเคลอบผวแตกตางกนไปตามหนาทใชสอย เปนบรรจภณฑทใชกนมากสาหรบผลตภณฑประเภทเครองอปโภคบรโภคในหนวยขายแบบปลกยอยซงจดไดวาเปน Individual package อกแบบหนง ท มความใกลชดกบวถชวตความเปนอยของผบรโภคเปนอยางมาก อกทงยงเปนสอโฆษณาประเภทสงพมพทแสดงเอกลกษณของผลตภณฑไดดอกดวย

4. เยอกระดาษขนรป (Moulded Pulp Container) มทงชนดททาจากเยอบรสทธซงใชบรรจอาหารสาเรจรปและอาหารทเขาตอบไมโครเวฟได และชนดททาจากเยอเศษกระดาษซงใชบรรจไข ผก ผลไมสดและทาเปนวสดกนกระแทก การเลอกใชตองคานงถงชนดของผลตภณฑทจะบรรจเปนสาคญ เพราะเกยวของกบความปลอดภยของผบรโภค

5. กระดาษกระปอง (Paper / Composite Can) เปนบรรจภณฑรปทรงกระบอกทไดจากการพนกระดาษทบกนหลาย ๆ ชน พนแบบเกลยวหรอแบบแนวตรง ถาใชกระดาษเหนยวแตเพยงอยางเดยวจะเรยกวา Paper Can นยมใชบรรจของแหง แตถาใชวสดรวมระหวาง กระดาษเหนยว /

17 อลมเนยมฟอยด/พลาสตก จะเรยกวา Composite Can ซงมกจะบรรจอาหารประเภทขนมขบเคยวตาง ๆ ฝากระปองมกเปนโลหะหรอพลาสตกบางครงจะใชฝาแบบมหวงเปดงาย (Easy Opening End) กได การเลอกใชตองพจารณาคณภาพของตะเขบระหวางตวกระปอง ฝาและรอยตอของการพน เพอปองกนมใหเกดการรวซม

6. ถงกระดาษ (Fibre Drum) มลกษณะเชนเดยวกบกระปองกระดาษ แตมขนาดใหญ ใชเพอการขนสง สนคาทนยมบรรจคอ สารเคม เมดพลาสตก ฯลฯ การเลอกใชตองคานงถงความแขงแรงเมอเรยงซอนเปนหลกโดยการทดสอบคาของการตานแรงกด

7. กลองกระดาษแขง (Paperboare Box) เปนบรรจภณฑขายปลกทไดรบความนยมสงสดสามารถทาจากกระดาษแขงไดหลายชนด อาท กระดาษไมเคลอบ (กระดาษขาว – เทา) กระดาษเคลอบ กระดาษการด กระดาษอารตมน กระดาษฮารตบอรด เปนตน นอกจากนยงสามารถเคลอบวสดอน เชน วานช พลาสตก ไข เพอปรบคณสมบตใหดขน รปแบบของกลองกระดาษแขงแบงไดเปน 2 ประเภท คอ กลองแบบพบได (Folding Carton) หรอ (Cardboard) กลองแบบคงรป (Set –

Up Box) สวนกระดาษแขงทใชทากลองม 2 ประเภทดงน

(1) กระดาษกลองขาวไมเคลอบ กระดาษชนดนคลายกบชนดเคลอบแตเนอหยาบกวา สขาวของกระดาษไมสมาเสมอ แตราคาถกกวา ตองพมพดวยระบบธรรมดา เชน กลองใสรองเทา กลองใสขนมไหวพระจนทร เปนตน

(2) กระดาษกลองขาวเคลอบ กระดาษชนดน นยมใชในการบรรจสนคาอปโภคและบรโภคก นมากเพราะสามารถพมพระบบออฟเซทสอดสไดหลายสสวยงาม และทาใหสนคาบรรจภายในกลองดมคณคาขน มขายตามรานขายเครองเขยนทวไป เรยกอกชอวากระดาษแขงเทา – ขาว ในการทากลองบรรจผลตภณฑอาหารนยมใชกระดาษชนดนเพราะหาซองาย

การเลอกใชกลองกระด าษแขง ตองพจารณาคณสมบตทเกยวของกบการใชงานเปนหลก เชน ความชน การตานแรงดนทะล ความสามารถในการรบนาหนกไดประมาณ 2 – 3 ปอนด แลวแตขนาดและความหนาของกระดาษ ความเรยบของผวกระดาษ ความหนา ความขาว สวาง สามารถพมพสสนไดด คงทนตอการโคงงอ สามารถพบเปนแผนแบนไดไมเปลองเนอทในการเกบและขนสงมขนาดมากมายใหเลอกไดตามตองการ งายทจะตด เจาะหรอบด มราคาถก ทงวสดและกรรมวธการผลต ในการออกแบบกลองกระดาษแขงนน การเลอกขนาดของกระดาษและแบบของกลองจะขนอยกบชนดของสนคาและความตองการของตลาด การตงวางตองคงตวแขงแรง ใหความสวยงามเมอตงวางเปนกลม งายแกการหยบและถอ กลองทหนกอาจมหหวกได ฯลฯ

8. กลองกระดาษลกฟก (Corrugated Fibreboard Box) เปนบรรจภณฑทมบทบาทและปรมาณการใชสงสด กลองกระดาษลกฟกมนาหนกเบา สามารถออกแบบใหมขนาดรปทรงและมความแขงแรงไดตามตองการ นอกจากนยงสามารถพมพขอความ หรอรปภาพบนกลองใหสวยงามเพอดงดดใจ

18 ผซอและเพอแจงขอมลสนคาไดอกดวย โดยทวไปกลองกระดาษลกฟกจะทาหนาทเพอการขนสง แตสามารถออกแบบเพอการขายปลกได โครงสรางของกลองกระดาษลกฟกขนกบจานวนแผนกระดาษลกฟก สวนประกอบของกระดาษ ชนดของลอน รปแบบของกลอง ขนาดของกลอง รอยตอของกลอง และการปดฝากลองการออกแบบตองคานงถงคณสมบตของสนคาและสภาพการใชงาน หากสนคาประเภททสามา รถรบนาหนกกดทบได (อาหารกระปอง ขวดแกว ฯลฯ ) การกาหนดคณภาพของกลองควรยดคาการตานแรงดนทะลเปนหลก แตถาสนคาไมสามารถรบนาหนกกดทบไดหรอรบไดเพยงเลกนอย เชน ผก ผลไมสด อาหารบรรจในขวดหรอถงพลาสตก ฯลฯ กควรกาหนดคณภาพของกลองดวยคาของการตานแรงกดของกลอง โดยพจารณาจากสภาพการลาเลยงขนสงและเกบรกษาควบคกนไป ปจจบนนยมใชกลองกระดาษลกฟกบรรจผลตผลทางการเกษตร เชน ผกและผลไมสด ไดเรมมการศกษาวจยเพอพฒนาและปรบปรงอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงกลองบรรจผลไมสดเพอการสงออก เพอใหเหมาะสมกบผกและผลไมแตละชนด เชน กลองบรรจมะมวง มะละกอ ทเรยน มงคด ลาไย ลนจ เงาะ ฯลฯ ทาใหสะดวกแกการลาเลยง ขนสง การเกบในคลงสนคา การรกษาคณภาพสนคา และความสวยงามเพอวางขาย ทงในซปเปอรมาเกตและตลาดทวไป ทาใหเปนทร จกและยอมรบในตลาดตางประเทศมากขนอยางรวดเรว

กระดาษลกฟกเปนกระดาษทประกอบดวยแผนเรยบ 2 ดาน ตดกาวประกบไวกบกระดาษลกฟก (Corrugated Paper) จะเปนชนเดยว 2 ชน หรอ 3 ชนกได คณสมบตทว ๆ ไปจะคลายกบกลองกระดาแขง คอ ราคาถก ทารปรางตาง ๆ ได รบนาหนกไดมากกวากลองกระดาษแขง สามารถพมพสสนได แตมกจะพมพ 2 สเพอความประหยด

กลองกระดาษลกฟก (ตามมาตรฐานของ สมอ. เลขท มอก . 321 – 2522) ไดนยามคาตาง ๆ ไวดงน

(1) กระดาษทาลกฟก (Corrugating Medium) หมายถง กระดาษทนามาใชทาเปนลอนเพอประกอบเปนแกนกลางของแผนลกฟก

(2) กระดาษลกฟก หมายถง กระดาษทไดนามาขนลอนเปนลกฟกแลว

(3) แผนลกฟก (Corrugated Board) หมายถง กระดาษทมโครงสรางประกอบดวยกระดาษแผนเรยบ สาหรบทาผวกลองอยางนอย 2 แผน ประกบกบกระดานลกฟกอยางนอย 1 แผน สาหรบนาไปใชในการทากลอง

19 1.6 บรรจภณฑอาหาร

เมอพจารณาจากผลผลตทวโลก ในปจจบนนทกๆ ป ยงมคนในซกโลกตางๆ จานวนถง

5 แสนคนตองอดตายดวยการขาดอาหาร ในขณะเดยวกนยงมคนอกไมตากวา 7 พนลานคนตองทรมานจากการขาดอาหาร สาเหตการเกดเหตการณอนนาสลดนไมไดมผลเนองมาจากการผลตอาหารไมเพยงพอ แตสาเหตเนองมาจากอาหารจานวนมากทผลตไดนนเนาเสยกอนไปถงมอผบรโภค อาหา รทเนาเสยนเกดจากบรรจภณฑทไมดพอและการขนสงทไมมประสทธภาพ ตวอยางเชน ในเมองจนเมอป ค.ศ. 1982 ไขจานวน 60 ลานกโลกรมแตกเสยหายเนองจากบรรจภณฑไมดพอ ในขณะทผลผลตทางดานการเกษตรกวาครงในประเทศกาลงพฒนาเนาเสยในระหวางการขน สง การสญเสยดงกลาวนเปนปรากฏการณทเกดขนเปนประจาในประเทศกาลงพฒนา

1. บทบาทของบรรจภณฑอาหาร

ผลตภณฑอาหารใดๆ จะประสบความสาเรจเปนทยอมรบของตลาดนน จาตองมการควบคมคณภาพตงแตวตถดบ ขนตอนระหวางการแปรรปและการบรรจ เพอใหคณภาพของผลตภณฑอาหารทผลตและจดสงแตละครงมคณภาพอยางคงท ถาสามารถควบคมคณภาพอาหารไดอยางแนนอนและสมาเสมอแลว โอกาสทบรรจภณฑจะชวยสงเสรมทางดานการตลาดจะประสทธผลสงซงจะเปนไปตามสจธรรมทวาบรรจภณฑไมสามารถเพมคณภาพของสนคาแตสามารถเพมคณคาของสนคาได

บรรจภณฑอาหารมบทบาทสาคญในการเปนขนตอนสดทายทจะชวยรกษาคณภาพอาหารซงอาจทาใหเปลยนแปลงไปโดยปจจยดานสงแวดลอม วตถประสงคหลกทจดวาสาคญมาก คอ การยดอายการเกบของอาหารใหยาวนานขน และสามารถรกษาคณภาพของอาหารใหคงอยจนกระทงบรโภคหมด ในแงของการสงออกจาเปนอยางยงทบรรจภณฑชวยรกษาคณภาพของความหอมและรสชาตความอรอยจนกระทงถงมอผบรโภค ในฐานะทประเทศไทยเปนประเทศทมผลผลตทางดานเกษตรมากมาย การสงออกอาหารจากการแปรรป ผลผลตการเกษตรจะนามาซงเงนตราเขาประเทศ แตความไมไดมาตรฐานของบรรจภณฑอาหารเปนทตระหนกเมอมการสงสนคาบรโภคออกสตลาดโลกหรอเมอวางจาหนายสนคาในซปเปอรมารเกตทตองอาศยบรรจภณฑเปนเซลลแมนใหในการชวยขายสนคาและมการเปรยบเทยบกบบรร จภณฑพรอมสนคาทนาเขาจากตางประเทศ ภายใหการคาแบบโลกาภวฒนนจงไมมประเทศใดในโลกทจะอยอยางโดดเดยวและเฝาดประเทศอนๆ ทาการคากนได เพราะในไมชาประเทศเหลานนจะเขามาครอบครองตลาดของประเทศทไมคดจะขยายการคาในทสด

20 2. การพฒนาบรรจภณฑอาหาร

บรรจภณฑอาหารเปนวทยาการทรวมเทคโนโลย 2 สาขาเขามาดวยกน คอ เทคโนโลยอาหารและเทคโนโลยบรรจภณฑ สบเนองจากเปนวทยาการทเกยวเนองกบคณภาพของชวต เทคโนโลยใหมๆ ในการพฒนาบรรจภณฑจงไดรบการพฒนาและประยกตใชใ นอตสาหกรรมอาหารตลอดมา ในชวง 50 ปทผานมา บรรจภณฑไดสถาปนาตวเองในสถานะของวทยาการใหม อตสาหกรรมอาหารไดตระหนกถงความสาคญของบรรจภณฑทมตอความสาเรจของอตสาหกรรมอาหาร ดงนนนวตกรรมทางดานวสดบรรจภณฑตางๆ ไดทยอยกนเกดขน เชน ถงตมในนารอนได (Retort Pouch) การออกแบบเครองจกรใหม เชน เครอง Form-Fill-Seal และกระบวนการผลต เชน การผลตนมกลองเพอสนองกบความตองการของผอปโภคบรโภคในนานาประเทศทวโลก

ปจจยสาคญทกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางใหญหลวงตอการพฒนาบรรจภณฑ อาหาร คอ สถานะการคาระหวางประเทศ ในสภาพทโลกไมไดถกแบงกนดวยเขตแดนตางๆ สนคาตางๆ สามารถกระจายไดไกลทสดเทาทจะทาได ผลกาไรและปรมาณการคาทไมมเขตจากดทาใหการคาระหวางประเทศขยายมากขนทกป บรรจภณฑอาหารทใชในการตบแตงสนคาสาหร บแตละภมภาคหรอแตละประเทศยอมแตกตางกนไป เรมจากระดบการปองกนยอมตองดขนกวาเดมเพราะจาเปนตองขนสงระยะไกลขน และยงตองแขงขน ณ จดขายทมสนคาจากนานาประเทศทวโลกมาวางแขงกน กฎเกณฑและขอบงคบทเกยวกบอาหารและบรรจภณฑในแตละประเทศยอมแปรตามกนไปดวย ความสาเรจขององคกรใดๆ ในอตสาหกรรมแปรรปเกษตร จงจาตองปรบสถานะและพฒนาบรรจภณฑตามไปดวย การควบคมคณภาพอาหารและกระบวนการทจะทาใหมตนทนการผลตนอยทสดเปนหนทางการอยรอดในยคนดงนน การพฒนาระบบบรรจภณฑ และการปรบปรงระบบการขนสงในแตละประเทศ ถอเปนกญแจสาคญทสามารถเปดประตสการลดความเสยหายและสรางความมนใจไดวา อาหารสามารถนาไปสงถงมอผทตองการไดโดยปลอดภยในการขนสงสนคาอาหาร บรรจภณฑมความจาเปนอยางมากในการทจะชวยรกษาอาหารใหคงอยในสภาพเดม นานทสด ในขณะเดยวกนกเปนยงประโยชนอยางยงในการทจะชวยขนสงสนคาโดยสะดวก เชน อาหารทบรรจในกระปองเมอนาลงในกลองกระดาษจะทาใหสามารถทาการขนถายไดเปนจานวนมาก พรอมทงลดปรมาตรพนทในการเกบคงคลง กอใหเกดความสะดวกในการเรยงซอน ซงผป ระกอบการคาโดยทวไปไดคนพบวา การเพมตนทนของบรรจภณฑจะชวยใหสามารถลดคาใชจายในการขนสงและคาใชจายอนๆ ยงผลใหตนทนรวมของสนคามมลคาถกลง และผบรโภคสามารถซอสนคาไดในราคาทถกลง

ปจจยตอมาทตองพจารณาถงคอ ผลกระทบตอสงแวดล อมไมวาจะเปนการเลอกใชวตถดบ การออกแบบ พลงงานทเลอกใช และการทาลายซากบรรจภณฑ คากลาวในสมยโบราณทวา "ของดยอมจะแพง" คงประยกตใชไมไดในสมยน เนองจากสภาวะการแขงขนททวความรนแรงยงขนทกๆ ป การจากดสภาวะการผลตในรปแบบของข อบงคบไมวาในรปแบบของ ISO 9000 หรอ ISO 14000

21 ยอมเปนแนวทางใหผประกอบการจะตองพยายามผลตสนคาทมคณภาพสอดคลองกบกฎเกณฑดงกลาว และยงมราคาถกพอทจะสกบการแขงขนจากนานาประเทศ ตนทนของพลงงานเปนปจจยสาคญอยางหนงไมวาจะเปนพลงงานทใชในกระบวนการผลต หรอพลงงานทใชในการขนสง ตวอยางทเหนไดชดคอ การลดนาหนกของบรรจภณฑโลหะยอมสงผลใหการใชพลงงานตอหนวยบรรจภณฑลดนอยลง พรอมทงลดคาพลงงานในการขนสงเนองจากมนาหนกลดนอยลง นอกจากน การคานงถงสงแวดลอมซงเปนกระแสรนแรงอยางยงในประเทศทพฒนาแลวและมกาลงซอสนคาจากประเทศทกาลงพฒนา ยอมเปนปจจยสาคญทจะชวยสรางการยอมรบและปทางไปสความสาเรจในสนคาและบรรจภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม

3. การถนอมอาหารกบคณภาพของอาหาร

การถนอมอาหาร หมายถง การรกษาระดบคณภาพของอาหารนนๆ ใหไวในระดบคงทและ ยาวนานทสดทจะเปนได โดยการลดหรอกาจดปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอการเสอมคณภาพของผลตภณฑอาหาร ในขณะเดยวกนกยงรกษาคณภาพเปนทตองการไวไดจนกระทงสงถงมอผบรโ ภคตราบเทาทอาหารยงจาเปนสาหรบมนษย คณภาพและการเกบรกษาจงคงเกยวพนกนอยางแยกไมได คณคาและปรมาณทางโภชนาการทเหมาะสมสาหรบมนษยแปรผนตามการจดเกบอยางปลอดภยในสภาวะทเหมาะสมของระบบบรรจภณฑ ซงทาหนาทรกษาคณคาและคณภาพของอาหารไวได ในระยะเวลาทกาหนด บรรจภณฑอาหารทดตองคานงถงปจจยดงตอไปน

3.1 สขอนามย

อาหารตองไมเจอปนดวยสารพษใดๆ ในปรมาณทเปนอนตรายตอผบรโภค ปรมาณบรโภคทเหมาะสมแปรตามความถในการบรโภคและปรมาณอาหารทรางกายสามารถยอยสลายได สวนระดบข องสารพษทฟกตวในระหวางการผลตและการจดจาหนาย จะตองไมเกดสะสมจนทาใหอาหารเสอมคณภาพในระดบทผบรโภคยอมรบไมได

3.2 คณคาทางโภชนาการ

คณคาทางโภชนาการ คอปรมาณของสารอาหารทมอยในอาหาร ซงเปนประโยชนตอผบรโภค คณคาทางโภชนาการอาหารแบงไดเปน 2 รปแบบ คอ

- สารอาหารในรปของพลงงานทถกกกเกบไวในรปทางเคม เชน ไขมนและแปง ซงการเสอมสลายของพลงงานอาจจะเกดการยอยสลายหรอการบรโภคโดยสงมชวต เชน เชอราและแมลง เปนตน

- สารอาหารทมคณคาในการรกษาความสมดลของ รางกาย เชน กรดอะมโน วตามนตางๆ และแรธาตตางๆ เปนตน

22 3.3 คณสมบตทางดานรสชาตหรอกลน

พจารณาจากในแงมมของผผลตอาหาร คณสมบตทางดานรสชาตหรอกลน หมายถงระดบความพอใจทผลตภณฑสามารถตอบสนองตอความตองการของคนกลมใหญ ในสภาพแวด ลอมใดๆ ในชวงเวลาหนง ในแงของบรรจภณฑแลวคณสมบตของรสชาตและกลนมความสมพนธกบสภาวะของบรรจภณฑ เนองจากบรรจภณฑทดอยคณภาพหรอไมดพออาจทาใหเกดกลนและรสทไมพงประสงค

3.4 คณภาพของเทคโนโลย

คณภาพในแงน สวนใหญมกเกดขนในประเทศกาลงพฒนาซงไมมทางเลอกมากนกในการเลอกใชวสดบรรจภณฑทดพอ คณภาพของเทคโนโลยมผลกระทบตอผผลตในการทจะเลอกใชวตถดบหรอเทคนคในการบรรจภณฑทเหมาะสม รวมทงเทคโนโลยในการแปรรปอาหาร หรอเทคนคการยดอายของอาหาร

4. บรรจภณฑเพอการรกษาคณภาพอาหาร

บทบาทของบรรจภณฑในอกแงมมหนง คอ เปนเครองมอในการชวยรกษาคณคาของอาหาร และทาหนาทในการรกษาคณภาพอาหาร 2 ทาง คอ การปกปองเชงรบและการปกปองเชงรก แตสงทสาคญทสด ไมวาจะเปนการปกปองเชงรบและการปกปองกตาม ตวบรรจภณฑจะตองไมเปนสาเหตททาใหผลตภณฑเสอมคณคาหรอดอยคณภาพลง กลาวคอ ตวบรรจภณฑเองไมไปทาปฏกรยากบผลตภณฑอาหาร นอ กจากนบรรจภณฑอาหารโดยเฉพาะพลาสตกยงตองทาหนาทชวยเกบกลนของผลตภณฑอาหารไว กลนทเปลยนแปลงอาจจะเกดจากสงแปลกปลอมจากบรรยากาศซมผานผวของบรรจภณฑเขาไปทาปฏกรยา หรออาจจะเกดจากกลนทอยในอาหารถกดดซมโดยบรรจภณฑ หรอกลนซมผานออกสบรรยากาศภายนอก

การปกปองเชงรบ

การปกปองเชงรบ หมายถง บรรจภณฑททาหนาทใสอาหารเพยงอยางเดยว ทาหนาทเปนตวกนผลตภณฑไมใหสมผสกบบรรยากาศภายนอก บรรจภณฑจะทาหนาทเปนกลไกในการปกปองผลตภณฑจากสงเหลาน

การปองกนทางกายภาพ

ผลตภณฑอาหารจาตองไดรบการปกปองจากภยอนตรายดงตอไปน

1. การรว การหลดรอดของผลตภณฑในระหวางการขนสงและการเกบรกษาเปนสงทไมควรเกดขน ปรากฏการณเชนนดเหมอนวาจะเกดจากการปดผนกทไมแขงแรงพอทจะรองรบแรงกระแทกหรอแรงดนทะล ระหวางการสง อกตวอยางทเหนไดชดในแถบประเทศเขตรอน กคอ การทาลายบรรจภณฑทเกดจากการชอนไชของแมลงทาใหเกดความเสยหายตอผลตภณฑในเวลาตอมา

23 2. การซมผานวสด ปรากฏการณซมผานของผลตภณฑอาจเกดขนไดทงในสถานะของเหลวหรอในสภาวะทเปนกาซ ในกรณของเหลวภาวะการรวซมสวนมากจะพบเหนทรอยปดผนกของถงพลาสตกทวๆ ไป เนองจากวสดบรรจภณฑเกอบทงหมดยกเวนรอยเชอมของกระปองหรอฝา

ขวดแกวจะมรพรนเพยงพอทกาซจะผานได หากมองในแงการซมผานของกาซบรรจภณฑทาหนาทใน

2 ลกษณะ คอ

ก. ปองกนการซมผานของกาซจากภายนอกสภายในบรรจภณฑ อนไดแก

- การเกดการเหมนหนของผลตภณฑจากการซมผานของออกซเจนทเขา ไปทาปฏกรยา - กลนจากภายนอกปนเปอนกบกลนของอาหาร ในสภาวะแวดลอมทเตมไปดวยกลนหลากหลาย เชน กลนควน กลนนามน ซงสามารถทาปฏกรยากบคณสมบตของอาหารไดจากการซมผานเขาไปในบรรจภณฑ

ข. ปองกนการถายเทจากภายในสภายนอกบรรจภณฑ

- ปองกนการสญเสยกลนของผลตภณฑ

- ลดการระเหยของนา

- หลกเลยงการรวซมของกาซทบรรจไวเพอรกษาคณภาพของผลตภณฑ

โดยพนฐานของบทบาทบรรจภณฑทกลาวมาแลว การปดผนกเพอปองการรวซมจาเปนตองเลอกใชวสดททาบรรจภณฑจากวตถดบหลายชนด สงทควรคานงถง คอ

