อธบดและผบรหารกรมโยธาธการและผงเมอง

บนทกเทปถวายพระพร

เนองในวโรกาสวนมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา

๑๒ สงหาคม พทธศกราช ๒๕๕๖

สรวมชพ ถวายบงคม บรมนาถ

แทบเบองบาท พระปกเกศ พเศษสมย

ปนธาน จกรวงศ ทรงอ�าไพ

ครองใจไทย ทกผ อยอาจณ

เจดจรส หตถศลป ทรงสบสาน

น�าพระทย ดงสายธาร ไหลทวถน

พระโอบเออ เกอหลา ทวธานนทร

โลกยลยน พระเกยรตคณ การณยไทย

สบสองสง หาคม บรมมาส

วโรกาส เฉลมพระชนม มงคลสมย

เชญพระศร ตรรตน พพฒชย

สขสวสด นรตศย นรนดร เทอญ

บทอาเศยรวาท

ผประพนธ นายรงสรรค ศรหน

นกประชาสมพนธช�านาญการ กองเผยแพรและประชาสมพนธ

กรมโยธาธการและผงเมอง

สถานวทยโทรทศนโมเดรนไนนทว กรมประชาสมพนธ

ออกแบบและจดพมพ

บรษท มตชน จ�ำกด (มหำชน)

โทร ๐ ๒๕๘๙ ๐๐๒๐, ๐ ๒๕๘๐ ๐๐๒๑ ตอ ๒๔๐๒, ๒๔๑๒

โทรสำร ๐ ๒๕๙๑ ๙๐๐๒, ๐ ๒๙๕๔ ๓๑๖๔

จดท�ำโดย

ฝำยเผยแพรและประชำสมพนธ

กองเผยแพรและประชำสมพนธ

กรมโยธำธกำรและผงเมอง

๒๑๘ / ๑ ถนนพระรำมท ๖ เขตพญำไท กรงเทพฯ ๑๐๔๐๐

โทร. ๐ ๒๒๙๙ ๔๔๖๙-๗๒ โทรสำร ๐ ๒๒๙๙ ๔๔๘๖

วตถประสงค๑. เพอเผยแพรประชำสมพนธนโยบำย ภำรกจ ขำวสำรควำมรดำนโยธำธกำรและ

ผงเมอง และสำระประโยชนทนำสนใจ ตอบคลำกรภำยในองคกร และสำธำรณชน

๒. เพอเปนสอกลำงแลกเปลยนควำมคดเหนและประสบกำรณ ระหวำงกรมโยธำธกำร

และผงเมองกบประชำชนทวไป

ทปรกษา๑. นำยมณฑล สดประเสรฐ อธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง

๒. นำยเชตวน อนนตสมบรณ รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง

๓. นำยวรวทย สำยสพฒนผล รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง

๔. นำยชนนทร ทพยรตน รองอธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง

๕. นำยเกยรตศกด จนทรำ วศวกรใหญ

๖. นำยสนย อภรกษธำธำร สถำปนกใหญ

๗. นำงสำวปรำณ นนทเสนำมำตร ทปรกษำดำนกำรผงเมอง

กองบรรณำธกำร

๑. นำยสจจำ พกสขสกล ผอ�ำนวยกำรกองเผยแพรและประชำสมพนธ

๒. นำงปรยำ แสงนำค หวหนำฝำยเผยแพรและประชำสมพนธ

๓. นำยวรวทย สงเกตด นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร

๔. นำงสำวนงรก ไวยวฒโท นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร

๕. นำงสำวพวงพลอย ศำสตรำภย พนกงำนโสตทศนศกษำ

‘ กรมโยธาธการและผงเมอง ขอเชญผสนใจสงความคดเหน และบทความ

เพอเผยแพรขาวสาร เรองทไดรบการพจารณาลงพมพ ขอสงวนสทธ

ในการปรบปรงขอความเพอความเหมาะสมในการจดพมพ

ทงนบทความหรอความเหน ทปรากฏในวารสาร เปนความคดเหนสวนตว

ของผเขยน ’

๕ โครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง

๙ นวตกรรมการเกบน�าทวมหลากในชนน�าใตดนของประเทศไทย

๑๖ บทวเคราะห การผงเมองกบการแกไขปญหาน�าทวมในพนทตนน�ายม (ตอจากฉบบท ๔๐)

๒๓ ทศนะเรองการใชพลงงาน ในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย

๒๙ ความเปนมาและความส�าคญของการอนรกษ

๓๕ การตงรบภยพบตเมอง (ตอนท ๒)

๓๙ เรองควรรเกยวกบอาเซยน

๔๑ ภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง

๓๕

๙

๕

๑๖

๒๓๒๙

๓๙

๔๑

บทบรรณำธกำร

รฐบาลมนโยบายสำาคญในการพฒนาระบบคมนาคมขนสง เพอใหประชาชนในสวน

ภมภาคไดรบความสะดวก ปลอดภย สามารถเดนทางดวยความรวดเรว โดยการ

คมนาคมททนสมย จงไดเรมดำาเนนการโครงการรถไฟความเรวสง ๔ เสนทาง ไดแก

เสนทางสายกรงเทพ - เชยงใหม เสนทางสายกรงเทพ - นครราชสมา เสนทางสายกรงเทพ - หวหน

และเสนทางสายทาอากาศยานสวรรณภม - ชลบร ระยอง

โดยมสำานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (สนข.) เปนหนวยงานบรหารโครงการ

ศกษา ออกแบบโครงการรถไฟความเรวสง และกรมโยธาธการและผงเมอง มสวนรวมในการ

เสนอแนวคดการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง โดยวธการจดรปทดนซงเปนวธหนง

ในการพฒนาทดน และโครงสรางพนฐานใหแกเมอง ทำาใหเกดการเพมมลคาทดน โดยไมตองใช

วธการเวนคนทดน

ในวารสารฉบบนยงไดนำาเสนอบทความนาร เกยวกบ นวตกรรมการเกบนำาทวมหลาก

ในชนนำาใตดนของประเทศไทย บทวเคราะหการผงเมองกบการแกไขปญหานำาทวมในพนทตนนำายม

ซงตอจากฉบบทแลว ทศนะเรองการใชพลงงานในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย

ความเปนมาและความสำาคญของการอนรกษสถาปตยกรรม ตลอดจนบทความเรองการตงรบ

ภยพบตเมองทอาจจะเขามาเกยวของกบทกคนไดตลอดเวลา หรอเรองควรรเกยวกบอาเซยน และ

งานวจยภาพลกษณกรมโยธธาการและผงเมอง ในทศนะของบคลากรภายในกรม สำาหรบ

ฉบบหนาจะนำาเสนอบทความทเปนประโยชนตอทาน ในเรองใดบางขอใหโปรดตดตามตอไป

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๕

โดย คณะท�างานโครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง

โครงการผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง

HIGH

SPEED

RAIL

๖ วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING

เสนทางรถไฟความเรวสง (ระยะแรก)สายเหนอ กรงเทพฯ – พษณโลก

สายใต กรงเทพฯ –หวหน

สายตะวนออกเฉยงเหนอ

กรงเทพฯ – นครราชสมา

สายตะวนออก กรงเทพฯ – ระยอง

แนวทางการด�าเนนโครงการโครงการน�ารอง : เสนทางสายใต กรงเทพฯ-หวหน๑. ก�าหนดทตงสถาน

๒. ประกาศ พ.ร.ฏ.เวนคนทดนบรเวณทตงสถาน

รถไฟ

๓. จดท�าผงพนทเฉพาะเพอพฒนาพนท

๔. ด�าเนนการจดรปทดนบรเวณโดยรอบสถาน

รถไฟ

๕. จดท�าผงเมองรวมเมอง/ชมชนเพอพฒนาเมอง

และสงเสรมศกยภาพพนท ตามหลกการดาน

ผงเมอง

ตามนโยบายสำาคญของรฐบาลในการพฒนาระบบคมนาคมขนสง เพอใหประชาชนในภมภาคตางๆ ของประเทศไดรบความสะดวก

ปลอดภย มการเดนทางททนสมยรวดเรว สรางโอกาสในการเตบโต ทางเศรษฐกจ กระทรวงคมนาคมไดเรมดำาเนนการโครงการรถไฟ

ความเรวสง ๔ เสนทาง ไดแก เสนทางกรงเทพ - เชยงใหม เสนทางกรงเทพ - นครราชสมา เสนทางกรงเทพ - หวหน และเสนทาง

ทาอากาศยานสวรรณภม - ชลบร ระยอง โดยมสำานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (สนข.) เปนหนวยงาน บรหารโครงการศกษาและ

ออกแบบโครงการรถไฟความเรวสง ตอมาหนวยงานทเกยวของ ไดแก กระทรวงคมนาคม สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต (สศช.) สำานกงานนโยบายและแผนการขนสง

และจราจร (สนข.) การรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.)

และกรมโยธาธการและผงเมอง กระทรวงมหาดไทย

ไดมการประชมหารอรวมกน เรองการพฒนาพนทรอบ

สถานรถไฟความเรวสง โดยกรมโยธาธการและผงเมอง

ไดจดทำาตวอยางการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟ

ซงนำาเสนอแนวทางการพฒนาเมอง การจดทำาผงเมอง

ซงแสดงองคประกอบพนทกจกรรมตามขนาดสถาน

เพอนำารองการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง

ทงสเสนทาง โดยนำาเสนอแนวคดการพฒนาเมอง

โดยวธการจดรปทดน ซงเปนวธหนงในการพฒนาทดน

และโครงสรางพนฐานใหแกเมอง ทำาใหเกดการเพม

มลคาทดน โดยไมตองใชวธการเวนคนทดน นอกจากน

การพฒนาเมองตามวธการจดรปทดนทำาใหมพนท

สำาหรบรฐนำาไปพฒนา จดหาประโยชนอกดวย

๗วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING

โครงการจดรปทดนเพอพฒนาพนทพนทโครงการรวม ๑๐๐ %

อตราการปนสวนทดน ๒๕ % พนท ๗๕ %

- ถนนในพนทโครงการ ๑๔ %

- พนทสเขยว/พนทเปดโลง ๒ %

- พนทสาธารณปการ ๓ %

- พนทจดหาประโยชน ๖ %

ปจจยการพจารณาความเหมาะสมของทตงสถาน• ดานกายภาพของทตงสถาน

: รศม 1 – 5 กม./การเขาถงสะดวก/ตอบสนอง

กลมเปาหมายได

• ดานการพฒนาสถานและระบบราง

: มความเหมาะสมดานวศวกรรม/คากอสรางนอย/

คาชดเชยและคาสงปลกสรางตำา

• ดานการพฒนาเมองและขนาดเมอง

: มพนทวางโลง/รองรบการพฒนาสง/

มผลกระทบตอประชาชนนอย

การพฒนาเมองทเปนทตงสถาน HSR• เมองขนาดใหญ : พษณโลก นครราชสมา พทยา

• เมองขนาดกลาง : พระนครศรอยธยา นครสวรรค

นครปฐม หวหน ระยอง ชลบร ศรราชา

• เมองขนาดเลก : สระบร ลพบร พจตร ราชบร

เพชรบร ปากชอง ฉะเชงเทรา

ขอบเขตโครงการจดรปทดนโครงขายถนน ตามผงแมบทโครงการ

โครงขายถนน ตามถนนผงเมองรวม

นอกจากตวอยางการจดทำาผงเมองเพอการพฒนาพนทรอบสถานรถไฟความเรวสง กรมโยธาธการและผงเมองไดนำาเสนอตำาแหนงทตง

สถาน เพอพจารณารวมกบกระทรวงคมนาคม สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) สำานกงานนโยบายและ

แผนการขนสงและจราจร (สนข.) การรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.) การกำาหนดตำาแหนงทตงและขนาดสถานไดพจารณาปจจยดานตางๆ ไดแก

๘ วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING

ปจจยดานกายภาพ ดานการพฒนาสถานและ

ระบบราง ดานการพฒนาเมองและขนาดเมอง

โดยคำานงถงการพฒนาเศรษฐกจเมอง ควบคกบ

การพฒนาคณภาพชวตประชาชน และการบรการ

สงคม โดยจดหาพนทรองรบการเจรญเตบโต

และการขยายตวเมองอยางคมคาและเหมาะสม

โดยกำาหนดทตงสถาน เปน ๒ แนวทาง คอ

๑. กำาหนดทตงสถานรถไฟความเรวสง

บรเวณทตงสถานรถไฟเดม และพฒนาพนทเมอง

บรเวณ โดยรอบสถานรถไฟเดม หรอพฒนาเมอง

ในพนทใหม

๒. กำาหนดทตงสถานรถไฟความเรวสงใน

พนทแหงใหม (ยายจากทตงสถานรถไฟเดม) และ

พฒนาพนทเมองขนใหม

เมอวนท ๗ สงหาคม ๒๕๕๖ กระทรวงคมนาคมไดจดใหมการ

ประชม เรองนโยบายการพฒนาโครงการรถไฟความเรวสง เพอตดตาม

ความกาวหนาและรบฟงความคดเหนจากหนวยงาน ทเกยวของ โดยม

รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคม (นายชชชาต สทธพนธ) เปนประธาน

