บทท 3

ทฤษฎผนำ�เชงพฤตกรรม

บทนำ�

ภาวะผนำา(Leadership) หรอความเปนผนำา หมายถง  ความสามารถในการนำา (The American Heritage Dictionary,1985 : 719) ซงเปนความสำาเรจอยางยงสำาหรบความสำาเรจของผนำา ภาวะผนำาไดรบความสนใจและศกษามานานแลว เพอใหรวาอะไรเปนองคประกอบทจะชวยใหผนำามความสามารถในการนำา หรอเปนผนำาทมประสทธภาพ

กลาวไดวา ผนำาเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจของงานและองคการ ปจจบนมความเชอวา วา ผนำาไมไดเปนมาโดยกำาเนด การเปนผนำาสามารถสรางขนได จากการทผนนใชความพยายามและการทำางานหนก (Leaders are not born, leaders are made and they are made by effort and hard work) การเปนผนำาจงเปนเรองทเรยนรได  ภาวะผนำาเปนคำาทมผใหนยามมากมาย แตทคนสวนใหญเขาใจตรงกนกคอ เปนกระบวนการอทธพลทางสงคมทบคคลหนงตงใจใชอทธพลตอผอน  เพอใหปฏบตกจกรรมตาง ๆ ตามทกำาหนด รวมทงการสรางความสมพนธระหวางบคคลในองคการ  ภาวะผนำาจงเปนกระบวนการอทธผลทชวยใหกลมสามารถบรรลเปาหมาย ซงประกอบไดหลายดวยองคประกอบ ไมวาจะเปนการใหความไววางใจและเชอมนในภาวะผนำาเพอเปนตวบงชความนาเชอถอไดมากทสดในความพอใจของพนกงานในองคการ รวมถงการสอความหมายทมประสทธผลโดยภาวะผนำาทมประโยชนในขอบขายทสำาคญสามขอบขาย นนคอ กญแจในการเอาชนะความไววางใจและความเชอมนของคนในองคการ

การศกษาเรองของภาวะผนำานน จะศกษาตงแตคณลกษณะ (Traits) ของผนำ�  อำ�น�จ(Power) ของผนำา พฤตกรรม (Behavior) ของผนำ�แบบตางๆในปจจบนไดมใหความหมายของภาวะผนำาไวหลากหลายและแตกตางกนดงน

-                   ภาวะผนำาคอ ความคดรเรมและธำารงไวซงโครงสรางของความคาดหวงและความสมพนธระหวางกนของสมาชกของกลม (Stogdill,1974 : 411)

-                   ภาวะผนำาคอ ความสามารถทจะชแนะ สงการ หรออำานวยการ หรอมอทธพลตอพฤตกรรมของผอนเพอใหมงไปสจดหมายทกำาหนดไว (McFarland, 1979 : 303)

-                   ภาวะผนำาคอ ศลปะในการชแนะลกนอง หรอผรวมงานใหปฏบตหนาทดวยความกระตอรอรน และเตมใจ (Schwartz, 1980 : 491)

-                   ภาวะผนำาคอ กระบวนการทบคคลใชอทธพลตอกลม เพอใหบรรลความตองการของกลม หรอจดมงหมายขององคการ (Mitchell and Larson, Jr., 1987 : 435)

-                   ภาวะผนำาเปนเรองของศลปะของการใชอทธพล หรอกระบวนการใชอทธพลตอบคคลอนเพอใหเขามความเตมใจ และกระตอรอรนในการปฏบตงานจนประสบความสำาเรจตามจดมงหมายของกลม(Kootz and Weihrich, 1988 : 437)

-                   ภาวะผนำาเปนความสามารถในการใชอทธพลตอกลม เพอใหประสบความสำาเรจตามเปาหมายทตงไว (Robbins, 1989 : 437)

-                   ภาวะผนำาเปนกระบวนการของการชแนะ และอทธพลตอกจกรรมตางๆ ของสมาชกของกลม (Stoner and Freeman, 1989 : 459)

-                   ภาวะผนำาเปนกระบวนการทบคคลหนง(ผนำา) ใชอทธพลและอำานาจของตนกระตนชนำาใหบคคลอน(ผตาม) มความ

กระตอรอรน เตมใจทำาในสงทเขาตองการ โดยมเปาหมายขององคการเปนจดหมายปลายทาง (พยอม วงศสารศร, 2534 : 196)

กว วงศพฒ(2535 : 14-15) ไดสรปแนวคดเกยวกบผนำาไว 5 ประการ คอ

1.             ผน ำาหมายถง ผซ งเป นศนยกลางหรอจดรวมของกจกรรมภายในกลม เปรยบเสมอนแกนของกลม เปนผมโอกาสตดตอสอสารกบผอนมากกวาทกคนในกลม มอทธพลตอการตดสนใจของกลมสง

2.             ผ น ำาหมายถ ง บ คคลซ งน ำากล มหรอพากล ม ไปส วตถประสงคหรอจดหมายทวางไว แมแตเพยงชแนะใหกลมไปสจดหมายปลายทางกถอวาเปนผนำา ทงนรวมถงผนำาทนำากลมออกนอกลนอกทางดวย

3.             ผนำาหมายถง บคคลทสมาชกสวนใหญคดเลอกหรอยกใหเขาเปนผนำาของกลม ซงเปนไปโดยอาศยลกษณะทางสงคม มตของบคคลเปนฐาน และสามารถแสดงพฤตกรรมของผนำาได

4.             ผนำาหมายถง บคคลซงมคณสมบตเฉพาะอยาง คอสามารถสอดแทรกอทธพลบางประการอนกอใหเกดการเปลยนแปลงของกลมไดมากทสด

5.             ผน ำาหมายถง บคคลซ งสามารถน ำากลมไปในทางทตองการ เปนบคคลทมสวนรวม และเกยวของโดยตรงตอการแสดงบทบาท หรอพฤตกรรมการเปนผนำา

