1

ท่�านผู้��มีปั�ญญาท่ �งหลาย! ในกาลใดเหล�ามีน�ษย�ถึ�งความีพอใจในเมีถึ�นธรรมีอ นต่ำ$%าท่รามี ในกาลน �นสั ต่ำว�เหล�าน �นจ�งได�พาก นสัร�างเร)อนอาศั ยอย�� เพ)%อปัระโยชน�แก�การปักปั/ดเมีถึ�นธรรมีน �น คร �นเมี)%อมีบ้�านเร)อนเปั1นท่%อย��อาศั ยแล�ว มีน�ษย�บ้างคนซึ่�%งมีชาต่ำ3 เกยจคร�านได�มีความีค3ดก นว�า ท่�านท่ �งหลาย พวกเราน�ต่ำ�อง“

น$าข้�าวสัาลมีาเพ)%อเปั1นอาหารเย5นในเวลาเย5น และเพ)%อเปั1นอาหารเช�าในเวลาเช�าย�อมีเด)อดร�อนจร3ง อย�ากระน �นเลย เราควรน$าข้�าวสัาลมีาเพยงคร �งเดยวให�พอ เพ)%อบ้ร3โภคท่ �งในเวลาเช�าและเวลาเย5น คร �งน �นแล มีน�ษย�ผู้��มีชาต่ำ3”

เกยจคร�านจ�งได�น$าข้�าวสัาลมีาเก5บ้ไว�เพ)%อว นอ)%นอกหลายๆ ว น เพ)%อบ้ร3โภค คราวน �น ข้�าวสัาลจ�งมีร$าห�อเมีล5ด มีแกลบ้ห�อเมีล5ด ต่ำ�นท่%ถึ�กเก%ยวแล�วก5ไมี�กล บ้งอกอก การข้าดต่ำอนก5ปัรากฏข้��น

จิ�ตคื�ออะไร ตอน ๒

2ข้�าวสัาลจ�งได�มีเปั1นกล��มี เปั1นกอข้��นมีา มีน�ษย�ท่ �งหลายจ�งค3ดก นว�า ไฉนหนอ เราควรแบ้�ง“

ข้�าวสัาลก น และพ�งก �นเข้ต่ำค นก น มีน�ษย�ท่ �ง”

หลายจ�งพาก นแบ้�งข้�าวสัาลและก �นเข้ต่ำค นก นข้��น

ท่�านผู้��มีปั�ญญาท่ �งหลาย! คราท่น �น มีน�ษย�บ้างจ$าพวกมีความีโลภ ร กษาสั�วนข้องต่ำนไว� ได�ถึ)อเอาสั�วนอ)%นท่%เข้าไมี�ได�ให�มีาบ้ร3โภคแล�วถึ�กจ บ้ได� คร �นจ บ้ได�แล�วจ�งถึ�กกล�าวต่ำ กเต่ำ)อนว�า สั�เจ�าท่ �งหลาย อย�าได�ท่$าอย�างน�อก “ ”

แมี�คร �งท่%สัอง แมี�คร �งท่%สัามีก5ได�ท่$าอก มีน�ษย�ท่ �งหลายจ�งได�พาก นจ บ้พวกมีน�ษย�ท่%ข้โมียน �น เอามี)อท่�บ้ต่ำ เอาก�อนด3นข้ว�าง เอาท่�อนไมี�ต่ำ พร�อมีก บ้บ้อกว�า พวกต่ำ�ข้�าบ้อกพวกสั�เจ�าแล�ว“

มี3ใช�หร)อว�าอย�ามีาข้โมียอก แล�วก5”

ท่�บ้ต่ำ...ท่�บ้ต่ำ... ท่�านผู้��มีปั�ญญาท่ �งหลาย!

อท่3นนาท่าน(การข้โมีย) และมี�สัาวาท่(การโกหก)

ข้องมีน�ษย�จ�งได�ปัรากฏข้��น

3คร �งน �นแล มีน�ษย�ผู้��มีค�ณธรรมีจ�งได�

ปัระช�มีพร�อมีก นเพ)%อหาบ้�คคลผู้��ว�ากล�าวได� ให�คอยต่ำ3เต่ำยนผู้��ท่%ควรต่ำ3เต่ำยน ข้ บ้ไล�ผู้��ท่%ควรข้ บ้ไล� ได�พ�ดก นว�า พวกเราจ กให�สั�วนแห�งข้�าวสัาลแก�“

ผู้��น �น จ�งได�มีน�ษย�ผู้��หน�%งท่%มีร�ปัร�างงามีกว�า”

มีน�ษย�ท่ �งปัวง ถึ�กค ดเล)อกข้��นมีาแล�วได�นามีอ กข้ระว�า มีหาสัมีมีต่ำ3 คอยต่ำ3เต่ำยนผู้��ท่%ควรต่ำ3 “ ”

ข้ บ้ไล�ผู้��ท่%ควรข้ บ้ไล� จ�งได�เปั1นห วหน�าใหญ�แห�งเข้ต่ำ เมี)%อเปั1นห วหน�าใหญ�แห�งเข้ต่ำจ�งได�นามีอ กข้ระว�า กษั�ตร�ย์�“ ” ได�ต่ำ ดสั3นคดโดยชอบ้ธรรมี จ�งได�นามีอ กข้ระว�า ราชา“ ”

ท่�านผู้��มีปั�ญญาท่ �งหลาย! คงจะมีองก นออกแล�วนะว�าท่$าไมีจ�งมีระบ้บ้กษ ต่ำร3ย� และช �นวรรณะอ)%นๆ รองลงมีาอกหลายระด บ้ จ�งไมี�ข้ออธ3บ้ายไว�ในท่%น� เพราะในสั งคมีเราก5มีปัรากฏให�เห5นก นอย��ดาษด)%น น%แหละค)อเร)%องราวข้องมีน�ษย� ท่%ไมี�ร� �ว�า จ3ต่ำค)ออะไร“ ?” จ�งจ$าต่ำ�องเข้ยนข้��นมีาอกเปั1นต่ำอนท่% ๒ เพราะถึ�าอ�านจ3ต่ำค)ออะไร

4เล�มีแรกแล�วไมี�เข้�าใจช ดเจน อยากจะท่$าความีเข้�าใจให�ช ดเจนข้��นไปัอก ก5ต่ำ3ดต่ำามีอ�านมีาเร)%อยๆ เพ)%อจะได�เห5นจ3ต่ำใจข้องต่ำ วเองว�าค)ออะไรก นแน�? แต่ำ�น�าเสัยดาย! ท่%ผู้��เข้ยนมีความีร� �น�อย(ด�อยวาสันา) ปั�ญญามีไมี�มีาก (เพราะข้�เกยจอ�านพระไต่ำรปั/ฎก) อาจจะท่$าความีแจ�มีแจ�งให�เข้�าใจได�ไมี�ง�าย จ�งจะข้ออธ3บ้ายไปัต่ำามีความีเข้�าใจข้องต่ำนเอง ข้อท่�านผู้��มีปั�ญญาท่ �งหลาย โปัรดไต่ำร�ต่ำรองพ3จารณาด�วย ไมี�ควรเช)%อถึ)อท่ �งหมีด!