จากการประชม เหนควรพจารณา

นำาทดนราชพสดมาพฒนาให เกด

ประโยชน (ถามทดนราชพสด) และ

ใหนำาวธการจดรปทดนมาใชเพอให

ไดพนทโดยไมตองดำาเนนการเวนคน

ทดน และใหแตงตงคณะอนกรรมการ

พจารณาทตงสถาน ประกอบดวย

สำานกงานนโยบายและแผนการ

ขนสงและจราจร กรมโยธาธการและ

ผงเมอง กรมธนารกษ และการรถไฟ

แหงประเทศไทย เพอสรปทตงสถาน

และพนทเมองใหมแตละแหง ตอไป

เราคงยงไมลมเหตการณนำาทวมเมอป ๒๕๕๔ ท ๒ ใน ๓

ของพนท เหนออาวไทยมนำาทวมขงนานหลายเดอน

นำาทวมเปนเหตการณประจำาทเกดขนในประเทศไทย เทาท

คนขอมลพบวาลมนำาเจาพระยาตอนลางโดยเฉพาะตงแต

ทกรงเทพมหานครเรมเปนเมองหลวงของไทย สมยรชกาลท ๑

ทเรยกกนวา นำาทวมใหญปมะเสง พ.ศ. ๒๓๒๘ หลงจากนน

กมนำาทวมในป ๒๓๖๒, ๒๓๗๔, ๒๔๐๒, ๒๔๒๒, ๒๔๖๐,

๒๔๘๕, ๒๔๙๓ หลงจากนำาทวมใหญในป ๒๔๘๕ แลว

เหตการณนำาทวมไดวางเวนมานานถง ๓๓ ป จงไดเกดนำาทวม

กรงเทพอกครง ซงตรงกบป ๒๕๑๘ และหลง ป ๒๕๑๘ น

เหตการณนำาทวมไดเกดขนอยางมความถมากขน อาจกลาว

ไดวาในรอบ ๔๐ ป (ป ๒๕๑๘ ถง ๒๕๕๘) เราพบปทนำาทวม

หนกถงอยางนอย ๖ ครง (๒๕๑๘, ๒๕๒๑, ๒๕๒๓, ๒๕๒๖,

๒๕๓๘, ๒๕๕๔) มนกวชาการหลายท านได กล าวถง

เหตผลของความถทมากขนและรนแรงขนของนำาทวมและ

ภยแลง เนองจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

(climate change) ททำาใหปรากฎการณเอลนโน (El Nino) และ

ลานนา (La Nina) เกดในวงรอบทคาดหมายไดยากมากขน

นนอาจหมายความวาปญหาภยแลงและนำาทวมในอนาคตม

แนวโนมทจะมผลกระทบทรนแรงมากขน

เหตการณนำาทวมในป ๒๕๕๔ ผลกดนใหเกดการ

เปลยนแปลงลกลงไปถงขนพนฐานของสงคม และระบบ

จดการนำาของไทย รฐบาลเรมดำาเนนการหลายเรองทเปน

การแทรกแซงระบบจดการนำาทเปนอยเดมทมองคกรเกยวของ

จำานวนมาก ไดแก การจดตงคณะทปรกษาจดทำาแผนแมบท

การบรหารจดการนำา การเชญชวนภาคเอกชนเขาเสนอ

รบงานออกแบบและกอสรางโครงการจดการนำาทมงบประมาณ

จำานวนมากจนถอไดวาเปนอภมหาโปรเจกต โดยมงเนนเรอง

การเพมศกยภาพการระบายนำา ไปพรอมกบการสรางแนว

ปองกน และดวยขอจำากดของศกยภาพการระบายนำาดานทาย

นำาทไมเพยงพอ จงจำาเปนตองมมาตรการเสรมเพอลดอตรา

การไหลทสงเกนศกยภาพดวยมาตรการตางๆ เชน การปลกปา

และการจดหาอางเกบนำา แตในทสด คอการหาทางระบายนำา

ลงทางใตสอาวไทยใหไดเรวมากขน

นวตกรรมการเกบน�าทวมหลากในชนน�ำใตดนของประเทศไทย

๙วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING

นายวจารณ ตนตธรรม

ส�ำนกควบคมและตรวจสอบอำคำร

วศวกรโยธำช�ำนำญกำร

บทน�า

รฐบาลไดนำาเสนอวาตองการประยกตหลกการบรหาร

จดการนำาตามแนวพระราชดำารทมอย ๗ ประการ ทอาจดเหมอน

จะทำาได แตเอาเขาจรงกยงยากทจะทำาไดอยางสมบรณ คอ

๑. สรางสมดลระหวางการอนรกษ และการพฒนา

๒. คำานงถงความสมพนธระหวางปา ดน นำา

๓. คำานงถงภมสงคม

๔. มการรกษาความมนคงของนำา

๕. นำาตองมทอย

๖. การระบายนำาและการกกเกบนำาตองสอดประสานกน

๗. ตองพฒนาบนพนฐานเดมทมอย

ประเดนสำาคญทควรตระหนกถง คอกระบวนการทาง

กฎหมายของไทยทมกใชเวลานาน อาจนานหลายปกวากฎหมาย

หรอขอบงคบสกฉบบจะผลตออกมาได และมผลบงคบใช

ซงรวมถงขอบงคบทางกฎหมายดานการบรหารจดการนำา

และปองกนนำาทวมดวย นอาจเปนเหตผลหนงทรฐบาลให

ความสนใจกบมาตรการกอสราง เชน การสรางกำาแพงเขอน

ปองกนนำาทวมทสามารถทำาใหเหนเปนผลงานไดในทนท และ

เปนการตอบสนองคำามนสญญาทรฐบาลทจะแกปญหาได

อยางรวดเรว รฐบาลไดอนมตงบประมาณการกอสรางกำาแพง

เขอนปองกนนำาทวมหลายแหง ทมการดำาเนนการอยางเรงดวน

และมกำาหนดแลวเสรจกอนหนาฝนทจะมาถงในป ๒๕๕๕

ผลจากการดำาเนนการของรฐบาลทผานมา เราจะพบ

กำาแพงเขอนคอนกรตสง ทถกสรางอยางรวดเรวลอมรอบนคม

อตสาหกรรม ซงคดเปนมลคาสงถง ๙๕% ของงบประมาณ

ทงหมดในโครงการ มการตรวจรบงานโครงสรางเขอนปองกน

นำาทวมรอบนคมอตสาหกรรมหลายแหงทอยในพนทนำาทวม

ป ๒๕๕๔ ซงทำาใหเหนชดวาในมมมองของรฐบาล ภาคสวน

อตสาหกรรมเปนสวนทตองใหความสำาคญเปนอนดบแรก

ทำาใหตองกลบไปทบทวนวาจะขดกบหลกการของการบรหาร

จดการนำาเพอความเปนธรรมของประชาชนทงประเทศทควร

จดลำาดบความสำาคญในการจดสรรนำาจากสำาคญมากไปนอย

ตามลำาดบคอ นำาอปโภคบรโภคของชมชน นำาเพอระบบนเวศ

นำาเพอการเกษตรกรรม และลำาดบสดทายเปนนำาเพอการ

อตสาหกรรม หรอไม อยางไร

EL Nino Southern Oscillation (ENSO) linked

to Climate change

Source : Climatic Data Center/NESDIS/NOAA

EL Nino nad La Nina alternates more frequently.

Expect higher climate variability

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๐

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๑

ป ร ะ เ ท ศ ท เ จ ร ญ แ ล ว ไ ม ว า จ ะ เ ป น ป ร ะ เ ท ศ

ในยโรป และสหรฐอเมรกา เคยไดรบบทเรยนนมาแลว

เ ขา เคยทำ า อย า งท เ ร าทำ า กนท กวนน ค อ สร า ง เข อน

กนรมแม นำาเพอป องกนนำาล นเข าเขตชมชนเศรษฐกจ

ซงในทสดเขากพบวาหลงกนกำาแพงเขอนสงมากขน ระดบนำา

กเออสงขนตามมา แตจะสงเทาไรกไมอาจมนใจไดวาจะ

เพยงพอ สดทายจงกลบมาพบความจรงวาถาเขาไมฝน

ธรรมชาต เอากำาแพงเขอนออก และจดรปทดนใหม ใหพนท

รมฝ งแมนำาเปนพนทนำาหลากทวมไดตลอดแนว กจะม

พนทใหนำาอยไดมากเพยงพอ คอทำาใหนำามพนทใหอย และ

ทอย นนอกจากจะเกบนำาไดแลวยงเปนพนททซมลงใตดน

ไดเพม ทจะกระจายความชมชนอดมสมบรณไปในพนลมนำาได

อกมาก ดวยวธการน ระดบนำาในลำานำาทเคยเออสงเกดไดยาก

มากขน ทำาใหนอกจากจะแกปญหานำาทวมไดแลว ยงม

นำาสำารองไวใชในหนาแลงอกดวย

แนวทางทรฐบาลไดใหไว นจงดท าจะยากทจะม

ความเปนไปไดจรง ดวยมาตรการตางๆ ทกลาวขางตน ไมใช

เปนเรองทเพงคด หรอเพงเรมทำากนในรฐบาลน คอไดม

ความพยายามทจะทำากนมาในทกๆ รฐบาล แตปญหาภยแลง

และอทกภยกลบไมไดลดลง คำาถามคอ เปนไปไดหรอไม

ทการปลกปา กบการจดหาอางเกบนำาจะทำาไดมากกวาทเคย

เปนมาในอดต และถงแมจะทำาไดแลวจะแกปญหาไดจรงหรอไม

ขอเทจจรงททกคนทราบคอ ในหนาฝนเรามนำาฝนมากเกนพอ

จนเกดนำาทวมขงเปนอทกภย ทผานมาในชวงหนาฝนนเราก

พยายามระบายนำาทงออกใหเรวทสด ซงเปนเหตใหนำาทไดใน

หนาฝนเราเกบไดนอยมาก พอเขาหนาแลงไมกเดอนเรากไมม

นำาใชกลายเปนประสบภยแลง

ถาเรามอางเกบนำามากขน เรากจะมทเกบนำาเพมขน

ไดกจรง แตตองเขาใจความเปนจรงดวยวา การบกรกพนท

สาธารณะ พนทปาตนนำา และแหลงนำาตามธรรมชาตของชมชน

และพนทการเกษตรทผานมา มผลใหเราไมอาจกำาหนดพนท

สรางอางเกบนำาไดในตำาแหนงทเหมาะสมตามหลกวชาการ

ไดเสมอไป หลายอางเกบนำาทสรางไปแลวอาจกลายเปน

อ างแหงทไม มนำาไหลเขามาเตมได เราบงคบฝนทกป

ใหตกเหมอนกนไมได บงคบใหตกลงในล มนำา

ท ม ท า ง นำ า นำ า นำ า เ ข า เ ต ม ใ น อ า ง เ ก บ นำ า ใ น

ทกคร งทมฝนไม ได ส งท เ ราทำาได ดทสดคอ

ก า ร จ ด ใ ห ม แ ห ล ง นำ า ข อ ง ท ก ช ม ช น ห ร อ ใ น

ทกกล มนำาย อยๆ ทกระจายอย ทวไป และทำา

ระบบทางนำาใหสามารถไหลเชอมโยงถงกนได

(ถาทำาได) เพอเปนการเพมโอกาสการใชประโยชน

ร วมกนของอางเกบนำาใหมประสทธภาพสงสด

และแมวาเราจะสามารถทำาระบบอางเกบนำาได

ดแลวปรมาณนำาทกกเกบใชงานไดจรงนนกมอย

อยางจำากด นำาสวนเกนทเกบในอางเกบนำาไมได

สวนหนงจะไหลลงทะเล ระเหย และอกสวนจะซม

ลงใตดน

วถชวตเดมของคนไทยตงแตโบราณมา

นนอาศยอย กบนำา แตวถชวตปจจบนของคน

ไทยจำานวนมากไดเปลยนไป อาคารบานเรอน

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๒

ไดเปลยนไปจากเดมจากบานใตถนสงไปเปนอาคารทสราง

พนตดดน ซงเปนการเปลยนไปในทางททำาใหง ายตอความ

เสยหายเมอเกดนำาทวม ความจรงทถกละเลย คอกรงเทพ

และปรมณฑลทอดตเคยเป นทะเล และเกดเป นแผ นดน

จากดนตะกอนทบถม จงเป นเมองท เคยถกนำ าท วมหลาก

เปนทางทนำาเหนอไหลหลากผานลงทะเลมาหลายศตวรรษ

โดยเฉพาะพนทส วนทตดรมแมนำาจะมนำาท วมเปนประจำา

ปรมาณนำาฝนทตกในประเทศไทยมมากเกนพอความตองการ

นำาทงหมด ดงนนปญหาจรงๆ ของเราจงไมใช เราขาดนำา

แตนำาทเรามอยตามแหลงนำาสวนมากนน นอกจากจะไมเพยง

พอสำาหรบใชในหนาแลง

แลว ยงถกปนเปอน หรอ

สกปรกจนใชประโยชนไมได

หรอใช แลวไมปลอดภย

ประสบการณป ๒๕๕๔

ท ผ า น ม า ค ง ย ง จำ า ก น

ไดทหลายคนตองทนใช

ชวตอย กบนำาเน าเหมน

ร อ บ ๆ บ า น แ ล ะ ห ล ง

นำาลดทกคนตองเหนอย

กบการทำาความสะอาดบาน

หลายรอบกวากลนเหมน

จะหมดไป ดงนนในเบองตน

เราจำาเป นต องเรมจาก

ก า ร ม ว ส ย ท ศ น ท ว า

“ ใช น� าอย างร คณค า

อยาปลอยทง”

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๓

จากวสยทศนน น�าส ๔ พนธกจหลก ทสามารถแกไขปญหาน�าทวม-น�าแลงไปพรอมกน คอ

๑. ทำาใหพนทรบนำาสามารถรกษานำา

ฝนทตกลงมาไวในพนทใหไดมากทสด โดยไม

กอความเสยหาย

๒. จดการใหนำาไหลนองไหลไปตาม

สภาพภมประเทศตามธรรมชาตสอางเกบนำา

หรอพนทชมนำาทมอย

๓. จดการนำาสวนเกนทเกบในอางเกบนำา

หรอพนทรบนำา ใหมแรงดนเพยงพอทจะสง

นำาซมลงเกบในชนนำาใตดน

๔. เพมโอกาสการนำานำาจากชนนำาใตดน

มาใชในชวงหนาแลง

ภยแลง ทวโลกมพนทประสบภยแลงอยทกหนทกแหง และเกดไดบอย มทงทไมรนแรงมากและทรนแรงมาก ประเทศไทย

กประสบภยแลงในลกษณะเดยวกนนเช นกน จากขอมลสถตภยแลงของไทย พบวามแนวโนมประสบภยแลงในชวง

ฤดแลงมากขน (ปกตฤดแลงจะเรมในเดอนธนวาคม ไปจนถงเดอนมถนายน) พนทการเกษตรจะถกประกาศเปนพนท

ผลกระทบจากภยแลงทกป ขอมลจากกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ชสถตสถานการณภยแลงของประเทศไทย

ตงแต พ.ศ. ๒๕๓๒-๒๕๕๓ มพนทเกษตรเสยหายตอปตงแตประมาณ ๐.๑ ถง ๑๗.๙ ลานไร คดเปนมลคาความเสยหาย

รวมกวา ๑๔,๗๐๐ ลานบาท ลาสดเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๖ กรมชลประทานสรปขอมลจงหวดทประสบภยแลง

ฝนทงชวง จำานวนมากถง ๕๔ จงหวด อางเกบนำาขนาดใหญทมนำานอยกวารอยละ ๓๐ จำานวน ๑๔ อาง และอางเกบนำา

ขนาดกลางทมปรมาณนำานอยกวารอยละ ๓๐ จำานวน ๘๗ อาง ในชวงฤดแลง จะไมมฝน และระดบนำาในแมนำา ลำาคลองจะตำามาก

เกษตรกรตองสบนำาจากบอนำาตนใตดนมาใชเพาะปลก และพบวาการใชนำาใตดนจำานวนมากนมผลทำาใหนำาใตดนบางแหง

ลดระดบตำาลงประมาณ ๑๐-๒๕ เซนตเมตร ตอป ซงเปนเรองทรกนโดยทวไป ตงแตรฐบาลไดสงเสรมใหเพมผลผลตทางการเกษตร

ทงขาว และพชไร เชนโครงการจำานำาขาวยงสงผลใหเกษตรกร “กระหายน�ามากขน” อยางไมตองสงสย

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๔

ตอฉบบหนา (๔๒/๒๕๕๗)

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๕

การเชอมโยงอทกภยกบภยแลง การเชอมโยงระหวางอทกภยกบภยแลง นำาไปส

แนวคดทจะเกบนำาในชวงทมนำาไหลหลากไวในชนนำาใตดน

การเตมนำาลงในชนนำาตนทอย ใตดนจะชวยลดการลดลง

ของระดบนำาใตดน และชวยใหเกดการไหลโดยแรงโนมถวง

ของนำาลงส ชนนำาใตดนทลกลงไป นำาใตดนทเกบไวนจะ

สามารถใชเมอภาคการเกษตรมความตองการนำาในฤดแลง

และยงชวยใหภาคอตสาหกรรมมนำาใชในกระบวนการผลต

และยงบรรเทาปญหาการทรดตวของดน ข อเรยกร อง

ทตองใสใจและมกจกรรมเพม คอเสยงเรยกรองใหเกบนำาไวใกล

กบบรเวณทมฝนตกลงผวดนใหมากทสด แทนทจะมงระบายนำา

เหลานลงทะเล นนคอพนทตนนำาทางเหนอทมอย ควรให

ความใสใจทจะเกบนำาในพนทใหไดมากทสด

บทวเคราะห การผงเมองกบการแกไขปญหำน�ำทวมในพนทตนน�ำยม

ภาพจ�าลองลกษณะภมประเทศ และล�าน�าสาขาในพนทชมชนปง

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๖

นายอดศร เรอลม

นกผงเมองช�ำนำญกำร ส�ำนกงำนโยธำธกำรและผงเมองจงหวดพะเยำ

(ตอจำกฉบบท ๔๐ / ๒๕๕๖)

ล�ำน�ำ ต�ำแหนง คำ nควำมลำดชน(๑: ) ควำมลก

(m.)

ควำมกวำง (m.) A

(sq.m.)

P

(m.)

R

(m.)

V

(m./s.)