1. ชนดของผลตภณฑ

2. วธการในการเกบรกษาและระดบของอณหภมทเหมาะสม

3. ความเสยงตอมลภาวะ

4. อายการเกบทตองการ

การถายเทพลงงาน

มพลงงานอยางนอย 2 ประเภททสามารถถายเทผานบรรจภณฑเขาไปถงผลตภณฑได คอ แสงและความรอน พลงงานทง 2 ประเภทนอาจกอใหเกดปฏกรยาทางเคมและเรงการเจรญเตบโตของจลนทรย ซงเปนสาเหตใหเกดการเนาเสยของผลตภณฑไดเรวขน

1. แสง ผลตภณฑอาหารหลายชนดมความไวตอแสงซงกอใหเกดปฏกรยาทางเคม และสงผลใหสของผลตภณฑอาหารซดลง สญเสยวตามน และเกดการแปรสภาพของกรดอะมโน

2. ความรอน การสงผานของความรอนเกดขนไดในรปแบบของการแผรงส การนาพาความรอน และการเหนยวนาความรอน การเกบรกษาผลตภณฑอาหารทมความเสยงตอความรอนสงจาตองควบคมอณหภมใหคงทระหวางการเกบรกษา และการจดจาหนาย

24 (3) จลนทรย

บรรจภณฑทาหนาทปกปองผลตภณฑอาหารในทางกายภาพจากจลนทรยทมจานวนมหาศาลในบรรยากาศและจากตวผลตภณฑเอง ซงวธนกอใหเกด "บรรจภณฑแบบปลอดเชอ " ขนมา มผลตภณฑ 4 ประเภททจาตองหลกเลยงจากปฏกรยาของจลนทรย คอ

1. ผลตภณฑทไมผานการฆาเชอ เชน ขนมปง เครองเทศ ซงอาจถกปนเปอนดวยเชอโรค หรอจลนทรยตางๆ ในระหวางการเกบเกยวและขนสง

2. ผลตภณฑประเภททหมกดวยจลนทรยบางประเภท เช นโยเกต และไสกรอก ผลตภณฑบางประเภทนตองระวงไมใหถกปนเปอนจากจลนทรยชนดอนๆ ทมอยภายนอก หรอแฝงมากบอปกรณเตรยมอาหาร

3. ผลตภณฑทเปนของสด เชน ปลาและผก ตองผานขนตอนการทาความสะอาดทถกสขลกษณะเพอปองกนการเกดอาหารเปนพษ

4. ผลตภณฑทใชฆาเชอ ตวผลตภณฑอาหารจะตองทนทานตอการฆาเชอได กลาวคอ หลงการฆาเชอคณภาพของอาหารยงเปนทยอมรบไดในแงของการปกปองเชงรบนเปนการปองกนขนพนฐานของบรรจภณฑทปองกนอนตรายจากสงแวดลอมภายนอกอนไดแก กายภาพ พลงงาน และจลชวะมโอกาสเขาทาปฏกรยากบอาหารภายในบรรจภณฑนอยทสดเทาทจะนอยไดเมอไรกตามทบรรจภณฑมบทบาทตอการเตรยมและรกษาผลตภณฑอาหาร บทบาทของบรรจภณฑนนกนบเปนการปกปองเชงรก ในปจจบนน ดวยววฒนาการความกาวหนาทางเทคโนโล ยระบบบรรจภณฑทถกออกแบบเฉพาะดวยเทคโนโลยใหมๆ ทนาสนใจมดงนคอการฆาเชอ หนงในกรรมวธการรกษาอาหารทเกาแกทสด คอ การใชความรอนฆาเชออาหารทบรรจอยในกระปองและขวดแกว บรรจภณฑจะตองถกปดผนกเพอกนอากาศไดอยางสมบรณ เพอปองกนความรอนทจะทาใหรอยผนกแยกออกจากกนได รวมถงการระเบดและบบดวย ววฒนาการของเทคโนโลยการฆาเชอกาวตามไปกบววฒนาการทางดานบรรจภณฑ จากการฆาเชอของกระปองและขวดแกวไดพฒนามาเปนซองและถาดพลาสตกบรรจภณฑปลอดเชอ วสดบรรจภณฑจะตองผานการฆาเชอโดยตรง ไมวาจะโดยการฆาเชอภายใตสารเคมหรอการฉายรงส หรอกรรมวธอน แลวจงบรรจและปดผนกในทนทภายใตสภาวะปลอดเชอ ภายใตสภาวะนวสดบรรจภณฑและรอยปดผนกจะถกควบคมใหปราศจากเชออยางสมบรณบรรจภณฑปรบสภาวะบรรยากาศ ภายใตการปรบสภาวะบรรยากาศ (กาซแตละชนดจะเหมาะสมกบผลตภณฑบางประเภทเทานน ) ระบบของบรรจภณฑจะเปนตวกาหนดอายของผลตภณฑ แตเปนทนาเสยดายวาการวจยและเทคโนโลยขนสงในสาขานถกเกบงาเฉพาะในทางธรกจบางสาขาเทานน บรรจภณฑชนดพเศษ ผลตภณฑ บางประเภททมมลคาสงๆ เชน กาแฟ ในการบรรจจะใชบรรจภณฑแบบพเศษทสามารถปลดปลอยความดนภายในทเกดขนจากเมดกาแฟ แตราคาของบรรจภณฑประเภทนกจะสงตามคณสมบตในการใชงานดวย

25 บทบาทโดยตรงของบรรจภณฑพสจนใหเหนถงความโดดเดนในภายภาคหนาของอตสาหกรรมอาหาร ดงเหนไดจากการออกแบบบรรจภณฑจะกลายเปนสงสาคญสวนหนงในการออกแบบผลตภณฑอาหารชนดใหมหรอในการพฒนากระบวนการผลตแปรรปใหมๆ

2. การออกแบบบรรจภณฑ

ประกอบดวย 2 ประเภท คอ

2.1 การออกแบบดานโครงสราง กระบวนการออกแบบโครงสราง (The Structural Packaging Design Process) หมายถง การกาหนดลกษณะรปราง ขนาด ปรมาตร นาหนก ประเภทของวสดทจะนามาเปนบรรจภณฑ ทงน โดยเนนถงหนาทในการคมครองรกษา คณภาพสนคา การใหความสะดวกในการลาเลยงขนสง เกบรกษา และประหยด เชน การเลอกใชวสด คณภาพของวสด ขนาดและรปแบบของการบรรจ วธการประกอบหรอขนรป ความแขงแรงตาง ๆ เปนตน กจกรรมขนตอนนถอวาเปนหวใจสาคญในการบรรจภณฑ และในการออ กแบบบรรจภณฑโดยทวไปแลวผออกแบบตองอาศยความรและขอมลขาวสารจากหลาย ๆ ดาน รวมทงคาแนะนาจากผชานาญการบรรจหบหอ (Packaging Specialists)

โดยผออกแบบจะทาหนาทเปนผสรางภาพพจน (The Image Maker) จากขอมลตาง ๆ ใหปรากฏเปนรปลกษณของบรรจภณฑจรง ๆ แงรปธรรมกได ซงมลาดบขนตอนดงน

(ก) ทาอยางไร บรรจภณฑจงจะสามารถสอสารไดทงวงจนสญลกษณและทศนสญลกษณ (How It Communicates Verbally And Nonverbally) เชน ออกแบบภาชนะบรรจหอขนมปงดวยพลาสตก ทนอกจากจะแ สดงใหเหนถงความสดชนดวยสและการตกแตงแลวกยงสรางความรสกใหมสดจากเตาอบใหเกดแกผบรโภคไดอกดวย

(ข) บรรจภณฑควรจะสรางความพงพอใจ เกยรตและศกดศรสาหรบผใช (The Prestige

desired) แมวาผบรโภคจะซอผลตภณฑไปแลว ผลตภณฑทผบรโภคซอไปนนควรจะทาหนาทขายตอไปไดอก เพราะการขายนนมไดสนสดเพยงทจะซอ (Point Of Purchase) เทานนแตบรรจภณฑทดตองสรางความตอเนองในการนามาใช และการขายหลงจากทถกซอไปแลวไมวาบรรจภณฑนนจะถกนาไปวางอย ณ ทใดกตาม หรอจนกวาผลตภณฑและบรรจภณฑนนจะใชหมดหรอทาลายไป จงถอวาเปนทสนสด เชน การออกแบบบรรจภณฑบหรทมซองสวยงาม เหนเดนชดและแสดงเอกลกษณเฉพาะตว

(ค) บรรจภณฑจะตองแสดงความโดดเดนและดงดดใหเหนชดเจนตางจากผลตภณฑ อนดวยการใชส ขนาด รปราง เพอแสดงถงเอกลกษณเฉพาะตว ทาใหจดจาวายหยบฉวยงาย ดงดดตา ดงดดใจผบรโภค (ประชด ทนบตร. 2531: 86)

26 วตถประสงคของการออกแบบบรรจภณฑ โดยทว ๆ ไปม 2 ขอคอ เพอสรางบรรจภณฑทสามารถทาหนาทส อสารการตลาด (Marketing Communication) โดยใชความรสาขาศลปะเขาชวย เชน ความมเอกลกษณพเศษโดดเดนของสนคาทสามารถสรางความสนใจ ความทรงจา สรางทศนคตทด และทาใหผซอเขาใจถงคณประโยชนคณคาของสนคา

เพอสรางบรรจภณฑทสามารถทาหนาทตาง ๆ ตามทตองการ โดยใชความรสาขาวทยาศาสตร และวศวกรรมศาสตร หรอสาขาชางเขาชวย (Graphic Design For Packaging)

2.2 การออกแบบดานกราฟก เปนการสรางสรรคลกษณะภายนอกของโครงสรางบรรจภณฑเพอชวยเพมมลคาของสนคา โดยเนนถงการสอความหมาย การตบแตงใหสวยงาม ดงดดผพบเหนใหเกดความตองการซอสนคานน เพอผลทางดานจตวทยา เชน การออกแบบรปทรงใหมความสะดวกในการใชสอย การจดวางรปภาพ ตวหนงสอทสวยงาม ฉลากทเดนชด เปนตน ทงนโดยอาศยศลปะการจดภาพใหเกดความป ระสานกลมกลนกนอยางงดงาม ตามวตถประสงคทวางไว และตองคานงถงหลกเกณฑเทคนคการพมพในระบบตาง ๆ ดวย

การออกแบบกราฟกบนบรรจภณฑสามารถทาไดทงลกษณะ 2 มต บนพนผวแผนราบของวสด เชน กระดาษ แผนพลาสตก แผนโลหะอาบดบก แผนอลมเนยม ฯลฯ กอนจากนนจงนาวสดตาง ๆ เหลานมาประกอบเปนรปทรงของบรรจภณฑ

ลกษณะ 3 มตอาจทาได 2 กรณคอ ทาใหแผนฉลาก (Label) หรอแผนปายแลวนาไปตดบนบรรจภณฑประเภท Rigid Forms ทขนรปเปนภาชนะบรรจสาเรจรปมาแลว หรออาจสรางสรรคบนผวภาชนะบรรจรปทรง 3 มต โดยตรงกได เชน พมพบนขวดพลาสตก

2.3 วสดบรรจภณฑ

วสดบรรจภณฑ โดยพนฐานแลวสามารถแบงออกเปน 4 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ประเภทเซรามคส (Ceramics) รวมทง เครองแกว (Glassware) และ เครองกระเบองเครองลายคราม (Chinaware)

2. ประเภทผลตภณฑทไดจากพช-ผก (Vegetable Products) ไดแก ไม เยอไม ยางไม เสนใยจากพช-ผก ในรปของกระดาษ สงทอ เชน ผา หรอเครองจกสาน เปนตน

3. ประเภทโลหะ (Metals) เชน แผนภาพอาบดบก (Tinplate) อลมเนยม โลหะผสม (Alloy)

อลมเนยมแผนเปลว (Aluminium Foil) ทองแดง (Copper) ทองเหลอง (Brass) ฯลฯ ไดแก ภาชนะบรรจในรปของกระปอง ถงโลหะ เปนตน

4. ประเภทพลาสตก (Plastics) เปนวสดทไดจากการสงเคราะหของพ วก Polymer สวนมากทามาจาก Petroleum Oil ไดแก Polyethyene [PE] Polypropylene [PP] Polystyrene [PS] Polyester

Polyvinyl Chloride [PVC] และอน ๆ

27 เนองจากวสดบรรจภณฑมหลายประเภทหลายชนด มรายละเอยดในเนอหากวางมากและยากทจะนามากลาวได ทงหมด ดงนนการศกษาถงวสดบรรจภณฑในทน จงใครเนนเฉพาะวสดสาคญ ๆ ตามปรมาตรการใชในวงการธรกจเทานน

2.4 การเลอกบรรจภณฑใหเหมาะกบผลตภณฑ

ผลตภณฑทตางกนกตองการความคมครองทแตกตางกน ผผลตบรรจภณฑจะตองเลอกใชวสดบรรจภณฑทถกตอง สาหรบผลตภณฑแตละชนด ตวอยางเชน อาหารทมไขมนและพวกกาแฟตองการความคมครองจากแสงและออกซเจน สวนพวกขนมกรอบตาง ๆ ดดอบไอนาไดงาย เนอกแหงงาย

สวนนมและนาแร กตองไดรบความคมครองมใหดดซบกลนจากภายนอกทไมพ งปรารถนา กวา 60%

ของบรรจภณฑพลาสตกใชกบอาหารและเครองดม จากสถตทผานมา เราจะพบวาผลตภณฑคลาย ๆ กน สามารถใชบรรจภณฑพลาสตกตาง ๆ กนได พลาสตกแตละชนดจะมคณสมบตพเศษทแตกตางกนออกไปพลาสตกชนดเดยวกนกยงมระดบชนของคณภาพทแตกตางกนออกไปเพอใหเหมาะแกการเลอกใช

การเลอกใชจะตองพจารณาถงคณสมบตทตองการและตนทนของมน ตวอยาง เชน ความเหนยวและความคงทนชอง PET เหมาะสาหรบใชทาขวดลตรบรรจโคคาโคลา ซงนอกจากทนแลวกยงเกบแกส กลนไดและทนแรงอดไดด กระปอง PP ทใชสาหรบบรรจส กปลอดจากปญหาการเปนสนมและยงแขงแรงพอทจะเรยงซอนไวใหสงในโกดง คณสมบตในการทนตอ ความรอนและตานการซมผานของออกซเจนและไอนากจาเปนสาหรบบรรจภณฑอาหารสาเรจรป ไมวาจะเปนปลา เนอ หรอแมแตเนยแขง

บรรจภณฑของอาหารแชแขงจะตองทนตอความเยนจดถง - 40O

พลาสตกสามารถขนรปไดหลายรปแบบและหลายขนาด รวมทงสามารถใชรวมกบวสดบรรจภณฑอน ๆ ไดด พลาสตกใชนามาเคลอบเขากบแผนเปลวอลมเนยม (Aluminium foil) เพอทาซองซอส หรอซป หรอแทงชอคโกเลต ซองเหลานปดผนกไดดวยความรอนโดยไมตองใชกาวและรกษาคณภาพอาหารภายในไดอยางดซองกาแฟกใช PS เคลอบกบเปลวอลมเนยม เพอรกษาภาพและงานพมพมใหลอกจางหรอเปนรอยขดเขากจะพมพดานใตของแผนฟลมแลวคอยนาแผนฟล มนนประกบเขากบเปลวอลมเนยมแผนฟลมรดขวดแกว กชวยลดปรมาณแกวทตองใชและชวยเพมความปลอดภยยงขนดวย

C ไดพวก LOPE HOPE

และ PET กเหมาะกบงานน แตอาหารทตองเกบไวในตเยนเชนพวกผกสดหรอของวางบางอยางการใชพวก PP , PS และ PVC กเปนการเพยงพอ

บรรจภณฑทเบาลงและแผนฟลมทบางลงแตมคณสมบตดขนไดถกพฒนาขนเพอลดตนทนของบรรจภณฑและลดปรมาณพลงงานทตองใช ในขณะเดยว กน การออกแบบและเทคโนโลยสมยใหมชวยทาใหเรามพลาสตกทมคณสมบตทดขนและสะดวกใชมากยงขน

28

3. องคประกอบการออกแบบ

ตามทไดทราบกนแลว องคประกอบบนบรรจภณฑมอยหลากหลายประเภท ณ จดขายทมสนคาเปนรอยใหเลอก องคประกอบตาง ๆ ทออกแบบไวบนบรรจภณฑจงเปนปจจยสาคญในการเลอกซอบรรจภณฑและสนคานน รายละเอยดหรอสวนประกอบบนบรรจภณฑจะแสดงออกถงจตสานก ของผผลตสนคาและสถานะ (Class) ของบรรจภณฑซงสามารถขยบเปนสอโฆษณาระยะยาว สวนประกอบทสาคญบนบรรจภณฑอยางนอยทสดควรประกอบดวย

1. ชอสนคา

2. ตราสนคา

3. สญลกษณทางการคา

4. รายละเอยดของสนคา

5. รายละเอยดสงเสรมการขาย

6. รปภาพ

7. สวนประกอบของสนคา

8. ปรมาตรหรอปรมาณ

9. ชอผผลตและผจาหนาย (ถาม)

10. รายละเอยดตามขอบงคบของกฎหมาย เชน วนผลต วนหมดอาย เปนตน

เมอมการเกบขอมลของรายละเอยดตาง ๆ ดงกลาวมาแลวจงเรมกระบวนการออกแบบดวยการเปลยนขอมลทไดรบมาเปนกราฟกบนบรรจภณฑ จดมงหมายทว ๆ ไปในการออกแบบมดงน

(1) เดน (Stand Out) ภายใตสภาวะการแขงข นอยางรนแรง ตวบรรจภณฑจาตองออกแบบใหสะดดตา (Catch the Eye) จงจะมโอกาสไดรบความสนใจจากกลมเปาหมายเมอวางประกบกบบรรจภณฑของคแขง เทคนคทใชกนมากคอ รปทรงและขนาดซงเปนองคประกอบพนฐานของบรรจภณฑหรออาจใชการตงตราสนคาใหเดน เปนตน

(2) ตราภาพพจนและความแตกตาง (Brand Image Differentiate) เปนความรสกจะตองกอใหเกดขนกบกลมเปาหมายเมอมการสงเกตเหน แลวจงใจใหอานรายละเอยดบนบรรจภณฑ การออกแบบตราภาพพจนใหมความแตกตางน เปนวธการออกแบบทแพรหลายมากดงไดบรรยายไวในหวขอ 6.1.4

ทฤษฎตราสนคา

(3) ความรสกรวมทด การออกแบบบรรจภณฑเปนพาณชยศลปทสรางขนเพอใหผซอเกดความรสกทดตอศลปะทออกแบบบรรจภณฑโดยรวมทงหมด เรมจากการกอใหเกดความสนใจ ดานความเดน เปรยบเทยบรายละเอยดตาง ๆ เพอจงใจใหตดสนใจซอ สรางความมนใจเพมขนสาหรบกลมเปาหมายบางกลม และจบลงดวยความรสกทดทสามารถสนองตอความตองการของผซอได จงกอใหเกดการตดสนใจซอ “ซอฉนส” (Buy Me) จงนบเปนรปธรรมสดทายทบรรจภณฑตองทาให

29 อบตขนดวยเหตน การชกจงหวานลอมโดยรป คาบรรยาย สญลกษณ หรอรางวลทไดรบยอมสรางใหเกดความรสกอยากเปนเจาของและอยากทดลองสนคาบรรจภณฑนน

(ชยรตน อศวางกร. 2548)

3.1 เทคนคการออกแบบ

รปลกษณของบรรจภณฑนนสามารถจบตองได ซงโดยปกตแลวมกจะมรปทรงเรขาคณต เชน สเหลยมและทรงกลมรปทรงทแตกตางกนยอมกอใหเกดความรสกทแตกตางกน ความกาวหนาทางเทคโนโลยคอมพวเตอรทาใหเพมขดความสามารถในการออกแบบรปทรงตาง ๆ ของว สดและหลก 4 ประเภท อนไดแก กระดาษ โลหะ แกว และพลาสตก ทเหนไดชดคอ กระปองโลหะทแตเดมมกมรปทรงกระบอก เทคโนโลยสมยใหมสามารถออกแบบเปนรปทรงอนทเรยกวา Contour Packaging

รปลกษณใหมนยอมกอใหเกดการสะดดตาและสรางความสนใจใหแกกลมเปาหมาย

นอกจากรปลกษณของตวบรรจภณฑ การออกแบบกราฟกตามทไดบรรยายอยางละเอยดมาแลว ยอมมบทบาทอยางมากในการสรางภาพลกษณทดแกกลมเปาหมาย ในหวขอนจะยกตวอยางของเทคนคการออกแบบกราฟก ทไดรบการประยกตใชอยางกวางขวางเมอโ อกาสเอออานวยให ยอมเหนไดชดวากลองแถวลางทออกแบบมกราฟกเรยบขนานกบแนวราบยอมไมสะดดตาเทากบกลองแถวบนทออกแบบเปนเสนเอยงทสะดดตามากกวาเมอวางอยบนหง เทคนคการออกแบบนสามารถนาไปประยกตใชบนกลองทพมพสอดสอยางสวยงาม

การออกแบบเปนชด (Package Uniform)

การออกแบบเปนชดเปนเทคนคทมความนยมใชกนมาก จากกราฟกงาย ๆ ทเปนจดเสนและภาพ มาจดเปนรปบนผลตภณฑ สรางอารมณรวมจากการสมผสดวยสายตา หลกเกณฑในการออกแบบ คอ ใหดงายสะอาดตา แตตองทนสมยและเหมาะแกการใชงา น ความงายสะอาดตามผลตอการดงดดความสนใจ ความทนสมยชวยสรางความแปลกใหม สวนความรสกวาเหมาะแกการใชงานเสรมความรสกวาคมคาเงนและความมนใจในตวสนคา

จากการออกแบบเปนชดสนคา มผลตอการทาใหผบรโภคเกดความทรงจาทดถาออกแบบไดตรงกบรส นยมของกลมเปาหมาย การออกแบบบรรจภณฑเปนชดเปรยบเสมอนชดแบบฟอรมของเสอผาทคนใส เชน มชดสท ชดพระราชทาน ชดมอฮอม เปนตน การออกแบบเสอผาทเปนชดนเมอใครเหนกทราบวาชดอะไรแมวาจะใชเสอผาและสสนทแตกตางกน การออกแบบบรรจ ภณฑเปนชดนกมหลกการคลายคลงกน

การออกแบบเสอผาเปนชดยงมชอเรยก แตในการออกแบบบรรจภณฑไมมชอเรยก จงจาตองยดเอกลกษณบางอยางบนบรรจภณฑเปนตวเชอมโยงใหรวาเปนชดเดยวกน อาจใชสญลกษณทางการคา ใชสไตลการออกแบบ ใชการจ ดเรยงวางรายละเอยดบนบรรจภณฑใหอยในระดบเดยวกน นอกจากนรปแบบของตวอกษรจะตองเปนแบบสไตลเดยวกน

30 การเรยงตอเปนภาพ ณ จดขาย

เทคนคการออกแบบวธนยดหลกในการสรางภาพ ณ จดขายใหเปนภาพใหเปนภาพใหญ อาจจะดเปนภาพทปะตดปะตอ หรออาจ เปนภาพกราฟกขนาดใหญโดยมจดมงหมายเพอดงดดความสนใจของผบรโภคในระยะทางไกลตามรายละเอยดเรองสรระในการอานและประสาทสมผสของผซอ เนองจากโอกาสทตวบรรจภณฑและรายละเอยดบนบรรจภณฑจะสามารถมองเหนในระยะเกน 10

เมตรขนไปนนเปนไปไดยาก

3.2 การสรางแนวคดเกยวกบการออกแบบ

1. พฒนาการของกระบวนการออกแบบ

การออกแบบ (Gesign) หมายถง การถายทอดรปแบบจากความคดออกมาเปนผลงาน ทผอนสามารถมองเหน รบร หรอสมผสได เพอใหมความเขาใจในผลงานรวมกน โดยมคามสาคญอยหลายประการ กลาวคอ ในแงของ การวางแผน การการทางาน งานออกแบบจะชวยให การทางานเปนไปตามขนตอน อยางเหมาะสมและ ประหยดเวลา ดงนน อาจถอวา การออกแบบ คอ การวางแผนการทางานกได ในแงของการนาเสนอผลงานนน ผลงานออกแบบจะชวยใหผเกยวของมความ เขาใจตรงกนอยางชดเจน ดงนนความสาคญในดานน คอ เปนสอความหมาย เพอความเขาใจระหวางกน เปนสงท อธบายรายละเอ ยดเกยวกบงาน งานบางประเภทอาจมรายละเอยดมากมายซบซอน ผลงานออกแบบจะชวยใหผเกยวของ และผพบเหนมความเขาใจทชดเจนขน หรออาจกลาวไดวา ผลงานออกแบบ คอตวแทนความคดของผออกแบบ ไดทงหมดนนเอง ทางานออกแบบในอดตทผานมาจงอาจจาแนกไดเปน 2 ลกษณะ