จากความหมายดงกลาวขางตน จะเหนวาแนวคดสวนใหญจะเกยวของกบกลมคน และสมาชกของกลมมความสมพนธภายในตอกนอยางสมำาเสมอ ในการนจะมสมาชกคนใดคนหนงหรอมากกวาถกกำาหนดหรอยอมรบใหเปนผน ำา (Leader) เนองจากจะมความแตกตางในดานตางๆ จากบคคลอนๆ ของกลม ซงถอวาเปนผตาม(Followers) หรอผใตบงคบบญชา หรอลกนอง(Subordinates) หรอผปฏบต

สำาหรบความหมายของภาวะผนำาเกอบทงหมดจะเกยวของกบการใชอทธพล ซ งสวนมากจะเปนผน ำา(Leader) พยายามจะมอทธพลตอผตาม(Followers) ในกลมหรอบคคลอน เพอใหมทศนคต พฤตกรรมและอนๆ ไปในทศทางททำาใหจดมงหมายของกลมหรอองคกรประสบความสำาเรจ

ดงนนจงสรปไดวา ภาวะผน ำา(Leadership) คอกระบวนการทบคคลใดบคคลหนงหรอมากกวาพยายามใชอทธพลของตนหรอกลมตน กระตน ชน ำา ผลกดน ใหบคคลอนหรอกลมบคคลอนมความเตมใจ และกระตอรอรนในการทำาสงตางๆ ตามตองการ โดยมความสำาเรจของกลมหรอองคกรเปนเปาหมาย  

ประเภทของผนำ�จำาแนกประเภทของผนำา อาจจำาแนกโดยอธบายใหเหนถงการเกดผนำาวาเกดขนได 2 ประเภท คอ

1.จำาแนกโดยสถานการณและโดยตำาแหนง2. จำาแนกโดยลกษณะในการบรหารซ งม 3 ประเภทซ งจะเนนท

พฤตกรรมของผนำาเปนสำาคญวาผนำามพฤตกรรมเชนไรดงน-      ผนำาแบบใชพระเดช หมายถงผนำาทยดเอากฎหมาย ระเบยบ

แบบแผนเปนทตง-      ผนำาแบบใชพระคณ หมายถงผนำาทมอำานาจและศลปะในการท

จะสามารถจงใจใหบคคลทงหลายทงปวงปฏบตตามทตนประสงค-        ผนำาแบบสญลกษณ หมายถงผนำาทมลกษณะเปนสญลกษณ

ของผอยในฐานะตำาแหนงทควรแกการเคารพนบถอถาพจารณาผนำาแบบใชพระเดชจะพบวา ตรงกบประเภทของภาวะ

ผนำาคอ ผนำ�ประเภทนเสธ สวนผนำาโดยตำาแหนงกมกจะมพฤตกรรมแบบผน ำ�แบบใชพระเดช  เป นสวนมาก คอเม อไดรบการแตงตงใหด ำารงตำาแหนง กมกยดเอากฎหมายและระเบยบแบบแผนเปนทตง แตกมบางทใชพระคณ สวนผนำาแบบใชพระคณนนตรงกบ ผนำ�ประเภทปฏฐ�น และผนำาโดยสถานการณ เพราะเปนผนำาททำาใหผรวมงานเลอมใสศรทธา และ

เหนอกเหนใจผรวมงานเหมอนๆ กน ทงยงเปนผนำาทอาจจะไมไดรบการแตงตงตามกฎหมายอกดวย

ลกษณะของผนำ�มทเชล และ ลารสน จเนยร (Michell and Larson, Jr., 1987 : 435-436)ไดชใหเหนองคประกอบทสำาคญ 3 ประการ ในการพจารณาวาผนำาใดมภาวะผนำาหรอไม ไดแก  1. ผนำาเปนกระบวนการ  2. มระดบความถกตองของการใชอทธพล  3.มความสำาเรจของจดมงหมายทตงไว

1. ภาวะผนำา เปนกระบวนการของการใชอทธพล ทผนำาพยายามจะมอทธพลเหนอผตาม เพอใหมพฤตกรรม การปฏบตงานตามตองการโดยมจดมงหมายขององคการเปนเปาหมาย ไมใชเรองของบคคลทจะพงมภาวะผนำาไดโดยทไมไดมการกระทำาใด ๆ เปนกระบวนการ (process) ใหเกดอทธพลตอผอน ดงนน ผนำาทางจากการแตงตง เชน ผอำานวยการ ผบญชาการ อาจจะมภาวะหรอไมกได ทงนขนอยวามลกษณะทง 3 ประการหรอเปลา ในทางตรงขาม ผทแสดงภาวะผนำาอาจจะไมเปนผนำาทแบบทางการ แตมองคประกอบ 3 ประการนน

2. ภาวะผนำา นอกจากเปนกระบวนการแลว ภาวะผนำาจะเกดขนไดกตอเมอผตามยอมใหผนำาใชอทธพลตอตวเขา ซงโดยทวไปกตองพจารณาถงระดบความถกตองของอทธพลทใชดวยวาไมใชเปนการใชอำานาจเขาขเขญ หรอบบบงคบ ใหทำาตาม เพราะถาเปนการเชนนนกไมถอวาผนำามภาวะผนำาได 

3. ภาวะผนำา จะถกอางถงเมอจดมงหมายของกลม หรอองคการประสบความสำาเรจ ดงนนถาหากผนำาไมสามารถ นำากลมไปสความสำาเรจดงกลาว