Q

(cm.s.)ทองน�ำ ลำดตลง ทองน�ำ ปำกคลอง

น�ำงม SP-๒๓ ๐.๐๒๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๕๓.๐๐ ๖๕.๐๐ ๑๗๗.๐๐ ๖๖.๔๒ ๒.๖๗ ๒.๔๓ ๔๓๐.๓๖

น�ำงม SP-๒๑ ๐.๐๒๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๘.๐๐ ๖๐.๐๐ ๑๖๒.๐๐ ๖๑.๔๒ ๒.๖๔ ๒.๑๖ ๓๔๙.๒๘

แมน�ำยม SP-๑๙ ๐.๐๓๐ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๘.๐๐ ๖๐.๐๐ ๑๖๒.๐๐ ๖๑.๔๒ ๒.๖๔ ๒.๐๑ ๓๒๖.๐๐

แมน�ำยม SP-๑๖ ๐.๐๓๐ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔๓.๐๐ ๕๕.๐๐ ๑๔๗.๐๐ ๕๖.๔๒ ๒.๖๑ ๒.๐๐ ๒๙๓.๔๑

หวยแพะ SP-๔ ๐.๐๓๕ ๑,๐๐๐ ๒.๐๐ ๓.๐๐ ๔.๐๐ ๑๖.๐๐ ๓๐.๐๐ ๑๗.๔๒ ๑.๗๒ ๑.๓๐ ๓๘.๙๕

หวยแพะ SP-๒๕ ๐.๐๓๕ ๑,๐๐๐ ๑.๕๐ ๓.๕๐ ๔.๐๐ ๑๖.๕๐ ๓๙.๓๘ ๑๘.๖๒ ๒.๑๑ ๑.๔๙ ๕๘.๖๑

ล�ำน�ำพนทรบน�ำ

(ตร.กม.)

อตรำกำรไหล (ลบ.ม./วนำท) ทรอบปกำรเกดตำงๆ

๒ ป ๕ ป ๑๐ ป ๒๕ ป ๕๐ ป ๑๐๐ ป

น�ำงม ๕๐๑ ๒๔๗.๙๑ ๓๙๖.๕๖ ๔๙๕.๒๖ ๖๒๐.๐๙ ๗๑๒.๔๕ ๘๐๔.๔๐

น�ำควร ๘๗๐.๙๔ ๒๐๙.๖๖ ๒๘๑.๔๘ ๓๒๙.๐๗ ๓๘๙.๒๒ ๔๓๓.๘๐ ๔๗๘.๑๐

หวยแพะ ๖๐.๖๔ ๔๒.๐๒ ๖๒.๕๘ ๗๖.๒๘ ๙๓.๖๔ ๑๐๖.๔๓ ๑๑๙.๒๒

แมน�ำยม ๑,๔๓๓.๑๗ ๔๙๙.๕๙ ๗๔๐.๖๒ ๙๐๐.๖๑ ๑,๑๐๒.๙๕ ๑,๒๕๒.๖๘ ๑,๔๐๑.๗๒

ล�ำน�ำ ต�ำแหนงระดบน�ำสงสด (ม.รทก.) ทรอบปกำรเกดตำงๆ

๒ ป ๕ ป ๑๐ ป ๒๕ ป ๕๐ ป ๑๐๐ ป

น�ำงม/น�ำยม สะพำนบำนดอนแกว +๒๙๔.๔ +๒๙๔.๙ +๒๙๕.๒ +๒๙๕.๖ +๒๙๕.๘ +๒๙๖.๑

สะพำนบำนเหลำ +๒๙๑.๗ +๒๙๒.๒ +๒๙๒.๖ +๒๙๒.๙ +๒๙๓.๒ +๒๙๓.๔

สะพำนบำนดอนชย +๒๘๙.๘ +๒๙๐.๔ +๒๙๐.๘ +๒๙๑.๒ +๒๙๑.๕ +๒๙๑.๗

ขอมลอทกวทยา ปจจยใหมทนกผงเมองตองวเคราะหรวมกบลกษณะกายภาพของเมอง ภายในพนทชมชนปง เปนตนกำาเนดแมนำายมซงเปน

แมนำาสายหลกของชมชน รองรบนำาจากลำานำาตางๆ ทไหลมา

จากพนทตนนำา มารวมกนเปนแมนำายม จำานวน ๔ สาย คอ

ลำานำางมซงไหลจากพนทดานเหนอของชมชนปง ลำาหวยแพะซง

ไหลจากพนทตนนำาดานตะวนตกเฉยงเหนอ ผานพนทชมชนปง

ลำานำาควร ไหลจากพนทตนนำาดานตะวนออก ไหลมารวมกบ

ลำานำางม บรเวณตอนกลางของพนทชมชนปง กลายเปนตนกำาเนด

แมนำายมและลำานำามาว ทไหลจากพนทตนนำาดานตะวนตก

ผานพนทดานใต ลงสแมนำายม บรเวณดานใตของพนทชมชนปง

ตารางแสดงผลการประเมนความจล�าน�าตางๆ ในพนทโดยรอบชมชนปง

ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน

น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา

ตารางแสดง ผลการวเคราะหปรมาณน�าหลากในล�าน�า

ตารางแสดง ผลการวเคราะหระดบน�าสงสดในน�างม/น�ายม

ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน

น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา

ทมา : ส�านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและออกแบบกอสรางระบบปองกน

น�าทวม พนทชมชนจงหวดพะเยา

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๗

จากสภาพภมประเทศ นกผงเมองจำาเปนตอง

วเคราะหพนทเพอใหเหนภาพความสงตำาของพนทวางผง

ทศทางการไหลของนำาสายหลก และลำานำาสาขา เมอเกดฝนตก

และเมอวเคราะหในเรองทศทางการไหลของระบบลำานำา

ในชมชนปงแลวพบวา การไหลของลำานำาควรเปนลำานำาทม

ปรมาณนำาไหลตลอดทงป ไหลจากทศเหนอ ไปทางทศใต

ผานพนทเกษตรกรรมดานตะวนออก และไหลลงสแมนำายม

สวนการไหลของลำานำามาว เปนลำานำาทมปรมาณนำาไหลตลอด

ทงป ไหลจากทศตะวนตก ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ

จากพนทลาดเชงเขาดานตะวนตกของชมชนปง ซงจะไหล

ลงสแมนำายม และทศทางการไหลของแมนำายมซงเปนลำานำา

สายหลกของชมชน พบวาเปนแมนำาทมปรมาณนำาไหลเชยว

ตลอดทงป ไหลจากทศเหนอ ไปทางทศใต ผานตวชมชนปง

และพนทเกษตรกรรม และรองรบนำาจากลำานำาควรทบรเวณ

ดานตะวนออก และรองรบนำาจากลำานำามาว ทบรเวณดานใต

ของชมชนปง จากนำาจะไหลไปทางทศใตลงสชมชนเชยงมวน

ทตงอยดานทศใต

เมอวเคราะหขอมลทางอทกวทยาของลำานำาทง ๔

สายในพนทโดยรอบชมชนปงสามารถแสดงผลการประเมน

ความจลำานำาตางๆ ชมชนปง เปนตารางไดดงน

จากการศกษาขอมลอทกวทยาพบวา ความสามารถ

ในการรบปรมาณนำาหลากทมปรมาณมากในชวง ๑๐๐ ป

จนถงปจจบน ซงปรมาณนำาหลากลดลดจนเหนไดชด แตความ

สามารถในการรบนำาหลากในพนทกลบลดนอยลง เมอเทยบ

กบการวเคราะหระดบนำาสงสดพบวาระดบนำาสงสดมอตรา

คงท หรอมการเปลยนแปลงนอยมากในระยะ๑๐๐ ป ซงการ

วเคราะหขอมลอทกศาสตรทำาใหทราบไดวาแมวาปรมาณนำา

หลากลดลงเหลอเพยงแค ๑ใน ๓ ของปรมาณนำาหลากในอดต

แตระดบนำากยงคงสงคงท ซงสามารถแสดงใหเหนวา พนทรบ

นำาบางสวนถกเปลยนแปลงเปนพนทอนๆ มผลทำาใหความจ

ของทองนำามความตนเขนมากขน

จากขอมลปรมาณนำาซงมสำารวจทางอทกวทยา

โดยศนย อทกวทยาและบรหารนำ าภาคเหนอตอนบน

กรมชลประทาน จำานวน ๒ จด คอ สถานบานบญเรอง (Y.๔๗)

และสถานบานปาสก (Y.๓๖) พบวา

สถานบานบญเรอง (Y.๔๗) ตรวจระดบนำาในแมนำายม

ชวงเดอนสงหาคม มปรมาณนำาไหลผานเฉพาะในลำานำาสงสด

๓๖๙.๒๒ ลกบาศกเมตรตอวนาท ชวงเดอนมนาคม มปรมาณ

นำาไหลผานตำาสด ๖.๓๘ ลกบาศกเมตรตอวนาท

สถานบานปาสก (Y.๓๖) ตรวจวดระดบนำาใน

ลำานำา ควรชวงเดอนสงหาคม มปรมาณนำาไหลผานเฉพาะใน

ลำานำาสงสด ๒๒๕.๖๓ ลกบาศกเมตรตอวนาท ชวงเดอนเมษายน

มปรมาณนำาไหลผานตำาสด ๑.๙๓ ลกบาศกเมตรตอวนาท

จากตารางยงแสดงใหเหนถงปรมาณนำาในแตละ

เดอนซงจะมปรมาณนำามากในชวงฤดฝน ระหวางเดอน

มถนายน-ตลาคม ระยะเวลา ๕ เดอน ซงประสบปญหา จะตอง

สถำน แหลงน�ำ

ป ๒๕๕๔ปรมำณน�ำ

รำยป

(ลำน

ลบ.ม.)

ปรมำณ

น�ำ

เฉลย

(ลบ.ม./

ว)

เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

บำนบญ

เรอง

(Y.๔๗)

แมน�ำ

ยม- ๗๐.๑๕ ๑๔๑.๓๒ ๒๑๓.๓๑ ๓๖๙.๒๒ ๒๒๔.๕๑ ๑๒๙.๓๑ ๔๕.๐๔ ๒๔.๕๘ ๑๕.๔๑ ๑๐.๓๑ ๖.๓๘ ๑,๒๔๙.๕๖ ๓๙.๖๒

บำนปำสก

(Y.๓๖)

ล�ำน�ำ

ควร๑.๙๓ ๑๘.๙๗ ๑๑๑.๑๘ ๑๒๒.๑๔ ๒๒๕.๖๓ ๑๖๕.๖๓ ๘๘.๗๖ ๒๙.๗๕ ๑๓.๓๕ ๑๐.๐๓ ๕.๐๖ ๖.๐๔ ๗๙๘.๔๖ ๒๕.๓๒

ตารางแสดงปรมาณน�ารายเดอนของล�าน�าในพนทผงเมองรวมชมชนปง

ทมา : ศนยอทกวทยาและบรหารน�าภาคเหนอตอนบน กรมชลประทาน, ๒๕๕๔

หมายเหต : สถานบานบญเรอง (Y.๔๗) เรมส�ารวจระดบน�าปรมาณน�า เดอน ๒๑ เมษายน ๒๕๕๔

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๑๘

มแผนการแกปญหาทตรงกบปญหาทเกดขน วธการบงคบ

นำาทศทาง และชะลอนำา ผนนำาเขาพนททเตรยมไว และการ

ปองกนนำาทวมพนทเศรษฐกจดวยหลกการทางวศวกรรม

จะถกนำามาใชรวมกบการวางแผนการใชประโยชนทดนใน

อนาคต

ผลการวเคราะหพนทจากขอมลอทกวทยา พบวา

สาเหตหลกของนำาทวมในพนทชมชนปง คอ นำาไหลหลาก

ในแมนำายมและลำานำาสาขาทมปรมาณมาก ประกอบกบ

มการกดขวางทางนำา โดยเมอเกดฝนตกหนกในพนทตนนำา

นำาจะไหลมาตามแมนำายมและลำานำาสาขาในปรมาณมากและ

รวดเรว ทำาใหนำาหลากและลนตลงเขาทวมพนทเกษตรกรรม

ตลอดลำานำา เมอนำาในลำานำาโดยเฉพาะแมนำายมถกกดขวาง

จากสงกอสรางตางๆ เชน ถนน สะพาน นำาจะเออเขาทวม

พนทชมชนบรเวณรมถนนขนยมและพนทใกลเคยง

สภาพนำาทวม เมอมฝนตกหนกในพนทตนนำามก

ทำาใหเกดนำาปาไหลหลากอยางรวดเรว ตงแตตอนบนของ

พนทของบรเวณชมชนบานดอนแกว จากนนเออเขาทวมพนท

สองฝงแมนำายม เนองจากมถนนวงยมททอดขวางทางนำาใน

ชวงนำาหลากทำาใหนำาเออลน จนขามถนนขนยมเขาทวมพนท

เกษตรกรรมทางตอนลาง ทำาความเสยหายแกสาธารณปโภค

โดยเฉพาะถนนทใชสญจรระหวางสองฝ งลำานำายม เชน

คอสะพานขาดและถนนชำารดทบานบญเรอง นอกจากนอตรา

การไหลของนำาหลากทมความเรวสงกอใหเกดปญหาการ

กดเซาะตลงอยางรนแรง ระยะเวลาทนำาทวมประมาณ ๑-๒ วน

ทศทางและแนวโนมการเจรญเตบโตของชมชนปง พนทชมชนปงทกำาหนดใหวางผงเมองรวมปงนน

มประชากร ๖,๗๙๑ คน มบานจำานวน ๒,๔๐๐ หลงคาเรอน

คดเปนประชากรเฉลย ๒.๘๓ ตอครวเรอน มความหนาแนน

๔๘๖ คนตอตารางกโลเมตร หรอคดเปน ๐.๗๘ คนตอไร

ประชากรในเขตเทศบาลตำาบลปง มประชากร ๖,๕๒๔ คน

เปนชาย ๓,๑๕๖ คน เปนหญง ๓,๓๖๘ คน มบานจำานวน

๒,๓๓๔ หลงคาเรอน คดเปนประชากรเฉลย ๒.๗๖ ตอครวเรอน

มความหนาแนน ๗๑๗ คนตอตารางกโลเมตร หรอคดเปน

๑.๑๕ คนตอไร ประชากรนอกเขตเทศบาลตำาบลปงในพนท

วางผง มประชากรประมาณ ๒๖๗ คน ๖๖ ครวเรอนคดเปน

ประชากรเฉลยตอครวเรอน ๔.๐๕ คนตอครวเรอน และจะม

ความหนาแนน ๕๔ คนตอตารางกโลเมตรหรอคดเปน ๐.๐๙

คนตอไร การคาดประมาณประชากรในเขตผงรวมชมชนปง

ซงใชอตราการขยายตวรอยละ ๑.๓๖ ตอป คาดหมายวา

ประชากรในป พ.ศ.๒๕๗๐ จะมประชากรประมาณ ๘,๘๐๗ คน

(สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕)

ลกษณะการตงถนฐานของชมชนปง มการตงชมชน

เดมอยบรเวณถนนสายหลกของชมชน บรเวณหนาทวาการ

อำาเภอปง และแนวถนนทางดานทศใต จากการศกษาพบวา

การใชทดนของชมชนปงนนมการกระจายตวของสงปลกสราง

อยบรเวณสแยกทางตอนเหนอของชมชน โดยจะเหนวาบรเวณ

ดงกลาวเปนพนทพาณชยกรรมใหมของชมชน แตพนทชมชน

แสดงสภาพอาคารของชมชนปง บนถนนสายขนยม (ถนนสายหลกของเมอง)