ค$าว�า จิ�ต, ใจิ, มโน, วิ�ญญาณ เหม�อนก�นหร�อต�างก�นอย์�างไร? ย�อมีเปั1นท่%เคล)อบ้แคลงสังสั ยอย��แน�ๆ เพราะอ�านหน งสั)อธรรมีะแล�วมี กจะเจอค$าว�า จ3ต่ำ บ้�าง ใจ บ้�าง มีโน บ้�าง “ ” “ ” “ ”

หร)อ ว3ญญาณ บ้�าง จ�งท่$าให�ท่�านผู้��อ�านบ้าง“ ”

ท่�านสั บ้สัน จ บ้ปัระเด5นเร)%องราวไมี�ถึ�ก จนท่$าให�เข้�าใจธรรมีะคลาดเคล)%อน เพราะไมี�แจ�มีแจ�งใน

5เร)%องข้องจ3ต่ำ โปัรดไต่ำร�ต่ำรองด�วยปั�ญญาต่ำามีค$าอธ3บ้ายด งน� :-

จิ�ต มีาจากภาษาบ้าล ว�า “จ3นเต่ำต่ำต่ำ3 จ3ต่ำต่ำ ง” แปัลว�า ธรรมีชาต่ำ3ท่%ค3ด

ใจิ เปั1นภาษาไท่ย ท่%ใช�เรยกต่ำ วร บ้อารมีณ�ภายใน

มโน มีาจากภาษาบ้าลว�า มีนะต่ำ3 ชานาต่ำต่ำ3“ มีโน แปัลว�า ธรรมีชาต่ำ3ท่%ร� �”

วิ�ญญาณ มีาจากภาษาบ้าลว�า ว3ชานาต่ำต่ำ3“ ว3ญญาณ ง แปัลว�า ธรรมีชาต่ำ3ท่%ร� �แจ�ง”

ค$าว�า จิ�ต“ ” ค)อธรรมีชาต่ำ3ท่%ค3ด หร)อ ผู้��ท่$าการค3ดอย��ภายใน ต่ำามีหล กอภ3ธรรมีบ้อกว�า เปั1นต่ำ ว วิ�ญญาณขั�นธ์� จ�งเปั1นเร)%องท่%น�าแปัลก เน)%องจากว3ญญาณข้ นธ�มีหน�าท่%เพยงการร บ้ร� �เท่�าน �น ไมี�ได�มีอ$านาจในการค3ดเลย จ�งไมี�ท่ราบ้ว�า น กอภ3ธรรมีจะจ ดจ3ต่ำลงในว3ญญาณข้ นธ�อย�างไรได�?

6ถึ�าด�ต่ำามีอ$านาจข้องการค3ด การน�ก น�าจะ

เปั1นต่ำ วสั งข้าร-ข้ นธ�มีากกว�าท่%จะเปั1นต่ำ วว3ญญาณข้ นธ�ได� แต่ำ�หล กแห�งอภ3ธรรมีบ้อกว�า “สั งข้ารข้ นธ�เปั1นต่ำ วเจต่ำสั3ก(สัภาพท่%ปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำ) ไมี�ใช�ต่ำ วจ3ต่ำ!” แสัดงว�าจ3ต่ำน�ไมี�มีต่ำ วข้องต่ำ วเอง เปั1นแต่ำ�ถึ�กปัร�งแต่ำ�งข้��นมีาอกต่ำ�างหาก จ�งเรยกสั3%งท่%ถึ�กปัร�งแต่ำ�งข้��นมีาน �นว�าเปั1น จ3ต่ำ “ ”

เหมี)อนอย�างเช�น ร�างกายข้องคนถึ�กปัร�งแต่ำ�งมีาจากธาต่ำ� ๔ ค)อ ด3น น$�า ไฟ ลมี ธาต่ำ�ท่ �ง ๔ รวมีต่ำ วก นมีาเปั1นร�ปัร�างกาย ด�วยอ$านาจแห�งกรรมี จ�งเรยกร�ปัร�างกายอ นน�ว�า คืน“ ”

แล�วกรรมีมีาจากไหน?

“กรรม” ก5มีาจากการกระท่$าข้องคนน�แหละ.

ถึ�ากรรมีมีาจากการกระท่$าข้องคน ก5แสัดงว�าคนย�อมีมีอ$านาจเหน)อกรรมีนะสั3?

คนไมี�ได�มีอ$านาจเหน)อกรรมี แต่ำ�คนเปั1นผู้��กระท่$ากรรมี เพราะคนไมี�สัามีารถึอย��น3%งๆ ได�

7จะต่ำ�องมีการกระท่$าอะไรต่ำ�างๆ มีากมีายเยอะแยะ ก5เพราะคนไมี�สัามีารถึอย��น3%งเฉยได�น%แหละ กรรมีจ�งมีอ$านาจเหน)อคน บ้ งค บ้ให�คนได�กระท่$าการสั3%งต่ำ�างๆ ในโลกน� เมี)%อได�กระท่$าลงไปัแล�ว ผู้ลแห�งกรรมีย�อมีปัรากฏ เพราะฉะน �นแล�ว จ3ต่ำก5เหมี)อนก น ถึ�กปัร�งแต่ำ�งข้��นมีาจากเหล�าเจต่ำสั3ก ค)อ เวท่นา สั ญญา สั งข้าร ว3ญญาณ (หล กอภ3ธรรมีไมี�ได�บ้อกว�าว3ญญาณเปั1นเจต่ำสั3ก แต่ำ�ในท่%น�จะข้ออธ3บ้ายว3ญญาณว�าเปั1นต่ำ วเจต่ำสั3กด�วย) ร�างกายถึ�กปัร�งแต่ำ�งมีาจากธาต่ำ�ท่ �ง ๔ จ3ต่ำถึ�กปัร�งแต่ำ�งมีาจากนามีข้ นธ�ท่ �ง ๔ หร)อจะเรยกอกอย�างหน�%งว�า กาย์ก�บจิ�ต กายเปั1นสั�วนข้องร�ปั จ3ต่ำเปั1นสั�วนข้องนามี จ�งมีช)%อเรยกอกอย�างหน�%งต่ำามีหล กอภ3ธรรมีว�า นามร!ป“ ” หร)อจะเรยกต่ำามีท่%พระพ�ท่ธเจ�าท่รงแสัดงไว�ว�า ขั�นธ์� “