1. วธการของชางฝมอ ( หรอ Unselfconscious Process)

เปนวธการทางานโดยการลองผด- ลองถกของชางฝมอดวยความคนเคยกบปญหาในงานของตน ชางฝมอจะจดการ แกไขปญหาอยางไดผลตรงจดนนโดยการคอยปรบเปลยน ชางฝมอไดรบการฝกฝนขณะทางานเปนลกมอมาก อน จงมขอมลเกยวกบความตองการ วสดและกรรมวธการผลตสะสมไวอยในความทรงจาเนองจากไมมการบนทกและ การวาดภาพเกบไวเปนหลกฐาน ดงนน การพฒนาในงานออกแบบจงกนเวลานาน และทาใหยากทจะเปลยนแปลง ทงหมดมกเปนการคอยปรบเปลยนไปทละนอยในระหวางการทางาน ขอดของวธการทางานออกแบบในลกษณะน คอ ชวยใหชางสามารถจดจาซมซาบเขาไปอยางแนนเฟนยากแกการลมเลอน

2. วธการของชางเขยนแบบ (หรอ Selfconscious Process)

เปนวธการทางานทใชแบบ (Drawing ) เปนศนยกลางในการคด การปรบปรงและการพฒนาแบบ เนองจากในการทางานออกแบบทมความซบซอนและมขนาดใหญมากขน ความชาญฉลาดและประสบการณ ของนกออกแบบ ดงนนกระบวนการออกแบบใหมจงมลกษณะทสนบสนนใหผออกแบบมการคดทง 2 ลกษณะเกดขนดวยกนคอ

31 1. การปลอยใหจตใจผออกแบมอสระ ในการสรางความคดจนตนาการ การคาดเดาและการเหนแจสาหรบทางเลอกตาง ๆในเวลาใดกได โดยไมถกยดตดหรอครอบงาดวยขอจากดใด ๆ 2. การใชวธการเกบรวบรวมขอมลและการแยกแยะ หาความเกยวของเปนเหตเปนผลตลอด จนการนาขอมลมาใชอธบาย และเปรยบเทยบแนวความคด เพอหาคาตอบหรอทางออกทถกตองเหมาะสมสงสด 3. ลกษณะสาคญของกระบวนการออกแบบกระบวนการออกแบบอยางเปนระบบ เปนวธการออกแบบ ทชวยลดความผดพลาดในการทางาน และมความ เหมาะสม กบการแกปญหาในงานออกแบบสมยใหม โดยเฉพาะปญหาทมขอมลเปนปรมาณมาก เปนโจทยทตองการ ผรวมงาน จากตางสาขาและเปนงานออกแบบทตองการความรเรมสรางสรรคในระดบสง กระบวนการออกแบ บอยางเปนระบบ มลกษณะสาคญดงน 1. การพยายามทาใหการออกแบบเปนวธการทเปดเผย มการทางานอยางเปนลาดบขนตอนเพอใหผทเกยวของ ในการทางานเกดความเขาใจ และสามารถมสวนรวมในการใหขอมลคาแนะนา และเสนอนะวธแกไขปญหาแทนทจะเปนการทางานของนกออกแบบตามลาพง 2. ใหความเปนอสระในการสรางสรรค ดวยการแบงแยกการทางานออกเปนขนตอน เปนการกระจายงานออกจากกน เมอทางานถงแตละขนตอน กสามารถพงความสนใจจดจออยเฉพาะขนตอนนน ไดอยางเปนอสระจากขนตอนอน ๆ ลดความสบสนในการใชความคดตองานรวมทงหมด 3. การทางานแมจะมการแบงออกเปนขนตอน แตในขณะปฏบตนนไมสามารถแยกแตละขนตอน อยางเดดขาดจากกน ขนตอนตาง ๆ มความตอเนองและคาบเกยวกน จนบางครงไมสามารถกาหนดจดเรมตน และจดจบของ แตละ ขนตอนไดอยางชดเจน 4. มระบบการจดบนทกอยางละเอยดในแตละขนตอน จงมหลกฐานบนทกเกบไวชวยใหงายตอการทบทวน คนหา ตรวจสอบและแกไขเมอเกดความผดพลาด ลกษณะของการออกแบบจะมการออกแบบอยเพยง 2 ลกษณะ คอ การออกแบบสองมต และการออกแบบสามมต 1. การออกแบบสองมต (Two – Dimensional Design) เปนการออกแบบบนระนาบรองรบ เชน กระดาษ แผนไม ผาใบ ผนงคอนกรต เปนตน ซงตรวจสอบมตไดเพยงความกวางของความยาว ไมมความหนาใหตรวจสอบไดใน การออกแบบสองมตสามารถจาแนกมตของการรบรได 2 ประการ 1.1 มตทตรวจสอบได เปนการออกแบบใหมรปร างตาง ๆ โดยใชสวนประกอบของการออกแบบสามารถรบรและตรวจสอบมตกวางยาวบนผวหนาของ ระนาบรองรบได

32 1.2 มตทตรวจสอบไมได เปนการออกแบบสองมต แตในการรบรดวยสายตาและความรสกดเหมอนภาพสามมต แตตรวจสอบไมไดดวยการวด เปรยบเทยบไดกบภาพถ ายของโตะ ซงสามารถรบรไดวามความกวาง ความยาว และความหนา แตภาพทปรากฏมเพยงความกวางและความยาวเทานน มตทตรวจสอบไมไดนเรยกวา มตมายา หรอมตลวง (Illusion)

2. การออกแบบสามมต (Three-Dimensional Design) เปนการออกแบบรปทรงซงมปรมาตร มมตทงสาม คอ ความกวาง ความยาว และความสงใหตรวจสอบได รปทรงจะกนระวางเนอทในอากาศ มลกษณะทางกายภาพเปนตวเปนตน สามารถ สมผสได เชน งานประตมากรรม งานสถาปตยกรรม งานหตถกรรม ฯลฯ โดยขนตอนในการออกแบบงานสามมต จะเรมจากการรางแบบ กาหน ดรปทรงอยางคราว ๆ ขนตอไปเขยนแบบรปทรงตามภาพราง โดยกาหนดสดสวนและรายละเอยดประกอบแบบใหชดเจน ซงเมอผสรางดตามแบบแลวสามารถสรางได ขนสดทายสรางรปทรงตามแบบทเขยนไว ในการสรางบางครงอาจจะสรางหนจาลอง (Model) ขนกอนการสรางจรง เพอนามาพจารณาครงสดทายกอนตดสนใจสราง การสรางหนจาลองมทงการสรางเทาแบบหรอสรางยอสวนใหเลกกวาแบบในกรณทงานนนมขนาดใหญ เชนการสรางอาคาร อนสาวรย เปนตน (นอยนวล บญวงษ. 2542: 142-143)

3.3 การใชสเพอการออกแบบบรรจภณฑ

การใชสตกแตงผวดานนอกของภาชนะ เพอกอใหเกดความสวยงาม และชวยใหการดงดดความสนใจของผบรโภค เกดความสะดดตา บงบอกถงความหมายและประโยชนใชสอยของผลตภณฑนนๆ การกาหนดความหมายจากสจากความรสกและกาหนดจากมาตรฐานสากลใชชวยบอกถงลกษณะการใชงานตามประโยชนใชสอยของผลตภณฑ นอกเหนอจากการใชสเพอตกแตงผลตภณฑซงเปนการกาหนดโดยผออกแบบและความนยมของสภาวะตลาดในปจจบน

ความหมายของส

ส หมายถง ลกษณะความเขมของแสงสวางทปรากฏตอสายตา อทธพลของสทมตอความรสกของมนษย

สเขยวใหความรสกสบายเปนสแหงพลงวงชา

สสมใหความสนกสนานราเรง

สมวงใหความผดหวงเศราและแสดงความภกด

สขาวใหความบรสทธใหมสดใสและใหความรสกวาเหว

สจะชวยใหทศนวสยทดเมอนามาใชงานดงน

สออนตดกบสแก

สสดใสตดกบสสดใส

33 สออนตดกบสสดใส

สอนตดกบสเยน

สทตดกนเองอยแลวตามปกต เชน

สดาบนพนเหลอง

สเหลองบนพนดา

สแดงบนพนขาว

สเหลองบนพนนาเงน

สสมบนพนนาตาล

สชมพบนพนดา

อทธพลของสทมตอผลตภณฑ ทางดานขนาด

สออน (Light Value) ทาใหผลตภณฑแลดใหญขน

สเขม (Dark Value) ทาใหผลตภณฑแลดเลกลง

ทางดานนาหนก

สออนหรอสรอน (Worm Value) ทาใหผลตภณฑดเบา

สเขมหรอสเยน (Cool Value) ทาใหผลตภณฑดหนก

ทางดานความแขงแรง

สรอน ทาใหเกดความรสกวาแขงแรงมาก

สเยน ทาใหเกดความรสกวาบอบบางกวา การใชสสาหรบการตกแตงหบหอบรรจภณฑองคประกอบทสาคญในการเลอกใชสทควรคานงถงสาหรบการตกแตงหบหอบรรจ คอ

1.สตาง ๆ ทใชบนเนอทของหบหอบรรจควรตดตอกนอยางไดเรองราวทงหมดไมขดกน

2.ขอบเขตของสทใชบนหบหอบรรจ แตละสควรจะประกอบกนแลวเขาใจกนได หรอเปนสคกนได

3.สทใชควรเปนสทยอมรบของผบรโภคในตลาด ถกตองตามรสนยมของผบรโภค

4.ขอบเขตของสงทจะทาใหหบหอบรรจ ขดแยงหรอไมเดน เมอเปรยบเทยบกบหบหอ บรรจ

ภณฑของผลตภณฑคแขงขน

5.การใชสตองดงดดความสนใจของผบรโภคทสด ในกรณทจาหนายในสถานทตาง ๆ กน เชน รานบรการเอง Supermarket ตแช หรออน ๆ

6.การใชสทใหความดงดดสงสด ภายใตแสงสวางมาก ๆ ซงเปนสภาวะปกตในรานคา

7.การใชสทเหมาะกบคานยมของผบรโภค โดยเฉพาะทเกยวกบประเภทของผลตภณฑ

34 8.ขอบเขตของสทสามารถทาใหผบรโภคเกดความประทบใจในตราสนคา และขอบเขต การใชสนซ า ๆ กนในการจดจาหนายและการโฆษณา

9.ขอบเขตของสทใชบนหบหอบรรจทเขากนไดกบสของสนคาและการเปลยนแปลงตาง ๆ

เพอใหเกดความประทบใจขนมาก

10. ขอบเขตของสทมผลตอราคาของหบหอบรรจ

11. การยอมรบของหบหอบรรจตอผบรโภคและผขายปลก

12. ขอบเขตของหบหอบรรจทอาจจะกาวราวและขมบรรจภณฑ เพอการจาหนายทเดน ๆ

อาจจะดแลวนาเบอ ทาใหสงเสรมบรรจภณฑของผลตภณฑคแขง (วรพงค วรชาตอดมพงค. 2538 :141)

จตวทยาในการใชส มทฤษฎเกยวกบเรองสทจะชวยใหความกระจางในเรองของความหมายและอทธพลของสทมตอการรบรตอทศนภาพทปรากฏ เพอใหสามารถสอวามหมายกนไดอยางดเปนทยอมรบและนยมใชกนอยางแพรหลายมอย 4 ทฤษฎคอ 1. ทฤษฎตามหลกวชาฟสกส อธบายความหมายของสจากการมองเหนโดยมความเกยวของกบเรองแสงตามทฤษฎน สหมายถงสวนประกอบของสเปคตรม ( Spectra Composition ) แมสแสงนประกอบไปดวย 3 สไดแก Red Green Blue ถานาเอาแสงของสทงสาม มาผสมกนกจะไดสใหมอก 3 ส ดงน RED + BLUE = MAGENTA

BLUE + GREEN = CYAN

GREEN + RED = YELLOW

RED + GREEN BLUE = WHITE

2. ทฤษฎสตามหลกวชาเคม อธบายความหมายของสตามคณสมบตทางเคมทปรากฏ คอเปนสวนผสมทยอมขน ( DYE ) หรอเนอแทของส ( Pigment ) ซงกาหนดแมสไว 3 สคอ สแดง สเหลอง สนาเงน ถาเอาเนอสมาผสมกนกจะไดเนอสใหมอก 3 ส ดงน สแดง + สเหลอง = สสม สเหลอง + สนาเงน = สเขยว สนาเงน + สแดง = สมวง 3. ทฤษฎสตามหลกจตวทยา เปนทฤษฎทเกยวของกบสงแวดลอมอนเปนแรงกระตนหรอสงเรา ตามทฤษฎนจะอธบายคณสมบตของสตามสงเราประเภทตาง ๆ ทมองเหน แมสตามทฤษฎนประกอบดวย สเหลอง สเขยวสนาเงนและสแดง และถานาสทงสามมาผสมกนกจะไดสใหม อก 4 ส ดงน

35 สเหลอง + สเขยว = สเขยวเหลอง สเขยว + นาเงน = สเขยวนาเงน สนาเงน + สแดง = สมวง สแดง + สเหลอง = สสม 4. ทฤษฎสของมนเชลล (สทใชในชวตประจาวน ) ซงอธบายความหมา ยและคณสมบตของสตามทใชในชวตประจาวน มนเชลล (Munsell) ศลปนชาวอเมรกนไดกาหนดแมสขนเปน 5 สดวยกนคอ สแดง สเหลองสเขยว สนาเงน และสมวง เมอนามาผสมกนจะไดสใหมอก 5 สดงน สแดง + สเหลอง = สสมหรอสเหลองแก

สเหลอง + สเขยว = สเหลองเขยว

สเขยว + สนาเงน = สเขยวนาเงน

สนาเงน + สมวง = สมวงนาเงน

สมวง + สแดง = สมวงแดง

การใชส

แมวาจะทฤษฎเกยวกบสอยางมากมายแตกตางกนออกไปตามลกษณะการนาไปใช แตลกษณะเฉพาะหรอคณคาเฉพาะของสและสยอมเปนตวแทนของอารมณตาง ๆ ในวตถทมสปรากฏขนในตว เมอสายตาไดสมผสวตถไดเหนความแตกตางหลากหลายของสในวตถยอมเกดความร สกตาง ๆ ไดแก ตนเตน หนาวเยน หรออบอนออนหวาน นมนวลหรอเขมแขงนอกจากความรสกทว ๆ ไปแลวยงเปนทยอมรบกนวาสเปนสญลกษณของความคดทางนามธรรมอกดวย เชน ความสงบสนต การเคลอนไหว อนตราย ความตาย ฯลฯ การใชสในงานออกแบบยอมจะตองแสดงคณคาอยางเดนชดใน การทจะเชอมโยงสวนทเปนเอหาสาระและจตใจใตสานกของคนใหรบรและเกดทศนะคตอยางใดอยางหนง การมความรและและประสบการณในการเลอกใชสของนกออกแบบจงเปนสวนสาคญทจะทาใหเอกสารเหลานนบรรลเปาหมายไดอยางตามตองการ การเรยนร ถงอทธพลทมตอความรสกของการมองสแตละสจงเปนสงทนาสนใจอยางแทจรง ดงตวอยางตอไปน สแดง เปนสของไฟ การปฏวต ความรสกทางกามอารมณ ความปรารถนาสของความออนเยาว ดงนนจงเปนทชอบมากของเดก ๆ สแดงเปนสทมพลงมากสามารถบดบงสอน ๆ จงไมเหมะทจะใชเปนพนหลงหรอฉาก (Background)

สเหลอง เขยว และมวงทกระดบส (Shades) มคาสตางกนทงนขนอยกบสทมาผสม สดงกลาวอาจทาใหเกดความรสกทางบวก การแสดงออกเตมไปดวยความรสกชาญฉลาด หรอความรสกใ นทางลบเกบกดกเปนได เมอนาสแดงมาผสมกบสขาวจะเปนสชมพ สแดงจะลดพลงลง ทาใหรสกถงความออนหวานนมนวลและความเปนกวขนมาแทน แตถาสแดงและสเหลองถกผสมใหเขมผลลพธกคอสนาตาล ซงมความออนแกแตกตางกนแตไมวาจะออนแกเพยงใด สประเภทนาตาม นจะทาใหเกดความรสกเกยวกบพนดน ความมนคง เขมแขง ความเปนจรงและอบอน

36 สาหรบสเหลอง เปนสทมพลงดานความสวางอยางมากใหความรสกเยนมากกวาสเหลองอมสม แตอนกวา

สเหลองอมเขยว สเหลองจะสะทอนถงสตปญญามากกวาจตใจ ค ณลกษณะของสเหลองจะรสกได เมอมสทสองมาปรากฏอยดวย เชนเมออยกบสเขยวจะทาใหเกดความรสกมนคงและจบตองไดมากขน สเขยว เปนสทางชวะวทยา ซงใกลเคยงกบธรรมชาตและชวยใหความคดทพงพลานสงบลง เปน สกลาง ๆไมเยนและก ไมรอน แตถาเขมขนไปทางสนาเงนจะดเปนนา สเขยวอมฟา สฟาลอย (Turguoise) จะเปนสญลกษณของนาและอาการเคลอนไหว โดยปกตแลวสเขยวอมฟาเปนสทตรงขามกบสฟา (Fire)

สนาเงน เปนสทเกบกด ชางฝน เปลาเปลยว ถงแมจะทาใหใสขนโดยการผสมสขาวกตาม สนาเงนใหความประทบใจเกยวกบความสะอาด บรสทธ จงมกใชในทตองการแสดงสขอนามย สมวง แสดงความรสกใครครวญทาสมาธ ความลกลบ เวทยมนตคาถาแลควา มเกาแกโบราณ แมวาจะผสมสขาวใหเปนสมวงไลแลค (lilac) กยงทาใหคนทมองไมกลาเขาใกล ไมรสกเปนมตร สมวงครามซงใกลเคยงกบสนาเงนมาก จะดเกยวของกบโลกมากกวาสมวงแดง แตกยงคงความเปนจานายและความเปนเกยรตยศอย สทอง มตาแหนงใกลสสมและนบวาเปนสอนอกสหนง ขณะทสเงนถกจดใหเปนสเยนและมความคลาย- คลงกบสเทากลาง การใชสเงนออกจะยากกวาเนองจากตองใชสอนมารวมดวยหากวาตองการผลของความรสกในทางบวก สดา ซงเรยกวา ครงค คอถอวาไมใช สดา เปนสญลกษณของความมดความวาง ในการตพมพสดามคาทางบวกมากเนองจากเมอเราใชสอน ๆ ไมวาจะเปนภาพหรอตวอกษรวางลงไปกจะทาใหสเหลานนเจดจาสวางตาสขาว กเชนกน ไมเปนทงสอนและสเยนยกเวนเมออยกบสเหลองกจะทาใหสเหลองดเจดจามากยงขนเราสามารถวางภาพหรออกษรสตาง ๆ ลงบนพนขาวไดผลดเชนเดยวกบสดา

หลกพจารณาเกยวกบการใชส การใชสในงานออกแบบกกราฟกมวตถประสงคทจะทาใหงานนนดสวยงามนาตนตา หรอสงเสรมเนอหาสาระทนาเสนอมความสมบรณยงขน คนแตละว ยมความสนใจกลมสแตกตางกนเชน เดกเลก ๆ จะสนใจสสดเขมสะดดดา ไมชอบสออนและจะสงเกตไดวาเมอมอายมากขนกจะไมชอบสเขม ๆ กลบนยมสออนหวานนมนวล การวางโครงสในงานออกแบบพาณชยศลปจงตองเนนเรองวยของกลมเปาหมายเปนสาคญ ดงนนกอนจะวางโครงสในการทางานจงควรไดพจารณาเกยวกบการใชในทางจตวทยาดวยดงน

37 1. ใชสสดใสสาหรบกระตนใหเหนเดนชด เพอการมองเหนในระยะเวลาอนสน ๆ เหมาะอยางยงสาหรบการทาสอเพอการโฆษณาประชาสมพนธ 2. พงระลกไวเสมอวาการใชสมวตถประสงคเพอตองการเนนใหเหนเดนชดมงเสรมใหเนอหาสาระมความ ชดเจนขน ถกตอง บางครงการใชสของนกออกแบบจะสามารถใชสไดอยางอสระเพอความสวยงาม กตองจาเปนตองนกถงความเปนจรงและความถกตองอยางเหมาะสมดวย

3. การออกแบบงานพาณชยศลป งานกกราฟกตาง ๆ ผออกแบบจงควรพจารณาถงความเหมาะสมดวยวาควรใชอยางไร เพยงใด การกาหนดวาใชสเพมขนมา 1 ส นนหมายความวาจะตองเพมงบประมาณตามมาอกนวนหนงเสมอไป 4. ควรใชสใหเหมาะสมกบวยของผบรโภค 5. การใชสรมากเกนไปไมเกดผลดกบงานออกแบบอยางแทจรง เพราะสหลาย ๆ สอาจทาใหลดความเดนชดของงานและเนอหาสาระทตองการนาเสนอ 6. เมอใชสเขมจดคกบสออนมาก ๆ จะทาใหดชดเจนและมชวตชวา นาสนใจ 7. การใชสพนในงานออกแบบสงพมพทมพนทวางมาก ๆ ไมทาใหเกดผลเราใจเทาทควร 8. ขอพจารณาสาหรบการใชสบนตวอกษร ขอความ คอตองใหชดเจนอานงายควรงดเวนการใชสตรงขามในปรมาณเทา ๆ กน บนพนทเดยวกนหรอใกลเคยงเพราะจะทาใหผดตองเพงมองมากยงขนทาใหเกดภาพซอนพรามว โดยเฉพาะสวนทเปนเนอหาสาระ เชนตวอกษรสแดงบนพนสเขยว ความเดนชดของขอความทตองการเนน ดวยคงวามตางในเรองคานาหนกสใหมากทสด

การเลอกใชภาพ

การออกแบบรภาพในสอใด ๆ กตามจะสรางความหนาแนนไดมากนอยเพยงใดขนอยกบรปแบบของภาพรายละเอยดของภาพตลอดจนเทคนคและวธการสรางภาพ ความสมบรณของภาพทนามาใชจะตองทาหนาทสอความหมาย บรรยายเนอหาและความสวยงาม องคประกอบท จะสนบสนนใหภาพมความโดดเดนจะตองประกอบดวย

1. ลกษณะของภาพ ทมความเหมาะสมกบเปาหมาย 2. รปแบบภาพ มความสมพนธกนกบรแบบของสอและตองสอดคลองกบวตถประสงคหลกของงานนน ๆ 3. สของภาพ ตองชดเจน 4. จาการศกษาวจยพบวา ภาพทมขนาดใหญสดไดรบความสนใจมากทสด การสรางแรงจงใจเกยวกบขนาดของภาพสามารถทาไดหลายวธ เชน การกาหดสดสวนในทางกวางและความยาวของภาพควรเลอกใชภาพทมลกษณะ แปลกตาหรออาจเปนภาพเลก ๆ หลาย ๆ ภาพ มารวมกนเปนรปใหญ ลกษณะของภาพทจะนามาใชยอมมวธการถายทอดหลายรปแบบ แตละแบบอาจเหมาะสมกบ

38 งานหนงงานใดโดยเฉพาะ การกาหนดขนาดตายตวลงไปยอมเปนการลาบากทจะกาหนดวางานลกษณะนเหมาะแกงานอยางไร ประสบการณของนกออกแบบจะแยกแยะงานตามลกษณะ การถายทอด ซงพอจะแบงไดเปน 3 ชนดคอ 1. ภาพทถายทอดตามความเปนจรง (Realistic) เปนภาพทดแลวเหมอนวตถจรงในธรรมชาต