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๑๙

เดมนนตงอยบรเวณถนนสายหลกของชมชน บรเวณหนาท

วาการอำาเภอปง และแนวถนนทางดานทศใต แตอยางไรกตาม

พบวาพนทชมชนนนมแนวโนมการขยายตวของชมชนนอยกวา

พนทพาณชยกรรมทางตอนเหนอของชมชน ซงปจจบนจะเหน

ไดอยางชดเจนวา พนทพาณชยกรรมบรเวณตอนเหนอนนเปน

NODE ทสำาคญของการสญจรภายในเมองและระหวางเมอง

ซงมแนวโนมของการกระจกตวของชมชนเพมขนหากไมมการ

ควบคม

บรเวณทางทศเหนอของผงเมองรวมชมชนปงพบวา

เปนทตงของโรงพยาบาลประจำาอำาเภอปง และมแนวโนม

ของการตงถนฐานในบรเวณโดยรอบเพมมากขน คาดการณ

วาจะมการกระจกตวของชมชนมากขนในอนาคต บรเวณ

ตอนกลางของชมชนปง เปนทราบลมแมนำายมไหลผานพนท

ในแนวเหนอ-ใต ซงจะมปญหานำาทวมในฤดฝน แตอยางไร

กตามบรเวณตอนกลางของผง พบวายงมการกระจายตวของ

สงปลกสรางในบรเวณรมถนนสายหลกของเมอง และคาดวาจะ

ขยายตวเกาะแนวถนนเพมมากขนในอนาคต ดานทศเหนอทาง

ดานตะวนออก ตงอยอกฝงลำานำาของแมนำายมเปนชมชนขนาด

ใหญกระจายตวอยเปนกลม ซงเปนทตงของชมชนเดม และม

แนวโนมการขยายชมชนในอนาคตเพมขน

แนวคดในการแกไขปญหาน�าทวม ดวยวธการทางผงเมอง แนวคดการการวางผงเมองรวมชมชนปงตองการ

พฒนาชมชนปงสามารถรองรบการขยายตวของประชากรใน

อนาคต โดยกำาหนดใหชมชนปง ซงเปนศนยกลางชมชนในระดบ

อำาเภอ เนองดวยชมชนปงเปนทตงของอำาเภอปงซงใหบรการ

ชมชนรอบขางในดานพาณชยกรรม การบรการ การซอขาย

ผลผลตทางดานการเกษตร และการบรหารการปกครองระดบ

อำาเภอ

โดยลกษณะรปแบบการพฒนาการใชประโยชนทดน

ในเขตผงเมองรวมชมชนปงในอนาคต ๒๐ ปขางหนา ยงคงเนน

ความสำาคญของชมชนเดมอย และยดถอการใชประโยชนทดน

ในปจจบนเปนพนฐานในการกำาหนดรปแบบ ทงนเนองจากม

ความสมพนธทางสงคมกบระบบเกษตรกรรม รวมถงกจกรรม

ตางๆ ในพนท โดยทมชมชนปงเปนชมชนศนยกลางของเมอง

เปนแหลงรวมกจกรรมตางๆ ของชมชนรอบขาง โดยมถนน

สายเดมเปนเสนทางสญจรหลกระหวางชมชน รวมกบถนน

สายเลยงเมองสายใหม โดยกำาหนดใหชมชนปงมทงทอยอาศย

หนาแนนมากและพนทพาณชยกรรม อยบรเวณสแยกดาน

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๐

ทศเหนอของผงเมองรวมชมชนปง บนถนนสายหลกของเมอง

และมพนทอยอาศยหนาแนนปานกลาง และทอยอาศยหนา

แนนนอย

ประเดนสำาคญ การปองกนปญหานำาทวมชมชนซง

ตงอยบรเวณพนทลมแมนำายม ซงจากการประเมนความสามารถ

ในการระบายนำาของลำานำาสายตางๆ พบวาลำานำาหลกในพนท

ไดแก ลำานำางม ลำาหวยแพะ และแมนำายม มความจไมเพยงพอ

ตอการรบปรมาณนำาหลากสงสด ดงนนการแกไขปญหา

ดงกลาวจงจำาเปนตองมการขดลอกทองนำาแมนำายม และ

ลำานำาตางๆในพนท เพอเพมความสามารถในการรบนำาและ

การระบายนำาของลำานำา การสรางพนงปองกนตลงในลกษณะ

ของแผงกนนำา และการบงคบทศทางนำาใหไหลลงสพนทรบนำา

ตามแผนการใชประโยชนทดน

ตามผงเมองรวมทกำาหนดไว รวมทงกำาหนดมาตรการ

ดานผงเมองเพอควบคมการใชทดนใหเหมาะสมตอสภาพนำา

ทวมและกำาหนดพนทรองรบการระบายนำา เพอไมใหเกดความ

เสยหายตอชมชนอยางยงยน

จากรางผงเมองรวมชมชนปง ตามแผนผงการใช

ประโยชนทดนในอนาคต ไดกำาหนดบรเวณไว ๑๓ บรเวณ

ซงเปนการกำาหนดพนทตามหลกการทางผงเมองทเปนสากล

พนทพาณชยกรรม พนทอย อาศย พนทเกษตรกรรม และ

พนทสาธารณปโภคสาธารณปการ รวมถงพนททางศาสนา

แผนผงแสดงแนวคดการวางและจดท�าผงเมองรวมชมชนปงผงเมองรวมชมชนปงเพอพฒนาเมองและการปองกนปญหาน�าทวม

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๑

ใหสามารถรองรบการขยายตวของเมองและประชากรท

คาดการณในอนาคต และการบงคบใหมการตงถนฐานในพนท

ทเหมาะสมและไมขยายตวลงไปในพนทนำาทวมโดยการกำาหนด

เปนสประเภททอยอาศยหนาแนนนอย และทอยอาศยหนาแนน

ปานกลาง สวนบรเวณพนทพาณชยกรรมของเมองไดกำาหนด

พนทไวเปนพนทพาณชยกรรม ซงจะกำาหนดไวในบรเวณท

นำาทวมไมถงรวมถงการกำาหนดมาตรการดานวศวกรรมเพอ

ปองกนนำาทวมในพนทเศรษฐกจของเมอง

สงทสำาคญในแนวคด คอการกำาหนดบรเวณพเศษ

๑-๔ บรเวณเพอปองกนและแกไขปญหาพนทนำาทวมเมอง

โดยมสาระดงน

๑. บรเวณทดนประเภททโลง (ล.๑) สวนสาธารณะ

สนามกฬา สนามเดกเลน นนทนาการและการรกษาคณภาพ

สงแวดลอม ใหใชประโยชนทดนเพอสวนสาธารณะ สนามกฬา

สนามเดกเลน เพอนนทนาการหรอเกยวของกบนนทนาการและ

การรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอสาธารณประโยชนเทานน

๒. บรเวณทดนประเภททโลง (ล.๒) หนองนำา บง

อางเกบนำา เพอนนทนาการและการรกษาคณภาพสงแวดลอม

ใหใชประโยชนทดนเพอหนองนำา บง อางเกบนำา ประมง

เพาะเลยงสตวนำานนทนาการหรอเกยวของกบนนทนาการ

การรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอสาธารณะประโยชนเทานน

๓. ทดนประเภททโลง (ล.๓) การระบายนำา สงวนรกษา

สภาพการระบายนำาตามธรรมชาต ใหใชประโยชนทดนเพอ

ระบายนำา กรณนำาทวม บรเวณทนำาทวมซำาซาก เกษตรกรรมหรอ

เกยวของกบเกษตรกรรม สถาบนราชการ การสาธารณปโภค

และสาธารณปการ สำาหรบการใชประโยชนทดนเพอกจการอน

ใหใชไดไมเกนรอยละหาของทดนประเภทน ในแตละบรเวณ

๔. ทดนประเภททโลง (ล.๔) การรบนำา การกำาหนด

พนทเปนพนทรบนำา และพนทแกมลงตามธรรมชาต ใหใช

ประโยชนทดนเพอระรบนำากรณนำาทวม บรเวณทนำาทวมซำาซาก

เกษตรกรรมหรอเกยวของกบเกษตรกรรม สถาบนราชการ

การสาธารณปโภคและสาธารณปการ สำาหรบการใชประโยชน

ทดนเพอกจการอน ใหใชไดไมเกนรอยละหาของทดนประเภทน

ในแตละบรเวณ

จะเหนไดวา พนทพเศษ ทง ๔ พนท จะเปนมาตรการ

ใหม ของการกำาหนดการใชประโยชนทดนในอนาคตในการรบนำา

บงคบนำา การผนนำา การกกเกบนำา และการระบายใน นำาชวงฤด

นำาหลากของพนท กระบวนการวเคราะหพนท เพอกำาหนดเปน

พนทรองรบปญหานำาทวมพนทชมชน เปนกระบวนการวเคราะห

ลกษณะภมศาสตรของพนทเปนหลก เพอใชพนททมศกยภาพ

เหลานนสามารถแกไขปญหา และเออประโยชนตอประชาชน

ในพนท

กระบวนการตอไปคอกระบวนการสรางความเขาใจ

กบประชาชนในการยอมรบแนวคดการแกปญหาในภาพรวม

ซงการใหโบนสกบพนททถกกำาหนดใหเป นพนทรบนำา

มาตรการการชดเชยเมอประสบภย รวมถงการไดสทธพเศษ

อนๆ จะเปนกระบวนการสรางการยอมรบในการกำาหนดพนท

ทางผงเมองซงเปนกระบวนการทมความสำาคญทสดในการ

วางผงเมอง เพอสดทายคอผลประโยชนตอประชาชนสวนใหญ

แมวาจะตองกระทบตอประชาชนในสวนนอยบาง

เอกสารอางอง

๑. นวลศร วงศทางสวสด, ๒๕๓๐. ภมศาสตรกายภาพ.

ภาควชาภมศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕.

๒. เอกสารประกอบการว เคราะห ผงเมองรวม

ชมชนปง. จงหวดพะเยา. สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวด

พะเยา, ๒๕๕๓.

๓. งานศกษาวางแผนหลก ศกษาความเหมาะสมและ

ออกแบบกอสรางระบบปองกนน�าทวม พนทชมชนจงหวด

พะเยา. สำานกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดพะเยา, ๒๕๕๕.

๔. เอกสารประกอบการวางผงเมองรวมชมชนปง.

จงหวดพะเยา ศนยอทกวทยาและบรหารนำาภาคเหนอตอนบน,

๒๕๕๔.

๕ . เอกสารประกอบรายงานประจ� าป ๒๕๕๔

กรมชลประทาน. ศนยอทกวทยาและบรหารนำาภาคเหนอตอนบน,

๒๕๕๔.

๖. รายงานประจ�าป ๒๕๕๔ ปรมาณน�ารายเดอนพนท

จงหวดพะเยา. กรมชลประทาน.

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๒

๑. อาคารในประเทศไทย ยคสถาปตยกรรมแบบดงเดม และการเรมเขาสยคสถาปตยกรรมแบบสมยใหมBuildings in Thailand. The traditional architecture and modern architecture.

ประเทศไทยอยในโซนประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ทวปเอเชย ตงอยเขตรอนชน บรเวณเหนอเสนศนยสตร

ซงมอณหภมเฉลยทงปประมาณ ๓๐ องศาเซลเซยส โดยเฉพาะ

อยางยงชวงเดอน มนาคม - พฤษภาคม อณหภมสงถง ๓๕-๓๙

องศาเซลเซยส สมยกอนป พ.ศ. ๒๔๘๐ กอนสถาปตยกรรม

ใหม (ไดรบอทธพลจากประเทศตะวนตกและอเมรกา) เขามา

อาคารในสมยนนแตละประเภท เชน วง, วด และบานอย

อาศย มลกษณะทวไปทสามารถระบายความรอน และปองกน

แดดและฝนไดเปนอยางด ดวยรปแบบทโปรงโลง ลกษณะ

อาคารอยอาศยสวนใหญขนาด ๒ ชน สวนทพกอาศยและ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๓

ทศนะเรองการใชพลงงาน ในอาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทย

Symposium on the use of energy in buildings and architecture in Thailand.

นายทวเกยรต ศรสกลเมฆ

สถำปนกช�ำนำญกำรพเศษ ส�ำนกสถำปตยกรรม

สถาปตยกรรมทงหมดอยชน ๒ ของอาคาร ชนลางจะมเพยง

เสาและบนไดททอดขนสชน ๒ ใชวสดกอสรางจากธรรมชาต

ทงหมด เชน ไม อฐ และสวนของหลงคาใช ฟาก หรอจาก

ใบไมแหงนำามามดรวมกนใชเปนวสดมง หรอกระเบองดนเผา

รปแบบอาคารในสมยนนมความเหมาะสมตอการระบายความ

รอนสำาหรบอาคาร ไดเปนอยางด

สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. ๒๔๙๐ ในประเทศไทย

สถาปตยกรรมยคสมยใหม (Modern Architect) เรมเขามาม

บทบาท จากสถาปนกชาวตะวนตกทกระทรวงโยธาธการวาจาง

ในสมยนน และสถาปนกชาวไทยทจบการศกษาจากประเทศ

อเมรกาและยโรป กลบมาพฒนาประเทศไทย ตามลกษณะ

ของวฒนธรรมและสงคมทเปลยนแปลง สอดคลองกบกจกรรม

รปแบบใหม ในภาคการบรการของรฐและภาคธรกจการ และ

การบรการในภาคเอกชน

ชวงป พ.ศ. ๒๔๙๘- พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ.๒๐๐๐) เกด

สถาบนการศกษา ดานสถาปตยกรรมแหงแรกทจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย และไดเพมขนอกอยางตอเนองนบ ๑๐ แหง โดย

สามารถผลตสถาปนก จวบจนถงปจจบน มจำานวนไมนอย

กวา ๑๒,๐๐๐ คน ในปจจบนสถาปนกรนใหมซงไดรบการ

ศกษาและปลกฝงแนวทางสถาปตยกรรมสมยใหม และเดน

ตามแนวโนมของสถาปตยกรรมทเกดขน โดยไดรบอทธพล

ความคดดานสถาปตยกรรมจากอเมรกาและยโรป อยาง

แนวแนและจรงจง รวมถงดานเทคโนโลยทถกพฒนาอยาง

ตอเนอง เพอใชในอาคารทเรยกวา “อาคารสมยใหม ”

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๔

๒. บรบท และการเปลยนแปลงทมผลกระทบตออาคารและสถาปตยกรรมในประเทศไทยContext and changes that affect buildings and architecture in Thailand.

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๕

และในปพ.ศ. ๒๕๕๘ (ค.ศ. ๒๐๑๕) ประชาคม

เ ศ ร ษ ฐ ก จ อ า เ ซ ย น ๑ ๐ ป ร ะ เ ท ศ ( A E C

๒ ๐ ๑ ๕ A S E A N E c o n o m i c C o m m u n i t y )

ทำาให เกดการเป นตลาดเดยวกนของอาเซยน ส งผล

ใหเกดการลงทน การเคลอนยายแรงงาน และการเคลอนยาย

ในภาคธรกจ และการบรการ ของประชากรในกลม AEC ซงม

ประมาณ ๖๐๐ ลานคน คดเปน ๙% ของประชากรโลก และ

มอายเฉลยไมเกน ๒๐ ป ถง ๓๗%

ประเทศไทย ทมขนาดทางเศรษฐกจเปนลำาดบท

๓ ของกลมประชาคมเศรษฐกจ (AEC) รองจากสงคโปรและ

มาเลเซย ประเทศไทยม GNP/ประชากรประมาณ ๕๐๐๐ US/

ประชากร/ป (สงคโปร GNP/ประชากร ประมาณ ๔๔,๐๐๐

US/ประชากร/ป สวนลาว, พมา, กมพชา ๑,๑๐๐ - ๘๐๐ US/

ประชากร/ป) ขณะทประเทศไทยมตำาแหนงทำาเลทตงทาง

ภมศาสตร เปนศนยกลางของประเทศทมขนาดทางเศรษฐกจ

ขนาดเลก อาทเชน เวยดนาม ลาว พมาและกมพชา และ

มแนวโนมการเคลอนยายแรงงานจำานวนมากจากประเทศ

เหลาน เขาสประเทศไทยอยางชดเจน

สำาหรบประเทศไทย จะเหนไดวามอตราความเจรญ

เตบโตของประเทศอยางตอเนอง เฉลยประมาณ ๔-๖% ตอป

แตยงนบวาเปนประเทศทมขนาดเศรษฐกจขนาดเลก เมอ

เปรยบเทยบกบประเทศทางตะวนตกและมความจำาเปนทตอง

พงพาเทคโนโลยอาคารขนสง จากกลมประเทศทพฒนาแลว

เชน กลมประเทศทางตะวนตก และอเมรกา

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๖

๓. บทสรปMain Considerations to Assist Thailand in Energy Efficiency and Environmental Friendly Design.๓.๑) ดานการลงทนในงานอาคารและสถาปตยกรรม