ได กยอมหมายถงวาผนำาไมไดแสดงภาวะผนำาหรอไมมความสามารถในการนำานนเอง

ลกษณะของภ�วะผนำ�                มทเชล และลารสน จเนยร (Michell and Larson, Jr., 1987 : 435-436) ไดชใหเหนองคประกอบทสำาคญ 3 ประการ ในการพจารณาวาผนำาใดมภาวะผนำาหรอไม ไดแก                1.ผนำ�เปนกระบวนก�ร                2.มระดบคว�มถกตองของก�รใชอทธพล                3.มคว�มสำ�เรจของจดมงหม�ยทตงไว                1. ภาวะผน ำาเปนกระบวนการ ของการใชอทธพล ผน ำาจะพยายามมอทธพลเหนอผตาม เพอใหมพฤตกรรมการปฏบตงานตามตองการ โดยมจดมงหมายขององคกรเปนเปาหมาย ไมใชเรองของบคคลทจะพงมภาวะผ น ำา ได โดยท ไม ได มกระบวนการท ำา ใดๆเป นกระบวนการ(Process) ใหเกดอทธพลตอผอน ดงนนผนำาทางการแตงตง เชนผอำานวยการ ผบญชาการ อาจจะมภาวะผน ำาหรอไมกได ทงนข นอยวามลกษณะทง 3 ประการหรอเปลา ในทางตรงขามผทแสดงภาวะผนำาอาจจะไมเปนผทเปนแบบทางการ แตมองคประกอบ 3 ประการนน                 2. ภาวะผนำานอกจากจะเปนกระบวนการแลว ภาวะผน ำาจะเกดไดกตอเมอผตามยอมใหใชอทธพลตอตวเขา ซ งโดยทวไปกตองพจารณาถงระดบความถกตองของอทธพลทใชดวยวา       ไมใชเปนการใชอำานาจเขาขเขญ หรอบบบงคบใหทำาตาม เพราะถาเปนการเชนนนกไมถอวามภาวะผนำาได                3. ภาวะผน ำาจะถกอางถงเม อจดมงหมายของกลมหรอองคกรประสบความสำาเรจ ดงนนหากผนำาไมสามารถนำากลมไปสความสำาเรจดงกลาว  กยอมหมายถงวาผนำาไมไดแสดงภาวะผนำา หรอไมมความสามารถในการเปนผนำานนเอง

รปแบบของผนำ�

ลปปทท (Lippitt)  แบงประเภทของผนำาตามลกษณะของการบรหารงานเปน 3 ประเภทไดแกไดแก 

ผน ำ�แบบเผดจก�ร  (The   Autocratic  Style)  เป นผ กำาหนดและวางนโยบายตลอดจนวตถประสงคของการทำางานโครงการตาง ๆ แลวมอบงานใหบคลากรทจะรบงานไปปฏบตมาสอบถามความสมครใจหรอหารอขอความคดเหน  ผนำาแบบเผดจการจะชมหรอวจารณหรอตำาหนใครกตาม  จะชมหรอวจารณหรอตำาหนโดยตวบคคล มใชโดยตำาแหนงและจะแยกตนเองออกหางจากบคลากรอน ๆ ทกคนในหนวยงานจะวางตนเปนเอกเทศยากทบคลากรผใดจะเขาพบหาไดโดยสะดวกบรรดาการตดสนใจสงการทกชนดจะทำาไปโดยลำาพง  เกอบจะหาการตดสนใจสงการเพราะบคลากรอนสนบสนนใหทำาหรอเปนความตองการเชนนนของบคลากรอนไมไดเลย ผนำาแบบเผดจการเปนผบญชางาน  บคลากรอนทำาไดอยางเดยวคอปฏบตการตามบญชา       และไมมทางเลอกหรอทางออกใด ๆ ทงสน

ผนำ�แบบประช�ธปไตย  (The Democratic Leader) เปนผออกคำาสง ประกาศ นโยบายและวตถประสงคของโครงสรางตางๆ กจรง แตบรรดาคำาสง นโยบาย และวตถประสงคทผนำาแบบประชาธปไตยสงไปนนลวนแลวแตกำาหนดขนจากบคลากรทกคนรวมกนทกคนจนเปนทพอใจ   ผนำาแบบประชาธปไตยจงสงการตามนนบคลากรมสทธแมกระทงจะเลอกงานอยางใดทเหนวาเหมาะสมกบความถนดและ ความสามารถของตน หรอแมเลอกบคลากรอนทควรคดวานาจะรวมกนทำางานไดดในคณะเดยวกนกได รวมความวาบคลากรทกคนมสวนวนจฉยในการแบงและมอบหมายงาน ผนำาแบบนเวลาจะดำารงตำาแหนงผนำามใชทำาไปตามอำาเภอใจหรอตามความพอใจสวนตวของตนเองและเมอมงานใดผนำาประเภทนจะเขามามสวนรวมดำาเนนการ และรวมรบผดชอบดวยเสมอ

ผนำ�แบบต�มสบ�ยหรอแบบเสร  (The Laissez-faire or Anarchic Leader)  มอบอำานาจเตมและเสรภาพอยางกวางขวางในการวนจฉยสงการ กำาหนดนโยบาย กำาหนดวตถประสงค ตลอดจนแบงงานและกำาหนดคนทำางานใหแกบคลากรอนทงหมด โดย                     ตนเองไมเขาไปยงเกยวดวยเลย ผนำาประเภทนเพยงแตสนบสนนโดยการจดหาวสด ตาง ๆ เพอใหความสะดวกแกผปฏบตงานเทานนสวนตนเองจะนงอยหาง ๆ จะเขามารวมกตอเมอบคลากรเรยกหาหรอเชญใหมาเทานน นอยครงทผนำาแบบตามสบายจะแสดงความคดเหนใด ๆ ออกมา ไมชอบตำาหน ไมชอบชม การปฏบตงานใด ๆ ของผใดทงสนและจะไมขดขวางหากมใครเสนออะไรมา มกยอมอนมตเรอยไปโดยไมคอยพจารณาเหตผลใด ๆ

แนวคดผนำ�เชงพฤตกรรมในชวงปลายทศวรรษ 1940 นกวจยสวนใหญหนเหการศกษาภาวะ

ผนำาทมงเนนดาน คณลกษณะไปสการศกษาภาวะผนำา ในเชงกระบวนการ และกจกรรมของผนำาซงสามารถมองเหนได ชดเจน ซงเรยกวา การศกษาภาวะผนำาเชงพฤตกรรม โดยพจารณาวา มพฤตกรรมใดบางทผนำาทประสบความสำาเรจแตกตางจากผนำาทไมประสบความสำาเรจ การศกษาภาวะผนำาเชงพฤตกรรมทจะกลาวถง ในทนม 3 ทฤษฎ ไดแก การศกษาภาวะผนำาทมหาวทยาลยโอไฮโอสเตท (Ohio state studies) การศกษาภาวะผนำาทมหาวทยาลยมชแกน (University of Michigan studies) และทฤษฎตาขายภาวะผนำา (Leadership grid) รวมทง ทฤษฎการแลกเปลยนระหวาง ผนำากบสมาชก