มการเนนลกษณะรปราง รปทรง แสงและเงา การใชสใหเหมอนจรงมากทสด ไดแกภาพถายเหมอนจรงภาพวาดเหมอนจรง 2. ภาพทถายทอดดวยลกษณะการตดทอน (Distortion) เปนภาพทพยายามดดแปลงความเหมอนจรงโดยเสรมแตงตดทอนใหม ลดรายละเอยดบางอยางในภาพออกไปในขณะเดยวกนกยงคงไวซงเคาเดมใหผดทราบวาสงเหลานนเปนอะไร เชน ภาพการตน ภาพถายบเบอน 3. ภาพทถายทอดความรสก (Abstraction) เปนภาพทไมพรรณนาเรองราวตามความเปนจรงแตมองลกลงไปในความรสกภายในของวตถ หรอเกดจากอารมณสวนลกของผสรางไดถายทอดออกมาเปนเพยงสญลกษณอยางใด อยางหนง ภาพทดสามารถถายทอดความรสกของผเขยนภาพไดอยางตรงไปตรงมา ลกษณะของภาพทจะนามาใชจะตองพรอมทจะสรางหรอบนดาลความรสกของผดใหเกดอารมณคลอยตาม กาธร สถรกล กลาวไววา ภาพจะสรางใหผดสะทอนความรสกไดเปน 3 ลกษณะคอ 1. ภาพทดแลวเกดความสบายใจ ( Positive Felling ) เปนภาพทสวยงามดแลวสบายตา ไดแก ภาพวว ภาพนาตก ลาธาร ภาพดอกไม 2. ภาพทดแลวเกดความรสกสบายใจ ( Negative Felling ) เปนภาพท j นาเกลยดนากลวตางๆ เชน ภาพปศาจ ภาพสตวรายภาพอบตเหต 3. ภาพทดแลวไมเกดความรสกอะไร (Neutral Felling)

ภาพทงสามแบบนจะเหนไดวา ภาพทดแลวเกดความรสกไมสบายใจจะเรยกความสนใจในขนตนไดกวาภาพอน ๆแตจะเรยกความสนใจอยไดไมนาน สวนภาพทดแลวรสกสบายใจ จ ะเรยกความสนใจเปนอนดบรองลงมาแตจะดงดดความสนใจใหดภาพไดนาน และภาพทดแลวไมเกดความรสกอะไร จะเรยกความสนใจไดนอยทสด แตถาแยกลกษณะของภาพตามลกษณะเนอหาภาพอาจแบงออกไดเปนลกษณะงาย ๆ คอเปนภาพงาย ๆ ไมแฝงแนวคด รายละเอยดยงยาก สลบซบ ซอนกบภาพทมลกษณะยงยากความสนใจของผดภาพจะใหความสนใจภาพทมลกษณะงายมากกวาแตจะดไมนานสวนภาพทมลกษณะยงยากคนจะไมคอยด แตถาดแลวกจะดภาพลกษณะนเปนเวลานา ลกษณะทดของภาพ

การพจารณาคดเลอกภาพหรอการออกแบบภาพทจะนามาใชจงควรใหค วามสาคญทจะตองพถพถนตอแนวคดอยางกวางขวางนอกจากจะตองพจารณาถงลกษณะการถายทอด แบบอยางและการมองภาพในเชงจตวทยาดวยแลว นกออกแบบควรไดเนนถงองคประกอบเสรมอน ๆ ดวย ดงน

39 1. การออกแบบภาพทกภาพจะตองคานงถงหลกศลปะหรอความงด งามทางศลปะดวย เชน การจดรปแบบองค ประกอบภาพทด สสนสวยงาม มการเนนจดเดนจดเสรม และการชนาจดสนใจของภาพไดอยางมประสทธภาพ 2. ภาพทนามาใชตองมความชดเจน โดยเฉพาะความชดเจนในเนอหาทเสนอความหมายขงสารในภาพตองไมคลมเครอ ลก ษณะรายละเอยดตาง ๆ จะตองสอดคลองกบเนอหาและพอเพยงเหมาะสมกบวตถประสงคทตงไว 3. ภาพทออกแบบขนหรอภาพทนามาใชในงานกราฟกควรมความสมจรงมเหตผลเปนไปได ไมขดตอความรสกในการมอง ทงนผออกแบบจะตองคานงถงทงลกษณะลายเสนและสดวย 4. ภาพทดจะตองมความคมชด ดแลวสบายตา มความตดกนในรปแบบภายนอกและการใชส โดดเดนชดเจน เนนจดสนใจไดด 5. การเลอกใชภาพหรอการออกแบบภาพ ควรเนนใหภาพนนสามารถกระตนอารมณและความคด ใหเกดแนวทางทสรางสรรค ไมขดตอศลธรรมอนดของสงคมและเงอนไขอน ๆ ของสงคมกลมเปาหมาย

6. แมวาภาพนน ๆจะตองมรายละเอยดมากพอเพอการสอความหมายหรอการเลาเรองไดอยางดและพอเพยงแตตองไมมภาพสลบซบซอนเกนไป จนทาใหเขาใจยาก หลกการสรางความสนใจ

7. การนาเสนอดวยรปแบบของคาถาม เปนการสรางความสนใจอกวธหนง โดยปกตคนเรามกจะมความอยากรอยากเหนกบสงแปลกใหม สงทเปนขอสงสยความเปนนกคดนกแกปญหาของมนษยโดยธรรมชาตจงใหความนาสนใจ มากขนตอสงทยงไมร การสรางความฉงนใหเกดขนในรปแบบของคาถามเปนกลยทธอยางหนงใหผดเฝาตดตามหรอคดตอ 8. การชแจงรายละเอยด เปนการสรางความสนใจแกผดโดยการใหขอมลเพมเตม ผบรโภคบางกลมไดขอมลจากสอทพบเหน การนาเสนอแบบนมกนยมใชกบงานทเปนขาวสารใหม หรอการโฆษณาประชาสมพนธสนคาใหมหรอรนใหม 9. การขอรอง เปนการสรางความสนใจดวยวธการทนมนวลในการรณรงคเพอการโฆษณาและการประชาสมพนธ นยมใชการขอรองเปนการโนมนาวใจใหทาตามหรอมทศนคตคลอยตาม 10. การแนะนาใหคลอยตามหรอรบทราบ เปนการชแนะแนวทางใหม ๆ หรอกาหนดทศทางใหมใหผดเกดทศนคตคลอยตามหรอปฏบตตามหรอใหรบรขอมลขาวสารนน 11. การชกชวน ตามธรรมชาตของมนษยมกจะยอมรบหรอคลอยตามตามการชกชวนของผอน โดยเฉพาะถาผชกชวนเปนบคคลทยอ มรบแลวการชกชวนยอมเกดสมฤทธผลเปนอยางสง การใชถอยคาภาษาการออกแบบ ตวอกษรตองคานงถงรปแบบทเหมาะสมและนาเชอถอดวย 12. การสรางปรศนา ความสงสยในปรศนาทผออกแบบไดสรางหรอกาหนดขน ยอมเปนการทาทายใหผบรโภคเกดความอยากรอยากเหน

40 13. การเสนอลกษณะทาทาย การทาทายเปนกลยทธทย วยใหผดหรอผบรโภคมความรสกอยากเขาไปมสวนรวมตอเงอนไขตามสาระ ในลกษณะของการทาทายผออกแบบจะตองระมดระวงการใชถอยคาและการคดเลอกภาพอยางละเอยดถถวน จตวทยาการโนมนาวใจ การโนมนาวใจของผบรโภคจะตองดาเนนตามจงหวะและเปนขนตอน ตงแตการใหความสนใจและพงพอใจใน สอสาระนน และควรจะตองใหเกดการยอมรบหรอมความเชอมน และยอมเปลยนทศนคตเดมใหคลอยตามไปจนถงขนการตดสนใจทจะกระทาอยางใดอยางหนงจากกระบวนการเหลานจะเกดขนไดตองอาศยวธการดงทอรสโตเตลไดกาหนดหลกการโนมนาวใจไวเปน 3 วธคอ 1. Ethos คอ การโนมนาวใจโดยการใชบคคลการใชตวบคคลในการอางองหรอการนามาเปนภาพประกอบการออกแบบใหปรากฏในสอนน ๆ สามารถแบงออกไดเปน 3 กลมคอ 1.1 การโนมนาวใจโดยความเชอถอกลมผผลตสอหรอผลตสนคาในกรณทเปนการออกแบบโฆษณาสนคา

1.2 การโนมนาวใจโดยเชอถอกลมบคคลผใหขาวสารหรอผโฆษณา 1.3 การโนมนาวใจโดยเชอถอกลมบคคลทปรากฏอยในขอมลขาวสาร หรอในสอโฆษณาในกรณนบคคลทสารมารปรากฏในการอางองจะตองเหมาะสมกบองคประกอบอน ๆ ดวยและมกนยมสรรหาบคคลทเปนทยอมรบของกลมคนทวไป 2. Pathos คอการโนมนาวใจโดยใชอารมณ การรจกถงอารมณของแตละคนแตละกลม แตละเพศ แตละวยกจะสามารถสรางกลยทธทจะทาใหเกดแรงจงใจไดอยางด มาสโลว (A.H. Maslow) ไดกลาวถงความรสกตองการขนพนฐานไว 5 ลาดบขนตอนดวยกนคอ ก. ความตองการทางรางกาย (Physiological Needs)

ข. ความตองการความปลอดภย (Safety Needs)

ค. ความตองการมความรกและการมสวนรวมในสงคม (Belongingness and Love Needs)

ง. ความตองการเกยรตยศชอเสยง ( Esteem Needs)

จ. ความตองการความสาเรจ (Self Fulfillment Needs)

นอกจากนยงมแนวคดเชงจตวทยาอกหลายกรณทนาสนใจ และมผลใหเกดแรงกระตนในการกระทาตามหรอสดงออกอยาง ใดอยางหนง หรอเปนการหวานลอมใหเกด ความนาเชอถอ อนไดแก 1. พวกมากลากไป เปนลกษณะของการอางวาทก ๆ คนทกสงคมนยมใชนยมทา 2. ลกษณะชาตนยม ไดแกการสรางความรสกดวยการดลใจใหสานกในความรกชาต รกถนและสงคมของตน เชน พลงไทย…..เพอไทย หรอ ไทยทา….ไทยใช เปนตน 3. การเขาหามวลชน คอลกษณะของการโนมนาวบรรยากาศไปสกลมมวลชนหรอชาวบาน เพอดงดดความรสกของชาวบานเหลานนใหเขามาเปนกลมเปนพวก เชน จกรยานด…..ขวญใจคนจน

41 4. การเนนลกษณะเดนเฉพาะบคคล เพ อเปนการเนนการยกยองใหเกดความภาคภมใจและภมใจทจะมสวนรวมดวย 5. การอางเปนพวกเดยวกน เปนการเสนอแนวทางของสาระขอมลในลกษณะทผสงขอมลกบผบรโภคเปนพวก เดยวกน มกใชคาพดวา “ เรา ” เชนเรารกคณเทาฟา 6. ความกลว การนาเสนอใหผดหรอผบรโภค เกดความกลวตามทเสนอสาระขอมล แลวกระทาตามเชน“ ตดกอนตาย เตอนกอนวายวอด ”

7. การอาพลางบางสวน เปนการนาเสนอเฉพาะสวนทดของสงนนเพอโนมนาวใหเกดความรสกวาสงทบอกสงทเสนอดมากหรอดไปหมด

8. การอางชอสนบสนน การใชชอของบคคลทเปนทยอมรบของบคคลของสงคม หรอกลมเปาหมายชนชอบมาสนบสนนงานทนาเสนอ เชน การอางชอบคคลเดน ๆ ในสงคม ดารา นางงาม เปนตน 9. การย วยประสาทสมผส ไดแกการสรางสงแปลกใหม การใชสงสวยงาม มหศจรร ย เชน ภาพอาหารนา รบประทาน ทวทศนสวยงาม ผหญงสวย เดกนารก ฯลฯ 10. จตวทยาทางดานภาษา ไดแกการใชถอยคาสานวนของภาษาทไพเราะ การสรางคาขวญ การใชภาษาตางประเทศบางคาปนในภาษาไทย หรอการใชภาษาพนบาน หรอเปนการสรางคาใหม ๆ ซงทาใหเกดความแปลกในการเหนไดยนและเกดความสนใจตามมา 11. การเนนความจรง เพอดงดดความนาสนใจโดยไมนกถงหลกความจรง เชนสาเรจในพรบตา สขจนลมตาย 3. Logos คอการโนมนาวใจโดยใชเหตผลเพอใหผบรโภคเกดความรสกคลอยตาม ทาใหเกดความนาเชอถอ เปนอกแนวทางหนงทเหมาะแกผมการศกษา ซงตองการศกษาสาระขอมลทเหมาะกบเหตผลและเงอนไขอน ๆ ทมความเปนไปได 3.1 การอางเหตผลแบบนรนย ( Deduction ) คอการอางสงทเปนทยอมรบของสงคม เพอโยงสงทตองการเสนอใหครอบคลมไปกบสงทเปนเกตผลทยอมรบแลว 3.2 การอางเหตผลแบบอปนย (Introdudtion) คอการอางเหตผลถงบางคน บางกลม บางสง

เทานนเพอยนยนมาเปนขอสรป 3.3 การอางเหตผลไปสผลหรอไปสเหต เปนการสรางแรงจง ใจใหเกดความนาเชอถอ โดยไมตองพจารณา รายละเอยดมากนก เมอเหตผลมความสมจรง สมจง การตดสนใจทจะใชแนวทางใดในการออกแบบนนถอไดวามความสาคญยงการโนมนาวใจอาจเนนดวยภาพหรอขอความสานวนภาษา หรอทงสองอยางพรอม ๆ กน ทงนขนอยกบความเ หมาะสมของสถานการณและวตถประสงคของผออกแบบจะตองตดสนใจอยางรอบคอบ เรองของจตวทยาเปนเรองละเอยดออนการใชหลกการทดจะสงผลในทศทางทดได และอาจเกดผลในทางตรงกนขามเมอขาดการพจารณาอยางละเอยดถถวน

42 3.4 ขนตอนการออกแบบ

สงทผซอเสยงความรสกมากทสด คอ บรรจภณฑไมสามารถทางานไดตรงตามตองการหรอไมสามรถทางานไดตามทบรรยายบนบรรจภณฑ ตวอยางเชน มการโฆษณาบนบรรจภณฑวาเปนซองออกแบบใหมฉกเปดไดงายแตพอเปดซองแลวสนคาเกลอนกระจายไปทวพน เปนตน เ หตการณเชนนผบรโภคจะไมตาหนบรรจภณฑแตจะไมยอมรบสนคายหอนน ๆ เพราะถอวาถกหลอก ไมวาบรรจภณฑทวานจะออกแบบมาสวยงามนาประทบใจเพยงใด ในฐานะเจาของสนคาตองยอมรบวาออกแบบบรรจภณฑมาไมด จากตวอยางทยกมานเปนทประจกษวาจดมงหมายในการออกแบบไมรอบคอบโดยไมใสใจในสงเลกนอยดงกลาวน จะมผลกระทบตอยอดขายของสนคาเนองจากประสบการณอนเลวรายทเกดขน ดวยเหตนการออกแบบบรรจภณฑจาตองมการวางแผนงานและกาหนดจดมงหมายรองรบซงมหลายประการไวอยางชดเจน

การตงจดมงหมาย

ในการตงจดมงหมายในการออกแบบกราฟกของบรรจภณฑ มสงจาเปนทตองรหรอศกษาขอมล คอ ตาแหนง (Positioning) ของบรรจภณฑของคแขงทมอยในตลาด ในกรณทบรรจภณฑมอยในตลาดแลว ยอมทาใหตงจดมงหมายในการออกแบบไดงายน อกจากตาแหนงของสนคา สงทจาตองคนหาออกมา คอ จดขายหรอ USP (Unique Selling Point) ของสนคา ทจะโฆษณาบนบรรจภณฑ ทงสองสงนเปนองคประกอบสาคญในการตงจดมงหมายของการออกแบบกราฟกบนบรรจภณฑ

การวางแผน

ปจจยตางๆทไดจากกา รวเคราะหรวบรวมขอมลขนตนเพอเตรยมรางจดมงหมายและขอบเขตการออกแบบพฒนาบรรจภณฑกอนทจะปรบปรงพฒนาบรรจภณฑอาจวางแผนได 2 วธคอ

1. ปรบปรงพฒนาใหฉกแนวแตกตางจากคแขงขน

2. ปรบปรงพฒนาบรรจภณฑใหสามารถแขงขนกบคแขงขนโดยตรงไ ดดวยบรรจภณฑทดกวาหรอดวยคาใชจายทถกกวา การตงเปาหมายและวางแผนการพฒนาบรรจภณฑดงกลาว ยอมตองศกษาสถานภาพบรรจภณฑของคแขงพรอมกบลวงรถงนโยบายของบรษทตวเองและกลย ทธการตลาดทจะแขงกบคแขงขน

43

อะไรทาใหตองออกแบบบรรจภณฑใหม ทาไมตองพฒนากราฟกของบรรจภณฑ ทาไมไมแกไขปรบปรงพฒนาอยางอน ๆ แทน

• WHO ใคร ผรบผดชอบในการพฒนาบรรจภณฑน บคคล หรอแผนกทเกยวของมใครบาง • WHERE ทไหน สถานททจะวางจาหนายสนคาอยทไหน ขอบเขตพนททจะวางขายสนคาบรรจภณฑทออกแบบครอบคลมพนทมากนอยแคไหน

• WHAT อะไร จดมงหมายการพฒนาบรรจภณฑคออะไร ขอจากดในการออกแบบมอะไรบาง

จดขายของสนคาคออะไร การใชงานของบรรจภณฑคออะไร

• WHEN เมอไร ควรจะเรมงานการพฒนาเมอไ ร เมอไรจะพฒนาเสรจ วางตลาดเมอไร • HOW อยางไร จะใชเทคโนโลยแบบใด อยางไร จะจดหาเทคโนโลยใหมใชวดความสนใจของบรรจภณฑทออกแบบ

• HOW MUCH คาใชจายทจะใชในการพฒนาบรรจภณฑมงบประมาณเทาไร คาตอบทจะไดรบจากคาถาม 5W + 2H น จะนาไปสการวางแผนพฒนาบรรจภณฑได ประชด ทนบตร (2530: 29)

การออกแบบกราฟกบนบรรจภณฑ เปนการบอกถงเรองราวของสงทบรรจอยภายในใหผบรโภคทราบถงขอมลตาง ๆ ทม ทงผลดและผลเสยของผลตภณฑ ขอมลทนกออกแบบกราฟกควรนาเสนอมดงน

• ประเภท

• สวนประกอบหรอสวนผสมโดยประมาณ

• คณคาทางสมนไพร

• ขนตอนหรอวธใช • การเกบรกษา

• วนทผลตและวนหมดอาย

การวางแผนพฒนาบรรจภณฑ สามารถใชการวเคราะหแบบ 5W + 2H ดงน

WHY

WHO

WHERE

WHAT

WHEN

HOW

HOW MUCH

=

=

=

=

=

=

=

ทาไม

ใคร

ทไหน

อะไร

เมอไร

อยางไร

คาใชจายทจะใชในการพฒนา

44

• คาบรรยายสรรคณ

• ขอมลเกยวกบผผลต

การใชตวอกษรและตวพมพ

ตวอกษรหรอตวพมพจดวาเปนองคประกอบพนฐานทสาคญอนดบแรกของการออกแบบ การออกแบบโดยทว ๆ ไป มการนาตวอกษรมาใชเพอการออกแบบเปน 2 ลกษณะใหญ ๆ คอ

1. ใชตวอกษรเปนสวนดงดดตา มลกษณะตวอกษรแบบ Display Face เพอตองการตกแตงหรอการเนนขอความขาวสารใหสามารถดงดดความสนใจของผด ผอาน ดวยการใชขนาดรปแบบตวอกษร ทมขนาดใหญมความเดนเปนพเศษ

2. ใชตวอกษรเปนสวนบรรยายหรออธบายเนอหา คอ การใชตวอกษรเปน Book Face หรอเปนตว Textทมขนาดเลกในลกษ ณะของการเรยงพมพขอความเพอการบรรยายหรออธบายสวนประกอบปลกยอยและเนอหาทสอสารเผยแพรดงนนการทจะนาตวอกษรมาใชในการออกแบบกราฟกผออกแบบจงควรทจะตองศกษาเรยนรถงสวนประกอบของตวอกษรในภาษาตาง ๆ ในเรองตอไปน

1. รปแบบตวอกษร

2. รปลกษณะของตวอกษร

3. ขนาดตวอกษร

การพจารณาเลอกตวหนงสอในการออกแบบ

1. ลกษณะรปรางหนงสอแตละตวสวยนาพอใจ และมความสง ความกวาง สมดล สาหรบผอานทวไป(สดสวนโดยประมาณสง1กวาง3/5)

2. การประสมคาบรรทดเปนหนา

- การประสมคาตวหนงสอทกตวตองเขากนไดในการออกแบบมชองไปเหมาะสม

- การเรยงบรรทดตองไมผอมเกนไปเพราะอานไดไมสะดวกอานชานาเบอ

- การจดบรรทดเปนหนา อยาวางบรรทดชดเกนไป ทาใหอานยากและอานพลาดไดงาย ควรมชายหนาและหลงเพราะอานงายกวาและงายตอการผลต

3. Contrast ของตวหนงสอ เกดจากความหนกเบาของเสน และความออนแกของแสงสพนกบตวอกษร

4. ความเหมาะสมกบผอาน โดยพจารณาจาก คนทมปญหาทางสายตา เชน สายตาสน สายตายาว ตาบอดส กตองเลอกใชตวหนงสอแกสงเหลานสภาพแวดลอมของทใชอาน เชน มเสยงรบกวนมาก คนพลกพลาน อากาศรอนไป เยนไป เชน ตวหนงสอทใชกบเบลเดอรกลางแจง กตองม Contrast ของตวหนงสอมาก เพอแขงกบสงแวดลอมนนได ในทรมอานสบายตาด ลด Contrast ใหนอยลง

1. การวดตวพมพ (Type Measuremen) แนวตงใชระบบการวดเปนพอยท (Point) 1 พอยทเทากบ 1/72” เลขทมากขนกคอขนาดทสงขน

45

2. แนวนอน ใชระบบวดความยาวของคอลมนเปนไพกา ( Pica ) 1 ไพกาเทากบ 1/6” จานวนไพกาจะเพมขนตามความยาวทเพมขน

3. ชองไฟตวอกษร (Lettrspacing) จะเขาไปเกยวของกบชองไฟบรเวณชองวาง ระหวางตวอกษรแตละตว รปทรงตวอกษรแตละชนดมความเดนชดแตกตางกน

4. แนวเสน (Stroke) ตวอกษรประกอบดวยแนวเสน 4 แนว การรวมตวตองพจารณาชองไฟอยางเปนเหตเปนผล มความสมาเสมอและใหความรสกถกตองกบการรบร คงไวซงปรมาณในการมองเหนอยางระรนตาระหวางตวอกษรผกเนองตอไปกบตวอกษรถดไป

5. ปรมาตรทางสายตา (Optical Volume) โดยคานงถงปรมาตรทมดลยภาพ ความสมดลโดยประมาณทางสายตา

6. มาตราสวนของชองไฟตวอกษร (Letter Spacing Scale) การวางชองไฟตวอกษรใหดควรคานงถงสภาพการมองเหน (มากกวาความกวางของชองไฟทมขนาดเทากน ) พยายามสรางความเขาใจ

และคนหาระบบชองไฟตวอกษรดวยตนเอง

7. เสนฐาน (Baseline) ตวอกษรโคงจะนยมออกแบบใหสงกวาอกษรเสนตรงเลกนอยจงจะมองดความสงใกลเคยงกน ตวอกษรโคงตองวางใหตากวาเสนฐานเล กนอย จงจะมองดเหมอนกบวาตงอยบนเสนฐานพอดตามสภาพหลอน (illusion) ของรปทรง

8. กรอบ (Margin) ตวอกษรโคง ตวอกษรเอยง และตวอกษร เสนนอนบาง ตวควรวางลาเสนของเลกนอย การรบรจงจะใหความรสกตรงเสนขอบ ถามการเวนวรรคจากบรรทดกอน กควรนามาช นเสนขอบ

9. ปรบชองไฟ (Kerning) การจดชองไฟจาเปนตองลดชองไฟใหแคบลงระหวางตวอกษรเสนเอยง เสนโคง ตวอกษรทมบรเวณวางภายนอก การราวตวของตวใหญกบตวเลก จาเปนตองปรบชองไฟจานวนมาก

10. เวนวรรค (Wordspacing) คาตาง ๆ เรมตนและสงทายดวยตวอกษรทมรปรางตางกน การเวนวรรคควรจดใหมความสอดคลองระหวางคา ใหมองดแลวเหมอนกนทงหมด ปรมาตรของเวนวรรคควรปรบเชนเดยวกบชองไฟของตวอกษร(Letterspacing)

11. ตวอกษรหวเรอง (Headline Type) อกษรทกแบบสามารถทจะเปนตวอกษรหวเรองได

ขนาดตวอกษรหวเรองอาจจะเลกตงแต 14 พอยท จนถง 144 พอยท หรออาจโตกวานน

12. ตวอกษรเนอความ (Body Type) ขนาดประมาณตงแต 4-14 พอยท 8-14 พอยท เปนทนยมกนโดยทวไป แบบอกษรควรจะเลอกใหเหมาะสม ตวอกษรแตละแบบมบคลกทแตกตางกน ตวอกษรควรเปนสงเรา การสอสารและกระตนผอาน (It should enhance the message and stimulate the audience)