อาคารและสถาปตยกรรม ของประเทศตะวนตก

และอเมรกา (กลมประเทศทพฒนาแลว) เปนไปตามความ

ตองการพนทใชสอยทอยอาศยและภาคธรกจ ไดรบการพฒนา

ทงรปแบบและวธการกอสรางใหเหมาะสมกบบรบทในปจจบน

และอนาคต อาทเชน การเลอกใชวสดอปกรณ วธการและ

เทคโนโลย อยางเหมาะสม คมคากบดานเศรษฐกจ, แรงงาน

เกดเปนรปแบบทางสถาปตยกรรมอาคาร ทใชวสดอปกรณ

แบบ “ส�าเรจรป” หรอ Dry Process มาประกอบเปนตวอาคาร

ซงสามารถลดการใชแรงงานทมราคาสง และลดระยะเวลาใน

การกอสราง เชน การใชเหลก อลมเนยมและกระจก อปกรณ

สำาเรจรปในการปองกนความรอนเปนตน มการศกษาคนควา

และปรบปรงการใชพลงงานภายในอาคาร (การปรบอณหภม

รอน/เยน) ระบบอปกรณไฟฟา และระบบสขาภบาลของเสย

ททนสมยเหมาะสม และเปนมตรตอสงแวดลอมภายนอก

ทมประสทธภาพสง

ในประเทศไทย รปแบบการพฒนาการอาคาร

สถาปตยกรรมและวศวกรรมระบบสำาหรบอาคาร สถาปนก

และวศวกรในประเทศไทย เดนตามแนวโนมในการพฒนาดาน

อาคาร สถาปตยกรรมและเทคโนโลย (Trend of Architectural

and Building) อยางจรงจง และดจะลมคดไปวา ประเทศไทย

เปนเพยงประเทศกำาลงพฒนา (มขนาดเศรษฐกจ ขนาดเลก)

ความคมคาเหมาะสมในการนำาเขาเทคโนโลยการกอสราง

อาคาร และการจดตดตงระบบตางๆ ภายในอาคาร ตามแบบ

ประเทศทพฒนาแลว ถานำามาศกษาพจารณาแลว ผลของ

ประสทธภาพ และความคมคาในการลงทน อาจจะไมคมคา

และไมเหมาะสมเทากบสงทเปนองคความรของอาคาร และ

สถาปตยกรรมทมอยเดม ทสามารถลดคาใชจาย เมอใชระบบ

การกอสราง “แบบกอ และหลอ” หรอ Wet Process โดย

การใชวสด อฐ คอนกรต แบบหลอ และแรงงานราคาไมสง

จะสามารถลดการลงทน อาคารมลกษณะปองกนความรอน

ไดดกวา และเปนมตรกบสงแวดลอม (จากการเปรยบเทยบ

การผลต CO๒ สำาหรบงานกอสรางทง ๒ ระบบ)

๓.๒) ดานแรงงานการกอสรางอาคาร

อาคารและสถาปตยกรรมในเมองไทย มความพรอม

ดานแรงงาน ราคาถกทม รวมถงการเคลอนยายของแรงงาน ท

จะเขามาสประเทศไทย ของประเทศสมาชกประชาคมเศรษฐกจ

(AEC ๒๐๑๕) ประเทศไทยจะมแรงงานราคาถก เขามา

เสรมระบบการกอสรางอาคารอก เปนจำานวนมาก

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๗

๓.๓) ดานการพฒนารปแบบอาคาร และสถาปตยกรรม

ในเมองไทย

รปแบบของอาคาร และสถาปตยกรรม “แบบกอ

และหลอ” หรอ Wet Process ยงมความเหมาะสมสำาหรบ

ประเทศไทย และสามารถพฒนาโดยประยกตรวมกบการ

ใชวสดสำาเรจรป และเทคโนโลยททนสมยสำาหรบอาคาร

เปนอาคาร และสถาปตยกรรมทเหมาะสม สวยงาม และม

อตลกษณเฉพาะ นอกจากนผอภปรายเหนวา สถาปนกใน

เมองไทย จำาเปนตองพจารณารปแบบ และความเหมาะสมและ

องคความรของสถาปตยกรรมดงเดม อาทเชน การจดการ

ดานการระบายอากาศ Ventilation ความโปรงโลง การใชวสด

กอสราง นำามารวมในการพฒนาอาคารและสถาปตยกรรม

ใหมลกษณะเฉพาะตว เปนแบบอยางทนาภมใจตอไป

๓.๔) ดานการเลอกรบเทคโนโลยส�าหรบอาคาร

อาคารและสถาปตยกรรมในเมองไทย จำาเปนตอง

ซอสนคาเทคโนโลยสำาหรบอาคาร (ดานประหยดพลงงาน

และเปนมตรกบสงแวดลอม) ในราคาสงกวาประเทศผผลต

เทคโนโลย ดงนน สถาปนกและวศวกรในเมองไทยควรเลอก

เทคโนโลยทเหมาะสม มากกวาความทนสมย และพจารณา

ศกษา คนคดและพฒนาเทคโนโลยสำาหรบอาคารทราคา

ไมแพง อยางตอเนอง เพอใชในประเทศตอไป

๓.๕) ดานการขอรบการสนบสนนจากประเทศผน�าดาน

เทคโนโลยดานการประหยดพลงงาน และเปนมตร

กบสงแวดลอมส�าหรบอาคาร

ประเทศผนำาดานเทคโนโลยสำาหรบอาคาร(ประเทศ

พฒนาแลว) สมควรใหความชวยเหลอตอประเทศกำาลงพฒนา

โดยจำาหนายสนคาดานเทคโนโลยใหโดยไมหวงกำาไร หรอ

ใหการสนบสนนสงเสรมการศกษาวจยเทคโนโลยดานการ

ประหยดพลงงาน และเปนมตรกบสงแวดลอมสำาหรบอาคาร

ใหกบประเทศกำาลงพฒนา เนองจากการทอยในสงคมโลก

เดยวกน ทจำาเปนตองดแลสภาพแวดลอมโลก ใหดำารงอยกบ

มนษยชาตสบตอไป

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๒๘

หลายแหงในโลก โดยเฉพาะอยางยงประเทศใน

ยโรป ลวนมสถาปตยกรรมเกาแกอนทรงคณคา ทม

ความโดดเด นและมความสำ าคญท ง ในด าน

ของอารยธรรมทบงบอกถงความเปนมาและความสามารถ

ของคนในอดตทสามารถคดและถ ายทอดจนตนาการ

ออกมา สามารถคดคำานวณสงกอสรางทงอาคารและปราสาท

ราชวงตางๆ ไดอยางวจตรพสดาร งดงามอลงการ โดยท

ผลงานหลายชนแมในยคทววฒนาการตางๆ มความกาวหนา

อยางในปจจบนกยงไมสามารถทำาไดยงใหญอลงการเทา

สถาปตยกรรมจงเปนดชนหนงทบงบอกความเจรญรงเรอง

ในอดตไดเปนอยางด โดยแตละประเทศกจะมแนวทางและ

วธการในการอนรกษหรอเกบรกษาสงกอสรางทมคณคา

ทางสถาปตยกรรมแตกตางกนออกไป สถาปตยกรรมใน

ซกโลกตะวนออก โดยเฉพาะในประเทศกำาลงพฒนานน

มสวนนอยมากทจะไดรบการดแลรกษาใหคงอย ในสภาพ

ใกลเคยงกบของเดม และสวนใหญมกถกกนไวเปนสถานท

หวงหาม อนเปนผลมาจากนโยบายหรอมาตรการตางๆ

ทกำาหนดใหแยกพนททมคณคาทางประวตศาสตร ออก

จากชมชน ในขณะทแนวทางอนรกษสถาปตยกรรมของ

ประเทศในกลมซกโลกตะวนตกจะกำาหนดใหชมชนสามารถ

อย ร วมกนกบสถานทหร อส งก อสร างท ม คณค าทาง

สถาปตยกรรมได โดยม งเนนใหชมชนมสวนรวมใน

การอนรกษ ซงเปนการตอยอดจากการ

ปลกฝงใหชมชนมจตสำานกรกและ

ภาคภมใจในถนทอย เหนคณคา

ในสงทคนรนเกาไดสรางไว และ

เกบรกษาไวใหคนร นหลงได

ศกษาและภาคภมใจตอไป ตลอดจนความใสใจของภาครฐใน

การตระหนกถงคณคา รวมไปจนถงหนวยงานซงมหนาทกำากบ

ดแลและบรณะสถาปตยกรรมตางๆ ใหมความคงทนถาวร

จงจำาเปนตองมวธการและกระบวนการในการเกบรกษาเพอให

มสภาพใกลเคยงกบของเดมมากทสด

มการตงขอสงสยกบความเสยหายทเกดขนกบ

โบราณสถานหลายแหงในประเทศไทย การมขอจำากดตางๆ

ทงในดานการศกษารวบรวมขอมลและเทคนควธการทไม

สามารถเขาถงองคความรทางดานชางเพยงพอทจะเขาใจถง

กรรมวธและการเลอกใชวสดทเปนภมปญญาของคนสมยกอน

ซงอาจเปนผลมาจากความไมพรอมทางดานบคลากรทมความ

รความเขาใจในศาสตรของการอนรกษ หรออาจมขอจำากดดาน

งบประมาณ อนจะเหนไดจากปฏกรยาเชงลบในแวดวงวชาการ

ตามมามากมายภายหลงจากการเขาไปดำาเนนการปรบปรง

ซอมแซมแลว สงทสำาคญทสดประการหนงของแนวทาง

การอนรกษคอ จตสำานกของคนในชมชน โดยคนในชมชน

ตองมความรสกภาคภมใจในรากเหงาความเปนมาของตน

ตระหนกถงคณคาและร สกหวงแหนในสงทบรรพบรษได

ความเปนมาและความส�าคญของการอนรกษสถาปตยกรรม

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๒๙

นายภานวฒน โทนบล

สถำปนกช�ำนำญกำร ส�ำนกสถำปตยกรรม

รงสรรไวให มความรสกมสวนรวมในการเปนเจาของรวมกน

โดยการปฏบตตนใหเปนเยยงอยาง และปลกฝงใหคนรนใหม

มความภาคภมใจในชาตและประวตศาสตรของชมชนดงเดม

ตงแตอดตจนถงปจจบน ตลอดจนมการถายทอดองคความร

ตางๆ ซงเปนมรดกทางวฒนธรรมอนทรงคณคาอนเปนวถ

ชวตดงเดมของชมชนใหลกหลานไดสบสานตอ ซงนอกจาก

จะเปนการสบสานการอนรกษสถาปตยกรรมดงเดมใหเปน

รปธรรมแลว ยงเปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณ

วฒนธรรมเกยวกบวถชวตความเปนอยและการประกอบอาชพ

ดงเดม อกทงยงเปนหลกฐานสำาคญทบงชถงเหตและปจจยท

ในกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมของชมชนอกดวย

จากทกลาวขางตนเพอใหเหนความเปนมาและ

ความสำาคญของ “การอนรกษ” มรดกทางสถาปตยกรรม

ในแตละประเทศนน จะใหค�านยามหรอมความหมายแตกตาง

กนออกไป ขนอย กบนโยบาย แนวทาง และวธการของ

ประเทศนนๆ ซงการอนรกษ (Conservation) โดยทวไปจะ

หมายถง “การกระท�าเพอปองกนการเสอมสภาพ และจดการ

กบความเปลยนแปลงตามธรรมชาตอนอาจสงผลตอมรดก

ทางวฒนธรรมนน” ในเชงสถาปตยกรรม จะเปนการปฏบต

ทกวถทางเพอเกบรกษาอาคารนนใหคงอย ปองกนการ

ผกรอน เสยหาย หรอสญสลายไปตามกาลเวลา เพอใหคนรน

หลงไดใชประโยชนและประจกษในคณคาทงทางดานความ

งดงาม และความหมายตางๆ ทอาคารนนตองการสอออกมา

ซงสงทดทสดในการอนรกษ

คอการรบกวนตวอาคารให

นอยทสด กลาวคอ สามารถ

นำาเอาวสดทนำามาซอมแซม

นนออก หรอสามารถปรบ

เปลยนวธการ กรณพบวสด

หรอวธการทดกว าในการ

บรณะปรบปรงซอมแซมใน

อนาคต โดยไมส งผลกระ

ทบตอตวอาคารเดม และ

ไมสงผลใหการซอมแซมใน

อนาคตมปญหาย งยากขน

โดยมาตรการทดทสดสำาหรบ

การอนรกษคอการบงคบใช

เปนกฎหมาย ซงจะตองมการ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๐

จดทำาบญชรายชอหรอแผนงานการอนรกษโบราณสถาน ตอง

มแผนงานในการตรวจสอบ และมการทบทวนเอกสารเกยว

กบอาคารเหลานอยางสมำาเสมอ รวมถงการนำามาตรการทาง

ดานผงเมองมาใชในการกำาหนดเขตอนรกษดวย (Feilden,

๒๐๐๓, ๑๘)

ความเคลอนไหวของอนรกษสถาปตยกรรมในกลมประเทศยโรปตะวนตก แมองคกรระหวางประเทศเพอการอนรกษจะมจดเรม

ตนมาจากจากประเทศยโรปตะวนตกภายหลงสงครามโลก

ครงทสอง เชน องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรม

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๑

การปรบเปลยนโรงผลตไฟฟาทไมไดใชงานใหเปนพพธภณฑยคใหม คอ Tate Modern ซงมผเขาชมเฉลย ๕ ลานคนตอป (เปนอนดบ ๓ ของประเทศ)