๕” ก5ได�

ค$าว�า ใจิ“ ” เปั1นภาษาไท่ยท่%ใช�เรยกสัภาพอ นหน�%ง ท่%ท่$าหน�าท่%ร บ้ผู้ลท่างความีค3ด เช�น

8สับ้ายใจ ไมี�สับ้ายใจ ดใจ เสัยใจ สั�ข้ใจ ท่�กข้�ใจ ผู้��ร� �บ้างท่�านบ้อกว�าจ3ต่ำก บ้ใจก5อ นเดยวก น หร)อจ3ต่ำอ นใดใจก5อ นน �น แต่ำ�ค$าว�า ใจ ในความีหมีาย“ ”

ข้องคนไท่ย ค)อ ผู้��ท่%ครอบ้ครองอาศั ยอย��ในร�างกายข้องคนเราน�แหละ ท่$าหน�าท่%สั %งการ ค3ด น�ก ร บ้ร� � ร� �สั�ก และเสัวยอารมีณ� เมี)%อร�างกายด บ้ ใจ ก5ไปัหาร�างใหมี� ค)อไปัเก3ดใหมี� การไปั“ ”

เก3ดใหมี�ก5ย�อมีไปัเก3ดด�วยอ$านาจข้องบ้�ญ-บ้าปั แต่ำ�ก5เปั1นท่%โชคดท่%คนไท่ยเราเช)%อเร)%องข้องบ้�ญ-

บ้าปั จ�งได�ข้วนข้วายในบ้�ญมีากๆ เพ)%อปัรารถึนาร�างท่%ด เช�น ร�างข้องเท่วดาท่ �ง ๖ ช �น ร�างข้องพรหมี การปัรารถึนาภพชาต่ำ3ท่%ด ย�อมีหมีายถึ�งการปัฏ3เสัธภพชาต่ำ3เด3มีท่%เปั1นอย�� ค)อ ความีเปั1นมีน�ษย� หร)ออาจเพราะกล วว�าจะได�ไปัเก3ดเปั1นสั ต่ำว�เดร จฉาน เปัรต่ำ ผู้ หร)ออาจต่ำกนรกเลยก5ได� แต่ำ�ท่$าไมีจ�งย งมีมีน�ษย�มีาเก3ดต่ำ �งเยอะแยะ ท่ �งท่%มีน�ษย�ปัฏ3เสัธสัภาพความีเปั1นอย��น� อกท่ �งย งมีสั ต่ำว�เดร จฉานมีากมีาย และย งมีเปัรต่ำผู้ ท่%

9คอยหลอกหลอนผู้��คนอย�� จนท่$าให�ผู้��คนสัร�างศัาลพระภ�มี3ให�เหล�าเปัรต่ำผู้เข้�าอย��อาศั ย สั�วนผู้��ท่%จะไปัเก3ดเปั1นเท่วดาและพรหมี มีจ$านวนน�อยมีาก เมี)%อเปัรยบ้เท่ยบ้ก บ้สั3%งมีชว3ต่ำเหล�าอ)%น

ใจเปั1นสั3%งท่%ไมี�สัามีารถึมีองเห5นได�ว�าค)ออะไร เพราะใจเปั1นสัภาพท่%มีองเห5นไมี�ได�น%แหละ มีน�ษย�จ�งไมี�ร� �ว�าใจค)ออะไร? ท่ �งๆ ท่%ใจก5อย��ก บ้เรา เปั1นข้องเรา คนไท่ยเราท่%พ�ดว�า ม�นอย์!�ที่%&“

ใจิ”

แล�วใจมี นอย��ท่%ไหน?

ถึ�าถึามีค$าถึามีน�ก บ้ต่ำ วเรา เราก5จะมีองไปัเห5น ใจ ซึ่�%งมีความีร� �สั�กอย��บ้ร3เวณท่รวงอก “ ”

เปั1นสัภาพท่%ไร�ต่ำ วต่ำน ไมี�ปัรากฏต่ำ วช ด แต่ำ�ร บ้ร� �ได�เฉพาะต่ำน ท่%เรยกว�า ร!'อย์!�แก�ใจิ“ ”

ใจเปั1นสัภาพท่%ไร�ต่ำ วต่ำนก5จร3ง แต่ำ�ไมี�ว�าเราจะท่$าอะไรลงไปัท่ �งดและไมี�ด ท่ �งต่ำ�อหน�าและล บ้หล ง ใจมี นร� �หมีด การท่%ใจร บ้ร� �การกระท่$าท่ �งหมีดข้องเรา ก5

10แสัดงว�าใจมีอ$านาจในการ ร!'“ ” เมี)%อใจท่$าหน�าท่%ในการร� �อย��ภายใน ใจจ�งไมี�ใช�จ3ต่ำเพราะจ3ต่ำท่$าหน�าท่% คื�ด“ ” สั�วนใจท่$าหน�าท่% ร� �“ ”

“มโน” เปั1นภาษาบ้าลใช�เรยก ธ์รรมชาต�ที่%&ร!'“ ” อ นเปั1นภายในท่%ท่$าการร� � การ

ร� �ข้องมีโนเปั1นการร� �ต่ำรงๆ เปั1นการร� �ท่%ต่ำ �งมี %นในร� �อย��ต่ำลอดเวลา แมี�แต่ำ�เวลาหล บ้มีโนก5ย งท่$าการร� �อย�� ไมี�ได�หล บ้ไปัด�วย เช�น เวลาเราหล บ้สัน3ท่ไมี�ร บ้ร� �อะไร แต่ำ�ต่ำ วมีโนมี นย งท่$าหน�าท่% ร� � ใน“ ”

ข้ณะท่%เราหล บ้สัน3ท่ เมี)%อเราต่ำ)%นข้��นมีา ผู้��ท่%ท่$าการบ้อกเราว�า “เมี)%อค)นน�หล บ้สัน3ท่ดจ ง” ก5ค)อต่ำ วมีโนน�เอง หร)อเมี)%อเรานอนหล บ้ฝั�นต่ำ�างๆ นานาแล�วต่ำ)%นข้��น ผู้��ท่%คอยบ้อกเราว�า “เรานอนหล บ้ฝั�น” ก5ค)อต่ำ วมีโนน�แหละ แมี�เมี)%อเราต่ำ)%นข้��นมีา แล�วท่$าการท่$างานต่ำลอดว น มีโนก5ย งท่$าการร� �อย��ต่ำลอดเวลา แต่ำ�ต่ำ วมีโนน�ไมี�ปัรากฏช ด และมีน�ษย�เราก5ไมี�ค�อยสันใจมีโนต่ำ วน� ต่ำ วร� �ข้องมีโนน�จ�งเปั1นสัภาพแฝังอย�� แต่ำ�จะเปั/ดเผู้ย