ตวอกษรมากมายนนกมเพยงไมกแบบทเหมาะสมกบการพมพเนอความ

46 แบบการจดตวอกษร Type Composition

การเลอกรปแบบการจดตวอกษร ควรคานงถงการรบรของกลมผอานดวย เชน

• แบบชดซาย Flush Left

แบบชดซายจะปลอยใหทางขวามอเวาแหวงแบบอสระ ใหความรสกความลนไหลของคาเปนธรรมชาต เปนทนยมของนกออกแบบกราฟก การชดแนวดานซายมอ เปนวธการของพมพดดโดยทวไป

• แบบปรบซายขวาตรง Justified

เปนแบบทปรบตวอกษรใหไดแนวตรงทงซายขวา นยมใชพมพในหนงสอและนตยสาร ไมดตรงทคาบางคาถกตดขาดทาใหยากตอการอาน

• แบบชดขวา Flush Right

แบบชด ขวาจะปลอยใหทางซายมอเวาแหวงเปนอสระ ใหความรสกออนแอ ทางซายมอเหมาะสมกบขอมลสน ๆ เชน คาโฆษณา (Ad Copy) ระบบธรกจ (Business Systems) หวเรอง (Headlinees)

ใหความสมบรณและชองไฟด

• แบบศนยกลาง Centered

เปนการจดแบบสมดลยภาพ ทงขอบซายและขวาเวาแหวง ชองไฟระหวางคาด แตละบรรทดควรจะมความสนยาวแตกตางกน เพอสรางรปรางทนาสนใจ ใหความรสกเปนแบบแผน

• แบบรอบขอบภาพ (Contour)

เปนการจดวางตวอกษรใหสมพทธกบรปร างของสญลกษณภาพถายเฉพาะรปราง (Silhouette)

หรอภาพประกอบ ใหความรสกสบาย ตนเตน

• แบบลอมรอบ (Run Around)

ตวอกษรทจดลอมรอบรปภาพซงสวนใหญจะเป นภาพสเหลยม ความยาวของคอลมนแตละตอนแตกตางกนออกไป สวนมากเปนคาบรรยายภาพ

• แบบอดลภาค Asymmetric

มสภาพเวาแหวงทงซายและขวา เปนแบบหรอการจดวางทคาดเดาไมได ดงความสนใจในการมองเหนไดด อานคอนขางยาก นยมใชกบขอความสน ๆ

• แบบแสดงรปราง Shaped

การจดตวอกษรแบบนสมพนธ กบทฤษฎเกสตอลท ในเรองของความสบเนอง (Continuation)

สายตาจะมองสบเนองไปตามแนวโคงหรอแนวเสน ฐานในลกษณะตาง ๆ ใหความรสกในการแสดงออกไดด เปนแบบการจดทหาดไมคอยได

47 • แบบรปธรรม Vertical Type

เปนการจดตวอกษรใหเกดรปรางของวตถ หรอรปรางอยางใดอยางหนงขน เชน รปรางเรขาคณตหรอนามธรรม ซงสอดคลองกบคาทบรรยาย เปนการชวยกระตนความหมายของภาษาใหมศกยภาพกวางขน

• แบบแนวตง Vertical Type

การจดตวอกษรตามแนวตงนนยมใชกบหวเรอง บอยครงทพบการนาไปใชอยางผดพลาด

• แบบเอยง lnclined Type

โดยจดเอยงมมเปลยนไปตามมมทตองการมสวนดงความสนใจตอประชากรเปาหมายไดพอสมควร ตวอกษรเอยงชวยกระตนความรสกสรางสรรคหรอกาวหนาได การเอยงลาดขนทางขวามอจะใหความรสกสะดวกสบายกวาเอยงลง

• ลกษณะเฉพาะของตวอกษร Identification

โดยทวไปแลวจะพจารณาตามบคลกของตวอกษรแบบตาง ๆ ซงมแบบตวอกษรอยมากมาย อาจจะพจารณาตวอกษรตาง ๆ ไดดงน

รปราง (Shape)

การกาหนดชอแบบตวอกษรบางแบบมาจากชอนกออกแบบ บางแบบมาจากบคลกของตวอกษร หรอบางแบบมาจากจดประสงคในการออกแบบกได

ขนาด (Size)

ขนาดของตวอกษรจะวดตามแนวตง โดยวดเปนพอยท ตวอกษรภาษาองกฤษจะวดตวใหญเปนหลก

นาหนก (Weight)

ความกวางของเสนตวอกษรเปนสงสาคญในการกาหนดรปแบบของตวอกษร คาทใชคอ บาง (Light) กลาง (Medium) หนา (Bold) และความหนามาก (Extra Bold) โดยพจารณาตามความแคบกวางของสดาหรอความทบ (Density)

ความกวาง (Width)

เปนการวดความกวางของตวอกษรตามแนวราบ คาทใชเรยกคอ ผอม (Condensed) ปกต (Normal) กวาง (Expanded) โดยพจารณาจากแคบไปสกวาง

48 แนวลาด (Slope)

เปนการพจารณามมของตวอกษรเพอบอกบคลก คาทใชคอ ตวตรง (Vertical) ตวเอยง (Italic

หรอ Inclined)

ความคดพนฐา นFundamentalConcept ความคดรวบยอดพนฐานสาหรบการแกปญหาการจดวางตวอกษร จาเปนตองคานงถงปญหาความขดแยงกน (Contrast) ของตวอกษร ตองเปรยบเทยบผลการมองเหนทขดแยงกนของประชากรเปาหมาย สภาพตดกนหรอขดแยงกนเปนตวแสดงพลง ในอนทจะชวยใหการออกแบบเสนอความคดทชดเจนขน ความขดแยงคอ พลงอนเราใจทางการเหน (Force of

Visual Intensity) และชวยใหกระบวนการสอสารงายดายขนได

เขาใจงาย Readability

ความเขาใจในสอสารเกนความถงการจดตวอกษรแบบตาง ๆ เกยวของกบการออกแบบสภาพสวนรวม ทมองเหนได เปนความงายบนการผสมผสานแบบตวอกษร สญลกษณ ภาพถาย และภาพประกอบเขาดวยกน (รวมความซบซอนใหเขาใจงาย)

อานงาย Legibility

เปนการเกยวของกบการออกแบบหรอเลอกแบบตวอกษรทแสดงบคลกเฉพาะตว ใหอานงาย รวดเรว การทดสอบอาจทาโดยอานตวอกษรแตละแบบ แลวเปรยบเทยบเวลาของการอาน (ประชด ทนบตร. 2530: 29)

3.4 ขนตอนการวางแผนการออกแบบบรรจภณฑ

การวางแผนเรมตนดวยจดประสงคของการพฒนา พรอมดวยขอจากดตางๆรายละเอยดการวางแผนตองประกอบดวยองคประกอบตอไปน

ขนตอนท 1 : การวางแผน

1.1 กาหนดเวลา

1.2 ผลงานทจะไดรบในแตละขนทางาน

1.3 รายละเอยดของตราสนคา (Branding)

1.4 ผรบผดชอบในแตละขนตอน

ขนตอนท 2 : การรวบรวมขอมล

ขอมลการตลาด

49

2.2 สถานการณการแขงขน จดแขง จดออน โอกาส ขอจากด (SWOT: Strength, Weakness,

Opportunity , Treat)

2.3 ขอมลจากจดขาย

2.4 ความตองการของกลมเปาหมาย / พฤตกรรมผบรโภค

2.5 เทคโนโลยใหม ๆ ทางดานวสดบรรจภณฑ ระบบบรรจภณฑและเครองจกร

ขนตอนท 3 : การออกแบบราง

3.1 พฒนาความคดรเรมตาง ๆ ทเกยวของ

3.2 รางตนแบบ ประมาณ 3-5 แบบ

3.3 ทาตนแบบ ประมาณ 2-3 แบบ

ภาพประกอบ 2 การออกแบบราง

ขนตอนท 4 : การประชมวเคราะหปรบตนแบบ

4.1 วเคราะหความเปนไปไดทางเทคนค

4.2 วเคราะหการสนองความตองการของกลมเปาหมาย

4.3 เลอกตนแบบทยอมรบได

ขนตอนท 5 : การทาแบบเหมอนราง

5.1 เลอกวสดทจะทาแบบ

5.2 ออกแบบกราฟกเหมอนจรง พรอมตราสนคาและสญลกษณทางการคา

5.3 ขนแบบ

ขนตอนท 6 : การบรหารการออกแบบ

เรมจากการตดตอโรงงานผผลตวสดบรรจภณฑจนถงการควบคมงานผลตใหไดตามแบบท

ตองการ พรอมทงจดเตรยมรายละเอยดการสงซอ (Specification) เพอใหบรรจภณฑทออกแบบสามารถผลตไดตามตองการ ขนตอนสดทายเปนการตดตามผลของบรรจภณฑทออกแบบไปแลววาสามารถสนองตามจดมงหมายของการออกแบบและบรรลถงวตถประสงคขององคกรเพยงใด(พงษศกด ไชยทพย.

2544: 24)

50

3.5 การทาเครองหมายบนบรรจภณฑ

เครองหมายบนบรรจภณฑปจจบนมจดมงหมายเพอแสดงลกษณะกราฟกแบบงาย ๆ หรอแสดงตวเลขบนบรรจภณฑ โดยสามารถพมพบรรจภณฑไดโดยตรงหรอพมพบนฉลากทหมบรรจภณฑ สาหรบกระปองโลหะสามารถพมพไดโดยใชระบบลโทกราฟก ทงนเพอวตถประสงคหลกคอ ปองกนการปลอมแปลงและการลกลอบเปดใชกอนถงมอผซอ

การทาสญลกษณ เทคนคการพมพเพอการทาสญลกษณ รหสแทง โดยอาศยการพมพแบบองคเจทนน ไดกลายเปน

สงจาเปนทขาดไมไดสาหรบสนคาอปโภคบรโภคทวไป ดวยเทคนคการใชตวแปรของแสงระหวาง แถบเสนขนานทบแสงและชองวางเพอใหเครองสแกนสามารถตรวจจบโดยใชหลกการคลนไฟฟาแลวอานคาเปนตวเลข

ปจจบนทวโลกมการใชสญลกษณรหสแทงหลายระบบ อาทเชน ระบบ UPC, EAN ซงระบบทนยมใชมากทสดคอ ระบบ EAN-8 และ EAN-13 ซงลาสดไดพฒนาเปนระบบ EAN-128 ซงสามารถประยกตใชไดกบระบบ EAN-13 และเปนทนยมใชในอตสาหกรรมทอาศยการขนสงทางเรอ

สาหรบขอมลเพมเตมเกยวกบระบบ EAN สามารถคนหาไดจาก EAN International, 145

rue Royale, B-1000 Brussels, Belgium เวบไซต http://www.ean.int.org

ฉลากสนคาเพอการอนรกษสงแวดลอม

ปจจบนประชาชนตระหนกถงความสาคญในการมสวนรวมรบผดชอบตอสงแวดลอมมากขน

จงมการแขงขนระหวางผผลตสนคาเพอตอบสนองตอความตองการข องผบรโภคสนคาทแสดงสญลกษณเพอการอนรกษสงแวดลอมจะตองผานขนตอนการตรวจสอบวเคราะหตามเกณฑกาหนดของประเทศนน ๆ

ความเปนมาของฉลากสงแวดลอมของประเทศไทย

โครงการฉลากสงแวดลอมของไทยไดจดตงขนโดยคณะกรรมการนกธรกจเพอสงแวดลอม (Thailand Business Council for Sustainable Development, TBCSD) เมอเดอนตลาคม พ . ศ. 2536 เพอเปนการสนบสนนใหผบรโภคหนมาเลอกใชผลตภณฑทมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดในกลมของผลตภณฑประเภทเดยวกน โครงการฉลากเขยวตองการผลกดนใหผผลตคนหาวธ หรอขนตอนการผลตทใชทรพยากรอยางมประสทธภาพสงสดและกอใหเกดมลพษนอยลงเพอลดมลภาวะโดยรวมทเกดขนจากการขยายตวของเมองและจากการขยายตวของภาคอตสาหกรรม ฉลากเขยวยงเปรยบเสมอนเปนรางวลสาหรบผผลตทมความรบผดชอบดานสงแวดลอมดวย • ฉลากเขยว เปนฉลากทออกใหกบผลตภณฑหรอสนคาซงไดผานการประเมน และตรวจสอบแลววาไดมาตรฐานทางดาน สงแวดลอมหลกการทางดานสงแวดลอมทเปนแนวทางการดาเนนการโครงการฉลากเขยวและเปนพนฐานแนวทางนาไปสการคดเลอกกลมสนคาและการออกขอกาหนดตาง ๆ ไดแก

51

(ก) การสนบสนนใหมการจดทรพยากร ทงทรพยากรทสามารถนากลบมาใชใหมได (Renewable Resources)

และทรพยากรทไมสามารถนากลบมาใชใหมได (Nonrenewable

Resources) อยางมประสทธภาพสงสด

(ข) การสงเสรมใหมการลดมลภาวะโดยรวมในประเทศไทยโดยเฉพาะมลภาวะทางอากาศมลภาวะทางนาและขยะ

ภาพประกอบ 3 ฉลากโลกสเขยว

(ค) การสงเสรมใหมการผลต การขนสงและการจากดผลตภณฑเคมอยางมประสทธภาพ

(ง) การสนบสนนใหมการปกปองรกษาความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) ในประเทศ

หลกการในการคดเลอกผลตภณฑ • เปนผลตภณฑทใชเพอการอปโภคบรโภคทวไปในชวตประจาวน

• คานงถงผลกระทบของผลตภณฑทมตอสงแวดลอม และคณประโยชนทางสงแวดลอมทไดรบผลตภณฑนนถกจาหนายออกสตลาด

• วธการตรวจสอบทไมยงยากและไมเสยคาใชจายสงในการประเมนคณภาพของผลตภณฑทางสงแวดลอมตามทกาหนดไวในขอกาหนด เปนผลตภณฑทผผลตมทางเลอกอนในการผลตทจะทาใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมนอยกวา (จากศนยบรรจหบหอไทย)

3.6 ประเภทของตราสญลกษณ

อาจกลาวไดวาความซบซอนและความหลากหลายของประเภทองคกรทมอยในปจจบน เปนเหตสาคญทเปดโอกาสใหเกดความหลากหลายของรปแบบตราสญลกษณ เราจะพบตราสญลกษณมากมายหลายรปแบบนบตงแตทมลกษณะงาย ๆ คอการประยกตลายมอชอ (ลายเซน )ของผ กอตงองคกรนน ๆ จนถงลกษณะทซบซอนคอการประมวลขอมลเกยวกบองคกรและพฒนาจนเปนรปรางนามธรรม (abstract shape) อยางไรกตามลกษณะของตราสญลกษณแตละแบบกมความเหมาะสมในการใชงานในสถานการณทตางกน ไมใชวาอยากจะใชตราสญลกษณประเภทใดกบ องคกรแบบไหนกได ดงนนกอนการออกแบบจงควรมการกาหนดเสยกอนวามตราสญลกษณประเภทใดบางทมความเหมาะสมทจะนามาใชแกปญหาในกรณนน ๆ ซงกจะชวยใหเหนทศทางในการออกแบบอกทงชวยใหไมตองเสยเวลาในการทดลองออกแบบตราสญลกษณหลาย ๆ ประเภททไม เหมาะสมโดยไมจาเปน(ทองเจอ เขยดทอง. 2542: 51)

สาหรบประเภทของตราสญลกษณนน กมการแบงเปนหลายทฤษฎ หลายแนวคดโดยในทนจะทาการแบงประเภทของตราสญลกษณ ดงน

52 1.(สญลกษณ) Logo 1.1 Name-only Mark

1.2 Initial letter Mark

2.(เครองหมายสญลกษณ) Symbol 2.1 Allusive Mark

2.2 Abstract Mark

3.(เครองหมายผสม) Combination mark 3.1 Name Symbol Mark

3.2 Pictorial Name Mark

3.3 Associative Mark

การแบงตราสญลกษณแบบหยาบเปน 3 แบบใหญ ๆ คอ Logo,Symbol และ Combination

mark นนจะมประโยชนทเขาใจไดงายกวาและเหมาะสมทนาไปใชในการอธบายเพอนาเสนอผลงานกบลกคาซงเปนผบรหารองคกร สวนการแบงแบบละเอยดเปน 7 แบบ คอ Name-only mark ,Initial

letter mark, Allusive mar , Abstract mark, Name symbol mark, Pictorial name mark และ

Associative mark นนจะมประโยชนในเชงวเคราะหซงเหมาะสาหรบการใชงานของนกออกแบบเองเพอจะไดทราบวามความเปนไปไดในการออกแบบอะไรบางสาหรบตราสญลกษณแตละประเภท จะกลาวในรายละเอยดตอไป ดงน

1. (เครองหมายอกษร) Logo

ตราสญลกษณประเภทน จะมการใชองคประกอบทเปนตวอกษรเพยงอยางเดยว โดยไมมการใชองคประกอบทเปนภาพหรอองคประกอบทางการออกแบบอน เชน จด เสน ฯลฯ ตราสญลกษณประเภทน แบงรายละเอยดไดดงน

1.1 (เครองหมายชออยางเดยว) Name-only Mark

ตราสญลกษณประเภทนมการใชองคประกอบเปนตวอกษรทกตวของชอผกอตงองคกรหรอชอทผบรหารองคกรเลอกใช

ตราสญลกษณประเภทนนบเปนตราสญลกษณประเภทแรก ๆ ของยคท เรมมการผลตสนคาออกมาเปนตราสนคา ซงเปนเรองทคอนขางสามญทผผลตจะใสลายมอชอ (ลายเซน )ของตนลงบนสนคาหรอบรรจภณฑของสนคา เพอใหทราบถงแหลงผลต ตอมาเมอมการผลตในระบบอตสาหกรรมทาใหสามารถผลตสนคาไดจานวนมาก ๆ ในเวลาอนรวดเรว การลงลายมอชอจงถกแทนทดวยการพมพลายมอชอนนและเมอเวลาผานไปหลาย ๆ ปเขา ลายมอชอนนกคอย ๆ ไดรบการพฒนาใหมเอกลกษณมากขน (พงคศกด ไชยทพย. 2544: 80)

53 1.2 (เครองหมายอกษรยอ) Initial letter Mark

ตราสญลกษณประเภท นมการใชองคประกอบเปนตวอกษรทเปนตวยอของชอผกอตงองคกรหรอชอทผบรหารองคกรเลอกใช

การใชตวอกษรยอของชอนนอยในวฒนธรรมของชาวตะวนตกมานานแลว เมอมการนามาใชเปนตราสญลกษณกไดนาเอาวฒนธรรมนนมาดวย เมอมองดเผน ๆ ตร าสญลกษณประเภทนดเหมอนจะเปนทางออกทดของชอองคกรทยาวหรออานยากแตกมขอเสยมากมายซงจะกลาวตอไป

2. (เครองหมายสญลกษณ) Symbol

ตราสญลกษณประเภทน จะมการใชองคประกอบทเปนภาพหรอองคประกอบทางการออกแบบอน เชน จด เสน ฯลฯ โดยไมมการใชองคประกอบทเปนตวอกษรมาผสมกบภาพจนเปนรปรางรวมกน (อาจจะมการนาเอาตวอกษรทเปนชอมาวางประกอบดานหนา ดานลาง หรอดานขางทหลง และจะวางแยกออกจากตราสญลกษณไมไดวางตดกน) ตราสญลกษณประเภทนแบงใหละเอยดไดดงน

2.1 (เครองหมายอางอง) Allusive Mark

ตราสญลกษณประเภทนมการใชองคประกอบเปนภาพของสงทมความเกยวเนองสมพนธกบประวต ประเภท หรอลกษณะพเศษอนขององคกร แลวนามานาเสนอในรปแบบทมเอกลกษณขน

สวนใหญแลวตราสญลกษณประเภทนจะเปนมขท “ดออก” หรอเขาใจงายสาหรบผทมความเกยวของกบองคกรอยแลว แตสาหรบผทไมเคยรจกองคกรมากอนอาจจะไมสามารถเขาใจความหมายของตราสญลกษณนน จนกวาจะไดรบทราบขอมลทนทบอกถงทมา

2.2 (เครองหมายนามธรรม) Abstract Mark

ตราสญลกษณ ประเภทนมการใชองคประกอบเปนภาพหรอองคประกอบทางการออกแบบ

อน ๆ ทไมใชตวอกษรทสะทอนประวต ปรชญา หรอลกษณะพเศษอนขององคกร แลวนามาสพฒนาจนเกดเปนรปรางนามธรรมคอไมสามารถดออกวาเปนภาพของอะไร

สวนใหญแลวตราสญลกษณประเภทนจะเหมาะสมกบองคกรขนาดใหญทมกจการหลายประเภท แมวาตราสญลกษณประเภทนจะมลกษณะทมเอกลกษณแตกจะยากทจะทาใหผดเขาใจและคนเคย

3. (เครองหมายผสม) Combination Mark

ตราสญลกษณประเภทน จะมการใชองคประกอบทงทเปนภาพหรอองคประกอบทางการออกแบบอน ๆ รวมกบองคประกอบทเปนตวอกษรมาผสมกนจนเปนรปรางรวมกน ตราสญลกษณประเภทน แบงละเอยดไดดงน

54 3.1 (เครองหมายสญลกษณชอ) Name Symbol Mark

ตราสญลกษณประเภทนมก ารใชองคประกอบคอตวอกษรทเปนชอองคกร แลวนามาบรรจไวในเสนรอบรปทเปนรปรางงาย ๆ เชน วงร วงกลม หรอสเหลยมเปนตน ตราสญลกษณประเภทนหลายอนเปนตราสญลกษณทไดรบการพฒนามาจากตราสญลกษณประเภท เครองหมายชอ (Name-only Mark) โดยมงหวงใหเปนรปรางทงาย มเอกภาพ (Unity) และพลงงานมากขน

3.2 (เครองหมายภาพประกอบ) Pictorial Name Mark

ตราสญลกษณประเภทนมการใชองคประกอบคอตวอกษรทเปนชอองคกรรวมกบภาพหรอองคประกอบทางการออกแบบอน ๆ โดยมรปรางโดดเด นมเอกลกษณตราสญลกษณประเภทนจะตองมองคประกอบในสวนทเปนภาพทคอนขางพเศษจนแมวาจะเอาตวอกษรทเปนชอขององคกรออกไป กยงจดจาไดวาเปนตราสญลกษณขององคกรไหน

3.3 (เครองหมายเชอมโยง) Associative Mark

ตราสญลกษณประเภทนมการใชองคประกอบคอตวอกษรทเปนชอองคกร รวมกบองคประกอบทเปนภาพอยางเปนอนหนงอนเดยวกนโดยจะแยกองคประกอบทง 2 ประเภทออกจากกนไมได และภาพทนามาใชเปนองคประกอบนนมกจะเนนการสะทอนใหเหนถงประเภทขององคกรตราสญลกษณประเภทนหลายอนเปนตราสญลกษณทไดรบการพฒนามา Trade Character

ขอด-ขอเสยของตราสญลกษณแตละประเภท

ตราสญลกษณทมมากมายหลายประเภทนน แมจะเปนทางเลอกทถอเปนโอกาสของนกออกแบบ แตกไมใชวาตราสญลกษณทกประเภทจะใชไดกบทกองคกรทประเภท ในการเลอกประเภทของตราสญลกษณทเหมาะสมนน ควรจะมการพจารณาถงขอดขอเสยของตราสญลกษณแตละประเภทเสยกอน โดยในการพจารณานจะกลาวถงประเดนตาง ๆ ดงน

- การสอสารใหเขาใจไดงาย และจดจาไดนาน

- ความสวยงามของรปรางและความโดดเดน

- การนาไปใช

- งบประมาณและเวลาทตองใชในการเผยแพรตราสญลกษณนนจนกวาจะเปนทคนเคยตอสาธารณชนจะเหนไดวาแมมตราสญลกษณหลายประเภททสามารถนาไปใชแกปญหากบองคกรไดทกขนาด แตกยงมตราสญลกษณบางประเภททไมมความเปนไปไดทจะนาไปใชงานในองค กรบางขนาด ในขนตอนกอนการออกแบบ นกออกแบบจงควรทาการวเคราะหในเรองประเภททเหมาะสมของตราสญลกษณเสยกอน เพอเปนการจากดความเปนไปไดของคาตอบของปญหา ทาการออกแบบมทศทางทแนนอนขน อกทงยงทนเวลาไมตองทาการทดลองออกแบบไปทกประเภท

55

ประเภทของตรา

สญลกษณ ขอด-ขอเสย

ขนาดของ

องคกรความเหมาะสม

1.สญลกษณ Logo

1.1(สญลกษณชอ)

