Vizantija

• Za razliku od zapadnog, Istočno rimsko carstvo je nastavilo da postoji još 1000 godina

• Dugovečnosti Istočnog carstva objašnjava se njegovim neprestanim prilagodjavanjem izmenjenoj situaciji u okruženju

• Njen zakonski i administrativni sistem je zadržao mnoga rimska obeležja, zato se ona može smatrati nastavkom Rimskog carstva

• Medjutim, ona je vremenom doživela značajne promene i postepeno prerasla u hrišćansko carstvo i državu grčkog porekla

• Vizantija izrasta iz rimskog carstva reformama careva Dioklecijana i Konstantina, kao odgovor na krizu III veka

• U istoriografiji se vizantijska istorija deli na tri razdoblja

• Rana (kasnorimska), 4-7.vek• Srednja 7-11.vek• Pozna 12-15.vek

• Ranovizantijski period dostigao je vrhunac za vreme vladavine cara Justinijana (527-565), dok prava srednjevekovna Vizantija počinje sa vladavinom cara Iraklija (610-641), tada je u Vizantiji prevladao grčki jezik

• Naziv Vizantija, uveden je tek u 16.veku, uveo ga je nemački vizantolog Jeronim Volf, koji je prvi utvrdio da postoji razlika izmedju Rimskog carstva do 3.veka i carstva 4.veka i kasnije

Osnove carstva• Neposredni naslednik Rimskog carstva• Osnove carstva su: • Rimsko državno uredjenje • Helenistička kultura • Hrišćanstvo• Postoji neposredna bliskost crkve i države, zato

su verske krize istovremeno i političke krize • Vizantijski carevi su polagali pravo na

univerzalnu vlast nad čitavom vaseljenom, mada je bilo vladara koji su joj to pravo osporavali (Karlo Veliki)

Vladavina cara Justinijana (527-565)

• Pokušao je da obnovi nekadašnje Rimsko carstvo

• Uništio je Ostrogotsku kraljevinu u Italiji, državu Vandala u severnoj Africi i osvojio jug Španije od Vizigota

• Zbog ovih osvajanja smatralo se da je Sredozemlje ponovo postalo “rimsko jezero”

Justinijan (483-565)

• Izvan carstva ostale su Galija i najveći deo Španije

• Balkansko poluostrvo, u vreme Justinijana, preplavili su Sloveni i Avari

• Vizantija ekonomski nije mogla da podnese ova osvajanja

Justinijanova osvajanja

Sveta Sofija (532-537)

• Justinijanova vladavina je vreme velike gradnje (čuvena crkva Sv.Sofije u Carigradu i crkva San Vitale u Raveni)

• Naložio je da se prikupe svi pravni propisi iz perioda klasičnog rimskog prava, svi pravni spisi prethodnih imperatora, kojima je dodao svoje nove propise

• Tako je nastao “Zbornik gradjanskog prava (Corpus Iuris Civilis)

• Nametao je hrišćanstvo prema pravilima vaseljenskih sabora, zatvorio je sve paganske škole u Atini (Platonovu Akademiju)

Vladavina cara Iraklija (610-641)• Nakon Justinijanove smrti Vizantija gubi skoro sve

osvojene teritorije • Početkom 7.veka Vizantiju ugrožavaju Sloveni i Avari sa

zapada i Persijanci sa istoka Reforme cara Iraklija• Stvara vojno-administrativne oblasti-teme, na čelu sa

strategom, koji ima i vojnu i civilnu vlast• Država u temama naseljava seljake, koji dobijaju zemlju

uz vršenje vojne službe-stratioti. • 626.god. zajednička opsada Carigrada Slovena i Avara

sa jedne i Persijanaca sa druge strane; opsada je završena neuspehom); ovaj poraz je označio kraj moći Avara

• Iraklije je zatim porazio Persijance i učvrstio istočnu granicu carstva

• Od vremena cara Iraklija grčki jezik postaje zvanični jezik, postepeno nestaju latinski nazivi

• Tako se menja i službeni naziv cara; u vreme Justinijana korišćeni su latinski nazivi (imperator, Cezar, Avgust)

• Iraklije postaje “vasilevs” Romeja• Od Iraklijevog doba Istočno rimsko carstvo

postaje Vizantijsko carstvo

Razdoblje verskih sukoba (8-9.vek)• U drugoj polovini 7. i početkom 8.veka Vizantiji prete Arabljani• Pod njihovim kulturnim uticajem počela je borba protiv kulta ikona

(ikonoborstvo), koja je potresla Vizantiju i otvorila pitanje odnosa države i crkve

• Car Lav III je 730.god. izdao edikt o zabrani poštovanja ikona• Neposredne posledice ikonoborstva bile su• Sukob Rima i Carigrada (papa je iz crkve isključio sve protivnike

ikona)• Slabljenje vizantijskog uticaja u Italiji (kao zaštitnik papstva

pojavljuje se Franačka, zapadna crkva se verski i politički odvaja od vizantijskog istoka)

• Sukob je okončan osudom ikonoborstva i pobedom pristalica ikona na crkvenom saboru u Carigradu 843.god.

Novo jačanje Vizantije• Usledilo je u drugoj polovini 9.veka• Vezano je za dolazak na vlast makedonske

dinastije, čiji je osnivač bio Vasilije I. • Obnovio je vizantijsku vlast u južnoj Italiji • U oblasti kulture osniva se Visoka škola u

Carigradu, centar nauke i obrazovanja • Najučeniji čovek toga doba bio je patrijarh Fotije• U duhovnom pogledu to je vreme širenja

istočnog hrišćanstva u slovenskom svetu, misije solunske braće Konstantina (Ćirila) i Metodija i pokrštavanja Bugara

Feudalizacija Vizantije• U vreme makedonske dinastije

zemljoposednicima je omogućeno da prisvajanje seljačkih poseda i pretvaranje slobodnih seljaka u parike (kmetove)

• U 11.veku država počinje da dodeljuje pronije (posede slične zapadnoevropskim feudima), čime je završen proces potčinjavanja slobodnih seljaka feudalnoj aristokratiji

• Posledica takve politike bila je vojno slabljenje Vizantije

Novi osvajači

• U drugoj polovini 11.veka na istočnim granicama pojavljuju se Turci Seldžuci

• 1071.god. Turci Seldžuci su vizantijskoj vojsci naneli težak poraz u bici kod Mancikerta; osvajaju Siriju, Palestinu i veći deo Male Azije

• Iste godine Normani su zauzeli poslednje vizantijsko uporište u Italiji

Poslednji period uspona• Vezan je dolazak na vlast dinastije Komnina (kraj

11.veka) • To je epoha vladavine vojnog plemstva• Okončan je proces feudalizacije, osnovu poretka činila je

pronija• U vreme vladavine Komnina ekonomska i politička

dominacija na Sredozemlju prelazi u ruke italijanskih gradskih republika (Venecija)

• Venecija postaje jako bitan faktor u ekonomskom životu Vizantije

• Doba vladavine vojnog plemstva okončano je padom Carigrada u ruke krstaša 1204.god.