11ต่ำ วเองช ดเมี)%อความีเปั1นอรห นต่ำ�ได�เก3ดข้��น ถึ�าความีเปั1นอรห นต่ำ�ย งไมี�เก3ดข้��น มีโน ก5ย ง“ ”

ต่ำ�องถึ�กปักปั/ดด�วยอ$านาจข้อง จ3ต่ำ มีโนจ�ง“ ”

ไมี�ใช�จ3ต่ำ แต่ำ�ควรจะเปั1นใจ เพราะค)อธรรมีชาต่ำ3ท่% ร� � เหมี)อนก น“ ”

“วิ�ญญาณ” เปั1นภาษาบ้าล มีาจากค$าว�า ว3(แจ�ง) + อ ญญา (ร� �) = ว3ญญาณ แปัลว�า ร� �แจ�ง ค$าว�า ร� �แจ�ง ก5ไมี�ใช�ว�าร� �ไปัหมีดท่�กอย�าง“ ” แต่ำ�เปั1นเพยงการร� �แจ�งต่ำามีสั3%งท่%มีาสั มีผู้ สัท่างต่ำา ห� จมี�ก ล3�น กาย ใจ เท่�าน �น

คนไท่ยเราก5ค��นเคยก บ้ค$าว�าว3ญญาณด เพราะค$าว�า ว3ญญาณ ในความีหมีายข้องคน“ ”

ไท่ย ค)อต่ำ วว3ญญาณข้องคนต่ำายท่%ออกจากร�าง ซึ่�%งความีเข้�าใจแบ้บ้น� จะท่$าให�เราสั บ้สันก บ้ค$าว�า ว3ญญาณ ในความีหมีายข้องพระพ�ท่ธเจ�าท่%“ ”

พระองค�ท่รงแสัดงไว� จ�งท่$าให�เก3ดความีเห5นท่%ผู้3ดพลาด และอาจท่$าให�เข้�าใจต่ำ ว ธรรมีะ “ ”

12แบ้บ้ไข้ว�เข้ว ซึ่�%งพระพ�ท่ธเจ�าได�อธ3บ้ายค$าว�า ว3ญญาณ ไว�ในมีหาต่ำ ณหาสั งข้ยสั�ต่ำร ว�า “ ”

“วิ�ญญาณไม�ใช�สภาพที่%&พ!ดได' ไม�ใช�สภาพที่%&เสวิย์อารมณ�ได' ไม�ใช�สภาพที่%&เสวิย์วิ�บากขัองกรรมที่�-งหลาย์ ที่�-งส�วินด% ที่�-งส�วินช�&วิ ในที่%&ที่%&ไปเก�ดได'”

เพราะฉะน �น ว3ญญาณจ�งไมี�ใช�ร�ปัร�างข้องผู้��ต่ำาย ท่%ออกจากร�างไปัปัรากฏให�คนเห5นในท่%ต่ำ�างๆ ต่ำามีท่%คนไท่ยเข้�าใจ ผู้��ท่%เข้�าใจเร)%องข้องว3ญญาณด งท่%ว�าน� พระพ�ท่ธเจ�าบ้อกว�า เป/นม�จิฉาที่�ฏฐิ� (ความีเห5นผู้3ด) ท่%ร�ายแรงถึ�งก บ้ข้นาดว�าปั/ดก �นมีรรคผู้ลน3พพานเลยท่เดยว คืวิามหมาย์ขัองคื3าวิ�า วิ�ญญาณ ที่%&ถู!กต'อง ที่%&“ ”

พระพ5ที่ธ์เจิ'าที่รงแสดงไวิ'ก6คื�อ วิ�ญญาณอาศั�ย์“

ป8จิจิ�ย์ประช5มก�นเก�ดขั9-น คืวิามเก�ดขั9-นแห�งวิ�ญญาณอ�นเวิ'นจิากป8จิจิ�ย์ ม�ได'ม%” พ�ดง�ายๆ ก5ค)อ ว3ญญาณจะเก3ดข้��นมีาแบ้บ้ลอยๆ ไมี�ได�

13ต่ำ�องอาศั ยเหต่ำ�ปั�จจ ยต่ำ วอ)%นเก3ดข้��น ว3ญญาณจ�งเก3ด ถึ�าเหต่ำ�ปั�จจ ยด บ้ ว3ญญาณก5ด บ้ เช�น

ว3ญญาณอาศั ยต่ำาท่%มีองเห5นร�ปัท่ �งหลายเก3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�า ว3ญญาณท่างต่ำา(ความีร� �แจ�งท่างต่ำา),

ว3ญญาณอาศั ยห�ท่%ได�ย3นเสัยงท่ �งหลายเก3ดข้��น ก5น บ้ว�าว3ญญาณท่างห�(ความีร� �แจ�งท่างห�)

ว3ญญาณอาศั ยจมี�กท่%ดมีกล3%นเก3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าว3ญญาณท่างจมี�ก(ความีร� �แจ�งท่างจมี�ก),

ว3ญญาณอาศั ยล3�นท่%ล3�มีรสัเก3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าว3ญญาณท่างล3�น(ความีร� �แจ�งท่างล3�น)

ว3ญญาณอาศั ยกายท่%ร บ้สั มีผู้ สัเก3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าว3ญญาณท่างกาย(ความีร� �แจ�งท่างกาย),

14ว3ญญาณอาศั ยใจท่%ร บ้อารมีณ�เก3ดข้��น ก5

ถึ�งความีน บ้ว�าว3ญญาณท่างใจ(ความีร� �แจ�งท่างใจ)

เปัรยบ้เหมี)อนไฟอาศั ยไมี�ต่ำ3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าไฟฟAน ไฟอาศั ยหญ�าต่ำ3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าไฟหญ�า ไฟอาศั ยแกลบ้ต่ำ3ดข้��น ก5ถึ�งความีน บ้ว�าไฟแกลบ้ ไฟอาศั ยเช)�อใดๆ เก3ดข้��นก5ถึ�งความีน บ้ว�าไฟเช)�อน �นๆ ว3ญญาณเก3ดข้��นในท่%ใดก5ด บ้ลงไปัในท่%น �น แล�วว3ญญาณก5เก3ดด บ้อย��ต่ำลอดเวลา ว3ญญาณจ�งไมี�ใช�ร�ปัร�างต่ำ วต่ำนข้องคนต่ำายด งท่%คนไท่ยเราเข้�าใจ น�ค)อความีหมีายข้องว3ญญาณท่%ถึ�กต่ำ�อง ถึ�าใครไมี�เห5นต่ำามีเน)�อความีน� พระพ�ท่ธเจ�าบ้อกว�า เปั1นการกล�าวต่ำ��พระพ�ท่ธเจ�า จะปัระสับ้บ้าปัมี3ใช�บ้�ญเปั1นอ นมีาก เปั1นไปัเพ)%อโท่ษ

แล�วจ3ต่ำก บ้ว3ญญาณเปั1นอ นเดยวก นหร)อเปัล�า?