Name-Only Logo

- เขาใจงายมาก ผทรภาษาทใชชอนนจะทราบไดทนทและหากเปนชอทนาสนใจกจะจดจาไดทนท

- ไมสามารถสอความหมายลกซง

- รปรางมกจะธรรมดา ยากทจะโดดเดน

- ใชไมไดดนกหากองคกรทมชอยาว

- หากองคกรประกอบเปนตวอกในภาษาอนนอกจากภาษาองกฤษจะไมมความเปนสากล

- ใชงบประมาณนอยและเวลาสน

ใชไดกบองคกรทกขนาดโดนเฉพาะ

- ขนาดเลก

- ขนาดปลานกลาง

1.2 (สญลกษณอกษรยอ)

Initial Letter Logo

- เขาใจยาก จดจายาก มตราสญลกษณประเภทนอยมากทาใหสบสนงายและอาจทาใหนกชอเตมไมออก

- ทาใหสวยงามได แตไมงายทจะโดดเดน

- เปนทางออกทดขององคกรทมชอยาวๆ และหากคนเคยแลวแลวจะเรยกตดปากไดงาย

- ตวยอไมเปนสากล เชน NATO ซงยอมาจาก North Atlantic Treaty Organization แตเปน Organization Tratado Atlantico Norte ในภาษาสเปน เปนตน

- มโอกาสทตวยอจะซ ากบองคกรอน

- ใชงบประมาณมหาศาลและเวลานานมาก

- ขนาดยกษ

- องคกรทมกจการหลายประเภท

2.(เครองหมาย

สญลกษณ) Symbol

2.1(เครองหมายอางอง) Allusive

Mark

- เขาใจยากปลานกลาง มความหมายด มอทธพลตอการรบรสง

- ทาใหรปรางสวยงามและโดดเดนไดไมยาก

- มความเปนสากล

- ใชงบประมาณมากและเวลานาน

- ขนาดใหญ

- ขนาดใหญมาก

2.2(เครองหมายนามธรรม) Abstract

Mark

- เขาใจยากมาก สอความหมายไดลกซง มอทธพลตอการรบรสง

- ทาใหรปรางสวยงามไดไมยากแตยากทจะโดดเดนเนองจากมตราสญลกษณประเภทนอยมาก

- มความเปนสากลมากกวาตราสญลกษณอน

- ครอบคลมประเภทธรกจขององคกรไดทงหมด

-ใชงบประมาณมหาศาลและเวลานานมาก

- ขนาดยกษ

- องคกรทมกจการหลายประเภท

56

ประเภทของตรา

สญลกษณ ขอด-ขอเสย

ขนาดของ

องคกรความเหมาะสม

3.(เครองหมายผสม)

Combination mark

3.1(เครองหมายสญลกษณชอ) Name

Symbol mark

- เขาใจยากมาก ผทรภาษาทใชเปนชอนนจะทราบไดทนทและหากเปนชอทนาสนใจกจะจดจาไดทนท

- ยากทจะสอความหมายลกซง

- รปรางมกจะธรรมดา ยากทจะโดดเดน

- ใชไดไมดนกหากองคกรทมชอยาวแตกงายกวา 1.1

- หากองคกรประกอบเปนตวอกษรในภาษาอนนอกจากภาษาองกฤษอาจจะไมมความเปนสากล

- ใชงบประมาณนอยและเวลาสน

ใชไดกบองคกรทกขนาดโดยเฉพาะ

- ขนาดเลก

- ขนาดปานกลาง

- เขาใจไมยาก แตหากมความหมายลกซงกตองการการเผยแพรขอมลจากสออน

- ทาใหรปรางสวยงามและโดดเดนไดไมยาก

- แมจะมตวอกษรเปนองคประกอบหลก แตกมองคประกอบอนชวยใหมความเปนสากลได

- ใชงบประมาณมากและเวลานาน

3.2เครองหมายภาพประกอบ)

Pictorial Name Mark

- เขาใจไมยาก แตหากมความหมายลกซงกตองการการเผยแพรขอมลจากสออน

- ทาใหรปรางสวยงามไดไมยากแตยากทจะโดดเดนเนองจากมตราสญลกษณประเภทนอยมาก

- ตวอกษรและภาพอาจดย าคดย าทา

- แมจะมตวอกษรเปนองคประกอบหลก แตกมองคประกอบอนชวยใหมความเปนสากลได

- ใชงบประมาณมากและเวลานาน

ใชไดกบองคกรทกขนาด

3.3(เครองหมายเชอมโยง) Associative

Mark

- เขาใจไมยาก แตหากมความหมายลกซงกตองการการเผยแพรขอมลจากสออน

- ทาใหรปรางสวยงามไดไมยากแตยากทจะโดดเดนเนองจากมตราสญลกษณประเภทนอยมาก

- ตวอกษรและภาพอาจดย าคดย าทา

- แมจะมตวอกษรเปนองคประกอบหลก แตกมองคประกอบอนชวยใหมความเปนสากลได

- ใชงบประมาณมากและเวลานาน

ใชไดกบองคกรทกขนาดโดยเฉพาะ

- ขนาดเลก

- ขนาดปลานกลาง

- ขนาดใหญ

57

4. การใชบรรจภณฑเปนกลยทธทางดานการตลาด

บรรจภณฑมบทบาททสาคญสาคญยงตอผผลตสนคา เนองจากบรรจภณฑสามารถทาหนาทสงเสรมการขาย กระตนยอดขายใหเพมขน ในเวลาเดยวกนมโอกาสลดตนทนสนคาอนจะนาไปสยอดกาไรสงซงเปนเปาหมายขององคกรในระบบการคาเสร

ตามคานยาม การตลาดประกอบดวยองคประกอบสาคญ 3 ประการ คอ กลมเปาหมายการสนองความตองการ และกาไร การกาหนดกลมเปาหมายเฉพาะนน จาเปนตองหาขอมลจากตลาดพรอมทงคนควาหาความตองการของกลมเปาหมายในรปของการบรโภคสนคาหรอบรการ สวนการตอบสนองความตองการนน ตองใชกลไกทางดานสวนผสมทางการตลาด เพอชกจงใหกลมเปาหมายหรอผซอใหเลอกซอสนคาเราแทนทจะซอของคแขงเพอบรรลถงกาไรทไดกาหนดไว

การออกแบบพฒนาบรรจภณฑยงมบทบาทชวยเสรมกจกรรมตาง ๆ ทางดานการตลาด ดงนตามทไดอธบายแลววาบรรจภณฑมบทบา ทในสวนผสมการตลาดในการทาหนาทเสรมกจกรรมการตลาดในแตละขนตอนของวฏจกรชวตผลตภณฑ รายละเอยดปลกยอยในการชวยเสรมกจกรรมตาง ๆ

มดงตอไปน

(1) การใชโฆษณา บรรจภณฑจาตองออกแบบใหจาไดงาย ณ จดขาย หลงจากกลมเปาหมายไดเหนหรอฟงโฆษณามาแลว ในกลยทธนบรรจภณฑมกจะตองเดนกวาคแขงขนหรอมกราฟกทสะดดตาโดยไมตองใหกลมเปาหมายมองหา ณ จดขาย

(2) การเพมชองทางการจดจาหนาย ชองทางการจดจาหนายทเปลยนแปลงไปอาจจาเปนตองมการออกแบบปรมาณสนคาตอหนวยขนสงใหมเพอลดคาใชจาย หรอมการพฒนาบรรจภณฑสาหรบจดขายใหม การเพมหง ณ จดขายทเรยกวา POP (Point of Purchase) อาจมสวนชวยสงเสรมการขายเมอเปดชองทางการจดจาหนายใหม (3) เจาะตลาดใหม มความจาเปนอยางยงทตองออกแบบบรรจภณฑใหมในการเจาะตลาดใหมหรอกลมเปาหมายใหม ในบางกรณอาจจาเปนตองเปลยนตราสนคาใหมอกดวย

(4) ผลตภณฑใหม ถาผลตภณฑใหมเปนสนคาทเกยวเนองกบสนคาเกา เชน เปลยนจากการขายกลวยตากแบบเกา เพ มผลตภณฑใหมมาเปนกลวยตากชบนาผง อาจใชบรรจภณฑเกาแตเปลยนสใหมเพอแสดงความสมพนธกบสนคาเดมหรออาจใชเทคนคของการออกแบบบรรจภณฑยนฟอรมดงจะกลาวตอไปในบทน แตในกรณทเปนสนคาใหมถอดดามจาตองออกแบบบรรจภณฑใหมหมด แตอาจคงตราสนคาและรปแบบเดมไวเพอสรางความสมพนธกบลกคากลมทเคยเปนลกคาประจาของสนคาเดม

(5) การสงเสรมการขาย จาเปนอยางยงตองมการออกแบบบรรจภณฑใหม เพอเนนใหผบรโภคทราบวามการเพมปรมาณสนคา การลดราคาสนคา หรอการแถมสนคา ราย ละเอยดบนบรรจภณฑยอมมสวนชวยกระตนใหผบรโภคมความอยากซอมากขน

58 (6) การใชตราสนคา เปนสงจาเปนอยางยงทจะตองมเพอสรางความทรงจาทดตอสนคาบรรจภณฑทมตราสนคาใหมควรจะไดรบการออกแบบใหมดวยการเนนตราสนคา รายละเอยดในเรอง นจะไดกลาวตอไปในหวขอตราสนคา

(7) เปลยนขนาดหรอรปทรงของบรรจภณฑ โดยปกตสนคาแตละชนดมวฏจกรชวตของตวมนเอง (Product Life Cycle) เมอถงวฏจกรชวตชวงหนง ๆ จาเปนตองมการเปลยนโฉมของบรรจภณฑเพอยดอายของวฏจกร ในบางกรณ ก ารเปลยนขนาดอาจเกดจากนวตกรรมใหมทางดานบรรจภณฑ เชน การเลอกใชวสดใหมจงมการเปลยนรปทรงหรอขนาด ไมวาจะเปนสาเหตใดกตาม มความจาเปนอยางยงทจะตองมการออกแบบบรรจภณฑใหมเพอรกษาหรอขยายสวนแบงการตลาด

4.1 นโยบายและกลยทธการตลาดของการบรรจภณฑ

(Marketing Polices And Strategies of Packaging)

เนองจากความสาคญของหบหอไดทวขนอยางมาก นกการตลาดไดเหนถงคณประโยชนทหบหอมบทบาทในการชวยหาตลาด ความรบผดชอบ การตดสนในเรองหบหอจงมกจะขนอยกบผบรหารระดบสงของผลตภณฑนน ๆ จงไดมการพฒนานโยบายการหบหอทางดานการตลาดขนหลายประการคอ

1. การเปลยนแปลงหบหอ (Changing The Package)

การเปลยนแปลงหบหอ ไมวาจะเปนการเปลยนแปลงแบบหรอการตด สนใจวา เมอใดควรจะเปลยนเปนปญหาทตอเนองกน แนวโนมในปจจบนมกจะนยมการเปลยนแปลง แตขนอยกบความเคลอนไหวของปจจยรอบตว โดยทว ๆ ไปฝายจดการจะมเหตสองประการสาหรบพจารณาเปลยนหบหอใหม นนคอ

- เพอแกไขยอดขายทลดลง

- เมอมความตองการใชประโยชนจากวสดชนใหม ๆ บางบรษทเปลยนหบหอเพอชวยในการสงเสรมการขาย ขยายตลาดการจาหนายใหกวางขน หบหอทออกแบบใหมอาจใชเปนจดสาคญในการเขยนคาโฆษณาจงใจลกคา หรอมฉะนนกเปนเพราะหบหอของเกาดลาสมยเกนกวาทจ ะนามาใชโฆษณาได

2. การหบหอสาหรบแตละฝายผลตภณฑ (Packaging For Product Line)

การหบหอในสนคากลมเดยวกน ผผลตตองตดสนใจวาจะพฒนาการหบหอสนคาในเครอชนดตาง ๆ ใหคลายกน (Family Packaging) หบหอสนคาในเครอหมายถง การสรางเอกล กษณจดเดนของสนคาทกชนด หรอใชรปแบบธรรมดา ๆ แทน ยกตวอยาง แปงเดกจอหนสน เบบโลชน เบบออยล ตางกมจดเดนของตวเองในหบหอบรรจคลายคลงกน

59 การตคาหบหอสนคาในเครอ มกจะตองไปควบคกบการตคาของยหอสนคาในเครอนนเมอมสนคาใหมเรมผลตมาในสายเดยวกน คาของการสงเสรมการขายจะเกยวของกบสนคาเการวมกบสนคาใหมนน หรออกทางหนงยทธวธอาจจะใชแตเพยงกบสนคาซงใชดวยกน หรอมคณภาพเหมอนกน

3. หบหอทสามารถนากลบมาใชประโยชนไดอก (Re-use Packaging)

การนาหบหอมาใชประโยชนเมอใชสนคาหมดแลว เปนยทธวธอยางหนงทนาพจารณา เจาของสนคาควรจะออกแบบหบหอนนใหสามารถนาไปใชประโยชนอยางอนได หลงจากทใชสนคาหมดแลว เชน ขวดทบรรจแยก สามารถนามาใชเปนแกวใสนาหรอเครองดม ขวดกาแฟท หมดแลวเอามาทาเปนขวดโหลใสของจกจกในบานได หรอกระปองแปงทหมดแลว ทาเปนกระปกออมสน เปนตน การหบหอทสามารถนากลบมาใชประโยชนอน ๆ ไดเชนนสามารถชวยกระตนใหเกดการซอสนคานนซ าอกได ถาผซอตองการซอแยมยหอหนงเปนประจาเพราะตองการสะสมแกวไวเปนชด 4. การใชวธการหบหอรวม (Multiple Packaging)

หบหอรวม เปนการนาสนคาหลายชน หรอหลายอยางมารวมหอเขาดวยกนแลวขายเปนชดในราคาทถกกวาซอทละชน เชน สบ กระดาษชาระ ขนม บะหมสาเรจรป เบยร ฯลฯ หบหอแบบนจะชวยใหยอดขายตอหนวยและยอดขายรวมสงขน รวมทงอาจเปนหนทางในการแนะนาผลตภณฑใหมหรอระบายสนคาในคลงใหหมดไป เปนการสรางความสะดวกในการซอขายและลดตนทนดานการเกบสนคาดวย แตในกรณทสนคานนไมไดใชบอย ๆ หรอเปนของทใชไดน านหบหอรวมอาจจะไมไดรบความนยมจากผบรโภคเทาไร หรอ ไมชวยในดานการขายเทาทควร ในการออกแบบหรอเปลยนแปลงการหบหอทออกมานนวา มลกษณะในดานการขายเทาทควร ในการออกแบบหรอเปลยนแปลงการหบหอทออกมานนวา มลกษณะใดในสายตาของผบรโภคและผบรโภคทวไปยอมรบหรอไม อยางไร เมอเทยบกบหบหอของผลตภณฑคแขงในชนวางสนคา

วสดบรรจภณฑและระบบการพมพบรรจภณฑ

ระบบการพมพออฟเซต

การพมพออฟเซตเปนระบบการพมพทมพนผวแมพมพทกบรเวณมความราบเรยบเทากนทวทงแผน การแยกสวนบรเวณภาพกบบรเวณทไรภาพใชหลกการทไขมนไมรวมตวกบนาหรอรวมตวกนนอยมาก ออฟเซตจงเปนระบบการพมพประเภทเดยวทตองใชนาในการพ มพเพอใหนาเกาะบรเวณไรภาพและใหหมกเกาะบรเวณภาพ ออฟเซตเปนระบบพมพทเปนการพมพทางออม (Indirect Printing)

คอ แมพมพจะไมถายทอดภาพลงบนวสดทใชพมพโดยตรง แตจะถายโอนไปบนผายางทเปนสอกลางระหวางแมพมพกบวสดทใชพมพ โมยางจะรบภา พจากแมพมพและมาถายทอดลงบนวสดทใชพมพอกททาใหไดภาพตามทตองการ

60 การพมพออฟเซตเปนกรพมพทนยมใชกนมากทสดในการพมพสงพมพทวไปทตองการคณภาพสง แมพมพออฟเซตมผวหนาทแบนราบสวนใหญทาจากอลมเนยมแผนทเคลอบดวยสารไวแสง การเตรย มพมพในระบบออฟเซตน คอนขางตองอาศยผทมความชานาญ เพราะการพมพระบบนมขนตอนการทางานทยงยากซบซอนเพราะมปจจยหลายอยางเขามาเกยวของ หมกพมพ นา ผายาง โมแมพมพ ความเรว ทกอยางทกลาวมาเปนแคสวนหนงทมความสมพนธกนหมดทจะก อใหเกดงานสงพมพทไดคณภาพ เครองพมพออฟเซตแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ แบบหนวยพมพ สามโม (Three-

Cylinder unit) สวนใหญใชในเครองพมพปอนแผน หรอ เครองพมพอดสาเนาหรอออฟเซตเลก ประเภททสอง คอ แบบโมยางสมผสโมยางหรอโม ยางชดกน (Blanket to Blanket) ใชโมยางสองลกสมผสกนโดยไมมโมกดพมพ ใชกบงานพมพบนสงพมพทตองทาการพมพทงสองดาน (Perfecting) ในการปอนกระดาษเพยงครงเดยว

ขอดของการพมพดวยระบบออฟเซต มดงน

1. พมพสพนทบบรเวณภาพทกวางใหญไดสทเรยบ เมอเปรยบเทยบกบระบบอนๆ

2. ใชเวลานอยในงานเตรยมพมพสาหรบผทมความชานาญในการควบคมเครอง

3. การเกบและจดหาพนทเกบแมพมพคอนขางเปนไปไดงายเพราะเปนแผนแบนราบ

4. ความนมของผายางทาใหสามารถพมพบนวสดสงพมพทมพนผวหยาบได

5. จดบรการผลตสงพมพมแพรหลายจงหาแหลงผลตงานไดไมยาก

6. เปนงานพมพทมความละเอยดสงมาก หากมการควบคมคณภาพทด จะไดงานพมพทเหมอนจรงมากขอเสยขอการพมพดวยระบบออฟเซต มดงน

1. การควบคมกาผลตมความยงยากซบซอนระหวางนากบหมกบนแ มพมพตองใชความรทกษะ

2. การสญเสยของกระดาษสญเสยมากกวาการพมพในระบบอนๆ เนองจากปญหาหารปรบสมดลการปอนหมกและนา 3. การควบคมอณหภมหองพมพตองมความระมดระวงสง เพราะระบบพมพนมนาเปนสวนประกอบ จะทาใหความชนสมพทธในหองสงมผลทาใหกระดาษ ยดหดตวไดสง

ระบบการพมพเฟลกโซกราฟ

ความพเศษเฉพาะในการพมพดวยระบบเฟลกโซกราฟก ทออกแบบมาโดยเฉพาะของซซแอล จะชวยใหงานพมพผลตไดผลผลตออกมาอยางรวดเรวและสามารถควบคมคาใชจายไดอยางมประสทธภาพ

สายการผลตงานพมพแบบเฟลกโซกรา ฟ สามารถนาไปใชผลตบรรจภณฑประเภทอปโภคบรโภค (Consumer Packaging) และฉลากบรรจภณฑจาพวกผลตภณฑดแลสขอนามย (health care labels) ดวย

61 เทคโนโลยการพมพแบบระบบดจทลผนวกกบเทคโนโลยการพมพระบบเฟลกโซกราฟทลาสมย จะเปนหนทางทชวยสรางสรรคงานสาห รบตราสนคาของทานไดอยางตรงตอเวลา และคมคา เราจะชวยตกแตงบรรจภณฑสาหรบผลตภณฑของทานดวยฉลากบรรจภณฑทมความสวยงามและดงดดความสนใจแกผบรโภคทพบเหน

ระบบการพมพกราเวยร (Gravure Printing)

การพมพจากแมพมพทเปนรองลก (Gravure หรอ Intaglio อานวากราววรหรออนทาลโย ) การพมพวธน สวนทตองการพมพจะถกแกะเปนรองลกลงไปในแมพมพเมอจะพมพเอาหมกทาลงบนแมพมพ หมกจะมลกษณะค อนขางเหลว จะฝ งตวอยในรองทแกะไวในแมพมพ แลวกเชดหมกทตดอยบนหนาแมพมพออกใหหมดใหเหลอไวแตเฉพาะหมกทอยในรองบนแมพมพแลวใชแรงกด กดกระดาษลงบนแมพมพหมกนกจะเกาะตดกระดาษขนไปกจะไดชนพมพตามทตองการ

5. งานวจยทเกยวของ

กตภรณ คมทรพย (2540: บทคดยอ ) ไดวจยเรอง การออกแบบปรบปรงบรรจภณฑแปรรป ประเภทอาหารแหง สาหรบโครงการสวนพระองคสวนจตรลดา ในการออกแบบบรรจภณฑทใชคอ กระปองกระดาษมลกษณะทมฝาปดดานในแบบ Easy Open และมฝาพลาสตกดานนอกอกท ดานในกระปองเคลอบฟลอยด สวนด านนอกจะแสดงฉลากสนคาโดยบอกลายละเอยดทกอยางใหผซอไดทราบเพอเปนการชวยตดสนใจซอ และบรรจภณฑอกแบบทใชคอ ถงพลาสตกใสมลกษณะทสามารถตงไดสะดวกทงในการซอและในการใชรปแบบของกราฟก จะเนนรปของผลไมนนๆ โดยมการบอกถงลกษณะภายในบรรจภณฑทแปรรปแลว

ภชงค โรจนแสงรตน (2540: บทคดยอ ) ไดวจยเรองการออกแบบปรบปรงบรรจภณฑทเรยนแปรรปของกลมแมบานเกษตรกรจงหวดนนทบร การออกแบบใหบรรจภณฑเกดประสทธภาพในการคมครองสนคา ทงในการขายและการขนสง เกดเปนสญลกษณเปนเอกภาพ เพอเปนตวนาใหผลตภณฑอตสาหกรรมในครอบครวจาหนายไดมากขนเปนการสรางรายไดสชนบท มนฤด มตรเจรญถาวร (2544 : บทคดยอ ) ไดวจยเรอง การออกแบบเรขศลปบนบรรจภณฑเครองสาอางผชาย

การวจยเรองนมวตถประสงคเพอการศกษา การใชองคประกอบเรขศลปบนบรรจภณฑเครองสาอางผชาย ทส อสารบคลกภาพของผขายไดอยางเหมาะสม มการใชแบบสอยถามทสรางขนโดยผวจย และไดรบการตรวจสอบจากผเชยวชาญเพอเปนการสรางความนาเชอถอของแบบสอบถาม จากนนจงนาไปเกบขอมลจากผเชยวชาญทางดานการออกแบบ 16 ทาน และมการใชสถตเชงพรรณาในการวเคราะหขอมล

62

ผลการวจยพบวาบคลกภาพทเหมาะสมกบกลมผชาย ไดแกกลมมความสขกบทงตวเองและสงคมมบคลกภาพลาลอง กลมรกการทางานบคลกภาพเปนทางการ กลมรกความหรหรารารวยมบคลกภาพหรหรา กลมทนสมยมบคลกภาพทนสมย กลมชอบความทาทายมบ คลกภาพเคลอนไหว กลมพอใจตนเองมบคลกภาพเปนธรรมชาต กลมสนใจการเมองมบคกภาพเปนทางการ กลมทาตามกฎเกณฑของสงคมมบคลกภาพสะอาด กลมสนหวงกาลงใจมบคลกเปนธรรมชาต กลมชอบสงสรรคสนทนามบคลกภาพเปนธรรมชาต กลมทนสมยมบคลกภาพทนสมย กลมอนรกษนยมมบคลกภาพเปนธรรมชาต กลมชวตเรงรบมบคลกภาพเคลอนไหว กลมชอบกฬามบคลกภาพเคลอนไหว

ในแตละกลมมแนวทางการใชองคประกอบเรขศลปดงน

1. กลมรกความหรหรารารวย บคลกภาพหรหรา

- ชสขาวเปนหลก คกบสโทนหนก

- ตวอกษรภาษาไทยใชตกแตงแบบไมมหว นาหนกเสนของตวอกษรเทากน รปรางลกษณะเปนโคงสน

- ตวอกษรเปนภาษาองกฤษ ใชตวโรมนเปนหลก ใชตวเทกชกบขอความรองลงมา

- ใชภาพแบบภาพถาย ใชโครงสรางแบบกงมแบบแผน

2. กลมทนสมย บคลกภาพทนสมย

- ใชสโทนมด เทาถงดา

- ตวอกษรภาษาไทยใชตวตกแตงแบบไมมหวหรอเปนงอยหรอเชง นาหนกเสนของตวอกษรเทากน รปรางเปนโคงสน

