4560 MaGezegenlerinVe Dünyanınoluşumu

4510 MaAyın oluşumu

4470 MaEn yaşlı Aykayaçları

4000 MaEn yaşlı kıtasal kayaçlar

3800 MaSu erozyonununkanıtları

2700 MaAtmosferik oksijenin Artmaya başlaması

3500 MaManyetik alan kaydı Primitif bakteri fosilleri

2500 MaAna kıta oluşumfazının tamam-lanması

542 Ma Canlı türlerindepatlama

443 MaToplu yokolma

420 Maİlk karasal hayvanlar

125 Maİlk çiçeklibitkiler

5 Maİlk hominidler

0.2 MaHomo Sapiens’ in İlk ortaya çıkışı

Toplu yokolmalar

359 Ma 251 Ma 200 Ma 65 Ma Günümüz

1500

1000

2000

3000

4000

500

KabukManto

Katı demirİç çekirdek

Sıvı demirdış çekirdek

İKLİM SİSTEMİBuzulküre

Hidrosfer

Biyoser

Atmosfer

SİSTEM OLARAK DÜNYAMIZ

PLAKA TEKTONİĞİ SİSTEMİ

Astenosfer

Manto

Litosfer

JEODİNAMO SİSTEMİ

İç çekirdek

Dışçekirdek

0 (km)Kıtasal kabuk(2.8 g/cm3)

Mohosüreksizliği

Yatay mesafe ölçeksizdir

Mantle(3.4 g/cm3)

Okyanusal kabuk(3.0 g/cm3)

1020304050

Yoğunluğu düşük olan kıtasal kabuk daha yoğunmanto üzerinde yüzmektedir.

Kıtasal kabuk okyanusal kabuktan daha az yoğundur.

0 (km)Kıtasal kabuk(2.8 g/cm3)

Mohosüreksizliği

Yatay mesafe ölçeksizdir

Manto(3.4 g/cm3)

Okyanusal kabuk(3.0 g/cm3)

1020304050

‘Mafik’ magnezyum ve demice zengin‘Felsik’

K-feldispat ve silisçe zengin

Kıtasal kabuk Okyanusal kabuk

Dünyanın ana katmanlarının yoğunluğu

Kabuk

Manto

Dışçekirdek

İçÇekirdek

Derinlik (km)

Den

sit

y (

g/c

m3)

Derinlik (km)

KABUK

Silisyum (28%)

Alüminyum (8%) Demir (6%)Magnezyum (4%)

Kalsiyum (2.4%)

Diğer (5.6%)Oksijen(46%)

Silisyum (21%)

Alüminyum (2.4%) Demir (6.3%)

Magnezyum (22.8%)

Kalsiyum (2.5%)

Oksijen(44%)

MANTO

Nikel (5%)Demir(85%)Demir(85%)

Kükürt (5%)

Oksijen (5%)

DIŞÇEKİRDEK

Nikel (6%)Demir(94%)Demir(94%)

İÇÇEKİRDEK

Sun

Güneş Dünyanın dış motoru olarak işlev görür.

Güneş enerjisi iklim ve hava koşullarını belirler.

Dünyanın iç motoru ise dünyanın oluşumu sırasında madde birikiminden ve farklı-laşmasından kaynaklanan ısı ve kararsız radyoaktif elementlerin bozunmasından açığa çıkan ısıyla çalışır.

Dünyadan yayılan ısı yeriçinden ve güneşten gelen ısıyı dengeler.

Meteorlar uzaydan Dünyamıza gelen kütlelerdir.

Dünyamız açık bir sistemdir

DÜNYAMIZIN ENERJİ KAYNAKLARI

1- Güneş radyasyonu:2- Radioaktif bozunma:3- Gel-git ısısı:4- İlksel Isı:5- Çekirdek Oluşumu:

1. RADYASYON

2. İLETİM

3. KONVEKSİYON

ISI TRANSFERİ ÜÇBİÇİMDE OLMAKTADIR.

Konveksiyon sıcak suyun yükselmesine neden olur.

Yükselen su soğuyarak yanal olarak hareket eder ve çökmeye başlar.

Dibe çöken su ısınır ve yeniden yükselir

Sıcak malzeme manto İçerisinde yükselir.

Bu olay plakaların oluşmasına ve bir-birinden uzaklaş-masına neden olur.

Plakaların birbirine yak- laştığı yerde soğumuş plaka manto içine sürük-lenir.

Manto içerisine çöker, ısınır ve yeniden yükselir.

Plate Plate

Dünyamızın en dış katmanı olan litosfer, plaka olarak adlandırılan bir düzineye yakın büyük parçaya ayrılmıştır.

Levhaların sınırlarını deprem odak noktalarının ve volkanizmanın dağılımından çıkartabiliriz.

Birbirinden uzaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levhaların birbirinden uzaklaşması

Atlantik Ortası Sırtı

Kuzey Amerika

LevhasıKuzey Amerika

LevhasıAvrasyaLevhası

AvrasyaLevhası

Birbirinden uzaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levhaların birbirinden uzaklaşması