15ต่ำามีท่%ว3น3จฉ ย จ3ต่ำเปั1นสัภาพค3ด ว3ญญาณ

เปั1นสัภาพร� �ต่ำามีสั3%งท่%เห5น ร� �ต่ำามีสั3%งท่%ได�ย3น ร� �ต่ำามีสั3%งท่%ได�กล3%น ร� �ต่ำามีสั3%งท่%ล3�มีรสั ร� �ต่ำามีกายสั มีผู้ สั ร� �ต่ำามีอารมีณ�ข้องใจ จ3ต่ำจ�งไมี�ใช�ว3ญญาณโดยปัระการท่ �งปัวง!

ในต่ำ�อเมี)%อ จิ�ตไม�ใช�ใจิ“ ! จิ�ตไม�ใช�มโน! จิ�ตไม�ใช�วิ�ญญาณ!” แล'วิจิ�ตคื�ออะไร?

จ3ต่ำ ค)อ ความีค3ด.

อ�าว…! แล�วท่%ว�าจ3ต่ำค)อธาต่ำ�ชว3ต่ำล�ะ จะมี3ข้ ดก นหร)อ?

ไมี�ข้ ด..! เพราะจ3ต่ำค)อธาต่ำ�ชว3ต่ำน�แหละจ3ต่ำจ�งค3ดได� สัภาวะท่%สัามีารถึค3ดได�น�แหละจ3ต่ำจ�งเปั1นเหมี)อนมีชว3ต่ำ จ�งเรยกจ3ต่ำท่%มีความีค3ดว�า ธาต่ำ�ชว3ต่ำ ธาต่ำ�ด3น ธาต่ำ�น$�า ธาต่ำ�ไฟ ธาต่ำ�ลมี “ ”

ไมี�มีความีค3ด จ�งไมี�มีชว3ต่ำ ต่ำามีเค�ามี�ลแห�งธาต่ำ�ข้องภาษา ค$าว�า จ3ต่ำ มีาจาก จ3นต่ำะธาต่ำ� “ ” -

16ธรรมีชาต่ำ3ท่%ค3ด เพราะฉะน �นแล�ว ความีค3ดก5ค)อจ3ต่ำ จ3ต่ำก5ค)อความีค3ด

แล�ว ใจ ล�ะมีาจากไหน“ ” ?

“ใจิ” เปั1นธรรมีชาต่ำ3 ร� � ท่%แฝังอย��ใน“ ”

จ3ต่ำเหมี)อนมีโน ในท่%น�จะข้อว3น3จฉ ยว�าใจก บ้มีโนเปั1นต่ำ วเดยวก น ใจ(มีโน) เปั1นสัภาพท่%มีองไมี�เห5น ถึ�าเรามีองไปัท่%ใจเราจะเห5นแต่ำ�ความีค3ด ใจจ�งถึ�กปักปั/ดไว�ด�วยความีค3ด เพราะฉะน �น เมี)%อกล�าวถึ�งจ3ต่ำก5เท่�าก บ้กล�าวถึ�งใจด�วย จ3ต่ำก บ้ใจจ�งมีาค��ก น

เมี)%อจ3ต่ำเปั1นสัภาพท่%ค3ด แล�วจ3ต่ำเก3ดข้��นมีาได�อย�างไร?

จ3ต่ำเก3ดข้��นจากการปัร�งแต่ำ�งข้องเจต่ำสั3ก (สัภาพปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำ) ด �งเด3มีน �น จ3ต่ำไมี�มีในหล กธรรมีชาต่ำ3 มีแต่ำ�เหล�าเจิตส�ก, ร!ป, มโน(ใจิ), น�พพาน (หล กอภ3ธรรมีบ้อกว�ามี จ3ต่ำ เจต่ำสั3ก ร�ปั น3พพาน)

๔ อย�างน� ค)อ สั3%งท่%มีอย��ด �งเด3มีในหล กธรรมีชาต่ำ3 ต่ำ�างก5ไมี�ย��งเก%ยวก น ในกาลคราวน �น

17เจต่ำสั3กได�ปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำข้��นมีา เปั1นความีผู้�องใสัต่ำามีธรรมีดาข้องเจต่ำสั3ก แล�วก5สัลายจากก น(เก3ด-ด บ้) แต่ำ�เปั1นเพราะต่ำ วมีโน(ใจ) ไมี�ฉลาดในระบ้บ้ข้องธรรมีชาต่ำ3 ไมี�ร� �จ กธรรมีชาต่ำ3ต่ำามีความีเปั1นจร3ง ว�าจ3ต่ำอ นท่%ผู้�องใสัน� มี นไมี�เท่%ยง(อน3จจ ง), แปัรปัรวน ไมี�คงท่%(ท่�กข้ ง),

ต่ำ�องสัลายต่ำ ว(อน ต่ำต่ำา), มีโน(ใจ) จ�งเข้�าไปัย�ดจ3ต่ำ

จ3ต่ำท่%ถึ�กปัร�งแต่ำ�งข้��นมีาในคราวแรกน �น มีสัภาพผู้�องใสั ด งพระด$าร สัท่%พระพ�ท่ธเจ�าต่ำร สัว�า จ3ต่ำด �งเด3มีน �นผู้�องใสั มีโน“ ” (ใจ) จ�งเก3ดความีพ�งพอใจในต่ำ วจ3ต่ำ แต่ำ�จ3ต่ำก5ไมี�ต่ำ �งมี %นให�ย�ด เก3ดความีผู้�องใสัแล�วก5สัลายไปั มีโน(ใจ) ไมี�อยากให�จ3ต่ำสัลาย จ�งสัร�างเหต่ำ�ปั�จจ ยต่ำ�างๆ เพ)%อให�ความีผู้�องใสัข้องจ3ต่ำคงอย�� ด�วยการอาศั ยเจต่ำสั3กเปั1นผู้��ปัร�งแต่ำ�ง จ3ต่ำจ�งถึ�กเจต่ำสั3กปัร�งแต่ำ�งมีาจนถึ�งบ้ ดน� โดยมีมีโนเปั1นผู้��แฝังอย�� แต่ำ�จ3ต่ำจะเด�นกว�ามีโน เพราะจ3ต่ำมีสัภาพหยาบ้กว�า