1. ก�รศกษ�ภ�วะผนำ�ทมห�วทย�ลยโอไฮโอสเตท (The Ohio state studies)คณะนกวจยของมหาวทยาลย โอไฮโอสเตท ในสหรฐ ไดสรปผลการวจยโดยจำาแนก พฤตกรรมของผนำาออกเปน 2 มต ไดแก ดานกจสมพนธ (Initiating structure) กบดานมตรสมพนธ (Consideration) เปนครงแรกทเนนความสำาคญทงของงาน และคนใน การประเมนพฤตกรรมของผนำา

1.1. พฤตกรรมของผนำาทมงดานกจสมพนธ (Initiating structure) เปนพฤตกรรมของผนำาทแสดงออกตอผตาม โดยมงทความสำาเรจ ขององคการในเรองเกยวกบการจดโครงสรางของงานและ องคการ การกำาหนดคณลกษณะของงานทตองการ การกำาหนดบทบาทของผนำาและผตาม การมอบหมายงานและความรบผดชอบ การกำาหนดวธสอสาร การกำาหนดกระบวนการ และวธการทำางาน เปนตน ซงเปนพฤตกรรมของผนำาทมงความสำาเรจของงาน โดยผตามมโอกาสไดเรยกรอง หรอเสนอเงอนไข การทำางานไดนอยมาก1.2. พฤตกรรมของผนำาทมงมตรสมพนธ (Consideration) เปนพฤตกรรมของผนำาทแสดงถงความรสกไวตอ การรบรตอผตาม ในแงใหการยอมรบถงความรสก ความคด การใหความไววางใจ การแสดงความชนชม และรบฟงปญหาของ ผตามอยางตงใจ การรบฟงขอเสนอแนะของผตามเพอประกอบการตดสนใจ การแสดงความเอออาทรหวงใยตอปญหาและความตองการของลกนอง เปนตนจากพฤตกรรมของผนำาทงสองดานดงกลาว เมอนำามาผสมผสานกนทำาใหไดแบบของ ผนำา (Leadership style) ขน 4 แบบ ดงภาพตอไปน

ไดเสนอสาระสำาคญจากการศกษาภาวะผนำาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ ไวดงน

1. แบบของผนำาทงสองแบบคอ แบบมงสรางโครงสราง (Initiating Structure) และแบบมงสรางนำาใจ (Consideration) ทไดจากการใชแบบสอบถาม Leader Behavior Description Questionnaire หรอ LBDQ ถอไดวาเปนพฤตกรรมพนฐานของผนำา

2. ผนำาทมประสทธภาพมแนวโนมทจะใชแบบพฤตกรรมทงสองสงทงค3. ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาของผนำา จะประเมนพฤตกรรม

ของผนำาตรงกนขามกนคอ ผบงคบบญชาของผนำา มกจะประเมนพฤตกรรมมงสรางโครงสรางหรอมงงาน ในขณะทผใตบงคบบญชาประเมนพฤตกรรมมงสรางนำาใจหรอมงคน

4. แบบพฤตกรรมของผนำาทเนนสงทงมงโครงสรางและมงสรางนำาใจ จะเหมาะกบกลมทมลกษณะเปนเพอน ไมเปนทางการ มวธการทำางานทชดเจน และมทศนคตทดตอการเปลยนแปลง

5. สถานการณทแตกตางกน จะเปนตวกำาหนดหรอตองการแบบผนำาทตางกนไป

2. ก�รศกษ�ภ�วะผนำ�ทมห�วทย�ลยมชแกน (The University of Michigan studies) 

การศกษาพฤตกรรมของผนำาทสำาคญอกอนหนง ไดแก การศกษาของคณะวจยของมหาวทยาลยมชแกน ซงทำาในระยะเวลา ใกลเคยง กบการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ แตการศกษามงเนนจะหาความสมพนธระหวาง พฤตกรรมของผนำากบ กระบวนการกลม และผลการปฏบตงานของกลม ซงผลงานของกลมจะใชเปนเกณฑในการแยกผนำาทมประสทธภาพ และผนำาทไมมประสทธภาพ หรอมประสทธภาพนอย 

สำาหรบพฤตกรรมตาง ๆ ของผนำานนจะไดมาจากการสมภาษณและแบบสอบถามจากผนำาจำานวนมากในองคการตาง ๆ การเปรยบเทยบผนำาทมประสทธภาพกบไมมประสทธภาพ ทำาใหไดพฤตกรรมผนำาออกเปน 2 แบบ และตอมา ลเคอรทและคณะ (Likert, 1961 ; 1967) กไดทำาการศกษาเพมเตม จนสรปพฤตกรรมผนำาเปน 3 แบบ ดงรายละเอยดตอไปน (Yukl, 1989 :81) 1. พฤตกรรมมงงาน (Task-Oriented Behavior) ผนำาทมประสทธภาพจะไมใชเวลาและความพยายามในการทำางาน เหมอนกบ ผใตบงคบบญชา แตจะมงไปทภาระหนาทของผนำา ซงไดแก การวางแผน การจดตารางการทำางาน ชวยประสานกจกรรมตางๆ ของผใตบงคบบญชาจดหาวสดอปกรณ เครองมอ รวมทงเทคนควธการทำางาน ยงกวานน ผนำาทมประสทธภาพ จะแนะนำาใหลกนอง ตงเปาหมายของงานททาทาย และเปนไปได พฤตกรรมมงงานของผนำาจากการศกษาของมหาวทยาลยมชแกนพบวา คลายกบ พฤตกรรมมงสรางโครงสรางของผนำาจากการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ  2. พฤตกรรมมงความสมพนธหรอมงคน (Relationship-Oriented Behavior)ผนำาทมประสทธภาพจะเปนผนำาทหวงใย สนบสนน และชวยเหลอผใตบงคบบญชา ทงยงศรทธาเชอมน และมความเปนเพอน พยายามเขาใจปญหาของลกนอง ชวยใหลกนอง มการพฒนา ในอาชพและสนบสนนใหประสบความสำาเรจผนำาทมประสทธภาพจะไมควบคมลกนองใกลชด ดแลอยหาง ๆ อยางใหเกยรต ผนำาจะตงเปาหมายและใหคำาแนะนำา แตกใหอสระในการทำางานพฤตกรรมมงความสมพนธของการศกษาของมหาวทยาลยมชแกน จะคลายกบพฤตกรรมมงสราง นำาใจของการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ  3. ภาวะผนำาแบบมสวนรวม (Participative Leadership) ลเคอรท (Likert) ไดเสนอวาการนเทศ หรอตดตามดแลการปฏบตงาน ของผใตบงคบบญชาควรกระทำาโดยใชกลมนเทศงานจะดกวาจะนเทศคนเดยว เพราะการนเทศงาน โดยกลมจะเปดโอกาส ใหผใตบงคบบญชา เขามามสวน