Atlantik Ortası Sırtı

Kuzey Amerika

LevhasıKuzey Amerika

LevhasıAvrasyaLevhas

AvrasyaLevhas

Volkanlar ve depremlerin yoğunlaştığı bölge

Birbirinden Uzaklaşan Levha SınırlarıKıtasal plakaların birbirinden uzaklaşması

Doğu AfrikaRift Vadisi

Somali Levhacığı

Somali LevhacığıAfrika Levhası

Afrika Levhası

Birbirinden Uzaklaşan Levha SınırlarıKıtasal plakaların birbirinden uzaklaşması

Doğu AfrikaRift Vadisi

Somali Levhacığı

Somali LevhacığıAfrika Levhası

Afrika Levhası

Birbirine paralel vadiler; volkanlar ve depremler

Doğu Afrika Rifti-kıta üzerinde birbirinden uzaklaşan levha sınırı

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması

Mariana Adaları Mariana Çukuru

Pasifik Levhası

Pasifik LevhasıFilipin

LevhasıFilipin

Levhası

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması

Mariana Adaları Mariana Çukuru

Pasifik Levhası

Pasifik LevhasıFilipin

LevhasıFilipin

Levhası

Derin deniz hendeği; volkanik ada yayı

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması

Nazca LevhasıNazca Levhası

AndDağları

GüneyAmerikaLevhası

GüneyAmerikaLevhası

Peru-Şili hendeği

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıOkyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması

Nazca LevhasıNazca Levhası

AndDağları

GüneyAmerikaLevhası

GüneyAmerikaLevhası

Peru-Şili hendeği

Volkanik dağ zinciri oluşur

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıKıtasal levha-Kıtasal levha yakınlaşması

Himalaya

Ana bindirme fayı

TibetPlatosu

Avustralya-Hindistan Levhası

Avustralya-Hindistan Levhası

Avrasya levhasıAvrasya levhası

Birbirine yaklaşan levha sınırlarıKıtasal levha-Kıtasal levha yakınlaşması

Himalaya

Ana bindirme fayı

TibetPlatosu

Avustralya-Hindistan Levhası

Avustralya-Hindistan Levhası

Avrasya LevhasıAvrasya Levhası

Kabuk parçalanarak faylar boyunca üzt üste gelerek yüksek dağlar ve geniş bir plato oluşturur

Transform-Faylı SınırlarOkyanus Ortası Sırtı Transform Fayı

Kuzey Amerika Levhasu

Kuzey Amerika Levhasu

Avrasya Levhası

Yayılma merkezlerinin birbirinden ötelenmesi

Transform-Faylı SınırlarKıtasal Transform Fay

Kuzey Amerika Levhası

Kuzey Amerika LevhasıPasifik LevhasıPasifik Levhası

San Andreas Fayı

Magma Oluşumu

Magma oluşumu için üç temel koşuldan en az birinin etkili olması gerekmektedir.

1.Sıcaklık yükselmesi2. Basınç serbestleşmesi3. Ortama su ilavesi

05.05.b1

Derinlik (basınç) arttıkça kayaçların ergime Derinlik (basınç) arttıkça kayaçların ergime sıcaklığı artar.sıcaklığı artar.

SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek

05.05.c1

Düşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek

Sıcaklık

05.05.c2

SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek

05.05.c3

Düşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek

Sıcaklık

Ortama suyun eklenmesi kayacın ergime sıcaklığını düşürür.

VOLKANLARIN DAĞILIMI

05.05.c2

SıcaklıkDüşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek0

Uzaklaşan levha sınırlarında magma oluşumu

Düşük ---------------------Yüksek

Dü

şük ----------

Yü

ksek

Sıcaklık

Birbirine yaklaşan levha sınırında ergimeBirbirine yaklaşan levha sınırında ergime(Okyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması)(Okyanusal levha-Okyanusal levha yakınlaşması)

Suyun mantoya Suyun mantoya eklenmesieklenmesi

05.10.b1

Bazik magma kabuğu Bazik magma kabuğu ergitirergitir

Suyun eklenmesi Suyun eklenmesi mantoyu ergitirmantoyu ergitir

Çoğunlukla Asidik ve Çoğunlukla Asidik ve ortaç kayaçlar oluşurortaç kayaçlar oluşur

Bazik magma oluşurBazik magma oluşur

Birbirine yaklaşan levha sınırında ergimeBirbirine yaklaşan levha sınırında ergime(Okyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması)(Okyanusal levha-Kıtasal levha yakınlaşması)

05.10.c1

Yitim zonuna suyun taşınmasıYitim zonuna suyun taşınması

Minerallerdeki su derinlerde minerallerin Minerallerdeki su derinlerde minerallerin parçalanmasıyla açığa çıkar (dehidratasyon)parçalanmasıyla açığa çıkar (dehidratasyon)

Okyanus ortası sırtta suyun dolaşımı sonucunda su Okyanus ortası sırtta suyun dolaşımı sonucunda su oluşan kayaçlar içerisindeki gözeneklere girer ve oluşan kayaçlar içerisindeki gözeneklere girer ve minerallerin içerisinde kristal suyu olarak bulunur.minerallerin içerisinde kristal suyu olarak bulunur.

Yiten dilimdeki dehidratasyon (suyun açığa çıkması) reaksiyonları

Yitimden önce okyanusal kabukta kil mineralleri, mikalar, karbonatlar, sülfatlar ve amfiboller bulunmaktadır. Basınç artarken amfibol parçalanaraksu açığa çıkar.

05.10.d1

Kıtasal çarpışma sırasında magma oluşumuKıtasal çarpışma sırasında magma oluşumu

Volkanlar çok azdırVolkanlar çok azdır

Kabuksal kayaçların Kabuksal kayaçların derinlere gömülmesi ve derinlere gömülmesi ve ısınmasıısınması

Çarpışmada önceki yitim Çarpışmada önceki yitim sırasında oluşan ergime artık sırasında oluşan ergime artık devam etmemektedir.devam etmemektedir.

Kabuğun ergimesi Kabuğun ergimesi asidik kayaçları asidik kayaçları (granit) oluşturur.(granit) oluşturur.

Kıtasal çarpışma

Sıcak nokta volkanizması

Sıcak noktaların dağılımı

Hareketli okyanusal levha altında yer alan sıcak nokta