18เปัรยบ้เหมี)อนคนท่%ได�ร บ้การแต่ำ�งต่ำ �งให�

เปั1น กษ ต่ำร3ย� แล�วได�ต่ำกแต่ำ�งร�างกาย ท่รง“ ”

เคร)%อง ท่รงยศั ท่%งดงามีปัระด�จเท่พ ผู้3ดแผู้กจากคนท่ %วไปั ท่$าหน�าท่%ต่ำ ดสั3นคดโดยชอบ้ธรรมี เพราะความีท่%ต่ำ ดสั3นคดโดยชอบ้ธรรมีน�แหละ จ�งมีช)%อเรยกจากเหล�ามีหาชนว�า พระราชา “ ”

ค$าว�า พระราชา เก3ดจากการท่$างานข้องผู้��“ ”

เปั1น กษ ต่ำร3ย� ท่%ท่$าการต่ำ ดสั3นคดโดยชอบ้“ ”

ธรรมี กษ ต่ำร3ย�เก3ดจากความีเปั1นคน พระราชาเก3ดจากการท่$างานข้องกษ ต่ำร3ย� พระราชาก บ้กษ ต่ำร3ย�จ�งไมี�ใช�ผู้��เดยวก น แต่ำ�อาศั ยก นเก3ดข้��น เมี)%อกล�าวถึ�งกษ ต่ำร3ย� ก5เท่�าก บ้กล�าวถึ�งพระราชาด�วย คน จ�งเปั1น กษ ต่ำร3ย� และ พระ“ ” “ ” “

ราชา ได�ด�วยปัระการฉะน�” ...

จ3ต่ำก5เหมี)อนก น ถึ�กปัร�งแต่ำ�งมีาจากเจต่ำสั3ก จ3ต่ำจะต่ำ �งอย��ได�ก5ด�วยอาศั ยมีโนเปั1นผู้��ครอบ้ครองย�ดถึ)อเอา จ3ต่ำจ�งมีอย��และด$าเน3นไปัได�อย�� แต่ำ�ด$าเน3นอย��ด�วยการเก3ด-ด บ้ ล กษณะ

19การท่$างานข้องจ3ต่ำก5ค)อ ความีค3ด แต่ำ�จ3ต่ำ“ ”

ไมี�ใช�ความีค3ด! เพยงแค�อาศั ยก นเก3ดข้��น แต่ำ�

ถึ�ากล�าวถึ�งจ3ต่ำ ก5เท่�าก บ้กล�าวถึ�งความีค3ดด�วย ความีค3ดจ�งถึ�กเรยกว�า จ3ต่ำ “ ” มโน จ�งเปั1น จ3ต่ำ และ ความีค3ด ได�ด�วยปัระการฉะน� “ ” “ ”

พออ�านมีาถึ�งต่ำรงน�แล�ว ไมี�ร� �ว�าจะงงก นหร)อเปัล�า? โปัรดอย�าเพ3%งงง ต่ำ3ดต่ำามีอ�านต่ำ�อไปัอย�างช�าๆ และใจเย5นๆ

มโน มีาจาก มีนะธาต่ำ�-ธรรมีชาต่ำ3ร� � บ้างคร �งพระพ�ท่ธเจ�าต่ำร สัเรยกว�า มโนธ์าต5“ ” (ธาต่ำ�แห�งการร� �) เปั1นธาต่ำ�ด �งเด3มีอ นบ้ร3สั�ท่ธ3B ไมี�มีก3เลสั ไมี�มีมีลท่3น ไมี�มีท่�กข้� เพราะไมี�มีท่�กข้�น%แหละ มีโนจ�งไมี�สันใจ พระน3พพาน และเปั1น“ ”

เพราะมีโนไมี�ได�มี ความีร� �“ ”(ว3ชชา) มีโนจ�งหลงไปัต่ำามีสัภาพการปัร�งแต่ำ�งข้องเจต่ำสั3ก เมี)%อมีโนต่ำ3ดอย��ก บ้จ3ต่ำ มีโนจ�งถึ�กเจต่ำสั3กปัร�งแต่ำ�งไปัด�วย จ3ต่ำก บ้มีโนจ�งเปั1นเหมี)อนอ นเดยวก น มีโนไมี�ได�

20มีความีพอใจอย��เพยงแค�จ3ต่ำ มีโนต่ำ�องการมีร�ปัร�างด�วย จ�งได�เก3ด นามีกาย ข้��นมีา นามีกาย“ ”

น�มี ปัCต่ำ3 เปั1นอาหาร เมี)%อมีนามีกายก5“ ”

ต่ำ�องการท่%อย��อาศั ย จ�งเก3ดมีว3มีานท่3พย�ข้��นมีา มีช)%อเรยกว�า อาภ สัสัระพรหมี จากอาภ สัสัระ“ ”

พรหมีก5มีาสั��ความีเปั1นมีน�ษย� เมี)%อเปั1นมีน�ษย�ก5เปั1นมีน�ษย�ต่ำ�างๆ ก นมีากมีาย เพราะอ$านาจข้องความีโลภ ความีโกรธ ความีหลง มีโนจ�งมีท่�กข้� เมี)%อมีโนมีท่�กข้� เราก5มีท่�กข้�ด�วย

“มีโน ถึ�งแมี�จะมีสัภาพ ร� � แต่ำ�ก5ไมี�ได�ร� �“ “ ”

เร)%องราวข้องความีเปัล%ยนแปัลง ไมี�เท่%ยง(อน3จจ ง), ความีแปัรปัรวน ไมี�คงท่%(ท่�กข้ ง), ความีไมี�ใช�ต่ำ วต่ำน บ้ งค บ้บ้ ญชาไมี�ได�(อน ต่ำต่ำา), มีโนจ�งต่ำ3ดอย��ก บ้จ3ต่ำมีาอย�างยาวนานจนถึ�งท่�กว นน� เพราะฉะน �น ผู้��ท่%อยากร� �เร)%องข้อง จ3ต่ำ ให�ย3%งๆ ข้��นไปั จ�งจ$าเปั1นจะต่ำ�อง“ ”

เรยนร� �เร)%องข้อง เจต่ำสั3ก ด�วย“ ”

21ท่$าไมีจ�งต่ำ�องเรยนร� �เร)%องราวข้องเจต่ำสั3ก

อกเล�า แค�เร)%องข้องจ3ต่ำก5ชวนให�ปัวดห ว(ศัรษะ)มีากพอแล�ว?

อย�าเพ3%งเด3นไปัท่%ร �านข้ายยา แล�วซึ่)�อยาแก�ปัวดห วมีาก3น จ�งจะอ�านหน งสั)อเล�มีน�ต่ำ�อไปัได�ล�ะ!