รวมในการพจารณาและตดสนใจ นอกจากนน ยงชวยเพมการสอสาร เพมความรวมมอ และลดความ ขดแยง หนาทของผนำาในกลมนเทศงาน ควรจะเปนผนำาในการอภปรายผล ใหการสนบสนนใหมการอภปราย กำาหนดขอบเขตและทศทางในการแกปญหาตาง ๆ อยางไรกตาม การใชกลมในการนเทศงาน ความรบผดชอบทงหมด กยงคงเปนของผนำาโดยตรง ทจะตองทำาการตดสนใจ และรบผดชอบ ผลลพธทงหมด ผลจากการศกษาการใชกลมในการนเทศงานของมหาวทยาลยมชแกน พบวา ไดทำาใหลกนองมความพงพอใจและใชความพยายามในการทำางานมากขนฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 1991 : 269) ไดสรปสาระของการศกษาภาวะผนำาของมหาวทยาลยมชแกนไวดงน 1. ผนำาทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชา ซงเชอวาเปนสงทสนบสนน และเพมความภาคภมใจ และเกยรตยศของผใตบงคบบญชา มากกวาผนำาทมประสทธภาพนอย 2. ผนำาทมประสทธภาพ ชอบทจะนเทศการปฏบตงานของลกนองโดยกลมมากกวาบคคลใดบคคลหนงตามลำาพง รวมทงการตดสนใจดวย ซงตรงกนขามกบผนำาทมประสทธภาพนอย 3. ผนำาทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะตงเปาหมายการปฏบตงานไวคอนขางสงกวาผนำาทมประสทธภาพนอย

ก�รศกษ�ภ�วะผนำ�ต�มแนวต�ข�ยก�รจดก�ร (The Managerial Grid)

1. เบลค และมตน (Blake and Mouton, 1964) ไดเปนผคดตาขายการจดการ (Managerial Grid) ซงมลกษณะคลายคลงกบ การศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ แตไดแยกแยะรายละเอยด และบงชใหเหนถงแบบพฤตกรรมของผนำาทดทสดในตาขายการจดการ ตาขายการจดการ จะประกอบไปดวยพฤตกรรมผนำา 2 มตคอ

(1) มตทผนำามงใหความสนใจเกยวกบการผลต (Concern for Production) และ (2) มตทผนำามงใหความสนใจตอคนผลตหรอตอผปฏบตงาน (Concern for People) ในการศกษาแบบตาขายการจดการนไดมงเนนไปทวาผนำามพฤตกรรมอยางไรในการมงสนใจการผลตและมงสนใจคนผลต

1. มงสนใจการผลต (Concern for Production) มความหมายถงการทผนำาสนใจในสงตาง ๆ เชน คณภาพของการตดสนใจ เลอกนโยบาย วธการและกระบวนการผลต การใหมงานวจยเกยวกบการผลต คณภาพของการบรการ งานทมประสทธภาพ และปรมาณของผลผลต 2. มงสนใจคนผลต (Concern for People) คอการทผนำาทำาใหผตามเตมใจยอมรบในเปาหมายของงาน ผนำายอมรบและยกยอง ในเกยรตของลกนอง ศรทธาในความรบผดชอบระหวางลกนองกบตนเอง จดสภาพการทำางานทดให และพยายามสรางความพอใจในการมความสมพนธ 

จากตารางการจดการ จะพบวามการจดการอย 5 แบบ โดย 4 แบบจะเนนในการสนใจดานใดดานหนงหรอสองดานสง สวนแบบท 5 จะสนใจทงสองดานเทากนดงรายละเอยดตอไปน แบบ 1,1 การจดการแบบปลอยตามสบาย (Impoverished

Management) การจดแบบน ผนำาสนใจทงการผลตและผ

ปฏบตงาน (คนผลต) ตำา คอไมคอยสนใจความตองการและเปาหมายขององคการ ละทงงาน ใชเวลาในแตละวนเพยงทำาหนาทเปนผนำาขอมล หรอ นโยบายตาง ๆ จากผบรหารในระดบสง ผานทางผนำาไปสผปฏบตงานเทานนเอง การจดการแบบนอาจจะ ทำาใหองคการเสอมถอย ลงได

แบบ 9,9 การจดการแบบเนนการทำางานเปนทม (Team Management) เปนการจดการทผนำาใหความสำาคญ และเอาใจใสทง การผลตและผปฏบตงานสงทงสองอยาง ผนำาแบบนจะพยายามทำาใหเปาหมายขององคการประสบความสำาเรจ ในขณะเดยวกนกสนองความตองการของผปฏบตงานไดดวย การจดการแบบนถอเปนการจดการทดทสด

แบบ 1,9 การจดการทเนนการสมาคม (Country Club Management) คอการบรหารทใหความสนใจการผลตนอย แตสนใจผผลตมาก มงสรางความพงพอใจดวยการสรางสงอำานวยความสะดวก สรางบรรยากาศแหงความเปนเพอนในการทำางาน แตไมคอยสนใจ หรอพยายามทจะทำาใหงานบรรลเปาหมายขององคการ

