Transcript of Ponolohiya menchie
- 1. Ang ponolohiya o palatunugan ay pag- aaral sa mga ponema
(tunog), paghinto (juncture), pagtaas-pagbaba ng mga pintig
(pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng tunog
(prolonging/lengthening).
- 2. Ito ang pinakamaliit na yunit ng tunog. ang segmental ang
suprasegmental.
- 3. Binubuo ng ponemang katinig at patinig. Labing-lima ang
orihinal na kasama sa palabaybayan ngunit isinama ang impit na
tunog o glottal stop (?) sapagkat ito ay itinuturing na isang
ponemang katinig dahil napagbabago nito ang kahulugan ng isang
salita. Ang dating bigkas nito ay malumi o maragsa.
- 4. /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, , s, h , f, v, z, l, r, j, w, y/
ang bumubuo sa ponemang katinig Halimbawa: ba : tah housedress tu :
bo - pipe ba : ta? child tu : bo? profit Ang ponemang patinig ay
lima: a, e, i, o, u.
- 5. Sa 28 na titik sa Bagong alpabetong Filipino, walong (8)
titik ang naidagdag ..(c,f,j,q,v,x,z,) Sa mga titik na
(c,f,j,q,v,x,z,) ang mga tiyak na fonemik ang istatus ay (f,j,v,z)
Fonemik istatus- ito yaong may iisang kinakatawang tunog ang mga
letra.
- 6. Ang mga titik (c, , q, at x) ay mga redundant dahil hindi
kumakatawan sa iisa at tiyak nay unit ng tunog kundi sa nakakatunog
na isa pang letra o sunuran ng mga letra. Hal: c-/s/ = cinco =
singko -/ny/=ba o= banyo
- 7. Ang isa pang dagdag na tunog ay ang impit Kung magkagayun,
mayroong 25 ponema sa Wikang Filipino.
- 8. Ang bawat ponema ay may kaniya-kaniyang envayronment na
kinabibilangan. Ano nga ba ang ENVAYRONMENT?
- 9. ENVAYRONMENT ang tawag sa pusisyon ng mga tunog
- 10. Walang tunog na Ponema (p,t,k) May tunog na ponema mga
ponemang binabanggit kapag nakababa ang velum at dinadaan sa ilong
ang hangin. NATURAL NA KLAS NA MGA TUNOG- kung makabuluhang mga
tunog ang tinutukoy
- 11. Halimbawa: Pit (hukay) Bit ( Kinagat) Cap ( sombrero)
Cab(taksi) Kulay gulay May mga salitang binubuo ng mga pare-
parehong tunog liban sa isang tunog.
- 12. TANDAAN: Nagkakaiba ang kahulugan nito dahil sa isang
ponemang naiba sa isang salita.Kayat iwasang pagpalitin ang set ng
bawat tunog upang hindi maiba ang kahulugan ng isang salita.
- 13. DESCRIPTIVE-STRUCTURALIST APPROACH Sa lapit na ito,
tinutukoy ang maaring maging posisyon ng tunog sa bawat
salita.
- 14. Identical Environment nasa iisang kapaligiran at may
parehong posisyon sa konteksto ng salita) Contrastive Environment
kontras ang mga tunog Pares Minimal mga pares na salita na
magkatulad ng bigkas maliban sa isang ponema na siyang pinagkaiba
ng kahulugan.
- 15. Distribusyong Komplemetari May kaniya-kaniyang puwesto ang
bawat ponema na hindi pwedeng panghimasukan ng bawat isa.
Halimbawa: Pin at bin
- 16. Malayang Varyasyon Napapalitan ang isang tunog sa isang
envayronment subalit hindi naiiba ang kahulugan. Alinman sa dalawa
ay maaring gamitin. Halimbawa: babae/babai lalake/lalaki
- 17. MGA PROSESONG PONOLOHIKAL
- 18. Dalawang rasong kung bakit may varyasyon ang isang ponema o
may mga alofowm ito.
- 19. 1. Dahil lagi tayong naghahanap ng mas madaling paraan para
magawa, mabuo, o mangyari ang anumang bagay. Halimbawa: labingpito
= labimpito labingtatlo=labintatlo
- 20. Tandaan: ginagamit ang ponemang m kung ang sinusundang
ponema ay p at b. at ginagamit naman ang ponemang n kung ang
sinusundang ponema ay d,l,r,s,t.
- 21. 2. Upang mas maging malinaw sa pandinig ang salitang di
gaanong malinaw sa ordinaryong pagsasalita. Halimbawa: pang tali
(bigyan mo ako ng isa pang tali) Humihingi ng isa pang piraso
Pantali (bigyan mo ako ng isang pantali)
- 22. MGA PROSESO SA PAGBABAGO NG TUNOG
- 23. ASIMILASYON- kapagmay binabagayanna katabing tunog.
Halimbawa: manglaban = manlaban
- 24. ASIMILASYONG GANAP- kapag nagiging parehong- pareho ang
dating magkaibang tunog. Halimbawa: pamunas ( tama ang pagkakabuo
ng salita) Pammunas ( mali ang pagkakabuo ng salita dahil labag sa
sistematik fonetik na Tagalof ang magkasunod na parehong consonant
.)
- 25. REGRESIV NA ASIMILASYON kapag ang binabagay na tunog ay
nauna sa binabagayan na tunog
- 26. PROGRESIV NA ASIMILASYON kapag ang binabagayang tunog ang
nauuna sa bumabagay na tunog
- 27. PALATALISASYO N nagiging palatal ang dila sa ngalangala ang
isang tunog sa hila ng isang palatal na tunog gaya ng (y,I, at e)
Halimbawa: did you = didju
- 28. NEYSALISASYO N nagkakaroon ng katangiang neysal ang isang
di neysal na tunog sa impluwensiya ng katabing neysal.
- 29. VOYSING AT DEVOYSING nawawala o humihina ang voys.
- 30. DISIMILASYO N di bumabagay ang isang tunog sa silabol o
salita. Halimbawa: sixth = sikst
- 31. METATESI S nagbabago ang dating ayos ng mga tunog ng mga
salita.
- 32. PAGKAKALT AS nawawala o di binibigkas ang isa o higit pang
tunog. Halimbawa:papano= pano Bangkero=bangko
- 33. ADISYON O PAGDADAGDAG NG TUNOG proseso ng pagdadagdag ng
tunog sa salita. Halimbawa: skul = iskul nars-narses
- 34. MGA PONEMIKON G