ง �นได�โปัรดอธ3บ้ายให�หายปัวดห วด�วยเถึ3ด... (สัาธ�)

ที่�านที่%&ก3าล�งปวิดห�วิอย์!�ตอนน%- ร!'ไหมวิ�าที่3าไมจิ9งปวิดห�วิ?

ก5เพราะมีห วนะซึ่. ผู้3ด !แล�วเพราะอะไรล�ะ?ก5เพราะ เจต่ำสั3ก“ ” น%แหละแล�ว... ห วก บ้เจต่ำสั3กมี นเก%ยวอะไรก น

ด�วย(วะ).อาการท่% ปัวด น� มี นเปั1น ท่�กข้เวท่นา“ ” “ ”

(อ�านว�า ท่�ก-ข้ะ- เว-ท่ะ-นา) ซึ่�%งต่ำ วท่�กข้เวท่นาน�

22เปั1นเจต่ำสั3กชน3ดหน�%ง ซึ่�%งมีอย��ในร�างกาย อาศั ยร�างกายเก3ดข้��นเพ)%อปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำ ให�ชอบ้ใจและไมี�ชอบ้ใจ

ปัร�งแต่ำ�งย งไงล�ะท่�าน...?

ลองค3ดด� เวลาอาการปัวดห วเก3ดข้��น เราชอบ้ใจหร)อไมี�?คนท่ %วไปัมี กจะไมี�ชอบ้ใจ การท่%เราไมี�ชอบ้ใจน%แหละ จ3ต่ำเราถึ�กปัร�งแต่ำ�งแล�ว สัภาวะท่%ปัร�งแต่ำ�งน�แหละมี นค)อ เจิตส�ก“ ” จากน �นเราก5 ที่5กขั�“ ” เพระการปัวดห ว

อ�าว.! คนเราไมี�ชอบ้อาการปัวดห วก5ถึ�กต่ำ�องแล�วน% มีคน(บ้�า) ท่%ไหน(วะ) ชอบ้ปัวดห ว

ถึ�งแมี�ค�ณจะไมี�ชอบ้อาการปัวดห ว แล�วอาการปัวดห วได�หายไปัเพราะความีไมี�ชอบ้ข้องค�ณหร)อเปัล�าล�ะ?

ไมี�... หร)อท่�านมีว3ธแก�ไข้อาการปัวดห วได�หร)อ?

ไมี�มี!

23ถึ�าไมี�มี แล�วเข้ยนมีา (กวนปัระสัาท่) ท่$าไมี

ต่ำ �งมีากมีายข้นาดน�.ได�โปัรด! อย�าเพ3%งโวยวาย ถึ�งแมี�จะไมี�

แก�ไข้อาการปัวดห วข้องค�ณได� แต่ำ�ท่%เข้ยนข้��นมีาน�เพ)%อแก�ไข้ จิ�ต“ ” ข้องค�ณไมี�ให� ที่5กขั�“ ” ก บ้การปัวดห วได� ท่%เราท่ �งหลายเปั1นท่�กข้�ก บ้อาการปัวดห ว ก5เปั1นเพราะเราท่ �งหลายไมี�ร� �จ กต่ำ ว เจต่ำสั3ก น%แหละ“ ” อะไรก5ต่ำามีท่%ปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำให�ชอบ้ใจและไมี�ชอบ้ใจหร)อเฉยๆ ได� อ นน �นเปั1นเจต่ำสั3ก ความีปัวด ถึ)อว�าเปั1นเจต่ำสั3ก“ ” (เคร)%องปัร�งแต่ำ�งจ3ต่ำ) อย�างหน�%งในบ้รรดาเจต่ำสั3กท่ �งหลาย ถึ�าเราไมี�ชอบ้อาการปัวดห ว เราก5จะมีห วอกมีากมีายหลายคราให�ปัวดแล�วปัวดอกในภพหน�าชาต่ำ3 เราก5จะท่�กข้�เพราะห วอก

คนเราปัวดห วได� แต่ำ�เราไมี�จ$าเปั1นต่ำ�องท่�กข้�เพราะการปัวดห ว ว3ธแก�ไข้ก5ค)อ เวลาอาการปัวดห วเก3ดข้��น อย์�ากระที่3าคืวิามไม�ชอบใจิ

24ในอาการปวิด แล�วให�ต่ำ �งสัต่ำ3ด�ความีปัวดไปัเร)%อยๆ โดยไมี�ต่ำ�องท่$าอะไร (แต่ำ�ไมี�ได�ห�ามีการร กษา) จนเห5นการด บ้ข้องความีปัวด เมี)%อความีปัวดหายไปั ก6อย์�ากระที่3าคืวิามชอบใจิในอาการท่%หายปัวดไว�ในใจ มีความีปัวดเก3ดข้��นมีาอก ก5ต่ำ �งใจด�อก เมี)%อความีปัวดด บ้ ก5ให�เห5นการด บ้ข้องความีปัวด เมี)%อเก3ดอกก5ให�ด�อก และด�อก ด�ไปัเร)%อยๆ จนเห5นการด บ้อกไปัเร)%อยๆ ข้�อสั$าค ญ! ในข้ณะท่%ด�การ เก�ด - ด�บ ข้องความีปัวด อย��น� ต'องระวิ�งคืวิามชอบใจิ - ไม�ชอบใจิ ไว�ด�วย เพราะความีชอบ้ใจหร)อไมี�ชอบ้ใจจะท่$าให�เราข้าด

สต�“ ” เมี)%อเราข้าดสัต่ำ3 เราก5จะท่�กข้�เพราะความีปัวด เพราะฉะน �น ต่ำ วท่%จะสัร�างสัต่ำ3ให�ก บ้เราก5ค)อการด�เวท่นาเก�ด-ด�บ สัมีจร3งด งท่%พระพ�ท่ธเจ�าต่ำร สัไว�ใน สมาธ์�ส!ตร“ ” เล�มีท่% ๓๕ หน�า ๑๕๖ ว�า

ก5สัมีาธ3ภาวนาท่%เจร3ญให�มีาก กระท่$าให�มีากแล�ว ย�อมีเปั1นไปัเพ)%อสัต่ำ3สั มีปัช ญญะเปั1นไฉน?

25 ภ3กษ�ในพระธรรมีว3น ยน� เวิที่นาเก�ดขั9-นก6

ร!' เวิที่นาต�-งอย์!�ก6ร!' เวิที่นาด�บไปก6ร!' น�สัมีาธ3ภาวนาท่%เจร3ญกระท่$าให�มีากแล�วเปั1นไปัเพ)%อสัต่ำ3สั มีปัช ญญะ.