แบบ 9,1 การจดการแบบเนนอำานาจและการเชอฟง (Authority-Obedience)การจดการแบบนจะใหความสนใจการผลตสง สนใจผปฏบตงานนอย มงใชอำานาจใหผปฏบตงานเชอฟงและปฏบตตามความตองการของผนำา สรปวาเปนการบรหารทคอนขางจะเผดจการ และเอาใจใสแตการผลตหรองานเปนสำาคญ

แบบ 5,5 การจดการแบบพบกนครงทางระหวางการผลตและคนผลต (Organization Man Management) เปนการจดการทใหความสนใจตอการผลตปานกลาง และพยายามสรางความสมดลในการสนใจผปฏบตงานดวย โดยการธำารงรกษาขวญกำาลงใจของผปฏบตงาน เพอกอใหเกดความพงพอใจ แตกไมไดให

ความสำาคญของผปฏบตงานสงกวาการผลต สรปวาการจดการแบบน ผนำาจะไมคอยวางเปาหมายของงานสงไปนก และคอนขางไมเผดจการ รวมทงยงรบฟงความคดเหนของผปฏบตงานดวย

ตาขายการจดการไดถกใชเปนเครองมอในการจดแบบของผนำา และในการฝกอบรมผนำาซงเปนทยอมรบกนมาก อยางไรกตาม ตาขายการจดการกไมสามารถอธบายไดวา ทำาไมผนำาจงเปนผนำาแบบปลอยตามสบาย (1,1) หรอแบบเนนสมาคม (1,9) หรอจดการเปนทม (9,9) เปนตน ซงคงตองศกษาไปถงปจจยสถานการณตาง ๆ ทอาจเปนสาเหตใหผนำาตองมแบบนน ๆ เชน ลกษณะของผนำา ผตาม ลกษณะงานและสภาพแวดลอมขององคการ เปนตนภาวะผนำาแบบมสวนรวม (Participative Leadership)จากทไดมการศกษาพบพฤตกรรมผนำา หรอแบบของผนำา ม 2 แบบ ไดแก

แบบมงงาน (Task - Oriented Behavior) มงความสมพนธ (Relationship - Oriented Behavior)

การศกษาตอมาไดมงเนนไปทการศกษาภาวะผนำาแบบมสวนรวม ซงสวนใหญจะเกยวของกบกระบวนการตดสนใจ โดยผนำามแนวโนมจะเปดโอกาสใหบคคลอนมารวมในการตดสนใจหรอใหมอทธพลในการตดสนใจของผนำา เชน การปรกษา การรวมตดสนใจ การรวมใชอำานาจการกระจายอำานาจหรอการบรหารแบบประชาธปไตย กระบวนการมสวนรวมอาจจะเกยวของกบผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผบงคบบญชา บคคลอน ๆ ภายนอกหนวยงาน หรอองคการภาวะผนำาแบบมสวนรวม จดเปนกลมของพฤตกรรมอกกลมหนง ซงแตกตางจากพฤตกรรมมงงาน หรอพฤตกรรมมงความสมพนธ แตกอาจมบางกจกรรมทเหมอนกน ภาวะผนำาแบบมสวนรวมนไดมการศกษามาบางแลวโดยคณะวจยของมหาวทยาลยมชแกน แตไมมในการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ 1. การตดสนใจแบบเผดจการ (Autocratic Decision) คอการท

ผนำาตดสนใจแตลำาพงผเดยวโดยไมมการถามความคดเหน หรอขอเสนอแนะจากบคคลอน เปนการตดสนใจทไมมอทธพลของบคคลใดตอการตดสนใจเลย (no influcence by others) 2. การตดสนใจแบบปรกษา (Consultation) คอ การตดสนใจทผนำายงคงตดสนใจเอง แตไดมการปรกษาและขอความคดเหนกบบคคลตาง ๆ และนำามาพจารณากอนทจะทำาการตดสนใจ สรปวาการตดสนใจเรมมอทธพลของผอนตอการตดสนใจของผนำาบางแลว 3. การรวมกนตดสนใจ (Joint Decision) เปนการตดสนใจทผนำา และผใตบงคบบญชาไดมารวมประชมแลว อภปรายถงปญหาและทางเลอกตาง ๆ ทด กอนทจะรวมกนตดสนใจโดยทผนำามฐานะเปนเพยงสมาชกของกลมคนหนง ไมมอทธพลตอการตดสนใจของคนอน ๆ ผลการตดสนใจถอเปนการตดสนใจของกลม 4. การมอบหมายใหตดสนใจ (Delegation) คอ การตดสนใจทผนำาจะมอบหมายอำานาจหนาทนใหแกบคคลหรอกลมบคคลใหทำาการตดสนใจแทน โดยผนำาจะไมเขาไปยงเกยวกบกระบวนการตดสนใจ แตในการมอบหมายจะบอกถงปญหา และขอบเขตของอำานาจทพงจะตดสนใจแบบน จงเปนการตดสนใจทถอวามอทธพลของบคคลอนสงทสด (high influence by others)ยคล (Yukl, 1989 : 83) ไดสรปคณประโยชนของการตดสนใจแบบมสวนรวมหรอการใหบคคลอน ๆ ไดมโอกาสเขามามสวนรวมในการตดสนใจในงานทมผลกระทบตอบคคลจำานวนมากตอการบรหารงานดงตอไปนชวยปรบปรงคณภาพของการตดสนใจ (improved decision quality)เพมการยอมรบผลการตดสน (greater acceptance of decisions)เพมความเขาใจในเหตผลของการตดสนใจ (better understanding of decisions)พฒนาทกษะการตดสนใจของผใตบงคบบญชา (development of decision-making skills)

ชวยใหงานของผใตบงคบบญชามความหมายมากขน (enrichment of subordinate jobs)ลดความขดแยงและสรางทมงาม (facilitation of conflict resolution and team building)