- ตวอกษรเปนภาษาองกฤษ ใชตวเบดเตลด และใชตวซานซเซรฟขอความรองลงมา

- ใชภาพสญลกษณภาษา ใชโครงสรางทชดเจน

3. กลมชอบกฬา บคลกภาพเคลอนไหว

- ใชสโทนเขมสด ดมชวตชวา

- ตวอกษรภาษาไทยใชตวลายมอเขยน นาหนก เสนของตวอกษรไมเทากน รปรางเปนโคงสน

- ตวอกษรภาษาองกฤษ ใชตวสคปตเคอรซฟ

- ใชภาพสญลกษณภาษา ใชโครงสรางเสนแนวโคง

4. กลมรกการทางาน บคลกเปนทางการ

- ใชสโทนมด ดมนคง

- ตวอกษรภาษาไทย ใชตวเนอความแบบมหวกลม นาหนกเสนของตวอกษรเทากนรปรางเหลยมปลายมน

- ตวอกษรภาษาองกฤษ ใชตวโรมน แลซานตเซรฟในตวสาคญรองลงมา

- ใชภาพถาย ใชโครงสรางตาราง

63

วรดษ กาญจนอครเดช และคนอนๆ (2546-2550: บทคดยอ )ไดวจยเรอง โครงการวจยขนมไทยกบการบรรจภณฑใหม ตนแบบบรรจภณฑใหมสาหรบขนมไทยเพอเพมมลคาและสงเสรมธรกจการทองเทยว กรณ:ศกษาขนมไทย จงหวดเพรชบรวตถประสงคของการวจยน เพอออกแบบบรรจภณฑขนมไทยเพชรบร ใหเปนตนแบบบรรจภณฑของลกษณะสนคาทมเอกลกษณและสงเสรมธรกจการทองเทยวของจงหวดเพชรบร โดยวธการสารวจและศกษาขอมลภาคสนามเพอนามาเปนกรอบในการออกแบบ การวเคราะหเพอนาเสนอการพ ฒนาบรรจภณฑใหมดวยวธการออกแบบตามระดบและกลมผบรโภค การทดสอบแบบกบกลมเปาหมาย การปรบปรงแบบ การพฒนาตนแบบ และการนาเสนอผลการออกแบบตอกลมผจาหนาย

คณะผวจยไดจดจาแนกการออกแบบบรรจภณฑตามกลมผบรโภคเปน 3 กลม กลม A เปนกลมลกคาทซอขนมเพอเปนของขวญ หรอเพอเปนนกทองเทยวทซอขนมเปนของฝากโดยคานงถงความสวยงามของบรรจภณฑ กลม B เปนกลมลกคาทซอขนมเปนของฝากและคานงถงราคาของสนคาทเหมาะสมพรอมรปแบบบรรจภณฑตามสมควร และกลม C เปนกลมลกคาทซอเพอบรโ ภคเองเปนหลก

หรอลกคาในทองถนของจงหวดเพชรบรเอง ซงคานงถงรสชาตและความเชอถอในฝมอการผลตขนม

ผลการวจย จากตนแบบบรรจภณฑใหมทงสนรวม จานวน 49 แบบ แบงเปนงานออกแบบบรรจภณฑกลม A จานวน 23 แบบ งานออกแบบบรรจภณฑกลม B จานวน 18 แบบ และงานออกแบบบรรจภณฑกลม C จานวน 8 แบบ สรปผลการวจยทนาเสนอเปนแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑสาหรบขนมไทยเพชรบรดงน

1. การออกแบบโครงสราง รปราง รปทรงของบรรจภณฑขนม จะตอบสนองเรองความเหมาะสมกบขนตอนการบรรจใสโดยพบวา การบรรจขนมโดยรา นคาทผลตขนมเอง สวนใหญของบรรจภณฑจะเปนบรรจภณฑทพมพเสรจแลว หรอชนสวนบางชนเทานน การออกแบบจงมงเนนงานโครงสรางทสามารถรกษารปทรงทางกายภาพของขนมไดคงเดมจากการขนสง และปองกนความเสยหายตอรปทรงขนมทอาจเกดขนระหวางการกระจายสนคาเพอจาหนาย

2. การออกแบบในสวนกราฟก เปนการสรางยหอใหเหนภาพลกษณของสนคาขนมไทยเพชรบร การออกแบบสวนนเนนการแสดงเอกลกษณของจงหวดเพชรบรใหโดดเดน โดยนากราฟกแหลงทองเทยวทมชอเสยงทงสถานทและวฒนธรรมเพชรบรมาเปนสวนประกอบของงานอ อกแบบ

นอกจากน ยงไดนาเสนอการสรางงานกราฟกใหเปนชดบรรจภณฑ โดยรวมขนมประเภทเดยวกนหลาย ๆ

ชนด และสรางเอกลกษณใหกบชดขนมนน เพอบอกใหรวา ขนมชดนนมาจากแหลงผลตทมเอกลกษณเดยวกน คอ จงหวดเพชรบร และยงออกแบบใหขนมดสะดดตาชวนเชญใ หผบรโภคซอ รวมถงการจดระดบการออกแบบกราฟกตามการวางตาแหนงของสนคาในตลาดและวตถประสงคในการซอของกลม

ลกคาเปาหมายดวย

บทท 3

วธดาเนนงานวจย

ในการวจยครงนผวจยไดดาเนนการตามขนตอนดงน

1. การกาหนดประชากรและการสมกลมตวอยาง

2. การสรางเครองมอทใชในการวจย

3. การเกบรวบรวมขอมล

4. การจดกระทาและการวเคราะหขอมล

การกาหนดประชากรและการสมกลมตวอยาง

ประชากร

ในการศกษาครงน ผวจยศกษาและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายของชมชนทองถนในจงหวดนครปฐมดวยเหตผลดงตอไปน

1. ประชากรในการศกษาคอ บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปอาเภอเมองจงหวดนครปฐม

2. ประชากรในการศกษาพฒนา ค อ แบบรางบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจงหวดนครปฐม ทไดทาการออกแบบโดยผวจย จานวน 15 ชน ซงจาแนกไดดงน

- บรรจภณฑผลตภณฑหมแผนประเภท กลอง ขนาด 24X36 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

- บรรจภณฑผลตภณฑหมหยองประเภท ถง ขนาด 20X30 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

- บรรจภณฑผลตภณฑกนเชยงหมประเภท ถง ขนาด 7.5X26 เซนตเมตรจานวน 5 ชน

การเลอกกลมตวอยาง

กลมตวอยางคอ บรรจภณฑผลตภณฑแปรรปททาการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑทมอยโดยทวไปโดยเลอกจากกลมตวอยางดวยวธสมแบบเจาะจงโดยผเชยวชาญเลอกจานวนผลตภณฑทงหมด 15 ชน ตวแปรทศกษา

โดยผวจยจะทาการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑทผวจยไดออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายของชมชนท องถนในจงหวดนครปฐมโดยตวแปรทจะศกษาม 2 ตวแปรคอ

ตวแปรตน คอ รปแบบ ลวดลาย และบรรจภณฑลกษณะตางๆ ทสรางเอกลกษณใหกบสนคาได

ตวแปรตาม คอ ประสทธภาพของบรรจภณฑโดยแบงออกเปน 4 ดาน

65

1 ดานการปกปองผลตภณฑ

2 ดานการบรรจผลตภณฑ

3 ดานการอานวยความสะดวก

4 ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

การสรางเครองมอทใชในการวจย

ในการศกษาครงน ผวจยมวตถประสงคทจะศกษาปญหาของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปทมอยจรงในจงหวดนครปฐมจากการสมภาษณผประกอบการโดยใชเครองมอในการศกษาวเคราะหดงน

ขนตอนในการสรางเครองมอ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล การออกแบบบรรจภณฑผลตภ ณฑหมแปรรปโดยมขนตอนดงน 2 ขนตอนดงน

1. ผวจยศกษาเกยวกบเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอกาหนดขอบเขตในการวจยโดยแบงออกเปน 5 ขนตอนดงน

ตอนท 1 กระบวนการสรางแบบบรรจภณฑ ประเภท กลอง ถง ตอนท 2 เปนแบบประเมนผลประสทธภา พของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย โดยแบงเปน 4 ดานดงน 1. ดานการปกปองผลตภณฑ 2 .ดานการบรรจ

3. ดานการอานวยความสะดวก

4. ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

ตอนท 3 กระบวนการวดประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย ครงท 1 จานวน 3 แบบโดยแบงออกเปน 2 กลมคอ กลมท 1 ผเชยวชาญทางดานการออกแบบบรรจภณฑ จานวน 3 คน กลมท 2 ความคดเหนของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป จานวน 100 คน โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา ซงกาหนดคาคะแนนออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต (Likert) สถตในการวเคราะหขอมลคอ คาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน จากผตอบแบบประเมนทงหมด

ตอนท 4 กระบวนการสรางแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายประเภท กลอง ถง ครงท 2 จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C โดยการนาผลประเมนประสทธภาพจากผเชยวชาญของตอนท 3 ทง 3 แบบ นามาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ เพอสรางตนแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป ครงท 2

66

ตอนท 5 กระบวนการวดประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย ครงท 1 จานวน 3 แบบโดยแบงออกเปน 2 กลมคอ กลมท 1 ผเชยวชาญทางดานการออกแบบบรรจภณฑ จานวน 3 คน กลมท 2 ความคดเหนของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป จานวน 100 คน โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา ซงกาหนดคาคะแนนออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต (Likert) สถตในการวเคราะหขอมลคอ คาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน จากผตอบแบบประเมนทงหมด

2. ผวจยศกษาแบบรางทจะนามาพฒนาในการวจยครงน

สถตทใชในการประเมนประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

กรณ:ศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม

1. สถตพนฐานไดแก

1.1 คาคะแนนเฉลย ใชสตร (บญเชด ภญโญอนนตพงษ. 2521: 36)

เมอ แทน คาเฉลย

แทน คาผลรวมคะแนนทงหมด

แทน คาจานวนขอมลทงหมด

1.2 คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

เมอ แทน คาเบยงเบนมาตรฐาน แทน จานวนคะแนนในกลม แทน ผลรวม แทน คะแนนแตละตว

แทน คาเฉลย

67

2. ขนตอนการดาเนนงานวจย

ศกษาขอมล ประสทธภาพของบรรจภณฑอาหารแปรรป

วเคราะหขอมล กาหนดขอบเขตของงานวจย

สรางแนวคดในการออกแบบ

ออกแบบบรรจภณฑครงท 1

แบบราง A แบบราง B แบบราง C

ประเมนประสทธภาพแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญ

ปรบปรงแกไขแบบบรรจภณฑ

ออกแบบบรรจภณฑครงท 2

แบบราง A แบบราง B แบบราง C

ประเมนประสทธภาพแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญ

นาเสนอตอกรรมการผควบคมปรญญานพนธ หมายเหต: A หมายถง หมแผน

B หมายถง หมหยอง

C หมายถง กนเชยงหม ภาพประกอบ 4 ขนตอนการดาเนนงานวจย

68

3. ขนตอนการประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑ

3.1 การสรางแบบประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑ

3.1.1 ศกษาขอมลเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการสรางแบบประเมนประสทธภาพของบรรจภณฑ

3.1.2 สรางแบบประเมนประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปโดยผวจยทาการประเมน 4 ดาน

3.1.2.1 ดานการปกปองผลตภณฑ 3.1.2.2 ดานการบรรจ

3.1.2.3 ดานการอานวยความสะดวก

3.1.2.4 ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

3.2 สรางแบบประ เมนประสทธภาพของบรรจภณฑประกอบดวยคาชแจงและขอแนะนาซงมรายละเอยดประกอบดวย 2 ตอน คอ

ตอนท 1 แบบประเมนผลความคดเหนของผเชยวชาญ โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ซงกาหนดคาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต(พวงรตน ทวรตน. 2540: 114) ดงน

วธการใหคะแนนในคาตอบทตองการเลอกระดบคะแนนทใช

5 = ผลการประเมนในระดบดมาก

4 = ผลการประเมนในระดบด

3 = ผลการประเมนในระดบพอใช

2 = ผลการประเมนในระดบตองปรบปรง

1 = ผลการประเมนในระดบใชไมได

กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลทเปนคาเฉลยตางๆดงน

คาเฉลยระหวาง ความหมาย

4.51-5.0 ผลการประเมนในระดบดมาก

3.51-4.50 ผลการประเมนในระดบด

2.51-3.50 ผลการประเมนในระดบพอใช

1.51-2.50 ผลการประเมนในระดบตองปรบปรง

1.00-1.50 ผลการประเมนในระดบใชไมได

69

ตอนท 2 เปนแบบปลายเปด สาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะตางๆ

3.3 การประเมนประสทธภาพของแบบบรรจภณฑ

การวจยครงนจะทาการประเมนผลจากแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 2 ครง ครงท 1 ประเมนประสทธภาพบรรจภณฑ จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C มาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะ หลงจากนนทาการประเมนประสทธภาพครงท 2 โดยใชผเชยวชาญคนละกลมซงแบงผเชยวชาญออกเปน

ครงท 1

กลมท 1 ผเชยวชาญดานการออกแบบบรรจภณฑทมคณวฒทางการศกษาตงแตระดบปรญญาโทขนไปหรอมคณวฒทางการศกษาระดบปรญญาตรและมประสบการณในการทางานดานการออกแบบบรรจภณฑมากกวา 5 ปขนไปจานวน 3 คน

ครงท 2

กลมท 1 ผเชยวชาญดานการออกแบบบรรจภณฑทมคณวฒทางการศกษาตงแตระดบปรญญาโทขนไปหรอมคณวฒทางการศกษาระดบปรญญาตรและมประสบการณในการทางานดานการออกแบบบรรจภณฑมากกวา 5 ปขนไปจานวน 5 คน

กลมท 2 แบบสารวจความพงพอใ จของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 100 คน ทาการประเมนแสดงความคดเหนและเลอกแบบบรรจภณฑทมความพงพอใจมากทสด

การจดกระทาและการวเคราะหขอมล

ผวจยไดวเคราะหขอมลตามทกาหนดไวในเครองมอของการวจยโดยดาเนนการดงน 1. ผวจยไดวเคราะหขอมลจากการประเมนประสทธภาพของแบบบรรจภณฑ จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C ทไดจากการประเมนของผเชยวชาญดานการออกแบบบรรจภณฑ

2. ผวจยไดนาแบบประเมนประสทธภาพของแบบบรรจภณฑมาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะ 3. เปรยบเทยบผลการวเคราะหขอมลกบเอกสารทเกยวของ

4. ทบทวนผลการวเคราะหเพอตรวจสอบความถกตอง

5. เรยบเรยงขอมลทไดจากผลการประเมนประสทธภาพของแบบบรรจภณฑโดยผเชยวชาญและนาเสนอผลงานตอคณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทางการวจยเรองการวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย :กรณศกษาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม ผวจยไดกาหนดสญลกษณและอกษรยอในการวเคราะหขอมลดงน

X แทน คาเฉลย

S.D. แทน คาเบยงเบนมาตรฐาน(Standard Deviation)

การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลทางการวจยเรอง การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณศกษา : บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนจงหวดนครปฐมผวจยไดนาเสนอผลการวเคราะหแบบประเมนประสทธภาพในรปของตารางประกอบคาอธบายโดยแบงออกเปน 2 ขนตอน

ขนตอนท 1 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมลของกระบวนการประเมนแบบประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย ครงท1 จานวน 3 แบบ คอ แบบ A

แบบ B แบบ C โดยทาการประเมน 4 ดานดงน 1. ดานการปกปองผลตภณฑ

2. ดานการบรรจ

3. ดานการอานวยความสะดวก

4. ดานการสงเสรมการจาหนาย

ขนตอนท 2 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมลของกระบวนการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย ครงท 2 จานวน3แบบ คอ แบบ Aแบบ B

แบบ Cโดยทาการประเมนเปน 4 ดาน เชนเดยวกบในขนตอ นท 1อกครงเพอทดสอบวา การออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายมประสทธภาพอยในเกณฑด

71

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายหมแผนทมประสทธภาพอยในเกณฑด

ภาพประกอบ 5 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปหมแผน

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายหมหยองทมประสทธภาพอยในเกณฑด

ภาพประกอบ 6 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปหมหยอง

72

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายกนเชยงหมทมประสทธภาพอยในเกณฑด

ภาพประกอบ 7 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปกนเชยงหม

ขนตอนท 1 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมลของกระบวนการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายครงท1 จานวน 3 แบบ คอ แบบ Aแบบ B

แบบ C โดยทาการประเมน 4 ดาน ดานการปกปองผลตภณฑ ดานการบรรจ ดานอานวยความสะดวก ดานการจดจาหนาย

ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ A โดยแบงออกเปน 2 ตอนดงน

ตอนท 1 เปนคาถามเลอกตอบแบบประเมนประสทธภาพแบบ A ปรากฏผลดงตาราง 2

73

ตาราง 2 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม

การขาย แบบ A

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ A X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 4.50 0.55 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 4.00 0.63 ด

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 4.17 0.41 ด

รวม 4.20 0.53 ด

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-วธการบรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 4.17 0.75 ด

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 4.00 0.89 ด

รวม 4.0 0.82 ด

74

ตาราง 2 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ A X S.D. ระดบเกณฑ

ดานอานวยความสะดวก 1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.0 0.98 ด

รวม 4.0 0.49 ด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 4.33 0.82 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 4.17 0.41 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.17 0.98 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.00 0.89 ด

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มความเปนเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 3.83 0.41 ด

รวม 4.13 0.72 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ A 4.13 0.63 ด

75

จากตาราง 2 พบวา ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.20 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.0 คะแนน อ ยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.0

คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.13 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 4.13 อยในเกณฑด ตอนท 2 เปนคาถามแบบปลายเปดสาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะ ดงน

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปแบบ A ควรมความแปลกใหมมากกวาน การเนนรปลกษณของผลตภณฑ Logo ควรจะเดนชด ควรมลกษณะของการเกบรกษาผลตภณฑทสะดวกสบ าย ขนาดของตวอกษรทเหมาะสมกบบรรจภณฑ ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ B โดยแบงออกเปน 2 ตอนดงน

ตอนท 1 เปนคาถามเลอกตอบแบบประเมนประสทธภาพแบบ B ปรากฏผลดงตาราง 3

ตาราง 3 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม

การขาย แบบ B

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ B X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 4.3 0.50 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 3.17 0.41 พอใช

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 4.33 0.41 ด

รวม 2.95 0.33 พอใช

76

ตาราง 3 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ B X S.D. ระดบเกณฑ

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 4.00 0.62 ด

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 4.17 0.98 ด

รวม 4.0 0.80 ด

ดานอานวยความสะดวก 1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.13 0.98 ด

รวม 4.13 0.49 ด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 4.12 0.82 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 4.50 0.52 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.17 0.41 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.33 0.63 ด

77

ตาราง 3 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ B X S.D. ระดบเกณฑ

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มความเปนเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 4.00 0.41 ด

รวม 4.22 0.55 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ B 3.80 0.54 ด

จากตาราง 3 พบวา ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 2.95 คะแนน อยในเกณฑพอใช ดานการบรรจมคาเฉลย 4.0 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.13 คะแนน อย ในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B มคาเฉลย 3.80 อยในเกณฑด

ตอนท 2 เปนคาถามแบบปลายเปดสาหรบผตอบแบบประเมนความ คดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะดงน

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปแบบ B การเกบรกษาตวผลตภณฑทยงไมดพอ ปดไมสนทดแลวมความไมแขงแรง ควรมภาพประกอบทมความชดเจน โครงสรางนาจะมลกษณะทคงทนมากกวาน

ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ C โดยแบงออกเปน 2 ตอนดงน

ตอนท 1 เปนคาถามเลอกตอบแบบประเมนประสทธภาพแบบ C ปรากฏผลดงตาราง 4

78

ตาราง 4 วเคราะหผลประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรม

การขาย แบบ C

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ C X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 3.83 0.51 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 3.33 0.41 ด

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 4.17 0.41 ด

รวม 3.7 0.44 ด

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 3.67 0.21 ด

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 4.17 0.98 ด

รวม 3.92 0.59 ด

ดานอานวยความสะดวก 1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.25 0.98 ด

รวม 4.25 0.49 ด

79

ตาราง 4 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ C X S.D. ระดบเกณฑ

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 3.83 0.98 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 3.67 0.82 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.17 0.41 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.2 0.53 ด

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มความเปนเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 4.00 0.4 ด

รวม 3.97 0.62 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ C 3.96 0.53 ด

จากตาราง 4 พบวา ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 3.92 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคา เฉลย 4.25

คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 3.97 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C มคาเฉลย 3.96 อยในเกณฑด ตอนท 2 เปนคาถามแบบปลายเปดสาหร บผตอบแบบประเมนความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะดงน

บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปแบบ C ควรมความแปลกใหมของบรรจภณฑ รปแบบทนาสนใจ การใชภาพประกอบทมความชดเจน แยกสและบอกรายละเอยดทมความชดเจน

80

ขนตอนท 2 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมลของกระบวนการประเมนประสทธภาพการ

ออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายครงท 2 จานวน 3 แบบ คอ แบบ Aแบบ B

แบบ C โดยทาการประเมน 4 ดาน ดานการปกปองผลตภณฑ ดานการบรรจ ดานอานวยความสะดวก ดานการจดจาหนาย

ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ A เปนคาถามแบบเลอกตอบประเมนประสทธภาพปรากฏผลดงตาราง 5

ตาราง 5 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ A X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 4.50 0.55 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 4.00 0.63 ด

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 4.17 0.41 ด

รวม 4.20 0.53 ด

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 4.33 0.75 ด

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 4.5 0.89 ด

รวม 4.4 0.82 ด

81

ตาราง 5 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ A X S.D. ระดบเกณฑ

ดานอานวยความสะดวก 1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.3 0.98 ด

รวม 4.3 0.49 ด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 4.33 0.82 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 4.5 0.41 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.5 0.98 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.33 0.89 ด

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 4.5 0.41 ด

รวม 4.4 0.72 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ A 4.3 0.63 ด

จากตาราง 5 พบวา ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A ใน ดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.20 คะแนน อย

82

ในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.4 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.3

คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.3 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 4.3 อยในเกณฑด ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลต ภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ B เปนคาถามแบบเลอกตอบแบบประเมนประสทธภาพปรากฏผลดงตาราง 6

ตาราง 6 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ B X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 4.50 0.55 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 4.00 0.63 ด

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 4.17 0.41 ด

รวม 4.20 0.53 ด

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 4.17 0.75 ด

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 4.5 0.89 ด

รวม 4.3 0.82 ด

83

ตาราง 6 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ B X S.D. ระดบเกณฑ

ดานอานวยความสะดวก 1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.3 0.98 ด

รวม 4.3 0.49 ด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 4.33 0.82 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 4.17 0.41 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.17 0.98 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.33 0.89 ด

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 4.0 0.41 ด

รวม 4.2 0.72 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ B 4.2 0.63 ด

84

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.2 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B มคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด

ผลการวเคราะหประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายแบบ C เปนคาถามแบบเลอกตอบแบบประเมนประสทธภาพปรากฏผลดงตาราง 7

ตาราง 7 การวเคราะหผลประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ C X S.D. ระดบเกณฑ

ดานปกปองผลตภณฑ

1. ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสด ซงม

คณสมบตปองกนความชนไดอยางเหมาะสม 3.8 0.55 ด

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรง

กระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดได

สนทเพอคมครองผลตภณฑภายในได 3.8 0.63 ด

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน 3.9 0.41 ด

รวม 3.8 0.53 ด

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนทตองการ

และเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงาย

และขนาดทพกพาไดสะดวก 3.7 0.75 ด

85

ตาราง 7 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ C X S.D. ระดบเกณฑ

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

- บรรจภณฑสามารถนาไปประยกต ใชกบผลตภณฑประเภทอาหาร

แปรรปทมลกษณะเดยวกนได 3.7 0.89 ด

รวม 3.7 0.82 ด

ดานอานวยความสะดวก

1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและ

การเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑ ไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑ

ไดในกรณทยงรบประทานไมหมด 3.7 0.98 ด

รวม 3.7 0.49 ด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

1.รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได -สามารถเลอกซอสนคาในแต

ละชนดไดสะดวกสบายงายขน 4.0 0.82 ด

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถ

ดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน 4.17 0.41 ด

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทม

ความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา 4.17 0.98 ด

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความ

นาสนใจใหกบสนคา 4.0 0.89 ด

86

ตาราง 7 (ตอ)