แห งสหประชาชาต (Uni ted

Nations Educational, Scientific

and Cultural Organization) หรอ

ย เ น ส โ ก ( U N E S C O ) แ ล ะ

สภาการโบราณสถานระหวาง

ประเทศ (International Council

on Monuments and Sites) หรอ

อโคโมส (ICOMOS) ซงเกดจาก

การรวมตวกนของนกวชาการใน

ศาสตรทกดานทเกยวของกบการ

อนรกษ แตองคกรเหลานกเกด

ขนภายหลงจากประเทศแตละ

ประเทศในยโรปไดดำาเนนการ

เกยวกบการอนรกษในดานตางๆ

ในชวงครงแรกของศตวรรษท๒๐ ความทาทายใหม

กคอ การอนรกษของสถาปตยกรรมทถกทำาลายหรอเสยหาย

อยางทไมเคยเปนมากอนในชวงสงครามโลกทงสองครง ภายหลง

สงครามการกระทำาทอาจเรยกไดวาเปนการทำาลายใหเลวราย

ยงขนไปอกกคอการรบบรณะ ซอมแซมสถาปตยกรรมเหลาน

หรอการสรางสถาปตยกรรมใหมขนทดแทน ทำาใหเกดการ

เปลยนแปลงอยางรนแรงจากการทำาลายและการเขาสยค

สมยใหมน ทำาใหเกดการตระหนกวาสถาปตยกรรมทสรางขน

ทดแทนของเดมนน ดอยกวาทงฝมอทางชาง ประโยชนใชสอย

และยงไมถงซงสนทรยภาพและความงาม ในชวงกลาง

ทศวรรษท ๑๙๖๐s ไดเกดการเพมขนของปฏกรยาตอตาน

สถาปตยกรรมสมยใหมเหลานไปทวทงยโรปตะวนตก ซงบงบอก

ถงความลมเหลวตอการตอบสนองตอสภาพแวดลอมทาง

ประวตศาสตร

ในประเทศอตาล ฝรงเศส สเปน และโปรตเกส ซงพงพา

งบประมาณของรฐบาลเปนหลกในการอนรกษโบราณสถาน

ในทสดภาคเอกชน ชมชนในสถานทประวตศาสตร รวมถงกลม

NGOs ตางๆ กไดเขามามบทบาทอยางมาก ไดมรวมตวกนเปน

สมาคมหรอมลนธเพอรกษาหรอปองกนไมใหโบราณสถานถก

ทดแทนโดยอาคารสมยใหม หลายครงทมความขดแยงเกดขน

ระหวางนกผงเมอง นกพฒนาอสงหารมทรพย สถาปนก

เจาของอาคาร และสาธารณะชนทวไป หลายประเทศ

ลวนแลวแตประสบปญหาดงกลาวซงผลลพธมกจะออกมา

ในรปแบบของการประนประนอม บางประเทศกประสบ

ความสำาเรจมากกวาในอกหลายประเทศ ปรากฏอยางเชน

ทเหนในปจจบน อยางไรกตามประเทศทางยโรปตะวนตกก

ลวนแลวแตมความกาวหนาในการพฒนาทางดานกฎหมาย

และกระบวนการ รวมถงการสรางความตระหนกรและการสราง

นวตกรรมใหมๆในการอนรกษสถาปตยกรรม

การอนรกษมรดกทางสถาปตยกรรมในสหราชอาณาจกรฯ เพอใหเหนภาพของแนวทางในการอนรกษโดยม

กระบวนการ กลไก และการดำาเนนงานอยางเปนขนตอนท

ชดเจน ในบทความน จงจะขอกลาวถงแนวทางการอนรกษ

ของสหราชอาณาจกรบรเตนใหญและไอรแลนดเหนอเปน

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๒

ไปแลวมากกวาศตวรรษ จากประสบการณของประเทศใน

ยโรป แตละประเทศกจะมมาตรการ และแนวทางในการ

อนรกษทเปนเอกลกษณของตน เชน ในอตาลและเยอรมนนน

การบำารงดแลรกษาอาคารสำาคญๆ ฝงรากลกอยในจตสำานก

ของคน เปนความภาคภมใจทางดานวฒนธรรม อกทงยงเปน

แรงผลกดนในการรวมชาตใหเปนหนงเดยว ในขณะทประเทศ

ฝรงเศสและองกฤษกลบมแนวคดในทางอนรกษทสะทอนให

เหนถงการตอตานผลกระทบทางสงคมซงเปนผลมาจากการ

ปฏวตอตสาหกรรมเนองจากกระแสของทนนยมและกาวเขา

สยคสมยใหม ทำาใหสงผลโดยตรงตอการอนรกษอาคารในยค

กลางซงเปนยคแหงรฐอสระและศาสนจกร เปนการแสวงหา

รากเหงาของสองประเทศนดวย นอกจากน อตาลในฐานะ

ทมประวตศาสตรทยาวนาน กไดพยายามทำาทกวถทางเพอ

รกษาสถาปตยกรรมทงในยคโรมนและยคฟนฟศลปะวทยา

(Renaissance) ซงถอวาเปนรากเหงาของตวเองตลอดชวง

ปลายศตวรรษท ๑๙ ถงตนศตวรรษท ๒๐

ในชวงกลางศตวรรษท ๑๙ น ความเคลอนไหว

ทเรยกวา Unity of Style เปนความคดหลกโดยจดเรมตน

มาจากฝรงเศสโดย Eugene-Emmanuel Viollet-le-Duc

(๑๘๑๔-๑๘๗๙) ซงความคดนไดรวมเอาสนทรยภาพเขา

กบคณคาของสถาปตยกรรมทางประวตศาสตร อกทง

ย งยกระดบเป นทฤษฎทางวทยาศาสตร และวธการ

ในทางปฏบตอกด วย ความคดน ได แผ ขยายออกไป

สถาปนก ศาสนจกร หนวยงานราชการ ตางกรบเอาความคดน

ไปใช ในการบรณะปฏส งขรณ แก ไข และปรบปร ง

โบราณสถาน วธนนบวาเปนวธการทดมากในแงของการ

ซอมแซมงานสถาปตยกรรมทไดรบความเสยหายรายแรง

หรองานทยงสรางไมแลวเสรจ แพรหลายทงยโรปตะวนตก

โดยเหนไดชดในเบลเยยมและเนเธอรแลนด แตแนวคด

ในการอนรกษแบบนกมขอเสยคออาจเกดความเสยหาย

ต อโบราณสถานนนได เพราะแนวคดนสถาปนกใช

ความเปนอดมคตทางสนทรยภาพในการอนรกษ (Stylistic

Restoration) โดยมงเนนความสมบรณของรปแบบ ทำาให

ประวตศาสตรอาจถกละเลย ในขณะททฤษฎและการปฏบต

การอนรกษสถาปตยกรรมแบบรวมสมยในอตาลและสหราช

อาณาจกร ซงแมจะยงคงยดถอแนวคดขางตนอย แตจะมความ

เปนอนรกษนยม (Conservative) มากกวา และมงหวงในการ

ทบทวนปรชญาของการอนรกษในทวปยโรปเองหรอทอนๆ ดวย

ประเทศแรก เนองจากเปนประเทศทไมเพยงแตเปนแมแบบ

ของประชาธปไตย แตยงเปนแมแบบของการอนรกษอกดวย

ความเคลอนไหวทางด านการอนรกษ สถาป ตยกรรม

ในประเทศสหราชอาณาจกร เ ร มต นมาจากนกคด

นกวจารณศลปะ John Ruskin (๑๘๑๙-๑๙๐๐) กบศลปน

นกวพากยสงคม William Morris (๑๘๓๔-๑๘๙๖) ในยค

ปลายศตวรรษท ๑๙ โดยWilliam Morris ไดตงสมาคมเพอ

การคมครองอาคารโบราณสถาน (Society for the Protection

of Ancient Buildings: SPAB) ในป ค.ศ. ๑๘๗๗ ซงเปน

สมาคมทเก าแกทสดในโลกดานการอนรกษ สมาคมฯ

สงเสรมใหเกดความคดทหลากหลายในดานวชาการอนรกษ

โดยเนนไปทการสงวนรกษาไว (Preservation) ตอตานการฟนฟ

(Restoration) ทไมถกตอง โดยมกลไกและวธการตางๆ ทำาให

เกดจตสำานก มความภาคภมใจในรากเหงาทางประวตศาสตร

แมจะมขอเสยกคอมาตรการในการอนรกษทเปนรปธรรม

ไมชดเจน ซงนกวชาการหลายสำานกมองวาความคดนเปด

โอกาสใหคนร นหลงไดนำาเสนอวธการในการอนรกษได

หลากหลายโดยไมยดตด ทำาใหสงผลตอความเคลอนไหว

ในการปกปองมรดกทางสถาปตยกรรมตอเนองมาหลาย

ชวอายคน หลงจากนน National Trust for Places of

Historic Interest or Natural Beauty กไดถกตงขนใน

ป ค.ศ. ๑๘๙๕ องคกรการกศลนมความเชอวาวธทดทสด

ในการอนรกษโบราณสถานไวกคอการเปนเจาของโบราณ

สถานนนเอง เพอจะไดควบคมในทกๆ ขนตอนของการ

อนรกษ ในปจจบน National Trust มอสงหารมทรพยใน

สหราชอาณาจกรเปนรองเพยงทรพยสนสวนพระมหากษตย

เทานน กลาวคอ National Trust เปนเจาของชายฝงทะเล

มรดกโลก Stonehenge ถกคกคามโดยการพฒนาสงอ�านวยความสะดวกส�าหรบนกทองเทยว

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๓ชองแสงStained Glass กวางทสดในโลก

ยาว ๗๐๐ ไมล ทดน ๖๑๐,๐๐๐ เอเคอร (ประมาณ ๑.๕๔

ลานไร) โบราณสถานยคกอนประวตศาสตร ๕,๐๐๐ แหง

และอาคารโบราณสถานอก ๑,๑๐๐ แหง เปนเจาของแม

กระทงมรดกโลกหรอบางสวนของมรดกโลกถง ๘ แหง

รวมถงกำาแพงโรมนโบราณ (Hadrian’s Wall) และ

สโตนเฮนจ (Stonehenge) ทงน National Trust มการ

บรหารจดการท เป นระบบ มการผสมผสานการจดการ

จำาหน ายบตรเข าชมโบราณสถาน ของท ระลก การ

ประชาสมพนธ และแปลเปนหลายภาษาเพอนกทองเทยว

ตางชาตอกดวย อกองคกรเอกชนทแมจะยกเลกไปแลว

มหาวหารนอรช ทไดรบการบรณะยอดวหารดวยการใชลวดเคเบล

มหาวหารยอรคมนสเตอร โบสถโกธคทใหญเปนทสองในยโรปเหนอ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๔

ในป ค.ศ. ๒๐๐๙ หลงจากกอตงมาเกอบ ๕๐ ปในองกฤษ

แตสงผลตอนโยบายของรฐ ทศนคตของสงคม รวมถงความ

เคลอนไหวของภาคประชาสงคม ไปสการยกระดบมาตรฐาน

การอนรกษ กคอ English Civic Trust เปนองคกรหลก

ในการจดการความรวมมอกบอก ๘๕๐ หนวยงานอาสา

สมครทองถน โดยม งเนนไปทการสรางความตระหนกร

การแกปญหาในทองถน การฟนฟอาคาร และชวยเฝาด

โบราณสถานทไดรบการขนบญชไว ถงแมวาจะถกยกเลกไป

แลวกตาม แตหนวยงานทองถนและภาคประชาสงคมยงคง

มความแขงแกรง และเคลอนไหวในดานการอนรกษอยอยาง

สมำาเสมอ นอกจากนยงมการรวมตวกนเปนสมาคมของมลนธ

ในการอนรกษทเรยกวา UK Association of Preservation

Trusts (APT) ในป ค.ศ. ๑๙๘๙ เปนความพยายามรวมมอกน

ในการแสวงหาแนวทาง และการจดการ ใหคำาปรกษา ใหการ

สนบสนนหนวยงานทองถนในดานการอนรกษภายในสหราช

อาณาจกรฯ โดยไดรบการสนบสนนดานเงนทนหลกๆ มาจาก

Architectural Heritage Fund (AHF) และบางสวนจากทาง

ภาครฐ

ในสกอตแลนด กมมลนธคอ Scottish Civic Trust

ซงตงขนในป ค.ศ. ๑๙๖๗ ทำางานในลกษณะเดยวกนกบ English

Civic Trust โดยรบผดชอบการบรหารจดการโบราณสถานซง

ถกขนบญชอยในภาวะเสยง ถง ๒,๐๐๐ แหง ในสกอตแลนด

นอกจากนยงมอกสองหนวยงานหลกทสำาคญในดานการ

อนรกษสถาปตยกรรมคอ สมาคมโบราณสถาน (Ancient

Monument Society: AMS) ทกอตงในป ค.ศ. ๑๙๒๔ เพอศกษา

ดานการอนรกษโบราณสถานโดยเฉพาะในองกฤษและเวลส

รวมถงการวจยและเผยแพรผลงานทางดานประวตศาสตร

ของสถาปตยกรรมเพอป องกนโบราณสถานไมให เกด

ความเสยหายหรอถกทำาลาย และ SAVE Britain’s Heritage

ซงกอตงในปค.ศ. ๑๙๗๕ ซงมลนธนแตกตางจากหนวยงาน

หลายๆ หนวยงานทผานมาทมงเนนคณคาของความงามและ

คณคาทางประวตศาสตร แตจะมงเนนไปทการอยรวมกนหรอ

ใชประโยชนรวมกนระหวางสถาปตยกรรมกบชมชน นอกจาก

นยงมหนวยงานทคลายกนทำาหนาทนในไอรแลนดเหนอ คอ

Ulster Architectural Heritage Society (UAHS) ทกอตง

ในป ค.ศ. ๑๙๖๗

นอกจากสมาคมและมลนธตามทกลาวขางตนแลว

ยงมองคกรขนาดเลกอกมาก ททำาหนาทในการสงเสรม

และสนบสนนการอนรกษสถาปตยกรรมเฉพาะดานหรอยค

ตางๆ เชน the Council for British Archaeology ซงเนนการ

อนรกษแหลงโบราณคด the Georgian Group ซงเนนการ

อนรกษอาคารในยค Georgian (อาคารทสรางหลงป ค.ศ.

๑๗๑๔ เปนตนมา) the Victorian Group ทเนนการอนรกษ

อาคารในยค Victorian และ Edwardian (อาคารทสรางหลง

ป ค.ศ. ๑๗๑๔ เปนตนมา) the Twentieth Century Society

ทม งอนรกษอาคารทสรางหลงจากป ค.ศ. ๑๙๑๔ เปนตน

และสมาคมทมงอนรกษอาคารทางศาสนา เปนตน นอกจากน

สหราชอาณาจกรยงเปนจดเรมตนของการตง NGOs ระหวาง

ประเทศเพอการอนรกษโดยคำานงถงการเปลยนแปลงสภาวะ

อากาศอก โดยทำางานอยในหลายแหงทงโลก ทงในทวปยโรปเอง

ทวปเอเชย และทวปอนๆ อกดวย ตอฉบบหนา (๕๒/๒๕๕๗)

๐๕

กรอบความคดการวางแผนตงรบภยพบตเมอง(Urban

Disaster Resilience Planning Framework) เปน

สวนทสำาคญทสดโดยเฉพาะเมองขนาดใหญ ทม

ประชากรหนาแนน ซงมองคประกอบทางสงคมมากมาย

มระบบสาธารณปโภคสาธารณปการทสลบซบซอน มโครงสราง

ทางกายภาพและทางเศรษฐกจทเชอมโยงหลายระดบจาก

ระดบทองถนสโครงขายระดบสากล เชน โครงขายคมนาคม

และโทรคมนาคม ซงเปนองคประกอบใหมทสำาคญของเมองใน

ปจจบน เหลานทำาใหเมองใหญตองการกรอบความคดอนรวม

สำาหรบนกวชาการทกำาลงกลาวถงมากทสด นนคอระบบนเวศ

(Ecological System) ซงมกถกละเลย และผบรหารสวนใหญ

มกไมใหความสำาคญ และการตดสนใจของผบรหารบางครง

อาจทำาลายระบบนเวศทเปราะบาง และหลายครงถงขนทำาให

สงมชวตบางสายพนธสญพนธอยางถาวร

ดงนนการวางแผนจำาเป นตองสร างความเข าใจ

การจำาแนกองคประกอบ เพอประมวลและจดทำาแผนยทธศาสตร

สำาหรบตงรบภยพบตเมอง ประยกตศาสตรตางๆ หลายสาขา

จากนเวศวทยา วศวกรรม สงคมวทยา ผงเมอง และ ฯลฯ จนถง

หลกการลดความเสยง เพอปรบเมองใหเขากบสภาพภมอากาศ

เปลยนแปลง (Urban Adaptation to Climate Change)

นบตงแตป ๒๐๐๗ องคกรระหวางประเทศหลายแหง

ไดนำาเสนอเรองราวของการตงรบภยพบต ในรปของคมอ

เอกสารแนะนำา และเอกสารทางวชาการตางๆ สำาหรบทองถน

ในประเทศกำาลงพฒนาใหนำาไปปฏบตใช แตพบวายงมจดออน

จากวธการ (Methodology) การลดขนาดแบบจำาลองของสภาพ

ภมอากาศเปลยนแปลงจากระดบโลกมาส การใชงานใน

ระดบทองถน (Downscaled Climate Modeling) ทำาใหเกด

ความคลาดเคลอน (Error) โดยชมชนเมองขนาดเลกลงมา

มกมรปแบบและผลกระทบจากสภาพภมอากาศเปลยนแปลง

แตกตางจากเมองใหญ

นยามของระบบ (System) ถกจำาแนกออกจากกน

จากระบบเมอง (Urban System) ระบบนเวศ (Ecological

System) ระบบองคกร (Institutional System) และระบบอนๆ

ทตองพจารณารวมกน ระบบเหลานมความเปราะบางตางกน

เชน บางเมองมระบบสาธารณปโภคสาธารณปการ และระบบ

องคกรทด แตมความเปราะบางเรองระบบนเวศ โดยเฉพาะ

เมองขนาดใหญทตองการรกษาความมนคงทางเศรษฐกจ

มากกวาการรกษาสภาพแวดลอมทมระบบนเวศเปราะบาง

จนเกดความขดแยงสง ดงนนกรอบความคดการวางแผน

ตงรบภยพบตเมอง จงตองบรณาการหลายมต

การตงรบภยพบตเมอง (ตอนท ๒)Urban Disaster Resilience

ดร.ธงชย โรจนกนนท

สถำปนกช�ำนำญกำรพเศษ

ส�ำนกงำนผประสำนงำนดำนสภำพภมอำกำศเปลยนแปลง

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๕

สำาหรบ “ผปฏบต” มความสำาคญ ครอบคลมบคคล

ทกสาขาอาชพ ทกระดบการศกษา ทงภาครฐและเอกชนทพงพา

อาศยกนและกน แตทวาคนเหลานมมงมนตางกน มความสนใจ

เรองราวไมเหมอนกน โดยเฉพาะอยางยงตางมสวนรวมในการ

ตดสนใจไมเหมอนกน เมอจำาเปนตองรวมมอกนตงรบภยพบต

จงตองการประสานความรวมมออยางดจากทกกลมผปฏบต

แนวความคดตงรบภยพบตในระดบเมองจงถกมองวา

เปนระบบการปรบตวทซบซอน (Complex Adaptive System)