ภ�วะผนำ�ต�มแนวทฤษฎท�งสเป�หม�ย (Path-Goal Theory of Leadership)

ทฤษฎทางสเปาหมาย ไดถกพฒนาขนมาโดยเฮาส (House, 1971) โดยมจดมงหมายทจะศกษาผลของพฤตกรรมผนำา หรอแบบ ภาวะผนำา ตอความพงพอใจและการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา ทฤษฎนมแนวความคดใกลเคยงกบทฤษฎความคาดหวง (The Expectancy Theory) ดงท เฮาส (House, 1971 : 324) ไดกลาวไววา "ผนำาควรสรางแรงจงใจใหแกผใตบงคบบญชาโดยการเพมคาตอบแทน ทมคณคาเปนรางวลทเขาสามารถทำางานไดสำาเรจ ตามเปาหมาย และ ควรชวยใหหนทางสความสำาเรจนงายพอทจะพยายามเดนไป โดยชวยลดอปสรรคและแกปญหาของงาน นอกจากนนควรเพมโอกาสใหลกนองแตละคนไดมโอกาสทจะมความพงพอใจทจะประสบความสำาเรจเชนน รวมทงผนำาควรสรางความพงพอใจใหกบลกนอง โดยเฉพาะความพงพอใจในตวผนำา"(Yukl, 1989 : 99)จากแนวคดของทฤษฎทางสเปาหมาย (Path-Goal Theory) น พบวา ภาวะผนำาทมประสทธภาพนน จะตองชวยเหลอใหผใตบงคบบญชาบรรลเปาหมายของงาน และเปาหมายสวนตวของพวกเขา ดวยการทำาทางสเปาหมายใหชดเจน โดยเฉพาะอยางยงเปาหมายในการไดรบผลตอบแทนจากการปฏบตงานเชน เงน งานทนาสนใจ การเลอนขน โอกาสเพอความเจรญกาวหนาและการพฒนาตนเอง ซงในการทจะไดผลดงกลาวน ผนำาจะตองจำาแนกบทบาทของตำาแหนงและงานอยางชดเจน ชวยขจดสงขดขวางการทำางานออกไป ใหการสนบสนนใหลกนองไดรวมกำาหนดเปาหมาย สนบสนนความพยายามและการรวมมอของกลมเพมโอกาส เพอความพงพอใจของ

ลกนอง แตละคน ในการทำางานโดยไมควบคมและกดดนภายใน องคการการจะใหผลตอบแทนตองชดเจนและไมปดบงหรอกดกนสงทลกนองหรอบคคลอนมงหวงเฮาสไดเสนอแบบภาวะผนำาไว 4 แบบ ดงนคอ

1. ภ�วะผนำ�แบบชแนะ (Directive Leadership) คอ ผนำาจะบอกหรอสงใหผใต บงคบบญชาทำาในสงทตองการ ควบคมการปฏบตงานอยางใกลชด ดแลใหปฏบตตามกฎ ระเบยบและวธการทำางาน จดตารางการทำางานและประสานงาน

2. ภ�วะผนำ�แบบสนบสนน (Supportive Leadership) ผนำาแบบนจะใหความสนใจ ตอความตองการและความเปนอยของผใตบงคบบญชา ใหความเปนกนเองและเปนเพอนในการปฏบตงาน

3. ภ�วะผนำ�แบบมสวนรวม (Participative Leadership) คอ ผนำาทแสวงหาความคดและขอเสนอแนะตาง ๆ จากผใตบงคบบญชา และนำามาพจารณาในการปฏบตงาน และการตดสนใจ

4. ภ�วะผนำ�แบบมงคว�มสำ�เรจ (Achievement-Oriented) คอ ผนำาทมงความสำาเรจของงานเปนสำาคญ โดยจะตงเปาหมายงานททาทาย พยายามปรบปรงวธการทำางานใหดทสด เนนผลงานทสงกวามาตราฐานและใหความมนใจวาลกนองตองปฏบตงานไดสงกวามาตราฐาน

ตวแปรกล�งจ�กสถ�นก�รณ (Situational Moderator Variables)สำาหรบตวแปรจากสถานการณททฤษฎนำามาพจารณาวามสวนในการทำาใหพฤตกรรมของผนำาหรอภาวะผนำามผลตอความพงพอใจ และการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา ไดแก1. ลกษณะของงานและสงแวดลอม (Characteristics of Task and Environment) ไดแก ลกษณะของงานและสงแวดลอมของงาน เชนงานทาทาย นาสนใจมคณคาหรองานทคลมเครอ สบสน ยงยาก นาเบอ อนตราย และเพมความเครยด รวมทงระบบอำานาจ หนาทและความสมพนธ

ระหวางกลมคนทำางาน2. ลกษณะผใตบงคบบญชา (Characteristics of Subordinate) คอลกษณะของผปฏบตงานทมความร ความมนใจ อยากประสบความสำาเรจ ชอบรบผดชอบและชอบความเปนอสระในการทำางาน หรอผปฏบตงานทมความรและทกษะนอย ไมมนใจ ไมชอบรบผดชอบ ชอบใหสงหรอชแนะ และตองการการควบคมดแลใกลชด

แสดงความสมพนธของทฤษฎทางสเปาหมาย ทมา : ยคล (Yukl, 1989 : 100)

สำาหรบภาวะผนำาแบบชแนะ (Directive Leadership) จะพบวามประสทธภาพและมผลตอการเพมความพยายามของผใตบงคบบญชา เมองานมลกษณะไมมโครงสราง และซบซอน ผใตบงคบบญชา ขาดประสบการณ และองคการหรอหนวยงานไมมกฎและวธการดำาเนนงานทชดเจนซงสงเหลานจะทำางานคลมเครอ ผตามไมรจะทำาอยางไร หรอไมรวาองคการคาดหวงอะไรจากเขา จงทำาใหความคาดหวงของเขาตำาลง รวมทงความพยายาม ในการปฏบตงานดวย อยางไรกตามเมอใดงานมโครงสรางชดเจน งายตอการทจะปฏบตและผตามมความรความสามารถ ภาวะ ผนำา