ประสทธภาพของบรรจภณฑ แบบ C X S.D. ระดบเกณฑ

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มเอกลกษณทผบรโภคสามารถ

จดจาตราสนคาไดงาย 4.3 0.41 ด

รวม 4.0 0.72 ด

ผลประเมนประสทธภาพโดยรวม

ของบรรจภณฑ แบบ C 3.9 0.63 ด

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 3.8 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด

ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.0 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C มคาเฉลย 3.9 อยในเกณฑด

ผลการวเคราะหประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย ผวจยไดออกแบบสรปไดวาอยในเกณฑดทง 4 ดาน

ผลจากแบบสารวจความพงพอใจตอบรรจภ ณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายพบวาจากแบบสอบถามเพศหญงตอบแบบสอบถาม รอยละ 80 และอยในชวงอาย 25-40ปมากทสดกาลงศกษาอยในระดบปรญญาตรคดเปนรอยละ40 รายไดตอเดอนอยระหวาง 10,000-20,000 บาท

ผลการวเคราะหขอมลประเมนความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 9 รปแบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C อยางละ 3 รปแบบคดเหลอเพยงอยางละ1 รปแบบ

แบบ A แบบ มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ55

แบบ B แบบ มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ45

แบบ C แบบ มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ50

บทท 5

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

งานวจยเรองการวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย กรณศกษา บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในชมชนทองถนจงหวดนครปฐม เปนการสรางภาพลกษณใหมใหกบสนคา สรางมลคาเพมและเปนการพฒนาอาชพหลกใหกบคนในชมชนทองถนซงมวธการดาเนนงานดงน

1. ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแก บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปอาเภอเมองจงหวดนครปฐม

2. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลแบงออกเปน 5 ตอนไดแก

ตอนท 1 กระบวนการสรางแบบบรรจภณฑ ประเภท กลอง ถง ตอนท 2 เปนแบบประเมนผลประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย โดยแบงเปน 4 ดานดงน 1. ดานการปกปองผลตภณฑ 2 .ดานการบรรจ

3. ดานการอานวยความสะดวก

4. ดานการสงเสรมการจดจาหนาย

ตอนท 3 กระบวนการวดประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมการขาย ครงท 1 จานวน 3 แบบโดยผเชยวชาญทางดานการออกแบบบรรจภณฑ จานวน 3 คน โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา ซงกาหนดคาคะแนนออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต (Likert)

สถตในการวเคราะหขอมลคอ คาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน จากผตอบแบบประเมนทงหมด

ตอนท 4 กระบวนการสรางแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายประเภท กลอง ถง ครงท 2 จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C โดยการนาผลประเมนประสทธภาพจากผเชยวชาญของตอนท 3 ทง 3 แบบ นามาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ เพอสรางตนแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป ครงท 2

ตอนท 5 กระบวนการวดประสทธภาพของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป เพอสงเสรมก ารขาย ครงท 1 จานวน 3 แบบโดยแบงออกเปน 2 กลมคอ กลมท 1 ผเชยวชาญทางดานการออกแบบบรรจภณฑ จานวน 3 คน กลมท 2 ความคดเหนของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป จานวน 100 คน โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา ซงกาหนดคาคะแนน ออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต (Likert) สถตในการวเคราะหขอมลคอ คาคะแนนเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน จากผตอบแบบประเมนทงหมด

88 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เปนแบบประเมลผลความคดเหนของผเชยวชาญทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย ผวจยไดสรางขนประกอบดวย 2 ชด ชดท 1 ตอนท 1 แบบประเมนผลความคดเหนของผเชยวชาญ โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ซงกาหนดคาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต(พวงรตน ทวรตน. 2540: 114) ดงน วธการใหคะแนนในคาตอบทตองการเลอกระดบคะแนนทใช

5 = ผลการประเมนในระดบดมาก

4 = ผลการประเมนในระดบด

3 = ผลการประเมนในระดบพอใช

2 = ผลการประเมนในระดบตองปรบปรง

1 = ผลการประเมนในระดบใชไมได กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลทเปนคาเฉลยตางๆดงน

คาเฉลยระหวาง ความหมาย

4.51-5.0 ผลการประเมนในระดบดมาก

3.51-4.50 ผลการประเมนในระดบด

2.51-3.50 ผลการประเมนในระดบพอใช

1.51-2.50 ผลการประเมนในระดบตองปรบปรง

1.00-1.50 ผลการประเมนในระดบใชไมได ชดท 1 ตอนท 2 เปนแบบปลายเปด สาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะตางๆ

ชดท 2 ตอนท 1 แบบประเมนผลความคดเหนของผเชยวชาญ โดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ซงกาหนดคาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต(พวงรตน ทวรตน.2540 :114)

ตอนท 2 เปนแบบปลายเปด สาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะตางๆ

ชดท 2 ตอนท 1 เปนคาถามแบบเลอกตอบเกยวกบขอมลประชากรศาสตรของผตอบแบบสอบถาม ปรากฏผลวเคราะหแบบสอบถาม

ตอนท 2 เปนคาถามแบบเลอกตอบเพอประเมนความพงพอใจทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป จากนนนาผลการวเคราะหขอมลทไดตรวจสอบกบสมมตฐานการวจยครงตอไป

89

สรปผลการวเคราะหขอมล

ชดท 1 ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปครงท 1 จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C โดยการทาการประเมนเปน 4 ดาน ดานการปกปอง ดานการบรรจ ดานอานวยความสะดวก ดานส งเสรมการขาย ผวจยเกบรวบรวมขอมลพรอมอธบายเมอมคาถามจากแบบสอบถาม โดยไดรบแบบสอบถามทงหมดคนครบสมบรณคดเปนรอยละ 100 จานวน 6 ชด เพอเกบขอมลมาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญเพอสรางแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปครงท 1 สรปผลไดดงน

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.20 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.2 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.0 คะแนน อยในเกณฑด

ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.3 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 4.13 อยในเกณฑด ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.20 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.0 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด

ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B มคาเฉลย 4.14 อยในเกณฑด

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแ บบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 3.6 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.0 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 3.67 อยในเกณฑด ชดท 2 ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปครงท 1 จานวน 3 แบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C โดยการทาการประเมนเปน 4 ดาน ดานการปกปอง ดานการบรรจ ดานอานวยความสะดวก ดานสงเสรมการขาย ผวจยเกบรวบรวมขอมลพรอมอธบายเมอมคาถามจากแบบสอบถาม โดยไดรบแบบสอบถามทงหมดคนครบสมบรณคดเปนรอยละ 100 จานวน 6 ชด เพอเกบขอมลมาพฒนาและปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญเพอสรางแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปครงท 2 สรปผลไดดงน

90 ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A ในดานปกปองผล ตภณฑมคาเฉลย 4.20 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.4 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.3 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 4.3 อยในเกณฑด

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 4.2 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 4.3 คะแนน อยในเกณฑด

ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ B มคาเฉลย 4.2 อยในเกณฑด

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนประสทธภาพการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ C ในดานปกปองผลตภณฑมคาเฉลย 3.8 คะแนน อยในเกณฑด ดานการบรรจมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานอานวยความสะดวกมคาเฉลย 3.7 คะแนน อยในเกณฑด ดานสงเสรมการจดจาหนายมคาเฉลย 4.0 อยในเกณฑด ดงนนผลการประเมนประสทธภาพโดยรวมของการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย แบบ A มคาเฉลย 3.9 อยในเกณฑด ชดท 2 ตอนท 1 ผลการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปผวจยดาเนนการเกบขอมลพรอมทงอธบายขอมลประกอบเมอมคาถามจากผกรอกแบบสอบถามไดรบแบบสอบถามทงหมดคนครบสมบรณคดเปนรอยละ 100%

จานวน 100 ชด

ผลจากแบบสารวจความพงพอใจตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขายพบวาจากแบบสอบถามเพศหญงตอบแบบสอบถาม รอยละ 80 และอยในชวงอาย 25-40ปมากทสดกาลงศกษาอยในระดบปรญญาตรคดเปนรอยละ40 รายไดตอเดอนอยระหวาง 10,000-20,000 บาท

ผลการวเคราะหขอมลประเมนความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 9 รปแบบ คอ แบบ A แบบ B แบบ C อยางละ 3 รปแบบคดเหลอเพยงอยางละ1 รปแบบ

แบบ A แบบท 3 มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ55

แบบ B แบบท 2 มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ45

แบบ C แบบท 5 มระดบความพงพอใจมากทสด รอยละ50

91 ผลการวเคราะหรปแบบบรรจภณฑ ทไดจากการประเมน ความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอจะนามาสรางตนดงนแบบ A จานวน รปแบบท3 แบบ B รปแบบท

2 แบบ Cรปแบบท 5 โดยมแนวความคดทจะพฒนาบรรจภณฑทมเอกลกษณใหกบตวผลตภณฑในการเพมรายไดใหกบชมชนและจะไดเปนการเปดชองทางการขยายตลาดในอนาคต

อภปรายผล

ผลของการศกษาประสทธภาพโดยรวมของบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปจานวน 3 แบบคอรปแบบ A อยในเกณฑด มคาเฉลย 4.3 รปแบบ B อยในเกณฑด มคาเฉลย 4.2 รปแบบ C อยในเกณฑด มคาเฉลย 3.9 โดยทาการประเมนเปน 4 ดาน ดานการปกปองผลตภณฑ ดานการบรรจ ดานอานวยความสะดวก ดานสงเสรมการจาหนาย สามารถอภปรายผลไดดงน

ดานการปกปองผลตภณฑ การออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสดกระดาษเปนบรรจภณฑทนยมใชกนมากทสดซงกระดาษมคณสมบตปองกนความชนของอากาศไดอยางเหมาะสม คอ กระดาษขาวชนดสองดาน เปนกระดาษคณภาพด มโครงสรางทแขงแรงเมอทาการพมพจะทาใหสสวยเหมาะกบการใชเปนกลองของขวญในตวไดและสอดคลองกบ อมรรตน สวสดทต (2534: 44)ประโยชนของบรรจภณฑมมากมายและเปนสวนสาคญของสนคาทเกยวกบระบบเศรษฐกจของประเทศชวยในการขนสงปองกนสนคาจ ากสภาพแวดลอมตางๆและบรรจภณฑยงทาหนาทปกปองสนคาไมใหเสยหายในระยะสนๆและกอใหเกดความสะดวกในการขนสงเทานนตอมาในยคปฏวตอตสาหกรรมสนคาตางๆสามารถผลตไดเปนจานวนมากในตนทนตาทาใหชองทางในการจดจาหนายขยายตวขน ปจจบนบรรจภณฑทผลตขนมหลายชนด เชนบรรจภณฑพลาสตก บรรจภณฑโลหะ บรรจภณฑกระดาษ โดยพบวาในชวงหลายปทผานมา กระแสการอนรกษสงแวดลอมไดขยายตวเพมมากขน ดงนนควรยดหลกความย งยนมาใช ดวยการรณรงคการปลกตนไมทดแทนไปพรอมๆกบการใชงานทงนเพอประโยชนของคนรนหลงซงสอดคลองกบงานวจยของ ศราพร สรรพศร (2546: บทคดยอ)การออกแบบบรรจภณฑมะปรางมะยมชดแปรรป สาหรบกลมแมบานเกษตรกร บานดงโชคดจงหวดนครนายก

ดานการบรรจ บรรจภณฑสามารถชวยปองกนรกษาผลตภณฑเมอไดรบแรงกระแทกจากการขนสงบรรจไดง ายและจดเรยงไดเปนระเบยบนาไปประยกตใชกบผลตภณฑประเภทขนมขบเคยวทมลกษณะเดยวกนซงสอดคลองกบ ปน คงเจรญเกยรตและสมพร คงเจรญเกยรต (2541: 7-8)ทกลาววาบรรจภณฑเปนทงศาสตรและศลปทใชการบรรจสนคาในการจดจาหนายเพอสนองความตองก ารของผบรโภคดวยตนทนทเหมาะสม

ดานอานวยความสะดวกการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปสามารถผลตไดในระบบอตสาหกรรมมรปทรงรปแบบเรขาคณตสะดวกในการขนสงในการประหยดพนทไดด บรรจภณฑสามารถเปดรบประทานไดงาย เชนการเปด ปด และการเกบรกษาและสอดคลองกบ ศรวรรณ เสรรตน

(2539: 273) หนาทของบรรจภณฑทางการตลาด

92 ดานสงเสรมการจดจาหนาย รปแบบบรรจภณฑมงเนนในการพฒนารปแบบสากล ทนสมย มเอกลกษณทลกคาสามารถจดจาไดงายสของบรรจภณฑในแตละชนดมความแตกตางกนเพ องายตอการแยกแยะสนคาแสดงภาพสนคาเพอดงดดความนาสนใจของผบรโภค การออกแบบบรรจภณฑควรมการจดลาดบความสาคญของคาบรรยายเปนสงสาคญทสดซงสอดคลองกบงานวจยของ ศกดา บญยด(2544:บทคดยอ)ไดกลาวถงปจจยดานกราฟกของบนบรรจภณฑทสงผลของความ เขาใจในรสชาตของบะหมสามารถสรปไดวาปจจยดานการออกแบบกราฟกทสงผลตอความเขาใจของรสชาตของบะหม ของกลมตวอยางชายมากทสด คอดานภาพประกอบ สวนกลมตวอยางหญงพบวาปจจยดานพนหลงสงผลตอความเขาใจของรสชาต ปจจยดานภาพประกอบจะสงผลตอความเ ขาใจมากทสด ปจจยดานกราฟกของบะหมกงสาเรจรปรองลงมา การจดหนาและตวอกษรชอและการจดวางตามลาดบ

ขอเสนอแนะ

1. การออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย ในดานโครงสรางทควรมประสทธภาพและสามารถรองรบกบผลตภณฑไดอยางสมบรณและสะดวกในการขนยาย

2. สามารถพฒนาในดานรปแบบของบรรจภณฑ สและลวดลายรวมถงภาพประกอบทหลากหลายทมความสวยงาม

3. การออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปในดานขอมลเกยวกบผ บรโภค ควรศกษาพฤตกรรมและรสนยมของกลมผบรโภคขนาดและการหยบจบทสามารตอบสนองกบความตองการไดในระดบหนง

4. หนวยงานของรฐทยงขาดความตองการปรบปรงรปแบบบรรจภณฑของผลตภณฑหมแปรรปอยางจรงจง นามาพฒนาใหสามารถนาตวผลตภณฑออกสตลาดและเปน การเพมมลคาเพมใหกบผลผลตใหกบชมชนรวมถงสรางคานยมใหกบผบรโภคมความมนใจในการตดสนใจเลอกซอผลตภณฑ

ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป

1. การออกแบบบรรจภณฑประเภทอนๆ ทรพยากรทมอยในแตละทองถนสามารถนามาแปรรปและกอใหเกดประโย ชนได ทง อาหาร ของใช ควรศกษารปแบบของบรรจภณฑและโครงสรางทเปนปญหากบตวผลตภณฑและควรมการทดสอบการทดลองการใชจรงเพอการวางจดจาหนายเพอใหเหนผลจรงและควรออกแบบใหบรรจภณฑมอตลกษณเฉพาะเพอการสงเสรมของการทองเทยว 2. ศกษากระบวนกา รผลต รปแบบบรรจภณฑและวสดบรรจภณฑเพอลดตนทนในการผลตในการพฒนาบรรจภณฑถาเลอกใชวสดตนทนตาอยางเดยวอาจจะทาใหบรรจภณฑทาหนาทไดไมสมบรณ

บรรณานกรม

94

บรรณานกรม

กลมงานเคหะกจการเกษตร. (2537). ผลตภณฑกลมแมบานเกษตรกร. กรงเทพฯ: กรมสงเสรม การเกษตร.

กาญจนา ทมนานนท. (2542). หลกการออกแบบบรรจภณฑ. วารสารการบรรจภณฑ.

เคยง เมฆวเศรษฐพนธ, ปนคงเจรญเกยรตและวบลยโมฬตานนท. (2540). คมอบรรจภณฑอาหาร

สาหรบอตสาหกรรมอาหารแปรรปขนาดเลกและครวเรอน . กรงเทพฯ: กรมสงเสรม

อตสาหกรรม.

จฑามาศ เจรญพงษมาลา. (2543). การออกแบบกราฟกบนบรรจภณฑ. วารสารศลปกรรมวชาการ.

จราภรณ ตลยานนท. (2542). ออกแบบบรรจภณฑอาหารอยางไรใหถกใจผบรโภคตลาดยคน.

ผสงออก. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

ดารณ พานทอง. (2525). สถานการณหบหอสนคาประกอบอาหารในประเทศไทย. วทยานพนธ พ.บ. (พฒนาการสขภาพ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ถายเอกสาร.

ทวเดช จวบาง. (2540). เรยนรทฤษฏส. กรงเทพฯ: โอ.เอส.พรนตงเฮาส.

ทองเจอ เขยดทอง. (2542). การออกแบบสญลกษณ. กรงเทพฯ: สปประภา.

ธมน จตตแจง. (2545). ภารกจหลงของบรรจภณฑ. อตสาหกรรมสาร. 45(4): 16-18.

นธมา ธรรมพภพ. (2546). บรรจภณฑกบกลยทธใหมทางการตลาด. วทยานพนธ บธ.ม.

(การตลาด). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยกรงเทพ. ถายเอกสาร.

นภสร ลมไชยารตน. (2543). ประสทธผลของการออกแบบบรรจภณฑทมตอผบรโภค .

กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

ประชด พณบตร. (2540). การออกแบบผลตภณฑ. กรงเทพฯ: วเจ.พรนตง.

พมล ศรวกรณ. (2542). พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สกนธ ภงาม. (2545). จตวทยากบการออกแบบ. กรงเทพฯ: มตรสมพนธกราฟก.

สรศษฎ บญญาภษนท. (2544, 2 กมภาพนธ). ผเชยวชาญดานพฒนารปบรรจภณฑ. สานกพฒนา อตสาหกรรม. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

ศกดา บญยด.(2544). ปจจยดานกราฟกบนบรรจภณฑทสงผลตอความเขาใจในรสชาตของบะหมกง

สาเรจรป. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณหมาวทยาลย.

ศราพร สรรพศร. (2546). การออกแบบบรรจภณฑมะปราง มะยมชดแปรรป สาหรบกลมแมบาน

เกษตรกร บานดงโชคด จงหวดนครนายก. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

95

ศรวรรณ เสรรตน. (2539). การบรหารการตลาดยคใหม. กรงเทพฯ: วสทธพฒนา.

อมรรตน สวสดทต. (2534). ผลกระทบของบรรจภณฑทมตอสงแวดลอมเศรษฐกจและสงคม:

รายงานการสมมนาเรองบรรจภณฑกบสงแวดลอมปญหาทนาจบตามอง . กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

96

ภาคผนวก

97

ภาคผนวก ก

แบบประเมนความคดเหนของผเชยวชาญทมตอ

การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

98

แบบประเมนผล

ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอ

การออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

ตอนท1 แบบสอบถามความคดเหนของผเชยวชาญโดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา(Ratimg Scale) ซงกาหนด คาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบ ดงน

5 หมายถง ผลการประเมนในระดบดมาก

4 หมายถง ผลการประเมนในระดบด

3 หมายถง ผลการประเมนในระดบพอใช 2 หมายถง ผลการประเมนในระดบควรปรบปรง

1 หมายถง ผลการประเมนในระดบใชไมได

คาชแจง โปรดอานขอความองคประกอบในแบบประเมนผลนแตละขออยางละเอยดแลวพจารณาวาแบบประเมนผลสอดคลองกบความคดเหนของทานมากนอยเพยงใด และทานมความคดเหนเกยวกบการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย อยในระดบใด โดยในแตละขอมคาตอบใหเลอก 5 ระดบ ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง ใชไมได แลวเขยนเครองหมาย / ลงในชองระดบทตรงกบความคดเหนของทาน

แบบประเมนประสทธภาพบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป แบบ

ประสทธภาพของบรรจภณฑ ความคดเหน

ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง ใชไมได

ดานปกปองผลตภณฑ

1.ปองกนการสมผสกบนา ความชน หรอ อากาศ

/

คาอธบาย จากตวอยางแสดงวา ดานปกปองผลตภณฑ หวขอ ปองกนการสมผสกบนา ความชน หรอ อากาศ นน เปนระดบทตรงกบความคดเหนของทานมากทสดคอ ด

99

ประสทธภาพของบรรจภณฑ

ความคดเหน

ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง ใชไมได

ดานปกปองผลตภณฑ

1.ปองกนการสมผสกบนาความชนหรออากาศ

-ออกแบบบรรจภณฑโดยใชวสดซงมคณสมบตปองกนความชนและอากาศไดอยางเหมาะสม

2.ปกปองผลตภณฑทอยภายในซงเกดจากแรงกระแทรกภายนอกได

-โครงสรางบรรจภณฑสามารถปดไดสนทเพอคมครองผลตภณฑภายใน

-บรรจภณฑมความพอดกบผลตภณฑภายใน

ดานการบรรจ

1.บรรจผลตภณฑไดตามจานวนและเหมาะสม

-บรรจในปรมาณทพอเหมาะใชงานงายและขนาดทพกพาไดสะดวก

2.ใชรวมกบผลตภณฑขางเคยง

-บรรจภณฑสามารถนาไปประยกตใชกบผลตภณฑประเภทอาหารแปรรปทมลกษณะเดยวกนได

100

แบบประเมนผล การออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

ประสทธภาพบรรจภณฑ

ความคดเหน

ดมาก ด พอใช ควรปรบปรง ใชไมได

ดานอานวยความสะดวก

1.ใชงานงาย เชนการเปด ปดและการเกบรกษาสนคา

-สามารถเปดรบประทานผลตภณฑไดงายและเกบรกษาคณภาพผลตภณฑไดในกรณทยงรบประทานไมหมด

ดานสงเสรมการจดจาหนาย

-รปแบบมความนาสนใจและจดจาตราสนคาได

-สามารถเลอกซอสนคาในแตละชนดไดสะดวกสบายงายขน

-บรรจภณฑมความสวยงามสามารถดงดดความนาสนใจเมอผบรโภคพบเหน

-สของบรรจภณฑในแตละประเภทมความแตกตางเพองายตอการแยกแยะสนคา

-ใชภาพประกอบเพอชวยสรางความนาสนใจใหกบสนคา

2.กระตนใหเกดการซอซ า

-มความเปนเอกลกษณทผบรโภคสามารถจดจาตราสนคาไดงาย

101

ตอนท 2 สาหรบผตอบแบบประเมนแสดงความคดเหนเพมเตมและใหขอเสนอแนะตางๆ

2.1 ขอเสนอแนะและความคดเหนเพมเตมของทานทมตอการออกแบบบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรปเพอสงเสรมการขาย

2.1.1 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป แบบ A

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………….

2.1.2 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป แบบ B

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

2.1.3 บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป แบบ C

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

102

ภาคผนวก ข

หนงสอขอความอนเคราะหทดสอบแบบประเมน

103

104

ภาคผนวก ค

อารตเวรค การวจยและพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

เพอสงเสรมการขาย

105

แบบราง โลโก บรรจภณฑผลตภณฑหมแปรรป

106

แบบ A บรรจภณฑผลตภณฑหมแผน

107

108

แบบ B บรรจภณฑผลตภณฑหมหยอง

ดานหนา

ดานหลง

109

ดานหนา

110

ดานหลง

แบบ C บรรจภณฑผลตภณฑกนเชยงหม

กนเชยงหมเชอกแดง(ตนตาหรบ)

111

แบบ C บรรจภณฑผลตภณฑกนเชยงหม

กนเชยงหมเชอกนาเงน(ตดมน)

112

แบบ C บรรจภณฑผลตภณฑกนเชยงหม

กนเชยงหมเชอกเขยว(ไรมน)

113

114

ประวตยอผวจย

115

ประวตยอผวจย

ชอ ชอสกล นางสาวนพวรรณ ชวอาร

วนเดอนปเกด 18 มกราคม 2527

สถานทเกด นครปฐม

สถานทอยปจจบน 37/2 หม 1 ต. ทรงคนอง อ.สามพราน จ.นครปฐม 73110

ประวตการศกษา พ.ศ. 2543 สาขาวชาการออกแบบ(ปวช.)

จากวทยาลยอาชวศกษานครปฐม

พ.ศ. 2546 ปรญญาตร ภาควชาศลปศาสตร โปรแกรมวชา ศลปกรรม

(ออกแบบนเทศศลป)

จากมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

พ.ศ. 2555 ปรญญาโท นวตกรรมการออกแบบ (ภาคพเศษ)

คณะศลปกรรมศาสตร จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