4560 MaGezegenlerinVe Dünyanınoluşumu
4510 MaAyın oluşumu
4470 MaEn yaşlı Aykayaçları
4000 MaEn yaşlı kıtasal kayaçlar
3800 MaSu erozyonununkanıtları
2700 MaAtmosferik oksijenin Artmaya başlaması
3500 MaManyetik alan kaydı Primitif bakteri fosilleri
2500 MaAna kıta oluşumfazının tamam-lanması
542 Ma Canlı türlerindepatlama
443 MaToplu yokolma
420 Maİlk karasal hayvanlar
125 Maİlk çiçeklibitkiler
5 Maİlk hominidler
0.2 MaHomo Sapiens’ in İlk ortaya çıkışı
Toplu yokolmalar
359 Ma 251 Ma 200 Ma 65 Ma Günümüz
1500
1000
2000
3000
4000
500
KabukManto
Katı demirİç çekirdek
Sıvı demirdış çekirdek
İKLİM SİSTEMİBuzulküre
Hidrosfer
Biyoser
Atmosfer
SİSTEM OLARAK DÜNYAMIZ
PLAKA TEKTONİĞİ SİSTEMİ
Astenosfer
Manto
Litosfer
JEODİNAMO SİSTEMİ
İç çekirdek
Dışçekirdek
0 (km)Kıtasal kabuk(2.8 g/cm3)
Mohosüreksizliği
Yatay mesafe ölçeksizdir
Mantle(3.4 g/cm3)
Okyanusal kabuk(3.0 g/cm3)
1020304050
Yoğunluğu düşük olan kıtasal kabuk daha yoğunmanto üzerinde yüzmektedir.
Kıtasal kabuk okyanusal kabuktan daha az yoğundur.
0 (km)Kıtasal kabuk(2.8 g/cm3)
Mohosüreksizliği
Yatay mesafe ölçeksizdir
Manto(3.4 g/cm3)
Okyanusal kabuk(3.0 g/cm3)
1020304050
‘Mafik’ magnezyum ve demice zengin‘Felsik’
K-feldispat ve silisçe zengin
Kıtasal kabuk Okyanusal kabuk
Dünyanın ana katmanlarının yoğunluğu
Kabuk
Manto
Dışçekirdek
İçÇekirdek
Derinlik (km)
Den
sit
y (
g/c
m3)
Derinlik (km)
KABUK
Silisyum (28%)
Alüminyum (8%) Demir (6%)Magnezyum (4%)
Kalsiyum (2.4%)
Diğer (5.6%)Oksijen(46%)
Silisyum (21%)
Alüminyum (2.4%) Demir (6.3%)
Magnezyum (22.8%)
Kalsiyum (2.5%)
Oksijen(44%)
MANTO
Nikel (5%)Demir(85%)Demir(85%)
Kükürt (5%)
Oksijen (5%)
DIŞÇEKİRDEK
Nikel (6%)Demir(94%)Demir(94%)
İÇÇEKİRDEK
Sun
Güneş Dünyanın dış motoru olarak işlev görür.
Güneş enerjisi iklim ve hava koşullarını belirler.
Dünyanın iç motoru ise dünyanın oluşumu sırasında madde birikiminden ve farklı-laşmasından kaynaklanan ısı ve kararsız radyoaktif elementlerin bozunmasından açığa çıkan ısıyla çalışır.
Dünyadan yayılan ısı yeriçinden ve güneşten gelen ısıyı dengeler.
Meteorlar uzaydan Dünyamıza gelen kütlelerdir.
Dünyamız açık bir sistemdir
DÜNYAMIZIN ENERJİ KAYNAKLARI
1- Güneş radyasyonu:2- Radioaktif bozunma:3- Gel-git ısısı:4- İlksel Isı:5- Çekirdek Oluşumu:
1. RADYASYON
2. İLETİM
3. KONVEKSİYON
ISI TRANSFERİ ÜÇBİÇİMDE OLMAKTADIR.
Konveksiyon sıcak suyun yükselmesine neden olur.
Yükselen su soğuyarak yanal olarak hareket eder ve çökmeye başlar.
Dibe çöken su ısınır ve yeniden yükselir
Sıcak malzeme manto İçerisinde yükselir.
Bu olay plakaların oluşmasına ve bir-birinden uzaklaş-masına neden olur.
Plakaların birbirine yak- laştığı yerde soğumuş plaka manto içine sürük-lenir.
Manto içerisine çöker, ısınır ve yeniden yükselir.
Plate Plate
Dünyamızın en dış katmanı olan litosfer, plaka olarak adlandırılan bir düzineye yakın büyük parçaya ayrılmıştır.
Levhaların sınırlarını deprem odak noktalarının ve volkanizmanın dağılımından çıkartabiliriz.