แบบชแนะกจะไมมผลตอความพยายามของผตาม 

แสดงความสมพนธระหวางภาวะผนำาแบบชแนะกบความพยายามในการปฏบตงานของผตาม ทมา : ยคล (Yukl, 1989 : 101)

ทฤษฎทางสเปาหมาย พบวาเมองานมลกษณะนาเบอสรางความตรงเครยดหรออนตรายภาวะผนำาแบบสนบสนน (Supportive Leadership) จะมประสทธภาพ เพราะจะชวยเพมความพยายาม และความพงพอใจใหกบผปฏบตงานได ทงน เพราะภาวะผนำาแบบนจะชวยเสรมความมนใจ ลดความวตกกงวล และทำาใหความไมชอบงานนอยลง แตอยางไรกตาม เมอใดงานมความทาทาย นาสนใจ และผปฏบตงานมความมนใจแลว ภาวะผนำาแบบสนบสนนกจะมผลตอความพงพอใจและการ

ปฏบตงานของผตามนอยมาก

แสดงความสมพนธระหวางภาวะผนำาแบบสนบสนนกบความพยายามของผตาม ทมา : ดดแปลงจาก ยคล (Yukl, 1989 : 102)

สำาหรบภาวะผนำาแบบมสวนรวม (Participative Leadership) และภาวะผนำาแบบ มงความสำาเรจ (Achievement-Oriented) นน มการศกษาถงผลททำาใหผตามมความพงพอใจและการปฏบตงานนอยกวาทงภาวะผนำาทงสองแบบทกลาวมาแลว อยางไรกตามกพบวาภาวะผนำาแบบมสวนรวมจะเพมความพยายามและความพงพอใจใหแกผตามได เมองานไมมโครงสรางทชดเจน การทผตามไดรบโอกาสใหมสวนรวม ยอมทำาใหเกดความเขาใจในงานดขนและรสกคณคาของตวเอง ทไดรบการยกยอง ยอมมความพงพอใจมากขน สวนภาวะผนำาแบบมงความสำาเรจจะมผลตอความพงพอใจและความพยายามของผตาม เมองานไมมโครงสราง เชน ซบซอน เพราะภาวะผนำาแบบนแสดงความมนใจและคาดหวงในความสำาเรจของผตาม โดยตงเปาหมายททาทายและหาวธททำางานทดเพอชวยใหประสบความสำาเรจ

สรป

  มหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ  มพฤตกรรมผนำาใน 2 มต  คอ  แบบมงโครงสรางงานกบมงความสมพนธการศกษาพฤตกรรมใน 2 มต คอ มตมงกจสมพนธและมตมงมตรสมพนธ  อกพวกหนงมลกษณะมงมตรสมพนธ  บางพวกมลกษณะของผนำาทมงกจสมพนธและมงมตรสมพนธควบคกนไป  พฤตกรรมผนำาจงไมสามารถแสดงใหเหนไดจากแบบผนำาเพยงมตเดยว

   มหาวทยาลยแหงมชแกน  ผลจากการศกษากอใหเกดพฤตกรรมผนำา 2 แบบ คอ พฤตกรรมแบบมงผลผลต/แบบมงงาน  และพฤตกรรมแบบมงพนกงาน  พฤตกรรมแบบมงผลผลตจะสรางมาตรฐานในการทำางาน  แจกแจงภารกจทจะตองปฏบต  กำาหนดขนตอนและเทคนคในการทำางาน  กำากบ  ดแลการทำางานอยางใกลชดกลาวคอ  จะมลกษณะคลายกบพฤตกรรมในมตกจสมพนธ  พฤตกรรมแบบมงพนกงานจะยวยใหพนกงานมสวนรวมในการกำาหนดเปาหมาย  การตดสนใจในการทำางาน สรางความเชอถอและศรทธาในการทำางาน          ใหความสนใจในความเจรญกาวหนาของพนกงานกลาวคอ จะมลกษณะคลายกนกบในมตมตรสมพนธ

  ลกษณะทแตกตางกน

 สวนทแตกตางกน คอ การศกษาของมชแกนแบงพฤตกรรมของผนำาแบบเสนทตอเนอง  แตผลการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ  แบงพฤตกรรมผนำาออกเปนอสระจากกน โดยอธบายวา  ผนำาคนหนงอาจมพฤตกรรมสงหรอตำา  ในพฤตกรรมทง 2 

แนวคดเชงพฤตกรรม (Behavior Approach) จะมงเนนในเรองเกยวกบผนำาทใชพฤตกรรมในการทำางาน พฤตกรรมของผนำาจะแบงออกไดเปน 2

กลมใหญๆโดยกลม แรกจะทำาการศกษากจกรรมตางๆ ของงานบรหารของผนำาและเวลาทผนำาใชในแตละกจกรรม ในปจจบนจะ มงเนนศกษาภาระ

หนาทหรองานของผกนำาแตละชนด เพอคนหาพฤตกรรมของผนำาทเหมาะสมหรอทำาใหแตละ ภารกจประสบความสำาเรจ พฤตกรรมผนำากลมทสองจะศกษามงเนนไปทความแตกตางระหวางพฤตกรรมทม ประสทธภาพและไมมประสทธภาพของผนำา โดยหาความสมพนธระหวางพฤตกรรมของผนำากบความพงพอใจ และผลการปฏบตงานของผตาม พฤตกรรมของผนำาทนำามาพจารณามกเปนพฤตกรรมทสำาคญ ของการบรหาร

บรรณ�นกรม

https://www.baanjomyut.com/library/leadership/02.htmlhttp://www.kruinter.com/show.php?id_quiz=98&p=1https://sites.google.com/site/phawaphunalaeakarsrang/home/bth-thi-1-khwam-hmay-khxng-phunahttps://www.baanjomyut.com/library/leadership/03.htmlhttp://npkanjudkan.blogspot.com/https://www.novabizz.com/NovaAce/Relationship/Leadership_Theory.htmhttps://www.hrcenter.co.th/file/columns/hr_f_20170512_152712.pdf