หร)อ ถึ�าต่ำ�องการกระท่$าอาสัวะให�สั3�น (สั3�นก3เลสั) ก5ต่ำ�องท่$าต่ำามีพ�ท่ธพจน� (ค$าท่%พระพ�ท่ธเจ�าต่ำร สั) ท่%ต่ำร สัไว�ว�า...

ก5 สัมีาธ3ภาวนาท่%เจร3ญกระท่$าให�มีากแล�ว ย�อมีเปั1นไปัเพ)%อความีสั3�นอาสัวะเปั1นไฉน?

ภ3กษ�ในพระธรรมีว3น ยน� พ3จารณาด�เน)องๆ ซึ่�%งความีเก3ดและความีเสั)%อมีในอ�ปัาท่านข้ นธ� ๕ ว�า :-

ร!ป เปั1นอย�างน� คืวิามเก�ดข้��นแห�งร�ปัเปั1นอย�างน� คืวิามด�บไปัแห�งร�ปัเปั1นอย�างน�

เวิที่นา เปั1นอย�างน� คืวิามเก�ดข้��นแห�งเวท่นาเปั1นอย�างน� คืวิามด�บไปแห�งเวท่นาเปั1นอย�างน�

26ส�ญญา เปั1นอย�างน� คืวิามเก�ดข้��นแห�ง

สั ญญาเปั1นอย�างน� คืวิามด�บไปัแห�งสั ญญาเปั1นอย�างน�

ส�งขัาร เปั1นอย�างน� คืวิามเก�ดข้��นแห�งสั งข้ารเปั1นอย�างน� คืวิามด�บไปัแห�งสั งข้ารเปั1นอย�างน�

วิ�ญญาณ เปั1นอย�างน� คืวิามเก�ดข้��นแห�งว3ญญาณเปั1นอย�างน� คืวิามด�บไปัแห�งว3ญญาณเปั1นอย�างน�

น� เปั1นสัมีาธ3ภาวนาท่%เจร3ญกระท่$าให�มีากแล�ว ย�อมีเปั1นไปัเพ)%อความีสั3�นอาสัวะ

ด�วยการปัฏ3บ้ ต่ำ3เพยงเท่�าน�ก5สัามีารถึ ด�บที่5กขั�“ ” ได�แล�ว

การด!จิ�ต[๑๔๐] ด�ก�อนภ3กษ�ท่ �งหลาย ภ3กษ�

พ3จารณาเห5นจ3ต่ำในจ3ต่ำอย��อย�างไรเล�า ?

27ภ3กษ�ในธรรมีว3น ยน� จ3ต่ำมีราคะก5ร� �ช ดว�า

จ3ต่ำมีราคะ หร)อจ3ต่ำปัราศัจากราคะก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำปัราศัจากราคะ.

จ3ต่ำมีโท่สัะ ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำมีโท่สัะ หร)อจ3ต่ำปัราศัจากโท่สัะ ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำปัราศัจากโท่สัะ.

จ3ต่ำมีโมีหะ ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำมีโมีหะ หร)อจ3ต่ำปัราศัจากโมีหะ ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำปัราศัจากโมีหะ.

จ3ต่ำหดห�� ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำหดห�� หร)อจ3ต่ำฟ� Hงซึ่�าน ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำฟ� Hงซึ่�าน.

จ3ต่ำเปั1นมีห คคต่ำะ (จ3ต่ำเปั1นฌาน) ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำเปั1นมีห คคต่ำะ. จ3ต่ำไมี�เปั1นมีห คคต่ำะ (จ3ต่ำไมี�เปั1นฌาน) ก5ร� �ช ดว�าจ3ต่ำไมี�เปั1นมีห คคต่ำะ.

จ3ต่ำมีธรรมีอ)%นย3%งกว�า ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำมีธรรมีอ)%นย3%งกว�า. หร)อจ3ต่ำไมี�มีธรรมีอ)%นย3%งกว�า ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำไมี�มีธรรมีอ)%นย3%งกว�า.

จ3ต่ำต่ำ �งมี %น ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำต่ำ �งมี %น. หร)อจ3ต่ำไมี�ต่ำ �งมี %น ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำไมี�ต่ำ �งมี %น.

28จ3ต่ำหล�ดพ�น ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำหล�ดพ�น. หร)อ

จ3ต่ำย งไมี�หล�ดพ�น ก5ร� �ช ดว�า จ3ต่ำย งไมี�หล�ดพ�น.

ด�วยเหต่ำ�ด งพรรณนามีาน� ภ3กษ�ย�อมีพ3จารณา เห5นจ3ต่ำในจ3ต่ำภายในบ้�าง. พ3จารณาเห5นจ3ต่ำในจ3ต่ำภายนอกบ้�าง. พ3จารณาเห5นจ3ต่ำในจ3ต่ำ ท่ �งภายในท่ �งภายนอกบ้�าง.

พ3จารณาเห5นธรรมี ค)อความีเก3ดข้��นในจ3ต่ำบ้�าง พ3จารณาเห5นธรรมีค)อความีเสั)%อมีในจ3ต่ำบ้�าง พ3จารณาเห5นธรรมีค)อท่ �งความีเก3ดข้��น ท่ �งความีเสั)%อมีในจ3ต่ำบ้�างอย��.

อน�%ง สัต่ำ3ข้องเธอต่ำ �งมี %นอย��ว�า จ3ต่ำมีอย�� ก5เพยงสั กว�าความีร� � เพยงสั กว�าอาศั ยระล�กเท่�าน �น. เธอเปั1นผู้��อ น ต�ณหาและที่�ฏฐิ� ไมี�อาศั ยอย��แล�ว และไมี�ถึ)อมี %นอะไรๆ ในโลก

ด�ก�อนภ3กษ�ท่ �งหลาย อย�างน�แล ภ3กษ�ช)%อว�าพ3จารณาเห5นจ3ต่ำในจ3ต่ำอย��.

29

คนเราปัวดห วได�แต่ำ�เราไมี�จ$าเปั1นต่ำ�องท่�กข้�เพราะการ

ปัวดห วว3ธแก�ไข้ก5ค)อ...

เวิลาอาการปวิดห�วิเก�ดขั9-นอย์�ากระที่3าคืวิามไม�ชอบใจิในอาการปวิด

!

ให�ต่ำ �งสัต่ำ3ด�ความีปัวดไปัเร)%อยๆ โดยไมี�ต่ำ�องท่$าอะไร

30

จนเห5นการด บ้ข้องความีปัวด

เม�&อคืวิามปวิดหาย์ไปก6อย์�ากระที่3าคืวิามชอบใจิ ในอาการท่%

หายปัวดไว�ในใจ