การวางแผนประกอบดวยแนวความคดมากมาย พฤตกรรมทาง

สงคม (Social Behavior) ในชมชนเมอง ถกวเคราะหประกอบ

ดวยในแตละขนตอน หากมความขดแยงทางสงคมสง ไมวา

ดานเชอชาต ดานเศรษฐกจหรอดานใดๆ จกทำาใหการวางแผน

การบรหารตลอดจนการจดการภยพบตประสบปญหาได

ตลอดเวลา โดยเฉพาะการจดแบงบทบาทหนาทใหแกผปฏบต

แตละกลมเมอเกดภยพบต

ทงองคกร (Agents) และผปฏบต (Actors) ตองมตนทน

หรอทรพยากร (Resources) อยางเพยงพอ นนหมายถงตนทนทม

คามากกวางบประมาณทตองการมากขน มากกวาหนวยงานอน

แตความหมายของตนทนสำาคญสำาหรบการวางแผนตงรบภย

พบต ไดแกองคความรทจกตองพฒนาใหกวางขน มากขน

ทกมต และทรพยากรทมคามากกวาสงอนใดคอทรพยากร

มนษย ดงนนในแผนภม

องค ประกอบสำาคญในกรอบความคดน ได แก

องคความร ทงองคความรทองถน (Local Knowledge) และ

องคความรทางวทยาศาสตร (Scientific Knowledge) ทจก

ตองแสวงหาเพมเตมและขยายความรเดมใหมากขน เพอ

ใหทนตอความเปลยนแปลง เมอความรมากขน จกเขาใจ

ปญหา เขาใจความเสยงมากขน และจกสามารถพฒนาปรบ

ตนเองใหเขากบสภาพภมอากาศและภยพบตทจกตามมา

ไดมประสทธภาพมากขน โดยนยสำาคญขององคความรนน

ผ ทเกยวของทงหลายจำาเปนตองพฒนาความร ของตนให

กาวทนความเปลยนแปลง ดงกรณรายงานการวจยตางๆ ดาน

สภาพภมอากาศเปลยนแปลงทนำาเสนอในระดบสากล เชน

ผลกระทบของอณหภมของโลกเพมขน ๒ องศา จกมผลให

กรงเทพมหานครในอก ๒๐ ปขางหนา มปญหานำาทะเลทวมถงเปนตน

นยามสำาคญทถกนำามาประกอบคำาอธบายในงาน

แผนภมแสดงกรอบความคดการวางแผนตงรบภยพบตเมอง

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๖

วชาการดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ไดรบการขยาย

ความเพอใหเกดความเขาใจตรงกน ดงเชน

การคาดเดา หรอ (Prediction) หมายถงสาระทไม

อาจระบไดชดเจน ถกตองแมนยำา หรอไมอาจมหลกการใด

มาอธบายได เชน การเมองทคาดเดาไมได (Unpredictable

Politics) เปนตน

การพยากรณ หรอ (Forecast) หมายถงสาระทมการ

สรปวเคราะหไดระดบหนง ความถกตองอาศยขอมลทสามารถ

คนหาไดเปนองคประกอบสำาคญ เชน การพยากรณอากาศ

(Weather Forecasting)

การคาดการณ หรอ (Projection) หมายถงสาระทม

การวเคราะหจากองคประกอบตางๆ เพอแสดงการณอนาคต

ทจะเกดขนภายใตเงอนไขทนำามาวเคราะห เชน การวเคราะห

อตราการเกด การตาย การเจรญพนธเพอการคาดการณ

ประชากร (Demographical Projection)

ความนาจกเปนไปได (Probability) หมายถงสาระ

ทอางองจากประสบการณ ความรและความทรงจำา จนทำาให

เกดความเชอวาเหตทำานองเดยวกนจกเกดขนไดอก โดยอาจ

อางองจากแหลงขอมลพนบานทไมเปนวทยาศาสตร แตมผล

ทำาใหบคคลบางกลมสรปวาเรองนนเปนไปได

ความไมแนนอน (Uncertainty) หมายถงสาระทไม

อาจระบไดวา อนาคตจะเปนเชนไร แมมขอมล สถต หรอหลก

วชาการประกอบกตาม สาระหรอเรองราวบางครงอาจเกดขน

ไดโดยไมคาดคด

นยามเหลานถกนำามาใชอธบายปรากฏการณตางๆ

ทเกยวของกบสภาพภมอากาศเปลยนแปลง โดยขนตอน

สำาคญในการวางแผนตงรบภยพบต ตงแตการวเคราะหความเสยง

การวเคราะหความเปราะบาง จนถงการกำาหนดมาตรการตงรบ

ในดานตางๆ ดงกรณกระบวนการปรบตว (Adaptation

Process) เพอรบความเปลยนแปลงทมลกษณะและรปแบบ

การคาดการณทมมากมาย ตามทนกวทยาศาสตรตางสาขา

นำาเสนอในรปแบบของแบบจำาลองสภาพภมอากาศ (Climate

Model) ทมเนอหาสาระเปนวทยาศาสตรมากกวา จนบางครง

เปนปญหาในการสอใหทองถนเขาใจ หากเปนขอมลหรอภาพ

จำาลองอนาคตทประกอบดวยการคาดการณ การคาดเดาทม

ความไมแนนอน จนทำาใหวางแผนไมไดจนถงตดสนใจไมได

ดวยเหตทสภาพภมอากาศเปลยนแปลงจกปรากฏผลกระทบ

ชดนน ใชเวลานานมาก ระหวาง ๓๐-๘๐ ป เทยบกบระยะ

การบรหารงานของผปฏบต หรอองคกร และผทเกยวของ

ตางๆ เพยง ๔-๑๐ ป เทานน ทำาใหผบรหารรรอ และลงเล

บางตองการขอมล และความชดเจนมากกวานเพอตดสนใจ

เหลานเปนสาเหตสำาคญทแผนปฏบตงาน (Action Plan) ในหลาย

ประเทศไมไดรบการอนมต หรอผานการพจารณายากมาก

ขณะเดยวกนฝายวชาการโดยเฉพาะนกวทยาศาสตรกลบไม

คอยมบทบาทหรอโตแยงหรอมสวนรวมในการกำาหนดนโยบาย

จนทศทางและวธปฏบตกลายเปนหนาทของฝายบรหารทผก

กบการเมอง จนเปนประเดนทกลาวถงเรองสภาพภมอากาศ

เปลยนแปลงวาเปนวาระทางการเมองในหลายประเทศ รฐบาล

สหพนธรฐเยอรมนเปนตวอยางชดเจนของการกำาหนดนโยบาย

ดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง (Policy on Climate

Change) บนพนฐานขอมลทางวทยาศาสตร และเปนตวอยาง

ทดของการดำาเนนงานดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง

เปรยบเทยบกบประเทศกำาลงพฒนาสวนใหญแลว

นโยบายเกอบทงหมดเปนนโยบายการเมอง (Political

Policy) ทหวงผลทางการเมอง ไมมการอางองหลกการทาง

วทยาศาสตร ซงเปนองคประกอบสำาคญมากในการตงรบ

ภยพบต ความเปราะบางทางการเมองจงถกพจารณาวาเปน

ปญหาและอปสรรคสำาหรบการตงรบภยพบต ทำาใหหลาย

ประเทศไมสามารถปรบตวและบรรเทาผลกระทบจากภยพบต

ได ซงมกไดรบความเสยหายหนกและสญเสยชวตมากกวาท

ควรจะเปน เชน ประเทศกำาลงพฒนาและมฐานะยากจนทมก

มปญหาทางการเมอง

องคประกอบดานองคกรและผ ปฏบตถกกลาวถง

บอยครง เพราะเปนผขบเคลอนสำาคญ เนองจาก “การตงรบภย

พบตเมองเปนขบวนการตอเนอง” Urban climate resilience

is a continual process. อกนยหนง เปน ขบวนการ (Process)

ไมใชโครงการ (Project) ทเสรจสนแลว มองหาโครงการใหม

โดยมกรอบของการคาดการณสภาพภมอากาศ (Climate

Projection) เพอเตรยมรบภยพบตตลอดเวลา โดยเรมจาก

ความรความเขาใจวทยาศาสตรดานสภาพภมอากาศ (Climate

Science) แลวพฒนาเปนการจำาลองสถานการณ (Scenarios)

ในอนาคต เปนภยอนตราย (Hazard) และผลกระทบ เชน

การตงรบภยพบตจากพายทอาจมหลายลก ดงทเคยเกดใน

ประเทศไทยในป ๒๕๕๔ และอาจสมมตสถานการณกรณม

พายมากกวาในป ๒๕๕๔ เปนตน

เมอพจารณาสาระของการวางแผนตงรบภยพบต

นยามตางๆ และตรรกะของการทำางาน จงเปนองคประกอบ

สำาคญทอย ในงานผงเมองมานาน สอดคลองกบเอกสาร

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๗

และทฤษฏทประยกตใชในดานสภาพภมอากาศเปลยนแปลง

เพยงแตผทเกยวของจำาเปนตองศกษาเพมเตมในศาสตรทเกยวของ

และขอมลทยงไมครบถวน โดยเฉพาะวทยาศาสตรดานสภาพ

ภมอากาศ

หากงานผงเมองเพอการวางแผนตงรบภยพบต

มงเนนการคาดเดา และการพยากรณมากเกนไป ความผดพลาด

จกมากตามไปดวย การวางผงเมองและวางแผนแตละดาน

บนพนฐานการคาดการณ และความน าจะเป นไปได

จงเปนสาระสำาคญในการวางแผน ทสามารถลดและปดชองวาง

ของการวเคราะหความเสยงภยพบตเมอง (Urban Disaster)

ไดดกวา โดยเงอนไขความไมแนนอนเปนปญหาทนาเปนหวง

มากทสด ดงกรณผลการศกษาของนกวทยาศาสตรชนนำา

ของโลกทประเมนแตเดมและเสนอองคการสหประชาชาตวา

อณหภมโลกจะสงขน ๒ องศา แตผลการศกษาตอมาพบความ

ไมแนนอนวา อณหภมโลกอาจสงกวา ๔ องศาในศตวรรษน

นนหมายถงการเพมปรมาณฝนตกในเขตรอนชน (Tropical Zone)

จกมปรมาณมากกวาปกตรอยละ ๓๐ ถง ๕๐ ในกรณสภาพภม

อากาศเปลยนแปลงแบบสดก (Climate Change Extreme)

ซงจกทำาใหเกดพายหมนขนาดใหญมากขน และรนแรงมากขน

กอใหเกดภยพบตรายแรงตามมามากมาย

สถานการณทผนแปรและองคประกอบในการทำางาน

ทเพมมากขน ทำาใหจำาเปนตองทบทวนการทำางาน โดยเฉพาะ

ขนตอนการวเคราะหความเสยงภยพบต (Disaster Risk

Analysis) ซงเปนขนตอนทยากทสด

เอกสารอางอง ๑. Black M. & King J. (๒๐๐๙), The Atlas of Water;

Mapping the World’s most critical Resource, University

of California Press, California, USA

๒. Moench M., Tyler S. & Lage J. (๒๐๑๑), Cata-

lyzing Urban Climate Resilience, Applying

๑ กรกฎาคม ๒๕๕๖ (ตอตอนท ๓)

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๓๘

อาเซยนกบประเทศ ‘คเจรจา’

๑๐ ประเทศสมาชกอาเซยน ไดตงอยในภมภาคท

เรยกวาเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดเสรมสรางความ

สมพนธอนดผานกรอบความรวมมอตางๆ และ

อาเซยนยงมโครงการความรวมมอในสาขาตางๆ กบประเทศ

‘คเจรจา’ ซงเปนเพอนของอาเซยน อาเซยนมเปาหมาย คอ

การขอใหประเทศ ‘คเจรจา’ ทมสถานะทดกวา ใหความ

ชวยเหลอทางดานการพฒนาแกอาเซยน โดยอาเซยนเรมม

ความสมพนธกบประเทศนอกกลมเปนครงแรกกบ ‘สหภาพ

ยโรป’ ในปพ.ศ.๒๕๑๕ หรอประมาณ ๕ ปภายหลงจากการกอ

ตงอาเซยน ตอมาอาเซยนมเพอนประเทศ ‘คเจรจา’ เพมมากขน

จนถงปจจบน มจำานวน ๙ ประเทศ กบ ๑ องคกร ไดแก จน

ญปน เกาหลใต สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย นวซแลนด แคนาดา

อนเดย รสเซย และสหภาพยโรป

ตอมาอาเซยนพยายามหาความเชอมโยงกบประเทศ

และองคกรตางๆ ในดานเศรษฐกจ การคา และการลงทน

เช นความร วมมอเฉพาะทางในบางสาขากบองค การ

สหประชาชาตและปากสถาน รวมถงกล มภมภาคอนๆ

เชน ความรวมมอของรฐอาวอาหรบ (องคกรของประเทศ

ทมนำามนเปนสนคาสงออกหลก ไดแก บาหเรน กาตาร

คเวต โอมาน ซาอดอาระเบย และสหรฐอาหรบเอมเรตส),

สมาคมความร วมมอแหงภมภาคเอเชยใต (มอนเดย

ปากสถาน และบงกลาเทศเปนสมาชก), องคกรของกลม

ประเทศในทวปอเมรกาหลายองคกร เชน เขตการคาเสร

อเมรกาเหนอ (North American Free Trade Agreement:

NAFTA) และตลาดรวมอเมรกาตอนลาง ซงประกอบไป

ดวยอารเจนตนา บราซล ปารากวย อรกวย ชล เปร โบลเวย

โคลอมเบย และเอกวาดอร เปนตน

ความสมพนธระหวางอาเซยนกบประเทศ ‘คเจรจา’ ทผานมา ไดกอใหเกดผลบวกในดานตางๆ เชน

การเสรมสรางความไวเนอเชอใจระหวางกนเพอปองกน

ขอพพาททอาจมขน, ประเทศ ‘คเจรจา’ ใหความชวยเหลอ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๓๙

เรองควรรเกยวกบอาเซยน

รวบรวมและเรยบเรยงโดย

ส�านกงานวเทศสมพนธ

ดานการเงนและเทคนคเพอการพฒนาของอาเซยน เปนการ

ลดชองวางระดบการพฒนาระหวางประเทศสมาชกอาเซยน

ดงเดมกบประเทศกมพชา ลาว พมา และเวยดนาม ซงเปน

สมาชกทเพงเขารวมอาเซยน, ความพยายามในการจดตงเขต

การคาเสรรวมกนระหวางอาเซยนกบประเทศคเจรจาหลาย

ประเทศ เชน จน ญปน เกาหลใต ออสเตรเลย และนวซแลนด หรอ

สหภาพยโรป อนจะสงผลใหประชาชนอาเซยน ซงรวมประชาชน

คนไทย นนไดใชสนคาทมคณภาพดในราคาทถกลง เปนตน

นอกจากน อาเซยนยงไดเปนแกนหลกในการ

จดใหมการประชมสดยอดเอเชยตะวนออก ซงเปนการ

ประชมระดบผนำาของประเทศสมาชกอาเซยน ๑๐ ประเทศ, ทมา: สมาคมอาเซยน ประเทศไทย, http://www.aseanthailand.