Birbirinden uzaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levhaların birbirinden uzaklaşması
Atlantik Ortası Sırtı
Kuzey Amerika
LevhasıKuzey Amerika
LevhasıAvrasyaLevhası
AvrasyaLevhası
Birbirinden uzaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levhaların birbirinden uzaklaşması
Atlantik Ortası Sırtı
Kuzey Amerika
LevhasıKuzey Amerika
LevhasıAvrasyaLevhas
AvrasyaLevhas
Volkanlar ve depremlerin yoğunlaştığı bölge
Birbirinden Uzaklaşan Levha SınırlarıKıtasal plakaların birbirinden uzaklaşması
Doğu AfrikaRift Vadisi
Somali Levhacığı
Somali LevhacığıAfrika Levhası
Afrika Levhası
Birbirinden Uzaklaşan Levha SınırlarıKıtasal plakaların birbirinden uzaklaşması
Doğu AfrikaRift Vadisi
Somali Levhacığı
Somali LevhacığıAfrika Levhası
Afrika Levhası
Birbirine paralel vadiler; volkanlar ve depremler
Doğu Afrika Rifti-kıta üzerinde birbirinden uzaklaşan levha sınırı
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması
Mariana Adaları Mariana Çukuru
Pasifik Levhası
Pasifik LevhasıFilipin
LevhasıFilipin
Levhası
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması
Mariana Adaları Mariana Çukuru
Pasifik Levhası
Pasifik LevhasıFilipin
LevhasıFilipin
Levhası
Derin deniz hendeği; volkanik ada yayı
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması
Nazca LevhasıNazca Levhası
AndDağları
GüneyAmerikaLevhası
GüneyAmerikaLevhası
Peru-Şili hendeği
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması
Nazca LevhasıNazca Levhası
AndDağları
GüneyAmerikaLevhası
GüneyAmerikaLevhası
Peru-Şili hendeği
Volkanik dağ zinciri oluşur
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıKıtasal levha-Kıtasal levha yakınlaşması
Himalaya
Ana bindirme fayı
TibetPlatosu
Avustralya-Hindistan Levhası
Avustralya-Hindistan Levhası
Avrasya levhasıAvrasya levhası
Birbirine yaklaşan levha sınırlarıKıtasal levha-Kıtasal levha yakınlaşması
Himalaya
Ana bindirme fayı
TibetPlatosu
Avustralya-Hindistan Levhası
Avustralya-Hindistan Levhası
Avrasya LevhasıAvrasya Levhası
Kabuk parçalanarak faylar boyunca üzt üste gelerek yüksek dağlar ve geniş bir plato oluşturur
Transform-Faylı SınırlarOkyanus Ortası Sırtı Transform Fayı
Kuzey Amerika Levhasu
Kuzey Amerika Levhasu
Avrasya Levhası
Yayılma merkezlerinin birbirinden ötelenmesi
Transform-Faylı SınırlarKıtasal Transform Fay
Kuzey Amerika Levhası
Kuzey Amerika LevhasıPasifik LevhasıPasifik Levhası
San Andreas Fayı
Magma Oluşumu
Magma oluşumu için üç temel koşuldan en az birinin etkili olması gerekmektedir.
1.Sıcaklık yükselmesi2. Basınç serbestleşmesi3. Ortama su ilavesi
05.05.b1
Derinlik (basınç) arttıkça kayaçların ergime Derinlik (basınç) arttıkça kayaçların ergime sıcaklığı artar.sıcaklığı artar.
SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek
05.05.c1
Düşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek
Sıcaklık
05.05.c2
SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek
05.05.c3
Düşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek
Sıcaklık
Ortama suyun eklenmesi kayacın ergime sıcaklığını düşürür.
VOLKANLARIN DAĞILIMI
05.05.c2
SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek0
Uzaklaşan levha sınırlarında magma oluşumu
Düşük ---------------------Yüksek
Dü
şük ----------
Yü
ksek
Sıcaklık
Birbirine yaklaşan levha sınırında ergimeBirbirine yaklaşan levha sınırında ergime(Okyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması)(Okyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması)
Suyun mantoya Suyun mantoya eklenmesieklenmesi
05.10.b1
Bazik magma kabuğu Bazik magma kabuğu ergitirergitir
Suyun eklenmesi Suyun eklenmesi mantoyu ergitirmantoyu ergitir
Çoğunlukla Asidik ve Çoğunlukla Asidik ve ortaç kayaçlar oluşurortaç kayaçlar oluşur
Bazik magma oluşurBazik magma oluşur
Birbirine yaklaşan levha sınırında ergimeBirbirine yaklaşan levha sınırında ergime(Okyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması)(Okyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması)
05.10.c1
Yitim zonuna suyun taşınmasıYitim zonuna suyun taşınması
Minerallerdeki su derinlerde minerallerin Minerallerdeki su derinlerde minerallerin parçalanmasıyla açığa çıkar (dehidratasyon)parçalanmasıyla açığa çıkar (dehidratasyon)
Okyanus ortası sırtta suyun dolaşımı sonucunda su Okyanus ortası sırtta suyun dolaşımı sonucunda su oluşan kayaçlar içerisindeki gözeneklere girer ve oluşan kayaçlar içerisindeki gözeneklere girer ve minerallerin içerisinde kristal suyu olarak bulunur.minerallerin içerisinde kristal suyu olarak bulunur.
Yiten dilimdeki dehidratasyon (suyun açığa çıkması) reaksiyonları
Yitimden önce okyanusal kabukta kil mineralleri, mikalar, karbonatlar, sülfatlar ve amfiboller bulunmaktadır. Basınç artarken amfibol parçalanaraksu açığa çıkar.
05.10.d1
Kıtasal çarpışma sırasında magma oluşumuKıtasal çarpışma sırasında magma oluşumu
Volkanlar çok azdırVolkanlar çok azdır
Kabuksal kayaçların Kabuksal kayaçların derinlere gömülmesi ve derinlere gömülmesi ve ısınmasıısınması
Çarpışmada önceki yitim Çarpışmada önceki yitim sırasında oluşan ergime artık sırasında oluşan ergime artık devam etmemektedir.devam etmemektedir.
Kabuğun ergimesi Kabuğun ergimesi asidik kayaçları asidik kayaçları (granit) oluşturur.(granit) oluşturur.
Kıtasal çarpışma
Sıcak nokta volkanizması
Sıcak noktaların dağılımı
Hareketli okyanusal levha altında yer alan sıcak nokta