1. 1. Ang ponolohiya o palatunugan ay pag- aaral sa mga ponema (tunog), paghinto (juncture), pagtaas-pagbaba ng mga pintig (pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening).
2. 2. Ito ang pinakamaliit na yunit ng tunog. ang segmental ang suprasegmental.
3. 3. Binubuo ng ponemang katinig at patinig. Labing-lima ang orihinal na kasama sa palabaybayan ngunit isinama ang impit na tunog o glottal stop (?) sapagkat ito ay itinuturing na isang ponemang katinig dahil napagbabago nito ang kahulugan ng isang salita. Ang dating bigkas nito ay malumi o maragsa.
4. 4. /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, , s, h , f, v, z, l, r, j, w, y/ ang bumubuo sa ponemang katinig Halimbawa: ba : tah housedress tu : bo - pipe ba : ta? child tu : bo? profit Ang ponemang patinig ay lima: a, e, i, o, u.
5. 5. Sa 28 na titik sa Bagong alpabetong Filipino, walong (8) titik ang naidagdag ..(c,f,j,q,v,x,z,) Sa mga titik na (c,f,j,q,v,x,z,) ang mga tiyak na fonemik ang istatus ay (f,j,v,z) Fonemik istatus- ito yaong may iisang kinakatawang tunog ang mga letra.
6. 6. Ang mga titik (c, , q, at x) ay mga redundant dahil hindi kumakatawan sa iisa at tiyak nay unit ng tunog kundi sa nakakatunog na isa pang letra o sunuran ng mga letra. Hal: c-/s/ = cinco = singko -/ny/=ba o= banyo
7. 7. Ang isa pang dagdag na tunog ay ang impit Kung magkagayun, mayroong 25 ponema sa Wikang Filipino.
8. 8. Ang bawat ponema ay may kaniya-kaniyang envayronment na kinabibilangan. Ano nga ba ang ENVAYRONMENT?
9. 9. ENVAYRONMENT ang tawag sa pusisyon ng mga tunog
10. 10. Walang tunog na Ponema (p,t,k) May tunog na ponema mga ponemang binabanggit kapag nakababa ang velum at dinadaan sa ilong ang hangin. NATURAL NA KLAS NA MGA TUNOG- kung makabuluhang mga tunog ang tinutukoy
11. 11. Halimbawa: Pit (hukay) Bit ( Kinagat) Cap ( sombrero) Cab(taksi) Kulay gulay May mga salitang binubuo ng mga pare- parehong tunog liban sa isang tunog.
12. 12. TANDAAN: Nagkakaiba ang kahulugan nito dahil sa isang ponemang naiba sa isang salita.Kayat iwasang pagpalitin ang set ng bawat tunog upang hindi maiba ang kahulugan ng isang salita.
13. 13. DESCRIPTIVE-STRUCTURALIST APPROACH Sa lapit na ito, tinutukoy ang maaring maging posisyon ng tunog sa bawat salita.
14. 14. Identical Environment nasa iisang kapaligiran at may parehong posisyon sa konteksto ng salita) Contrastive Environment kontras ang mga tunog Pares Minimal mga pares na salita na magkatulad ng bigkas maliban sa isang ponema na siyang pinagkaiba ng kahulugan.
15. 15. Distribusyong Komplemetari May kaniya-kaniyang puwesto ang bawat ponema na hindi pwedeng panghimasukan ng bawat isa. Halimbawa: Pin at bin
16. 16. Malayang Varyasyon Napapalitan ang isang tunog sa isang envayronment subalit hindi naiiba ang kahulugan. Alinman sa dalawa ay maaring gamitin. Halimbawa: babae/babai lalake/lalaki
17. 17. MGA PROSESONG PONOLOHIKAL
18. 18. Dalawang rasong kung bakit may varyasyon ang isang ponema o may mga alofowm ito.
19. 19. 1. Dahil lagi tayong naghahanap ng mas madaling paraan para magawa, mabuo, o mangyari ang anumang bagay. Halimbawa: labingpito = labimpito labingtatlo=labintatlo
20. 20. Tandaan: ginagamit ang ponemang m kung ang sinusundang ponema ay p at b. at ginagamit naman ang ponemang n kung ang sinusundang ponema ay d,l,r,s,t.
21. 21. 2. Upang mas maging malinaw sa pandinig ang salitang di gaanong malinaw sa ordinaryong pagsasalita. Halimbawa: pang tali (bigyan mo ako ng isa pang tali) Humihingi ng isa pang piraso Pantali (bigyan mo ako ng isang pantali)
22. 22. MGA PROSESO SA PAGBABAGO NG TUNOG
23. 23. ASIMILASYON- kapagmay binabagayanna katabing tunog. Halimbawa: manglaban = manlaban
24. 24. ASIMILASYONG GANAP- kapag nagiging parehong- pareho ang dating magkaibang tunog. Halimbawa: pamunas ( tama ang pagkakabuo ng salita) Pammunas ( mali ang pagkakabuo ng salita dahil labag sa sistematik fonetik na Tagalof ang magkasunod na parehong consonant .)
25. 25. REGRESIV NA ASIMILASYON kapag ang binabagay na tunog ay nauna sa binabagayan na tunog
26. 26. PROGRESIV NA ASIMILASYON kapag ang binabagayang tunog ang nauuna sa bumabagay na tunog
27. 27. PALATALISASYO N nagiging palatal ang dila sa ngalangala ang isang tunog sa hila ng isang palatal na tunog gaya ng (y,I, at e) Halimbawa: did you = didju
28. 28. NEYSALISASYO N nagkakaroon ng katangiang neysal ang isang di neysal na tunog sa impluwensiya ng katabing neysal.
29. 29. VOYSING AT DEVOYSING nawawala o humihina ang voys.
30. 30. DISIMILASYO N di bumabagay ang isang tunog sa silabol o salita. Halimbawa: sixth = sikst
31. 31. METATESI S nagbabago ang dating ayos ng mga tunog ng mga salita.
32. 32. PAGKAKALT AS nawawala o di binibigkas ang isa o higit pang tunog. Halimbawa:papano= pano Bangkero=bangko
33. 33. ADISYON O PAGDADAGDAG NG TUNOG proseso ng pagdadagdag ng tunog sa salita. Halimbawa: skul = iskul nars-narses
34. 34. MGA PONEMIKON G