org/h2_2.html

จน , เกาหลใต , ญป น , อนเดย , ออสเตรเลย และ

นวซแลนด ซงถอว าเป นเวทของผ นำาทจะแลกเปลยน

ความคด และวสยทศน การพฒนา ตลอดจนแก ไข

ปญหาตางๆ ทเกดขนในภมภาคเอเชยตะวนออกรวมกน

การดำาเนนความสมพนธ ระหว างอาเซยนกบ

ประเทศคเจรจา จงเนนทการประสานความรวมมอระหวาง

กนในกจกรรมและโครงการทสอดคลองกบเปาหมายการเปน

ประชาคมอาเซยน

มกลไกการประชมในระดบตางๆ

เปนกลไกการขบเคลอนความสมพนธระหวาง

อาเซยนกบประเทศคเจรจา เชน การประชม

ระดบรฐมนตรระหวางอาเซยนกบ

ประเทศคเจรจา ซงจดขนเปนประจำาทกป

ในชวงเดอนมถนายนหรอกรกฎาคม

หรอการประชมระดบผนำา

ประเทศของประเทศสมาชกอาเซยน

กบจน ญปน และเกาหลใต ทเรยกวา

‘อาเซยน + ๓’ ซงจดขนเปนเปนประจำา

ทกปเชนกนในชวงเดอนพฤศจกายนหรอธนวาคม

ความสมพนธระหวางอาเซยนกบประเทศ‘คเจรจา’

เรมตนอาเซยน อาเซยนเตบโตและมระดบการพฒนาทดขน ปจจบน

‘หนสวน’ ‘ผรบ’จากประเทศคเจรจา (ผให) ทมสถานะทดกวา

ใหความชวยเหลอทางดานการพฒนาแกอาเซยน

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๐

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาภาพลกษณ

ปจจบนของกรมโยธาธการและผงเมอง และภาพลกษณ

ทพ งประสงค ของกรมโยธาธการและผง เมอง

ในทศนะของบคลากรภายในกรม ศกษาการเปดรบสอและ

ขาวสารเกยวกบกรมโยธาธการและผงเมอง และการรบรเกยวกบ

กรมโยธาธการและผงเมองของบคลากร ความสมพนธระหวาง

ลกษณะทางประชากรของบคลากรกบภาพลกษณปจจบนของ

กรมโยธาธการและผงเมอง

ผลการวจยพบวา ภาพลกษณปจจบนของกรม

โยธาธการและผงเมองในภาพรวมเปนเชงบวกระดบมาก

ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการและผงเมอง คอ

การเปน องคกรแกนน�าในดานการผงเมองและโยธาธการ

บคลากรของกรมเปดรบขาวสารเกยวกบกรมโยธาธการและ

ผงเมองทางสออนเทอรเนต/อนทราเนตมากทสด รองลงมา

ไดแกบอรดประชาสมพนธ / ประกาศ / คำาสง / หนงสอเวยน

สวนใหญไดรบขาวสารทางดานนโยบาย วสยทศน พนธกจ

ภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง

นายรงสรรค ศรหน

นกประชำสมพนธช�ำนำญกำร

กองเผยแพรและประชำสมพนธ กรมโยธำธกำรและผงเมอง

และทศทางการดำาเนนงานของกรม รองลงมาคอขาวการจด

กจกรรมภายในองคกร ขาราชการและพนกงานราชการมการ

รบร เกยวกบกรมโยธาธการและผงเมองในภาพรวมอยในระดบ

ปานกลาง ทงนเพศและระยะเวลาการทำางานของบคลากร

มความสมพนธกบภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมองอยาง

มนยสำาคญทางสถต

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา กรมโยธาธการและผงเมอง ไดกำาหนดกลมภารกจ

เพอสนองตอบประชาชน ตามแนวนโยบายของรฐบาล และ

กระทรวงมหาดไทย โดยการดำาเนนงานตามยทธศาสตร

๔ ดาน ไดแก ดานการผงเมอง ดานการพฒนาเมอง

บทคดยอ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๑

ดานการอาคาร และการบรการดานชาง ซงการดำาเนนงาน

ดงกลาว เกยวของกบภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนในทก

ภาคสวนของสงคมทจะมสวนผลกดนใหองคกรบรหารงานไปส

ความสำาเรจได ในการดำาเนนงานใหบรรลวตถประสงคอยางม

ประสทธภาพนน จำาเปนทจะตองเผยแพรประชาสมพนธขอมล

ขาวสารตางๆ ไปสกลมเปาหมาย เพอมความรความเขาใจท

ถกตองในการดำาเนนงานขององคกร เกดการยอมรบ สนบสนน

เชอถอ ศรทธา เสรมสรางภาพลกษณทดใหกบกรมโยธาธการ

และผงเมอง

ในโลกยคปจจบน ขอมลขาวสารสามารถเขาถง

ประชาชนไดอยางรวดเรว การดำาเนนงานของหนวยงานตางๆ

ทเกยวของกบประชาชนจงปรากฏเปนขาวทางสอมวลชน

อยางรวดเรว และกอใหเกดภาพลกษณในทางบวก หรอ

พลบพลาพธ ในพระราชพธบวงสรวงสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราช ณ พระทนงอนนตสมาคม

ในโอกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงครองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๒

โครงการน�าสอมวลชนเยยมชมการกอสรางถนนและระบบระบายน�า อ.หวหน จ.ประจวบครขนธโครงการพฒนาตามผงเมองรวมตามยทธศาสตรดานการพฒนาเมอง

ทางลบตอองคกร ตามมมมองของกลมเปาหมายทแตกตางกนไป

เพราะขอมลขาวสารทปรากฏทางสอตางๆ เหลานสงผลตอ

ทศนคตของกลมเปาหมายและการดำาเนนงานขององคกร

ทงน ภาพลกษณอาจจะมาจากชอเสยงของหนวยงาน

ในการดำาเนนงานทสงคมไดรบร จากนโยบายและการปฏบต

งานของเจาหนาท คณภาพของบคคลากร การใชเทคโนโลยท

ทนสมย และการเผยแพรขอมลขาวสารตางๆ เกดเปนลกษณะ

เฉพาะของหนวยงาน

ภาพลกษณเกดขนไดใน ๒ ลกษณะคอ เกดขนเอง

ตามธรรมชาตจากสภาพแวดลอมและเกดขนจากกระบวนการ

สรางภาพลกษณตามทสถาบนหรอองคการตองการจะใหเปน

ภาพลกษณเกดขนจากขอเทจจรงและการประเมนสวนตวของ

แตละบคคล ขอมลทบคคลไดรบนนตองชดเจน มจำานวนมาก

พอและตอเนองอยางสมำาเสมอจนทำาใหเกดการรบรได ซงอาศย

การสอสารทมประสทธภาพผานชองทางตางๆ ททางหนวยงาน

เลอกใช และมระยะเวลายาวนานเพยงพอ

ภาพลกษณเป นรากฐานแหงความมนคงของ

องคกร มความสำาคญตอความสำาเรจของการดำาเนนงาน

ทงในระยะสนและระยะยาว ทำาใหองคกรไดรบความสนใจ

จากสาธารณชน ขาราชการและพนกงานขององคกร เปนผท

ทจะนำานโยบายของหนวยงานมาปฏบตและเกยวของใกลชด

กบประชาชน การมความรความเขาใจทถกตองและมภาพ

ลกษณทดตอหนวยงาน ยอมกอใหเกดความเชอมนภาคภมใจ

เลอมใสศรทธาในองคกรของตน สงผลใหการดำาเนนงานม

ประสทธภาพ นอกจากนบคลากรภายในหนวยงานยงเปน

สอบคคลทจะเปนผถายทอดขอมลขาวสารการดำาเนนงานใน

เชงบวกไปสประชาชนกลมเปาหมาย เพอสรางภาพลกษณท

ดของกรมโยธาธการและผงเมองตอไป

วธด�าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงสำารวจ ศกษาเฉพาะ

ขาราชการ และพนกงานราชการของ กรมโยธาธการและ

ผงเมองในสวนกลางและสวนภมภาค ใชวธการสมตวอยาง

แบบการจดชนภม ใชแบบสอบถามเปนเครองมอ สถตทใช

วเคราะหขอมล ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย คาสวน

เบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาไคสแควร

ถนนและระบบระบายน�า อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๓

ผลการวจย ๑. ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการ

และผงเมอง

• เปนหนวยงานดานโยธาธการและดานการผงเมอง

ทมภารกจหลกทางดานการกอสรางและดานการวางผงเมอง

การพฒนาเมองและการควบคมอาคาร

• เป นหนวยงานทมองค ความร ในงานผงเมอง

การอาคาร และการกอสราง เชน เขอนปองกนตลงฯ

๒. จดเดนกรมโยธาธการและผงเมองทตองการใหเกดขน

• เปนองคกรหลกในการจดรปแบบของเมองใหม

ระบบ เปนระเบยบเรยบรอยสวยงาม ตองการใหพฒนาเมอง

และชนบทโดยคำานงถงสงแวดลอมอยางมอตลกษณ

• เปนองคกรควบคมการกอสรางใหมมาตรฐานทาง

วศวกรรม และตองการใหองคกรเปนเลศในการใหบรการ

ดานชางแกประชาชนและองคกรปกครองสวนทองถน

๓. บคลกลกษณะของกรมโยธาธการและผงเมอง

ทตองการ

• เปนองคกรทมความสงางาม มชวตชวา และมความ

แขงแรง

คนปองกนน�าทวมสามารถพบเกบได เพอไมใหบดบงทศนยภาพโบราณสถานโครงการปองกนน�าทวมโบราณสถานสาธารณะและแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร

บรเวณวดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา

การกอสรางพนงกนน�า บรเวณคลองรงสตประยรศกด

เรอก�าจดผกตบชวาเพอแกปญหาการระบายน�า

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๔

อภปรายผล ภาพลกษณทพงประสงคของกรมโยธาธการและ

ผงเมอง เปนไปตามพนธกจของกรมฯ ไดแก การสนบสนน

กำาหนด กำากบ และพฒนาปรบปรงใหงาน ผงเมองและโยธาธการ

มมาตรฐานวชาการทสามารถสนองตอความตองการทาง

สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม เพอการพฒนาอยางยงยน

เนองจากปจจบนปญหาของเมองและสงแวดลอมเพมมากขน

ทกวน เชน มลพษ ขยะ การจราจร ความแออดของอาคาร

บานเรอน กรมฯสามารถใชองคความรดานชางและดานการ

ผงเมองวางแผนพฒนาทองถนใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม

ทางกายภาพและลกษณะภมประเทศของพนท

ปจจบนปรากฏการณโลกรอนและแผนดนไหวเกด

ขนบอยครง สงผลตอการออกแบบอาคาร จงตองมการทดสอบ

วสดและตรวจสอบอาคาร เชน อาคารสง โรงมหรสพ โรงแรม

โรงงาน ปาย สะพาน ฯลฯ ตองตรวจสอบความแขงแรงอยาง

ตอเนอง และแนวโนมในอนาคตทโครงสรางทางสงคมจะ

เปลยนแปลงไปเปนสงคมทมผสงวยมากขน การออกแบบ

อาคารจะตองสอดรบโดยตองมสงอำานวยความสะดวกให

มากขน และกรมฯมกฎหมายหลายฉบบรองรบการปฏบตงาน

ภาพล กษณ ท พ งประสงค จ งสอดคล องกบ

บคลกลกษณะของกรมโยธาธการและผงเมองทตองการคอ

มความสงางาม มชวตชวา และมความแขงแรง

บานลอยน�าและทจอดรถลอยน�า การวางผงเมองรวมดวยเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING ๔๕

ขอเสนอแนะ๑. ขอเสนอแนะทวไป

๑.๑ วางกลยทธการประชาสมพนธเพอเสรมสรางภาพ

ลกษณใหสอดคลองกบสถานการณ เนนการประชาสมพนธ

เชงรก บรหารจดการใหเปนระบบอยางตอเนอง จดทำาแผนระยะสน

และแผนระยะยาว ใหครอบคลมทกเครอขายขององคกร

๑.๒ สรางภาพลกษณใหสอดคลองกบความตองการของ

กลมเปาหมาย ดวยขอมลทถกตองชดเจน รวดเรว ทนเหตการณ

ผานสอทสามารถเขาถงได โดยเฉพาะดำาเนนงานทเกดผลกระทบ

เชน การกอสรางเขอนปองกนตลง การวางและจดทำาผงเมอง

รวม เปนตน

๑.๓ สรางอตลกษณขององคกร โดยสรางจตสำานก

รวม เชน คำาขวญ คานยม เครองแบบหรอสสญลกษณประจำา

กรม สอความหมายถงภารกจทนาภาคภมใจ ปลกฝงความเปน

สถาปนกหลวง ชางของแผนดน และนกผงเมองของประชาชน

๑.๔ จดกจกรรมสาธารณะประโยชนเพอสงคม CSR

(Corporate Social Responsibility) และกจกรรมพเศษเพอ

สรางความสมพนธอนดกบผมสวนไดเสย สรางความประทบ

ใจใหเกดขน พรอมทงเผยแพรทางสอมวลชนและสอสมยใหม

๑.๕ ประเมนภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง

อยางสมำาเสมอและตอเนอง เพอวเคราะหทศทางความตองการ

และรบฟงความคดเหนของกลมเปาหมาย ทงภายในและ

ภายนอกองคกร เพอเปนแนวทางในการวางแผนประชาสมพนธ

ในครงตอไป

๒. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

๑) ศกษาภาพลกษณกรมโยธาธการและผงเมอง

ในดานอนๆ เพมขน เชนดานการเปนองคกรของประชาสงคม

ภาพลกษณดานสภาพแวดลอมในการทำางาน ภาพลกษณของ

ผบรหารองคกร เจาะลกในแตละองคประกอบโดยตรง

๒) ศกษาการรบร ภาพลกษณกรมโยธาธการและ

ผงเมอง ในทศนของกลมเปาหมายภายนอก เพอการวางแผน

ประชาสมพนธใหเขาถงทกๆ กลมเปาหมาย เสรมสรางภาพ

ลกษณทดใหแกองคกร ตอไป

*งานวจยน เป นสวนหนงของการศกษา หลกสตร

นเทศศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เอกสารอางอง

๑. กรมโยธาธการและผงเมอง (๒๕๕๓) อำานาจหนาท

กรมโยธาธการและผงเมอง นครปฐม กองเผยแพรและ

ประชาสมพนธ

๒. (๒๕๕๒) ค มอการวางแผนยทธศาสตร/กลยทธ

นครปฐม กองแผนงาน

๓. (๒๕๕๒) แผนปฏบตงาน ๒๕๕๓ ACTION PLAN

๒๕๕๓ นครปฐม กองแผนงาน

๔. กรรณการ อศวดรเดชา (๒๕๔๔) สอเพอการ

ประชาสมพนธ พมพครงท ๕ กรงเทพมหานคร พมพครงท

๓ กรงเทพมหานคร โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

๕. วรช ลภรตนกล (๒๕๔๔) การประชาสมพนธฉบบ

สมบรณ (พมพครงท ๙) กรงเทพมหานคร สำานกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

๖. วมลพรรณ อาภาเวท (๒๕๔๖) การวางแผนการ

ประชาสมพนธและการรณรงค กรงเทพมหานคร บรษท

บคพอยท จำากด

๗. สมควร กวยะ (๒๕๔๗) การประชาสมพนธใหม

กรงเทพมหานคร โอ.เอส.พรนตงเฮาส

๘. Bernays, Edward L.(๑๙๖๑), Your Future in Public

Relations. New York : Richard Rosen Press, Inc.

๙. Cutlip, Scott M., and Center, Allen H. (๑๙๗๘)

Effective Public Relations ๕th ed. Englewood Cliff, N.J.

: Prentice-Hall.

๑๐. Good,Cater V. (๑๙๗๓) Dictionary of education.

New York :Mc Graw-Hill Book.

๑๑. Schramm Wibur (๑๙๗๓) “Channels and Audi-

ences.” In Handbook of Communication.

๑๒. Chicago : Rand McNally College Publishing

Company.

วำรสำรกรมโยธำธกำรและผงเมอง

JOURNAL OF DEPARTMENT OF PUBLIC WORKS AND TOWN & COUNTRY PLANNING๔๖

โครงการผงเมองเพอการพฒนา

พนทรอบสถานรถไฟความเรวสง

สายกรงเทพ – เชยงใหม

สายกรงเทพ – หวหน

สายกรงเทพ – นครราชสมา

สายกรงเทพ – ระยอง